zainduzgIZARTE ZERBITZUAK [ 1. aldizkaria- 2008ko udazkena]

Aurkezpena

Bizi-bizi

Zahartzaroan ondo bizitzea: zer da eta zelan lortu leike?

Oroimenari klik

Zer egin dementziaren aurrean?

Baina zer da psikoestimulazioa?

Borondatez

Boluntarioen lana: Caritas Bizkaia

Zaintzaileak zaintzen

Familia-zaintza ezagutuz

Danon artean

Zahartzaroari buruzko egiak eta gezurrak

Agenda

Aurkibidea0033

0044

0066

0077

0088

1100

1122

Zainduz aldizkaria[11.. AAllddiizzkkaarriiaa - 2008 udazkena]

AntolatzaileaLEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOA

GGIIZZAARRTTEE ZZEERRBBIITTZZUUAAKKXemein Etorbidea 13

48270 Markina-XemeinTel.: 94 616 82558

Emaila: ongizate@lea-artibai.org

BabesleaEkintza honek Foru Aldundiaren

diru laguntza jaso du

BIZKAIKO FORU ALDUNDIAGizarte Ekintza eta Kultura Saila

LaguntzaileakJUBILATU ELKARTEAK

LEKEITIOKO UDALEKO Gizarte dinamizatzailea Testu eta argazkiak

BIZITZEN FUNDAZIOADiseinu eta maketazioa

11 BARRI

3

ZAINDUZ Lea-Artibai Amankomunazgoak, Bizkaiko Foru

Aldundiarekin lau urterako hitzartuta daukan egitaraua

da, hain zuzen, 2007 urtetik 2010 urtera. Egitaraua Bizitzen

elkargoaren bitartez garatuko da, beti ere Amankomunazgoko

Gizarte Zerbitzuek lagunduta eta baita, Jubilatuen elkarteek

ere.

Zainduz egitaraua Lea-Artibai Amankomunazgoko hamar

herrietan gauzatuko da, hala nola, Amoroto, Berriatua,

Etxebarria, Gizaburuaga, Ispaster, Lekeitio, Markina-Xemein,

Mendexa, Ondarroa eta Ziortza-Bolibarko udalerrietan.

EGITARAUAREN DEFINIZIOA ETA HELBURUA

Egitaraua familiaren baitako mendekotasun egoerei arreta emateko eta mendeko pertsonen zainke-

taz arduratzen diren PERTSONA ZAINTZAILEEI LAGUNTZA emateko sortu da. Pertsona nagu-

siek era egoki batean euren ingurune sozial eta familiarrean ahalik eta denbora gehien iraun deza-

ten erraztea da gakoa.

Zainketaren kalitatea hobetzea eta zainketak jasotzen dituen pertsona bere inguru sozial eta

familiarrean jarraitzea da helburua.

Lea-Artibai Amankomunazgoak, horretaz aparte, egitarau honen bitartez ZAHARTZE AKTI-

BOA ere bultzatu nahi du.

JARDUEREN DESKRIBAPENA

Egitarauak 5 arlotan lan egin behar du, hala nola:

- Menpekotasun-egoeren prebentzioa

- Zaintzeari eta menpekotasunari buruzko informazio eta sentsibilizazioa

- Boluntariotza soziala

- Menpekotasuna duten pertsona nagusien zaintzaileei zuzendutako prestakuntza eta informazioa

- Menpekotasuna duten pertsona nagusien zaintzaileentzako laguntza psikologikoa eta

autolaguntza taldeak

Beraz, egitarauak 3 kolektibo hauekin lan egingo du:

- PERTSONA NAGUSIEKIN.

- Pertsona menpekoen ZAINTZAILEEKIN

- Herritarrekin oro har.

AURKEZPENA

Zainduz egitaraua Lea-Artibai Amankomunazgoan

JESUS MARI SSAARRAASSUUAA

ZER DA ZAHARTZEAOrganismo bizi guztiak, landa-

reak, animaliak eta pertsonak, jaio,garatu eta hil egiten dira.Zahartzea, beraz, prozesu natura-la dala esan geinke. Hala ere, gureustea da haurtzaroa, nerabetasu-na eta gaztaroa bezalako bizitzakomomentuetan batez ere garapenaedota hazkuntza dan zer edo zerexistitzen dala eta ondoren heldu-tasunean eta zahartzaroan galerakbaino ez dagozala. Baina hori ezda horrela. Hazkuntza eta galerakbizitza osoan dagoz. Eta esangeinke zahartzea bizitzea dala etabizitzea zahartzea dala.

