Nafarroako gehigarria / Ostirala, 1994ko abenduaren 16a / IV. urtea /157. zenbakia

XOUSE SIMAL

Joan den larunbatean amaitu zen Du-rangoko Liburu eta Diskoen Azo-karen data biribil gorriz inguratua izan ohi da urtetik urtera alor hone-tan jorran ari diren euskal etxeenda-ko. Nafarroatik zortzi joan dira aur-ten, eta bertatik atera dutenaren ba-lantzea ez da txarra, inolaz ere ez: salmentak onak izan dira, oro har,

Durango nafarrek ikusita

batez ere handien artean, eta baten batek hirukoiztu egin ditu iazko zen-bakiak. Tokiak eta ordutegiak, hala ere, denen kritikak eragin dituzte, eta batzuek £seriotasun falta» ere aipa-tzen dute. Nolanahi ere, heldu den urtean bertan izango dira denak, Du-rango Durango baita. Oso garrantzi-tsua alegia.

\

Nahi ez bezalakoak

Nik, 'garakea'!». Duda izpirik ote duen, hala errepikatu dio seme ttikiak aitari izen ahos-

kaezinezko denda haundian sartu di-relarik. Bi tanta gehiago, biak, Egu-berriko sukar kontsumistak hartara-tuak, trantsito haundi-zabaletan me-taturiko bertze milaka guraso eta se-me-alaben ugaldean. Haien inguruan, jostailuak imajina ahala, mota, kolore eta tamaina guztietakoak, milioi bat umeren amets eta ameskaiztoak be-tetzeko adina. Haurren zoradura eta aita-amen zorabioa. Gure bikotea, alabaina, ikusle huts baizik ez da oraingoz etorri. Erosketa geroagoko afera izanen da, adin ttikiko lekukorik gabea.

Baliteke gizona familiako bertze batzuekin noraezean ibiltzea hura ala

bertzea erosi. Seme ttikiarekin ez. Harek garajea nahi du. 'Garakea'. [ Hala jakinarazi zuen Erregetako kontuaz aritu ziren lehenbiziko egunean eta bere horretan dago. Aita moderno, inon bada-eta, bizitzan diren aukeren aniztasuna esplika-tzera saiatu zaion guztietan erantzun bera bildu du gizonak: «nik, 'gara-kea'!».

Gaur ere horretan ari da, jostailuen munduaren zabala ulertarazi nahirik. Sailez sail egin dute ibilbidea. Panpi-nak eta puzzleak; mila klasetako jo-koak, adimenaren pizgarri edo mo-telgarri; autoak eta motoak, motor-dunak eta gabeak; garai guztietako soldaduak, marinelak eta baserrita-rrak; gazteluak, itsasontziak, zir koak eta landetxeak; burdinbideak

Amen eta omen AINGERU EPALTZA

eta kotxe zirkuitoak; kiroletan ari-tzeko tramankuluak... Orori beha-tzen dio gure ttikiak, oro ukitzen eta eskukatzen. Gogoko ote duen galdetzen zaiolarik, ordea, ihardes-pena ez da luzatzen: «nik, 'gara-kea'!».

Hondarrean, aitak nahi zuen lekura ailegatu dira. Begiak ñir-ñirka ditu gizonak. Polizia amerikarrak erabil-tzen duen zizparen jostailuzko kopia ikusi du lehenik, harat-hunateko mugimendu batez kainoi azpiari era-ginda bala erabiliez libratzen dena. «Horrelako batekin 'Harry zikinak' ukamil baten pareko zuloak egiten zizkien bere etsaiei», esplikatu dio ttikiari. Goitixeago, AK-47 baten plastikozko errepika dago, teknika sobietar garatua hirugarren mundu

ko gerra guztien fabore. Parada ederra telebistak Jugoslaviatik edo Txetxeniatik ekartzen dituen iru-diak oroitarazteko. Alde batean da-goen UZI metrailetak (egiazkoen itxura eta pisu berberekoa) hizpide emanda, Israelgo armadako koman-doek palestinarren kontra burutu-tako 'kolpe' ugariez mintzatu zaio azkenik gizona. Erakustaldia buka-tzean, umearengana bihurtu da, itxaropentsu. Ihardespena, eskue-tan izan dituen tramankuluek jaur-tiriko bala teffiosoa: «nik, 'gara-kea'!».

Orduan oroitu baita gure aita mo-dernoa, guraso ororen nahikeria se-me-alabak beren idurira araberatzea den bezala, haurren egiteko nagusia gurasoak zapuztea dela.

^ G U R E A U K E R A K

ANTZERKIA 'Bazter utzitako panpina-ren istorioa' izeneko antzerki lana taularatuko du bihar, aben-duak 17, Iruña Pequeño Teatro taldeak Garesen. Euskara Zerbi-tzuak antolatutako Euskararen Asteko ekitaldien barruan, arra-tsaldeko 7.00etan hasiko da, Za-mariain pilotalekuan.

'Munduko malabaristenak' antzezlana plazaratuko du heldu den asteazkenean, abenduak 21, Zirko Ttipia taldeak Tafallan. Herriko Kultur Patronatoak hau-rrentzako euskaraz antolatu di-tuen ekitaldien barruan, arratsal-deko 6.00etan hasiko da, Kultur Etxean.

Bederen Bat antzerki taldeak 'Errenta' izeneko lana taularatu-ko du gaur ostirala, abenduak 16, Leitzan. Herriko Kultur taldeak a n t o l a t u r i k , a r r a t s a l d e k o 8.00etan hasiko da, Leitzako zi-neman.

BESTELAKOAK EGUNKARIAren jaialdirako sa-rrerak salgai daude jadanik ohiz-ko puntuetan. Jakina denez, Jaia abenduaren 17an ospatuko da, Anoetako belodromoan. Hel-duentzako sarrerak 1.000 peze-tan eros daitezke aurretik hartuta eta 300 pezetan umeenak; taki-llan 1.200pezetan. Tokihauetan daude salgai: Iruñeko Kattu, Txorimalo eta Basajaun taberne-tan eta Xalbador liburutegian; Atarrabiako Ostatu tabernan; Barañaingo Refugio Tabernan; Burlatako Zumai tabernan; Li-zarrako Katxetas tabernan; Be-rako Errekalde ostatuan; Tafa-llako Azoka tabernan; Altsasuko Biltoki tabernan; Leitzako Txo-ko tabernan; Etxarri-Aranazko Xapatero tabernan eta Kaxeta li-burudendan; Lesakako Matxin-beltzenea euskaltegian eta Eli-zondoko Intza tabernan.

'Euskararen normalizarioa-ren aurrera begira. Lehenbiziko urratsak' gaiari buruz mintzatu-ko da Xamar idazlea heldu den asteartean, abenduak 20, Txan-treako Axular Ikastolan. Txan-treako Euskara Taldeak antola-turik, arratsaldeko 7.30etan ha-siko da.

Jabier Muguruza eta Jean Louis Hargous musikarien ema-naldia izango da Zubietako osta-tuan gaur, ostirala, arratsaldeko 8etatik aurrera. IKAk antolatu-tako emanaldi honetan Muguru-zak gaur egungo euskal musika-ren egoera eta berak dituen goi-ti-behitiak aztertu eta eztabaida-gai izanen ditu, eta Hargous Ipa-rraldeko musikariak tarteka mu-sika paratuko dio gaiari.

r i / \ I / \ I < K R O M I K A

GAIZKA ARANOUREM

Itoitz, Danone, Euskalerria Irratia, galtzailea zara Mikel

Galtzailearen sindromeak 'jota- zaude. Arrazoiak

ukan, badituzu. Euskaltzale ge-hienak bezala Irati bizi eta biz-korraren alde, Danone entrepre-sa Ultzaman gelditzearen alde

eta Euskalerria Irratiaren legali-zazioaren aldekoa zara. Eta ukan dituzun berriak zure nahien aur-kakoak izan dira. Galtzaile zara. Baina, zer arraio!, zure egunero-ko bizipenekin bat egiten duteñ berriak dira horiek.

