XVIII m eta_antzinako_erreg_krisia

Batzar Nagusiakbull Euskal Herriko administrazio eta politikazko erakunde nagusia Erdi Aroan sortutakoa

bereziki Araba Bizkaia eta Gipuzkoan Foru-erregimenak zirauen bitartean Batzar Nagusien egitekoa hauxe zen oro har legeak eman eta betearaztea lege zaharrak biltzea zergak ezartzea lurraren eta merkataritzaren antolamendua kanpoko legeen onarpena ere beren gain zuten Foruak irakurriz ematen zitzaion hasiera batzarrari Batzarrei zegokien herrialdeko organo betearazle izango zen Diputaziorako kideak izendatzea urte osorako aurrekontuak zehaztea herritarren kexuei erantzutea eta foru-baimena ematea edo ukatzea Bigarren Gerra Karlistan Foru-erregimena desagertzearekin batera galdu ziren Batzar Nagusiak hiru herrialdeetan (1876)

ndash Araba Arriagako kofradia desagertu (1332) eta ermandadeak eratu zirenean sortu ziren Batzar Nagusiak Urtean bitan biltzen ziren maiatzean lur zabalean eta azaroan Gasteizen Diputatu nagusia buru zutela ermandadeko prokuradoreek eta hiribilduetako eta lur zabaletako idazkariek osatzen zituzten Batzarrak Agintariak hautatu soldatak eta isunak ezarri osasuna polizia eta segurtasunaz arduratu diputatuen jarrera epaitu foruak babestu eta probintziaren antolaketaz arduratzea beraien esku zegoen

ndash Bizkaia XIV mendearen hasieran sortu ziren Bizkaiko Batzar Nagusiak Elizate eta hiribilduek hartzen zuten parte Enkartazioak eta Durangoko merindadeak ez zeuden joatera behartuta zuzenean zegozkien gaietarako izan ezean XV mendetik aurrera Gernikan biltzen ziren bi urtez behin erregearen ordezkari zen korregidorea buru zutela

ndash Gipuzkoa XIV mendekoak dira Gipuzkoako Batzar Nagusien lehen aipamenak probintziako herri eta bailara guztietako prokuradoreek hartzen zuten parte korregidorea buru zutela (Ontildeatiko konderria aparte geratzen zen) XV mendeaz geroztik urtean behin biltzen ziren ordezkaria bidaltzeko eskubidea zuen herriren batean

ndash Lapurdi antzeko erakunde politikoa eduki zuen Biltzar izenekoa Ustaritzen egiten zena eta Iraultza Frantsesa arte iraun zuena (1789) Herrialde bakoitzeko Batzar Nagusien osaketa ahalmenak eta funtzionamendua desberdin samarrak ziren hala ere

bull Espainiako 1978ko konstituzioa onartu ondoren Batzarrak berrezarri egin ziren Herritarren zuzeneko botazioz aukeratzen dira batzarkideak lau urtez behin Egungo Batzarrek eta horiek aukeratzen duten Diputazioak ez dute lehengoek adinako botererik Eusko Legebiltzarrak eta Eusko Jaurlaritzak bereganatu dituzte lehen Batzar Nagusien eta Diputazioaren eskumeneko ziren gai asko EAEn Herrialde Historikoen Legeak ezarri zituen Jaurlaritzaren eta Foru Aldundiaren eskumen-banaketaren oinarriak

Euskal Foruak eta bere historia laburtxo jarriakbull Hasiera batetik Euskal Herriko bizitza politikoa eta soziala ahozko eta ohiturazko legedi bidez

arautzen ziren legedi zaharretan oinarrituta idatzi ziren orduan Foruak Erdi Aroaz geroztik erregeak eta Probintziako Batzarrak idatzi eta onartutako tratatuak biltzen zituen bilduma bihurtu ziren Euskaldunek foruen arabera zenbait eskubide indibidual edo kolektibo izan zituzten erregearen aurrean zuzenbidezko eskubideen errespetua bake garaian soldadutza egin beharrik eza zerga-erregimen berezi eta pribilegiatua aduanako zergarik eza etab Probintzia bakoitzeko Batzarrak foru-legeak idatzi eta aldatzeko ahalmena zuen Batzarretako erabakiak gehiengoak hartzen zituen baina gutxiengoak erregearengana jo zezakeen parte hartu eta egoera konponezina izanez gero erabakia har zezan Iruntildeea-Naiara-Nafarroako erregeen aurrean betebeharreko arauak Foru Nagusian idatzi ziren eta Gaztelako erregeen aurrean garaian garaiko izan ziren foru idatziak

bull Erregeak indar handia zuen baina betiere foru-baimena edo kontraforua kontutan hartuta hau da Batzar Nagusiek edo Gorteek eskubidea zuten foruen kontrako erregearen legeak ez betetzeko Alegia bazegoen Batzarraren eta erregearen indarraren arteko oreka 1561az geroztik instituzio zentraletik etorritako lege dekretu zein pragmatikak kontraforutzat hartuz gero onartzen da baina ez da betetzen (ldquoForu paseardquo)esapidea erabiltzen zen Baina 1796ko erret ordenak eskubidearen desagerpena agindu zuen ordenak ez zuen horrelakorik bete

bull Hego Euskal Herrian Felipe Varekin Borboiak Espainiako tronura igo zirenean botere zentrala indartzeko politika ezarri zuten eta horretarako foruen desagerpena nahi izan zuten Baina Euskal Herriak Ondorengotza-gerran (1701 - 1714) borboien alde borrokatu zuenez foru-legea mantentzeko aukera izan zuen Ipar Euskal Herrian berriz Borboien dinastia frantsesak absolutismoa ezarri nahi izan zuen eta ia-ia etengabeko matxinadak gertatu ziren XVII eta XVIII mendeetan zehar 1661ean izan zen entzunetako bat Matalasen matxinada alegia Iraultza Frantsesak azkenik ezabatu zituen Foruak Iparraldean

bull Hegoaldean Foruek geroz eta eraso gehiago eta gogorragoak jaso zituzten XVIII mendean zehar Boterea zentralizatzeko ekinean Cadizko Gorteetako konstituzioarekin (1812) desagertu ziren lehenengo aldiz hegoaldeko euskal foruak Nahiz eta geroago berrezarri Lehen Karlistadaren ondorioz galbidean sartu ziren 1841ean Foru-baimena eta kontraforu-eskubidea abolitu egin zituen Esparterok geroago udalen legea indarrean sartu zen (1845) eta azkenik Bigarren Karlistada amaitutakoan Alfontso XIIak 1876ko konstituzioa promulgatu eta Hego Euskal Herriko foruak erabat deuseztatu egin zituen Caacutenovas del Castillok Foruen ordez Kontzertu Ekonomikoak ldquoonarturdquo zituen

Espainietako Ondorengotza-Guda Karlos IIa oinordekorik gabe hiltzeak izugarrizko interesa piztu zuen Europa osoko erregeengan

Ondorengotza-Gudak potentziak aurrez aurre jarri zituen eta honen ondorioa botereen oreka sistema berri bat izan zen non Ingalaterrak abantaila lortu zuen Frantziaren kaltetan

bull Gatazkaren jatorriak ndash XVII mendearen amaieran Karlos II Sorgindua ondorengorik

gabe hiltzearen posibilitateak hiru tronu-gairen aspirazioak piztu zituen Espainiar tronua lortzeko

bull Bavariako Jose Fernando (1692-1699) Karlos IIak lehen postuan oinordeko aukeratu zuena

bull Anjouko Felipe Frantziako Luis XIVaren biloba eta Espainiako Felipe IVaren biloba Jose Fernando printzearen behar baino lehenagoko heriotzaren ondoren Karlos IIaren testamentuan tronuaren oinordeko bezala agertzen zena

bull Austriako Karlos artxidukea (1671-1747) Habsburgo etxekoa zeinaren aitak Austriako Leopoldo Ia enperadorea Espainiako Felipe IIIaren iloba bere eskubide dinastikoak babestu zituen

ndash Koro Espainiarraren herentzia izugarria zeinak amerikar koloniez gain lurralde handiak mantentzen zituen oraindik Europan Borboi eta Austria Etxeen arteko lehia bihurtu zen

ndash Ingalaterrak eta Holandak espainiar inperioa potentzia europarren artean zatiturik gelditu zedin nahi zuten horrela Haga (1698) eta Londreseko (1699) akordioen proiektuak aztertu zituzten

