1. Kalitatearen kontzeptua itzulpengintzan

1980ko hamarkadaren amaieran “kalita-te” terminoa funtsezkoa izan zen proiektuakkudeatzerakoan. Era guztietako sektoreetan,zerbitzuaren edo azken produktuaren kalita-tea bermatzeko xedez irizpide objektiboaketa neurgarriak bilatzeko sortutako arauekgoratu zuten termino horren garrantzia.

Itzulpengintzaren alorreko enpresa, era-kunde eta profesionalek ez diote egun ihesegiten normalkuntza, egiaztapen eta kalita-tearen ziurtapen joera horri. Itzulpen Zerbi-tzuen Europako Kalitate Araua (EN-15038ARAUA) dugu horren erakusgarri, 2006komaiatzaren 17koa.

Nolanahi ere, zehaztu beharra dagoitzulpengintzaren alorrean prozedura jakinbatzuk betetzeak ez dakarrela nahitaez xedetestuaren (XT) –azken produktuaren– kali-tatea ziurtatzea, faktore ugarik eragiten bai-tiote itzulpen prozesuari.

Izan ere, itzulpen enpresek jasotzen di-tuzten ziurtagirien helburu bakarra da beze-roei frogatzea irizpide neurgarri batzuk eza-rri dituztela zerbitzuak emateko erabiltzendituzten prozedurei dagokienez.

Itzulpen kalitatea, eta, ondorioz, itzul-pen kalitatearen ebaluazioaren (IKE) emai-tza ere, kontzeptu erlatiboa da (hainbatfaktoreren mende baitago: bezeroaren iriz-pidea, sorburu testuaren (ST) kalitatea,

97

Zuzenketa, itzulpen kalitateaziurtatzeko prozedura:zuzenketa mailak, motak

eta modalitateak

�SILVIA PARRA GALIANO

GRANADAKO UNIBERTSITATEA

Itzulpena: Arantzazu RoyoZuzenketa: Gotzon Egia

05 Parra.XP7 12/11/07 17:07 Página 97

XTren funtzioa eta hartzailea, itzultzailea-ren gaitasuna, zuzentzailearen edo ebalua-tzailearen irizpideak); eta neurri bateankontzeptu subjektiboa ere bada (era askota-ko interpretazioak izan ditu ikuspegi dia-kroniko nahiz sinkronikoan, ebaluazio me-todoak lantzen ari ziren adituen joeren etateorien arabera).

Hala ere, badirudi denek onartzen dute-la baloraziorako edozein prozedura onarga-rria eta baliozkoa izateko, irizpide argi,ondo definitu eta ahalik eta objektiboenakbehar dituela oinarrian, ez baitago ebalua-tzerik atzeman ez daitekeena. Itzulpenaridagokionez, xede testua, eduki semantikoaeta adierazteko modua baloratzen dira.

Itzulpenen ebaluazioa bi parametro na-gusitan oinarritu izan da: xede hizkuntzaren(XH) erabilera egokia, idiomatikoa edo na-turala izatea, eta sorburu testuaren zentzuaoso-osorik aldatzea xede hizkuntzara (fidel-tasuna).

Alabaina, itzultzaileak egin dituen hau-tuak egokiak diren ala ez, eta aldi bereanitzulpenean dauden akatsak, huts egiteakedo desbideratzeak hala diren, horiek denakezin dira erabaki sorburu testua, alde bate-tik, eta XHren arauak nahiz erabilera, bes-tetik, zein bere aldetik begiratuta, baizik etaikusita bi irizpide horiek batera nola eragi-ten dioten xede testuari, itzulpen eskaerarenarabera.

Laburbilduz, alor profesionalean itzul-pena baloratzeko gehien erabiltzen direnhiru irizpideak hauek dira: a) XTren hiz-kuntza kalitatea aztertzea, atzemandakoakats motak eta horien larritasuna kontuanhartuta; b) XT bezeroari bidaltzeko askiegokia den ala ez erabakitzea, itzulpen eska-

era kontuan hartuta, eta c) XTk bezeroarenitxaropenak zenbateraino asetzen dituenebaztea.

2. Itzulpena prozesu eta produktu gisa

Itzulpena terminoa erabiltzen dugu adie-razteko alde batetik sorburu testu bat xedetestu batera aldatzeko prozesua, eta, beste-tik, aldaketa horren emaitza izango denproduktua. Hala ere, argitu beharra dago ezdirela gauza bera itzulpen kalitatearen eba-luazioa (IKE), hau da, XT produktu gisabaloratzea, eta itzulpen prozesua ebaluatzea.

Begi bistakoa dirudi itzulpen zerbitzubat emateko prozesu normalizatu jakin ba-tzuk ezarri, aplikatu, jarraitu eta ziurtatuzgero, xede testuaren kalitatea hobea izandaitekeela. Hori hala izanik ere, alor profe-sionalean, itzulpen kalitatea baloratzekoerabiltzen diren prozedura gehienak itzul-pen prozesuaren emaitzan (XTn) oinarri-tzen dira, ezen ez itzulpen prozesuan berean.

Itzulpen prozesua diogunean, elkar lotu-rik dauden jarduera multzoaz ari gara; era-kunde itzultzaileak hainbat fasetan anto -latzen ditu jarduera horiek, hizkuntzbaliokidetasunak eta, ahal dela, kultur ba-liokidetasunak zehazteko, eta, hala, jatorriz-ko kulturako eta jatorrizko hizkuntzan ida-tzitako testuaren zentzua beste kulturabatera aldatzeko, xede kulturara, xede hiz-kuntzan idatzia eta xede kulturako hartzai-learentzat, bezeroak (itzulpenaren eragileakedota azken hartzaileak) emandako itzulpenaginduaren zehaztapen esplizitu edo inplizi-tuak kontuan harturik.

98

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:07 Página 98

3. Alor profesionaleko itzulpen kalitateabaloratzeko prozedurak: kidetasunak etaaldeak

XTren kalitatea baloratzeko alor profe-sionalean erabiltzen diren prozeduren1 ezau-garriak sailkatzeko oinarria Louise Brune-ttek (2000) itzulpenak ebaluatzeari buruzidatzitako artikulu batean hartu dugu batezere. Itzulpen kalitatea ebaluatzeko prozedu-ren gainean Brunettek eskaintzen dituendefinizioak 1993ko azterketa batetik datoz,testu pragmatikoak2 soilik erabilita abiatuzuena.