POPULAZIOAREN ZAHARTZEABizi esperantza gaur egun 80

urte ingurukoa da gizon eta ema-kumeentzat, eta emakumeena,gainera, gizonenarekin konparatuzluzatzen joan da. Argi dago hauguztia gure gizartearen arrakastadala eta heriotzaren eta gaixotasu-naren aurka egindako borrokan

eta bizitzari urte gehiago emoteanizandako arrakastaren islada dira.

Hala ere, orain edonork pentsaleikena hauxe da: «Niri ez jat inte-resatzen urte asko bizitzea; urteakondo bizitzea da nahi dodana».

ONDO ZAHARTZEKO ZER BEHARDA?

Bizitzan zehar pertsonak eraezberdinean zahartzen dira, etaezberdintasun handiena zahartza-roan izaten da. Dibertsitate hone-tan esan geinke zahartze normala,zahartze patologikoa eta zahartzeaktiboa ezberdintzen dirala.

_Osasuna lortzeko: bizitzekoohitura egoki batzuk dagoz bizie-rak deitzen diranak. Besteakbeste, ariketa fisiko erregularra,dieta orekatua, pisua kontrolatzea,ez erretzea, larregi ez edatea etaarterien tentsioa zaintzea.

_Funtzionamendu intelektuala:Gure funtzionamendu intelektualageneen menpe dago, baina baitainguruaren menpe ere. Beraz,edadea aurrera doan heinean,badakigu inteligentziaren aspektubatzuk txarrera egiten dabela,baina kontuan euki behar da dauz-

kagun motibazioak eta egiten danpraktika intelektualak ere garrantzihandia daukiela.

_Funtzionamendu fisikoa:Ariketa fisikoaren onurak era asko-takoak dira.

ZAHARTZAROAN ONDO BIZITZEA: zer da eta zelan lor daiteke?

erreportaia

z4 Zainduz aldizkaria

BIZI-BIZI

ONDO BIZITZEKO BEHAR DIREN OSAGAIAK

Onura psikologikoak: 1. Erlajatu egiten dau. 2. Estresa eta antsietatea murrizten

dauz. 3. Animoaren egoera hobetzen dau. 4. Psikomotrizitatea hobetzen dau.5. Gaitasun motoreak sustatzen dauz.

Eta azkenik onura sozialak:1. Gizarteak zahartzaroarekiko duen

irudia hobetzen dau.2. Nagusiaren integrazioa errazten dau. 3. Lagunak egitea errazten dau. 4. Belaunaldien arteko erlazioak susta-

tzen dauz. 5. Gizarte eta osasun gastua murrizten

dau.

Jaiotzen garanetikzahartzen gagoz: zahar-tzea bizitzea da eta bizi-tzea zahartzea da

Ç

È

Osasuna

Funtzionamendufisikoa

Funtzionamendu

intelektuala

Kon

prom

isoa

bi

zitz

agaz

AARRAAZZOOAAKK AALLDDAATTZZEEKKOO EERRAA

Intelektualki txarrerantz joatea Ariketa mentalak eginGauzak ahaztea Gogoratzeko estrategiak ikasiBakarrik sentitzea Erlazionatzeko habileziak ikasi, ekintza barriak eta gogokoak eginGelditasuna Ariketa fisikoakMobilitatea murriztea EstiramenduakLo gitxi egitea Erlajazioa, loaren higieneaNekea Ariketa aerobikoakDepresioa Ekintza agradableak bilatu, reestrukturazio kognitiboa.Abrosiduta egotea Kreazioa, ikasketa barriakArterietako presio altua Ariketa fisikoa, pisuaren kontrolaArtritia, artrosia Erreabilitazioa, ariketa fisikoa, dieta

5Zainduz aldizkariaz

ARAZOEN KONTRA, SOLUZIOAKZahartzearen osagaiak edota ezaugarriak ezagututa, oraingo honetan zahartzaroan agertzen diren aspektubatzuk zelan aldatu daitekezan aurkeztuko dogu.

_Bizitzarekiko konpromisoa: Besteek behar nabela pentsatzea luzaroan bizitzeagaz estu lotuta dagoenezaugarri bat da. Zelan lor daiteke bizitzarekiko konpromisoa handitzea?

- Erlazionatzeko trebetasunak hobetuz.- Gehiago erlazionatuz maite dogun jendeagaz eta erlazio barriak ere eginez. - Besteei laguntzen deutsien erakundeekin konprometituz.