Espainietako Ondorengotza-Guda

bull Gudaren garapena ndash 1700 urteko azaroan Karlos IIa hil ondoren Anjouko Felipe Madrilen

sartu zen 1701eko otsailean Felipe Va izendatu zutelarik (1701-1746) Espainian Borboi dinastia ezartzen zuen erregea izan zen horrela

ndash Leopoldo Iak ez zuen Karlos IIaren testamentua onartu eta ez zuen errege berria aintzatetsi Austriak Ingalaterrak Holandak Portugalek eta Saboiak 1701ean osaturiko Hagako Batasun Handiak gerrateari ekin zion Luis XIVaren eta bere biloba zen Espainiako Feliperen kontra

bull Espainian Kataluniak Aragoik eta Valentziak armak hartu zituzten Karlos artxidukearen alde Hauek kenduta Espainia leial izan zitzaion Felipe Vari

bull Karlos Artxidukeak Extremadura eraso zuen Lisboatik 1704an eta hurrengo urtean Bartzelona hartu zuen bertan errege aldarrikatua izan zelarik 1706an aliatuak Madrilen sartu ziren baina Felipe Va Gortera itzuli zen Almansako garaipenaren ondoren (1707)

bull Europan Borboiak Ramilliesen (1706) Oundenarden (1708) eta Malplaqueten (1709) garaituak izan ziren

bull 1710ean artxidukea Madrilen sartu zen non Karlos IIIa izenarekin errege aldarrikatua izan zen baina bi hilabete beranduago Felipe Vak hiriburua berreskuratu zuen Urte berean bere gudarosteek bi ezinbesteko garaipen lortu zituzten Brihuega eta Villaviciosa


bull Utrechteko sistema ndash Leopoldo Iaren oinordekoaren Joseren heriotzak Felipe Varen

xedea lagundu zuen austriar Koroaren eskubideak bere anaia zen Karlos artxidukearen eskutan gelditu zirelarik

ndash Europar potentziek ez zuten nahi Karlos Austria eta Espainiako erregea izan zedin eta honek gerrak eragindako nekearekin batera bakea ekarri zuen

ndash Felipe Vak tronu frantsesaren gain zituen eskubideei errefus egiteak Utrechtko ituna (1713) lagundu zuen Austriak eta Frantziak gerra jarraitu zuten Rastatteko bakea sinatu arte (1714)

ndash Utrechteko itunaren eraginak hauek izan ziren bull Europan Inperio espainiarraren desegitea Espainiako errege moduan

berretsia izatearen truke Felipe Vak koroaren jabego europar guztiak galdu zituen Herbehereak Milan Napoli eta Sardinia Austriarentzat izatera pasatu ziren Sizilia Savoiako dukearentzat eta Ingalaterrak Menorca eta Gibraltar bereganatu zituen

bull Espainiar Koroak kolonia amerikarrekin zuen merkatal monopolioa hautsi egin zen

bull Europar politikan XVIII mendearen erdia arte iraungo zuen oreka-sistema berri baten ezarpena Ingalaterra politika kontinentalaren epaile bilakatu zen Frantzia eta Austriarekin batera

Espainietako Ondorengotza-Guduaren ondorioak (1714)


bull Data Garrantzitsuakndash 1700 Karlos IIa hiltzen da Habsburgo dinastiaren amaiera Espainian ndash 1701 Espainiar Ondorengotza-Guda hasten da Hagako Batasun Handiak

Luis XIVa eta Madrilen errege aldarrikatutako Felipe bere ilobaren kontra ekiten du

ndash 1702 Felipe Vak Italiako kanpainari ekiten dio ndash 1704 Karlos artxidukea Lisboan lehorreratzen da eta Extremadurako

kanpainari ekiten dio Ingelesek eta holandarrek Gibraltar bere gain hartzen dute

ndash 1705 Artxidukeak Bartzelona hartzen du eta errege aldarrikatua da ndash 1706 Aliatuen garaipena Ramilliesen Felipe Va Madriletik ateratzen da ndash 1707 Felipe Va Almansan garaitu ondoren Madrilera itzultzen da ndash 1710 Artxidukeak Madril bere gain hartzen du Bi hilabete geroago Felipe

Vak Brihuegan eta Villaviciosan garaipena lortu eta hiriburua berreskuratzen du

ndash 1711 Austriako Jose enperadorea hiltzen da honen koroa Karlos artxidukeak jasotzen duelarik

ndash 1712 Felipe Vak Frantziar Koroaren gain dituen eskubideei uko egiten die

ndash 1713 Utrechteko Ituna ndash 1714 Rastatteko Bakea

DATUA Foruak errespetatzeko hitza

bull Beren foruak errespetatzearen hitzarekin Austriako Karlos artxidukeak Aragoi Katalunia eta Valentziaren elkartasuna erakarri zituen Ondorengotza-Guda Espainia barruko guda zibil bat bilakatu zelarik

Espainietako Ondorengotza-GudaEuskal foralismoa eta borboien zentralismoa

bull Monarkiak Iberiako Penintsulan zituen foru-lurraldeak Aragoiko Koroaren Estatuez gainera Nafarroako Erresuma eta euskal probintziak ziren

bull Ondorengotza-gerran Felipe Vari leialtasunez lagundu zioten azken lurralde horiek beren askatasuna gorde ahal izan zuten Aragoikoek aldiz eskubide batzuk galdu eta Gaztelakoen antzeko legeak onartu behar izan zituzten

bull Euskal probintzien antolamendua bitxia gertatzen zen gero eta zentralistagoa zen Monarkia haren barruan Hori zela eta tirabira ugari sortu ziren errege absolutisten eta foruen legezkotasuna defendatzen zutenen artean (ikus liburuan 176 orrialdeko 5 eta 6 dokumentuak) Barrualdeko aduanak eta ekonomia arloko beste pribilegio batzuk kentzeak sorrarazi zituen liskarrik handienak (Honen adibide irakur liburuan 163orrialdean ldquo3 Aduanen arazoardquo puntua) Hala ere foruak euskaldunen marko juridiko eta politikoa izan ziren aurrerantzean ere

bull Austria Etxeko azken erregea izan zen Karlos IIaren heriotzak Espainiaren gainbehera azkartu zuen europar potentzia bezala Ondorengotza-Gudaren emaitza dinastia berri baten erregealdia izan zen Borboiena eta Koroaren Europako lurralde guztian galera

bull Utrechteko itunaren bitartez Herbehereak eta Italiako lurraldeak galtzeaz gain Espainiak Ingalaterrari Menorca eta Gibraltarreko Haitza eman behar izan zizkion gerran konkistatutakoak Menorca Karlos IIIaren erregealdian berreskuratu zuten baina Gibraltar ingeles eskuetan geratu zen

Espainia lehenengo Borboien agintepean Ondorengotza-Gudaren ondoren Espainia bigarren mailako potentzia bilakatu zen Europa barruan hala eta guztiz ere itsasoz bestaldeko bere hedadura handiko Inperioa mantendu zuen Barne politikari dagokionez dinastia aldaketak zentralismo handiagoa eta erreforma-

politika handizale baten hasiera ekarri zuen

bull Felipe Va eta ldquoPlanta Berriardquo ndash Felipe Vak (1701-1746) hasiera eman zion Borboien dinastiari Espainian Errege

berriak Espainiako erresuma ezberdinen bateratze administratiboa eragin zuen eta politika zentralista bat gauzatu zuen

ndash 1707 eta1716 urteen bitartean Planta Berriko dekretuen bidez Ondorengotza-Gudan Austriako Karlos artxidukearen alde egin zuten Aragoiko Koroaren lurralde eta erresumen (Aragoi Katalunia Valentzia eta Balearrak) foruak indargabetuak geratu ziren Okupazio militarraren bidez lurralde hauek Gaztelan integratuak egotea ziurtatu zuen gaztelartze prozesu orokorra abiatuz (Ikus httpwwwartehistoriacomframeshtmhttpwwwartehistoriacomhistoriapersonajes5600htm )

ndash Kanpo-politikari dagokionez Felipe Vak Utrechteko akordioan Espainiak galdu zituen lurralde italiarrak bere semeentzat berreskuratzen saiatu zen eta Frantziako Luis XVarekin Familiako Itunak deituriko akordioak sinatu zituen (1734 eta 1743) hauen bitartez bi nazioetako errege Borboien artean elkar laguntza ziurtatzen zen Momentu hartatik Espainiaren kanpo jokaera frantziarren interesen menpe gelditu zen

ndash Borboien dinastiaren ezarpenak Frantziak Espainiaren orientabide politikoan eragin handiagoa izan zezan ekarri zuen Felipe Varen erregealdiaren lehen aroan eragin hau Ursinos printzearen eta Orry eta Amelot ministro frantsesen bitartez gauzatu zen Maria Luisa erreginaren heriotzaren ondoren erregearen emazte berria zen Farnesioko Isabelek Italiarantz gidatu zuen kanpo politika Julio Alberoni ministroaren laguntzaz

Karlos IIIaren erreformak Fernando VIa gaixotiaren erregetzaren ondoren (1746-1759) aurretik Parma eta Plasenciako duke eta Napoli eta Siziliako errege izandako Karlos IIIak (1759-1788) erreforma-programa

handizale bat ezartzeari ekin zion

bull Despotismo ilustratuaren korrontean lekutuak erreforma hauen helburuak hauek izan zirenndash Administrazio zentralizatua eta eraginkorra ezartzea ndash Gizabanakoaren aske ekimena (Mestaren pribilegioak barne

aduanak eta abar) oztopatzen zituzten Erregimen Zaharreko instituzio eta usadioak desagerraraztea

ndash Ekonomia hobetzea (Estatuaren lantegien sorketa ubideen eta bideen eraiketa eta Amerikarekin merkataritzan aritzeko baimena eskualde guztientzat)

ndash Lur jabetzaren formen aldaketa lurrak nekazari txikien artean banatu zitezkeelarik

ndash Eliza estatuaren kontrolpean jartzea ndash Espainia europar korronte kultural berriekin erlazionatzea

Espainiar gizartea modernizatzeko Gobernuak irakaskuntza berrantolatu zuen eta jakintza berrien hedatzaile ziren Nazioaren Adiskideen Sozietate Ekonomikoen sorketa bultzatu zuen

ndash Despotismo ilustratuaren aldeko izan zen eta Aranda eta Floridablanca ministroen laguntzaz Espainia modernizatzen saiatu zen