Balorazio prozesuen deskripzioa honelaegin dugu guk, zazpi irizpidetan oinarrituta:

1) xede testuaren (XT) egoera; 2) XTbaloratzeko erabiliko den zati edo segmen-tuaren luzera; 3) XT eta ST alderatzea; 4)ebaluazio txantiloi bat erabiltzea akatsakhaztatzeko; 5) zuzentzaileak XTn egindakozuzenketak eta aldaketak arrazoitu beharra;6) balorazioaren hartzailea eta 7) balorazio-aren xedea.

3.1. Zuzenketa pragmatikoa, zuzenketa di-daktikoa eta formaziorako zuzenketa

Itzulpena zuzentzeak esan nahi du balo-ratu behar dela ea xede testuak (XT) itzul-pen eskaeraren zehaztapenak betetzen di-tuen, hainbat irizpideren bitartez, eta gero,zuzenketak edo hobekuntzak egin behar di-rela, xede testua bezeroari (azken hartzailea-

ri edo itzulpenaren eragileari) ematekobehin betiko eta egokitzat hartu aurretik.

Alor profesionalean, zuzentzaileek ezdute harremanik izaten itzultzailearekin,non eta zuzenketa horren helburua ez denitzultzailearen trebakuntza edo haren tekni-ka hobetzea, testua bera hobetzeaz gain.Testua hobetzeko zuzenketari zuzenketapragmatikoa deitzen dio Brunettek (ZP) etabesteari, berriz, zuzenketa didaktikoa (ZD).

Nolanahi ere, Hosington (Thaon) etaHorguelin (1980) egileei kasu eginez, nahi -ago dugu formaziorako zuzenketa (FZ) ter-minoa erabili, alor profesionalean egitenden zuzenketaz ari garenean; izan ere, itzul-pena zuzentzea eta hobetzea ez ezik, itzul-tzailearen prestakuntza ere bai baitu xede.Zuzenketa didaktikoa (ZD) terminoa alorakademikoan egiten den zuzenketaz hitzegiteko erabiliko dugu.

Itzultzaileak eta zuzentzaileak harrema-na izan ala ez, horrek sortzen ditu hiru pro-zedura horien arteko aldeak. Bai zuzenketadidaktikoa bai formaziorako zuzenketa egi-ten dutenek arrazoitu egin behar dituztetestuan egindako aldaketak, XT eta itzul-tzailea, biak hartzen baitituzte kontuan.Zuzenketa pragmatikoa egiten dutenek, al-diz, ez dute zertan arrazoitu testuan egitendituzten aldaketak itzultzailearen aurrean(autoritateen iturriak aipatuz edo adibideakjarriz), eta, beraz, malgutasun handiagozjoka dezakete, zuzentzaile didaktikoek edoformaziorako zuzentzaileek ez bezala. Zo-

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

99

1. Artikulu honetan honela erabiliko dugu prozedura terminoa: jarduera bat burutzeko modu espezifikoa, ISO 8402:1994 arauakdioen moduan.

2. Brunettek testu mota hau aukeratu zuen azterketarako, itzulpen ez-literarioa eta zuzenketa irakasteko egokien iritzita, eta Que-bec-en gehien itzultzen den testu mota delako. (Brunette, 2000: 170).

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 99

rroztasuna diogunean, zuzentzailearen xehegoseaz ari gara, zuzenketak edo aldaketakegiterakoan. Zorroztasun horrek zuzenketapragmatikoaren kalitateari eragiten dio, bes-te zuzenketa motetan bezala, zuzentzailea-ren jakintza eta gaitasunaren mende baita-go, batez ere aldaketa estilistikoetan.Alabaina, orrazketa horiek zuzentzailearennahiera edo intuizioen araberakoak izandaitezkeenez, ez baititu arrazoitu behar,Brunetteren arabera (2000: 171) zuzenketapragmatikoak osagai arbitrario bat dauka.

Hiru zuzenketa mota hauetan badago,baita ere, kidetasunik: zuzendu beharrekogaia testu osoa da, behin betikoa izan ala ez,baina zuzenketak jaso artean produktu erdibukatutzat jotzen dena. Hiru zuzenketamota hauetan helburu nagusia xede testuahobetzea da. Alabaina, zuzenketa didakti-koak eta formaziorako zuzenketak badutebeste helburu gehigarri bat, itzultzailearengaitasuna zorroztea. Prozedura hauetan ezda inoiz kalifikazio aritmetikorik ematen.

3.2. Formaziorako zuzenketa, zuzenketapragmatikoa eta itzulpen kalitatearen eba-luazioa.

Formaziorako zuzenketak (FZ) eta zu-zenketa pragmatikoak (ZP) alde batetik, etaitzulpen kalitatearen ebaluazioak (IKE) bes-tetik, duten alderik esanguratsuena ebalua-ziorako eragiketen eremua da. FZ eta ZPitzulpena ekoizteko prozesuaren barnekobalorazio prozedurak dira. Aldiz, Mossop-en arabera (2001: 92), IKE kudeaketareneremukoa da, arazoak identifikatzen ditu,baina ez ditu akatsak zuzentzen.

Hortaz, formaziorako zuzenketaren etaIKEren emaitzen hartzaileak desberdinak

dira, prozedura horien helburuak desberdi-nak diren bezainbatean. Itzultzaileak jasokodu FZren emaitza, xede baititu nola testuahobetzea, hala itzultzailea heztea. Aldiz,IKEren hartzaileak kudeaketa edo adminis-trazio zerbitzuak izan ohi dira. Itzultzaileakkontratatzeko erabiltzen da batez ere, itzul-pen prezioak eta ordainsariak zehazteko,edota elkarte profesionaletan nahiz enprese-tan sarrera onartzeko.

