Zientzian aritu zientzia klaseetan: ikertu, argudiatu...Ryueta Sandoval (2012) Iraila-Martxoa:...

Zientzian aritu zientzia klaseetan: Zientzian aritu zientzia klaseetan: ikertu, argudiatu

Araitz Uskola Ibarluzea

Matematika eta Zientzia esperimentalen Didaktika

UPV/EHU

- Zertarako zientzietan konpetentea? Zergatik aldaketa?

- Zer da zientzia egitea? Zer da zientzietan konpetentea

izatea?

- Nola garatu konpetentzia zientifikoa?- Nola garatu konpetentzia zientifikoa?

- Ikerketan oinarritutako i(ra)kaskuntza

- Datuen erabilera. Eztabaidak Irakasleon zeregina

Zer egin dezakegu?

Adibideak

-Zientzia klaseetan askotan kontzeptuen definizioak, informazio pilaketa

- Zientzia klaseetan normalean ez da zientzia egiten

Zertarako zientzietan konpetentea? Zergatik aldaketa?

ez da zientzia egiten

- Zientziari buruzko ideia ez zuzenak transmititzen dira

- Gaur egungo gizartean zientziarekin zerikusia duten hainbat arazo

Klaseetan zientzia eginez

ikastearen beharra.

Hiritar kritikoak garatzeko

beharra.

http://cpfrdguezperera.juntaextremadura.net/

Gaitasun zientifikoa ezinbestekoa da gazteak egungo gizartean

izango duten bizitzarako prestatzeko; hau da, gaitasun horri

esker, gizabanakoak erabateko partehartzea izan dezake

Zertarako zientzietan konpetentea? Zergatik aldaketa?

zientziek funtsezko garrantzia duten gizarte honetan. Izan ere,

gaitasun horrek inguruan duten mundua ulertzeko ahalmena

ematen die, eta, horrela, zentzuz joka dezakete. (Eusko

Jaurlaritza, 2009)

Ezagutza zientifikoa eta ezagutza horren erabilera galderak

identifikatzeko, ezagutza berria eraikitzeko, gertaera

zientifikoak azaltzeko eta proba zientifikoetan oinarritutako

ondorioak ateratzeko. Konpetentziak barne hartzen du

Zer da zientzia egitea? Zer da zientzietan konpetentea

izatea?

ondorioak ateratzeko. Konpetentziak barne hartzen du

zientziaren ezaugarrien ulermena: zientzia ezagutza modua

eta ikerketa modua dela. Eta barne hartzen du baita ere

zientziak eta teknologiak gure ingurune materiala eta

intelektuala antolatzen dituelaren inguruan konsziente izatea,

eta zientziarekin lotutako arazo eta ideiekiko interesatzeko

nahia erakustea, hiritar gogoetatsu gisa.(OCDE 2012)

Zer da zientzia egitea? Zer da zientzietan konpetentea

izatea?

Gai zientifikoak

identifikatzea

zientifikoki iker daitekeenaidentifikatu, galderak egin, hipotesiak formulatu, ikerketak diseinatu

Datu zientifikoak

erabiltzea

Gertaera

zientifikoak

azaltzea

datuak interpretatu, erabiliondorioak ateratzeko, argudiatu, baieztapenak justifikatu

kontzeptu, lege, teoria zientifikoakaplikatu gertaerak azaltzeko

Hainbat ikerlarik eta irakaslek esaten duten modura,

praktikatuz.

Irakasle modura, lehenengo eta bat aukerak,

Nola garatu konpetentzia zientifikoa?

Irakasle modura, lehenengo eta bat aukerak,

testuinguruak sortu egin beharko ditugu, konpetentzia

garatzeko, ikasleak ikerketan trebatzeko, ikasleak datuen

erabileran eta justifikazioan trebatzeko.

Nola garatu konpetentzia zientifikoa?

A pesar de las diferentes visiones del enfoque de enseñanza de las ciencias por indagación presente en la literatura experta y, sobre todo, de las limitaciones que una visión reduccionista del mismo puede tener, hay consenso entre las voces expertas respecto que una enseñanza de las ciencias tiene que ser más auténtica

respecto de la práctica científica en el aula, incluyendo investigaciones guiadas y abiertas pero sin olvidar la importancia del aprendizaje conceptual para abiertas pero sin olvidar la importancia del aprendizaje conceptual para apropiarse de las explicaciones centrales de la ciencia, a partir del uso del

lenguaje y argumentación científico (Osborne y Dillon, 2008). En ese sentido, no se trata de abandonar una enseñanza esencialmente factual y reproductiva por otra meramente manipulativa, sino de conjuntar la exploración de los fenómenos y la indagación con la conceptualización de las grandes ideas (que no los detalles o el vocabulario) de la ciencia. (COSCE, 2011, 28)

ENCIENDE txostena: Adin txikikoengan Espainian irakasten den zientzia(COSCE, 2011)Nuffield txostena: Zientzien irakaskuntza Europan (Osborne eta Dillon, 2008)

Nola garatu konpetentzia zientifikoa? Ikerketa

metodologia modura

Ikerketarako gaitasuna garatzea eta argudiatzeko gaitasuna

garatzea errazten duen metodologia bat ikerketan

oinarritutako ikasketa da.


metodologia modura

Kontzeptu edo lege zientifikoak ikasteko ere balio behar

du/dezake.

Jarrera zientifikoak garatzeko aukera: jakinmina, ekina izatea,

lankidetza, independentzia, datuekiko errespetua, sormena,

pentsamendu irekia, izaki bizidunekiko errespetua…


metodologia modura

Kontuan hartzekoak…

Ingurunearen gaineko esperientzia zuzena.

