x x xAzpeitiko herri aldizkaria x x x2019ko uztaila x x x218. zenbakia x x x x x x x x

GARAPENAARDATZIraurgi Berritzengarapen agentziakozuzendaria da BegoñaBeobide. Uztarriakharekin hitz egin du,luze 20

x x xx x x

x x x x x x x x x sarrera 03

Argitaratzailea.UztarriaKomunikazio Taldea. Azpeitia

Egoitza.Perez Arregi plaza 1, behea,(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa.943 15 03 58Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.eus

Posta kutxa. 227, AzpeitiaLege gordailua.SS-860/2000Zenbakia. 218.a (2019ko uztaila)Urtea.XX.a (1999ko azaroan sortua)Maiztasuna.HilabetekariaDiseinua. Eregi Komunikazio etaEuskara Zerbitzuak

Publizitatea.685780412 /uztarria@uztarria.eus

Bazkidetza.943 15 03 58Tirada. 2.500 ale hileroInprimategia.Leitzaran GrafikakAzaleko argazkia.Anartz IzagirreWebgunea.www.uztarria.eus

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak

iritziaInkesta. Zer kontzertuentzun nahi zenukesaninazioetan? 13

mamiaElkarrizketa. IñakiElorza ‘Txapas’ irratiesatariak erretiroahartuko dusanferminetan 04Klik! Asier OiarzabalenDisdira bitxitegirabisita, 50 urte betedituela-eta 16Erreportajea.Mendian korrika egitenduten herritarrak,elkartuta 24

jakitekoAtzera begira.Ibarzabaldarrak, festakzainetan 34

x x x2019KO UZTAILEKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

24

Ba al dakizu hiru talde berri aterakodirela datorren urteko san sebastianbezperako helduen danborradan?. Uztarria

04 34

Izan uztarriaren bazkide1.060bazkidegara Uztarria KomunikazioTaldean; eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuakere eskuratuko dituzu.Uztarria Komunikazio Taldeakorain arte 13 liburu, CD 1, DVD 1 eta biografiatxikiakatera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen.

t943 15 03 58

30eurodira urtean.

Liburuxka biografikoak, oraingoz. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia,Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza, Maria Jesus Arregi, Patxi Azkargorta

Oharra.Uztarriak ez du bere gain hartzenaldizkarian esandako iritzien erantzukizunik

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Hizkuntza

Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetzak) diruz

lagundua

mamia x x x x x x x x x gizartea04

IÑAKI ELORZA ‘TXAPAS’irrati esataria

Irratikoa oso eskeroneko lana da”Nork ez du ezagutzen Iñaki Elorza ‘Txapas’ irratiesatari azpeitiarraren ahotsa? Uztailaren 14an egingoditu azken saioak, sanferminetatik. .9 Julene Frantzesena

38 urte eta erdianeunka eta ehunka kirol ekitaldiriahotsa jatzen aritu ostean, hilhonen erdialdean hartuko du erreti-roa Iñaki Elorza Txapas EuskadiIrratiko kirol esatariak. Sanferminetako ‘Gaixoa ni’-aren zuzenekoa eginda hartu-ko duzu erretiroa. Gustukolana eginez bukatuko duzuirratiko ibilbidea, ezta?Bai, bai, zalantzarik gabe. Bereziakdira niretzat sanferminak, eta aur-ten ere han izango naiz lanean. Urteguztian mantentzen dut Iruñeko la-gunekin eta La Pamplonesa musi-ka bandakoekin harremana. Pen-tsa, bandaren ehungarren urteurre-neko liburua aurkeztu dute, eta ha-rako artikulu bat egiteko aukeraeman didate, beste hainbat lagune-kin batera.

“Iaz irratirako lan egingo ze-nuen azken sanferminakizango ote ziren esan zenuen.Zergatik zenuen duda hori?Lehengo urtean Urola Kostako Hi-tzan egin zidaten elkarrizketan esannuen haiek izan zitezkeela nireazken sanferminak. Izan ere, zalan-tza nuen azkenak edo azkenaurre-koak izango ziren; ez nuen garbierretiroa hartu eta gero zer egingonuen. Jende guztiari gertatzenzaion moduan, nik ere jubilazioaidealizatu egin nuen. ”Zer ondo”esaten da norbait jubilatzen dene-an, baina ni ondo lanean egon naiz.Orain jendeak gero zer egin behardudan galdetzen dit, eta egia esan,iaz zalantza banuen ere, ja ez dau-kat dudarik: ezer ez dut egingo, edoakaso bai, baina gorputzak esangodit zer egin behar dudan. Iaz ez

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1952ko abuztuaren 20a.x x xHerria. Azpeitia. x x xBizitokia.Donostia. x x xLanbidea.Irrati esataria.

kotan Iruñean ikasi nuen, eta niregazte denborako lagun asko iruin-darrak dira. Irratian lanean hastean,San Fermin jaietan lan egiteko au-kera eman zidaten, eta bi aldiz pen-tsatu gabe eman nion baiezkoaproposamenari. Gero neuk propo-satu nuen dianak ematea eta festagiroa jasotzea, sasoi hartan komu-nikabideak ez baitziren joaten dia-netara; gaur egun, mundu osoa joa-ten da horietara. Sanferminekinzera berezi bat badaukat. Iruñeaasko ezagutzen dut, bertako jen-dea ere bai... Azpeitia oso inportan-tea da niretzat, baina Iruñea ere bai.Azpeitia aipatu duzunez, san-sebastianak ere festa kuttu-nak dituzu, ezta?Izan ditut. Nire lanaren alderik txa-rrena izan da ostiral, larunbat etaigande guztiak lan egin ditudala.

nuen garbi, ikara moduko zerbaitneukan. Irratiak aukera eman zidannahi banuen beste urtebetez segi-tzeko, eta halaxe egin dut. Oso-osourte ona izan da lanerako, gusta-tzen zaizkidan pilotariekin aritu naiz,gustuko ditudan elkarrizketak eginditut eta atsegin ditudan lekuetarajoan naiz. Bukatu ere hala egingodut: ametsetan pentsatzen nuenbezala, sanferminekin.Zer dute berezia sanfermine-tako zita horiek irrati esataribatentzat?Pamplonesak eskatu zidan artiku-luan kontatzen dut, hain justu, niregurasoak San Fermin bezpera ba-tean ezkondu zirela eta ezkon bi-daia Iruñera egin zutela. Gero, muti-

futbola gustatzen zaiala eta eman-kizunak egiten dituala, eta ba aldaukak grabazio bat ekartzerik?”.Hala, behintzat, hurrengo eguneanjoan nintzen, eman nion grabazioa,eta minutu bat entzuterako, irratianlan egin nahi al nuen galdetu zidan.Sekula ez zitzaidan burutik pasatuirratian lan egin nezakeenik, bainabaietz esan nion. Etxekoei halaesan nien: “Lana daukat irratian”.Eta etxekoek: “Nola lana daukazulairratian?”. Ez zuten ulertzen.Orduan hasi zinen, beraz,Herri Irratian.Bai, Donostiako egoitzan. Realarenpartidak ematen ziren Herri Irratian,baina ez ziren osorik euskaraz egi-ten. Joxean Alkortak eta biok euska-raz eta gaztelaniaz egiten genituenetxeko partidetako emankizunak;hark bi minutu gaztelaniaz, eta nik bi

minutu euskaraz. Juan Lekuona zenorduan Herri Irratiko zuzendaria,eta hark esan zidan oso ondo egi-ten nuela euskarazko emanaldia.Sari bezala Madrilera joan nintzenAtletico Madrilen eta Realaren arte-ko partida ematera. Hura luxua!Herritarrek nola hartu zituz-ten euskarazko lehen emanki-zun haiek?Oso ondo. Jendeari euskara atse-ginean hitz egitea nahi genuen,nahiz eta bagenuen jendeak ezulertzeko edo haiek hitzen esa-nahiak ez jakiteko beldurra. Aurrenaeuskaraz eta erdaraz jardutea onaizan zen, jendearengana gertura-tzeko, eta gero euskara erraza sar-tzen joan ginen pixkanaka. Denaden, oraindik ere hitz asko arraroakegiten zaizkio jendeari. Azpeitian,adibidez, portero, defentsa zentralaeta delantero hitzak erabiltzen diraoro har. Izan ere, garai bateko jen-deak orduan ikasi zituen bezalaesaten ditu hitzak. Garrantzitsuadena da zuk ez izatea konplexurikirratian hitza behar den bezala esa-teko. Hori bai, niretzat inportantee-na da jendearengandik gertu ego-tea, eta beraz, nik hitz tekniko batesaten badut, ez dakit zer mailatakoeuskara erabilita, badakit jendeakez duela ulertuko. Entzuleek uler-tzeko eta haingandik gertu egotekojendeak erabiltzen duen hizkeraerabili behar dugu. Komunikatuegin behar dugu, eta horretarakomarjina zabala hartu behar da; ezdago “horrela, edo bestela ez dubalio” esaterik. Eta ekarrizketatzen zenituz-ten kirolariek-eta nola eran-tzuten zuten?Kirolari historikoei ordura arte inorkez zien egin euskaraz elkarrizketa-rik, eta haien klitxe guztiak gaztela-niazkoak ziren. Askok hala esatenziguten: “Nik ez dakit halako hitzaeuskaraz esaten”.Hain zuzen ere, UZEIren kirolhiztegia egiten aritu zinen.Jose Anjel Iribarri omenaldi bat eginzioten 1970ean, eta hark erabakizuen orduko hamaika milioi eta 700mila pezeta ematea kirola euskarazlandu zedin. UZEIk hartu zuen kirol

Lehen etortzen nintzen AzpeitiraSan Sebastian bezperan eta egu-nean Ardozaleekin danborra jotze-ra, eta aldi berean, irratiz ematen ni-tuen bi ekitaldiak. Gerora, baina,astuna egiten hasi zitzaidan, etagainera, irratiak erabaki zuen Azpei-tiko danborradak ez ematea. Badi-ra bospasei urte sansebastianeta-ra etortzeari utzi niola.Zure kasa hasi zinen futbolemanaldiak grabatzen gazte-tan. Horiek izan al ziren irra-tiarekin izan zenituen lehenharremanak? Ikasketaz aparejadorea naiz. Sasoihartan, artean ez zegoen irrati edotelebista eskolarik. Bagenuenlagun bat, Jaxinto Setien apaiza,oso ona zena jendea motibatzen,eta hark esan zidan futbol partidakeman behar nituzkeela. Izan ere, or-

duan ez zen futbol emankizunik egi-ten euskaraz; ez futbol partidenaketa ez beste kiroletakoak. Emangonituela esan nion, eta halaxe joannintzen Atotxa futbol zelaira. Egiaesan, ez dakit nola lortu nuen parti-darako sarrera. Jende artetik eginnuen emankizuna, lantokian ge-nuen magnetofoiarekin. Lanera i-tzultzean, zeinen ondo egin nuenesan zidaten. Orduan inork ez zueneuskaraz zerbait nola egin edo nolaesan behar zen erreferentziarik, or-duan ez zegoen hark baino hobetoedo okerrago egin duzula esatekoaukerarik. 1981ean Eusko Jaurlari-tzak hainbat dirulaguntza eman ziz-kien irratiei, tartean Herri Irratiarieuskaraz egunean sei ordu emate-ko. Joxe Mari Otermin zen orduankirol arduraduna, eta deitu eginzidan, zera esanez: “Enteratu nauk

gizartea x x x x x x x x x mamia 05

hiztegiak egiteko ardura, eta lantal-dean sartu nintzen. Oso lan interes-garria izan zen; ordurako hainbathizkuntzatan baziren hiztegiak,baina euskarazkorik ez zen. Hain-bat erabaki hartuta, sortu genuenhiztegia. Ez pentsa duela 200 urtehala esaten zirenik egungo hitzasko; asmatu egin genituen.Gogoratzen al duzu egin ze-nuen lehen zuzenekoa?Bai, estropada bat izan zen. MikelAlbisu Antzak eta biok egin ge-nuen, biok aurreneko aldia genuen.Mikel zegoen punta batean eta nibestean, eta Mikeli eman ziotenhitza. Hark niri ematen zidan pasoa,baina nik ezin nuen sartu, botoirenbati ez niolako ematen edo. Halaegin zituen hamabost minutu “au-rrera Iñaki Elorza” esanez. Hasibe-rriak ginen, ze bestela halakoetanesaten duzu ezin duzula zuzeneankonektatu kazetariarekin edo musi-ka jartzen duzu. Gerora sartu ahalizan nuen, eta egin genuen saioa.Bukatzean esan ziguten leheneguna izateko oso ondo egin ge-nuela, gure harridurarako.Herri Irratitik Euskadi Irrati-ra joan zinen handik urte ba-tzuetara.Oposaketak atera zituzten, aurkez-tu egin nintzen eta gainditu egin ni-tuen. 25 urtez kiroletako arduradunizan naiz irrati horretan. Hasieran pi-lota emankizun gutxi egiten nitueneta futbolekoak asko, eta azken ur-teetan alderantziz izan da.Inoiz pentsatu al zenuen irra-ti esatari izango zinenik?Ez, ez. Irratia beti gustatu izan zait,eta etxean beti entzuten genuen,baina... Lehen irratia dibertitzekoentzuten nuen eta gero lanerako,eta horrek badu desabantaila bat:egun osoa zer esaten duten zainegoten zara, zer ez duten esan

pentsatzen, albistea bilatzen... En-tzule izatea erosoa da, baina gaine-rakoan lanaren esklabu bilakatzenzara, eta ezin duzu deskonektatu. Urteotan asko aldatu al da lanegiteko modua?Aldatu egin da, onerako eta txarre-rako. Orain teknologiaren morroigara. Nonbaiten zerbait gertatzenbada, egun kazetaria ez da gertae-raren tokira joaten. Twitterreko kon-taktu bati idazten diozu, iritsiko zaiz-kizu lau argazki eta informazioa,eta... Lehen toki guztietara joanegin behar izaten zen, eta jendeare-kin zuzeneko harremana izaten ge-nuen. Ni eskola zaharrekoa naiz, etaelkarrizketaren bat egin beharbadut aurrez aurreko hitzordua jar-tzea nahi izaten dut. Teknologiarenaurrerapen guzti horiek atzeratuegin gaituzte harremanetan. Tekno-logia eskura daukagu baina ezdugu jendearekin zuzenean egote-ko betarik. Elkarrizketa aurrez aurreeginez gero, normalean, askoz eregauza gehiago kontatuko dizkizuprotagonistak, eta gainera, hurren-gorako elkar ezagutzen dugu. Tek-nologiak eta harremanek ezin dutebatak bestearen kontra egon.