Testuaren egoerari dagokionez, IKEbehin betiko produktutzat hartzen den tes-tuaren gainean egiten da, hau da, bezeroariaurkezteko prest dagoenean edo hari bidaliondoren. Zuzenketa jaso bitartean, FZ etaZP testu erdi amaitu edo behin-behineko-tzat jotzen direnetan egiten dira. FZ eta ZPbi prozedura horiekiko beste alde nabarmenbat da IKE lagin baten gainean egiten dela,ez xede testu osoaren gainean.

Ebaluazio txantiloi gehiago edo gutxiagolanduriko batean agertzen da IKEren emai-tza, eta horren bidez kalifikazio edo notaaritmetiko bat ematen zaio xede testuari,testuan aurkituriko akatsen kopurua eta la-rritasuna aintzat harturik. Jarraian, ebalua-tzaileak kudeaketa edo administrazio zerbi-tzura bidaliko du ebaluazio txostena, etaitzulpenaren kalitate/prezio harremana ba-loratzeko erabiliko da. FZren eta ZPren ka-suan, behin itzulpena zuzendu eta gero,itzultzaileak zuzentzailearen oharrak etatxostena aztertuko ditu, XTn zuzenketakegiteko.

3.3. Itzulpen kalitatearen kontrola eta itzul-pen kalitatearen ebaluazioa

Itzulpen kalitatearen kontrola (IKK) etaitzulpen kalitatearen ebaluazioa (IKE) mer-

100

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 100

katuak eskaintzen duen zerbitzu emateare-kin lotzen diren prozedurak dira.

Kalitate kontrola maiztasun jakin bate-kin erabiltzen da, itzultzailearen lana etahaien formazioa baloratzeko. Horregatikdago beste faktore batzuei lotuta, produk-zio kostuari edo lan egiteko abiadurari, esa-terako.

Testuaren egoerari gagozkiolarik, Hor-guelin eta Brunette (1998: 6-7) egileen gi-sara, Mossop-ek (2001: 92) dio kalitatekontrola itzulpena entregatu aurretik egitendela, eta itzulpen kalitatearen ebaluazioa,berriz, behin xede testua bidali eta gero egindaitekeela.

Gure ustez, bereizketa hori erabakigarriada, bi prozedura horien arreta-guneari era-giten baitio. Kalitate kontrola testuaz etabezero-hartzaileaz arduratzen dira, XTegiaztatu eta behar izanez gero zuzentzeko,bidali aurretik; ebaluazioa, berriz, kudeake-taz arduratzen da soilik.

Bestalde, Mossop-ek (Ibid.: 84) kalitatekontrola eta zuzenketa ia sinonimotzat jo-tzen baditu ere, kalitate kontrolaz ardura-tzen diren pertsonak (quality controllers) etazuzentzaileak bereizi beharra azpimarratzendu. Zuzentzaileak itzultzaile kualifikatuakizaten dira beti, baina quality controllers de-ritzen kategorian profesional mota bat bai-no gehiago dago; horien artean dira begira-leak (proofreaders): ez dira itzultzaile, etabeste zuzenketa edo egiaztapen batzuk eginohi dituzte, itzulpena sorburu testuarekinalderatu beharra eskatzen ez dutenak. Be-reizketa hori egitea garrantzizkoa da, begira-learen eta zuzentzailearen lanak bereizteko.

Ebaluatu beharreko testuari dagokionez,beste bereizketa batek alderatzen ditu IKKeta IKE: testu segmentuaren luzerak. IKK

ia beti egiten da testuaren lagin bat edogehiago irakurriz, hitz kopuru jakin bathartuta, edo atal bat edo gehiago hartuta,XTren luzeraren, xedearen eta garrantziarenarabera. Kalitate kontrola xede testuaren la-gin bat edo gehiago irakurriz egin daiteke,esate baterako bezeroak eskatu duen termi-nologia erabili den egiaztatzeko, edo ja -torrizko eta xede testuen lagin batzuen ira-kurketa konparatiboa eginez. Itzulpenkalitatearen ebaluazioa, ordea, bereziki kon-paratiboa da, eta XT osoa nahiz testu ho-rren lagin bat edo gehiago har daitezke ho-rretarako.

Batzuetan, adibidez, adosturiko tarifaordaintzerakoan desadostasunik sortzenbada, itzultzaileak bigarren IKK bat eskadezake IKE gisa, hau da, balorazio kuali -tatibo eta kuantitatibo bat, egindako alda-ketak eta zuzenketak arrazoituak izan dai-tezen.

Horren inguruan, aipatzekoa da zenbaiterakunderentzako lan egiten duten itzul-tzaile autonomoei bi prozedurak aplika-tzen zaizkiela: alde batetik, kalitatearenkontrola, bezeroari begira, eta, bestetik, ka-litatearen ebaluazioa, helburu administrati-boarekin, ordainsariak zehazteko edo kon-tratuan zehazturiko baldintzak bete direnala ez ikusteko.

Adibide gisa, Europako BatzordearenItzulpen Zerbitzuan, kanpoko itzultzaileenlanek kalitatearen ebaluazioa pasatzen dutelehenik, eta zuzenketa egiten da gero, halabehar izanez gero. Ebaluazioaren emaitzanegatiboa baldin bada, kalitate kontrolarenbatzorde arduradunari bidaltzen zaio itzul-pena, bigarren ebaluazio bat egin dezan.Europako Batasuneko Organoen Itzulpen

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

101

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 101

Zentroan gertatzen den bezala, IKE eta zu-zenketa pertsona berak egiten ditu3.

3.4. Itzulpen kalitatearen ziurtapena

Mossop-en teoriari jarraituz (2001: 92-93), esan genezake itzulpen kalitatearen ziur-tapena (IKZ) erakunde itzultzaileko kideguztiek, bai itzulpen prozesua hasi baino le-hen, bai prozesuan bertan, baita ondoren eregauzatzen dituzten prozedura guztien mul-tzoa dela, kalitateari dagokionean bezeroa-rentzat garrantzizkoak diren helburuak betedirela ziurtatzeko. Hori horrela, ondoriohau atera genezake: biek ala biek laguntzendute itzulpenaren kalitatea ziurtatzen.