Prozesu osoan zehar eman beharreko pausuez, gertatzenari denaz hitz egin eta idatzi behar da.

Hezkuntzaren ardura garrantzitsu bat: zelan i(ra)ka(t)si zelanerabili hizkuntza ideiak adierazteko, esperientziakinterpretatzeko, arazoak planteatzeko eta konpontzeko. (Mercer, 1995).

Taldean lankidetzan lan egin, eztabaidatu, konpartitu, eraiki…

Ikerketa abiarazteko galdera formulatu beharko dute.


metodologia modura

Nola hasi?

Garrantzitsua da, ahal den neurrian, ikasleek arazoa berea

egitea, ulertzea eta galderak planteatzea.

Galdera ona planteatzea ez da erraza. Heldutasunarekin,

pentsamendu kritikoarekin lotuta.

Sormena erabili beharko da, besteak beste, galderakplanteatzeko.

Galdera ona planteatzea ez da erraza.


metodologia modura

Galdera ona planteatzea ez da erraza.

Ikerketa galdera onak planteatzen ikasteko tresna desberdinak(Sanmartí eta Márquez, 2012):

-Testuak-Egunkarietako berriak-Publizitatea-Esperimentazio-lanen diseinua-“Ariketak”: ebaluazio galderak…


metodologia modura

Aldagaiakidentifikatu beharkodira: zeinmantendu, zeintzukaldatu, laginkopurua…

Pollen (2009)

kopurua…

Behaketa bada, zerbehatu zehaztu, zenbat aldizerrepikatu…

Datuen bilketa nolaegingo den, nolakuantifikatu, neurriak…


metodologia modura

Aldagaiak identifikatu


metodologia modura

Diseinua


metodologia modura

Neurketak nola egin


metodologia modura

Neurketak nola egin. Zer behatu

Ura bakarrik ¼ aspirina Aspirina osoaKoilarakada

bat azukre

Bi koilarakada

azukre

Nola eragiten dute aspirinak eta glukosak lore moztuen iraupenean?

bat azukre azukre

2013

/11/

12

Kolore gorri bizia.

Usain goxoa.

Zurtoina zuzen.

Kolore gorri bizia.

Usain goxoa.

Zurtoina zuzen.

Kolore gorri

bizia.

Usain goxoa.

Zurtoina

zuzen.

Kolore gorri

bizia.

Usain goxoa.

Zurtoina

zuzen.

Kolore gorri

bizia.

Usain goxoa.

Zurtoina

zuzen.

2013

/11/

17

Kolore gorria galtzen

doa, zuritzen

jarraitzen dute.

Tamainaz nahiko

handiak jarraitzen

dute.

Usain goxoa.

Erditik kolorea

mantentzen dute.

Bekaldetik txikitzen

eta belzten doaz.

Usaina galtzen hasi

dira.

Zurtoinak tolesten

Batek bere

kolore gorria

galdu du

(belztuta),

bestea ia

galdu du ere.

Asko txikitu

Bat nahiko

txikitu eta

belztu egin

dira.

Bestea kolore

gorria

mantentzen

Biak nahiko

txikitu eta

belztu egin

dira.

Nahiko txikitu

egin dira biak.

Usaina galtzen


metodologia modura

Datuen adierazpena

Ikerketak mota desberdinekoak izan daitezke, eta aurkitu

denez Lehen Hezkuntzan batez ere “aldagaiak testeatzea”

gehiegi erabiltzen da (Loxley, Dawes, Nicholls, eta Dore, 2010)


metodologia modura

gehiegi erabiltzen da (Loxley, Dawes, Nicholls, eta Dore, 2010)

- Esplorazioa, gertakariak behatzea

- Aldagaiak testeatzea

- Patroiak bilatzea: “danok egiten dugu salto eta

ikusten dugu ea patroirik dagoen (hanken luzera….)”


metodologia modura

- Sailkatzea eta identifikatzea

- Ereduak, maketak eraikitzea: ilargiaren faseak,

pinguinoen kokapena taldean

- Ikerketa teknologikoa: zirkuito elektrikoak


metodologia modura

Beti ere, kontzeptu zientifikoak ikastea helburu bat

bada, ikerketa soila ez da nahikoa, sekuentzia

zabalagoan txertatu beharko da, beste esperientzia

batzuekin batera.

Proiektuak Europan

Ikerketa metodologia modura. Adibideak

Ikerketan oinarritutako i(ra)kaskuntzan oinarritutakounitateak sortu dituzte:

- Ikerketa zientifikoan murgildu- Kontzeptu gutxi- 10-20 saio- ikasketa esperientzia sekuentziatuak

www.fondation-lamap.org

Proiektuak Europan


Izaki bizidunen garapenarekin zerikusia dutenak

Hazia? Landarea? Haziak direnakidentifikatzen saiatu. Hazien behaketa. Zer da hazia eta zer ez. Haziek ernetzeko dituzten


beharrizanak. LH 3. Pollen proiektua.

Nola eragiten du musika motak (klasikoa, heavy-a, isiltasuna, txistua) dilistenhazkuntzan? 17 urteko ikasle valentziarrak, 2012ko 'Google Science Fair'-en finalistetakoak


Irakasleak proposatuta: Ilargiaren faseak gizakionerditzean eragina du? Kolazko edariek nola eragiten dute arterietakopresioan?



presioan? Ikasleek proposatuta: Nola eragiten du ariketa fisikoak

bihotzeko maiztasunean, arnas maiztasuneaneta arterietako presioan?Ilargiaren zikloak eraginik du landareenhazkuntzan? Orbanak (lunarrak) hereditarioak dira?Txakurrek zein estimuluri egiten diote kasu?