ZAHARTZE AKTIBORAKO 4 MEKANISMOAKOndo zahartzeko edota zahartze aktiboa eukitzeko erabili behar diran mekanismo pertsonalak honexek dira:

_Normalizazioa: Jarraitu biztzen bizi izan zaran moduan nahi dozuzan aldaketak eginez._Selekzioa: Aukeratu zure kapazitateak kontuan eukita hobeto datortzuna._Optimizazioa: ahal dozun guztia egin zure gorputza eta burua zaintzeko. Inoiz ez da beranduegi._Konpentsazioa: Ondo ikusten ez badozu betaurrekoak erabili. Ondo entzuten ezbadozu audifonoa era-

bili. Oroimen arazoak badaukazuz, gauzak hobeto gogoratzeko estrategiak ikasi eta erabili.

Nahi badot,ahal dot

Ç È

Oroimenari KLIK

Psiko-estimulazio progra-metan material terapeu-tikoak erabiltzen dira

funtzio mentalak lantzeko asmoz.Hainbat arlo estimula daitezke:orientazioa, pertzepzioa, oroi-mena, lengoaia, atentzioa...baitamotrizitatea ere. Normalean gai-xoak taldeka etortzen dira instala-zio batera ariketa terapeutikoak

egitera, baina etxean ere egin ahaldira. Hori bai, psiko-estimulazioprograma hasi aurretik, profesio-nal batek gaixoa ebaluatu etasegimendua egin beharko liokeerabilitako materiala egokia izandaiten pertsonak momentu horre-tan dituen ahalmenak kontuanizanda.

ZER EGIN dementziaren aurrean?

z6 Zainduz aldizkaria

Dementzia buruko neu-ronak kaltetzen eta hil-tzen dituen gaixotasu-

na da. Dementzia mota askodaude. Nagusiena eta, beraz,ezagunena, Alzheimerra da.Zenbat eta urte gehiago eduki ,orduan eta arrisku handiagoadago holako gaixotasun bat eduki-tzeko. Esate baterako, 80 urtebaino gehiago dutenetatik %40ksufritzen dute. Lehenengo sinto-mak agertzen direnean, garrantzi-tsua da medikuarengana joateaharek diagnostiko zehatz bat eginahal izateko. Gaixotasun honek

Dementziaren sintomak hiru taldetan banatudaitezke:

- Funtzionamendu kognitiboa (orientazioa, oroimena,arrazonamendua,...)

- Egoera fisikoa (dutxatu, ibili, jantzi eta egunerokobeste jarduerak egiteko zailtasunak)

- Portaera arazoak (noraezean ibiltzea, garrasiak, ...)

hainbat fase ditu, hasierako fasea ez da hain larria, baina gitxika-gitxika,pertsonen ahalmen asko kaltetzen ditu.

Nahiz eta gaur egun osatu ezineko gaixotasuna izan, badago gaixo-tasunaren garapena moteltzen duen tratamendu farmakologikoa. Horrezgain, komenigarria da dementzia duten pertsonak estimulatzea trata-mendua osoa izan daiten. Zientifikoki konprobatuta dago gaixoakestimulatzen badira, gaixotasunaren eboluzioa geldotu egiten dela.

Baina zer da PSIKOESTIMULAZIOA ?

Azken batean, Alzheimer bezalako dementziak senda-tzea posible ez dan bitartean, beharrezkoa da psiko-estimulazioa egin eta medikazioa hartzea; biakbatera eginez gero, gaixotasunaren eboluzioa moteldueta, ondorioz, bizi kalitatea hobetuko dute.

Bizkaian Caritasko ia 500 boluntariok partehartzen dute Pertsona Nagusien Programan.Ekimen horren helburua ahultasun arriskuandauden pertsona nagusien bizi kalitateahobetzea da.

Boluntarioen lana:Caritas Bizkaia

Urte gutxitan, per-tsona nagusienagure gizarteko

talde jendetsuenetariko batizatera pasatu da. Jaiotzetasaren jaitsierak eta biziitxaropenaren gorakadak,besteak beste, pertsonanagusien kopurua handitze-ra bultzatu dute. Bestalde,bizi baldintzen eta familia-egituraren aldaketak, etapertsona nagusiak gauregun gizartearekiko dutenzereginak Caritas bezalakoerakunde baten laguntzarenbeharra izatera bultzatu du.