Bestalde, kalitatea ziurtatzeak preben-tzioarekin du zerikusia, eta kalitate kontro-lak, berriz, kalitate arazoak atzematearekin.Itzulpenaren kalitatea ziurtatzeak, beraz,bere barne hartzen ditu prozedura zehatzak,ziurtatzeko:

a) Zerbitzuaren kalitatea (lanerako jarraibi-deak betez, bezeroaren kexuei trataeraegokia emanez, lanen kopiak artxibatuzeta zainduz).

b) Produktu fisikoaren kalitatea (aurkez-pen, maketazio, formatu, bidaltze epeeta abarren baldintzak betez).

c) Itzulpenaren kalitatea (bezeroaren nahiabetez).

Nolanahi ere, LISA QA Model arauakdio testuaren lagin bat edo gehiago egiazta-tzea nahikoa dela itzulpenaren kalitateaziurtatzeko; kalitate kontrolerako, berriz,

testua oso-osorik aztertu behar da (Koo etaKinds, 2000: 148). Kasu horretan, LISAQA Model araua bat dator Mossop-ekin(2001: 84), kalitate kontrola eta zuzenketabat eta bera direla esaten duenean.

Brunetteren ekarpena berria gertatzen daitzulpen kalitatearen ziurtapena (IKZ) egite-ko moduari dagokionez; izan ere, ziurtapenhori fresh look (2000b: 172) esaten dionarenbitartez eginez gero, zuzenketa didaktikoa-ren (edo esparru profesionalean formaziora-ko zuzenketaren) eta kalitate kontrolarentarteko eragiketatzat hartzen baitu.

Prozedura horren arabera, zuzentzaileakhartzailearen ikuspegitik soilik epaitzen duXT, xede kulturan (XK) izango duen efek-tua ere argitu nahirik. Ikuspegi horretan da-tza berrikuntza. Oso gutxitan gertatzen dazuzentzaileak sorburu eta xede testuak erka-tzea. Jatorrizko testu bat bailitzan epaitzendu testuaren kalitatea, XHren idazkuntzaeta argitalpen arauen arabera. Prozedurahorren azken helburua bezeroa pozik uzteada, kalitate maila oneko itzulpena eskainita.

Bestalde, IKZn, zuzenketa didaktikoaneta formaziorako zuzenketan gertatzen denbezalaxe, zuzentzailearen eta itzultzailearenarteko elkarrekintza bat gertatzen da, itzul-tzaileak jasotzen baitu balorazioa hiru pro-zedura horietan. IKZren helburua kuali -tatiboa da berez. Horren erakusgarri dazuzentzaileak arrazoitu egiten dituela alda-ketak, itzultzailearen indarguneak eta ahul-guneak nabarmentzeko. Hala ere, ezin duguahaztu zenbakizko kalifikazio bat jartzeakhelburu desberdina duela alor profesionale-an eta alor akademikoan.

102

Senez 32

3. Ikusi Parra Galiano (2005: 214-235) 1. kasuaren azterketa: kanpoko itzulpenen kalitate ebaluazioa eta zuzenketa Europako Ba-tasuneko Organoen Itzulpen Zentroan.

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 102

4. Zuzenketa mailak eta zuzenketa moda-litateak

Alor profesionalean, itzulpen enpresekeskaintzen duten zerbitzu osagarri bat iza-ten da itzulpena zuzentzea, produktuari(XTri) balio erantsia ematen diona, eta bes-te gastu bat dakar horrek, zuzentzailearenordainsaria, alegia; bezeroak ez du beti gas-tu hori bere gain hartu nahi izaten.

Bestalde, itzulpenaren zuzenketak kostugehigarri bat dauka, horretarako behar dendenbora, alegia. Beraz, XT bidaltzeko epeazehazterakoan hori ere kontuan hartu beha-rra dago.

Bezeroek itzulpena epe estu samarretaneskatu ohi dutenez, itzultzaileek eta zerbitzuemaileek ez dute izaten behar edo nahi adi-na denbora zerbitzu hori baldintza egokie-tan emateko, eta, jakina, faktore horrek az-ken produktuaren kalitateari eragiten dio.

Itzulpen zerbitzu emaileek erabakitzenbadute ezinezkoa dela XTren erabateko zu-zenketa egitea, arrisku maila jasangarri batfinkatu eta aintzat hartu behar dute itzulpe-naren kalitateari dagokionez, bi faktorerenarabera.

Lehen faktorea ekonomikoa da, ziurre-nik bezeroa ez baita gugana berriro etorrikogustura geratzen ez bada. Bigarrena, berriz,profesionala da, kontuan hartu behar baitaitzulpenenaren akatsek eragin gaiztoa izandezaketela hartzailearengan. Horregatik,zenbat eta handiagoa izan balizko akatseneragin indarra, orduan eta handiagoa itzul-penari aplikatu beharreko kalitate kontrola.Funtsezkoa da hori, akatsaren eragina larriaizan daitekeenean edo XTn itzulpen aka-tsak edo hutsuneak aurkitzeko arriskuahandia denean, adibidez, testuaren zailtasu-

nagatik, itzultzailearen gaitasunaren berri ezizateagatik, edo itzulpena arnas estuka egi-teagatik.

Zenbait egoeratan, denbora aurreztekoeta itzulpenaren kalitatea ziurtatzeko, egiaz-tapen irakurketa egin daiteke, erabateko zu-zenketa egin ordez. Nolanahi ere, prozedu-ra horrek badu arriskurik, ez baitu bideematen itzulpen akats jakin batzuk eta hu-tsune guztiak atzemateko. XT koherenteaeta irakurgarria izan daiteke esaldi edo pa-ragrafo bat itzuli gabe geratu bada ere, bai-na ez du STren egileak eman dion zentzuaosorik jasoko.

Horrez gain, itzulpenaren kalitate kontro-la (IKK) laginak aztertuz egitea erabakitzenbada, jakina, aztertu ez diren testu zatietanakatsak egon daitezke. XT osorik aztertzenez denean, gainera, tentazioa nahiko handiaizaten da zuzenketarako denbora azalekoakatsak identifikatzen emateko, arreta itzul-pen akats larriagoetan jarri ordez.