DBH Fernández (2009)


Zein da buruaren tamaina/gorputzaren tamaina proportzioa? Adinarekin aldatu egiten da? LH 2. Ama bat dator umetxikiarekin eskolara eta burua handia duela iruditzen zaie.


txikiarekin eskolara eta burua handia duela iruditzen zaie. Neurketak egiten dituzte eta ikusten dute proportziodesberdina dutela. Loxley, Dawes, Nicholls, eta Dore (2010), 54

Nolakoak dira zetazko harrak? nolakoa da bere bizi-prozesua? LH1 García (2009)

BarraskiloakTxitoen arrautza barruan zer gertatzen da?


Ogi bedeinkatua zergatik ez da usteltzen? DBH 3 Fernández eta López (2005)

Izaki bizidunen garapenarekin zerikusia dutenak.

Deskonposizioa


Ogiaren usteltzea esku garbiekin eta zikinekin ikutu ostean.


Ero-Tolliver, Lucas eta Schauble (2013, 2138 o.)


Izaki bizidunen garapenarekin zerikusia dutenak.

Deskonposizioa

Ero-Tolliver, Lucas eta Schauble (2013) 23 haur (6-7 urte). EEBB

1 fasea. Etxetik lurra ekarri eta behatu: testura, kolorea, hezetasuna, bizidunak…3 lur mota desberdin aztertu

Hasiera. Hostoei basoan zer gertatzen zaie? Zergatik ez dago dena hostoz estalita?

3 lur mota desberdin aztertuKanpora atera eta zuloa egin. Behatu desberdintasunak

2 fasea. Platano eta kalabazen usteltzea behatu

3 fasea. Eskolako konpostagailua bisitatu

4 fasea. Konpostagailuko lurra eta beraiena konparatuKonpostari buruz irakurri

5 fasea. Letxuga hostoak baldintza desberdinetan.

6 fasea. Lur-zizareak behatu

5 fasea.

Letxuga hostoak baldintza desberdinetan.1. Konposterako lurrean. Leiho ondoan, ureztatu.2. Beraiek ekarritako lurrean. Leiho ondoan, ureztatu.3. Plastiko barruan, lurrik gabe4. Plastiko barruan, lurrik gabe baina buztitako paperarekin

Irakasleak lagunduta erabaki baldintzak eta nola eginneurketak (nola dakigu hostoa atzo baino txikiagoa den?

Eztabaida ugari.

4. Plastiko barruan, lurrik gabe baina buztitako paperarekin

Emaitzak: askoz konszienteagolurrean dauden izaki bizidunetazeta beraien funtzioaz. Deskonposizioaren besteikuspegi bat: prozesua eta ezbukaera

Beste kontzeptu zientifiko batzuk: ilargiaren faseak / flotazioa…


Zeintzuk dira eta nolakoak ilargiaren faseak? Ilargiaren behaketatik ilargiaren faseak eta beraienzergaitia ezagutu. LH 4 Trundle, Atwood eta

Lata desberdinen (cocacola light, normala eta 7up) flotazioarenzergaitia ikertzea. LH. Ward, Roden, Hewlett, eta Foreman (2008), 12

zergaitia ezagutu. LH 4 Trundle, Atwood eta Christopher (2007)

Ura ikertzen. HH 4-5. Siry (2013). Luxenburgo


Beste kontzeptu zientifiko batzuk: flotazioa…

Zer hondoratu zer flotatutik, aldaketak proposatzera eta flotazioaren zergatietaz hitz egitera

Ura ikertzen. HH 4-5. Siry (2013) Ikerketa komunikatzen. Argazkiak, bideoak ateratzen dituzte, marrazkiak egin


Beste kontzeptu zientifiko batzuk: flotazioa…


Pinguino enperadoreen koloniak simulatzen. Filma ikusi eta zergaitia jakin nahi. Nola simulatu Antartikoko badintzak? Saio-hodiak, eraztunetan, ur beroarekin hozkailuan ordu betez. LH5.

Beste kontzeptu zientifiko batzuk: bero transmisioa

hodiak, eraztunetan, ur beroarekin hozkailuan ordu betez. LH5. Loxley, Dawes, Nicholls, eta Dore (2010), 56 o.

Beste batzuk: ebaporazioa, haginetako pasta…

HH-n Monica Calvo, Nerea de Diego eta Igone Perea


Adibideak inguruan

Zunda globoak DBH 3 (Tolosako Hirukide) http://www.eitb.com/es/audios/detalle/1365470/izar-galaktik-iii-proyecto-escolar-estratosferico/


Adibideak inguruan

Donostiako La Anunciata Ikastetxeko Juan Carlos Lizarazu irakasleakzuzendutako lanak: “ZONAS VERDES DE PASAIA: UN MUNDO POR DESCUBRIR”,

“FUENTES PÚBLICAS DE PASAIA”, iturrietako uraren kalitatea neurtzeko, “PEDALEANDO EN EL FUTURO”, bidegorri baten diseinua, “PLAIAUNDI”, hirulaku moten inguruko eboluzioa, “MAPA DEL RUIDO EN PASAIA”, ¿EL ALGODÓNNOS ENGAÑA? HIGIENE Y LIMPIEZA DE LOS FREGASUELOS Y SUS CONSECUENCIAS MEDIOAMBIENTALES”, “EL PLANCTON DE LOS HUMEDALES COMO BASE DE LA CADENA TRÓFICA; ESTUDIO EN EL PARQUE ECOLÓGICO PLAIAUNDI”

Ikerketa metodologia modura. Zer egin dezakegu

ikerketarako gaitasuna hobetze aldera?

50 ikasle, Holandan, 16-17 urte.