Sortu zinen lur eta gizartearen egitatearen jabe izan zinenetik bi aldiz soilik dastatu duzu garai-penaren gustu gozoa. Gogoan al dituzu? OTANi buruzko errefe-renduma eta Iruñeko Gaztetxea. Behin behineko garaipenak beti. Lehena eraginkorra ez zelako eta bigarrena edozein egunetan ber-

tan behera utz dezaketelako, zo-ritxarrez.

Duela hiru urte Parisen eza-gutu zenuen Bretaniar hark arra-zoia osoz erraiten zizun: «Zuek, euskaldunak, gainbizipena hon-

damendietan oinarritu duzuen Europako herri bakarra zarete». Benito Lertxundik berak ere, al-dioro dakarkizu gogora 778ko . Orreagako gatazka irabazi azke-na izan zela.

Izenburutan aipatu dizkizu-dan hiru afera horien definizioak argi dira zuretako: Ekogenozi-dioa, Ibargenozidioa eta Hiz-kuntza-genozidioa. Horretan bat dator zurekin egun Nafarroako kultur munduan puntakoeneta-koa den idazlea. Gogorregia iru-ditu zitzaizun hark Durangon joan den asteburuan erran zizu-

na, baina, azken finean, gorro-toak eragindako hitzak zirela ar-gitu zuenean ulergarria iruditu zitzaizun: «Horiek —auzitegi gorenekoak— afusilatzeko bo-luntarioak eskatuko diren egu-

nean, ni lehena izanen naiz. Ber-biiitzanako Txatoren modura».

Euskalerria Irratiak ezarritako errekurtsoari Nafarroako Justi-zia Auzitegi Gorenak emandako erantzunak gorroto bizia piztu du zure burutxo erdi-zurituan. Era horretako epaiei bonbaz eta pistolaz erantzutea zilegi dela uste duzu. Azken finean, diozu, zein da bietarik ekintza biolen-' toena? Gizakiari bizitza zor zaio. Eta hizkuntzari?

Argi dago motel! Hizkuntza-ren tamainuaren arabera.

Galtzailea zara... Masokista!

ASTEKO PERTSONAIAK

Jacek Ziober Futbolaria

Datozen hiru partiduetarako zigortu du Federazioko Komiteak Jacek Ziober Osasunako jokalari poloniarra, igandean, Eibarren kontrako

partiduan epaileak kanpora bota baitzuen. Berarekin batera Ibañez eta Staniek poloniarra ere zigortuta daude, hauek partido banarekin. Hori bakarrik falta zitzaion Osasunari, lehendik arazo nahikoak ez dituela eta, orain hiru jokalari titular zigortuta dauzka. Talde naparrak iraga-rri du Zioberren kontrako zigorra errekurrituko dutela «bidegabeke-ria» dela esanez. Epaileak bere aktan azaldu zuen Zioberrek «kabroi» esan ziola, behin baino gehiagotan gainera, eta horregatik botadizkiote hiru partidu. Hala ere ez dute Sadar futbolzelaia itxiko eta isuna ere baxua da.

Mikel Bujanda Kazetaria

Iruñeko Komunikabideak S.A. enpresak, Euskalerria Irratiaren jaak hain zuzen, kasazio-errekurtsoa jarri du Madrileko Auzitegi Gorene-

an Nafarroako Auzitegiaren epaiaren kontra. Lizentzien banaketaren aurka errekurtsoa jarri zuten orain dela lau urte eta orain atera berri da epaia, beraien kontrakoa, eta «iraingarria» gainera, Mikel Bujanda Irratiko zuzendariaren hitzetan. Euskarazko irratsaioak erdaldunak baztertzen dituela zioen epa'iak, Iruñerrian gehiengoa erdaldunak izanda (gainera eremu honetan «jatorriz» euskaldunik ez dagoela dio epaiak). Euskara hutsezko irratiak baztertzen duela. «Euskaldunoi burla eta mezprezu egiten digu epai honek», esan zuen, eta Nafarroako Gobernua epai honen inguruan bere jarrera ager dadin eskatu zuen.

EKITALDIAK Txanbela musika folk taldearen

kontzertua izanen da bihar la-runbata, abenduak 17, Etxale-kun. IKA eta Euskara Zerbi-tzuak antolatuta, arratsaldeko 8.30etan hasiko da, pilotale-kuan. Joan den urriaz geroztik Etxalekun bertan 'Kanta Za-harren' ikastaroa burutzen ari da, aipatutako taldeak antola-turik. Ikastaroa amaitzear da-goela eta, horrelako kontzer-tutxo bat prestatzea erabaki zuten, amaiera moduan. On-doren, afaria izanen da herriko ostatuan. Bertara joan nahi duenak aurretik izena eman behar du ostatuan bertan edo 50 30 13 telefonora deituz. Jarraian giro bikaina izanen da, mUsika taldea ere hantxe izanen baita soinu eta kanta-riak falta ez daitezen. Honetaz aparte, Basaburuko 'Irkaitz' gazte taldeak antolaturik, dan-tza ikastaroa hasiko da gutxi barru Basaburua eta Imotzen. Jauntsarasen izanen da, arra-tsaldez eta larunbatero. Hel-burua oinarrizko dantzak ikas-ten saiatzea da horregatik edo-nork partehar dezake. Irakasle lanetan Irurtzungo 'Orritz' taldean ari diren hiru dantzari izango dira. Ikastaroa bizpa-hiru hilabetez luzatuko da.

ADI!

EUSKALERRIAIRRATIA FM 91.4

Egunero, astelehenetik ostira-lera, 'Zokobetailu' goizeko lO.OOetatik 1 l.OOetara.

X 0 R R 0 X I N IRRATIA FM 107.5

Egunero 20.00etati 22.00eta-ra... 'Karakola segi hola' gaz-teendako saioa.

ARALAR IRRATIA FM 106.2

Astean zehar 13.30etatik 14.00etara... Bertako bizilagun eta pertsonai ospetsuei elka-rrizketak.

KARRAPEIRRATIA FM 107.8

Astean zehar, 12.20etatik 12.35etara 'Gauza guztien gainetik' edertasuna eta osasu-na, sukaldaritza, ohiturak...

HERRIZ BERRI

Iruñea i

Txantreako Eguna larunbatean PATXI ULAIAR / IRUNEA

Txantreako Eguna antolatu du asteburu honetarako Txantreako Jai Batzordeak, Iruñeko Udala-ren laguntzarekin. Krossa, hau-rrentzako jokoak, jaialdiak, mu-sika eta bazkaria izango da, ho-rrela, Iruñeko auzoan, dena al-derdi honetako bizia suspertzeko asmoz.

Egun osoa ekitaldiz betea izango da, eta ez da inorentzako aukerarik faltako edozer gauza-tan aritzeko. Goizeko 9.30etan dianak izango dira, eta ondoren, krossa, Irubidetik aterata. Bi las-terketa izango dira: 10.30etan haurren krossa, eta, ordubete beranduago helduena. l letan, halaber, eta Euskararen Enpa-rantzatik abiatuta, ibai bazte-rrean bamako natur ibilaldi bat prestatu dute antolatzaileek, hain ezezaguna den Arga ibaiaren egoera eta bitxitasunak ezagu-tzeko. 11.30etan haurrentzako jolasak izango dira, San Cristo-bal Gazte Taldearen laguntzare-kin. Toki berean, 12.15etan, Axular Ikastolako dantza tal-dearen emanaldia ikusi ahal izango da, eta, ordu berean, Xake Erraldoia. 13.00etan Ten Pinpi-linpauxa taldearen antzezlana izango da, 'El principe feliz' la-narekin. Eguraldia txarra izanez

Krossak eta dantza jaialdiak zabalduko dute egitaraua.

gero, ekitaldi hauek Ma Ana Sanz pilotalekuan izango dira.