Kazetariak albistearen le-kuan egon behar du, beraz? Bai, albistearen lekuan, eta albiste-gai den horrengandik gertu; hauda, protagonistarengandik gertu. Gutxi izango dira zure ahotsaentzun eta identifikatzen ezdutenak.Euskal munduan bai. Inoiz pasatuzait taberna batera joan eta ahotsa-gatik ezagutzea. Normala da, irratientzuleak ahotsa ezagutzen du. Zer eman dizu irratigintzak?Dena. Inoiz ez nukeen imajinatukohain esker oneko lana izango zenik.Jendea, bazterrak eta mundua eza-gutzeko aukera eman dizkit. Ezagu-tu ditut orain dela ehun urteko kiro-lariak, orain dela 40 urtekoak etagaur egungoak, eta hori izugarrizkozortea edukitzea da. Ezagutuko ni-tuela inoiz imajinatuko ez nuen per-tsonak ezagutu ditut. Bestalde,jende gaztearekin lan egiteko auke-ra eman dit irratiak, eta ederra izanda; ikuspegia zabaltzen du horrek.Kiroletan aritu zara lanean.Ba al duzu aritu ez zarenbaina probatzea nahi zenuenbeste alorrik?Telebistan ezer ez egin izanaren

pena daukat. Hastapenetan esanzidaten telebista probatzea nahi alnuen, baina ezetz esan nuen, irra-tian aritu nahi nuela eta. Telebistazer den jakiteko gogoarekin gelditunaiz.Hilaren 14an, emankizunakbukatzean, zer egingo duzu?Sanferminetako saioak bereziakizango dira, hango taldeekin laneanariko naizen azken aldiak izango di-relako. Egun horretako entzierroaazkena izango da, diana ere bai,egingo dudan saioa eta pilota parti-da ere bai... Gero ere joango naizsanferminetara, betiko jendearekinegongo naiz, baina desberdinaizango da. Ez dakit zer izango denuztailaren 14a; berezia ziur, etabadut gogoa.Irratia entzungo al duzu erre-tiroa hartzean?Moldatuko naiz irratirik gabe, bainaentzuten jarraituko dut, asko gus-tatzen baitzait. Irrati kontsumitzailehandia naiz, eta denetarik entzutendut, ez gurea bakarrik. Hori bai, eznaiz hainbeste egongo zer esanduten eta nola esan duten begira.Ez gara beste inor baino ez hobeaketa ez txarragoak.6

mamia x x x x x x x x x gizartea06

Elorza, Jesus Ilundain El Tulieta eta Jesus Garisoain La Pamplonesako zuzendaria sanferminetan.

Badut lagun bat, bihotze-ko lagun bat. Ez da txikitako laguna. Ez garaadin berekoak, ezta herri berekoak ere. Ezdugu lanbide edo lagunik elkarbanatzen, ezdut bere familiako inor ezagutzen, ez dakitbere txikitako pasarterik, ezta bere ametsenkolorea zein den ere. Baina bihotzaren ondo-raino iritsi zait ustekabean, eta seko maitemin-du naiz harekin.

Egun arrunt batean gertatu zen ustekabea.Ustekabean izan zen, aurretik maite nuenarren. Nire lantoki denaren behealdeko taber-nan egiten du lan aldika, eta askotan bezala,kafesnea basoan eskatu nionean gertatu zen,diseinu eta marrazki konturen bat aipatu nue-nean, hain zuzen ere.

Nire bihotzeko lagun izango zenari ia-iasalto egin zioten bi begiek! Izan ere, horrela-koa da nire laguna, ttak eta ttak, di-da eta ziredo zart beste martxarik ez du. Begira-begirageldituta, barran besoak eta eskuak zabal zi-tuela zera esan zidan: “Ai Olaaaaatz!!!! –eta ja-rraian espainolez– me tienes que hacer unniki! Que pongaaaa... ‘20 urte hi ta ni’ para re-galarle a mi pareja!”. Hori guztia bere bular al-dean nik egindako marrazkia imajinatzen zuenbitartean esan zidan. Bereganatu egin nin-duen lagunak; izan ere, kamiseta dela eta ezdela, bere bizitzaren pasarteak bihotz zabalikelkarbanatu zituen nirekin. Amildegira saltoegiten duen pertsona ausartaren pare, pare-gabea da bera!

Segidan, tabernara joaten den lagun batgerturatu zitzaidan, eta zera esan zidan: “Nikere nahi dut ba niki bat ‘Ba!’ jartzen duena!”.Eta hark ere ‘Ba!’ horren istorio xume beizanpolita kontatu zidan. Eta jarraian bihotzeko la-guna etorri zen berriz ere, eta bere beste lagunbatentzat eta berarentzat beste bi kamisetaegiteko eskatu zidan, 50 urte bete dituztelako.

Eta kamisetaz kamiseta, kafenez kafesne,bihotzeko lagunak egin ditut. Bihotzez kontatudizkidaten istorioekin bihotzez egin dizkiedankamisetak jantzi dituzte! A zer ohorea nirea.

Bihotzeko enkarguak

x x xAspaldi batean, horrelakoenkarguak eginezbizimodua aterakonuelakoan nengoen

x x x x x x x x x x x x x x x xolatz aguadox x x

Aspaldi batean, horrelako enkarguak egi-nez bizimodua aterako nuelakoan nengoen,ez zaituztet engainatuko. Baina urteen pode-rioz, badakit bizitzeko modua bera nahiagodudala bizimodua baino! Izan ere, horrelakoenkarguek betetzen didate bihotza eta ema-ten diote zentzua nire sormenari.

Karpeta berriaBihotzeko Enkarguak da nire ordenagailukokarpeta berriaren izena. Bi klik eginda, zeruste duzue aurki daitekeela barruan?20 urte hi ta ni, Ba! edo 50 ikusteko jaioak!

izena duten lanak, nire bihotz zati txikiak, nirezentzua, nire ohorea, nireak bezain bestere-nak diren irudiak, neurri-neurrikoak, eskeronekoak, eta nolabait, bai beraiek eta bai nizoriontsu egin gaituzten lanak.

Mila-mila esker, nigan sinesteagatik, biho-tza irekitzeagatik eta zuen esker ona adieraz-teagatik. Eskerrik asko, bihotzez.

Gora sormen librearen zabaltasuna, gorabenetakotasuna eta gora bihotzez presta-tzen didazuen kafesnea. Urte askotarako!6

xxxx x x x x x iritzia 07

iritzia x x x x x x x x x08

Kostatzen ari zaigu igeri-lekuruntz behingoz abiatzea. Errekan ikusikoditugun antzara, ahate, ur-oilo eta koartza ur-dina ez dira nahikoa erreklamo gaurkoan.Gero eta ozenago diren “jantziko al zaretebehingoz?” artean, zaharra sartu da etxera,ogia besapean. Eta natura deitu die umeengenitalei. Ez dakit zergatik, baina aspaldi ira-kurritako Atxagaren poema baten hasieraekarri dit gogora: “Esnatu da trikua habihosto lehorrez egindakoan,/ eta dakizkienhitz guztiak ekartzen ditu gogora;/ gutxi gorabehera, aditzak barne,/ hogeitazazpi hitz./Eta gero pentsatzen du: Amaitu da negua,/Ni trikua naiz, Bi sapelaitz gora dabiltza hega-letan;/ Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiar-ma, Igel,/ Zein putzu edo zulotan ezkutatzenzarete?/ Hor dago erreka, Hau da nire erre-suma, Goseak nago. (...)”. Hogeita zazpi ez,hogeita zazpi mila hitz dakizki zaharrak. Ezdauka erresumarik, jakina, eta gero eta apeti-to eskasagoko dabil. Triku begirada zeukanumeei begiratu eta “natura tapatu beharkodiezu bi horiei” esan didanean.

Trikuentzako datu bat: azken 28 urteetanaurreko historia osoan bezainbat lurzoru arti-fizializatu da Euskal Herrian. Etxebizitzetara,azpiegituretara edota bestelako jardueraekonomikoetara bideratutako lurren azalerabikoiztu egin da denbora tarte horretan. Ka-letartu ala hil, bi zein lau zein hamalau zango-dun trikuentzako leloa. Porlan Herriaz hitzegiten hasi beharko dugu laster –PorlandBasque Regionaz, barkatu–. Eta, hitzekojendea garenez, agintari txit gorenek zortziabizen euskaldun bai baina euskarazko ho-geita zazpi hitz ere izango ez dituen gazteparea aukeratuko dute aldiroko publizitatekanpaina erraldoirako. Horrek saltzen du. Etasaltzen ez duenak ez du balio. Naturalidadeosoz entzuten dugun mantra ez-naturala.

Natural-natural“(...) Baina gaua dator,/ joan dira sapelaitzak,

Trikuarena

x x xPorlan Herriaz hitz egitenhasi beharko dugu laster–‘Portland Basque Region’-az, barkatu–

eta trikuak,/ Marraskilo, Zizare, Zomorro, Ar-miarma, Igel,/ Erreka utzi eta mendiaren pen-dizari ekiten dio,/ bere arantzetan segurunola egon baitzitekeen/ gerlari bat bere esku-tuaz, Espartan edo Corinton;/ Eta bapatean,zeharkatu egiten du/ belardiaren eta kamioberriaren arteko muga,/ Zure eta nire denbo-ran sartzen da pauso bakar batez;/ Eta nolabere hiztegi unibertsala ez den/ azkenekozazpi mila uneotan berritu,/ ez ditu ezagutzengure automobilaren argiak,/ ez da ohartzenbere heriotzaren hurbiltasunaz ere”.

Eta zure eta nire denboran sartutako triku,katakume, eskinoso, azeri edo (zapalduarenzapalduaz zer den ere asmatu ezineko) bes-telako animalia gorpurik ez dut ikusi gaur kos-tatik honainoko bidean. Eskertu dut, bene-tan. Zaharraren etxean gosaldu berri izangodiren umeak igerilekura joateko prest otedauden pentsatu dut; eguzki galgatan ba-rreiatutako tripa, larru eta hezur puskak ikusiorduko galdezka hasiko litzaizkidakeela auto-an baletoz nirekin. Halaxe egiten dute beti.Triku plastifikatu porlanezko-bihotz sentia-razten naute halakoetan. Natural-natural bizidudan desnaturalizazioa deshumanizaziora-ko ezinbesteko urratsa dela gogorarazten di-datelako.6

xxxx x x x x x x x x x x xamagoia gurrutxagax x x

x x xESANA DAGOx x x x x x x x x x

x x x“Disfrutatzeanahi dut,izatekotan halairitsiko direlakoemaitzak”

x x x“Etxean frontoikogiro hori asko biziizan dute, eta niriere pilota kontuaktransmititudizkidatefamiliakoektxikitatik”JULEN EGIGURENpilotari profesionala

x x x“Azpeitiko zezenplazan debuta eginduen hainbattoreatzaileurrunera iritsi izanda gerora”JOXIN IRIARTEZezenzale Batzordekopresidentea

Julen Egiguren.

x x xHIZKUNTZ ESKUBIDEAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

GORA. Abisua, euskara hutsean.Lagun Onak futbol klubak euskara hutsean jarri du honako ohar hau, saltokia izanzuen lokalean. Erdibidean akatsen bat badu, baina tira! . Uztarria

BEHERA. Astero plazan, eta...Astearteetako azokan, plazan postua jartzen duten lagun hauk kartel ikusgarriakdituzte. Horiek euskaratzea soilik falta zaie. . Uztarria6

ss

iritzia x x x x x x x x x10

x x x x x x x x x iritzia 11

x x xIKUSTEKOA!x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

sARRAINAK BAINO ARRANTZALE GEHIAGO?Uda sasoia ibaiko arrantza garaia izaten dela aski jakina da, baina bada aurten Uztarriarenarreta piztu duen zerbait: egun batzuetan badirudi arrainak baino arrantzale gaztetxo gehiagoibiltzen dela Urola ibaian. Teknika berritzaileak asmatu dituzten lagun kuadrillak ere ikusdaitezke, gainera. Ibaia ote gazteen topaleku berria? .Uztarria9 Leire Larrañaga6

Mundua txiki egin zaigu. A-txuiako naturgune babestuan jaio-takoarentzat metropolira aiton-amonak bisitatzera etortzea nahi-ko abentura bazen. Pentsa, Urola-ko trena hartu eta Donostiarainoegun pasa joatea zer izango zen.

Pertzepzio kontua. Neurriak ezdira aldatu. Adinean egin dugu au-rrera. Bitartekoak ere aldatu dira.Eta urrun zegoena guztiz gerturatuzaigu. 14 urte mukizurekin, etxekorubia badoa. Nora, eta Irlandara.Ingelesa ikastera. Bizi osoanbarru-barruraino sartuta izangodudan arantza. Gabezia askorenartean gehien mintzen naueneta-koa. Hizkuntzak. Nahi eta ezin.Mundua amaiezina zenean, eus-kara maitea nahikoa genuen. Mun-dua txiki egin denean, nahi etaezin. Inpotentzia potentziarik gore-nean. Aurrez aurre duzunarekinhitz egin nahi eta ezin. Parez paredudanak ez dakit zer sentitukoduen, zer pentsatuko duen; nineure kabian egon arren, erridiku-lu eta hutsaren pare sentitzen naiz.

