ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Επιμέλεια καθηγητή: Μ. Κουκουνάρας Λιάγκης καθηγητού Πανεπιστημίου

Αθηνών

Εκπόνηση: Στάθης Παπαδόπουλος

Χριστίνα Παπούλια

Μεθοδολογία της Παιδαγωγικής Επιστήμης κατά τους A. Bandura, D.

Ausubel και C. Rogers

ΑΘΗΝΑ 2016

2

Πίνακας περιεχομένων

Εισαγωγή.........................................................................................................................................3

Albert Bandura.................................................................................................................................4

Κοινωνική Μάθηση.....................................................................................................................4

David Ausubel.................................................................................................................................7

Θεωρία μάθησης..........................................................................................................................7

Carl Rogers......................................................................................................................................9

Η θεωρία προσωπικότητας..........................................................................................................9

Πρακτική Χρήση........................................................................................................................11

Επίλογος.........................................................................................................................................12

Βιβλιογραφία.................................................................................................................................13

ΑΘΗΝΑ 2016

3

Εισαγωγή

Το πόνημα αυτό στοχεύει στην σύντομη επισκόπηση τριών θεμέλιων λίθων – θεωριών σύμφωνα

με τους οποίους η επιστήμη της παιδαγωγικής άλλαξε πρόσωπο μέσα στον ταραγμένο 20ο

αιώνα. Οι κύριοι εκπρόσωποι τους Albert Bandura, David Ausubel και Carl Rogers των οποίων

η πείρα οδήγησε στην μεταμόρφωση των εκπαιδευομένων, απέδειξαν ότι η παιδαγωγική

επιστήμη βρίσκεται σε συνεχή διαλεκτική με την ακαδημαϊκή κοινότητα. Τίποτα από όλα αυτά

δε θα είχαν επιτευχθεί αν δεν υπήρχε η άγρυπνη και επίμονη παρατήρηση τους στις

ποικιλομορφίες των περιπτώσεων των εκπαιδευομένων. Άλλωστε όπως θα έλεγε και ο Άγιος

Γρηγόριος ο Θεολόγος « Πράξις γάρ επίβασις θεωρίας».

Albert Bandura

Ο Albert Bandura γεννήθηκε στην Αλμπέρτα στον Καναδά. Η

πρωτοβάθμια εκπαίδευση του ήταν ερευνητική και πρακτική καθώς

το σχολείο που φοιτούσε στελεχωνόταν από δύο μόνο καθηγητές

και είχε περιορισμένο υλικό μάθησης. O Bendura το εξέλαβε ως

ΑΘΗΝΑ 2016

4

πλεονέκτημα επειδή θα έπρεπε να στηριχθεί στις δικές τους δυνάμεις για να διευρύνει τις

γνώσεις του. Εισήχθη στο University of British Columbia στον τομέα της ψυχολογίας όπου

έλαβε το bachelor του σε τρία μόλις χρόνια. Συνέχισε τις σπουδές του στο University of Iowa

απ’ όπου έλαβε Μεταπτυχιακό και Διδακτορικό.

Κοινωνική Μάθηση

Η θεωρία του Bandura βασίζεται σε ελεγχόμενα πειράματα διεξαγόμενα πάνω σε δύο ομάδες

παιδιών. Η πρώτη ομάδα παιδιών παρακολούθησε σκηνές όπου ενήλικες επιτίθονταν σωματικά

και λεκτικά σε μία κούκλα. Η άλλη ομάδα παρακολούθησε ενήλικες να φαίρονται σωστά στην

κούκλα. Όταν τα παιδιά βρέθηκαν μόνα τους με τη κούκλα μιμήθηκαν τις συμπεριφορές που

είχαν δει. Ο Bandura προτείνει ότι η διαδικασία της παρατήρησης υποστηρίζεται από την άποψη

ότι η τροποποίηση της συμπεριφοράς επιτυγχάνεται με την παρατήρηση των πράξεων των

άλλων, οι οποίες αναπαράγονται νοητικά και αποφασίζεται αν είναι σωστές ή όχι.