1 letatik 14ak bitarte Armonia Txantreanaren lokaletan mendi-zaleen material erakusketa izan-go da, eta mendiko diapositiben emanaldia, Txantreako Mendi Taldeak antolatuta. Ordu berean, Euskararen Plazan, Guatemala eta IHESari buruzko erakusketak ikusi ahal izango dira eta zenbait materialen salmenta prestatuko da. 14etan bazkaria izango da Auzotegin, Amnistiaren Aldeko Batzordeek antolatuta , eta

17etan, Piramideen Plazan, He-rri Kirolak. 18.30etan, Ama Sa-lestarren Aretoan, irri egiteko ar-te jaialdia, eta 19etan euskaldu-nentzako poteoa, musika eta guzti. Txorimalo ostatutik atera-ko da. 20etatik 23ak bitarte, Au-zotegin bertan, Rock Kontzertua izango da, Nahizer Bizkor, Eraietz eta Buitraker taldeekin. 20.30etan Santiagoko 25. urte-muga ospatzeko, eta Santiagoko elizan, Iruñeko Orfeoiak ekitaldi bat emango du. 24etatik aurrera, Auzotegin, Gau Pasa.

c roizueta

MANU GOMEZ

Estitxu nagusi Xalto sarian

Estitxu Arozena lesakarra nagu-situ zen larunbatean ospatu zen

II. Xalto Bertsolaritza Sarian, Zortziko Ttikia elkarteak anto-

latuta. Jende franko Goizuetako pilotalekuan, eta 15 bertsolari,

Nafarroakoak eta Iparraldekoak. Nagusi atera ziren txapelketa ho-netan Bortzirietako bertsolariak, Estitxuren atzetik Amaia Telle-

txea, Xabier Silveira, Estitxu Fernandez eta Iñigo Olaetxea

sailkatu baitziren, Aranoko Xa-bier Legarretarekin batera. Sei

bertsolari hauek aritu ziren arra-tsaldeko saioan, baina sartzeko gertu aritu ziren Oskar Eztanda

eta Nerea Bruno. Argazkian, Es-titxu txapela eskuan.

Elizondo

Elkarrik antolatutako azken

irratsaioa

ELIZONDO

'Bake topaketa partehartzai-leak' izenburuarekin Xorroxin Irratian Elkarrik antolatu dituen irratsaioen azken emanaldia iza-nen da larunbat honetan, 'Elka-rrizketa ereduak' izenburuare-kin. Hamabi t'erdietatik ordu bata t'erdietara izango da, Eli-zondoko Arizkunenean, eta zu-zenean eskainiko du irratiak, aurreko sei emanaldiekin egin duen bezala. ' Urriaren hondarrean hasi ziren

emanaldiak, 'Euskal gatazkaren zergatiak' izeneko irratsaioare-kin, eta gero giza eskubideak —azaroak 5—, ETAren eta Es-tatuaren indarkeria —azaroak 12—, indarkeriaren biktimak eta euskal presoak —azaroak 19—, Nafarroa —azaroak 26—, eta euskara eta euskal kultura —abenduak 10— gaiak jorratu dira. Irratsaio bakoitzean ingu-ruko lau-bost lagunek parte hartu dute, astero desberdinak, eta ha-sieran bertan sondeo batean bil-dutako Iritziak entzuteko parada izan ohi da. Partehartzaileak gonbidatuak izanik ere, edozei-nek partu hartu dezake eztabai-dan, bai Xorroxinera deituz;> b'a| eta Arizkunenetik zuzenean ja'-rraituz ere.

DoñfBane Garazj

Bankako meategiei buruzko erakusketa

H . G O R O S T I A G A / BAIGORRI

XVIII. mendean Baigorritik Urepelerako bidean dagoen Banka herriko eskualdea meate-gietan aberatsa zen. Adituek diotenez, meategiz eta burdin-gintza gune industrial horretan, Frantziar lurralde osoko kobre edo urregorri burdinolarik ga-rrantzitsuena kokaturik zegoen. Akaso, Baigorriko ibaia ibai go-rri bilakatzen zuen elementu hu-raxek.

Egun, gutik oroit du Nafarroa Behereko eskualde horren abe-rastasuna. Baina Leize Mendi el-karteak eta Pierre Machoti esker, bertako historia gogoetan fres-katzeko aukera paregabea dugu, erakusketa polita prestatu baitu-te. Lana, meategietako galerietan egindako argazki ikusgarriez osatu dute, baita garai hartako hainbat dokumentu eta paper zahar baliosekin ere. Ohar gai-tezkeenez, bildu dituzten orduko posta kartek ere, inguruneak kanpoaldean zuen, oihartzuna azaltzen dute. Erakusketa, Bai-gorriko Jean Pujo eta CPIEn eza-rri dute ikusgai.

Nmrrerido iturritik Juan Kruz Lakasta

Bonobus gorria Gauza jakina da. Nafarroan

ez da pekatua, eta bai, aldiz, miraria. Gauzak horrela, ez da harritzekoa Nafarroako Uni-bertsitate Publikoko ikerleek karrikaratu berri duten datua, Foru Elkarteak mundu mun-dialeko jaiotze tasarik baxuena daukala, alegia. Ez dago erdi-tzerik aurretik gestio fisiologi-ko zenbait egin gabe, eta gurean halako gestio gutxi egiten dire-nez gero, emakume nafar ba-koitzak 1,21 haur besterik ez du erditzen (nola erditzen da 0,21 hori? Batek daki). Hori gutxi bailitzan, ikerle berberen ara-bera nafarren bizi iraupena mundu mundialeko altuena da. Gizonok bataz beste 76,5 urte izan arte bizi.ei gara, eta ema-kumeak 81 urte eduki arte..

Gizarte. nafarra, beraz, za-hartze bidean dago, eta abiadu-ra bizi-bizian gainera. Aurki berrogei urteko lagunen koadri-lak. elkartuko dira San Agustin kale'ko' gaztetxean,--eta atarra-biM-arietah,. villabesetah alegia, jubtlatiien bonobus gorria duten bidaiariek gehiengoa osatuko

dute. Nik neuk ere estankoan bonobus gorria eskatuko dut egun karteran daukadanari ge-ratzen zaizkion lau bidaiak aki-tzen ditudalarik; izan ere, inoiz baino zaharkituagoa sentitzen naiz. \

Gaztetasuna bihotzean ei datza, eta ez adinean, eta ni, zi-nez eta bihotzez, zaharra senti-tzen naiz. Gaztea izatekotan Berriozarren izanen nintzen joan den larunbatean, Sociedad Alkoholika, Beltzez eta Su ta Garren kontzertuan izerdi pa-tzetan dantzan, gainontzeko gazteekin batean. Ez nintzen jaitsi, eta ez daukat aitzaki be-rezirik, musika hori guztia ez zaidala gustatzen besterik ez, zarata hutsa iruditzen zaidala besterik ez, zahartzen ari nai-zela besterik ez. Koadrilakoe-kin batera Alde Zaharrean ge-. ratu nintzen, betiko tabernan betiko tabernariari betiko kan-tak eskatzen. Cicatriz, RIP, Es-korbuto, Zer bizio? Hertzainak, Delirium, Zarama... Hori bai musika!. Esan bezala, bonobus gorria erosiko dut aurki.

Durango Nafarrek ikusita

Pamiela

Salmentak hirukoiztu egin ditugu Pamielak aurkeztu zuen Du-

rangoko Azoka honi begira ekoizpen mardulenetakoa, bai gaiaz nola liburuz, eta, Alber-dania Gipuzkoako argitaletxea-rekin batera, aurtengo eskain-tza oparoena egin duen argita-letxea izan da. Joseba Sarrio-nandiaren 'Ni ez naiz hemen-goa' liburuaren berrargitalpe-na, Tere Irastorzaren 'Manual devotio gabecoa' edo Martin Indabururen 'Haizegua' izan dira edizio honetako pitxi zen-bait.

Curia kalekoen emaitzak apartak izan dira, eta horren lekuko iaztik hona eman duten jauzia: hirukoiztu egin dituzte salmentak, Txema Aranazen hi-tzetan. «Duda egiten dut askori guri bezain ongi atera zaionik azoka hau. Bakarrik liburutan iazko zenbakiak bikoiztu ditu-gu».