Inpotentzia gaindituko dudala-koan nago, urdin koloreko pilularikgabe eta zientziari esker. Idatzizkomunduan translatea guztiz lagun-garri bazaigu (eta badu zer hobe-tu), ahozko burukominetarakozientziak laster eskainiko digu gai-luren bat. Entzuna dut kaskezurre-an txip ñimiño bat txertatu etadenok Babel aurreko arora itzul-tzeko moduan izango garela. Ho-rrek ere seguru albo-kalteak izan-go dituela, baina globalizazioareneta uniformizarioaren alde onaizan liteke.

Txipak txip, uztaila iritsi da, etaondorioz, kostaldeko kolonietarajoateko sasoia ere bai. Metropoli-koak nortzuk diren nabaria izangoda. Entzutea besterik ez.6

Arantzax x x x x x x x x x x x x x xtxetxu urbietax x x

iritzia x x x x x x x x x12

KIROLA. Atal hau osatzeko ekaineko albisteak errepasatzen ari nintzela ohartu naiz:bada txapelduna eta irabazlea Azpeitian. Hainbat kiroletan, gainera, aizue! Triatloiak ira-bazi dituzte batzuek, txirrindularitza txapelketak eta ultramaratoiak besteek, gimnasiaerritmikoan txapelduna da beste herritar bat, rally batean hirugarren egin dute bi azpei-tiarrek eta Herriartekoan azpitxapeldun izan dira Azpeitiko pilotariak. Zorionak, guztioi!

Kiroletan ikaragarri onak gara...

x x xEKAINEKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

KULTURA. Errepasoan horretaz ere ohartu naiz: Le-kaime film laburrak hamaika izendapen eta sari jaso du,Elkar argitaletxearen ilustrazio lehiaketako saridun izan dagaztetxo azpeitiar bat, Donostiako argazki rallya irabazi duargazkilari batek, Euskal Herriko Musika Bulegoko lehen-dakari izendatu berria ere azpeitiarra da... Ez gaude maka-lak! Zorionak, horiei guztiei ere!

Baita artistak ere

FESTAK. Gauza jakina da azpeitiarrok oso gustuko ditugula festak.Ekainean “herriko” festarik ez izan arren, “auzoko” hainbat jai izaten ditu-gu (barka beza bere “herria” auzotzat ez duenak): sanjuanak Urrestillan

Eta festarako ere ez dugu parekorik!eta Oñatzen, Enparan kaleko Korputz jaiak, trinidadeak Nuarben, Espabi-lau Eguna Lasaon, Sanjuandegiko festak... eta ikasturte bukaerako hain-bat eta hainbat jaialdi ere ekainean izaten dira. Ondo pasatu denok!6

xxxx x x x x x x x x x x x xalaitz aguadox x x

G aztelania ama-hizkuntza dutenek, edobehintzat gaztelaniaz euskaraz baino askoz hobetodakitenek, euskara ikasteko izugarrizko abantailakdauzkate gaztelaniaz gutxi edo batere ez dakigunonaldean (jakina, kontu hau Hego Euskal Herriarenkasua da). Gramatikaren aldetik ez hainbeste, bainalexikoari dagokionez eta mintzamena lantzean, bai.

Hasteko, euskarak gaztelaniatik hitz ugari hartutadauzka: manifestazioa, funtzionarioa, kadukatu etaabar. Gaztelaniaz dakitenek ez daukate hitz horiekberriz ikasi beharrik. Gaztelaniaz gutxi edo batere ezdakigunok, berriz, horiek ere beste hitz atzerritarrakbezala berriz ikasi behar ditugu. Beraz, gaztelaniatikhainbeste mailegu hartuta daudenez, gaztelania-hiztunek guk baino askoz hitz berri gutxiago ikasibehar dituzte. Hori abantaila galanta!

Bigarrenik, eman dezagun gaztelaniaz ondo daki-tenei, euskaraz hizketan ari direlarik, hitz bat ez zaie-la ateratzen; hartan ataskatu gabe, gaztelaniazko

Gaztelaniadunen abantailak

hitza lasai asko sartuta, aurrera segi dezakete. Adi-bidez, “amaginarreba” hitza ez bazaie ateratzen, “ninire... suegrarekin ondo konpontzen naiz” esan de-zakete, mututu beharrik gabe eta euskaldunek uler-tuko ote duten batere kezkatu gabe. Hitzak bakarrikez, esamoldeak ere bai. Adibidez, “tipo hura ez dutgogoko” esaten ikasi gabe, inongo kezkarik gabeesan dezakete “tipo hura ez zait ondo erortzen”,gaztelaniazko esamoldearen kalkoa eginda, euskalhiztun guztiek arazorik gabe ulertuko dietelako.Gaztelaniaz gutxi edo batere ez dakigunok ez dau-kagu konponbide hori. Euskarazko hizketaldi bate-an ez bazaigu hitz bat ateratzen, askotan mutu ge-ratzen gara, edo ondo kostatuta jarraitu behar.Martxa horretan, elkarrizketaren haria eten egitenda.

Beraz, animo, euskaraz ikasteko asmoa edo be-harra daukazuen gaztelania-hiztunak, gozatu dauz-kazuen abantailekin!6

Galdetzen hasita,noiz zabaldukodituzte Soreasuko Dinamoa sormengunearen ateak? . Uztarria

zer kontzertuikusi nahi zenukesaninazioetan?. A. Izagirre/I. Elustondo

IBAN GOENAGA42 urte

“Su Ta Gar. Sekulaez dut ikusizuzenean, etailusioa egingo

lidake talde hori entzuteak.Uztailaren 30 gauean gusturaikusiko nuke, oporrak hastekomodu ederra litzateke”.

UXOA IBARRETA25 urte

“ZopilotesTxirriaos,Sanjuandegikofestetan ezin izan

bainuen ikusi; edo bestela,McOnak taldearen kontzertuaere gustura hartuko nuke.Zerbait animatua entzun nahikonuke”.

IÑIGO SEGUI27 urte

“Kanpoan egongonaiz San Inaziofestetan, bainahemen egongo

banintz, Nafarroa 1512 taldeaentzungo nuke gustura. Ustedut Euskal Herriko taldeakbultzatu behar direla herrietakojaietan”.

JULENE LARRAÑAGA10 urte

“Asko gustatzenzait Huntza taldea,giro ederrasortzen duelako.

Uztailaren 27an urteak betekoditut, eta ospatzeko era politalitzateke talde hori nire herrianikustea”.6

xxxINKESTAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x iritzia 13

Hementxe dugu Azpeitia Dantzan! Askok ja-kingo ez duzuen arren, uztaileko asteburuetan dan-tza emanaldiak izaten dira herrian. Dantzaren Nazio-arteko Eguna apirilaren 29an bada ere, gurean uztai-la dugu dantzaren hilabetea. Nolaz? Bada, ez dakit.Udaren atarian geure buruari dantzatzeko baimenaematen diogulako, agian?

Zortzi urte dira euskal dantzak irakasten hasi nin-tzenetik. Irakastea dela ikasteko bide onena diote,eta bai, asko ikasi dut urte hauetan harremanez etabizitzaz. Eta noski, dantzari buruz ere ikasi dut zertxo-bait. Ikerketen arabera, dantza da jende kopuru han-diena mugitzen duen kultur jarduera Euskal Herrian.Azpeitian ere dantzari asko daude, eta poztekoa daherrian dugun dantza eskaintza. Baina dantza ikasle-ku horietako zenbatek ote dute hormarik zabaleneanalderik alde ispilua?

Nire aburuz, dantzatzean sortzen diren sentsazio-ak entzutea da helburua, eta ez dantza egitean ispi-

Orekarekin jolasean

luak erakusten digun irudi hori baloratzea. Ispiluakegiten duguna ikusten dugunaren arabera juzgatzeragaramatza, beraz, bi emaitza posibleren arabera ba-lora daiteke dantzakera: ongi dantzatua edo gaizkidantzatua. Aldiz, ispilurik gabe dantzatzeak gorputze-an sortutako sentipenak entzutera darama dantzaria.Dantzatzea beste kideekin konparatzea baino hara-tago doa, dantza norbere gorputza eta mugak eza-gutzeko tresna da. Dantzatzean burua eta gorputzakonektatzen dira, aldi berean, garunaren jardueraugaritzen da. Gainera, memoria muskularra garatzenda, orekaren kontrola hobetzen da eta begi errefle-xuak azkartzen dira; erortzeko beldurrik ere ez duinoiz dantzariak.

Beraz, aholku bat: dantzatu (baina ez uztailean soi-lik, urteak 365 egun ditu orekarekin jolasteko)! Eta ezahaztu Ohad Naharin koreografo israeldarrak esana:“Beti gogoratu behar dugu egunero pixka bat dant-zatzeaz... baina inoiz ez ispiluaren aurrean”.6

xxxx x x x x x x x x x x x xhiromi yoshidax x x

x x x x x x x x x x x x x x x xirati arangurenx x x

iritzia x x x x x x x x x14

x x xHAU HOLAXEENKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x xenok sudupex x x

Uda iritsi da, eta udarekin batera ziklobaten amaiera. Batzuk, solstizioari begiraegongo zineten; beste batzuk, santuen izen-degien aitzakian hasten diren festen zerrenda-ri so. Irakasleok oporrak noiz iritsiko ibili garaazken hilabetean. Bai, badakit gremiokoak ezzaretenoi ezin zaizuela aitatu ere egin gureopor luzeen kontua, baina sentitzen dut: AsteSantutik hona luze egin zaigu eta ikasturteaamaitzeko desiatzen geunden. Kurtso bukae-rak dramatikoegiak bihurtzen ditugula esatendidate askok. Agian, arrazoi dute, baina zinezdiotsuet ez dela erraza taldeek eragiten dituz-

Beste begirada batx x x x x x x x x x x x x x x x x xfelipe murillox x x

ten pozen eta beharren sostengu emozionala-ri eustea.

Ikasturteari amaiera emanda, datorrenarizeharka begiratzen diogu. Autoebaluaketa etabalorazioak mahaigaineratu eta erabakiakhartzea ere tokatzen da batzuetan. Aurtengoabeste begirada batekin ikusteko terapeuta ba-tekin jarri naiz harremanetan. Kurtsoaren neke-ak arintze aldera eta erabaki ahalmenak indar-tzeko asmoz, hor nabil hamabostean behinekoitaunketa psikologikoari erantzunak topatunahian. Arraro behatu naute batzuek, goitikbehera, zer gertatzen zaidan begiztatu nahi

balute bezala. Kezka begiradak ikusi ditutbeste batzuen aurpegietan, laguntza eskain-tzeko zer egin dezaketen proposatzeko asmo-en bila. Gertukoenek begirunez hartu duteerabakia, gure burua lantzeak dituen onurakzerrendatuz eta ausardia txalotuz.

Natural ari naiz bizitzen prozesua, lasterketabaten ondoren gorputza fisioarenean trata-tzen duenaren moduan, bidaien aurretik ko-txea tailerrera eramaten duenak lez. Korrikabizi garen garaiotan, gomendatzen dizuet gel-ditzeko uneak aprobetxatzea. Uda iritsi zaigu,eta udarekin batera ziklo baten hasiera.6

xxxx x x x x x iritzia 15

M aite Santosek erantzunditu hil honetako galderakArkitektura munduan ema-kume gisa zure tokia aurki-tzea kostatu egin zaizuladiozu...Bai, kostatu egin da ofizio honetanemakumea baloratzea.Arkitektura osasungarria etajasangarria egiten duzue. Ho-rrek zertan du eragina gureongizatean?Bizi kalitatean eta ingurumenean.Eraikitzeko modu etikoagoa erabil-tzen dugu, espazioak gugan etagure inguruarengan izan ditzakeeneragin txarrak gutxitzeko.Sexualitatean ere eraginaizan dezake?Espazioaren formak maskulinoaketa femeninoak dira, eta bi genero-en arteko oreka ekar dezake.Zerk lagun dezake harrema-netan oreka mantentzen?Komunikazio zintzoak.Husteari, antolatzeari etagarbitzeari garrantzia ema-ten dio Feng Shui-k. Sexualita-tean, zer hustu, antolatu etagarbituko zenuke?

Erotikan Plax!x x xhaizea egiguren-edurne mendizabal (Arremanitzeko kideak)x x x

Argia, eta musika goxoak nahiz ma-terial naturalek osatua.Sexu kontuetan garrantziaematen al diezu aurrez ongidiseinatzeari eta antolatzea-ri?Ez. Momentuko sormenaren arabe-rakoa da.Nolakoa da Maiteren logela?Sinplea eta goxoa.Zer eratako eraikin arkitekto-

nikoa aukeratuko zenuke jo-laserako?Forma borobila, taktu goxoa eta na-turala duen edozein.Gomendatuko zenukeenopari erotikorik bai?Luma bat.Gustuko gorputz atala?Bizkarra.Plazer momentu bat?Plazer momentu asko!6

xxxMAITE SANTOS GOENAGAx x x

x x xErotikan Plax! Sexu eta bikote aholkularitza:Sindikatu Zaharra, 2. solairuawww.azpeitikoudala.eus/sexu 688897920Hitzorduak, uztaila: hilaren 10ean (16:00-19:00) eta 6an (10:00-13:00).