Schalk, van der Schee eta Boersma (2013)

9 saio. Lehena: zer da ikerketa ona

Ikerketak: Ahorako bakterioen aurkako produktuak erabiliostean haginetako bakterio-kopurua; ikasleen eta beraiengurasoen erretze-ohiturak; adina eta epe laburreko memoriarenarteko lotura

Ikerketa “onen” irizpideak (11/23) konpartitu eta hausnartzeabultzatu


ikerketarako gaitasunak hobetze aldera?

Bi estrategia desberdin ikasleekin hausnarketa bultzatzeko:


- Hausnartu beraien ikerketaz. Plangintza txostena entregatu eta Feedback-a ematen zaie. Reflection In Action –RIA-

- Beste ikerketa-lanen ebaluaketa ariketak egin (galdera; hipotesia; aldagaien kontrola eta neurketak; besteen lana). Reflection On Action –ROA-


ikerketarako gaitasuna hobetze aldera?


Ikerlariek grabatu egiten dituzte saioak. Ikasleek irizpideetaz hitz egiten dutenean

Aipatuenak:

-ikerketa galdera (1)

-aldagaiak (8,9)

-Hipotesiaren formulazioa (3,4)

-Neurketak nola egin (12, 13)

Ikasleek irizpideetaz hitz egiten duteneankontatu (ikerketan, hausnarketan)


ikerketarako gaitasunak hobetze aldera?


Irakasleek batez ere galderak bota, problematizatu. Ondo.

Estrategia biek laguntzen dute, baina desberdin. Hoberenabiak konbinatzea.

Irakaslearen beharra zentzua emateko, orokortzeko, irizpideak barneratzeko.

Ikasleek erantzun bai, baina deskriptiboki.

Azalpen, orokortze eta aplikazio gehienak irakasleenak.

Irakasleon zeregina. Zer egin dezakegu?GA

LDER

A 1. Ikerketa galdera espezifikoa eta mugatua da

2. Galdera egokia da ikerketa kontuan hartuta

H

IPO

TESI

A 3. Hipotesia espero den emaitza edo azalpen posiblea da, teoriarekin lotuta dago

4. Hipotesian oinarrituta, predikzio bat formulatzen da espero daitezkeen behaketen edo neurketen inguruan (hipotesia egia bada, orduan...)

DIS

EIN

UA

5. Aldagai askea (independientea) eta menpekoa (dependientea) identifikatuta daude

6. Eragina izan dezaketen beste aldagai guztiak identifikatu dira eta konstante

DIS

EIN

UA

6. Eragina izan dezaketen beste aldagai guztiak identifikatu dira eta konstante mantentzeko neurriak hartu dira.

7. Azalduta dago nola egingo diren aldagai askearen aldaketak

8. Zehaztasunez azalduta dago nola neurtuko den eragina aldagai menpekoan

NEU

RK

ETA

K

9. Egingo diren behaketek eta neurketek ez dute eraginik izango behaketa eta neurketa horien emaitzaren gainean. Ezin denean ekidin, adierazita dago.

10. Aldagai independienterako aukeratu diren balioen tarteak, aldagai menpekoaren espero diren aldaketekin bat datoz, egokiak dira egingo den ikerketarako.

11. Lagina tamaina handikoa da

12. Laginaren aleak ondo aukeratuta daude

13. Egingo diren behaketen edo neurketen kopurua handia da, egokia.

Nola garatu konpetentzia zientifikoa? Datuak erabili. Nola garatu konpetentzia zientifikoa? Datuak erabili.

Eztabaidak.

Nola garatu konpetentzia zientifikoa? Datuak erabili.

Eztabaidak.

Ikerketa batean parte garrantzitsua eta gaitasun zientifikoarenosagai propioa: datuen erabilera edo argumentazio gaitasuna.

Pentsamendu kritikoari lotuta.Pentsamendu kritikoari lotuta.

Ondo desberdintzea dakar zer den datua eta zein den ondorioa. Azalpen kausal onak eraikitzearekin eta baieztapenakjustifikatzearekin du zerikusia.

Askotan deskribapen hutsean geratzen dira ikasleak edo datueiteoriaren balioa ematen diete.


Eztabaidak.

3. Australian (hego hemisferioa) jende askok Gabonak hondartzan

bainatzen ospatzen ditu. Azaldu zergatik den hego hemisferioan uda

da ipar hemisferioan (gurean) negua den bitartean. da ipar hemisferioan (gurean) negua den bitartean.

66tik (1. maila LH Gradua) %47 inklinazioagatik,

Lurra inklinatuta dago, Lurraren ardatza

inklinatuta dago


Eztabaidak.

- Datu desberdinak eman eta ea zein ondorio atera daitekeen.

- Teoria zientifiko desberdinak eraikitzeko bildu diren frogak- Teoria zientifiko desberdinak eraikitzeko bildu diren frogakezagutarazi.

- Teoriak eta datuak kontrastatu

- Eztabaidak.

USCko RODA taldea

Datuak, eztabaida metodologia modura. Adibideak

Hartu ahal ditugu animaliak putzu bat aztertzera goazenean? LH4. López Rodríguez eta Jiménez Aleixandre (2007)

Granjetan eta askatasunean jaiotako txiten kolore desberdintasuna. 3DBH. Jiménez, Bugallo eta Duschl (2000)

Giza-arrazak eta inteligentzia. 3 DBH. Jiménez Aleixandre eta Puig (2010)

Zer arrantzatu, salmoiak ala sardinak? Badia bat nolakudeatu? 3 DBH. Bravo eta Jiménez-Aleixandre (2010)

http://rodausc.eu/central/090522/

LH3-4. 21 ikasle. EEBB


Ryu eta Sandoval (2012)

Haurrek zailtasunak izaten dituzte argumentazioan:

- ondorioen datuak ez dituzte aipatzen, - ondorioen datuak ez dituzte aipatzen,

- ez dituzte kontrako argudioak kontuan hartzen,

- zailtasun handiak dituzte datuen eta ondorioen arteko

loturak egiten (justifikazioak)

…

Batzuetan helburua ez dutelako argi.