Urtetik urtera gora etengabe doan argitaletxea dugu Pamiela, eta Atxagaren liburuek lehen ez zuen sendotasuna eman baldin badiote, beste liburuak ere arras-taka eraman ditu irakurleen be-gietara, idiak nola gurditik. Ho-rrela, beste urtetan Atxagaren nobelek salmenten punta mar-katu baldin badute izugarri, aurtengo piramidea askoz ere biribilagoa da Aranazen ustez.

'Hai/.egua', Pamielaren eskutik.

«Ez da puntarik izan, liburu as-ko oso ongi saldu direlako. Adi-bidez, zortzi edo hamar titulu 200 aletik gora saldu dira eta hori asko da. Luxia saileko 'Li-teratura eta rock & rolla' libu-ruxkak, kasu, bostehun pasa-txo saldu ditu, eta Txema La-rrearen 'Ele neumatikoak' libu-ruak ere oso ongi. Jakina, Atxa-ga eta Sarrionandia goian egon dira, baina gehiegi nabarmendu gabe».

Azken bi urteotan salmentek

izugarrizko jauzia egin dute etxe honetarako, eta hortik aur-tengo eskaintza mardula. «Sal-mentak gure ardatza dira, ez baitugu atzetik beste argitale-txeek duten egitura ekonomiko sendoa. Beste batzuek harre-manak eta aspaldiko lagunak bilatzen dituzte azokan, baina guk eguneroko tratuan lotuta dugu hori, eta horretarako Du-rango ez zaigu beharrezkoa». Horretaz gain, urtean zehar egiten denaren berri emateko ere oso garrantzitsua dute Pa-mielan Bizkaiko topagunea, jende asko harrituta gelditzen omen delako erakusmahaia ikustean.

Etengabeko galderari dago-kionez, Aranazek Durangoren aldeko apustua egin du. «Zailta-sun handiak ditu horrelako azo-ka antolatzeak, eta inor ez da ausartzen urtean zehar besteren bat egitera. Beraz, zorionak eman behar zaizkie antolatzai-leei. Ingurune fisikoa traba bat da hainbat urtetik hona, baina hainbeste urtetan Durangok egin du aurrera horrekin, eta tokia on-gi iruditzen zait. Bilatu behar da beste eraikin egokiagoa, ados, zenbait ordutan ezinezkoa dela-ko ezer ez erostea, baina horre-tarako Durango ezagutu behar da».

Txalaparta

Izugatri saldu dugu Txalaparta Tafallako argitale-

txekoek ez dute garbiago min-tzatzerik: «Izugarri pozik gaude zenbakien aldetik eta oso positi-botzat jotzen dugu aurtengo azoka». 'El jesuita' Pepe Rei ka-zetariaren liburua azoka hone-tako erosiena izango da, hain segur, argitaletxeak dituen ha-sierak6 datuen arabera 1.300 ale inguru saldu direlako. «Nik dakidalarik, inoiz ez du inork lan bakar batekin hainbeste saldu», dio Pernando Barrena argitaletxeko euskara arduradu-nak.

Urte oparoa, beraz, tafalla-rrendako. Aurten 32 liburu ka-leratu dituzte, horietariko zortzi Durangoko Azokarako, eta emaitzak ezin hobeak izan dira. «Lehen liburu batek asko saltzen zuen besteen kaltetan, baina aur r

ten ikusi dugu salmenta onak za-balagoak izan direla. Euskarazko liburu batzuekin ehundaka ale saldu ditugu». Gogoratu behar Laura Mintegiren 'Nerea eta biok', Txillardegiren 'Euskal Herria helburu' eta Felix Liki-nianoren 'Ezina ekinez egina' izan direla, besteak beste, eus-

Laura Mintegi. SIMAL

karazko berririk azpimarraga-rrienak.

Liburu asko, prodttkzio mar-dula, baina horien artean auke-ratuenak eta erakargarrienak Durangorako gordetzen ohi dira, bi arrazoirengatik, Barrenak azaldu duenez. «Alde batetik, Durango egin delako, urteen po-derioz, euskal kulturaren errefe-rentzia puntua, eta bestetik nahi

dugulako erakutsi konpromezu bat azokaren proiektuarekiko. Gauza hauek indartzen dute, gu-re ustez, azoka bera».

Kritikak egitekotan, nola ez, azpiegitura eskasa, eta deus ai-datuko ez den sentsazioa islada-tzen duten zenbait adierazpen. «Lehengoan irakurri nion Antton Mari Aldekoa-Otalorari eguer-dian zabaltzeak azoka salbatu zuela, eta esan beharra dago egun batzuk oso flojoak izan direla jendearekin. Beraiendako azoka salbatzea da jendea barreiatzea, eta gure ustez ez da hori».

Barrenaren ustetan, seriota-sun pixka bat ere eskatzea bada antolatzaileei, batez ere zerbi-tzuak paratzerakoan. «Jendeari azpiegitura eskaini behar zaio, eta azoka honek izugarrizko ga-beziak ditu. Ez daude zerbitzu minimoak, esate baterako ko-munak, telefonoak, biltzeko to-kiak. Publikoarendako ere apar-kalekuak falta dira. Aurreko edi-zioan ere tokiaz hitz egin zen as-ko, baina ematen du ordutegiaren aldaketarekin salbatu egin dela egoera. Gu, behintzat, ez gaude ados».

«Sal

men

tak?

Ong

i, ar

ras

ongi

»

noan den astean bukatu den Durangoko Azoka urt zinbesteko topagu-nea da Nafarroako hainbat argitaletxerendako, h egiten baitira sal-menta handienak, harreman probetxuzkoenak etaiko lagunekin topa-

keta jatorrenak. Beraiekin mintzatu gara Bizkaiara eginidaiaren ondorioen berri izateko, eta, orokorrean, pozik etorri dira nafarral :ntak ongi atera di-relako. Hauetaz gain Altaffaylla eta Oihuka ere izan zinngon.

Testua: Alberto Barandiaran ^ ^ ^ ^ ^ ^

Durango Nafarrek ikusita

Nafarroako Gobernua

«Gurean begiratu egiten dute» Nafarroako Gobernuak, urtero

bezala, aurten ere bere erakus-mahaia paratu du Durangon, bai-na, lehendabiziko aldiz, Yoar banatzaile enpresaren eskutik. Horrek irudia hobetu du biziki, ordura arte jendeari harrera egi-ten ziotenak erdaldunak baitzi-ren. Iaz hasi zen Yoar Nafarroa-ko Gobernuaren argitalpenak banatzen, eta aurten Durangon beraiek egoteko eskatu zieten.

Bi argitalpenak izan dira aur-

'NapartheicT

«Ohibainojende gutxiago ibili da

aurten»

'Napartheid' Nafarroako ko-miki argitaletxeak 'Gora Kuba' izena daraman aldizkariaren 15. alea aurkeztu du Durngoko azo-kan, Karibeko irlari buruz goitik behera eginikoa. Ohi deñ bezala giroa ona eta animazioa ez da faltan izan aurten lehendabiziko aldiz erakusmahaia paratu duten 'Napartheid-ekoen' artean, bai-na saldu, beste urtetan baiño gu-txiago saldu dela dio Asisko Ur-meneta komikigileak. «Jende gutxiago .ibili da, eta saldu ere, horren arabera egin dugu. Ge-hienbat kamisetak, pegatinak, zintzilikatzeko purtzilkeriak, horiek izan dira gehien saldu di-renak, aldizkaria bera baino ge-hiago».

Asisko Urmenetak —'Napar-theid-eko' beste 'zaharrek' be-zala- gazteen esku utzi du aldiz-karia, baina hala ere, izan du pa-rada Durangoko azokak azken urteotan izan dituen arazoek bere horretan segitzen dutela nabari-tzeko. «Batez ere harremanak dira garrantzitsuenak guretzat, ezagutzen ez gaituen jendeari 'Napartheid' zer den erakusteko eta elkarrekin gauzak trukatzeko modua delako. Eta, beti bezala, taberna bat ez izatea, edo komu-na, edo telefonoa, antolakuntza-ren aldetik larria egiten zait» diosku Asiskok. Izan ere, bertan sortzen den giroari eutsi egin be-har zaiola uste du iruindarrak marrazkilariak.