Despotismo ilustratuaXVIII mendeko europar erregeek errege ingeles konstituzionalen salbuespenaz absolutistak izaten jarraitu zuten Hala ere gizarte- eta ekonomi eraldaketek eta Ilustrazioaren ideia berriek

aldaketak sartzera behartu zituzten errege gehienak

bull Despotismoandash 1 Legeek mugatzen ez duten botere absolutua ndash 2 Botere edo agintea gehiegikeriaz erabiltzea

bull Despotismo ilustratuandash Monarkia absolutuaren gobernu-modu autoritarioa XVIII man

agertu zena ldquoDena herriarentzat baina herririk gabe esaeran laburbildu zuten despotismo ilustratuaren pentsaera

bull Despota ilustratuak ndash Beren agintea indartu zuten Elizaren aurrean ndash Botere militarra indartu zuten ndash Garapen ekonomikoa bultzatu zuten ndash Kultura eta hezkuntza sustatu zuten ndash Alabaina ez zuten beren boterea gutxiagotu ezta nobleziaren

pribilegioak desagerrarazi nahi izan burgesiaren haserrea eragin zuena

ILUSTRAZIOAbull Europako kultur eta filosofi mugimendua (XVII-XVIII m) aldaketa sozial eta politikoak ekarri

zituena (Argien mendea ere esan izan zaio) bull Naturaren ikuspegi zientifikotik abiaturik (Newton) arrazoiaren mugagabeko ahalmenaren

uste osoan oinarritu zen Ilustrazioa Rene Deskartes aitzindaria bull Mundua eta gizartea beste era batzuetara antolatzeko aukera zeukan gizakiak mundu

politiko ekonomiko eta erlijiozkoari ere zientzia fisikoen azterketa-metodo arrazionalak aplikaturik

bull Zientziaren eta teknikaren bidez konkistatzeko zegoen munduan dogma eta fede erlijiozkoak gero eta leku txikiagoa zuen Jainkoa mundu horren arkitekto handitzat hartzen zuten nolabaiteko erlijio naturalaren oinarri zena

bull Bestalde arrazoi unibertsalean oinarrituriko gizateriaren batasunean gero eta leku txikiagoa izango zuten herrien bereizkuntza etnikoek

bull Goraka zihoan burgesiaren ideal bihurtu ziren ideia eta jarrera horiek bull Ilustrazioaren isla politika arloan despotismo ilustratua izan zen alabaina horrekin batera

teoria errepublikar eta antikolonialistak agertu ziren Ilustrazioari amaiera eman zion iraultza burgesaren oinarri izango zirenak

bull Ilustrazioaren lekukoak izan ziren ndash Locke eta Hobbes Ingalaterran ndash Montesquieu Voltaire Rousseau Diderot eta DAlembert eta entziklopedistak oro har Frantzian ndash Wolff eta Kant Alemanian ndash Italian (C Beccaria) ndash Espainian (B Feijoo)

bull Gutxiengo ilustratuaren eta gehiengo eskolagabearen arteko etena eragin zuen Ilustrazioak

bull Euskal Herrian bereziki Hegoaldean eragin aski handia izan zuen batez ere Frantziako Ilustrazioaren aldetik XVIII man Lekuko eta bultzatzaile nagusiak Azkoitiko Zalduntxoak izan ziren horien obrak izan ziren Euskalerriaren Adiskideen Elkartea Bergarako Erret Mintegia (Elhuyar anaiak) Ontildeatiko Unibertsitatea ere badugu (Iuridiko eta eliz ikask)

Karlos IVa despotismo ilustratuaren krisia

bull Borbondar erreformismoa Frantziar Iraultza piztearekin batera krisian sartu zen Karlos IVak Espainiako tronua hartu (1788-1808) eta hilabete gutxira

bull Barne politikari dagokionez Floridablancako kondea filosofo ilustratuen lanei eta iraultzaren aldeko propagandari mugak ixten saiatu zen Ministro ilustratuak Manuel Godoyk ordezkatu zituen Parmako Maria Luisa bere emaztearen gogokoena zena

bull Nazioarteko politika kontraesankorra izan zen Iraultzariek 1793an Luis XVI exekutatu ondoren Espainiak gerra deklaratu zion Frantziari baina hiru urte beranduago Godoyk berriz sinatu zuen aliantza ituna Frantziarekin Honek Ingalaterraren kontrako gudan Espainiaren partehartzea behartu zuen

bull Frantziarekin aliatuta egoteak gudaroste napoleonikoek penintsula inbaditu zezaten ekarri zuen eta ondorioz gainera herria matxinatu zen Baionako abdikazioek Espainiako tronua Napoleonen anaia zen Jose Iaren (1808) eskutan utzi zuten

Borbondarren menpeko Espainia Ondorengotza-Gudatik Napoleonen Inbasioa arte

bull Data garrantzitsuakndash 1701 Felipe Va Espainiako errege hautatua da Ondorengotza-Guda hasten da ndash 1713 Ondorengotza-Gudari amaiera ematen dion Utrechteko Ituna ndash 1716 Felipe Va Planta Berriko Dekretuak sinatzen ditu ndash 1720 Hagako bakean Espainia Batasun Laukoitzaren menpe jartzen da

(Ingalaterra Frantzia Holanda eta Austria) ndash 1734 Lehen Sendi Ituna Espainia eta Frantziaren artean ndash 1743 Bigarren Sendi Ituna ndash 1746 Felipe Va hiltzen da bere seme Fernando VIak segitzen diolarik ndash 1759 Fernando VIa hiltzen da eta Karlos IIIak bere anaiak segitzen dio ndash 1761 Hirugarren Sendi Ituna ndash 1763 Ingalaterraren kontrako Zazpi Urteetako gudari amaiera ematen dion

Pariseko Bakea ndash 1781 Menorcako errekonkista (Ingalaterraren eskutan 1708tik) ndash 1788 Karlos IIIa hiltzen da eta Karlos IVa bere semeak segitzen dio ndash 1792 Godoyk Arandako kondea ordezkatzen du Gobernuaren buruan ndash 1805 Frantziar-espainiar eskuadraren porrota Trafalgarren Ingalaterraren kontra ndash 1808 Napoleonen inbasioa iberiar penintsulan eta Baionako abdikazioak

Espainia lehenengo Borboien agintepeanOndorengotza gerraren bilakaera baliatuz (1701-1714) Felipe Varekin hasita (aitaita eta

babesle zuen Frantziako Luis XIV -ldquoeguzki-erregeardquo- absolustitaren izpirituari jarraiki) eta Carlos IIIak (ldquoDespotismo Ilustratuardquoren ikurra) sakonduta errege Borbondarrek aurretik arrakasta eskasarekin Austria Etxeko erregeak burutzen saiatu ziren zentralizazio prozesuari gogoz ekin zioten Horretarako Estatuaren eta Administrazioaren erreforma garatu zuten zeina

egungo Espainiar Estatuko antolakuntzaren egituraren oinarrietariko bat baita

bull Erreinuetako Kontseiluetatik Bulegoko Idazkaritzetarandash Ministerioen aurrekariakndash Espainia garaikidearen administrazio eta eta gobernu sistemaren egiturandash Idazkaritza bakoitzak gai arlo baten ardura hartzen du (Ordukoak Estatua

Justizia eta Eliz Auziak Gerra Indiak eta Itsasoa Ogasuna)

ndash Idazkari guztiak Erregearen Zuzendaritzapean elkartzen ziren Estatuari jarraipena egiteko

bull Gobernuaren Intendentearen figura erreinuprobintzietan ndash Gobernuaren ordezkari zuzena auzi guztien ardura zuena batez ere

ogasun kontuetanndash 1785Floridablanca kontearen luarralde antolamenduaren erreforma (ikus

174 orriko 1 dokumentua)

Ekonomia Zaharberritzeko Ahaleginak XVIII mendean zehar

bull Lurren auziandash Estatuko ondasunen 60 elizgizonen aristokraziaren eta udalen eskundash XVIII M bukaeran (15 milioi) 66 nekazariak 25 milioi eguneko soldatakoakndash Lurraren errendimendua handitu beharra zegoen baina horretarako legea oztopondash Karlos IVaren ministroa zen Godoy-k lurren lehenengo desamortizazioa abian jarri zuen

bull Elizaren eta erakunde publikoen jabetzazko lurrak salgai jarri

ndash Baina nekazarien mesedetan baino likidezia ekonomikoa zuten (ldquonekazari askok lur gutxi eskuratu eta beste jabe handi gutxi batzuek lur askordquo) klaseek eskuratu zituzten lur horiek

bull lur jabe handiak merkatariak administrazio-funtzionario zenbaithellip ldquoEspekulazioardquo

ndash Euskal Herriaren kasuan batez ere Konbentzio-gerra eta ldquoIndependentzia-gerrardquoren eraginez kontzejuen lur komunalak saldu behar izan ziren ( eta ahalmen ekonomikoa zutenak horretaz aprobetxatu erosteko) eta honek ere nekazarien egoera okerragotu egin zuen

bull Ameriketako Kolonien Independentzia prozesuak negozioak egiteko aukerak murriztu Ondorioz

ndash Barne aduanak eta merkataritzarako tasak ezabatu edo murriztea izan zen neurri bat estatu barruko merkatu batasuna eratzeko

ndash Amerikar Koloniekiko Merkataritzaren liberalizazioa 1778 (13 kai) (baina Euskal Lurraldeak kanpo utzi zituen Karlos IIIak) Sevillak eta Cadizek galdua zuten guztizko monopolioa1765ean 9 kai gehiago

ndash Suspertzea moteldu egin zen 1796an Ingalaterraren kontra hasitako gerraren eraginez