Pentsamendu mugatzaileak hustu,antolatu baino askatasun gehiagoproiektatu eta ditugun kultur he-rentziak garbitu.Norbere bizitza erotikoa osa-sungarria eta jasangarriaizan dadin aholku bat?Norbere burua ezagutzea etaonartzea.Espazio intimo goxo batek no-lakoa izan behar du?

Adina. 36 urte.Herria. Azpeitia.Bizitokia. Azpeitia.Lanbidea. Barne arkitekturaosasuntsuan espezializatua.

50 urte disdira egitenAitak duela mende erdia hasitako bidean jarraitzen duAsier Oiartzabalek. Ezkontza eraztun bat egitekoprozesua irudietan jaso du Uztarriak. .9 Julene Frantzesena

mamia x x x x x x x x x klik!16

s50 URTEKOIBILIA.Justo Oiartzabal zenak duela50 urte zabaldu zuen Disdirabitxitegia, eta haren semeAsierrek hartu zuen geroerreleboa. Bitxigintzaikasketak egina da Asier, etaberak ere sortzen ditu bitxiaksaltokian duen tailerrean:batez ere, ezkontzaeraztunak. “Eskaerak egiteabaino ederragoa da niretzatneuk sortzea, eta gainera,bitxi horiek beste kalitate batizaten dute”.

s URREA URTU.Denbora duenean aritzen da bitxiak egiten: “Konponketak eta bestelako lanek tartea uztendidatenean aprobetxatzen dut neure piezak egiteko, asko gustatzen baitzait”. Ekainean,adibidez, egin du aliantza pare bat. Erabiliko duen materiala urtuta hasten du lan prozesua,kasu honetan, urrea urtuta. Urre purua erosten du, eta hura nahasi egiten du, urrea 24 kilatetik18ra jaisteko –’oro de ley’ deritzona–. Funditutako lingotea behar duen forma jakin horretakoburdinezko pieza batean jartzen du, lanean segitzeko. Kasu honetan, pieza karratu bateansartu zuen.

s

klik! x x x x x x x x x mamia 17

SOLDATU.Laminatutako urre zatiamoztu ostean, piezari bueltaematen dio. Ondoren,soldatu egiten du bi aldeakbatzeko. Orduan hasten dasormen prozesua. Bitxiakegiteko ideiak saresozialetatik nahiz gainerakobitxitegietakoerakusleihoetan ikusitakopiezetatik hartzen dituazpeitiarrak. “Alabaknazkatuta dauzkat, joatengaren lekura joanda ere,bitxitegi denei begiragelditzen naizelako”, diobarrez.

s

sLAMINAZIOA.Urrea urtuta lortutako lingotea laminatu egiten du gero, materiala behar duen luzerara eramaten duen arte. Lingotea luzatzenaritzen da laminadorearekin. Kasu honetan, laminatzerakoan zapaldu egin du materiala, haria luzatzeko. Zabalera eta neurrijakin batera iristean mozten du materiala, eskatu dioten bitxia motaren arabera.

mamia x x x x x x x x x klik!18

BERRIKUNTZA.Aurrerapen teknologikoikaragarriak izan dirabitxigintzan ere; horrenlekuko da 3D makinak sortuizana. Bestelako makinaugari ere badira merkatuan,eta horietako bat baduOiartzabalek: soldatzekomakina. Berezia da, ordea:“Eraztun bat harriekin eginbehar badut, baliteke suakharria erretzea, eta makinahonekin hori saihesten da,surik gabe soldatzenduelako eta lanean aritzekoez dagoelako harria kendubeharrik”. Oiartzabalek garbidio bitxigile lana “osogustuko” duela: “Pentsa,gauetan etortzen naizaskotan bitxiak egitera”.6

s

s LIMATZE LANAK.Soldatutako pieza limatu egiten du aurrena, bi aldeak nonelkartu diren nabaritu ez dadin. Gainera, mailuarekin kolpekaborobiltzen du pieza. Limatze eta pulitze lanak egiten ditusegidan, lima jakin batekin. Oiartzabalen arabera, eskuzegiten dituen ezkontza eraztunen prozesua beti bera izaten da.Dena den, badira eskuz egin ezin diren lanak, urrea material“oso gogorra” delako. “Halakoak argizariarekin egiten ditut,modelatu bidez. Urreari forma ematea ia ezinezkoa da, etaurtutako argizariari askoz ere errazago ematen zaio forma.Gauza zailagoak egin daitezke horren gainean”.

s

klik! x x x x x x x x x mamia 19

BEGOÑA BEOBIDE Iraurgi Berritzen garapen agentziako zuzendaria

Ziurgabetasuna ekarridu globalizazioak”Iraurgi Berritzeneko zuzendaria da Begoña Beobideagentziaren sorreratik. Azpeitiaren nahiz eskualdearengarapen sozioekonomikoa izan du hizpide..9 Anartz Izagirre

K risi bete-an heldu zion Begoña BeobidekIraurgi Berritzen garapen agentzia-ko zuzendaritza karguari, urte askoatzerrian eman ostean. Haren ara-bera, hastapenak ez ziren samu-rrak izan, baina egungo egoera iku-sirik, ez du dudarik saiatzeak mere-zi izan zuela.Iraurgi Lantzen eta Loiola Be-rrikuntza erakundeen batu-ratik sortu zen Iraurgi Berri-tzen. Zergatik batura?Bi erakundeek ibilbide ezberdinaizan dute. Iraurgi Lantzen, 1980kohamarkadan sortu zen, eta LoiolaBerrikuntza fundazioa, berriz,2010. urtean. Sortu berria zeneanheldu nintzen ni Loiola Berrikuntzafundaziora. Garai hartan, erakundebakoitzaren helburuak desberdi-nak ziren; Iraurgi Lantzenek gara-

“pen sozioekonomikoa lantzenzuen, eta Loiola Berrikuntza funda-zioak teknologia berrikuntza. Kon-tua da, lotura zuzena dutela bi kon-tzeptuek, eta hori izan zen bi era-kundeak batzeko arrazoi nagusia;ez zuen zentzurik herrian bi erakun-de lan bera egiten aritzeak. Horrezgain, enpresetatik esan ziguten bi-tartekari bakar bat nahi zutela, ad-ministrazio publikoko leihatilabakar bat, eta bi erakundeok elka-rrekin kudeatzea enpresen eska-riak. Bestalde, 2013. urtean krisibetean zegoen Azpei-tia –%17,20ko langabezia tasaedukitzera iritsi zen– eta bi erakun-deek indarrak batu beharra zutelaikusi genuen; eraginkortasunaerakutsi behar genuen, eta irudibateratua eman. Hori dela eta,2013. urteko uztailean Iraurgi Be-

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1973ko azaroaren 20a.x x xHerria. Azpeitia. x x xBizitokia. Azpeitia. x x xLanbidea.Iraurgi Berritzeneko zuzendaria.

blikoen eta pribatuen arteko lanki-detza bideratzen eta sustatzendute. Iraurgi Berritzen sortu genue-nean, gure asmoa zen Urola Erdiaeskualde berritzaile izaten jarraitze-ko tresna izatea, balio erantsi han-diko jarduerak egitea eta herrita-rren ongizate maila handitzea.Zu aurrez, Loiola Berrikuntzazentroan aritu zinen. Zerekinegin zenuen topo han?2010ean, Loiola Berrikuntza fun-daziora iritsi nintzenean, aurre-krisiegoeran geunden, eta beldurraematen zidan lan ziur eta egonkorbat utzi eta entitate berri baterasartzeak, finantzaketa ziurtatugabe zuen erakunde batera iriste-ak, hain zuzen ere. Dena egitekozegoen orduan, eta erronka mo-duan hartu nuen lan hura. Egia dababes handia izan nuela, eta ho-

rritzen marka sortzea erabaki ge-nuen.Zein izan ziren Iraurgi Be-rritzenen lehenengo asmoak?Iraurgi Berritzenek gure eskualdeaeraldatzeko eta haren posiziona-mendu lehiakorra hobetzeko egi-ten du lan, eta garapena eta berri-kuntza ditu ardatz. Urola Erdiko to-kiko administrazioek sustatutakotresna den aldetik, bi harremanmota ditu: batetik, eskualdekoudalekin eta goi mailako adminis-trazioekin; eta bestetik, eskualde-ko herri administrazioekin eta era-gile sozial eta ekonomikoekin. Bes-talde, gure jarduerek erakunde pu-

mamia x x x x x x x x x ekonomia20

kin eskualdea eraldatzen dio; zer,nola eta zertarako galderei eran-tzuten die leloak. Gure lan jardue-rak honako hauek dira: tokiko gara-pena, enpresa, hezkuntza, enple-gua eta formazioa, ekintzailetza, tu-rismoa eta merkataritza. Eskualde-ko eragileekin elkarlanean egitendugu lan, lankidetza publiko-priba-tua bultzatzen dugu eta eragileekinhainbat proiektu sustatzen dugu.Eragile bakoitzak dituen helburuakdesberdinak izan daitezke, bainalanean hasten zarenean kontura-tzen zara eragile desberdinen arte-tik proiektu komun asko sor daitez-keela. Tokiko garapen sozioekono-mikorako elkarlana derrigorrezkoada, eta eredu honekin oso erososentitzen gara.Formakuntza aipatu duzu.Zer garrantzi du formakun-tzak garapen sozioekonomi-koan?Garapenerako formakuntza ezin-bestekoa da, eta datuek ere halaerakusten dute. Formakuntzarikgabe lehiakortasuna eta garapenabultzatzea oso zaila da; hezkun-tzak, formakuntzak eta lehiakorta-sunak lotura estua dute. Ahaleginberezia ari gara egiten langabe-tuen eta langileen artean forma-kuntza sustatzeko. Gaur egun,etengabeko formakuntzara ohitutagaude herritarrok, eta guretzat horida jarraitu beharreko bidea. Langa-bezia tasak aztertzerakoan ere argieta garbi ikusten da formakuntzafaltak zerikusi zuzena duela lanik ezizatearekin.Zeintzuk dira eskualdekoerronkak garapenari dago-kionez?Balio partekatua da Urola Erdikoerronka nagusienetako bat gureustez. Alde guztiek irabazi behardute, eta elkarlanerako prozesuakbideratu behar ditugu balio parte-katua sortzeko. Gobernantzaeredu berriak garatzea ere oso ga-rrantzitsua da; eragileekin elkarla-nean aritzea da, adibidez, gober-nantza eredu berrietako bat. Azpei-tiko Udalak Sustapen Planean dirusail bat eskaintzen badu, zenbate-ko hori benetan gastatu nahi due-

eta Zestoa–, irudi sendoagoaematen dugu. Gure lana oso seriohartzen dugu, eta kudeaketa alde-tik eraginkorrak gara; hori erakus-ten ari gara. Gaur egun, erakundeoso egonkorra da Iraurgi Berritzen.Herri guztietan ez dago gara-pen agentzia bat. Zer garran-tzi du herrian horrelakoagentzia bat izateak? Nahiz eta herri batek garapenagentziarik ez izan, enplegu edoekonomia teknikaria izan dezake.Udal batek ez badu eragileei etaenpresei bideratutako errekurtso-rik, ezta garapen agentziarik ere,arlo pribatuen esku gelditzen dagarapen sozioekonomikoa, eta el-karlana askoz zailagoa bihurtzenda halakoetan. Herri baten ongiza-tea bermatzeko oso garrantzitsuada garapen agentzia bat izatea. Oraindik krisian gaudeladiote batzuek, beste batzuekkrisitik atera garela jada.Beste krisi bat datorrela ereesaten dute...Guk une honetan ez dugu ikusteneskualdea krisi egoeran dagoenik,eta horretarako datuetan oinarri-tzen gara; langabezia tasa zenba-tekoa den eta enpresak langileakeskatzen ari zaizkigun ala ez. Gaur-gaurkoz, bi datu horiek kontuanhartuta, ezin dugu esan krisi egoe-ran gaudenik. Confebasken datueierreparatzen badiegu, 2019. urte-an euskal ekonomia %2,5 hazikoda eta krisia hasi zenetik hona gal-dutako enplegu guztia berreskura-tuko da. Egia da hazkunde ekono-mikoa apur bat moteldu egin dela,baina horrek ez du esan nahi krisiberri baten aurrean gaudenik. Halaere, globalizazioak ekarri duen ziur-gabetasuna nabaria da. Aldaketageopolitikoek eta gerra komertzia-lek ekonomian duten eragina esan-guratsua da, eta horrek ere ziurga-betasun handia sortu du. Garai ba-tean, bost urteko plan estrategiko-ak egiten ziren; gaur egun, aldiz,bizpahiru urtekoak.Hainbat alor jorratzen ditu-zue Iraurgi Berritzenen. Zer-tan datza zuen lana?Iraurgi Berritzenen leloak Elkarre-

rrek asko lagundu zidan. Enpresenbeharrak garai hartan oso ezberdi-nak ziren, eta nahikoa lan zuten en-presa mantentzen, garai latzak zi-relako. Oso gogorra izan zen%17ko langabezia tasa genuen bi-tartean, garapen agentzia bat gi-datzea; ordutik asko ikasi dugulairuditzen zait.Ordukoarekin konparatuta,nolakoa da Iraurgi Berritze-nen egungo egoera?Gaur egungo egoera zeharo des-

berdina da, ez dauka garai hartakoegoerarekin zerikusirik. 2013. urte-an sortu zitzaizkigun arazoei kon-ponbidea eman genien, eta IraurgiLantzen eta Loiola Berrikuntza fun-dazioaren arteko irudi komun batematea lortu genuen. Sei urte da-ramatzagu goranzko fase batean,eta Iraurgi Berritzen inoiz bainosendoago dago. 2015. urteanZestoako Udala ere batu zen gureekintzetara, eta gaur egun, hiruudalerri batuta –Azpeitia, Azkoitia