Zeregin hau burutzeko,Pertsona NagusienProgramaren finantziazioa-rekin bat (kasu horretanBBKri esker), boluntarioak

ditugu oinarrizko, eta horidela eta zerbitzuarekin has-tean eta prozesu osoan for-makuntzaren garrantzia argidugu, hainbat gai landuz,adibidez: zahartzaroarenpsikologia, bakardadea, gizabaliabideak, etika, demen-tzia, depresioa, eta abar.

Caritasko NagusienPrograma hiru proiektutanegituratzen da: ‘Egunon Etxea’ zentrua,Dinamizazioa etaLaguntasuna (konpainia).Azken hori nahi dugu berezi-ki aipatu, Bizkaia guztikoauzune eta herrietan ezber-dinetan dagoen proiektuadelako, eta batez ere Lea-Artibai eskualdean.

BORONdateZ

// Laguntasunaren proiektua //

Bere helburua pertsona nagusi batek jasan ahalduen bakardade sentimendu edota isolamendu ego-era leuntzea da.Zehazki, pertsona nagusia bere ingurunean ahalik eta

denbora gehien bizi ahal izateko laguntza ematea; erla-

zio sozialak bultzatuz, ingurunearekin komunikazioa

erraztuz, menpeko pertsonak zaintzen dituzten familiei

laguntza emanez eta beste erakunde batzuekin ekin-

tzak koordinatuz.

Bolondresaren lana pertsona nagusiari bere etxe

edota egoitzan laguntza edo konpainia eskaintzean

datza. Laguntza pertsonalizatua izatea bultzatzen da.

Eginbeharrak hauek dira: elkarrizketan aritu, paseatu,

kudeaketa batzuk egiten lagunduÉ hau guztia bolunta-

riadoak duen Òdohaineko Ó erlazioen barne.

Normalean bisitak bi boluntariok egiten dituzte aldi

berean, eta beti berberak dira.

Gainera, garrantzitsua da laguntasun hau prozesu beza-

la ulertzea, ez zerbait puntuala bezala; horrela, bolunta-

rioak pertsona nagusiaren osasunaz arduratzen dira,

eta bisitak ere egiten dizkiete ospitalean ingresatzen

badute.

Boluntario taldea bere lagunkidearekin batzartzen

da hilero, harrera ematen zaien personen jarraipena

egiteko, beharrizanak antzeman, erantzunak proposatu,

ekintzak planifikatu, formakuntza egin, eta abar.

Lea-Artibain Laguntasun Programa OOnnddaarrrrooaann eta

LLeekkeeiittiioonn egiten da.

Zerbitzua nahikoa berria denez, aukera honetaz

baliatzen gara beraren berri emateko, honela informa-

zioa lortu, laguntasuna eskatu edota boluntario bezala

parte hartu nahi duenak telefono honetara dei dezake:

9944 66003344110000 (Lekeitioko Gizarte Zerbitzuak) edo

Lekeitioko Caritasgatik galdetu (Otxoa Urkiza kalean).

7Zainduz aldizkariaz

AAAAATestuak: IGOR BADIOLA ALBERDI AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAalbistea[ CARITASKO GIZARTE LANGILEA ]

FAMILI-ZAINTZA EZAGUTUZerreportaia

ZAINTZAILEAK zaintzen

“Agurtzanek 48 urte ditu, eta bere aita orain dela gutxi alargungelditu den pertsona nagusi bat da. Honetaz gain, gero etanekezago egiten zaio bere kontura egitea. Ondorioz,

Agurtzanek bere buruari galdetzen dio ea aitak egunerokoari berakbakarrik aurre egin ahal izango dion edota berarentzako laguntza motaedota zainketa sistemaren bat ezartzea onuragarria izan daitekeen”

z8 Zainduz aldizkaria

Senitarteko batek menpekotasuna duen bere fami-liako pertsona bati ematen dion zaintza mota, zain-tza nagusi edo familiarra deitzen diogu. Zaintzefamiliarra eguneroko errealitate bat da etxe askotan.Kasu askotan fenomeno hau ikustea zaila denarren, zaintzailearentzat eta menpekotasuna duenpertsonarentzat mota askotako ondorioak izanditzake.

Zaintze familiarra ohituraz familiaren baitan gel-ditu den arren, gaur egun gauzak asko aldatu dira.Ez dauka zerikusirik gaur egungo egoerak antzina-koarekin, adibidez familiaren egitura guztiz desber-dina da-eta.

Lehengo familiak ugaritsuak ziren, pertsonaasko bizi ziren etxe berean; seme-alabak, aita etaamak, aitona-amonak, osaba-izekoak… Gaur egunostera, egitura hau aldatu egin da eta etxe gehine-tan aita-ama eta seme-alabak baino ez ditugu aurki-tzen. Beraz, aitona edo amona familiarekin bizitzenjartzeak aldaketa handia dakar eta sistema familia-rra berriro egituratzea beharrezkoa izan daiteke.