Akatsak zuzentzeko denbora askorik ezduenean, zuzentzaileak jarrera hori hartzeaarduragabekeriaren seinale da, eta aginduzaion lanagatik jasotzen duen ordainsariazuritzeko ari dela adierazten du. Horrelaikusten da, batzuetan, erraz atzematekoakdiren akatsak identifikatzen pasatzen dutelazuzenketarako denbora eskasa, esaterakoXTren formatuari dagozkion akatsak, probabegirale batek erraz konpon ditzakeenak.

Alor profesionalean itzulpen kalitateabaloratzeko erabiltzen diren prozedurak az-tertu eta gero, esan genezake prozedura ho-rietako batzuk zuzenketa partzialaren balio-kide direla, edo zuzenketa maila etamodalitate jakin batzuen baliokide.

Bi eratan izan daiteke zuzenketa par-tziala:

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

103

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 103

1) Xede testuaren ehuneko bat edo zati ja-kin bat zuzentzen delako.

2) Zuzentzaileak parametro jakin batzuksoilik aplikatzen dituelako testua zuzen-tzeko.

Zuzenketa maila diogunean, itzulpenazuzentzerakoan gertatzen diren intentsitatemailaren aldaketaz ari gara, xede testuarenkalitatea baloratzeko eta behar diren zuzen-ketak edo hobekuntzak egiteko, zuzentzai-leak edota itzultzaileak (autozuzentzaileak)testu zatiak aztertu eta jatorrizko testuare-kin konparatzen dituenean, itzulpen enkar-guaren zehaztapenak kontuan hartuta.

Zuzenketa mailaren definizio hori ain-tzat hartuz gero, XTren erabateko zuzenketa-ren eta zuzenketa partzialaren artean bereiz-keta egin daiteke.

XTren erabateko zuzenketak jatorrizkotestuarekin itzulpena % 100 konparatzea es-katzen duenez, besteak beste, aurrerantzeanprozedura horri zuzenketa konparatiboa dei-tuko diogu, zuzenketa mailari dagokionez.

Ikuspegi horretatik, beraz, zuzenketakonparatiboa da itzulpenaren kalitatea balo-ratzeko prozeduren artean zuzenketa mailahandiena daukana, xede testua osorik(% 100) aztertzen eta konparatzen baita ja-torrizkoarekin.

Bestalde, iruditzen zaigu XT egiaztatzekoirakurketa eta itzulpen kalitatearen kontrolaprozeduretan zuzenketa partziala egitendela itzulpen kalitatea baloratzeko.

XTren kalitatea ziurtatzeko (IKZ) egitenden egiaztapen irakurketak erdibideko zu-zenketa maila dauka, zuzenketa konparati-boaren eta itzulpen kalitatearen kontrolaren(IKK) artekoa, zuzentzaileak edo itzultzaile-ak xede testua osorik irakurtzen eta azter-tzen baitu, kalitate arazoren bat topatzenduenean soilik jo arren sorburu testura.

Itzulpen kalitatea baloratzeko prozedurenartean itzulpen kalitate kontrolak dauka zu-zenketa maila txikiena, zuzentzaileak edoitzultzaileak xede testuaren lagin batzukbaino ez baititu aztertzen eta konparatzenSTrekin (% 10 izan ohi da).

104

Senez 32

Baloraziorako prozedurak Aztertzen den XT/ST Zuzenketa mailaXTren zatia konparazioa

Zuzenketa konparatiboa Erabateko(zuzenketa pragmatikoa eta osorik (% 100) beti zuzenketa/formaziorako zuzenketa) Maila handia

Zuzenketa elebakarra osorik (% 100) ez beti Zuzenketa partziala /(XT egiaztatzeko irakurketa) Tarteko maila

Laginen zuzenketa Lagina/k beti Zuzenketa partziala /(kalitate kontrola) (eskuarki % 10) Maila txikia

1. TAULA: ZUZENKETA MAILAK

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 104

XT egiaztatzeko irakurketa eta itzulpenkalitatearen kontrola prozedurek daukatenzuzenketa maila hobeto adierazteko, zuzen-keta elebakar eta laginen zuzenketa termino-ak erabili nahi izan ditugu hurrenez hurren.

Azkenik, XTren zuzenketa partziala ter-minoa erabil dezakegu, baita ere, xede tes-tua bezeroari bidali aurretik itzulpenarenkalitatea egiaztatzeko eta dagozkion zuzen-keta eta hobekuntzak egiteko zuzenketarakoparametro bakar bat edo batzuk erabiltzendiren kasuetan. Horrek zuzenketa modalita-teak ere bereizteko bidea ematen digu, zu-zentzaileak edo itzultzaileak erabiltzen di-tuen parametroen edo parametro multzoenarabera: edukien zuzenketa, hizkuntza zu-zenketa, zuzenketa funtzionala eta forma-tuaren zuzenketa.

5. Itzulpenak zuzentzeko irizpide orokorrak

Zuzenketari buruzko lan monografiko-ak aztertu ditugunean, ikusi dugu egile guz-tiek (Brunette, Horguelin, Hosington etaMossop) lehenik zuzenketarako parametro-ak aztertu dituztela, eta ondoren zein prin-tzipiotan oinarritzen den zuzenketa. Guk,ordea, alderantziz egingo dugu: lehenengozein oinarritatik abiatzen garen zehaztukodugu, zuzenketarako irizpide orokorretatik,alegia, eta, ondoren, itzulpena zuzentzekoerreferentziatzat har daitezkeen parametro-ak zehaztuko ditugu.