ekonomia x x x x x x x x x mamia 21

tian. 2019. urtean, berriz, %8 ingu-rukoa da. Beraz, asko jaitsi da lan-gabezia tasa. Iraurgi Berritzenekhonako irakurketa hau egiten du:langabezian dauden pertsonak de-rrigorrezko ikasketak bakarrik di-tuztenak dira gehienbat (%72 diraUrola Erdian). 45 urtetik gorakoenartean hori argi ikusten da. Langa-beziak kolpatutako beste kolektibobat emakumeena da; ezberdinta-sun handia dago emakumeen etagizonezkoen langabezia tasarenartean. Maiatzeko datuen arabera,Azpeitian, gizonezkoen langabeziatasa %5,5ekoa izan zen, eta ema-kumeena, %9,6koa. Beraz, horrenaurrean bi irakurketa nagusi egitenditugu: batetik, datuek beste behinerakusten dute formakuntzak era-gin zuzena duela lana topatzeko or-duan; eta bestetik, lanagabeziakemakumeei gehiago eragiten dieeta bereziki, derrigorrezko ikaske-tak bakarrik dituzten emakumeei.Beraz, emakumeak industriara bi-deratzea da gure asmoetako bat.Lanaren kalitateak kezka-tzen al zaituzte?Asko kezkatzen gaitu lanaren kali-tateak, eta gai horren inguruanhausnartzeko asmoa dugu. Lana-ren kalitatea aztertzeko garaian,Europako parametroak hartzen di-tugu kontuan; lan baldintzak nola-koak diren, lanpostua langilearenformakuntzarekin eta kualifikazioa-rekin lotuta al dagoen eta enpre-sak langileari garapen profesiona-la eta bizitza pertsonala nahiz pro-fesionala uztartzeko aukera es-kaintzen al dion. Guk ditugun da-tuen arabera, kalitatezko enplegugehiena industrian dago, eta kali-taterik eskaseneko lanpostuak, be-rriz, ostalaritzan eta merkataritzan.Kontuan izan behar dugu UrolaErdia dela, Goierriren ondoren, in-dustriak indarrik handiena duen bi-garren eskualdea Gipuzkoan. La-naren kalitatea eta industriak es-kualdean duen pisua kontuan har-tuta, herritarrak industriara bidera-tu nahi ditugu, eta horretarakohainbat programa ditugu, Bidelandeiturikoa, adibidez.Langabeziak gazteengan era-

lako da, eta diru hori modu eragin-korrean gastatu nahiko du. Kasuhorretan, bi aldeek irabazten dute,bai enpresek, bai udalak. Balio par-tekatuaren kontzeptu hori zabalduegin behar dugu eskualdean. Bes-talde, jasangarritasuna ere erronkagarrantzitsua da. Ekonomia zirkula-rra eta bio-ekonomia sustatu beharditugu, eta erronka horri ahal be-zain pronto heldu behar zaio.Zein uste duzu direla Azpei-tiaren indarguneak eta hu-tsuneak garapenari dagokio-nez?Indarguneei dagokionez, osogrrantzitsua izan da Azpeitiko Uda-lak garapen sozioekonomikoari etaenpleguari emandako babesa.Gainera, eskualdean dugun Iza-rraitz Lanbide Heziketa zentroa ereindargune garrantzitsua da UrolaErdiarentzat, industriara bideratu-tako ziklo berriak lortu baititu eta in-darra hartzen ari baita. Bestetik,unibertsitaterik ez dugun arren,oso garrantzitsuak iruditzen zaizkitudalak Deustuko Unibertsitateare-kin eta IMHrekin egindako hitzar-menak. Enpresek dituzten beha-rretara egokituta, beraiekin elkarla-nean formakuntza ematen ari gara,adibidez, kudeaketa arloan. Horrezgain, gizarte kohesioa eta azpeitia-rrok herriarekiko dugun lotura ereaipatuko nituzke indargune nagusimoduan. Hutsuneei dagokienez,langabezian dauden pertsonenheziketa maila kronifikatzen ari da;derrigorrezko ikasketak bakarrikdituzten langabetuak %72 dira.Enpresek eskatzen dizkiguten pro-filak ezin topatuta gabiltza, langa-betuak profil baxukoak direlakoedo ez dituztelako enpresek eska-tzen dituzten baldintzak betetzen.Horrez gain, faltan sumatzen duttalentua erakartzeko estrategiakomun bat; eskualdea erakargarriegin behar dugu garraio azpiegitu-rei, zerbitzuei eta etxebizitza politi-kei dagokienez.Herriko langabezia tasa askojaitsi da azken urteotan. Zeinda egiten duzuen irakurketa?2013. urtean %17,20ko langabe-zia tasa izatera iritsi ginen Azpei-

zaizkit garrantzitsuak. Hori bai, Az-peitian lana egiteko industriara bi-deratutako ikasketak dira eragin-korrenak. Unibertsitate ikasketeidagokionez, zientziarekin, teknolo-giarekin, ingeniaritzarekin eta ma-tematikarekin lotura duten ikaske-tak dira eraginkorrenak, eta Lanbi-de Heziketan, industriara bideratu-tako zikloak. Ez nuke bien arteanbata edo beste aukeratuko, biakbaitira garrantzitsuak. Hemendikaurrera, gaur-gaurkoz imajinatzenez ditugun lan eskaintza batzuketorriko direla iruditzen zait, etaLanbide Heziketak eta unibertsita-teak egokitu egin beharko dutebehar berrietara.Azpeitiko Udalak martxan ja-rritako Ekonomiaren Susta-pen Planak izan al du eragi-nik herriaren garapenean?Noski, Sustapen Planak eraginhandia izan du herriaren garapene-an, eta bereziki, enpresa txikien etaertainen garapenean. Krisi garaian,

gin handia duela esan ohi da.Nola ikusten duzu egoera?Langabeziak gazteei asko eragitendiela esan ohi da, baina eskualde-ko datuek ez digute hori erakusten.Gure irakurketa da, badagoela lan-gabezia gazteen artean, baina ezduela eragina gazte izateak, baiziketa formakuntzarik ez izateak.Urola Erdian, unibertsitate ikaske-tak edo Lanbide Heziketako ziklo-ak dituzten 25 urtetik beherakogazteen artean, %1ekoa da langa-bezia tasa. Aldiz, derrigorrezkoikasketak dituzten 25 urtetik behe-rako gazteen artean, %5ekoa dalangabezia tasa. Hor argi ikustenda derrigorrezko ikasketak baka-rrik dituztenen eta langabetuen ar-tean dagoen korrelazioa.Unibertsitate ikasketak alaLanbide Heziketa, zein usteduzu dela eraginkorrena Az-peitian lan egiteko?Bai unibertsitate ikasketak, baiLanbide Heziketa, biak iruditzen

Begoña Beobide Iraurgi Berritzeneko bulegoan.

mamia x x x x x x x x x ekonomia22

Herriko hainbat enpresa itxidira azken hamarkadan. No-lakoa da egun dugun egoera?Azpeitian ditugun enpresak txikiakdira gehienbat. 1.182 mikroenpre-sa daude, 92 txiki eta 14 ertain.Egurraren sektorean izan du era-gin nabarmenena krisiak. Krisial-

Sustapen Plana enpresa handiei,txikiei eta ertainei zegoen zuzendu-ta, eta enpresa handientzat ereoso garrantzitsua izan zen dirula-guntza hori. Hainbat enpresakapustu garrantzitsuak egin dituztedigitalizazioaren arloan dirulagun-tza horiei esker.

ematen asmatu beharko luketelairuditzen zait, Interneten erosi be-harrean, herrian bertan eros deza-gun.Ekintzailetasuna pil-pileanegon zen duela urte batzuk.Nola ikusten duzu kontzep-tua?Krisi garaian sekulako garrantziaeman zitzaion ekintzailetasunarierakunde publikoetatik, hori susta-tu behar zela zioten. Enpresa publi-koak eta pribatuak enplegua sor-tzeko gai ez zirenez, jendea ekin-tzaile izatera bultzatu nahi zuten.Urola Erdian ekintzailetasuna osolotuta egon da ostalaritzarekin,merkataritzarekin eta autoenple-guarekin. Gure apustua ekintzaile-tasun industriala eta teknologikoabideratzea da, baita barne-ekin-tzailetza sustatzea ere, hau da,existitzen diren enpresetatik gauzaberriak sortzea.Nolako Azpeitia imajinatzenduzu hemendik hamar urte-ra?Azpeitia harrera herri irekia izateanahiko nuke, bertan bizi eta lan egi-teko aukerak emango dizkidan he-rria. Nire ibilbide pertsonala etaprofesionala osotasun guztiarekingaratzeko aukera emango didanherria izatea ere nahiko nuke. En-plegua sortzeko gai baldin bagara,gizarte kohesionatua eta egoerasozioekonomiko ona lortuko ditu-gu. Amesten ez dena, ezin da lortu,eta niri, amestea gustatzen zait.6

diaren aurretik egurraren sektore-an hiru behargin ari baziren lanean,gaur egun bakarrak jarraitzen du.Sektore horri lotutako enpresa txikiasko itxi dira azken urteotan.Zein dira enpresen erronkanagusiak gaur egun? Etamerkatarienak?Sektore eta enpresa bakoitzakbere erronka propioak izan ohi ditu.Dena den, guztiek nabarmentzendute ondo formatutako langileakbehar dituztela, bereziki, profil tek-nikoa dutenak. Digitalizazioak en-presei ekar diezazkiekeen onurakere ikertu egin beharko lirateke.Bestalde, balio partekatua sortze-ko bideak irekitzea ere oso garran-tzitsua da, baita hornitzaileek etabezeroek elkar aliatu gisa ikusteaere. Merkataritzari dagokionez, In-ternet ezin da saihestu, eta merka-tariek aurkari moduan baino auke-ra moduan ikusi beharko luketesarea. Horrez gain, bertan bizigaren herritarroi balio erantsi bat

Ez dugu ikusten

eskualdea krisi

egoera batean

dagoenik”“

Emakumeak

industriara

bideratzea da gure

asmoetako bat”“

ekonomia x x x x x x x x x mamia 23

mamia x x x x x x x x x kirola24

Mendiak elkartutaGero eta gehiago dira mendian korrika ibiltzen direnherritarrak. Haietako 40 bat lagunek taldea osatu dute,lasterka egitera elkarrekin joateko. .9 Ihintza Elustondo

O ñatz aldean, Arauntza-ren magalean nahiz Xoxotera bidean, geroeta jende gehiago ibili ohi da lasterka. Ba-tzuentzako gailur horietan oinez ibiltzea beraere nahikoa gogorra izango da, baina bestebatzuk emozio gogorragoen aldekoak dira.Kopururik ezin esan, baina asko eta asko diraAzpeitian mendi lasterketetan aritzen dire-

nak. Zenbaitek beraien kabuz entrenatzendute; beste batzuek, ordea, kuadrillatxoaosatu dute, nahiago dutelako norbait ondoanizan kirola egiterakoan. Bigarren aukera ho-rren aldekoak dira Izarraitz taldeko kideak.Guztira, 40 bat lagunek osatzen dute taldea,eta haietako bost kide dira Artzai Ostolaza(Angelu, 1977), Oskar Alkorta (Aizarnazabal,1977), Ibai Etxeberria (Azpeitia, 1989), JosuImaz (Beasain, 1987) eta Nerea Azpiazu (Az-peitia, 1976).

Ostolazaren izenak –Artzai– adieraztenduen moduan, bera da artaldearen gidaria;bera izan zen taldearen sortzailea. 2014. ur-tean kokatzen da hasiera: “Urte hartan Ehun-

Artzai Ostolaza, Nerea Azpiazu, Oskar Alkorta, Ibai Etxeberria eta Josu Imaz, Xoxoteren magalean.

milak ultratraila egin nuen, eta Zestoako bi la-gunekin prestatu nuen lasterketa. Dena den,proba egin ostean, bi pertsona horiek esanzidaten hurrengo urtean ez zutela egingo.Orduan, bakarrik gelditu nintzen, eta IñigoOrbegozo Txitxasi esan nion ea talde batosatuko al genuen”. Hala, Whatsapp taldebat egitea erabaki zuten.

Hasieran, bost kide baino ez zituen talde-ak, baina pixkanaka, hazten joan da. Mendianibiltzen direla dakiten herritarrak gonbidatuohi dituzte, eta horrela, ahoz ahokoari esker,joan da mardultzen taldea. 23 urteko hirugazte dira azkena Izarraitzera batu direnak.“Bakarrik entrenatzen duen jende asko dago

kirola x x x x x x x x x mamia 25

joan-etorria azkarren egiten duten lasterka-riak izango dira irabazleak. Kirolarekin zeriku-sirik ez duten kontuek ere badute lekua talde-kideen agendan: “Bazkariak eta afariak ereegiten ditugu, eta ederki pasatzen dugu elka-rrekin”, erantsi du Alkortak. Kiroletik ez ezik,kuadrillatik ere badu, beraz, Izarraitz taldeak.

Elkarrizketatutako bost mendizaleen arte-an bi baino ez dira Azpeitian jaioak, eta hori

Azpeitian, eta taldeak balio izan du horiekbatzeko”, azaldu du Ostolazak.

Haren arabera, jende askok uste du “elite-ko” kirolarien taldea dela Izarraitz, baina argiutzi nahi izan du hori ez dela horrela: “Dene-tarik dago taldean, maila eta adin guztietakojendea”. Hori bai, bada ezberdintasun nabar-men bat; hiru baino ez dira emakumeak:Maite Etxezarreta, Jone Urkizu eta Nerea Az-piazu. Azpiazuk horretan jarri nahi ditu inda-rrak. “Emakume gutxi daude gure taldean,eta gehiago anima daitezen nahiko nuke.Izan ere, herrian badaude mendian ibiltzendiren emakumeak”.