LH3-4. 21 ikasle. 3 ordu/aste



Iraila-Martxoa: Elektrizitatea eta magnetismoa

Apirila-Ekaina: Harriak eta mineralak

Gai bakoitzean, galderak planteatzen dituzte, ekintza

gidatuak eta irekiak egiten dituzte, aurkezpenak,

ikerketak… Guztira 8 aurkezpen egiten dituzte (4

ikerketen planifikazio, 4 ikerketen bukaeran).

Nola hobetu neurtzeko tresnak, ikasturte hasieran eta bukaeran:

Argumentua eraikitzeko ariketa: Hartz zuriari zer gertatukozaio (6.18/12 → 9.45/12)

Argumentuak ebaluatzeko ariketa: T-rex-ari buruz bi



irizpideak

Argumentuak ebaluatzeko ariketa: T-rex-ari buruz bizientzialarien argudioen artean hoberena aukeratu (3.19/4 → 3.9/4) eta zergatik (irizpide epistemikoak) (1.33/4 → 2.38/4)

Urtea Kume gazteak dituzten hartz

eme helduen portzentaia

2001 26

2002 21

2003 19

2004 17

2005 16

2006 15



Klaseko argumentazio-arauak

Zer gertatu da? Prozesua ezagutzeko saio guztiak grabatzen dituzteeta irakaslearen eta ikasleen diskurtsoak aztertu.

Irakaslea

Nola dakizu? Nolakonbentzitzen dituzu

besteak?

Klaseko argumentazio-arauaksortu, barneratu:

1. Zure baieztapenakoinarritu

2. Eman datuak

3. Eman justifikazioak

Zer gertatu da? Irakaslearen eta ikasleen diskurtsoa

Zer jaten du espezie inbaditzaileak, untxiak ala belarra? DBH1-3.

IQWST: Reiser, Sandoval…


Teknologia berriak erabili, software-a sortu datuen erabileraneta justifikazioan laguntzeko

Zer jaten du espezie inbaditzaileak, untxiak ala belarra? DBH1-3. Berland eta Reiser (2011)


IQWST: Reiser, Sandoval…

Galapagoetako irla batean zein txonta espeziek bizirautendute? zergatik? DBH 1. Berland eta Reiser (2009)


Zooen alde ala kontra? 1DBH. Erduran, Simon eta Osborne (2004)

IDEAS proiektuko ariketak: KING’S COLLEGE LONDON (2009): IDEAS (Ideas, Evidence and Argument in Science) Project. Londres

IDEAS proiektua

(Ideas, Evidence and Argument in Science) Project. Londres http://www.kcl.ac.uk/schools/sspp/education/research/projects/ideas.html; http://phobos.xtec.cat/cdec/index.php?option=com_content&view=article&id=58&Itemid=48; CENTRE DE DOCUMENTACIÓ I EXPERIMENTACIÓ EN CIÈNCIES I TECNOLOGIA (2007)

Euglena

Ikusmena

Aztarnak. Zer ateratzen dugu iruditik? Zergatik, zertan oinarritu? Frogekiko errespetua, objetibotasuna. LH. Ward, Roden, Hewlett, eta Foreman (2008), 10-11

Beste batzuk, gai zientifikoak


eta Foreman (2008), 10-11

Hazien dispertsioa. Hazi desberdinak kutxa batean. Beraieksailkatu. Haziak ikusita, nola dispertsatzen dira? LH 4 Ward, Roden, Hewlett, eta Foreman (2008), 69

hanken aztarnak, tamaina…

Topo egin, bata hegan atera, batakbestea harrapatu, une desberdinetan…

Adibide gehiago Flamenkoak, DBH

Energiaren inguruko hiru dilema. DBH1 (Garcia-Mila, Gilabert, Erduran eta Felton, 2013)

Beste batzuk, gai soziozientifikoak


Kontzeptu zientifikoak inplikatuta dauden gizarte gaiak: ingurumena, genetika… Bestelako justifikazioak daude.

Erduran eta Felton, 2013)

65 ikasle. Iritzi desberdina duten bikoteka eztabaidatzen. Helburuakeman: adostasuna, konbentzitzea

Eztabaidak argumentazioa hobetu

Eztabaidaren helburuaren menpe

Irizpideak:

Norbere iritziaren aldeko arrazoiakNorbere iritziaren kontrako arrazoiak

Beste posizioaren aldeko arrazoiak

Beste posizioaren kontrako arrazoiak

Esnearentzako paketatze hoberena aukeratzen. DBH 1-2. Kortland(1997)

Zebra muskuilua dagoen ibai batean zer egin?DBH 2. Hogan (2002)

Beste batzuk, gai soziozientifikoak


Errepidea eraiki? DBH 2. Patronis, Potari eta Spiliotopoulou (1999)

Genetikarekin lotutako dilemak. DBH 2. Zohar eta Nemet (2002)

Salmoi transgenikoen piszifaktoria ipini? Animalia transgenikoeninguruko rol-debateak. Simmoneaux (2001)

Taiwan-en laugarren zentral nuklearra ipini? DBH 4. Wu eta Tsai(2007)

…

Detektibeetan jolasten. Lapurrek portatil bat eraman dute, pistakditugu: aztarna digitalak, hanka-aztarna, erosketak egitekozerrenda, zapatek utzitako lurra, ehunetako zuntzak, 5 susmagarrien boligrafoak, hatzamar aztarnak, oinetakoak… LH5.