Euskal Herriko Ekonomia XVIIIan

bull Nekazaritzandash XVIIman Flandriako gerrak Bilbo-Brujas merkataritza ardatza apurtu zuen nekazaritza

berrindartuz euskarri ekonomiko gisandash Kostaldeko isurialdean artoaren sorrera eta hedapena ndashgariarekin elkargarri

txandakako ekoizpena- (Lugorri utzi beharrik ez)

ndash Baina XVIIIaren bukaera aldera krisia herri-lurrak saldu (nekazal-lur eremu hedapen-prozesua areagotu gerra garaian Konbentzio gerra 1793-95 Frantziarekiko gerra 1808-1814 ndashrdquoIndependentzia gerrardquo- 1 Karlistaldia (1833-39))---txiroenak kaltetu

bull Burdingintzandash Burdinolaren jabetza jauntxoen esku nahiz eta batzuk kontzejuenak zirenndash Laborantzako produktuen balio bera izatera heldu zen burdina Bizkaian eta Gipuzkoan

berezikindash Ibai-burdinola sistema tekniko nagusiandash Burdina-mea kalitate bikaina eta lur azalean (SomorrostroLegazpin Lesakanhellip)ndash Egur (batzuetan interes kontrajarriak herri-lurrekiko)eta ibai ugari izateak garapena

erraztundash Bera garatu ahal izateko eta garatzearen ondorioz beste jarduera batzuk bizkortu egin

zituen egur-ikatza garraioahellip armagintza untziolak metalurgiahellipndash Suediako burdinak eta teknologiak + Ingalaterrako siderurgiateknologia +Koroaren

erabakiak---krisia ekarri zuen mende bukaera aldera XIXaren lehen erdialdera desagertuko zelarik


bull Merkataritzandash Kokapen geografiko aproposandash Erakundeetatik bultzaturik merkataritza suspertzeko eta arautzeko adib Bilboko

Kontsuletxeandash Interes bereko merkataritza-konpainia pribatuen sorrera adib Balearen Arrantzarako

Iparreko Konpainiandash Caracaseko Errege Konpainia Gipuzkoarra (1727) merkataritza monopolioa erregeak

ldquoemanardquo (Honako batez ere kakao baita tabakoa larrua zilarrahellipHarako burdina manufakturak Europatik oihalak Frantziako papera olioa Andaluziatikhellip)1785ean desagertu zen

ndash Bilbon ere saiatu ziren ldquoRio de la Platardquorekiko merkataritzaren inguruanndash Baina hein handi batean kolonien independentziarekin beherakada izan zuen alde

batetik XVIIIaren bukaeran eta bestalde ekarritako aberastasunak ez ziren gizarte-klase guztietara neurri berean iritsi ezta hurrik eman ere (burgesiak eta jabe handiak)

ndash Karlos IIIak Amerikar Koloniekiko Merkataritzatik kanpo usteaz gain (1778ko liberalizazioa) euskal burdinari ldquoatzerritarrdquo produktuen izaera eman zergak ordaindu behar Gaztelan sartzeko eta beraz lehia-egoera antzerakoa gainerako atzerritar produktuekin (adib burdina) XVIIIaren bukaera aldera Merkataritzaren gainbehera nabarmena Gerora

areagotu

BURGESIAAntzineko Erregimena

KOROA(186orr 1 pasartea)

HERRI XEHEA

ELIZA

ForuakAduanakoztopo

Liberalismoailustrazioa kalte

Kontra-jarriak

atxikimendua

Interes kontrajarriak

Antzinako Erregimenaren Krisia1 Antzinako Erregimenaren Krisia (XVIII mendea)

bull Iraultza liberala Euskal Herrian2 ldquoAtzerritarrdquo gatazakaren eraginak Frantziako

Iraultza (1789)bull Frantziako Iraultzaren eragina Euskal Herrian (1993-95)

3 ldquoIndependentziardquoren Gerra (1808-1814)bull Frantses inbasioaren aurreko zatiketabull Aranjuezeko mutinabull Borboien abdikazioabull Maiatzaren 2ko altxamendua eta gerraren hasierabull Gatazkaren bilakaerabull Gerra Euskal Herrian

4 Cadizko Konstituzioa (1812)1 Konstituzioaren Analisia2 Cadizko Konstituzioa Euskal Herritik ikusia

bull Antzinako Erregimenaren Krisia1 Iraultza liberala Euskal Herrian

Liberalismorako bidaia aurreraatzerakoa izan zen XIXenean ez linealaHego Euskal Herriaren kasuan Foruen aldagaia erantsi behar diogu eragozpena Estatu Liberalaren

Berdintze prozesuan (189 sarrerardquoespainiar nazioardquon)

bull Aurrez ikusi bezala Despotismo ilustratuen asmoa ez zen Antzinako Erregimena guztiz suntsitzea baizik eta batez ere

ndash Koroarenekin bat letozkeen Burgesiaren interesen arabera Ilustrazioaren hainbat ideia baliatuz beharrezkoak ziren aldaketa eta berrikuntza administratibo eta ekonomikoak ezartzea (estatuaren barne-merkatua indartu merkataritza-oztopoak ezabatu desamortizazioak protekzionismoa) funtsean politikoki errotik ezer gutxi alda ez zedin (Frantziako Iraultza ere denboraz halaxe baliatu zuten burgesek herri-iraultza zitekeena Burges-Iraultza bilkatuz)

bull Izan ere Frantziako Iraultzaren erradikalizazioa(ldquoerroardquo) ndasharen aurrean Burgesek ez zuten eragozpenik izan indar atzerakoiekin (pribilegiatuekin) bat egiteko indarrean zen ldquoordena politikoarirdquo eusteko

bull Hala ere esandakoez gain 3 ezaugarri nagusi aipa genitzakebull Lurren Desamortizazioak (lurren askatzea---benetan konzentrazio berria ekarri zuena)bull Konstituzionalismoaren hasiera eta bide motel baina etengabea (Cadiz 1812) Montesquieu-ren

ideietan oinarrituriko hiru botere tradizionalaren banaketa Betearazlea (exekutiboa) Legegilea Epaile-botera (judiziala) Monarkiak ahaleginak egingo ditu egoera berrira egokitzen

bull Gizartearen Sekularizazio progresiboa Elizak erakunde bezala pribilegio (hamarrenak) indar ekonomikoa (desamortizazioak) eta eragin kulturala eta morala progresiboki galtzea (Gerora eta gaur arte gero eta garbiago gizarteko gidari eta nagusi izango den klaseak (Burgesiak) Jainko Aldare Biblia Arau moral eta Bizitzeko molde berriak ekarriko ditu aurrekoak ordezkatzeko Dirua Burtsa Prentsa Kapitalaren erabateko askatasuna eta mugarik eza eta Kontsumismoa Deskartesen ldquoCogito ergo sumrdquoaren ordez kontsumitzen dut ldquoergordquo banaizzara) Hala ere borroka ideologikoak luze jo zuen eta gizartea askotan azalduko da zatiturik (Hugo-kristo-gaztetx) httpwwwberriainfotestua_ikusiphpsaila=iritziaampdata=2007-01-21amporria=006ampkont=008 Fernando Lugo eta Lurrak httpwwwdiariosigloxxicomnoticiaphpts=20061225164008 httpwwwelmundoeselmundo20061225internacional1167069942html artkulu kritika ikuspuntu liberaletik httpwwwliberalismoorgarticulo147


Hego Euskal Herriaren kasuan Foruen aldagaia erantsi behar diogu eragozpena Estatu Liberalaren Berdintze prozesuan (189 sarrerardquoespainiar nazioardquon)

bull Kaparetasun Unibertsalaren pribilegio forala eredu liberalarekin bat letorkeen arren interesik ez Foru-sistemaren zati ziren neurrian berori (Foru-sistema) oztopo baitzen burges-liberalentzat

bull Antzinako Erregimenetik Liberalismoarako igarobidean Batzar Nagusiak eta Foru Aldundiak ahuldu baino sendotu egin ziren (batez ere azkena Batzar Nagusien kontrolpetik gero eta ldquoaskeagordquo) politika eta lege-ahalmenari zegokienez Izan ere liberalen estrategia beroeitan sartu eta euren intereserako erabiltzea izan zen alegia kontra egin beharrean beraiez jabetu eta barrutik poliki-poliki eragin benetan traba bezala ikusi zituzten arte orduantxe haien ezabatzearen alde agertuko dira eta gatazka ziurra zen Karlistaldiak (ikus 182 orr)