Irteerak, norbere nahien araberaTaldeko kideak prestatzen ari diren probenaraberakoak izaten dira egiten dituzten irtee-rak: batzuetan luzeagoak, eta besteetan mo-tzagoak. Taldeko kide askok Ehunmilak etaG2H probak egiten dituzte, eta horregatik,abenduan hasi eta udan bukatu ohi dutedenboraldia. Dena den, badira proba labu-rragoen aldekoak ere. Horregatik, bakoitzakbere asmoak Whatsapp taldean idazten ditu,eta norbaiti interesatzen bazaio, harekin ba-tera joaten da entrenatzera. Ordutegiarenaraberakoak ere izaten dira planak. Etxebe-rria eta Azpiazu, esaterako, 06:00etan joatendira askotan lasterka egitera.

Astean zehar ohitura handiagoa dute ba-koitza bere erara ibiltzeko, lana tarteko ezzaielako erraza egiten elkartzea. Asteburue-tan, ordea, talde polita batu ohi da, bateraedo bestera joateko. Gainera, plan bereziakere egiten dituzte: iaz, esaterako, XoxoteXtreme proba egin zuten beraien artean, etaaurten ere egingo dute. Plazatik Xoxotera igoeta jaitsiko dira taldekideak bikoteka, eta

x x x“Bakarrik entrenatzenduen jende asko dagoherrian, eta horiek batzekobalio izan du taldeak”

ARTZAI OSTOLAZAIzarraitz taldearen sortzailea

x x x“Emakume gutxi daudegure taldean, eta gehiagoanima daitezen nahikonuke”

NEREA AZPIAZUIzarraitz taldeko kidea

Lagunak egiteko ez ezik, beste hainbatgauzatarako ere balio izan die taldeak Iza-rraitzeko kideei: lasterketen inguruko infor-mazioa jasotzeko, inguruko bazterrak ezagu-tzeko, zer elikagai hartzea komeni den ikaste-ko, egoera bakoitzean zer jantzi jakiteko...Berez, kirol bakartia da korrikalariena, etabadu alde on hori ondoan beste kide batzukizateak: elkarrengandik ikasteko eta edozeinzalantza argitzeko balio die taldeak korrikala-riei.

Halako lasterketak, gehiegizkoak?Ehunmilak eta antzeko lasterketek baduteoso gogorrak izateko ospea. Hainbat eguneman ohi dute korrikalariek lasterka, ia lorikegin gabe. “Jendearentzat erokeriak dira ha-lakoak, baina niretzat proba hori egitea bainosakrifikatuagoa da egunero entrenatzea”, dioImazek. Ostolazak azaldu du sekula ez duelaEhunmilak amaitzean bezalako pozik sentitu.“Batzuetan zonbi itxura hartzen duzu, itzalak-eta ikusten hasten zara proban zehar... Bainaniri Ehunmilak bukatzeak bakarrik eman dithalako satisfazioa”.

Etxeberria, berriz, muturreko lasterketa ho-rien “pixka bat” kontrakoa da. “Nik horrelakoproba luzeak ez ditut egin. Ni gehiago bete-tzen nau 24 ordu mendian ibili eta ez dakitzenbat kilometro egiteak baino, bi ordu tope-ra egiteak. Lasterketa luzeak egiten dituzte-nei meriturik ez diet kendu nahi, baina irudi-tzen zait jendeak sekulako distantzia luzeakegiten dituela, eta agian, azken kilometroakezinean. Eta hori ohikoa bihurtzen ari da”.

Beraien artean iritzi ezberdinak dituztezenbait kontutan, baina mendian denak eder-ki ulertzen dira. Maila, adin eta gustu ezberdi-nak izanagatik, elkarrekin urratsak egiten ja-rraituko dute inguruko mendietan.6

ez da kasualitatea. Etxeberriaren arabera, “in-tegratzen lagundu” dio hainbat pertsonari tal-deak. “Kanpotik etorritako jendeari herria etajendea ezagutzen lagundu dio taldeak. Horre-gatik, taldeko asko ez dira azpeitiarrak. Alkortada haietako bat; Aizarnazabaldik Azpeitira eto-rria. “Lehen familiarekin ateratzen nintzen kale-ra, baina ez nuen jende asko ezagutzen he-rrian. Taldeari esker, kuadrillatxoa egin dut”.

iritzia x x x x x x x x x26

Eguna ilunabarra bihurtze-an, lana aspergarria iruditzen zaigunean, itxa-ropena mantentzea zaila denean, soilik igobizikletara eta paseotxoa eman, ezertanpentsatzeke” (Arthur Conan Doyle, sendagi-lea eta idazlea).

Lehen bizikletaren jabetza izan nuenean,nik 7-8 urte, munduan ba ote beste bat zo-riontsuagoa? Etxeko “puxker umea” izaki, or-dura arte ez nuen aukerarik izan bizikletazehuneko ehunean gozatzeko. Jakina, hierar-kia errespetatu behar. Anaiak aspertu zirene-an edo, ‘nirea’ zen jada tramankulua. Oso za-harkitua, kolorea identifikatzea zaila eta erro-beretako gomak zartatuta. Berdin zen. Nahinuenean goza nezakeen nire garraioaz. Zeinluze eskolako orduak! “Recoged y salid.Hasta mañana...”, noizko entzun!

Garai haietan, lanera joateko bitartekoarruntenak bi ziren: Beixema busa, Anixitotxofer zela, eta bizikleta. Ohiko irudia zen bizi-kletero andanak ikustea goizetan, presaka la-nera joaten. Ohikoa batailak jokatzea, zeinbaino zein iritsi lehena, aurrez itundutako hel-mugara. Baina Ibaieder bailara astindu zuentragedia latz bat ere badakarkit memoriara:auzoko Roman gaztearen heriotza. Lanetiketxera bizikletan zetorrela, kamioi batenburni puskatzar batek bortizki kolpatu ondo-ren zendu zen mutila. Bizikleta erabiltzaileenartean kostatu zen ikara eta izua uxatzea.

Erronkak eta liskarrakTxirrindua zenbat erronketarako gaia izanden... Aipatzear, bi ditut oroimenean. Bata,Dionisio Gurrutxagarena. XX. gizaldiarekinbatera jaio zen gizona. Soldadu, Afrikakogerra ezagutu zuen, eta Uzkudunekin Pari-sen boxeoan ibilitakoa ere bazen. Bada, 80urte egin zituen egunean, Mandubira igotze-ko hordagoa ezarri zion bere buruari. Baitalortu ere, alajainetan. Bestea, AratzerrekakoJeronimo eta Nuarbeko Joxe Ramon Luterenartekoa. Apustua? Landetatik Urrakira nor

Bizikleta

x x xLehen bizikletaren jabetzaizan nuenean, nik 7-8 urte,munduan ba ote beste batzoriontsuagoa?

iritsi aurrena. Jeronimok 40 urte beteak zi-tuen jada eta Lute sokatiran zebilen mutil ar-gala zen, baina bai indartsua: pentsa, nuar-betarrak 50 kiloko burnia koadroan itsatsitaeraman behar zuen. Norgehiagoka nagusie-nak irabazi zuen, minutu eta pikuko aldeare-kin, baina sinestezina izan zen Joxe Ramonenbalentria.

Tabernetan batik bat, zenbat ardaila etazenbat haserre. Coppi/Bartali, Bahamontes/Loroño, Anquetil/Poulidor, eta berrikiago,Marinoren eta Gorosperen aldekoen eta aur-kakoen arteko xextrak. Hasieran otzan, bainabarealdia laburra izan ohi zen. Ikaragarrizkopasioa sortu izan du bizikletako lehiak. Ez zengutxiagokoa izan Urrestillaren eta Nuarberenartean sortu zen tirabira Inazito Errekaldere-kin. Jubenil garaian gaindiezina bihurtu zenhura, eta batzuek eta besteek euren auzota-rra zela sutsuki defendatzen zuten, argudioakazalduz, baita egunkarietan ere. Berrogeitahamar urte jazo zela kontu hura, eta gauregun ezpainetan irriñoa dugula gogoratzenditugu sesioak, baina orduan...

Bukatzeko, Albert Einstein zientzilari etapentsalari handiaren hitzak ekarriko ditut. Txi-rrinduaren funtzionamendu mekanikoan oi-narritzen da, bizitzaren funtsa esplikatzeko:“Bizitza bizikleta gainean jartzea bezala da.Oreka mantentzeko pedalei eragiten jarraitubehar...”.

Lagun: kaskoa buruan eta ibili munduan...bizikletan!6

xxxx x x x x x x x x x x x xluis gurrutxagax x x

jakiteko x x x x x x x x x uztailari begiratua28

Natura eta artea, eskutikAzpeitiko Ekoetxeak natura eta artea uztartzen dituzten hiru saioantolatu ditu uztailerako. Haurrei nahiz gaztetxoei zuzendutakosaioak hilaren 6an, 13an eta 20an izango dira Ekoetxean. . Uztarria

Azpeitiko Ekoetxeak familieizuzendutako hiru hitzordu jarriditu uztailerako. Natura eta arteagai hartuta egingo dituzte saioak,eta lehena hilaren 6an, zapatua,izango da. Natura margotuz izen-burupean, umeek Ekoetxeareninguruan dauden elementuakmargotuko dituzte kartoi zatietan10:30etik 12:30era. Ez dutesaioan parte hartzeko adin muga-rik jarri.

Bigarren saioa berezia izangoda; izan ere, aire zabaleko pinturalehiaketa antolatu du Ekoetxeakuztailaren 13rako (zapatua). Bitaldetan egingo dute sariketa,eta horietan, gehienez, hogeinalagunek parte hartu ahal izangodute. Lehen taldea 8 eta 12 urtearteko gaztetxoek osatuko dute,eta 12tik gorakoek bigarrena.Horiei materiala emango diete10:30ean, hala nola mihisea, ka-balletea, margo akrilikoak etapintzelak, eta Ekoetxea Azpeitiagai hartuta marraztu beharkodute parte-hartzaileek 12:30erabitartean.

Lehiaketako parte-hartzaileekaurreko astean hasitako margola-nak bukatzeko aukera izangodute hilaren 20an, 10:30etik au-rrera. Eta sari banaketa ekitaldiaere egun horretan egingo dute,12:30ean hasita. Dena den, saribanaketaren aurretik eta margo-

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xZer. Tailerrak. x x xEguna.Hilak 6, 13 eta 20(larunbata).x x xTokia. Azpeitiko Ekoetxea.x x xAntolatzailea. AzpeitikoEkoetxea.

lanak bukatu ostean, mural mar-goketa egingo dute kartoi batengainean. Gainera, lehiaketaraaurkeztutako margolanen erakus-keta jarriko dute Ekoetxean ber-tan.

Saio guzti horietarako izenatailer bakoitza baino bi egun lehe-nagorako eman beharko da Az-peitiko Ekoetxeako 943-81 2448 telefono zenbakira deituta;tailer oro doakoa izango da.6

xxxEKOETXEAKO TAILERRAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x

3saio.Natura eta artea gai hartuta, hiru tailer eskainiko dituzteuztailean Azpeitiko Ekoetxean.6

1Realaren etaLagun OnakenlagunartekoaRealak eta Lagun Onakeklagunarteko partida jokatukodute, Azpeitiko taldearen 75.urtemuga dela eta.x x xEguna.Uztailak 13 (zapatua).x x xOrdua. Ez dute zehaztu.x x xTokia.Garmendipe futbolzelaia. x x xAntolatzailea. LagunOnak futbol taldea.

2SahatsarenemanaldiaSahatsa dantza taldeak ‘Bizkaia,soineko zuriz jantzia’ ikuskizunaeskainiko du, Azpeitia Dantzanegitasmoaren barruan.Aurtengo edizioaren azkensaioa izango da.x x xEguna.Uztailak 13a (zapatua).x x xOrdua. 20:00. x x xTokia. PlazaTxikia eta plaza.x x xAntolatzailea. AzpeitikoUdala.

3Karting etaminimotard saioaPlaza Txikia eta Damaso Azkueauzunearen ingurukoerrepidean egingo duteerakustaldia. Hainbat lagunekparte hartuko dute.x x xEguna.Uztailak 27 (zapatua).x x xOrdua. 14:00.x x xAntolatzailea. AzpeitikoTabernarien Elkartea.6

xxxBESTERIKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xAzpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.eus/agenda

Ekoetxean eskainitako saio bateko irudia. x x xUztarria

x x xHITZ GEZIDUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

.Egilea:Luma

x x xSUDOKUAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x denbora-pasa30

Kuiatxoa

Kaletarra

Labe

Zerlekutara?

Ordeka

Bizkaikoudalerria

Inudea

*Izena

Ebakiondogogortua

Haribildua

Musikanota

Pl., bakunarentasun

Senidearra

*Deitura

Harroin

Suaridario

Araumultzoa

Itsasarraina

Gipuz-koakoudalerria

Mendikoatea

Garaia,aldia

Bokala

Galioa

TurkiaInterneten

Bokalmehea

Ospa!