«Edozer gauza egiteko kan-pora atera behar da, parean da-goen taberna erabat erdaldunera, edo beste tokietara, eta horrek asko apurtzen du barruan dagoen giroa».

Nahiz eta urte bereziki oparoa ez izan salmenten aldetik, oro-korrean, bertan egotea beharrez-koa dela deritzo Urmeneta iruindarrak. «Durangoko azokan franko ongi egon gara, nolanahi ere».

ten berri: Jose Maria Lakoizke-taren landareen hiztegia, eta Nafarroako ihauteriei buruzkoa. Lakoizketaren liburua arras ongi saldu da, baina erakusmahai ho-netara jendea erostera baino be-giratzera etortzen dela dio Yoa-rreko Carlosek. «Paratzen diren liburuak ez dira oso saltzekoak, artea eta historiari buruzkoak gehienak, eta asmoa gehienbat jendeari ekoizpena aurkeztea izaten da». Betiko liburuak saldu

dira gehien: monastegiei buruz-koak, historiari buruzkoak... ga-restiak eta ederki argitaratuak.

Yoarrek ere bere erakusma-haia paratu zuen Durangon, sortu den banatzaile enpresaren emai-tzaren aurkezpen gisa. Izan ere, Erein, Pamiela, Alberdania, Ige-la, Susa edo Gaiak bezalako ar-gitaletxeen lanak banatzen ditu, Hego Euskal Herrian narrazioan argitaratzen denaren % 60 ingu-ru, hain zuzen.

Igela

Irtenbide faltsuak bilatu dira ordutegiarekin»

Gazteendako hiru liburu plazaratu ditu aurten Iruñeko Igela argitaletxeak: Robert Louis Stevensonen 'Ballan-traeko Premua' eta 'Bahitua. David Balfourren abentu-rak', eta Kenneth Fearingen 'Erloju Handia' . Horrela hautsi egin du azken urteotan liburu sendo eta mardulak ateratzeko joerarekin, baina emaitza ere ona izan dai Ho-bea. «Celineren 'Gauaren muturrerainoko bidaia' edo Truman Capo-te ren 'Odo l hotzean' libu-ruak mardula-g o a k z i r e n hauek baino, .baina hauek gazte jendeak eta oparitzeko erosi dituzte, nahiz eta Ste-vensonzaleak diren heldu as-ko izan. Gure-tzat behintzat, salmentei dagokienez, lehen baino emaitza hobea izan da».

Xabier Olarra argitara-tzailea ez da liburua atera eta biharamunean prentsaurre-koa eskaintzen duen horieta-koa, 'Ballantraeko premua' liburua, kasu, duela bi hila-bete zegoen liburudendetan. Horren atzetik gauzak isilik egiteko gogoa badago, eta baita jasotako zaplasteko pa-re bat ere. «Promozioa eta ho-rrelakoak ez dira guri gehien gustatzen zaiguna. Kunplitu behar izaten da, jakina, baina aurkezpena ez dut uste egin beharko denik beti. Askotan komunikabideek ez diote garrantzirik ematen, eta, adi-bidez, Durangon egin genuen aurkezpenera ez zen inor ere azaldu, bigarren urtez. Or-duan, hurrengo urtean ez du-gu egingo, alferrikako ahale-

Robert Louis Stevenson,

ginetan aritzea ez da-eta oso atsegina. Prentsaurrekoak, beraz, bai, baina neurrian eta behar den tokian».

Olarra garbi mintzo da aurten ordutegiaren aldake-tak sortu duen eztabaidaz. Bere ustetan, asteburu luze batekin, nahikoa eta sobera. «Izan genituen bi egun fuer-teak eta asteburua nahiko pattala. Ordurako, hau da, hi-laren 8rako saldu behar ze-naren hiru laurdena salduta

zegoen. Beraz, nahiz eta bost egun jarri, lor-tu den bakarra da hiru egune-tan lasaixeago ibi l tzea , eta s a l t z a i l e a k nazkatzea. Nik uste dut gauza bera i zango zela hainbat egun gutxiago izanda ere».

Durangok ez ohi dio Igelari salmentak izugarri biribilak egiteko pa-rada eskaintzen; bai, ordea, lagunak eta harremanak egi-tekoa, eta argitaletxea bera ezagutaraztekoa. «Ez dugu inolako negoziorik egiten, kostuak. betetzeko adina edo zertxobait gehiago ateratzen baitugu, ez gehiago». Kritiko da Olarra tokia zein antola-tzaileekin. «Barregarria da tokiaren egokitasunaz hitz egitea tokia aldatzen ez den bitartean. Irtenbide faltsuak bilatu dituzte eguerdian za-balik egonda eta egun bat ge-hiago luzatiita, eta gauzak eroso eta ongi antolatu behar dira. Toki egokia baldin ba-dago eta jendea gustora ibil-tzen bada, hiru egunetan egin daiteke. Baina hori guztia e-z dagoenez, jar gaitezen bost egun sufritzen eta ea horrela konpontzen dugun».

^ ^ T a z t e r k e t a e g i n d a .

G o r

«Jendearekiko harremanak amaitu

dira»

Gor Iruñeko disketxeak Ba-lerdi-Balerdi taldeak eginiko 'Ez gara galdu' eta Jesusmari & Noizbehinkaren izen bera dara-man diskoa karrikaratu ditu azokari begira, eta salmentak primerakoak izan omen dira. Goñi anaiek zuzentzen duten etxeak, ohi bezala, Gabonetako oporrei begira promozio gisa hartu du aurten ere Durangoko ekitaldia, eta ohiko bi diskoak aurkeztu ditu. Izan ere, garran-tzitsua baitzaie topaketa, baina ez urteroko ardatza, batzuei ger-tatzen zaien bezala. «Durañgora beti urtean zehar egiten duguna-ren parte bat besterik ez dugu eramaten», azaldu du Antonio Goñik, «erdia-edo erdaraz egiten dugulako». Gorrekoendako ha-rremanetarako puntu garrantzi-tsua da azoka, baina salmentek lehentasuna dute data hauek hur-biltzen direnean, eta aurten ez dute hutsik egin. «Asko saltzen da, eta denok oso pozik joaten gara beti Durangotik».

Ia denak bezala, \kexu dira v aurten paratu den eguerdiko or-dutegiaren aurka, eta harrema-nak ez direla beste urteetakoak bezalakoak izan azpimarratu dute. «Diru gehiago ateratzea-gatik ia bazkaldu gabe utzi gai-tuzte hor, erakusmahaiaren atzetik, eta horrek hautsi egin di-tu harremanak. Beste urteetan bazkaltzeko orduan elkartzen gi-nen hainbat jenderekin, proiek-

' tuez hitz egiteko edo, eta hori bu-katu da».

Merkatua gero eta handiagoa dela ezin uka, baina aurretik la-gunak edo bezeroak topatzeko modua ez dela galdu behar azpi-marratu dute kritika egiterakoan. «Asteazkena jarri dute, eta ez da-go gaizki, nahiz eta inor ez azal-du, baina eguerdian ez ixtea arra-paladan aritzea dela iruditzen zaigu, dirua besterik ez izatea bu-ruan. Lasaiago egin behar dira

- gauzak».

Nafarroako Taldekako Txapel-ketaren 7. ihardunaldiko partida, 1994ko azaroaren 26an jokatua.

Eduardo Ridruejo, 1.985 E L O k o a ( I r u ñ e k o R u n a 'A')-Unai Garbisu, 2.310 ELO-koa (Iruñeko Orvina 'A').