Gure iritziz, itzulpen aginduaren berrizehatza izatea da itzulpena zuzentzeko oina-rrizko baldintza. Gero, alderdi praktikotikbada ere, XT jatorrizko testua balitz bezalairakurtzea da logikoena. Lehen irakurketahorretan akatsak aurkituz gero, itzultzaileeskarmentu handiko batek erabaki dezake,

a priori, itzulpena zuzentzea merezi duenala ez, hau da, XTren zuzenketa errentaga-rria izango den ala ez. Baiezkoan, XTk eska-tzen duen zuzenketa maila eta zein parame-tro erabiliko diren erabakiko dugu, itzulpeneskaeraren zehaztapen esplizitu edo inplizi-tuen arabera. Ondoren, xede testuaren aka-tsak zuzendu eta dagozkion hobekuntzakegingo ditugu, betiere zuzenketa eta hobe-kuntza horiek arrazoitzerik baldin badago.Azkenik, XT bezeroari aurkezteko prest da-goen erabakitzeko erantzukizuna zuzentzai-leak hartuko du.

Aurreko gogoetak, gure ustez zuzentzai-lea zein irizpidetatik abiatu behar den azal-tzen du oro har, bere langintza zehazteko. Ja-rraian, zuzenketarako zazpi irizpideak nolaegituratu eta arrazoitu ditugun azaldukodugu, gaingiroki (ikus zuzenketarako irizpi-deen laburpena eranskinetako 2. taulan).

1. Itzulpen eskaeraren berri izan.- Laneanhasi aurretik, nahitaezkoa da zuzentzaile-ak ahalik eta informazio osoena izateaitzulpen produkzioaren inguruan: helbu-rua, hartzailea eta XTren balizko zabal-kundea; sorburu testua (ST) zein egoera-tan sortu den (egilea, data, helburua,hartzailea, testu mota); XT aurkeztekobaldintzak (epea, itxura, formatua, or-dainsariak) eta zuzenketarako har daite-keen denbora.

2. XT jatorrizko testua balitz bezala iraku-rri.- Alor profesionalean kostua/etekinaharremanak garrantzi handia duenez,denbora aurrezteko, behin itzulpen eska-eraren ezaugarriak zein diren jakinda,XT osorik irakurtzea da egokiena (laginbat edo gehiago), hartzailearen larruanjarrita, berak ez baitu jotzen STra. Zu-

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

105

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 105

zentzaileak horra joan beharra badu me-zua ulertzeko, esan dezakegu itzulpena ezdela funtzionala, ez duelako betetzenitzulitako testu ororen gutxieneko bal-dintza berezkoa: komunikazioa eragin-korra izatea. Itzulpenaren kalitatea XTirakurriz baloratzeak bide ematen du ka-litate eskaseko edo erdipurdiko testuakhastapenetik baztertzeko, eta, ondoriozdenbora aurrezteko.

3. Zuzenketaren errentagarritasuna aztertu.-Xede testuaren edo haren pasarte batzuenlehen irakurketan erabaki dezake zuzen-tzaileak zuzenketa errentagarria izangoden ala ez, gogoan izanik zenbatetan jobeharra duen jatorrizko testura, eta akatsmotak nahiz kopurua. Hala eta guztiz ere,zuzentzaileak jakin behar du XT egiazta-tzeko irakurketaren bidez, edo, hala ba-litz, itzulpen langinak irakurriz, ez duelaakats mota jakin bat baino identifikatze-rik izango (zentzugabekeriak, inkoheren-tziak, akats gramatikalak, ortografikoak,sintaktikoak eta tipografikoak), ez baitazuzenketa konparatiboa egiten. Zuzenke-ta lana nahikoa errentagarri ez bazaio iru-ditzen, bi aukera ditu zuzentzaileak: tes-tua itzultzaileari atzera bidali, zuzendezan, edo, oso txarra bada, jatorrizkotestua beste norbaiti itzularaztea.

4. XTk eskatzen duen zuzenketa modalita-tea eta maila zehaztu.- XT zuzentzeaerrentagarria irudituz gero, XTk zein zu-zenketa maila behar duen erabakiko duzuzentzaileak, eta zein parametro erabili-ko dituen; zuzenketa modalitate egokie-na, alegia. Horretarako, faktore hauekhartu behar ditu kontuan, gutxienez:itzulpen eskaeraren zehaztapen esplizitu

zein inplizituak, zenbat denbora beharkoduen lan hori egiteko, itzultzailearen es-karmentua eta gaitasuna, eta, azkenik,gai horretan zuzentzaileak berak duen ja-kintza.

5. XTn aldaketak murriztu.- XTn egin be-harreko aldaketa orok, dela zuzenketadela hobekuntza, denbora eskatzen du.Horregatik, denbora gutxi dagoenean,zuzentzaileak behar-beharrezkoak direnaldaketak soilik egin beharko lituzke,hau da, akatsak zuzentzeari dagozkio-nak. Estiloa hobetzeari dagokionez, za-lantza izanez gero, zuzentzaileak ez dutestua aldatu behar, eta argi eduki behardu berea ez den idiolektoa erabili izana(kasu honetan itzultzailearena) ez delainolaz ere akats.

6. Zuzenketak arrazoitu.- Zuzentzaileak zu-zenketa edota hobekuntza oro arrazoitze-ko gai izango dela izan behar du buruanbeti, bezeroak edo itzultzaileak hala eska-tu ala ez, xede testuan edozein aldaketaegin baino lehen. Irizpide hau ardurahandiz bete behar da, bai formaziorakozuzenketan bai zuzenketa didaktikoan.

7. Zuzentzailearen erantzukizuna.- Zuzen-keta pragmatikoan, zuzentzailea daXTren kalitatea onetsiko duena, beze -roari bidali baino lehen, itzultzaileak ezbaitu aukerarik aldaketak egokiak direnerabakitzeko. Itzultzailearen eta zuzen-tzailearen arteko harremana estua bada,erantzukizun hori ez da hain handiaizango; izan ere, zuzentzaileak itzulpeneskaeraren baldintzak bete diren ziurta-tuko du, baina itzultzaileak egingo ditualdaketak, XT onargarria izan dadin. Be-zeroak hainbat eskakizun egin ditzake

106

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 106

(terminologia jakin bat erabiltzea, erre-gistro jakin bat eta abar), eta zuzentzaile-ak onartu ez. Hala gertatzen bada, beredesadostasuna adierazi behar du, alderdihorretan erantzukizunik egotzi ez die-zaioten.