Barazkihostotsua

Uranioa

Azaleraunitatea

Asaba

Bokala

Argizagi,astro

Idi, hitzelkarketan

Emakumeizena

Bat eta bat

Su bizi

* Erremontista azpeitiarra

Hotzeri Modua

lehiaketa x x x x x x x x x jakiteko 31

nKnNnZnLn

KALEKUMEA

nLABETEGI

nHnNABAnAREA

JAGOBAnAROAn

nZARAKARRAnA

MATAZAnBInIT

nMInInGAnAZA

BAKUNTASUNAK

nKATARROnERA

HITZ GURUTZATUAK

1. Hizlari. 2. Gure udalerriko ibaia, Urolaibaiaren adarra. Kontsonantea. 3. Hegaztisarraskijale, putre. Asiako oihanetako piz-tia ikaragarria. 4. Barrea. Prezipitaziomota. 5. Denek, guztiek. Eredu ideal,eredu bikain. 6. Luberri. Herri hizkeran,eta. 7. Frantziako hegoaldeko eskualdea.Berrogeita hamar, zenbaki erromatarrenarabera. 8. Kontsonantea. Euskal fonema.Aterea, irtena. 9. Iratzea, garoa. Zintzoa.Garen hauek. 10. Katolikoen otoitza, AmaBirjinari eskainia.

Ezker eskuin

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

12345678910Goitik behera

1. Misioetara joaten den pertsona. 2. Haranak, bailarak. Kontsonante bikoitza. 3. Kenyako hiriburu-ko herritar. 4. Errepikatuz, ugatz. Erregai beltz. Bokal biribila. 5. Ehun mota. Errepikatuz, gorotza.Osmioa balio du. 6. Erne! Kinaren azaletik ateratzen den gai mikatza, sukarraren aurkako sendagaigisa erabiltzen dena. 7. Arau multzo bete beharrekoa. Baratzeko landare lekadun. 8. Ohikoak, ez be-reziak. Bokal mehea. 9. Kontsonantea. Zoroa. Goratu, toki batetik gorago dagoen beste batera joan.10. Laido, norbaiten izen onaren aurkako hitz. Zelaia.

x x xHITZ GURUTZATUEN SOLUZIOAK

BIDALTZEKO EPEA. Uztailak 24

(astelehena) x x xNORA BIDALI ZURE

ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1,

behea (Azpeitia) edo

lehiaketakuztarria@gmail.com e-

postara x x x IRABAZLEARI SARIA.

Kutxillo urdaitegiaren produktu

sorta x x xPARTE HARTZEKO

BALDINTZA.Uztarria Komunikazio

Taldean bazkide izan behar da. Hitz

gurutzatuak zuzen osatu ondoren,

moztu denborapasa eta gutunazal

batean bidali.

x x xUZTARRIAREN LEHIAKETA: HITZ GURUTZATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

SUDOKUA

x x xUZTARRIAREN EKAINEKO LEHIAKETAx x x x x x x x

IRABAZLEA

Rosa Leunda

Uztarria Komunikazio

Taldearen bazkidea da

aldizkariko 117.

lehiaketaren irabazlea.

Kutxillo urdaitegiak

emandako produktu

sorta irabazi du sari

gisa. Argazkian,

lehiaketaren irabazlea

Kutxilloren oparia

eskuetan duela.

x x xSOLUZIOAKx x x x x x x x

HITZ GEZIDUNAK

jakiteko x x x x x x x x x uztarria.eus32

x x xEFEMERIDEAKx x x x x x x x x x x

1743Elurra herriratzeko.Izarraizko izoztegitik elurraerosoago herriratzeko, bideakkonpondu zituzten eta langintzaordaindu zuten.

1865Etxegarai jaio. Karmelo Etxegarai jaio zen urtehartako uztailaren 3an. Idazleaizan zen Etxegarai, besteakbeste.

1923Futbol zelai berria. Union Azpeitiana taldeakAranako futbol zelaia inauguratuzuen.

2015Artxiboa herriaren esku.Imanol Eliasen familiak AzpeitikoUdalaren esku utzi zituen harkidatzitako liburuak etadokumentuak.

. Iturria: Azpeitiko efemerideak.Herria historian zehar liburua.x x xEgilea: Imanol Elias Odriozola.x x xArgitaratzailea: Uztarria KulturKoordinakundea.6

xxxELKARRIZKETAxxxxxxAritz Etxeberria erremontista ohia

Sufritzen ibili beharrean, erremontealagatzea erabaki dut”xxxAritz Etxeberria Etxeberria IV.ak(Urrestilla, 1987) duela gutxi jakina-razi zuen erremontea utziko zuela.Garai onak eta txarrak bizi izan ditukirol ibilbidean, eta erremonteakdenetarik eman dio; batez ere, la-gunak. Dena den, hari ere eragindio erremontearen gainbeherak.Hamahiru urte egin dituzuprofesionaletan, eta duelagutxi erremontea uztea era-baki duzu. Zergatik?Denetariko urteak bizi izan ditut,eta azkenerako, ilusioa galtzenjoan naiz. Beste lehentasun batzuknituen, eta ezin nuen dena batera-tu. Denbora gutxiago eskaini beharizan diot erremonteari; horregatik,kantxan ez nuen nik nahi bezalaerrenditzen, eta pixkanaka, ilusioagaltzen joan naiz. Azkenean, sufri-tzen ibili beharrean, erremontea la-gatzea erabaki dut. Beste lehentasun batzuk ai-patu dituzu. Maiatzean esanzenuen lana tarteko hartu ze-nuela erremontea uzteko era-bakia.Bai, orain erremontearen egoerazein den ikusita, heldu beharradago zerbaiti. Erremontean eta la-nean, bietan erdipurdian ibili be-

harrean, lanean zentratu eta denaematea erabaki nuen, eta ahaldena egitea erremontean. Halaere, nahi izaten duzu erremonte-an ere ondo aritu, lehengo mailaberreskuratu, baina ibiltzen ez ba-zara eta ordu batzuk sartzen ezbadituzu, ezinezkoa da. Erre-erreeginda ibiltzeko, nahiago nuenuztea. Pena emango zizun erremon-tea uzteak, ezta?Bai, txiki-txikitatik gure etxean denapilota izan da, eta familiako denakhortxe bueltaka ibili gara; partidaguztietara autoa beteta joaten

ginen. Astebururo partidetara joa-teko errutina hartuta genuen, etahori moztea ez da samurra. Neurekontua bakarrik ez da, eta penahandia eman dit. Amak asko bizi-tzen zuen, eta arrebak, anaiak,emazteak... denek segitzen nindu-ten.Erabat utzi duzu erremontea,edo zeure kabuz bada ere ari-tzen zara?Laga nuenetik ez dut gehiago zes-tarik jantzi. Gero, agian, lagunarte-an-edo ibiliko naiz, baina oraindikez dut jantzi. Orain, lasai nabil.6

Aritz Etxeberria partida batean. x x xA.E

x x xElkarrizketa osoa uztarria.eus-en

“

MALEN ARRIETA Botikaria

1.Udako produktuizarra?Beherakoen, intsektuen etazorabioen kontrako botikaketa eguzkitarako krema.2.Errezetarik gabe?Batzuk etortzen dira, bainazenbait sendagai ezinditugu saldu.

3.Eta txartelelektronikoa?Botikariari zein pazientearierraztasuna ematen dio.4. Farmazialaria,psikologoa ere bai?Farmazia ikasketetanpsikologia gehiago irakatsibeharko ligukete.

5.Automedikazioa?Arriskutsua izan daiteke. 6.Ez du fama onikfarmazia industriak...Eritasun asko hari eskersendatzen dira, baina ezindugu kontrolatu harenatzean zer dagoen.6

. Ane Olaizola

x x x x x x x x x jakiteko 33

Esnekien kontsumoa duela 11.000 urte bainogehiago hasi zen, esne hartzituarekin. Izan ere, lakto-saren eraldaketak laktosarekiko intolerantziaren on-dorioak murriztu egiten ditu.

Milaka urte beranduago, mutazio bat agertu zenhainbat giza talderen genometan, eta horrek hartzitugabeko esnea kontsumitzea ahalbidetu zuen. Gaine-ra, giza talde horiek laktosarekiko tolerantzia Ipar Eu-ropara, Asiara eta Ekialde Hurbilera hedatu zuten.

Egun, oso garatuta dago laktosaren kontsumoamendebaldean –laktosaren tolerantzaia garatu zenlekuetan–. Halere, populazioaren %65ak laktosareki-ko intolerantzia du. Haren kontsumoa ez da beharrez-koa, baina ondo toleratzen dutenen artean oso inte-resgarria izan daiteke, kaltzio iturri baita.

Elikadura giden arabera alda badaiteke ere, egune-ko bi errazio gomendatzen dira; batez ere, hartzituta-koak, azukrerik gabeak eta osoak. Zaporez, azukrezeta aparteko osagaiz hornitutako esnekien eskaintzaneurrigabearen ondorioz, kontsumitzaileentzat zailada esnekien bertsio tradizionalak aurkitzea. Jogurrada esne hartzitu arruntena, eta oro har, streptococcustermophilus-ek eta lactobacillus bulgaricus-ek hartzi-tutako esnea izango da jogurrarena.

Aukeratu bertakoak, aukera ego-kiak ditugu eta!6

xxxx x x x x x x x x x xaitziber aizpurux x x

Esnekiak

ANVrekin eta EB-Aralarrekin osatu zuenUdal Gobernua. 2011n, Bildu koalizioarekinhauteskundeak irabazi eta berriro Festa ba-tzordeburu izendatu zuten Mikel, joan denmaiatzeko hauteskundeetara arte bete duenkargua berreskuratuz.

Uriaren hilketaren ostekoak dira udalekojardunean Mikeli bizitzea tokatu zitzaizkionunerik gogorrenak. “Esaten dute aurrenekoagintaldia ikasteko izaten dela, hala esan zi-daten niri: ‘Aurreneko agintaldia ikasteko, etabigarrena gozatzeko’. Baina niri bestera toka-tu zitzaidan, bigarrenean sufritzea tokatu zi-tzaidan”. Kepari hobeto egokitzen zaio Mikeliesan zioten hura: “Udalean ardura hartu nue-nean, ‘asmatuko al diat ba’ pentsatzen nuen;baina hor sartu ginen. Aurreneko pare bat-hiru urte pasatu nituen kokatzen, non nenbi-len ikasten, lurra hartzen bezala”.

Ibilbide publikoan bezala, Azpeitian Festabatzordeburu izatearen ardura eta lana balo-ratzerakoan ere nahikoa bat datoz Ibarzabalanaiak. “Bata eta bestea esango dute, bainahonek ere [Mikelek] ederki probatuko zuenfestetako zinegotzi izatea zer den. Probatu ezduenak, ez daki”, dio Kepak. Eta Mikelek be-rretsi: “Ondo ateratzen bada, inor ez da akor-datzen. Eta gaizki ateratzen bada, kritikatu.Ardura eta lan handia da. Neuk, esaterako,saninazioak bukatu eta hurrengo egun iaosoa lo eta lo pasatu izan dut azken urteetan;festetako egunetan bizitako tentsioa gainetikkendutakoan, lasaitutakoan, atsedena eska-tzen dizu gorputzak”. Denborarekin kritikaknondik iritsiko diren ere ikasi egiten dela na-barmendu du Kepak: “Esperientzia hartzenduzunean, pertsonak ezagutzen joaten zaraeta bakoitzari neurria nola hartu ere ikasten

A naiek elkarren antza etaparekotasunak izatea ez da batere deigarria,askori gertatzen zaie, bestelako kasuak ereugariak izan arren. Kepa (Azpeitia, 1946) etaMikel Ibarzabalen (Azpeitia, 1952) ibilbidearierreparatuta, berriz, parekotasunek goia jo-tzen dutela ere esan daiteke: biak izan dirahamasei urtez zinegotzi Azpeitiko Udalean,biak Festa Batzordearen buru; eta aurretik,1970eko hamarkadaren lehen urteetan Kepaeta 1980koaren hasierakoetan Mikel, biakizan ziren Lagun Onak Mendi Bazkunarenpresidente.

Azken 36 urteetatik 30etan, etxe bereko bilagunek, Ibarzabal anaiek, izan dute udalekoFesta Batzordearen ardura Azpeitian; ez dadatu makala. 1983tik 1999ra egon zen uda-lean Kepa, EAJ ordezkatuz, eta urte horietanguztietan izan zen festetako arduraduna. Seiurteren aldea dute ibarzabaldarrek, eta laupasatu ziren, agintaldi bat, batak zinegotziizateari utzi eta besteak kargua lehen aldizhartu bitartean. 2003tik aurten arte izan daudal hautetsia Mikel, EA ordezkatuz aurrene-ko bi agintaldietan, Bilduren ordezkari hiru-garrenean eta EH Bilduren eledun amaituberri duen laugarren eta azken agintaldian.Hamasei urte horietatik hamalautan izan daFesta batzordeburua anaia gazteena.2008ko abenduaren 3an ETAk Inazio Uria hilzuen Loiolan eta egun berean utzi zuen EAk2007ko udal hauteskundeen ondoren EAE-

jakiteko x x x x x x x x x atzera begira: kepa eta mikel ibarzabal34

Festen abizenaIbarzabal anaiek 30 urteko esperientzia batzen duteudal Festa Batzordean. Gazteenak kargua utzi berritan,izan duten arduraz mintzo dira. .9Mailo Oiarzabal

x x xPedrotarrak edo Pedronekoak bezala ereezagutzen ditu jendeak Ibarzabal anaiak.“Taberna bat izan zuten gurasoekElizkalean, Pedroenea, Uztarri eta TakoloTxiki artean; orain botata dago”, kontatu duKepak. Bera mutil kozkorra zela utzi zutentaberna gurasoek. “Nik ez daukat harenoroitzapenik, baina aditzera dutnazionalista jendea ibiltzen zela dena han.Aita hemengo Batzokiaren kargu ere egonzen urte askoan”, dio Mikelek.

Festarako eta antolatzeko joera etxetik aldatorkien galdetuta, ezetz dio Kepak:“Pedrotarrok musikarako eta koruanabesteko joera gehiago izan dugu”. Oargineta mendizaleetan jasotako eskolak baliatuzituzten udalean. Pedroenea tabernaraitzulita, lokala bera “berezia” zela gogoandu Kepak: “Sabaian, ‘Gloria in ExcelsisDeus’ eta ‘hemen dago ardo ona’ idatzitazituen, erdi-erdian margotuta zegoen usobaten bueltan. Pena daukat, lokal harenargazkirik ez izatea”.