Για να επιτύχει κάποιος τη σωστή μίμηση της συμπεριφοράς ενός προτύπου, ο Bandura πρότεινε

ότι το άτομο πρέπει:

να ενθαρρύνεται στο να δώσει την απαραίτητη προσοχή στην συμπεριφορά

να παροτρύνεται ώστε να ανακαλέσει τι είδε και τι άκουσε

ΑΘΗΝΑ 2016

5

να έχει τη ευχέρεια να αναπαράγει τη συμπεριφορά

να έχει το κίνητρο να την αναπαράγει

Υποστήριξε ότι οι άνθρωποι θα ήταν πιο δεκτικοί στην αφομοίωση καλών συμπεριφορών εάν

και εφόσον πιστούν ότι είναι ικανοί να εκτελέσουν την εν’ λόγω συμπεριφορά. Χρησιμοποίησε

τον όρο αυτό-αποτελεσματικότητα για να το περιγράψει. Για να δούμε την εφαρμογή της

θεωρίας του στην πράξη ο Bandura παραθέτει ένα βιωματικό παράδειγμα:

« Ο Malcom ήταν ένας μεταπτυχιακός γραφίστας. Ήμουν ο επιβλέπων του. Ήξερα ότι πριν την

έναρξη των μαθημάτων η αδερφή του είχε απεβιώσει. Ο Malcom ήταν πάντα πρώτος στην τάξη

και πρόθυμος να συζητήσει πράγματα που είχαμε καλύψει στις προηγούμενες διαλέξεις. Ήταν ο

τελευταίος που έβγαινε από το αμφιθέατρο, ενώ συχνά με συνόδευε στο αυτοκίνητό μου

συζητώντας τι είπαμε στη διάλεξη. Ο ενθουσιασμός του ήταν μεγάλος αλλά η γραπτή δουλειά

του ήταν καταστροφή. Μία μέρα πριν τις εξετάσεις δέχτηκα ένα email από τον κοσμήτορα στο

οποίο αναφερόταν ότι ο αδερφός του Malcom είχε μαχαιρωθεί σε μάχη μεταξύ συμμοριών.

Φανταστείτε την έκπληξή μου όταν ο Malcom εμφανίστηκε στην εξέταση. Μου είπε ότι η

εκπαίδευση του για να γίνει δάσκαλος ήταν παραπάνω από μια επαγγελματική κίνηση για αυτόν.

Ήταν ο τρόπος του να μείνει μακριά από τη νοοτροπία των συμμοριών. Παρατήρησα τον

Malcom να διδάσκει σε τρεις διαφορετικές περιστάσεις στη διάρκεια του επόμενου εξαμήνου.

Δεν ήταν κακός δάσκαλος. Βασιζόταν περισσότερο στον ενθουσιασμό παρά στην ακριβή

εκτίμηση του μαθήματος. Το πρόβλημα ήταν ότι οι γραπτές εργασίες τους ήταν αξιοκατάκριτες

και χωρίς τη βοήθειά μου για να γράφουμε μέρη εργασιών θα αποτύγχανε στο μάθημα. Αν

εργαζόσασταν με κάποιον σαν τον Malcom τι θα κάνατε; Εδώ είναι το δίλημμα που

αντιμετώπισα: αν επέλεγα να ξαναγράψω τις εργασίες του θα ήμουν καλό παράδειγμα για αυτόν

ΑΘΗΝΑ 2016

6

ως δάσκαλος; Από ηθικής απόψεως, είχα ευθύνη προς τους εκπαιδευόμενους και τις αρχές τους

επαγγέλματος. Αν διάλεγα να ξαναγράψω τις εργασίες τους άφηνα τα αισθήματα της

κατάστασης να επηρεάσουν τις πράξεις μου; Τι αντίκτυπο θα είχε αυτό στον τρόπο με τον οποίο

ο Malcom θα εργαζόταν με τους μαθητές του; Αυτές τις ερωτήσεις που έκανα στον εαυτό μου τα

τελευταία 15 χρόνια. Θα πρέπει να επικοινωνίσετε μαζί μου για να μάθετε τι έκανα, αλλά

αμφιβάλω ότι ο Malcom θα με ξεχάσει, ίσως και για όχι για τους σωστούς λόγους. Το να είσαι

παράδειγμα προς μίμηση είναι τεράστια ευθύνη.

Συμπερασματικά:

Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεσαι στην τάξη θα έχεο θετικό αντίκτυπο στους

μαθητευόμενους.