I.e4,e5; 2.Zf3,Ze6; 3.Ab5,a6; 4.Ac6,d-c6; 5.Zc3. Peoia jaterik bazuten, baina beltzei erasoaren ekimena uztea zen. Arriskutsue-gia. 5...,f6; 6.d4,d4; 7.Zd4,c5; 8.dZ-e2, dd l -xa ; 9.Zdl,Ae6; 10 .Af4 ,0-0-0 ; l l . Z e 3 , Z e 7 ;

1 2. A g 3, g 6; 1 3 . Z f 4 , A f 6 ; 14.Gdl,Ag7; 15.fZ-d5. Endro-kea atzeratzea ez da ohi izan ona. Txuriek alai jokatu dute, beren ahuldadea non zen konturatu ga-be. Ikus Koadroa. 15...,Zd5; 1 6 . Z d 5 , h G - e 8 ; 17 .Zc3 , f5 ; 18.Gd8 xa,Ed8; 19.e5. Damaren aldea^. apurtzea ekiditeko peoia eskaini dute. Galduta zegoen.

19...,Ae5; 20.Ae5,Ge5 xa; 21.Ed2,b5; 22 .Ge l ,Ge l ; 23. Eel. Hobe al zen gazteluak ken-tzea? Peoiak aldatuz gero, alfila zaldia baino azkarragoa da. Blo-keoa komeni zaio, ordea, zaldia-ri. Peoien trukea egiteko moduan dirudi te bel tzek. 23. . . ,ee7;

2 4 . b 3 , E d 6 ; 2 5 . E d 2 , b 5 ; 2 6 . Z e 2 , c 4 ; 2 7 . E e 3 , c 5 ; 2 8 . Z c l , E e 5 ; 2 9 . E d 2 , A d 5 ; 30.f3,f4; 31.Edl,Ed4; 32.Ed2,c3 xa; 3 3 . E e l , c 4 ; 34 .E f2 ,g5 ; 35.Ze2 xa, Ee5; 36. Zcl ,a5; 37.Eel,Ae6; 38.Ef2. Erregearen sarrera galarazteko. Baina beste zulo bat laga dute. 38...,b3; 39.a-b3,Af5. Txuriek etsi zuten, beltzen teknika zehatzak gaindi-tuta.

Apiterapia

Zer da apiterapia? Apiterapia sendatzeko metodo arraro bat da. Horren bitartez lumbalgiek edo reumek eta bes-te gaixotasun askok instantean galtzen dute bere efektibitatea. Apiterapian erle biziak erabil-tzen dira sendagai bezala baku-nen edo xiringaden ordez. Apiterapian erle bizi bat jarri

behar dizute sendatu nahi duzun gaitza-ren nerbioan eta ziztatzen zaituenenan

bere efektoa oso azkarra da. Teknika hau oso da zaharra da Erru-

sian, baina orain arte ez zaio teknika honi inportantziarik eman, eta horrega-tik ez dugu oraindik ezagutzen. Errusian II. gerrate mundialean asko erabiltzen zen sendagairik ez zegoelako, eta erleak oso ongi mantentzen ziren, eta kopuru handiak lor zitezkeen ia sosik gastatu gabe.

Tratamendu bakoitzerako erle bat gastatzen da gutxi gora-behera, eta ho-rregatik oso merkea ateratzen da, baina gaixoek bumizko nerbioak eduki behar dituzte eta ez diete intsektuei alergiarik

edo fobiarik eduki behar, hori arrisku-tsua izan baitaiteke.

Erleei alergia edukitzea oso arrisku-tsua izan daiteke baina zorionez orain-dik ez dira kasu larri asko gertatu. Aler-gia edukitzen badiezu eta zure alergia handia bada hiltzeraino izan daiteke ha-ren efektoa. Pozoinak eragin erradio bat dauka eta horregatik aukeratzen den le-kuan baino ez du eraginik.

Apiterapia gudan asko erabiltzen zen zeren han ez bait zegoen sendagairik eta

horregatik askotan nahi ta nahi ez erabili behar zuten.

Sendatzeko metodo honek gutxi go-ra-behera 50 urte dauzka eta bere arra-kastaren kopurua oso haundia izan da.

Apiterapia akupunturaren antzekoa da baina orratza erabili ordez erle bizi bat erabiltzen da. Uste denez, intsektua-ren gorotza izan daiteke alergiaren era-gile haindiena edo bakarra.

Baina metodo hau beste modu batez erabili daiteke. Frantzian doktore batek bere pazienteei erleen pozoia horratzen bitartez sartzen die. Orduan erleari po-zoia ateratzen dio xiringa baten bidez.

oooooooooooooooooooooooooopooooooooooooooooooooooooooooooooc>oo

Azpiko larrean Galdera: Gure etxearen azpi-ko larrean aparkaleku bat egin dute. Gauez mugimendu handia dagoenez, Zinema Xpor2 deitzen diogu larre ho-rri. Gure seme-alabak segi-tuan ohartu dira hor izaten den aferaz. Martzelori bururatu egin zitzaion oihal zuri batez jantzi eta mamuarena egitea, haiek beldurtu nahian. Beste barride batek arraindegiko zaborrak ekartzen ditu, eta aparkalekuaren erdi-erdian uzten ditu, kiratsa jario bekio. Hala ere, Atseginkerien Irla-Aparkalekuak hor dirau. Zer egin ote?

Erantzuna: Nik istorioaren beste aldea kontatu behar dizut. Duela gu-txi nire kontsultara etorri zen gizon

bat, ezinegon arraro batek jota. De-sioa galdua zuela zioen. Nik psi-koazterketa eta ipnosis prozedurak ibiliz, zera galdetu nion, ea zer zen Desioa haren ustez, eta hark eran-tzun zidan: —Peeping Tom—. Se-gituan ohartu nintzen hor zegoela ezinegonaren iturria. Eta segidako istorioa kontatu zidan, loak harturik egonda. 'Begi bakartiak, zelatan ha-rrapatu nuen haur txarrarenak. Fa-kultateko pinudi hartan. Duela hi-rurogeita hamar urte seguru aski. Bi bizkarreko animaliarena eginda-koan. Areaz eta tuaz mundua itota oraindik. Erdi jantzita. Basapiztiak bezain zoriontsuak. Haren oroime-na nire lehendabiziko amodio isto-riotxoarekin loturik datorkit burura. Lehendabiziko amodiozko istorio-txo 'korresponditua'. Hartu eta eman. Askotan galdetzen diot nere buruari nola tratatzen duen Biziak

BEHIX-BEUIMEKO EUZKO

. SESDIMENDU \ • ........ : v v n : : : ; v

Seguru nago ez dela

oso kaltegarria

gaztaroa noiz

behinka sikira

gogoratzea.

haur txar hura, gauean beste gorputz baten arrimoan egonik, ea gutaz oroitzen den, eta gure musuen ze-latan egoten den. Iraganetik dator-kit, garrasi galdu bat bezala, haren begien irudi hori. Nere desioaren beraren irudia'. Bestalde, esan be-harra dago gizon hark lauretan ha-mabortz urte zituela. Ez da berez harritzekoa Desio-nibelak behe-rantz jotzea. Zuen aparkalekuarena ez dakit nola konpondu. Hala ere seguru nago ez dela oso kaltegarria gaztaroa noiz behinka sikiera gogo-ratzea.

Galdera: Zenbat mediku bisi-tatu behar ditugu eri gauden bakoitzean? Erantzuna: Nik beste mediku ba-ten hitzekin erantzungo dizut, Jean Etchepareren hitzekin. «Mediku bat mintzatzen delarik, harekin egoitea behar den epea, hura da zuhurtzia. Badira gaitz zonbait, ezagutzeko nekeak. Onik ez bada batere, joan

bertze mediku baten ganat, huni erranez zer zion eta nola den jokatu lehena. Urrats alfer gutiago erabili-ko du horrela bigarrenak. Ez badu hunek ere gaitza kentzen, jo nahi badahirugarren baten ganat, erranez huni ere nola arizan idren aitzineko biak. Ikus holaxe lauzpabortz medi-ku. Ororen artean ez bazituzte ontsa ezarri, geldi hartan. Ez etsi halere. Nun nahi ikusten dira gizon eta emakume batzu, beti erixka, begi-tartea hits, 4ena zinkurina dabiltza-nak, dela burutik, dela giltxurrine-tatik, dela gibel-erraietarik, dela bi-hotzetik, eta batzuetan eskualde gu-zietarik gizon eta emazte batzu lauetan-hogoi urtetarat heltzen di-renak bizkitartean, beren adineko herritar gehienak hil-herrirat aitzi-nean eramanik».