Pedrotarrak

Kepa eta Mikel Ibarzabal Elizkalean, familiaren kalean. Lagun Onak MBren egoitzaren aurrean.

atzera begira: kepa eta mikel ibarzabal x x x x x x x x x jakiteko 35

duzu. Gehiago izaten dira lana eskertzen di-zutenak”.

Emazteen merituaHerriko festen artean gogokoena aukeratze-rakoan ere bat datoz Ibarzabal anaiak. “San-sebastianak, kolorerik gabe. Besteei ez dietezer kentzen, baina neuk gehien disfrutatzendudana danborrada da”, dio Kepak. “Niretzatere sansebastianak, eta asko gustatzen zai-dan bestea da Santio eguna”, gehitu du Mi-kelek.

Eta bada zerbait, Festa batzordeburugisan biek baitiote lanik zailena eta handienaere danborradak ematen duela. Danborra-dak, eta Erregeen kabalkadak; herritar asko-rentzat urteko festa nagusien zerrendan atzesamarrean agertuko den edo agertu ereegingo ez den urtarrilaren 5eko festak bu-ruhauste handiak eman izan dizkiela aitortudute. Bat datoz, halaber, kabalkada antola-tzeko zein beste festetarako lagun izan dituz-

ten herritarren eta taldeen lana eskertzerako-an eta goraipatzerakoan. Izen bat bainogehiago aipatu dituzte solasaldian, “bainahobe agian inorena ez jartzea, baten batahaztuko zaigulako, eta erraza delako horre-lakoetan huts egitea”.

Eskertzen eta goraipamenen zerrendan,ordea, emazteak dituzte gorenean. Zinegotziizan zeneko unerik gogorrenak etxera “behinbaino gehiagotan” iritsi zitzaizkion idatziaketa etxe atarian “beste tramankulu horietakobat jarri” ziotenekoak aipatu ditu Kepak.“Haiek egun gogorrak ziren, niretzako eta fa-miliarentzako, eta batik bat emaztearentzako.Dudan emaztea izan ez banu, ez nuen hain-beste agoantatuko. Eskerrak hari”, dio. “Horiegia da, eta berdin pentsatzen dut. Nireemazteak ere asko agoantatu behar izan du,eta asko lagundu izan dit; eta hori, nik ez ditu-dala usaindu ere egin honek [Kepak] pasatubehar izan zituenak”, bota du Mikelek. “Xua-beenean izanda ere, andreak asko agoantatu

behar izaten dik”, gaineratu du anaia zaharre-nak. “Noiznahi alde egiten duzu. Eta festetan,familiarekin bazkaltzen ari zara igoal, etadena eta denak laga eta alde egiten duzu.Gogorra da”. Emazteei lehenaz gain pilatzenzaien arduran sakondu du Mikelek: “Zeurigustatzea ez da nahikoa, besteak eramanegin behar zaitu. Eta ume txikiak badaudetartean, esango didazu”. Ildo beretik datorKeparen aitortza: “Lehen ere esan izan dut,eta ez daukat errepikatzeko zerarik: nik se-meak pardelak ala trapuak erabiltzen zituen,aztarranik ez; orain bai, bilobekin, pardelakaldatu eta tokatzen dena. Zergatik? Etxeanez nintzelako egoten, minutu bat ere ez nue-lako pasatzen. Orduan, zeinek egiten zituengauza denak? Emazteak. Horregatik diotkristoren meritua eduki duena emaztea dela”.

Festa batzordeburu berriarentzako bimezu besterik ez dituzte: “Buzoa janzteko.Eta bikotean bizi bada, etxean gauzak ondokonponduta ateratzeko”.6

x x xTELEFONO ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x xUDALETXEA x x xAsteguna: 08:30-14:00. x x xLarunbata: 09:00-12:30. UDALTZAINGOA x x xEgun osoz

irekita egoten da. ANBULATORIOAx x xEgun osoz irekita egoten da. IGERILEKUAx x xAstelehena:

14:00-21:00. x x xBeste egunak:07:00-21:00. x x xLarunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00. x x xIgandea eta jai

egunak: 09:00-13:00. xxxKanpokoa: iraila arte irekita. KIROLDEGIA xxxAstegunak: 10:00-13:00, 15:00-21:00

x x xLarunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00. LIBURUTEGIA x x xAstegunak: 09:00-13:00, 15:30-20:00

xxxLarunbata: 09:00-13:00. xxxEkaineko azken astean, uztailean, abuztuan: 08:30-14:00. Abuztuko lehen

hamabostaldian itxita. GAZTELEKUA x x xAsteartea-ostirala: 17:00-20:30. x x xLarunbata: 16:00-20:30.

x x xFARMAZIAK (uztaila)x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LARRIALDIAK

112

sMAHAIAK PASEOAN.Denbora da Loiolako bide zaharra berrituzutela, eta ibai ondoko zelaian,arbolapean, pare bat mahai jarri zituztela.Uda sasoia iritsita, mokadua egiteko lekuaproposa izan daiteke.

ODOL-EMAILEAK

Uztailaren 24an izango

dute hitzordua, 17:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

x x xGARRAIOAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x

ALDALUR 943 85 2587

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

x x xautobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.eus/azpeitia/

autobusak

x x xORDUTEGIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xERABILGARRIx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Berritzen 026069

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Txiki-Txoko Ludoteka 15 05 16

Gaztelekua / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

KIUB 15 72 01

Igerilekua 81 41 21

Emakumeen Txokoa 15 70 55

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ekoetxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Arrate Irratia 943 12 01 73

Euskadi Irratia 943 01 23 00

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

Bildu 15 72 00

EAJ 81 55 70

Sortu 15 72 00

EA 81 00 11

Aralar 647 42 59 95

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Sanagustin 10 52 20

Kultur Mahaia 674 16 56 84

Euskara Patronatua 81 45 18

Natul euskara taldea661 10 44 46

Udal Euskaltegia 81 19 47

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

Uztaro 81 31 90

BESTERIK

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi 943 08 06 88

1-6-7-10-17-19-22Beristain (Azpeitia).943 811949

2-9-16-20-21-26-31Alberdi (Azpeitia).943 815974

3Jacome (Azpeitia).943080258

4-11-18-24-27-28-30Arrieta (Azpeitia).943811274

5-8-12-13-14-15-23-25-29Aranburu (Azpeitia).943811350

Arrieta (Azpeitia).943811274

GAUEZ, URTE OSOAN

MONIKA IRIARTEGetariako portuko langilea

Nabigatzaileautentikoak osobohemioak dira”

Tabernako ardurak atzean utzi eta Getariako portuan lan egiten hasi zenduela hiru urte. Belaontzian Atlantikoazeharkatzea du amets.. Ane Olaizola

“

Z er dela eta hasi zinen Geta-riako portuan lanean? Aurretik, taberna bat izan nuen Zarautzen,eta hura itxi nuenean, patroi izateko tituluaatera nuen Pasaian. Banuen itsasoarekin ha-lako haserre bat, eta aurre egin behar nionhorri. Egun batzuez Hondarribiko portuanlan egin ostean, Getarian hasi nintzen. Zein dira zure egitekoak han? Batetik, harrera egiten diet trantsituan dabil-tzan bidaiariei. Bezeroei laguntzen diet itsa-sontziak lotzen, eta bulegoko tramiteak egi-ten dizkiet. Horrez gain, mantenu lanak ereegiten ditut.Zer egitea gustatzen zaizu gehien?Garabiarekin oso ondo moldatzen naiz. Itsa-sontzi bakoitzaren azpialdea desberdina da,eta beraz, bakoitzak bere lanketa behar du.Gainera, ontzia matxuratuta badago edogarbitu egin behar bada, lurrera atera beharda, baina oso konplexua da ondo egitea, i-tsasontziaren kroskoak ezin baitu lurra ukitu.Nolako bezeroak dira Getariako por-tura joaten direnak? Getariako portuan bertako 300 bat itsason-

tzi daude, eta trantsituan ibiltzen direnentza-ko beste eremu bat dago. Bezero horiek,batez ere, frantsesak izaten dira. Denetikdago, baina nabigatzaile autentikoak oso bo-hemioak izan ohi dira. Ordu asko igarotzendituzte itsasoan bakarrik, eta asko poztenditu harrera on batek. Lehorrekoak garenon-tzat ezezaguna da itsasoak inguratzen duena,baina jende asko mugitzen duen mundua da. Tradizioz, gizonekin lotuta egon diraitsasoko lanak. Hasieran, emakume bat portuko lanak egitenikusten zutenean asko harritzen ziren. Batekbaino gehiagok esaten zuen: “Neskek eginbehar al dute orain lan hori?”. Guk ere ber-din-berdin egin dezakegu, ordea.Horrenbeste itsasontziren artean, ba-teren batean joateko tentaziorik ez? Belaontzian ozeanoa zeharkatzea nahikonuke. Alisio haizeak aprobetxatu, eta eskar-mentua duen kapitain batekin marinel mo-duan joango nintzateke. 22 bat egun behardira ozeanoa zeharkatzeko, eta esperientziahori bizi nahiko nuke, barruko arantza kentze-ko bada ere.6

1. Monika Iriarte, Azpeitian.2. Portuko mantenu lanak egiteaz arduratzenda azpeitiarra. 3. Iriarte, Getariako portuan garabiarekinlanean.

1

2

3

zu zeu x x x x x x x x x jakiteko 37

E z dakit ezer askorik. Ara-bako Mendialdean jaio zela, Maeztun gora,Musitu izeneko herri txikian, 1876an, foruakgaldu ziren garaian, eta 1926an hil zela he-rrian bertan, gaixorik. Bien artean, ordea, Ma-drilen bizi izan zen, hantxe egin zuen bizimo-dua. Ez dakit noiz, oraingoz inork ez daki noiz,baina gazterik, nonbait, Madrilera joan zen.Han, izeko bat zuen, izeko Juana, hura ereMusitu txikian jaioa, Madrilera noizbait neska-me joana, eta diote haren arrimuan joan zelailoba Espainiako hiriburura, etxean nahikogerorik ez eta.

Gazterik joana Madrilera, eta bada datubat, zerbait ere adierazten diguna. AthleticoMadril futbol taldea sortzen parte hartu zuen,eta jokatu ere egin zuen bertan. Ekipo huraMadrilen ikasle tunante ari ziren Euskal Herri-tik joandako estudianteek osatu zuten, Bilbo-ko Athletic-en filial modura. 1903an fundatuzuten Madrilgo kluba, eta badakigu ekipoaeta kluba fundatzen ez ezik, bertan jokatu ereegin zuela, orduko kroniketan hamaikakoakageri direlako eta hantxe ageri delako gureMusituko mutilaren izena. Gero, gainera, tal-deko zuzendaritzakoa izan zen, bai 1903an,bai 1907an.

Askorik ez dakigu, baina hori, behintzat,badakigu. Badakigu, bestalde, Madrilen ber-tan ikasi zuela euskaraz, Ateneoan ematen zi-tuzten eskoletan. Han, beste ikasle euskal-dun batzuk ezagutu zituen, eta lehenxeagoedo geroxeago, elkarteren bat ere osatuzuten. Gero, elkarte horrek Agrupacion deCultura Vasca izena hartu omen zuen, bainamusituarra hil eta gero, nonbait. Beste bat-zuek, Euzko-Ikasbatza izeneko elkartean ereparte hartu zuela diote. Baina baliteke denakbat izatea, alegia, estudianteak biltzekomodua. Diote oso euskaltzalea izan zela,abertzalea, eta Euskal Herrian zer su piztenzen, Madrilgo euskaldunen artean su hurazabaltzen saiatzen zela. Amorratua zen ho-rretan, inor baino gehiago.

Haren larruan

x x xBadakigu Madrilen bertanikasi zuela euskaraz,Ateneoan ematen zituzteneskoletan

x x x x x x x x x x x x x x x xmiel a. elustondox x x

Han eta hemen egin zuen lan, zenbait den-datan, nonbait, kontularitzan edo. Eta EuskalHerrian euskarazko aldizkariak bata bestea-ren atzetik argitaratzen hasi zirenean 1919azgero, eta haietako batean, Argian, umeentza-ko komikia egin behar zutela buruan sartu zi-tzaienean, Madriletik jaso zutela bultzada etalaguntza, eta tartean zela musituarra.

Maeztun hil zenEta diote bera izan zela umeentzako euska-razko lehen komiki-aldizkariaren eragilea.Txistu izena zuen aldizkariak. Urte askoan,batzuek eta besteek esan dute komiki harenalerik ez dela gorde, baina okerra da hori. Ha-mabi zenbaki argitaratu ziren, eta denak ikusiditut, etxean ditut digitalizatuta. Musitukoasaiatu zen gehien Txistu hura argitaratzen,eta argitaratu zuten, baina musituarra hil etagero.

1926an, gaixorik, lagunak bai baina fami-liarik ez Madrilen, eta hartu eta isil-isilik, inoriezer esan gabe, inori agur esan gabe, Musi-tura itzuli zen. Jaio zen etxean bi hilabete egineta hil zen. Gaur egun, hura jaio zen etxeanlauburu bat ageri da, idazkun bat ere baiharen omenez Madrilgo lagunek ipinitakoa,eta zuberotar estiloko hilarria du kanposan-tuan. Abdon Gonzalez de Alaiza Maeztu zuenizena, eta gustura sartuko nintzatekeenoraintxe bertan haren barruan, Madrilen zeribili zen jakiteko. Pozik bizi izan ote zen.6

iritzia x x x x x x x x x38