Bestalde, lehen bizi esperantza txikia zenez, per-tsona nagusia zaintzen igarotzen zen denbora-epealaburra izaten zen. Gaur egun, bizi esperantza luze-agoa da, eta ondorioz, pertsona nagusia zaintzenden denbora epe luzekoa izan daiteke, prozesuhorrek urte asko iraun dezakeelako.

Dena den, gaur egun ere, familia bera da pertso-

na nagusiaren zaintzeaz arduratzen dena.Menpekotasuna duten pertsonek zein zaintzaile etaerakundeek nahiago duten aukera da.

Normalean, familiaren barnean zaintzaile nagusibat edo bi izaten dira. Ikerketa batzuen arabera,zaintzailea normalean emakumea izaten da (%83),gehienetan alaba (%43), emaztea edo erraina ereizaten da, 50 urtekoa, ezkondua (%77), menpekopertsonarekin bizi dena (%60), etxeko andrea, egu-nero zaintza egiten duena (%85) eta beste pertsonabatzuen laguntza jasotzen ez duena (%60).

Hala ere, Beloki eta Arriolaren DeustukoUnibertsitateko ikerketa baten arabera, zaintzaileenprofila aldatzen ari da. Gero eta gizon gehiago dagozaintzen, batazbesteko adina jaisten ari da, ikaske-ta gehiago duten pertsonak dira, zaintzea eta etxezkanpoko lana aldi berean egiten dute, laguntzagehiago jaso eta eskatzen dute eta erabaki familiarbaten ondoren jasotzen duten zaintzea.

“Xabierrek bere emaztea zain-tzen du orain dela 4 urtetik, etaoso ondo sentitzen da egiten ari

denagatik. Begoña zaintzen duenetik,bere burua positiboago, indartsuago,ausartago eta batez ere eskuzabalagoikusten du. Berak dioenez, inoiz ez lukepentsatuko gaur egun egiten ari denguztia egiteko gai izango zenik”

“Rosario 52 urte dituen emakumeboliviarra da, 3 urte daramatzaJuanitaren etxean berau zain-

tzen, dementzia larri bat daukalako. Egunosoa egoten da Juanitaren etxean, egune-ko ordu guztietan behar du-eta laguntza;ohetik altxatzeko, bazkaltzeko, komunerajoateko... Juanitaren etxean Rosario etxe-koa balitz modura tratatzen dute”

9Zainduz aldizkariaz

Zaintzearen arrakasta honetan dago: zaintzaileekberaien burua zaindu eta beraien beharrizanei arreta etadenbora eskaintzearen baitan dago. Norbere buruariheroi bat izatea exijitzea akats handi bat da. Hoberenanorbere mugak onartzen ikastea da, laguntza eskatuzeta egokia denean ez esaten ikasiz. Zaintzaileek, men-peko pertsona zaintzeaz gain, beraien bizitzaren bestealde batzuk lantzen jarraitu behar dute, hala nola, lagu-nak, familia, lana, zaletasunak eta denbora librea, kirola,elikadura zaintzea, atsedena, etxetik irtetea, tabako,alkohol eta farmakoen kontsumoa kontrolatzea, baitagehiegizko kezkak, pentsamendu negatiboak eta irrazio-nalak saihestu eta norbere buruari larregi ez exijitzeaere.

Agerian dagoen beste fenomeno bat da pertsona nagu-siaren zaintzan immigrazioak daukan garrantzia. Geroeta gehiago ikusten ditugu kaletik pertsona nagusienzaintzan aritzen diren emakumeak, batez ere latinoame-rikarrak. Pertsona hauek denbora eta dedikazio handiaeskaintzen dute.

Menpekotasuna duen pertsona bat zaintzea aldiberean atsegina eta nekagarria izan daiteke.

- ZAINTZEA, BIZIPEN NEKAGARRIAZaintzeak estres handia eragin dezake familiaren bai-

tan. Ezin dezakegu ahaztu menpekotasuna duten per-tsonei eskainitako laguntza intentsitate handikoa izatendela, alde batetik egin beharreko eginkizun guztiengatik;etxeko lanak, eguneroko oinarrizko lan pertsonalak,lekuz aldatzea, ospitalean edo osasun etxean hitzor-duak…eta bestalde zaintzeak exijitzen dituen ordu kopu-ruarengatik. Honetaz gain, kontuan izan behar da zain-tzea urte askotako kontua izan daitekeela.