2 Atzerritzar gatazken eraginak Frantziako IraultzaIngalaterraren kolonien Independentzia gerra (1776-1783) eta ondoren Konstituzioan (1787) oinarriturrik ezarri zen Errepublikak eragin handia izan zuen Europan eta Frantziako Iraultzan

berezikibull Amerikako Estatu Batuak (177617831787)

ndash Europar Koro botertsuen aurkako gerran garailendash Konstituzioa (gaztelaniaz httpwwwlexjuriscomlexusconhtm Ingelesez http

wwwcervantesvirtualcomservletSirveObrasc181212815075426715940765435p0000001htmI_4_ Europako eta Amerikako beste konstituzioak httpwwwconstitucionesotras_constitucionesindexhtml )

bull Errepublikabull ldquoDemokraziardquo murriztua (1 artikulua2 atala3 pasartea)bull Hiru botereen bereizketa legegilea (ldquoherrirdquo murriztua) betearazlea judiziala

bull Frantziako Iraultzaren eragina eta Konbentzioaren Gerra Euskal Herrianndash Hasiera batetik (1789) kezkabeldurra Espainiako eta Europako Monarkietanzentsura eta

mugak baita ideiei ere (irakur 188 orriko 1 agiria)ndash Konbentzio Nazionala garaile eta erradikalizazioa Luis XVIak burua galdundash Ondorioz beldurra areagotu eta Europako Monarkiek (Espainiakoak barne) Frantziaren

aurkako gerra abiatu Konbentzioaren Gerrabull Konbentzioaren Gerra

ndash Gorabeherak 190orrialdeko mapan eta 191 orrian (1 2 eta 3 puntuak)bull 1793Karlos IV erasoak Bainoaraino (Foru Erakundeak ahalegin handia pertsonetan eta dirutan)bull 1794 Konbentzioaren kontraerasoaBaztanmdashIruntildeea ia--Gipuzkoa (Donostia samur-rdquoregi-Godoy)

ndash 190 orriko 2 dokumentua Gipuzkoako Aldundiak eskaintza Iraultzaileei Frantzian txertatezko Azkenean ezezkoa atera zen zentralismo jakobinoaren aurkakoa Aldundia Arrasatera

bull 1795 Deba arroan guda-muga eta defentsa zeharkatu eta Bilboraino Hegoaldetik Gasteizaino Dena konkistaturik Gipuzkoarren eskaria onartzea proposatu zuten baina Basileako Ituna (Bakea) sinatu zuen Karlos IVak (Godou bitartez) Gehiago jakiteko hurrengo diapositiba

Frantziako Iraultza Konbentzioaren GerraGipuzkoako errepublika edo protektoratua

bull Donostian Konbentzio-gerran sortu zen Gipuzkoako Errepublika edo protektoratua 1794ko abuztuaren 3 eta 4an Frantziarrek Donostia hartu zuten eta abuztuaren 14an Foru Aldundia Getariara pasa zen

bull Frantziarrei ezin aurre egin eta Batzar Nagusiak donostiar burgesiaren anexioa lortuta Iraultzaren aldeko ideiei men egin eta eskaera egin zuen herrialdea Errepublika Frantziarrari foralki eransteko JF Etxabe diputatua Domingo Adrian Agirre eta beste diputatu horren alde izan ziren baina Moncey-k atzera bota zuen proposamena zentralismo jakobinoaren kontrakoa zelakoan Iraultzako agintariek ordurako Lapurdiko Nafarroa Behereko eta Zuberoako Foruak ezeztatuak zituzten Frantziarrek Gipuzkoa konkistatzat hartu zuten

bull Gipuzkoarrek Batzarrak desegin eta Foru-Aldundi berria sortu zuten Arrasaten Frantziarrek Bizkaia eta Araba bere mende hartu zituzten eta bertako Foru-Aldundiek Burgosera ihes egin zuten

bull Hego Euskal Herria (Iruntildeea salbu) menderatu ondoren frantziarrek gipuzkoarren eskariak onartzea erabaki zuten neutral izatearen truke Basileako Bake-hitzarmena sinatu baino 32 egun lehenago Chaudron Rousseau frantziarren ordezkariak Donostian bildu zituen Romero diputatua eta Ureta idazkaria Gipuzkoako independentzia egiaztatzen zuen dokumentua sinatzeko

bull Egoera horrela Karlos IVak Basileako bakea sinatu zuen (1795 - VII) eta protektoratuari amaiera eman zitzaion (1795 - VII - 22) Independentzia eskatzeagatik gipuzkoarrak ez zigortzeko hitza eman zuen Espainiak (Basileako Bake Itunean) alabaina gerra-amaieran zenbait militar eta zibil donostiar epaitu eta hil egin zituzten ldquoDonostia frantziarrei emateagatikrdquo


bereziki

bull Euskal Herrirako ondorioak ndash Iparraldeko euskal lurraldeak foruak galdundash Espainiar Estatuarenkoroaren mesfidantza eta Foruen aurkako

jarrera areagotzea (248 -1- Jakin 119 33orr-)

ndash Ipar eta Hego euskaldunen arteko bereizketa artifiziala---rdquomugardquo zorroztea (Humboldt-ek 243)

ndash Eredu Liberalarekiko (Frantziar Errepublika) 1 esperientzia traumatikoa (sarraskiak lapurretak bahiketak foruekiko jarrera)mdashkontrako jarrerak indartu herrian

ndash Gerrari aurre egin ahal izateko bull Herri-lur eta -ondasun ugari saldu behar izana orduan eta gerora (Herri

eta Aldundi Ogasunen zorpetzea) (242-2-)

bull Uzta ganadu Lapurretu edota bahitu (242 -1-) Herioa

Herri xehea (nekazariabeltzain)

kaltetuena

Botereen banaketa

bull Charles Louis de Montesquieuk ldquoLegeen Espirituardquo izeneko 1748ko bere obran botereen banaketaren printzipioa ezarri zuen Estatuak bere batasuna bere atalen arteko orekan oinarritzen du Antzinako Erregimeneko monarkia absolutuetako botere erabatekoaren eta bateratuaren aurrean Montesquieuren estatua botereen banaketan eraikitzen da Estatua hiru botere independenteetan banatzen da

ndash Legegilea Legeak egiten ditu Bere kideak herriak aukeratzen ditu sufragio unibertsalaren bitartez Legebiltzarra (=Parlamentua) osatuko dute

ndash Betearazlea Gobernuaren ekintza bete eta Botere Legegileak onetsitako legeak betearazten eta aldarrikatzen ditu Erregimen parlamentario eta ez-presidentzialista batean hauteskunde bidez aukeratzen dira Parlamentua (= Legebiltzarra) osatuko duten pertsonak eta legebiltzarkideek Gobernuko lehendakaritza izendatuko dute eta hark bere kabinetea eratuko duten gainerako pertsonak proposatuko ditu hala nola lehendakariordetza eta ministerioak

ndash Judiziala Justizia legeen arabera administratzen du Demokrazia Estatu batean ondorengo printzipioen arabera zuzendu behar da

bull Justiziaren jatorri herrikoiaren printzipioa bull Independentziaren (beste botereekiko) eta inpartzialtasunaren (prozesu bateko aldeen

aurrean) printzipioak bull Erantzukizunaren printzipioa Epaile eta magistratuen erabakiek arduratsuak izan

behar dute Bere jardueraren erantzukizuna eskatu ahal zaie bull Bateraezintasunaren printzipioa Beste funtzio publiko lotura politiko edo sindikalari

buruzkoa

3 ldquoIndependentziardquoren Gerra (1808-1814) ldquoKonbentzioaren gerrardquoren ondorioz Godoy-k historiografia erabili foruen aurka egiteko

(berezitasunak pribilegioakhellip) 1796an Karlos IVak Nafarroako ldquoGainkargako Eskubideardquo (Derecho de Sobrecaraga=ldquoPase Foralardquo) ezabatu ldquoZamakoladardquo guztiz gainditu barik (18041807 merkatari-portu librea Bilbon---trukean---Soldaduska bizkaitarrak) lehertu egin zen

frantses okupazioaren aurkako matxinada eta gerra Independentziaren Gerra

bull Napoleon enperadoreak (1804) bi helburu 1 Ingalaterra bakartu2 Segurtasun hesia osatu Frantziaren inguruan

bull Horretarako espainiarrak atzipetu engainatu sinatuz Fontenebleau-ko Ituna (1806)

ndash Portugalen inbasioa konkista eta zatiketa (3 printzerri)ndash Espainiaren menpeko jarri 2 zuzenean Godoy-k gidaturikndash Horretarako baimena frantziar gudarosteak Lisboarako bidean Espainian

zehar igarotzeko

bull Lisboa berehala eta samur hartu zuen Portugaleko printzea ihesi Brasilera (1807ko azaroa)

bull Baina handik Frantziar osteek jarraitu zuten Espainian zehar zabaltzen leku estrategikoetan progresiboki kokatuz (ldquoEspainiarrekrdquo Fernando VII Godoy-en aurka laguntzera ndashNapoleonFernando ezkon-tratua- etorriak zirela pentsatu zuten hasieran ikus hu)

bull Izatezko egoera honen aurrean Espainiako gizarteko kideen artean jarrera kontrajarriak agertu ziren

3 ldquoIndependentziardquoren Gerra (1808-1814)1 Frantziar Estatuaren inbasioaren aurreko zatiketa

bull Esan bezala jarrera ezberdinak agertu ziren egoeraren aurreanndash Ilustratuak burgesak nobleziako kide batzuk agintari Napoleonzaleen

alde ndash Apaizek nekazariek eskulangileek (gizartearen gehiengoa beraz) aurka

Arrazoiakbull Atzarritar jobull Okupazio militarrabull Agintarien ordezkatzeabull Erlijioaren kontrako jarrera esplizituabull Hego EHan zerga-salbuespena ezabatu

bull Espainiar Gorteetan ere zatiketandash Godoy (ldquoahalguztidunardquo) eta bere ingurualdekoak

ndash Liberalismoaren aldeko politika erreformista hobetsi (Urquijo eta Mazarredo-ren adibideak)

2 Goi mailako noblezia eta agintaritzatik kendurikoakndash Ideia berrien aurka eta frantsesen aurkako ldquoerresistentziardquondash Fernando VIIaren alde egin zuten estrategia gisa (ldquoel Deseadordquo) eta beraz

bere aita zen Carlos IVaren kontrako konspirazioan aritu ziren Honek seme eta aitaren arteko lehia ekarri zuen koroa eskuratzeko

ndash Egoera hau profitatu zuen Napoleonek ldquobere partidardquo jokatzekoAranjuezeko mutinaren inguruko gertakariak(Hurrengo diapositiba)