Μην διαλέγεις στερεότυπο για να υποστηρίξεις σωστές συμπεριφορές.

Αν διαλέγεις πρότυπο ρόλου, σιγουρέψου ότι οι μαθητές είναι ικανοί να αναπαράγουν τη

συμπεριφορά.

ΑΘΗΝΑ 2016

7

David Ausubel

O David P. Ausubel γεννήθηκε το 1918 και μεγάλωσε στο Brooklyn

στη Νέα Υόρκη. Σπούδασε στο University of Pennsylvania ιατρική

και ψυχολογία. Αφού αποφοίτησε από την ιατρική του Middlesex

University ολοκλήρωσε την πρακτική του στο Gouveneur Hospital.

Το 1973 άφησε την ακαδημαϊκή ζωή και αφοσιώθηκε πλήρως στην

ψυχιατρική. Αποσύρθηκε από την επαγγελματική ζωή το 1994 και

ασχολήθηκε με την συγγραφή.

Θεωρία μάθησης

Η θεωρία της μάθησης υποστηρίζει ότι η εναλλαγή συμπεριφοράς επιτυγχάνεται διαμέσου της

διαδικασίας της αφαίρεσης: εννώνοντας νέες ιδέες με την υπάρχουσα γνώση το οποίο

συμπεριλαμβλάνει την πρότερη γνώση. Ο Ausubel πρότεινε ότι το άτομο θα πρέπει να έρθει σε

επαφή με μια σειρά από λιγότερο περίπλοκες και περισσότερο γενικευμένες πληροφορίες πάνω

στο θέμα για να μπορεί να κατανοήσει πιο περίποκες ιδέες. Αυτό μπορεί να σταδιακά να

επεκταθεί αλλά η κάθε επέκταση θα πρέπει να σχετίζεται με το τι παρουσιαζόταν πριν. Αυτό

παρουσιάζεται ως:

ΑΘΗΝΑ 2016

8

Ο Αusubel επιμένει ότι νέο υλικό δε θα πρέπει να εισάγεται εκτός και αν μπορεί να

συμπεριληφθεί σε ότι ήδη υπάρχει.

Ο Ausubel προέρχεται από τη γνωστικιστική σχολή και πιστεύει στις βασικλες αρχές του,

δηλαδή ότι η κατανόηση και το νόημα είναι τα βασικά για τη μάθηση. Συμφώνησε ότι αυτό

έπρεπε να οργανωθεί και να δομηθεί. Αν κάποιος ακολουθήσει το τρόπο διδασκαλίας του

Ausubel το μάντρα του θα είναι: Πες τους τι θα τους διδάξεις. Δίδαξε τους το. Πές τους τι τους

έμαθες.

Δεν υπάρχει κάτι λάθος με αυτή την προσέγγιση, με την προϋπόθεση ότι το κάνει σωστά:

ξεκινάει το μάθημα ανακεφαλαιώνοντας ό ,τι έιχε καλυφθεί στην προηγούμενη διάλεξη

εξηγεί πως θα διευρύνει ότι έχει ήδη ειπωθεί

οργανώνει και παραδίδει το νέω υλικό έτσι ώστε να γίνει η σύνδεση με το υπάρχων

υλικό

τεστάρει ότι η γνώση έχει εντυπωθεί

ΑΘΗΝΑ 2016

9

ανακεφαλαιώνει ό, τι έχει διδαχθεί

περιγράφει τι θα εξετάσει στην επόμενη διάλεξη

Carl Rogers

O Carl Rogers γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Σικάγο. Στα χρόνια της

προπαιδείας του αποφάσισε να σπουδάσει Γεωπονία στο Πανεπιστήμιο

Wisconsin-Madison με ειδίκευση στην ιστρορία και τη θρησκεία. Στο σχολείο

τα ενδιαφέροντα του εναλλάχθηκαν από τη Γεωπονία στη θρησκεία. Αφού

έλαβε το bachelor του το 1924, εισήχθη στο Προτεσταντικό Εκπαιδευτικό

Ίδρυμα της Νέας Υόρκης. Αφού μαθήτευσε εκεί δυο χρόνια μεταφέρθηκε στο Columbia

University Teachers College όπου συνεργάστηκε με τον John Dewey. Ο Rogers έλαβε το Master

του το 1928 και το Διδακτορικό του στην κλινική ψυχολογία το 1931.