Galdeketa baten arabera, zaintzaileen %85-ek diotezaintzeak bere bizitzan eragin negatiboa sortzen duela.Estresak eta gehiegizko kargak osasunean aztoramenaksortzen ditu, bai fisikoki (minak, urduritasuna, nekea )bai animikoki (depresioa, antsietatea, tristezia, haserreegotea…).

Zaintzeak zaintzaileen bizitzaren aspektu askotaneragina du: zaintzaileen erlazio familiarretan, familiakokideen artean gatazkak eta errietak sor daitezke.Beharrean ere eragina izan dezake, zaintzea eta etxetikkanpoko lana aldi berean garatzea gaitza delako. Bainazaintzeak, batez ere, denbora librean dauka eragina.Zaintzaileek menpekotasuna duen pertsonaren beharri-

zan eta arretei hainbeste denbora eskaintzen dienez,beraien bizitza bigarren maila batean lagaten dute, adi-bidez ez dute beraien aisialdiaz gozatzen, aisialdi den-bora hori zaintzen pasatzen baitute. Erabaki horrenondorioz, zaintzaileengan ondoeza sortzen da, eta horiberaien ongizatea lortzeko oztopo bilakatzen da.

- ZAINTZEA, BIZIPEN ATSEGINABaina familiako pertsona bat zaintzea oso esperien-

tzia atsegina ere izan daiteke. Egoera hori ondorengobaldintzetan gertatzen da: zaintzen den pertsonarekinizandako erlazioa ona izan denean, zaintzailea izatealibreki erabaki denean eta zaintzea aurrera eramatekobaliabideak eta laguntzak daudenean. Zaintzea eskerona merezi duen lan bat da, eta zaintzaileak, orain artekonturatu ez diren arren, balio berriak dituztela ohartudaitezke.

10

Ikerketa ugarik diotenez, biz-tanleriak nagusitzen jarraitu-ko du, batazbesteko adina

83.9 urtetakoa izango delarik. Urtegehiago bizi gara, baina gure bizi-tzaren kalitatea hobea al da? Prestal gaude adin nagusitasun honikalitatez aurre egiteko?. Aurrezaurre aldaketa ugari suposatzendituen erronka handia daukagu(ekonomian, gizartean, familian,etab). Pertsona nagusiak gizartea-ren atal garrantzitsua dira, etaadministrazio, familia eta gizartea-ren laguntzarekin, beraien beharri-zanak kontuan izan behar ditugu.

Garrantzitsua da jakitea, baiguk eta bai pertsona nagusiek,nola ikusten dugun hirugarrenadina (bizitzaren etapa bezala).Honi buruz ditugun ideiak etasinismenak eragin handia dutepertsona nagusiengan eta baitabesteengan ere. Zahartzea, pasi-

bitate etagaixotasu-nez bete-tako bizi-t z a r e netapa batbezala ikusten badugu, beharba-da, ez dugu ezer egingo osasun-tsu mantentzeko eta bizitza aktibobat izateko. Baina alderantziz pen-tsatzen badugu, beharbada, fisiko-ki eta psikologikoki osasuntsumantentzen saiatuko gara.

Zahartzea bizitzaren etapa batda, eta bere ezaugarri bereziakditu, batzuk onak eta beste batzuktxarrak. Ezaugarri hauek progresi-boki agertzen dira eta gure faktoreindibidualek mugatzen dituzte, hauda, faktore genetikoak, norberefaktore pertsonalak eta baita bizi-tzan zehar eduki ditugun egoeraezberdinak ere.Onartu beharradaukagu zahartzen goazen heine-

an aldaketa fisiko, psikologiko etasozialak ematen direla. Aldaketasozialen artean jubilazioa aurki-tzen dugu, hau pertsona nagusienbizitzan aldaketa ugari sortzendituen une bat da. Une horretanpertsona nagusia moldatu eginbehar da bere egoera berrira, den-bora libre gehiago dauka, erlaziosozialak edukitzeko denboragehiago dago, familian gizonak etaemakumeak dituzten paperetaneta eginbeharretan aldaketakematen dira, etab.

Aldaketa psikologikoen artean,aipatu beharra dago pertsonanagusiek gazteek baino denboragehiago behar dutela gauza

Gaur egungo bizi-esperantza lehen

baino askoz luzeagoa da.

Medikuntza, zientzia eta teknologia-

ren aurrerapenen ondorioz, gero

eta urte gehiago bizi gara, eta hori

dela eta, pertsona nagusien kopurua

handitzen ari da.