Gerora KONKISTA TANKERA

hartuko diote

3 ldquoIndependentziardquoren Gerra (1808-1814)bull Aranjuezeko mutina

(Espainian Antzineko Erregimenaren bukaera marrazten du)

bull Godoy Aranjuezen dago Frantziar osteak Madrilera abiatu Gertu zeudela Godoy-ek Napoleonen amarrua susmatu baina beranduEkiteko astirik gabe

ndash Aurretik bere aurka zurrumurruak (Fernando erditik kendu eta Carlos hildakoan haiek ndashGodoy eta erregina bere maitalea- eskuratu boterea ndashRCarr 237) zabalduak zituzten arerioek 1808ko martxoaren 17an jendea ordaindu zuten protesta egiteko eta altxamendua sustatzeko

ndash 2 gau ostendurik igaro ostean topatu zuten eta Carlos IVak beldurturik eta egoerak beharturik kargua kendu zion Godoy-i

ndash Jazarpenak iraun eta Fernando VIIari esker bizirik aterandash Martxoaren 19an egoeraren larriak bultzaturik semearen alde ldquoabdikaturdquo egin behar izan zuen

(nahiz eta berehala damutu)ndash Madrilen herriak berria jakitean (Fernando VII errege) ospatu eta Godoy-en eta senitartekoen

jauregi eta etxeak arpilatu zituzten

4 Borboien Abdikazioabull Esan bezala Carlos IVak bi egunera ezereztu egin zuen bere abdikazioa presionaturik

egin zuela argudiaturikbull Aita eta semeen arteko bitartekaritza ldquolanakrdquo Napoleonek egingo ditu eta biek bazekiten

Napoleonek zerikusi handia izango zuela erabakianndash Fernando Baionara joaten gonbidatu eta Carlos erregina eta Godoy bertarazindash Koroa-dantza Napoleonek Fernando presionatu koroa bere aitari itzultzeko Carlosek Napoleoni

eman Espainarentzat onena zelakoan Napoleonek koroa bere Anaia Jose-ri (Jose I)ndash Gainera deitu zituen Baionara Espainiako handi-mandi jabe handi eta erakunde nagusietako

ordezkariak eta Espainarentzako Konstituzio ldquoliberalrdquo bat onarrarazi(xehetasunak 198 orriko txostenean eta 199 orriko agirian ikus 144 artikulua) Hala ere Konstituzio itxurako ldquoKartardquo honek ez zuen izan ez oihartzun ez eragin handia ere

ndash Jose I Madrilera abiatu eta erregendash Fernando Godoy Carlos eta erregina Frantziako jauregietan sakabanatu ldquoatxiloturikrdquo

3 ldquoIndependentziardquoren Gerra (1808-1814)1 Maiatzaren 2ko altxamendua eta gerraren hasiera

bull Erregeek Baionara joateak gero eta kezka handiagoa sortu ldquoherrianrdquo ikusita gainera Frantsesek Madrilen ezarri zuten kontrol zorrotza (Murat)

bull Maiatzaren 2an altxamendu militarra izan zen ofizial batzuk gidaturik herritarren babesa zutelarik

bull Frantsesek matxinada guztiz gogor zapaldu eta hurrengo egunean fusilatu buruzagiak (Maiatzaren 3ko fusilatzeak- 194 orriko Goyaren margolanak) Oihartzun zabala Espainian

bull Aurrekoak Jose I-aren ldquodinastiardquo-ren porrota eta ldquofrantses okupazioaren aurkako gerrardquo (gehien bat hasiera batean herritarra) ekarri zuen

6 Gatazkaren bilakaerabull Madrilgo altxamendua berehala zabaldu beste hiri batzuetarabull Fernando VII izenean bazen ere botere hutsunea zen eta Tokiko Batzarrek eta Erreinuko

Gobernu Batzar Nagusiek hartu zuten gobernu eta gidaritzaren ardurabull Hiru aldi nagusi borrokaldian

bull Lehenengo uneetan frantsesen okupazioaren porrota---estrategia gisa Madril eta inguruak menderatzea Lortu zuten euren helburu hau

bull 1808-1812 bitartean bull Frantses armada penintsula osora zabaldu eta kontrolpean hartu bull Koxka bat Bailen-go gudua (1808)bull Gerrilla borroka -ez irekia- izan zen nagusi baina geroago Ingelesen gudarosteak lehorreratu

Portugalen eta zelai-irekiko gudu-aldiak ere hasi ziren Ingeles armada eta espainiarrak lagunduta

bull 1812an Errusiako kanpaina abiatzeak frantses soldadu murrizketa nabarmena (2 heren) ekarri zuen

bull Hainbat mendi-gune batez ere gerrila-gune ziren eta baita gudaroste iraunkor bihurtu etengabe frantsesei eraso eginez

3 1812tik aurrera Napoleonen beheraldiabull Errusiako egoerak Wellington jeneral ingelesaren lanak eta gerrilarien jardunak ekarri zuten

porrota Gasteizko guda 1813ko ekainean (oroitarria Ama Zuriaren plazaren erdian) eta San Martzialgoa adibidez (Irunen)

bull 1813an Valencay-ko Ituna Napoleonek Fernando VIIa errege izendatu Kataluniatik urtebete geroago

3 ldquoIndependentziardquoren Gerra (1808-1814)1 Euskal Herrian

bull Konbentzioaren gerraren ondoren (1793-95) Euskal Herriaren egoera sozio-ekonomikoa okerragotu egin duen gerra dugu Napoleonen aurkakoa

ndash Gasteiz-ek eta Donostiak erantzun-ahalmen txiki izan zen Madrilerako bidean gune estrategikoak izanez kontrol militar zorrotzpean lotu zituen Napoleonek

ndash Hirietako goi-klase burges erreformazale eta liberala Jose I-arekin lerratu ziren Baionako abdikazioen ostean (Urquijo eta Mazarredo ndashCarlos IVarekin ministro izandakoak- kasu) Saiatu ziren herria ekartzen ldquofrantsesen alderardquo (Adib Behin Bilbo hartuta Mazarredok gidaturiko Batzar Nagusiek onartu egin zuten Jose I errege bezala) Hala ere Bilbon ere altxamendu bat egon zen eta denboratxo batez arrakasta lortu zuten

ndash Elite horren aurrez aurre landa eta hirietako herri xume dugu batez ere oro har Liberalismoaren kontrako ziren eliz gizonek xaxaturik Herriaren gehiengo oso-oso zabala krisi ekonomiko larriak eta elizak eraginda erlijioaren eta ldquoekonomia moralrdquoaren alde agertu ziren nabarmen Honi erantsi behar diogu ldquookupazio ejerzitoakrdquo ezartzen zuen fiskalitate zorrotza

ndash Baina orokorrean esan dezakegu hego euskal herri ia osoa frantsesen mende egon zelandash Egitura administratibo-juridiko-politikoari dagokionez bai 1808ko Baionako ldquoKonstituzioakrdquo

(Napoleonek emana) eta bai frantsesen okupazioaren aurka zeuden eta Cadizen bildu ziren liberalek 1812an eratu eta aldarrikaturiko Konstituzioak Lurralde Foralen izarea eta antolamendu berezia ez zituzten aintzat hartzen euren artikulu-corpusean Dena dela ez bata ez eta bestea ere ez ziren inoiz idarrean jarri euskal lurraldeetan

ndash Bai ordea 1810ean Napoleonek Katalunia eta Aragoiekin batera zerga-helburu garbiak zituela Frantziara atxiki zituenean Espainiatik (Jose I) erabat bereiziz foru erakundeak deuseztatu eta militarren menpeko administrazio berri bat eratu zuen (Xoseacute Estevez 250 orri)

ndash Bitartean frantses inbasioaren aurkako gerrilla-gerra hasieran eta gero landa-irekianbull Nafarroan nabarmendu zen bereziki Xavier Mina ndashMina el Mozo- 1810 bitartean Gerora bere osaba ndashEspoz y

Mina- httpzmgipuzkoakulturanet19mendekohistoriamilitarrabiografia-espoz-minaphptitulo=FRANCISCO20ESPOZ20MINA20(1781-1836)ampnegrita=fem

bull Gipuzkoan Gaspar Jauregi Artzaina httpzmgipuzkoakulturanet19mendekohistoriamilitarrabiografia-artzaiaphptitulo=GASPAR20JAUREGI20ARTZAIA20(1791-1844)ampnegrita=gje

ndash Donostia izan zen frantses menpeko azkena Ingelesek erretzea eta erraustea agindu zuten eta hala egin zuten portugaldar-espainiar-ingeles gudarosteek (1813ko abuztuaren 31n)