6. Itzulpenak zuzentzeko parametroak

Alor profesionalean itzulpenaren kalita-tea ziurtatzeko edozein sistemak, kalitateirizpideak eta zuzenketa parametroak zehaz-teaz gain, irizpide horiek erabiltzerakoanzein alderdi egiaztatu behar diren eta nolaazaldu beharko luke.

Bestalde, kontuan hartu behar da itzul-pen prozesuan alde nabariak daudela faseeneta jardueren artean eta, Mossopek (2000:40) dioenez, itzultzaileek xede testua sortze-ko behar diren jarduerak (autozuzenketabarne) era desberdinetan eta faktore asko-ren arabera banatzen dituztela faseetan.

Mossopek dioen horretan oinarrituta4,esan genezake ez dagoela zuzenketa parame-troak aplikatzeko hurrenkera zurrun batezartzeko arrazoirik, eskala handitan egin-dako ikerlan enpirikoek emaitza eztabaida-ezinik eskaintzen ez diguten bitartean.

Mossopen sailkapena alde batera aintzathartuta, bederatzi parametro ezarri dituguguk zuzenketarako, eta gero lau multzotanbanatu. Gure esperientziak erakutsi diguparametroetako batzuk aldi berean erabildaitezkeela XTren kalitatea egiaztatzeko.

Izan ere, parametro bat baino gehiagoaldi berean erabiltzea gerta daiteke antzeko-

ak direlako nolabait. Antzekotasun horreklagunduko digu, gainera, parametroak mul-tzotan sailkatzen ez ezik, XTn egiaztatunahi diren alderdi orokorren arabera, zu-zenketa modalitatea eta horri dagokion zu-zentzailearen soslaia zehazten.

Komeni da azpimarratzea, halaber, iriz-pide berberak erabiltzen direla (salbuespe-nak salbuespen) jatorrizko testu baten nahizitzulpen baten kalitatea baloratzeko, azkenhelburua mezua eraginkorra izatea baitabietan.

Parametro horiei jarri diegun izena erre-ferentziazkoa baino ez da, eta jarraian azal-duko ditugu ezarri ditugun parametro ba-koitza erabiltzerakoan gure ustezzuzentzaileak edo itzultzaileak (autozuzen-tzaileak) egiaztatu beharreko alderdiak.

6.1. Edukiari dagozkion parametroak

Arestian esan bezala, XT egiaztatzekoirakurketatik abiatzea iruditzen zaigu prak-tikoena itzulpena zuzentzeko; hala, testua-ren logikari, datuei eta itzultzaileak erabilidituen terminologia eta fraseologiari da-gozkien akatsak, besteak beste, atzemateaerrazagoa izango da, batik bat testua gai es-pezializatu baten gainekoa denean. Egoerahorretan, zuzentzaileak gai horretan jakin-tza zabala izatea komeni da, bestela, akatshoriek oharkabean pasa baitaitezke eta, be-raz, hobe da gai horretan aditua den nor-baitek egiaztatzea edukiari dagozkion al-derdiak.

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

107

4. Mossop-ek (2001a) 12 parametro ezarri ditu, lau multzotan banatuta. Ikus, baita ere, Parra Galiano, 2005: 142-145.

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 107

6.1.1. Logika

Parametro honen arabera, zuzentzaileaktestua ondo egituratua dagoen egiaztatu be-har du, ikuspegi formaletik edo linguistiko-tik eta ikuspegi semantikotik. Beraz, para-metro honetan XTren koherentzia etakohesioa egiaztatu behar dira.

Itzulpena logikoa izateko, hasieratik bu-kaeraraino, dagokion testuinguruan zentzuosoa eduki behar du irakurlearentzat, eta,beraz, ideien sekuentzian ez da agertu beharkontraesanik edo zentzugabekeriarik.

XTren logika akatsak sor daitezke: a)STk edo horren zati batek logikarik ez due-lako edo b) itzultzaileak sorburu testuarenzentzua xede testura aldatzerakoan hutsegin duelako. Lehen kasuan, itzultzaileakbezeroarengana edo egilearengana jo behardu arazoa konpontzeko, itzulpena egin au-rretik. Bigarren kasua sarritan gertatzen zaieitzultzaile hasi berriei, dela SHz dela gaiazez dutelako behar bezalako jakintasunik,baina arituei ere bai, presaz edo neke handizari direnean.

6.1.2. Datuak

XTn akats faktualak, kontzeptualak,zenbakizkoak edo matematikoak badaudenikusteko gaiaren adituarengana jotzerik ezbadago, esan beharrik ez dago zuzentzaileakgaiaz asko jakin behar duela. Akats motahauek bi testuetan aurki daitezke: STn halaagertzen direlako, edo XTn itzultzaileaksartu dituelako.

Lehen kasuan, bezeroari horren berrieman behar zaio, edota, zuzenketarik eginaurretik, testuaren egileari galdetu, akatshoriek garrantzi handia hartzen baitute ko-munikazioan. STren egileak ez badu hori

onartzen eta aurkitutako akatsa larria bada,komenigarria da nolabait adieraztea XTnagertzen den huts egitea ez dela itzultzaileakegina, bestela egilearen gaitasuna jartzenbaita zalantzan, eta horiekin batera itzul-tzailearena eta zuzentzailearena ere bai. Pa-rametro hau aplikatzen denean arreta bere-zia jarri behar zaie zenbakiei.

6.1.3. Hizkuntza berezitua

Hizkuntza berezituari dagokionez, itzul-tzaileak erabili duen terminologia ez ezik,fraseologia eta dokumentuaren egitura ereegiaztatu behar ditu zuzentzaileak, XT az-tertzerakoan. Genero eta testu mota bakoi-tzak bere baliabide propioak ditu, XHrenlexikoari, sintaxiari eta erretorikari dagoz-kien baliabideak, eta horiek ez dute zertanbat etorri jatorrizko hizkuntzaren baliabide-ekin. Zuzentzaileak ez badu gai horretan ja-kintza handirik, XHn idatzitako erreferen-tziazko testuetara jotzea komeni da, XTnterminologia eta fraseologia egoki erabili di-ren ikusteko.