DANON artean

zZainduz aldizkaria

ZAHARTZAROARI BURUZKO egiak eta gezurrakerreportaia

Ikerketa batzuk diotenez, 70 urte

baino gehiago dituzten pertsona

nagusien %80ak bizitza aktibo eta

osasuntsu bat darama. Honen ara-

bera esan genezake zahartzen

garenean ere bizi kalitate on bat

mantentzen jarraitu dezakegula.

Garrantzitsua da horretarako ari-

keta fisikoa eta ariketa mentalak

egitea, erlazio sozialak edukitzea

eta elikadura egoki bat manten-

tzea.

Ondorioz, esan genezake, gaizki

pentsaera hauek sarritan traba bat

direla pertsona nagusiari buruz

daukagun ikuspuntua estali dezake-

telako.

Egia da, bestalde, nagusiagoak

garen einean menpekotasuna iza-

teko aukera handiagoa dela.

Menpekotasuna sortzen duten gai-

xotasunen artean, besteak beste

Alzheimerra, parkinsona eta bur-

muineko arazoak daude.

Gaixotasun guzti hauek pertsona

nagusiaren autonomia kaltetzen

dute eta gaixotasunaren eboluzioa

aurrera doan heinean, autonomia

hau are gehiago kaltetzen da eta

sarritan beraien senideek hartu

behar izaten dute gaixotasuna

duen pertsona zaintzearen ardura.

Zaintze honek, zaintzailearengan

estresa eta antsietatea sortu deza-

ke. Gaixotasun hauek batzuetan

portaera arazoak sortzen dituzte

gaixoarengan (adibidez, suminkor-

tasuna, haserrea, portaera agresi-

boak, noraezean ibiltzea) eta zaila

izaten da jarrera hauen aurrean

zer egin jakitea. Guzti honek sor-

tzen duen inpaktua gutxitzeko

aukera desberdinak daude, adibi-

dez egoitzak, eguneko zentruak,

programa edo tailer bereziak etab.

Gaur egungo biztanleriaren zahar-

tzea kontutan edukiz, dauden

oztopoak gainditu behar dira eta

gure esku dauden baliabide guztiak

erabili behar ditugu pertsona

nagusien eta beraien zaintzaileen

bizi kalitatea hobetzeko.

ZAHARBERRITZEARI BURUZ DAUDEN gaizki pentsakera batzuk

Kirola egiten. BIZITZEN FUNDAZIOA

11Zainduz aldizkariaz

berriak eta hitz berdinak ikasteko, baina horrek ezdu esan nahi maila intelektualean galerak ematendirenik. Adinarekin, baita, estabilitate emozionalgehiago edukitzen da eta baita heldutasun gehia-go. Hori dena dela eta, argi laga behar dugu pertso-na nagusiak gizartearentzat oso baliogarriak izandaitezkeela, eta ondorioz, beraien baliabideak bul-tzatu behar ditugula. Zahartzaroari buruzko ikus-puntu ugari daude, eta egia da estereotipo eta mitougari daudela. Mito hauek, nahiz eta askotan gezu-rrak izan, eragin handia dute gizartearengan.

11..-- PPeerrttssoonnaa nnaagguussii ggeehhiieenneekk oorrooiimmeenn aarraazzooaakk ddiittuuzzttee..

22..-- PPeerrttssoonnaa nnaagguussiieekk eezz ddaauukkaattee sseexxuuaann iinntteerreessiikk..

33..-- PPeerrttssoonnaa nnaagguussiiaakk eezz ddiirraa ggiizzaarrtteeaarreennttzzaatt bbeehhaarrrreezzkkooaakk..

44..-- PPeerrttssoonnaa nnaagguussiiaakk ggaaiixxoottaassuunn uuggaarrii ddaauuzzkkaattee..

EEttaa aabbaarr..

Agenda

AMOROTO BERRIATUA ETXEBARRIA GIZABURUAGA ISPASTER LEKEITIO MARKINA-XEMEIN

MENDEXA ONDARROA ZIORTZA-BOLIBAR

PERTSONA MENPEKOEN ZAINTZAILEEKIN PROIEKTUAK

MMiinntteeggii eessppeezziiffiikkooaakk ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATTGaia: MOBILIZAZIOAK NOLA EGINMARKINA-XEMEINAZAROAK 10, 17, 24 ETA ABENDUAK 1. Ordua : 18.00 – 19.30, Lea-Artibai Amankomunazgoan Patrokua aretoan.LEKEITIO AZAROAK 5, 12, 19 ETA 26. Ordua : 18.00 – 19.30. Lekeitioko Uribarren Abaroan egoitzan. BERRIATUA Oraindik datak zehazteko.