4 Cadizko Konstituzioa (1812)

bull Esteka honetan testu osoa irakurgai httpwwwconstitucionesotras_constitucionesespana1812html (artikuluak 1 3 7 8 9 10 15 339361362)

bull Frantses okupazioaren erdian eta Napoleonen 1810eko erasoaldiaren aurrean Erreinuko Gobernu Batzar Nagusiak Sevillara lehenengo eta Cadizera gero ihes egin zuen Desegitea erabaki eta 5 gizonez osaturiko ldquoerregeordetzardquo izendatu zuten

bull ldquoErregeordetzardquo-k Cadizen bakarturik Gorteak biltzera deitu zituen Frantsesen menpe ez zeuden lurraldeetan Gorteetarako diputatuak aukeratu zituzten eta frantsesen menpe zeudenetan lurralde horietakoak ziren baina orduan Cadizen ziren pertsonen artean aukeratu zituzten (Cadizen zeuden gehienak liberalak ziren) 1810eko irailaren 24an nahiko diputatu ziren Cadizen lehenengo batzarra egiteko

bull ldquoErreinuko Gobernu Batzar Nagusiardquo eta ldquoErregeordetzardquoaren bestela (moderatuagoak ziren Floridablanca Jovellanos ndashCarlos IIIarekin zeregin garrantzitsuak-) han zeuden diputatu gehienok (haien artean apaiz jansenista zenbait) errotiko berrikuntzen aldekoak ziren ldquoLiberalakrdquo izenez ezagunak izango dira hauek Hala ere bestelako ikuspegia eta ideologia zeuzkaten beste batzuk ere baziren (ldquoabsolutistakrdquo edo ldquoerreformazaleakrdquo kasu)

bull Estamentuetan antolaturiko Ganberak osatu beharrean Ganbera bakarraren aldekoak ziren rdquoLiberalakrdquo nagusitu ziren diputatu bat boz bat sisteman

bull ldquoNazioaren subironatsunardquo Gorteetan ipinita 1811ko abenduan Konstituzioa idazteko Batzorde bat eratu zen 1812an San Jose egunean LEGE NAGUSIA (= Konstituzioa= Karta magna) onetsi zuten ldquoViva la Pepardquo

4 Cadizko Konstituzioa (1812) 1 Konstituzioaren Analisia

bull Ezaugarri nagusiak (ikasleek egina) (analisia egiteko bi irizpide nagusi har ditzakegu 1) Foru Erregimenarekiko aldaketajarrera 2) Antzineko Erregimenarekiko aldaketajarrera

bull 361 artikulua Ninguacuten espantildeol podraacute excusarse del servicio militar cuando y en la forma que fuere llamado por la ley bull Betebehar militarrak betetzera behartzen ditu beraiek Espainiar Nazioa deitzen diotena

osatzen duten pertsona orobull Foruak deuseztu dutenaren adibide garbiabull Orain dela gutxirarte indarrean egon den artikulua

bull 7artikulua Todo espantildeol estaacute obligado a ser fiel a la Constitucioacuten obedecer las leyes y respetar las autoridades establecidas

ndash Artikuluaren arabera Espainiar guztiak behartuta daude konstituzioko lege edota artikuluek diotena betetzera Baina garaia hartan Espainia ldquonaziordquo bezela ez zen exititzen oraindik posible da artikuluek erreferentzi egiten dioten pertsona asko Espainiako herritar bezala identifikatuta ez sentitzea Eta honela beste nazio bateko kide sentitzen diren pertsonak beraiek ezarritako legeak betetzera behartzen dituzte hau da beraie ezer kontsultatu gabe

- 8artikulua Tambieacuten estaacute obligado todo espantildeol sin distincioacuten alguna a contribuir en proporcioacuten de sus haberes para los gastos del Estado

- Espainian bizi diren denek estatuari zergak eman behar diote beraien ondasunen arabera estatuaren gastuei aurre egiteko

- Ondorioak Denek esaten dutenean ideia liberalak argi agertzen dira (Denak berdinak dira) Euskal foruak ez dira kontutan hartzen izan ere Aldundien bidez Batzar Nagusiaren eginkizuna zelako zergen bilketen antolaketa eta burutzea

- 339artikulua Las contribuciones se repartiraacuten entre todos los espantildeoles con proporcioacuten a sus facultades sin excepcioacuten ni privilegio alguno - Zergak beharren arabera ordainduko dira inongo pribilegiorik gabe euskal lurraldeak barne hauek aurretik

foruak zirela eta gutxiago ordaintzen baitzituzten


bull Ezaugarri nagusiak (analisia egiteko bi irizpide nagusi har ditzakegu 1) Foru Erregimenarekiko aldaketajarrera 2)Antzineko Erregimenarekiko aldaketajarrera

bull 9artikulua Estaacute asimismo obligado todo espantildeol a defender la Patria con las armas cuando sea llamado por la ley ndash Gerra bat egonez gero legeak deitzen dituen guztiak beharturik daude aberria defendatzera

ndash Ideia liberaletan oinarrituta Foruen aurkako jarrera azaltzen da eta horrez gain ez du jendearen iritzia kontuan hartzen behartuta baitate

bull 3 artikulua La soberaniacutea reside esencialmente en la Nacioacuten y por lo mismo pertenece a eacutesta exclusivamente el derecho de establecer sus leyes fundamentales ndash Artikulu hau liberala da hauen ideologia kontutan hartzen dituena ndash Lehenengo aldiz Espainiak nazio bezala kontsideratzen dirandash nazioa gizonezko libreak jatorriz Espainiarrak eta jabetza pribatua dutenak osatu hauek

aukeratuko dituzten beraien Gorteetako ordezkariak eta hauek ezartzen dituzte legeak

ndash Nazio bakarra da burujabe eta Espainietako gainerako nazioak ez dira existitzen konstituzio honentzako hau da ez dago gaztelania ez den hizkuntza eta hau nagusi dutenen kultura besterik



- 1 artikulua La Nacioacuten espantildeola es la reunioacuten de todos los espantildeoles de ambos hemisferios

- Espaniar nazio bakarra osatzen zuten lurrak gaur egungo Espainia Hego Ameriketako lur batzuk Filipinak eta Ipar Afrikako beste lur batzuk dira

- kontstituzio honen ondorioz gaur egun arazoak daude herrialde nazionalistekin=gt Kataluniahellip

- 362 artikulua Habraacute en cada provincia cuerpos de milicias nacionales compuestos de habitantes de cada una de ellas con proporcioacuten a su poblacioacuten y circunstancias

- Lehen batzar nagusiek aukeratzen zuten milizia noiz non eta nola bildu gerra garaian soilik Orain konstituzio honetan halabeharrez milizia bat egon behar da probintzia bakoitzean

- EH-ren kasuan- Lehen foru lurraldeetan zegoen milizia bakarrik beraien lurrak babesten zuten Orain Espainiak

agindutakoaren mende dago nahi eta nahiez

bull 10artikuluaEl territorio espantildeol comprende en la Peniacutensula con sus posesiones e islas adyacentes Aragoacuten Asturias Castilla la Vieja Castilla la Nueva Cataluntildea Coacuterdoba Extremadura Galicia Granada Jaeacuten Leoacuten Molina Murcia Navarra Provincias

Vascongadas Sevilla y Valencia las islas Baleares y las Canarias con las demaacutes posesiones de Aacutefrica En la Ameacuterica septentrional Nueva Espantildea con la Nueva Galicia y Peniacutensula de Yucataacuten Guatemala provincias internas de Oriente provincias internas de Occidente isla de Cuba con las dos Floridas la parte espantildeola de la isla de Santo Domingo y la isla de Puerto Rico con las demaacutes adyacentes a eacutestas y al continente en uno y otro mar En la Ameacuterica meridional la Nueva Granada Venezuela el Peruacute Chile provincias del Riacuteo de la Plata y todas las islas adyacentes en el mar Paciacutefico y en el Atlaacutentico En el Asia las islas Filipinas y las que dependen de su gobierno

- Artikulo honetan garai haretan Espainiaren menpe eta horren ondorioz Espainiar konstituzioa bere behar zuten lurraldeak azaltzen dira bai penintsulakoak bai uharteetakoak eta baita kanpoko lurraldeetako koloniak ere Honen ondorioz Euskal lurrak ere Espainiaren menpe daudela pribilegiorik gabe (foruak) adierazten da

- 15art La potestad de hacer las leyes reside en las Cortes con el Rey

-Espainian lehen aldiz monarkia absolutua utzi eta botere banaketa legegilea judiziala eta betearazlea-Gorteak botere legegile-Eregeak botere betearazleaKonztituzio liberala baina ez erradikala erregea mantendu


bull Liburuan dagoena (197 orr) irakurri eta alderatu gure ondorioekinndash 1

4 Cadizko Konstituzioa (1812) 2 Konstituzioa Hego Euskal Herritik begiratua (Carr-en

testua 244orr)

4 Cadizko Konstituzioa (1812) Konstituzioaren Ezereztea

bull Valencay-ko (bertako jauregi batean izan zen Fernando VIIa Frantzian ldquoatxiloturikrdquo) itunaren ondorioz (1813ko abendua) Fernando errege izendatua Espainiako erreinura itzuli eta ldquoezkutuanrdquo egon ziren absolutista batzuen eraginez (ldquoPertsiarren Manifestuardquo) 1814ko maiatzean bera kanpoan izan zeneko ekimen guztiak indargabe uztea erabaki zuen

ndash Erregeordetza ndash Gorteakndash Gorteek sustaturiko eta 1812an onetsiriko Cadizko Konstituzioa

bull Konstituzioaren ordez Fernando VIIak 1815ean ldquoNovisima Recopilacioacutenrdquo izeneko legedia jarri zuen indarrean zeinaren arabera ldquoAntzineko Erregimenardquo eta ldquoAbsolutismoardquo berriz ezartzen baitzen

bull Aurrekoak Foru Erregimena ofizialki juridikoki onartzea ekarri zuen (Izan ere Napoleonek 1810ean ezarritako antolakuntza berria alde batera utzita ndashEuskal lurraldeak Espainiatik bereiziak eta bere agintepean jarri- ez Baionako 1808ko ldquoGutunardquo ez eta 1812ko Cadizko Konstituzioa ere benetan izatez ez ziren abian inoiz jarri)

bull Tamalez Frantziatik zetorren Liberalismo honen ezaugarri zentralizatzaile eta uniformatzaileak ekarri zuen harrezkero Foru Erregimenaren iraupena Monarkia Absolutuari eta beraz Antzineko Erregimenari lotua geratzea nahiz eta Foru Erregimenaren antolakuntza eta gobernatzeko modua askoz ere antzekotasun handiagoa izan antolakuntza mota liberalarekin ndashhalaxe Cadizko Liberalek beraiek aitzinsolasean ldquoForu Askatasunakrdquo goratu egiten dituzte haiek eratutako Konstituzioak lekarzkeen askatasunen aitzindari gisa-