Ikaskizuna bistan d^. Zenbat gai-xok ez ote dute osasuntsu asko eta asko konposantura eraman bizkarka eta han ehortzi?.

G uaixe' Sakanako herri aldizkariaren lehendabiziko zenbakia kaleratuko da asteazkenean Zior-ditik Irurtzun bitarte. Hiru kazetaritza ikasleen eskutik, 32 orrialdetan zehar Sakana osatzen duten 14 herrietako berriak hilabetero eraman nahi dituzte etxe guztietara, euskaraz jakina, eta

horretarako osatutako elkarte baten laguntza izango dute.

Guaixe': Sakanako aldizkaria ' ALBERTO B A R A N D I A R A N / IRUNEA

Taldea duela urtebete sortu ondoren, azkenean asteazkena izan da aukeratutako data. Atze-rapenak franko izan dira, hasie-rako asmoa iraila aldera atera-tzea baitzuten arduradunek, bai-na azkenean, eta agindu bezala, 1994an sortu da Sakana osorako lehendabiziko aldizkari oroko-rra. Nafarroan 'Ttipi-ttapa-k' markatutako bideari heldu dio 'Guaixe-k' ere: bertako eta ber-tatik emaniko intereseko infor-mazioa euskaraz, herrietako ko-rrespontsalekin eta dohainik. Herri aldizkaria Sakanako he-rrien eta herritarren zerbitzura-ko.

Proiektuak ez ditu zailtasun eskasak izan. Sakanako Manko-munitatearen dirulaguntza agin-duta —500.000 pezeta—, diru hori gabe atera da lehendabiziko alea, Urdiaingo eta Olaztiko udalen borondateari esker, hain zuzen ere. Urdiaindarrek lokala eta argia utzi diote aldizkariari, musutruk, eta Olaztiko Udalak ordenadoreak, urtarrilera arte, Mankomunitateari eskatutakoak gehiegi atzeratzen zirela ikusita. «Altsasuko Udalarekin arazoak zituztela ikusita» azaldu du Amaia Amilibia aldizkariaren kazetarietako batek, «eta itxaro-teko esan ziguten behin eta be-rriro, baina ikusi genuen horrela ez genuela aterako. Olaztiko Udalak utzi dizkigu erosi berri dituzten ©rdenadoreak haiek be-har dituzten artean. Gero ikusiko dugu».

. Aldizkaria ateratzeko ideia ez da berria, baina hiru ikasle au-sarten bultzada behar izan du aurrera egin ahal izateko. Saka-nako Mankomunitatearen asmoa izan zen hasieran, eta horretara-ko proiektua idatzi zuen Euskara Zerbitzuak. Asmoa ez zen gau-zatu, baina, Kazetaritzako hiru ikaslek proiektua berriro mar-txan paratzeko interesa erakutsi zuten arte. Altsasuko Aitziber Etxaiz eta Amaia Amilibia, eta Ziordiko Olatz Irizar buru-bela-rri hasi ziren aldizkaria bultza-tzen, eta asmoa egia bihurtzeko herri elkartea osatu zen, Biarrik elkartea hain zuzen.

Laguntza handiena, ia beti bezala, jendearengandik heldu zaie, eta oztopo handienak, era-kundeetatik. Zailenak ziruditen oztopoak —publizitatea, herrie-tako berriemaileak—, horrela, erraz gainditu dituzte, eta ia hi-tzartuta zeudenak —Mankomu-nitatearen dirulaguntza, kasu—, ez dira gauzatu oringoz. «Publi-zitatea espero baino gehiago bil-du dugu» azaldu du Amilibiak, «baina hasierako alean dena errezagoa izaten da. Hemendik

Aitziber Ktxaiz, Olatz Irizar eta Amaia Amilibia aldizkariko ka/.etariak.

Andari elkarrizketa A . B / IRUNEA

Ez da zorro hutsik helduko aldizkariaren lehendabiziko alea, zakua bete berri baizik. Amaia Amilibiak azaldu duenez, 'Ttipi-ttapa' aldizkariaren ere-duari jarraitu nahi-izan diote ha-sieratik, eta sailen banaketa eta tratamenduan antzekotasunak iger daitezke lehendabiziko kiri-kadan.

Estreinako zenbaki honetan Sakanako hiru pertsonaia ezagu-ni eskatu zaie iritzia aldizkariari buruz, eta Jose Maria Satrustegi euskaltzainak, Santos Iragi Irur-tzungo idazkariak eta Manuel Ijurra Sakanako Mankomunita-teko lehendakariak hartu dute

parte, aldizkariari buruz bere us-tea azalduz. Ondoren sukalde txokoa dago, hilabetero inguru-ko jatetxe baten errezeta azaldu-ko duena, eta ondoan, Sakanako zortzi herritan egin den inkesta, honetan ere aldizkariari buruz iritziak bilduz. Zinema kritikak eta irakurleari zabaldutako to-kiak ez dira faltako, eta elka-rrizketa interesgarria ere bada-kar lehen zenbaki honek: Jose Ramon Anda Bakaikuko eskul-toreari eginikoa, hain zuzen ere.

Herriz herriko berriek bete-tzen dute, nolanahi ere, toki ge-hiena —hamabi orrialde—, eta txoko guztietako gertakariak bilduak daude bertan. 'Hortaz

eta hartaz' sailean, Cederna-Ga-ralur elkarteari buruzko erre-portaia dakar aldizkariak, eta baita Mikel Nazabalek Aralarri buruz egindako bideoaren be-rria ere. 'Euskararen txokoa-n' Jose Mari Arakamak Sakanako euskararen gainean artikulua egin du, eta bada asmoa bertako hizkera eta euskarari txoko fin-koa egiteko. Halaber, erreportaia bitxia ere sartu dute, eta aitzi-nean suaren bidez mezuak bi-daltzeko zegoen ohituraren be-rri ematen da atzeko orrialdee-tan. Kirolari buruz edo haurren txokoa izeneko sailetan arlo ho-netako berriak landuko dituzte eta komikia sartuko dute hilabe-tero.

aurrera urte osorako kontratuak egin nahi ditugu, eta hor ikusiko dajendearen jarrera». Herrietako berriemaifeengan ere jarrera ezin hobea antzeman dute, çta zer esanik ez kanpotik begiratzen dutenengan. «Jendeak gogo . handiak ditu aldizkaria ikusteko, eta Sakana handia izanik bertako bizitza ezagutzeko parada ezin hobea izango dela diote batzuek, eta euskarari bultzada emango' diola besteek».

Arazoak, hala ere, ia animoak bezain handiak dira. Banaketa oraindik ez dago erabat finkatuta —ez dago euskaldunen erabate-ko zerrenda Sakana osoan—, eta hasierako zenbaki hau banatzeko herrietako berriemaileez balia-

akana osorako izateaz gain, Lakun-tzan eta Urdainen ere badago bertako aldiz-karia eta Arruazun laster aterako dute.

tuko dira. Ale bakoitzean harpi-detza egiteko txartela sartuko dute, eta bigarren zenbakirako zerrenda osatuagoa izango dela sinetsirik daude.

Halaber, euskara, oinarrietako bat ezezik, arazoa ere izango da, hasieran bederen. «Arbizu, Arruazu eta Urdairigo berriemai-leak saiatu dira bertako hizkera isladatzen» dio Amilibiak, «eta horrek kezka pila eragin ditu transkribatzeko orduan. Horre-gatik, nahi dugu euskara batzor-de bat osatu, irizpideak finka-tzeko eta nola idatzi behar den jakiteko».