Kontzeptu zientifikorik ez


susmagarrien boligrafoak, hatzamar aztarnak, oinetakoak… LH5. Loxley, Dawes, Nicholls, eta Dore (2010), 51 o.

Irakasleon zeregina. Zer egin dezakegu?


Gelan giro irekia mantendu, galderak planteatzeko, eztabaidak sortzeko…

Komunikazioa zaindu, galdera “onak” egin, eta ikasleeilagundu beraienak birformulatzen: zure iritziz zer gertatukolagundu beraienak birformulatzen: zure iritziz zer gertatukozen baldin eta…?, zeintzuk dira egoera bi hauen artekodesberdintasunak?, zergatik uste duzu zure emaitzakdesberdinak direla?, nola frogatuko zenuke?, zertanoinarritzen zara hori esateko?...

Ikasleek ikertzeko aukera izan behar dute, baina baita ere

ikasten ari diren eta lanean ari diren irakasleek. Ikerketan

murgildu behar dira, ikerketari buruz dituzten ideiak


murgildu behar dira, ikerketari buruz dituzten ideiak

aldatzeko. (COSCE, 2011; Morrison, 2012)

Windschitl (2003): irakasle ona izateko ikerketan

oinarritutako metodologian, faktore esanguratsuena

irakasleak ikerketa zientifikoan duen esperientzia da.


Kontrakoa ematen badu ere, horrelako metodologiektradizionalek baino irakaslearen inplikazio handiagoa eskatzendute eta rol berriak hartzea bai irakasleak bai ikasleek ere. Crawford (2000)

Rol berriak bete.

MotibatzaileaDiagnostikogileaGidariaBerritzaileaEsperimentatzailea

IkertzaileaEreduaJakintsuaLaguntzaileaIkaslea


+ orokortzeen bultzatzailea

Saiatu, gelara eraman eta egindakoaz…


hausnartuikertu

komunikatu

GALerako Jon Castrok diseinatu eta martxan ipintzeko ikerketa

(Usansoloko Unkina ikastetxea)

Energia. LH 6

Bero transmisioaren aurrean material eroaleak eta isolatzaileak.


Aurreideiak konpartitu

Informazioa bilatu.

Ur beroa nola hotzitzen den aztertu: material desberdinez(artilea, forro polarra, aluminioa, papera,….) inguratuta daudenontzietan

Izotz blokeak nola urtzen diren aztertu: material desberdinarekin (artilea, forro polarra, egurra,…) kontaktuan

GALerako Leire Hernández-ek diseinatu eta martxan ipintzeko

eztabaida duen sekuentzia (Algortako San Nikolas Ikastola)

Ugalketa. LH 4.


Gaiaren bukaeran

Ugalketa asexuala/klonazioa

Ugalketa sexuala/Bioaniztasuna/eboluzioa

GALerako Leire Hernández-ek diseinatu eta martxan ipintzeko

eztabaida duen sekuentzia (Algortako San Nikolas Ikastola)

Zer da klonazioa? Aurreideiak, definizioa, adibideak, abantailak eta desabantailak


Eztabaida: galtzeko arriskuan dauden espeziebatzuetako (bale urdina, panda hartza, marrazo zuria) har eta emea aurkeztu, oso ezaugarri“onak” dituztenak. Klonatu ala ugalketa sexualaondorengoak izateko?

Bioaniztasuna

Eskerrik asko eta animo!!!

[email protected]

A las lentejas no les gusta el heavyTres jóvenes valencianos someten a cuatro muestras de lentejas a sonidos constantes y concluyen que las que 'escuchaban' música clásica crecieron más que las expuestas a heavy metal22.05.12 - NIEVES FERNÁNDEZ | EL CORREO DIGITAL

La música amansa a las fieras y hace crecer las plantas. Si, han leído bien. Y no, no es una broma. Tres chavales de 17 años, Eduardo Sancho, Sandra Bargues y Laura García, lo han comprobado en un experimento que les ha valido ser finalista en los premios 'Google Science Fair' para iniciativas innovadoras presentadas por escolares. Estos alumnos del Instituto Sagrado Corazón de Godella(Valencia) han demostrado los efectos positivos de la música en el crecimiento de las plantas... Pero han (Valencia) han demostrado los efectos positivos de la música en el crecimiento de las plantas... Pero han ido más allá y han determinado qué tipo es la más beneficiosa.Durante ocho días han mantenido cuatro muestras diferentes de lentejas expuestas a diferentes sonidos: una con música clásica, otra con 'heavy metal', la tercera con un pitido constante, y la última, en silencio. Las legumbres estaban 'plantadas' en algodón dentro de un tarro e insonorizadas con una campaña de cristal. A través de un agujeros se insertó a cada una un auricular y se dejó pasar el tiempo.Pasadas las ocho jornadas, los resultados han hablado por sí mismos. Las lentejas que 'escuchaban' a Bach habían crecido entre 10,5 y 8,5 centímetros. Las 'aficionadas al 'heavy' se habían desarrolado 6 centímetros, aunque alguna ni siquiera llegaba a los 3 centímetros. Por su parte, las cultivadas en un entorno sin ruido y las sometidas a un pitido constante habían crecido de forma muy parecida, aunque menos que el primer caso.El proyecto, al que han llamado 'Plantas, brotes y Bach', es uno de las ocho propuestas españoles finalistas en la última edición de los 'Google Science Fair', una competición a la que se han presentado miles de iniciativas de más de cien países. "Elegimos el cultivo de lentejas porque el tallo y las hojitas crecen muy rápidamente una vez que están envueltas en algodón con agua", ha explicado Sancho, amante de la música y que toca el saxo.