Juankarren iritzia Kontua da hemen beste behin historian jokoan dagoena ez dela antolakuntza sistema hau edo beste aukeratzea baizik eta aukeratzeko burujabetasuna alegia zein den aukera dezakeen subjektua zeintzuk dira zilegizko subjektuak Cadizko Gorteek eta Konstituzioak subjektu burujabe bakarra onartuko dute ldquoHispaniardquo osora ndashPortugal salbu- hedaturiko ldquoCastillardquo (bertako bizilagun ar eta jabe askeak) Nazio bakarra eta beraz subjektu subirano bakarra Espainola ndashgaztelartua izan dena alegia- ldquoSemper idemrdquo gaur arte

Irakurri liburuko 204 orrialdeko testua (egoera ondo laburtua) eta baita hurrengo diapositiba

4 Cadizko Konstituzioa (1812) Absolutismoaren berrezarpena

bull 1814ko martxoan Fernando VIIak herriak ldquoDesiratuardquo deitzen zuenak Kataluniara iritsi eta handik Valentziara joan zen

bull Cadizetik Madrilera aldatu ziren Gorteak 1812ko Konstituzioari zin egingo zion errege baten esperoan zeuden baina Fernando VIIak armadaren zati batek eta elizak lagunduta ez zeukan hori egiteko asmorik

bull Hirurogeita bederatzi erregearen aldeko diputatuez osatutako talde bat Valentziara joan zen Konstituzioaren ezabatzea eskatzen zuen Persiarren Manifestua entregatzera eta 1814ko maiatzaren 4an erregeak Cadizeko Gorteek eginiko guztia deuseztatzen zuen dekretua sinatu zuen

bull Aipaturiko presio-taldeak lagunduta hurrengo sei urteetan (1814-1820) Fernando VIIak gobernu pertsonal batean ihardun zuen gobernu horren ezaugarriak hauek izan zirelarik

ndash Erregimen Zaharreko kontseilu eta idazkaritzak berrezarri ziren Inkisizioa jaurerriak eta prentsa ofizialarekin batera

ndash Gerraren eta Amerikatik zetozen metal baliotsuen sarreren galeraren ondorioz nazioa pobrezian murgilduta zegoen arren edozein motako erreformei atea itxi zitzaien

ndash Liberalak jazarriak izan ziren sistematikoki horrek behartu zituen erakunde sekretuetan antolatzera eta pronuntziamendu (=altxamendu militarrak) errepikatuen bitartez absolutismoa deuseztatzen saiatzera harik eta Riego Koronelaren matxinada azkenik arrakastatsuak 1820an Hirurteko Liberalari hasiera eman zion arte

5 Blokea 1 kapitulua IRAULTZA LIBERALA ETA ESTATUAREN ERREFORMAK

1 Iraultza liberalaren bide luze gogorra (1820-1823)bull Hirurteko Liberala (1820-23)bull Giro Politikoabull Politika Liberalaren kontrako erreakzioabull Hirurteko Liberala Euskal probintzietan

bull Hamarraldi higuingarria (1823-1833)-Antzinako Erregimenaren berrazarpena eta Karlistaldiaren hasiera bitartean-

bull Ondorengotzaren auziabull Goitikako erreformismoabull Hamarraldia euskal probintzietan

3 1 Karlistaldia (1833-1839) eta bere ondorioakbull Gatazkaren aldiakbull Sistema politikoaren bilakaera alderdi politikoen jaiotza

4 Foru araubidearen aldaketak eta ezereztea1 1839ko urriaren 25eko legeak euskal lurretan izan zituen ondorioak2 Foru aldaketak3 Nafar aldaketa4 Foruen aldaketa Bizkaia Gipuzkoa eta Araban5 Foruen ikusmolde berria6 Aldaketatik ezeztatzearen abiapuntura7 Foruen auzia gerraren amaieran


bull San Luisen Ehun Mila Semebull San Luisen Ehun Mila Seme Angulemako dukeak gidatutako armada frantsesari emandako

izena Veronako kongresuan erabaki eta Espainia inbaditu egin zuen Fernando VIIaEspainiakoaren berrezarpen absolutista erregimena ezartzeko asmoz (1823) Bidasoa zeharkatu (1823 - IV - 7) Donostia setiatu eta Getaria hartu zuten Gipuzkoan haien kontrako milizia-taldeak sortu ziren San Luisen Ehun Mila Semeen armadaren aldeko talde erregetiarrak ere sortu ziren Lezamako apaizak sortutakoa kasu Berrezarkuntza absolutistaren ondoren (1823 - 1833) frantsesen aurrera egitea eragotzi zuten liberalen kontrako errepresioa gogorra izan zen

Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Euskal Foruak eta bere historia laburtxo jarriakbull Hasiera batetik Euskal Herriko bizitza politikoa eta soziala ahozko eta ohiturazko legedi bidez

arautzen ziren legedi zaharretan oinarrituta idatzi ziren orduan Foruak Erdi Aroaz geroztik erregeak eta Probintziako Batzarrak idatzi eta onartutako tratatuak biltzen zituen bilduma bihurtu ziren Euskaldunek foruen arabera zenbait eskubide indibidual edo kolektibo izan zituzten erregearen aurrean zuzenbidezko eskubideen errespetua bake garaian soldadutza egin beharrik eza zerga-erregimen berezi eta pribilegiatua aduanako zergarik eza etab Probintzia bakoitzeko Batzarrak foru-legeak idatzi eta aldatzeko ahalmena zuen Batzarretako erabakiak gehiengoak hartzen zituen baina gutxiengoak erregearengana jo zezakeen parte hartu eta egoera konponezina izanez gero erabakia har zezan Iruntildeea-Naiara-Nafarroako erregeen aurrean betebeharreko arauak Foru Nagusian idatzi ziren eta Gaztelako erregeen aurrean garaian garaiko izan ziren foru idatziak

bull Erregeak indar handia zuen baina betiere foru-baimena edo kontraforua kontutan hartuta hau da Batzar Nagusiek edo Gorteek eskubidea zuten foruen kontrako erregearen legeak ez betetzeko Alegia bazegoen Batzarraren eta erregearen indarraren arteko oreka 1561az geroztik instituzio zentraletik etorritako lege dekretu zein pragmatikak kontraforutzat hartuz gero onartzen da baina ez da betetzen (ldquoForu paseardquo)esapidea erabiltzen zen Baina 1796ko erret ordenak eskubidearen desagerpena agindu zuen ordenak ez zuen horrelakorik bete

bull Hego Euskal Herrian Felipe Varekin Borboiak Espainiako tronura igo zirenean botere zentrala indartzeko politika ezarri zuten eta horretarako foruen desagerpena nahi izan zuten Baina Euskal Herriak Ondorengotza-gerran (1701 - 1714) borboien alde borrokatu zuenez foru-legea mantentzeko aukera izan zuen Ipar Euskal Herrian berriz Borboien dinastia frantsesak absolutismoa ezarri nahi izan zuen eta ia-ia etengabeko matxinadak gertatu ziren XVII eta XVIII mendeetan zehar 1661ean izan zen entzunetako bat Matalasen matxinada alegia Iraultza Frantsesak azkenik ezabatu zituen Foruak Iparraldean

bull Hegoaldean Foruek geroz eta eraso gehiago eta gogorragoak jaso zituzten XVIII mendean zehar Boterea zentralizatzeko ekinean Cadizko Gorteetako konstituzioarekin (1812) desagertu ziren lehenengo aldiz hegoaldeko euskal foruak Nahiz eta geroago berrezarri Lehen Karlistadaren ondorioz galbidean sartu ziren 1841ean Foru-baimena eta kontraforu-eskubidea abolitu egin zituen Esparterok geroago udalen legea indarrean sartu zen (1845) eta azkenik Bigarren Karlistada amaitutakoan Alfontso XIIak 1876ko konstituzioa promulgatu eta Hego Euskal Herriko foruak erabat deuseztatu egin zituen Caacutenovas del Castillok Foruen ordez Kontzertu Ekonomikoak ldquoonarturdquo zituen






























































































































areagotu



HERRI XEHEA

ELIZA

ForuakAduanakoztopo


Kontra-jarriak

atxikimendua






































bereziki









kaltetuena

Botereen banaketa








buruzkoa







zehar igarotzeko














hartuko diote




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41






























































































































areagotu



HERRI XEHEA

ELIZA

ForuakAduanakoztopo


Kontra-jarriak

atxikimendua






































bereziki









kaltetuena

Botereen banaketa








buruzkoa







zehar igarotzeko














hartuko diote




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41





































bereziki









kaltetuena

Botereen banaketa








buruzkoa







zehar igarotzeko














hartuko diote




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Botereen banaketa








buruzkoa







zehar igarotzeko














hartuko diote




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41







zehar igarotzeko














hartuko diote




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41











hartuko diote




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41




















































































testua 244orr)


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41


























Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

XVIII m eta_antzinako_erreg_krisia

Education

Transcript of XVIII m eta_antzinako_erreg_krisia