PPrreessttaakkuunnttzzaa iikkaassttaarroo oorrookkoorrrraakk ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATTETXEBARRIA ABENDUAREN 1etik ABENDUAREN 31ra ARTE. Izena emateko : 94 616 8558. Etxebarriako udaletxeanONDARROA Datak zehazteko.

PPSSIIKKOOEESSTTIIMMUULLAAZZIIOOAA mmeennppeekkoo ddiirreenn ppeerrttssoonneennttzzaattMARKINA-XEMEIN AZAROAREN 18tik ABENDUAREN 22ra. Eguneko ZentroanLEKEITIO AZAROAREN 17tik ABENDUAREN 22ra. Eguneko Zentroan

EEsskkuuaarrttzzee ppssiikkoollooggiikkooaa eettaa ppssiikkooeessttiimmuullaazziiooaa mmeennppeekkoo ddiirreenn PPEERRTTSSOONNEENNTTZZAATT EETTAA ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATTNon egin: etxez etxe menpeko diren pertsona eta zaintzaileekin.

EEsskkuuaarrttzzee ppssiikkoollooggiikkooaa eettaa aannbbiieennttaallaa:: mmeennppeekkoo ddiirreenn ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATTNon egin: etxez etxe menpeko diren pertsonen zaintzaileekin.

LLaagguunnttzzaa ttaallddee PPSSIIKKOOLLOOGGIIKKOOAAONDARROA Alzheimerra duten gaixoen senideen elkartearen parte diren zaintzaileei. Eguaztenetan 19:00-21:00, Kultur etxean (14 egunetik behin).LEKEITIO Menpeko pertsonen zaintzaileei zuzendua. Martitzenetan 16:30-18:00, Kultur etxean.

HERRITARREKIN ORO HAR PROIEKTUAK

SSeemmee--aallaabbeenn EESSKKOOLLAANon egin: Ondarroan eta Markina-XemeinenDatak zehazteko oraindik.

PERTSONA NAGUSIEKIN /JUBILATUEKIN PROIEKTUAK

BBuurruuaa mmaarrttxxaann TTAAIILLEERRRRAAKKAMOROTO[ URRIAREN 22tik ABENDUAREN 17ra, Eguaztenero - 17:00etatik 18:00etara ]ISPASTER[ URRIAREN 27tik ABENDUAREN 29ra, Astehenero - 17:00etatik, 18:00etara ]LEKEITIO[ URRIAREN 17tik OTSAILAREN 27ra ]

GGoorrppuuttzzaa mmaarrttxxaann TTAAIILLEERRRRAAKKBERRIATUA[ URRIAREN 22tik URTARRILAREN 7ra, Eguaztenero - 17:00etatik 18:00etara ]ZIORTZA-BOLIBAR[ URRIAREN 21tik URTARRILAREN 13ra, Martitzenero -17:00etatik 18:00etara ]LEKEITIO[ URRIAREN 17tik URTARRILAREN 27ra ]

ZZaahhaarrttzzee aakkttiibbooaa HHIITTZZAALLDDIIAAKKETXEBARRIA [ URRIAREN 24an egina ]MENDEXA [ AZAROAREN 17an egina, 18:00etan Jubilatuen Elkartean ]AMOROTO [ AZAROAREN 10ean egina, 18:00etanLudotekan ]ISPASTER [ URRIAREN 28an egina ]Landu diren gaiak hauek dira: «Norbere burua zaindu» //«Ekintza atseginak eta ongizate psikologikoa» // «Zahartzenikasi»URTARRILA-OTSAILEAN: Lau herri horietaz aparte, Ziortza-Bolibarren, Berriatuan eta Gizaburuagan egingo dira. Gaiak eta datak, oraindik zehazteko.*Proiektu hau guztia jubilatuen elkarteekin elkarlanean egiten da.

BBeellaauunnaallddiieenn aarrtteekkoo PPRROOIIEEKKTTUUAA:: LLeeaa--AArrttiibbaaiikkoo iikkaasstteettxxeeeettaannAmorotoko eta Ispasterko eskola, Bekobentako eskola (Markina-Xemein), Lekeitioko eskola publi-koa eta RM Azkue (Lekeitio), Ondarroako eskola publikoa eta Txomin Agirre ikastola (Ondarroa).