1 Euglenak ez du zelula-paretik 2 Euglenak kloroplastoak ditu

3 Euglenak nukleoa du 4 Euglena izaki zelulabakarra da

5 Normalean Euglena berdea da6 Nukleoak ADN-a du eta zelula osoaren aktibitatea kudeatzen du

7 Kloroplastoei esker zelulak fotosintesia egiten du

8 Bakuolo batek zelula barruko likido kantitatea kontrolatzen du10 Hasiera batean Euglenak

Euglena: landarea ala animalia?

9 Euglenak ingurutik absorbi ditzake elikagaiak

10 Hasiera batean Euglenak nahasmena sortu zuen zientzialarien artean

11 Euglenak uretan igeri egiten du12 Euglenak bere elikagaiak ekoiz ditzake

13 Euglenak bakuolo bat du 14 Euglena argiarekiko sensiblea da

15 Euglenak zitoplasma du 16 Euglenak forma alda dezake

17 Euglena laku eta putzuetan bizi da18 Euglena tenperaturarekiko sensiblea da

19 Euglena ugaldu egin daiteke20 Izaki bizidunak sailkatzeko bi talde baino gehiago daude

Euglena animalia dela aditzera ematen duten ebidentziak

Euglena landarea dela aditzera ematen duten ebidentziak

Euglena izaki biziduna dela aditzera ematen duten ebidentziak, animalia edo landarea izan daitekeelarik

Euglena ez dela ez animalia ez landarea aditzera ematen duten ebidentziak

Euglena animalia dela aditzera ematen duten ebidentziak

Euglena landarea dela aditzera ematen duten ebidentziakduten ebidentziak duten ebidentziak

Euglena animalia dela pentsatzeko ebidentzia nagusia:

Euglena animalia dela pentsatzeko ebidentzia nagusia:

Ebidentziak aztertu ondoren, Euglena animalia ala landarea dela uste dut?

Eztabaidatu taldean. Iritziz aldatu duzu? Zergatik?

1 Teoria: Argi-izpiak gure begietatik objetuetara bidaiatzendute, eta horrela ikus ditzakegu objetuak.

2 Teoria: Argi-izpiak argi-iturri batek sortzen ditu, objetuetanisladatu eta gure begietara bidaiatzen dute, eta horrela ikusditzakegu objetuak.

Nola ikusten ditugu gauzak?

Honako ebidentzia hauek irakurri eta eztabaidatu ea zein teoriababesten duten (bata, bestea, biak, bat ere ez):

a. Argiak lerro zuzenean bidaiatzen dub. Guztiz gau denean ere, eguzkirik ez dagoenean, ikusi egiten duguc. Eguzki-betaurrekoak begiak babesteko erabiltzen dirad. Argirik ez badago, ezin dugu ezer ikusie. “Begietara tinko begira dezakegu”, “begirada eusten dugu”, “begiradarekin hil egiten dugu”, “begiradarekin liluratu egiten dugu”

Ikerketa galdera: 2 irizpide

Hipotesiaren planteamendua: 4 irizpide

Ikerketaren diseinua: 4 irizpide

Behaketa eta neurketak: 7 irizpide

Ondorioak eta azalpena: 3 irizpide

Ebaluaketa: 3 irizpide

GALDERARI DAGOKIONEZ1. Ikerketa galdera:- dituen terminoak eta esamoldeak ez dira anbiguoak- espezifikoa eta mugatua da

2. Garrantzitsua da desberdintzea ikerketa galderak deskribapen bat eskatzenduen ala hipotesi baten konprobatzea eskatzen duen.

HIPOTESIARI DAGOKIONEZ3. Ikerketa galderarekin bat datorren hipotesia formulatu beharko litzateke:espero den emaitza edo azalpen posiblea daespero den emaitza edo azalpen posiblea da

4. Hipotesia konprobatzeko modukoa izan behar da

5. (Ia) beti posible da hipotesi bat baino gehiago formulatzea

6. Hipotesian oinarrituta, predikzio bat formulatzen da espero daitezkeenbehaketen edo neurketen inguruan (hipotesia egia bada, orduan...)

IKERKETAREN DISEINUARI DAGOKIONEZ

7. Ikerketa deskriptiboetan, esplizituki azaldu behar dira behatuko direngertakariak, ezaugarriak

8. Hipotesiak konprobatzeko ikerketetan, aldagai askea (independientea)eta menpekoa (dependientea) identifikatu behar dira

9. Hipotesiak konprobatzeko ikerketetan, eragina izan dezaketen bestealdagai guztiak identifikatu egin behar dira eta konstante mantendu ahalden neurrian.den neurrian.

10. Hipotesiak konprobatzeko ikerketetan, “kontrol esperimentua” eginbeharko litzateke

BEHAKETA ETA NEURKETEI DAGOKIENEZ

11. Behaketek eta neurketek ez lukete eraginik izan beharko behaketa etaneurketa horien emaitzaren gainean, eta ezin denean eraginen bat ekidin,adierazi egin behar da.

12. Aldagai independienterako aukeratzen diren balioen tarteak, aldagaimenpekoaren espero diren aldaketekin bat datozenak izango dira.

13. Gailuaren sentikortasuna egingo diren neurketen kasurako egokiaizan behar da.

14. Lagina populazioaren adierazlea (representatiboa) izan beharkolitzateke:- tamaina handia-azarezkoa edo estratifikatua, eta laginaren aukeraketa ez lukezerikusirik izan behako ikerketaren gaiarekin. Egiten diren behaketenzerikusirik izan behako ikerketaren gaiarekin. Egiten diren behaketenedo neurketen kopurua handia izan behar da.