Bestalde, egoera bitxia sortu da alderdian, Sakana osorako al-dizkaria izateaz gajn bi herritan herri aldizkaria diitelako —La-kuntzan 'Aiaupenanik' eta Ur-diainen 'Izkon'— eta Arruazun ere luze gabe bertako euskara taldeak 'Txirrimiskeeyek' aldiz-karia karrikaratuko duelako. Ez dirudi oso logikoa horrelako ugalketak, eta Nafarroako Go-bemuaren Hizkuntz Politikan ere azaldu dira horren aurka, aldiz-kari guztiek dirulaguntza jaso-tzen baitute. Oraingoz, hala ere, ez da gaia konpontzeko inolako harremanik izan aldizkarien ar-tean.

Azken orduko arazo informa-tikoak gora-behera, beraz, aste-buru honetan kaleratuko da 'Guaixe'. Herri aldizkariek beste hainbat tokitan izan duten zere-gina betetzea du helburu, eta ho-rretarako ez du faltan izango, antza, bertako euskaldunen la-guntza. Galdera da: nahikoa izango ote da hori?

«Jubilatuak lan handia egin ahal du» A . B A R A N D I A R A N

/ DONEZTEBE

Arkupeak elkarteak aurten-go ekitaldien balantzea eta hu-rrengo urterako egitaraua aur-keztu zuen asteartean Donez-teben egin zuen bilera oroko-rrean. Kultur-atsedeneko eki-taldi franko antolatzeaz gain —horien artean Iruñeko Pla-netarium eta katedralera bisita, gimnasia ikastaroak, mus txa-pelketak, hitzaldiak eta esku-lan erakusketak—, Ezkila

Felipe Ganboa, Alli lehendakariarekin.

Errepika izeneko lehiaketa eratu du, eta Xorroxin Irratian astero 'Arkupeko Leihatila' irratisaioa. Halaber, erlijioari lotuta ateraldi franko daude, eta herri guztietan ospatuko da urtean zehar jubilatuen besta.

Baztan-Bidasoa osoko erre-tiratuak biltzen dituen elkarte hau izugarri hazi da duela zor-tzi urte sortu zenetik, eta gaur egun buru-belarri ari da, dau-kan antolakuntza bikainari es-ker, ateraldiak prestatzen eta zaharrendako egoitzak aurrera ateratzen. 2.300 bazkide iza-nik, asteartean 900 bildu zi-tuen Donezteben. Horren guz-tiaren atzetik Felipe Ganboa dago, sortu zenetik bera izan baita elkartearen arima. EGUNKARIA.— Hasi zinete-nean sumatzen zenuten jubila-

tuen alde lan egin beharra? FELIPE GANBOA.— Nik ikus-ten nuen jendea bizi guztia la-nean, eta gerran, eta^gero etxean zahartzen, ilusiorik ga-be, zer etorriko zen esperoan. Arkupeak elkartea jaio zen bi ilusiorekin: batajendeaetxetik ateratzea, bizitasuna ematea, jendeari lagunduz, eta bertzea, zaharrendako egoitzak edo etxebizitzak egitea edo bultza-tzea. Lehendabiziko partea oso ongi beterik dugu, eta bi-garrenari dagokionez joan den

hilaren 24an Berako zahar egoitzaren lehendabiziko ha-rria jarri genuen. Malerrekan ere datorren urtean hasiko di-tugu lanak. Donezteben badu-gu egoitza ederra, eta erosi dugu etxebizitza bat, edozein istripu izan. ezkero, jubilatuek izan dezaten etxebizitza beste toki bat bilatu arte. EGUNKARIA.— Zugar ramur-ditik Iruneraino eremua hartu-ta, distantzia handiak dira oso. Ez da oztopo gauzak antola-tzeko eta jendea etxetik atera-tzeko?

GANBOA.— Baditu ondorio txarrak, baina edertasuna ere badu. Lehen herri batek ber-tzearekin bazituen horrelako auziak edo haserreak, eta orain herri guztietakoak nahasita daude, eta edertasun hori da

handiena. EGUNKARIA.— 2.300 bazkide kopuru ederra da, baina zaila seguraski dena aurrera erama-teko. Nola da zuen antolakun-tza? GANBOA.— Herri bakoitzean badugu delegatu bat, eta herri handiak baldin badira, hiru edo lau. Adibidez, Elizondon ba-ditugu lau, Beran, hiru, eta Leitzan ere hiru. Horiek dute bilera guztietan bozkatzeko eskubidea, eta herriko lan guztia egiten dute: bai bilerak,

bai informazioa, bai bidaien antolakuntza. EGUNKARIA.— Heldu den ur-terako aurkeztu dituzuen hel-buruen artean zein azpimarra-tuko zenuke? GANBOA.— Urtero egiten du-gu itsasoz bestaldera bidaia, hau da, Ameriketara. Iaz izan ginen Argentinan, duela bi ur-te Kuban, eta aitzinean Mexi-kon eta beste tokietan. Orain-goan Estatu Batuetara joanen gara, maiatzean. Hango eus-kaldunek hil horren hondarre-ko igandean egiten dute Los Angeles ondoan bilera, pic-nic deitzen dena, eta hara joan be-har dugu.

EGUNKARIA.— Askotan aipa-tzen da gazteen artean ez da-goela mugimendurik, gauzak egiteko gogorik, eta jubilatuen

TTIPI-TTAPA

artean, aldiz, gogo handia ikusten da. GANBOA.— Aurten egin ditu-gu egun bateko 20 ekitaldi, eta batez beste 430 lagun izan dira horietan. Horrek erran nahi du bidaia bakoitzean zortzi auto-bus joan direla. Joan den ur-tean Argentinan, Tenerifen, Torremolinosen, Benidormen bi aldiz, Galizian, Costa Bra-van... Gainera pasatzen garen tokitetatik esaten digute oso jende ona dugula eta oso kon-tent gelditzen dira. EGUNKARIA.— Batzuek esa-ten dute jubilatuek ez dutela ezertarako balio, eta etxean hobe. Zuk, 2.300 bazkide hauek ezagutzen dituzularik,

Z «Pasatzerl garen tokietat ik esaten d igute oso jende

ona dugu la eta oso kontent geld i tzen

dira».

zer esango zenieke hori esaten dutenei? GANBOA.— Jubilatuak pen-tsatu behar du, ene iduriz, ju-bilatzean ez dela dena buka-tzen eta kitto. Lana utzi eta bertze gauzetan lan egiten ahal duela eta laguntza ematen ahal duela pentsatu behar du. Ni joaten naiz ostiraletan erite-txera eta bisita egiten diet han eri daudenei, eta orain Gabo-netan opari ttikiak egiten diz-kiet, jakin dezaten Arkupeak haietaz ere oroitzen dela. Jubi-latuak lan handia egin ahal du, eta egiten ari da. Gure elkarte-ko ordezkariek lan handia egi-ten dute, eta Felipe Ganboa ordezkaririk gabe deus ez da. EGUNKARIA.— Handia da b e - , rez elkartea. Gehiago hazi dai-teke oraindik?

GANBOA.— Ez da komeni . Ez daiteke handitu baina gure ilu-sioa litzateke Hondarribira eta Hendaiara ere zabaltzea, Bi-dasoa osoa hartzeko.

Felipe Ganboa

ARKUPEAK JUBILATUEN ELKARTEKO

LEHENDAKARIA

Aldakak hautsita

Bi milatik goiti bazkide duen el-karte batez pertsona baten lana dela esatea gehiegizkoa dateke, baina Felipe Ganboa izan da 'gaur egun talde ederra dena gorpuzten adore eta lan handiena jarri due-na. Duela bederatzi urte, aldakak hautsi zituenean, eritasun luzea egokitu zitzaion, eta jasotako laguntza handiak besteengandik ere zerbait egin behar zuela si-nestarazi zuen. Orduan hasi zen Doneztebeko Faustino Mante-rolarekin harremanetan, eta bien artean tajutu zuten asmoa. Herri guztietan mugitu ondoren, sei lagun bildu zuten, indarra hartu eta hortik gaur egun 24 herritan duten taldea.