Είναι ιδιαίτερα γνωστός στο παγκόσμιο ακαδημαϊκό στερέωμα για τη θεωρία του με τίτλο Η

Θεωρία Προσωπικότητας που περιλαμβάνεται στο διασημότερο σύγραμμά του (Rogers, On

Becoming a Person: A Therapist's View of Psychotherapy, 1995).

Η θεωρία προσωπικότητας

Βασικές αρχές της προσωποκεντρικής προσέγγισης για την εκπαίδευση: Αυτό που διακρίνει την

προσωποκεντρική προσέγγιση είναι η εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται ανάμεσα σε εκπαιδευτικό

και εκπαιδευόμενο, δηλαδή τις δυνατότητες και τις θετικές έξεις του. Αυτές δίνουν ιδιαίτερη

βαρύτητα στη επιμορφωτική αλλά και στη γενικότερη επίδραση που ασκεί στον εκπαιδευόμενο

η παιδαγωγική σχέση, η οποία διακρίνεται σε τρεις φάσεις για τις οποίες ο Rogers ένιωθε ότι

ήταν σημαντικό κομμάτι για την αποτελεσματική διευκόλυνση.

ΑΘΗΝΑ 2016

10

Congurence – Μαθηματική Αναλογία: να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου και να μην

φοβάσαι να εκφράζεις τα αισθήματα σου στην προσπάθεια να κερδίσεις τη συμπάθεια των

άλλων.

Empathy – Ενσυναίσθηση: η προθυμία να αναλογιστείς τα πράγματα από τη μεριά του

εκπαιδευόμενου.

Respect – Σεβασμός: η αποδοχή του άλλου χωρίς κριτική και νομικιστική διάθεση.

Ο Rogers υποστήριξε ότι « η ανικανότητα του να διδάξει οτιδήποτε σε οποιονδήποτε, απλώς για

να παρέχει ένα περιβάλλον που να συμβάλει στην αποτελεσματική εκπαίδευση» είναι η

οδηγήτρια αρχή πίσω από τη θεωρία του.

Για τον Rogers, οι ρόλοι του εκπαιδευτή (βοηθού) και του εκπαιδευομένου ( βοηθούμενου) και

τα όρια που υπάρχουν στη σχέση και αφορούν και τους δύο καθιστούν αδύνατη την πλήρη

ισότητα. Τονίζει την αντίθεση του σε κάθε τι τεχνητό από την πλευρά του εκπαιδευτή, δηλαδή

στις διάφορες τεχνικές, ασκήσεις ή προγραμματισμένες δραστηριότητας. Τις θεωρεί απόπειρα

χειραγώγισης, οι οποίες κατά κάποιον τρόπο αναγκάζουν τους εκπαιδευόμενους να

ΑΘΗΝΑ 2016

11

συμμετάσχουν, όπως έχει αποφανθεί και ο ίδιος: « Γνωρίζω καλά ότι κάποιες ασκήσεις και

δραστηριότητες που θέτει ο εκπαιδευτής μπορούν σε πρακτικό επίπεδο να ενδυναμώσουν την

ομάδα ως προς την εδώ και τώρα επικοινωνία ή σε συναισθηματικό επίπεδο. Υπάρχουν ηγέτες

ομάδων που σε αυτό το επίπεδο λειτουργούν με μεγάλη επιδεξιότητα και με καλά

αποτελέσματα… Όμως αυτό στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να οδηγήσει σε μια μαθητεία

(την οποία επικρίνω): « Τι υπέροχος ηγέτης που είναι που με έκανε να ανοιχτώ, ενώ δεν ήθελα

να το κάνω!». Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε απόρριψη όλης της εμπειρίας: «Γιατί έκανα τόσο

ανόητα πράγματα όταν μου το ζήτησε;». Στη χειρότερη περίπτωση μπορεί να κάνει τον άνθρωπο

να νιώσει ότι έχει παραβιαστεί ο ιδιωτικός του εαυτός και στο μέλλον θα προσέχει ώστε να μην

εκφράσει ξανά συναισθήματα μέσα στην ομάδα.» (Rogers, 1970).