15. Emaitza arraroak edo anomaloak aztertu egin beharko liratekeerabakitzeko ea aurrerago erabil daitezkeen.

16. Neurketen batezbestekoa ateratzen bada, edukiaren arabera eginbeharko da.

17. Neurketen arteko desberdintasunez hitz egiteko desberdintasunaestatistikoki esanguratsua izan behar da.

ONDORIOEI ETA AZALPENARI DAGOKIENEZ

18. Ondorioek ikerketa galderarekin bat egin beharko lukete eta,hipotesien konprobazioaren kasuan, hipotesiarekin.

19. Korrelazioa ez da harreman kausalaren berdina.

20. Esan egin behar da azalpena kausala den (kausekin lotuta) edo20. Esan egin behar da azalpena kausala den (kausekin lotuta) edofuntzionala (ondorioekin lotuta)

EBALUAZIOARI DAGOKIONEZ

21. Ikerketa ez bada baliogarritasunez eta fidagarritasunez egiten,emaitzak zalantzan egongo dira.

22. Posible bada, ikerketaren emaitzak beste ikerketa baten emaitzenlaguntzaz baieztatu behar dira.

23. Ondorioa onartutako ideiekin (teoriekin), zentzuarekin etaesperientziarekin alderatu beharko litzateke.

(0) (1) 1. Proposamena argia da?

Ez dago argi zein den aukera

Argi uzten da zein da aukera

2. Proposamenaren abantailak

Proposamena ez da justifikatzen abantailak agertuz

Proposamena justifikatu egiten da, abantailak azalduz

3. Proposamenaren limitazioak

Ez dira proposamenaren limitazioak agertzen

Proposamenak dituen limitazioak aipatzen ditu

4. Beste aukeren limitazioak

Ez dira agertzen beste aukeren limitazioak

Albo batera utzitako aukeren desabantailak edo limitazioak azaltzen dira limitazioak limitazioak azaltzen dira justifikatzeko zergatik ez diren aukeratu

5. Beste aukeren abantailak

Ez dira agertzen beste aukeren abantailak

Albo batera utzitako aukeren abantailak azaltzen dira

6. Koherentzia Proposamena ez da mantentzen testuan zehar

Proposamena mantendu egiten da testuan zehar

7. Informazioa Ez dago bestelako informaziorik

Informazioa ematen da, datuak adibidez edo ikasleak ezagutzen duen informazioa

1. EGITURA KAUSALA. Zientziak gertakari naturalen kausak ulertzeabilatzen du. Horregatik, argumentu zientifiko batek baieztapenkausalak izan beharko lituzke.

2. KOHERENTZIA KAUSALA. Argumentu zientifiko gehienek esaldikausalen kateak eta sareak eskeintzen dituzte. Kate hauek koherenteakizan behar dira eta narrazio orokor bat eraiki.

3. EBIDENTZIAK EMAN. Baieztapenak datuen bidez eraikitzen dira; beraz3. EBIDENTZIAK EMAN. Baieztapenak datuen bidez eraikitzen dira; berazargumentu on batek baieztapoenak azaldu nahi dituen datu horiekaipatzen ditu. Zenbat eta gehiago, hobea.

4. JUSTIFIKAZIOAK EMAN. Azalpen on batek esan egiten du nola lotzenden datua baieztapenari.

Zergatik hil dira flamenkoak? Datu desberdinak laku gazi batekoekosistemari buruz, euriteak, ehiztariak… Software bereziarenlaguntzaz. LH6. Kyza, Constantinou eta Spanoudis (2011)



%69-85-k ondorioadatuetan oinarritzen dute

Inork ez du gehiengopuntuazioa lortzen.



Datu geologikoak interpretatzen. Unibertsitateko lehen maila(ozeanografia). Kelly eta Takao (2002)

Dinamikako kontzeptuak ikasteko (bola bat hegazkinetik erortzen, Mission to Mars filmeko zatiak, sokatira batean egoeradesberdinak…). 1 BATX. Eskin eta Ogan-Bekiroglu (2013)

Kandelak nola erre eta itzaltzen diren pitxarretan sartzean. Magisteritza. Oliveira eta Sadler (2008)

Lurrikaren kausaren teoria desberdinak. Duschl (1995)

Zergatik desagertu dira patioko putzuak? Ebaporazioarekinlotutako ikerketak. Bi urtetan oso desberdin. Batean esperimentu/ikerketa egituratuak nagusi (urkantitatea/azalera/tenperaturak ebaporazio abiaduran duen


Beste kontzeptu zientifiko batzuk: ebaporazioa…

kantitatea/azalera/tenperaturak ebaporazio abiaduran dueneragina..); bestean eguneroko esperientzia. Ikasleen baliabidedesberdinak aprobetxatu. LH 5. Maskiewicz eta Winters (2012)

Pailazoaren sudur distiratsua. Zirkuito elektrikoak. LH 3. Pollenproiektua. www.fondation-lamap.org


Beste kontzeptu zientifiko batzuk: DBH…

Ponpen inguruko galderak: ze eragin du azkar edo astiro putzegiteak tamainan? erabilitako likidoaren konposizioak nolaeragiten du? Ward, Roden, Hewlett, eta Foreman (2008), 53

Zein haginetako pasta da hoberena? DBH 3. Haginaksimulatzeko txirlak erabiltzen dituzte eta pasta desberdineneragina konprobatu azidoa botaz. Crujeiras eta Jiménez-Aleixandre (2012)

Zientzian aritu zientzia klaseetan: ikertu, argudiatu...Ryueta Sandoval (2012) Iraila-Martxoa:...

Documents

Transcript of Zientzian aritu zientzia klaseetan: ikertu, argudiatu...Ryueta Sandoval (2012) Iraila-Martxoa:...