Πρακτική Χρήση

Η διευκόλυνση έχει να κάνει περισσότερο με το πως διδάσκεις παρά με τι διδάσκεις. Πρόκειται

για τη διαδικάσιας διευκόλυνσης της μάθησης για τους ανθρώπους. Πρέπει να έχεις ακράδαντη

πεποίθηση στο ρόλο σου ως παιδαγωγός, οχί ως διευθυντής ή ελεγκτής. Κάντο αυτό με

ενδοιασμούς και δε θα υιοθετήσεις μια ουμανιστική προσέγγιση. Είναι λοιπόν σημαντικό για

αυτό να δούμε τις δράσεις για την καλύτερη διευκόλυνση:

Ξεκινάμε φτιάχνοντας το κλίμα του μαθήματος. Το πως προσεγγίζουμε τους άλλους στην

αρχή θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στη γενική απόδοση τους.

Μαθαίνουμε τις προσδοκίες τους από το μάθημα. Αποσαφηνίστε τους στόχους και

καταγράψτε τους.

Να έχετε πλούσιο υλικό διαθέσιμο.

Λειτουργούμε ως μια προσιτή πηγή για τους μαθητές.

ΑΘΗΝΑ 2016

12

Γινόμαστε κομμάτι της εκπαιδευτική διαδικασίας. Θα εκπλαγούμε με το πόσα νέα

πράγματα θα μάθουμε.

Μαθαίνουμε τι αποκόμισαν οι μαθητές από το μάθημα συζητώντας μαζί τους.

Δεν φοβόμαστε να μοιραστούμε τα συναισθήματα μας πάνω στη μαθησιακή εμπειρία.

Να είμαστε δεκτικοί στην κριτική και να μην φοβόμαστε να αναγνωρίσουμε και να

αποδεχτούμε τα όριά μας.

Πάντα να είμαστε ειλικρινείς με τους μαθητές μας.

Να προσπαθούμε να καταλάβουμε πως νιώθουν για το θέμα.

Σκεφτόμαστε γόνιμα για τις προοπτικές των μαθητών.

Επίλογος

«Τρία πράγματα χρειάζονται για την εκπαίδευση: η φύση, η μάθηση και η άσκηση». Τίποτα δε

θα μπορούσε να αποτυπώσει τόσο καλά εκείνη τη ρήση του Αριστοτέλη όσο το έργο εκείνων

των τριών ναυαρχίδων της παιδαγωγικής επιστήμης, δηλαδή των Albert Bandura, David

Ausubel και Carl Rogers. Το έργο τους αποτελεί αν όχι οδηγό για τον εκπαιδευτικό, σίγουρα

είναι το καταφύγιο στο οποίο θα πρέπει να ανατρέξει ο κάθε εκπαιδευτικός ξεχωριστά για τη

βελτίωση και την τελείωση του ως παιδαγωγό.

ΑΘΗΝΑ 2016

13

ΒιβλιογραφίαAlbert Bandura. (2015, Ιούλιος 07). Ανάκτηση από GoodTherapy.org:

http://www.goodtherapy.org/famous-psychologists/albert-bandura.html

Bates, B. (2016). Learning Theories Simplified…and how to apply them to teaching. Λονδίνο: Sage.

Carl Rogers. (2015, Ιούνιος 07). Ανάκτηση από GoodTherapy.org: http://www.goodtherapy.org/famous-psychologists/carl-rogers.html

David P. Ausubel. (n.d.). Ανάκτηση από David P. Ausubel: http://www.davidausubel.org/

Rogers, C. (1970). Encounter Groups. Harper Collins Publishers.

Rogers, C. (1995). On Becoming a Person: A Therapist's View of Psychotherapy. Mariner Books.

Διάσημοι Ψυχολόγοι Μπαντούρα Άλμπερτ. (n.d.). Ανάκτηση από e-psychology.gr: https://www.e-psychology.gr/diasimoi-psychologoi/1126-albert-bandura.html

Καλομοιράκης, Π. (2013, Μάρτιος 2). Η Θεωρία Προσωπικότητας του Carl Rogers. Ανάκτηση από Θέματα Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας: http://psycho8erapia.blogspot.gr/2013/03/carl-rogers.html

ΑΘΗΝΑ 2016