6.2. Hizkuntzari dagozkion parametroak

Hemen proposatzen ditugun parame-troetako batzuk alderdi orokorrak egiaz -tatzeko erabili ohi dira. Hala, testua edu -kiaren aldetik nahiz hizkuntza aldetikzuzentzeko hizkuntza berezituaren parame-troa erabili beharko litzateke. Hala ere, zu-zentzaileak gaiaz askorik ez dakienean, osoberezitua delako, gaiaren aditu batek zuzen-du beharko lituzke hizkuntza berezitu jakinbaten terminologia eta fraseologia. Kasuhorretan, zuzentzaileak hizkuntzari dago-kion zuzenketa egin beharko luke, horreta-rako bi parametro hauek erabiliz:

108

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 108

6.2.1. Xede hizkuntzaren arauak eta hizkuntzaerabilera

Parametro hau erabiltzerakoan, zuzen-tzaileak ziurtatu behar du itzultzaileak XH-ren kode linguistikoa errespetatu duela, hiz-kuntzaren arauen eta erabilera usadioena.XTn aldaketarik egin aurretik, zuzentzaile-ak garbi izan behar du zuzenketaren etahobekun tzaren arteko aldea, bai eta idiolek-toen ugaritasuna ere. Esaldiak argiak eta ze-hatzak diren egiaztatzeaz gain, komunika-zioa eraginkorra izan dadin, arreta bereziajarri behar dio estiloari, eta itzultzaileak era-bili dituen esapideak eta konbinazio termi-nologikoak XHn egokiak diren ere begiratubehar du.

Azkenik, itzultzaileak doinu egokia era-bili duen egiaztatuko du zuzentzaileak, hauda, STn erabilitako hizkuntza maila etaerregistro antzekoak, betiere XTren hartzai-learen soslaia antzekoa bada.

6.2.2. Hartzailearen beharretara egokitzea

XTren eta STren hartzaileen soslaiak batez badatoz, zuzentzaileak egiaztatu behar duea itzultzaileak aldatu ote duen doinuera,hizkuntza maila eta erregistro egokiak era-bilita. Gainera, XTren jario maila (kohe-sioa) hartzailearen eta itzulpenaren helbu-ruen beharretara egokitzen direla ziurtatubeharko du. Ez dugu ahaztu behar, horrenharitik, STren jario faltak ez duela itzulpe-narena justifikatzen, eta itzulpenaren erabil-tzailearen eta xedearen arabera erabakikodela hori, ez STren arabera. Zuzentzaileakkontuan hartu behar du irakurleak lehenirakurraldian jaso behar duela testuarenzentzua, abiadura normalean irakurrita.Hala ez bada, litekeena da esaldien arteko

loturak egokiak ez izatea, lotura sintaktiko-ak argiak ez izatea, edo itzultzaileak hitzennahiz lokailuen hurrenkera jatorrizkotikkalkatu izana.

Bestalde, zuzentzaileak egiaztatu behardu ea itzultzailea saiatu ote den jatorrizkokulturaren erreferentziei loturiko hitzen ko-purua (esaldiak, adibideak eta izenak) mu-rrizten, XTren jarioa oztopatu baitezakete.

6.3. Xede testuaren helburuari dagozkionparametroak

Itzulpen batek bete beharreko baldintzada STren zentzua fideltasunez eta zehaztasu-nez transmititzea. Hori egiaztatzeko, nahi-taezkoa da bi testuak konparatzea eta, ho-rrez gain, kontuan hartzea zein diren XTrenfuntzioa eta hartzailea.

Jakina, zuzenketa konparatibo hau, ongiegingo bada, itzulpen gaitasuna duen nor-baitek egin behar du. Zenbait egilek (Kelly:2002 eta Presas: 2000) itzulpen makrogai-tasuna esaten diote horri eta, testuetan ager-tzen diren hizkuntzak eta sorburu zein xedekulturak ondo ezagutu behar dira, besteakbeste, bai eta itzulpen teknikak eta estrate-giak ere. XTk bere funtzioa betetzen oteduen egiaztatzeko, zuzentzaile-itzultzaileakhartzailearen beharretara egokitzea parame-troa aplikatu behar du, horretarako bi al-derdi hauei begiratuta:

6.3.1. Zehaztasuna

Zehaztasuna itzulpenaren ezaugarri na-gusitzat hartu izan da beti. Sorburu eta xedetestuen zentzuak bat datozela ziurtatu behardu zuzentzaileak. Nolanahi ere, Mossop(2001a: 100) eta Kussmaul (1995) egileen

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

109

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 109

arabera, itzulpenak ez du ahal bezain zeha-tza izan behar; aitzitik, itzulpen horren era-bilerak eskatzen duen neurrian izan behardu zehatz.

Zehaztasun falta gehienak ST ondoulertzen ez delako gertatzen dira, baina bes-tela ere zehaztasun faltak antzeman daitezkeXTn. Ondo ulertuta ere, askotan arazoa iza-ten da transferentzia desegokien bitartezesaldi semantikoki anbiguoak sortzen dire-la. Halakoetan, autozuzenketa baino hobeada itzulpenaren zuzenketa anbiguotasunarriskugarri horiek atzemateko, nahiz arra-zoi politiko eta ideologikoengatik batzuetananbiguotasun hori beharrezkoa izan.

XTren irakurgarritasunari dagokionez,Mossopekin bat gatoz neurri batean, zeren,kasu batzuetan zenbat eta zehatzago izantestua, orduan eta zailago irakurtzen, eta al-derantziz (2001a: 101). Zehaztasunaren etairakurgarritasunaren arteko oreka lortzea dagakoa, itzulpen eskaeraren arabera beti.

6.3.2. Osotasuna

Non eta itzulpen eskaera ez den itzulpenlaburtu bat egitea edo STren zati bat soilikitzultzea, hasiera batean, XTk sorburu tes-tuaren mezua osorik eman behar du. Beraz,XTri ezer ez zaiola alferrik erantsi ez kenduziurtatu behar du zuzentzaileak. Nolanahiere, halabeharrezkoa da zer edo zer erantsiedo kentzea. XTren osotasunaren parame-troa betetzeak azalpen kultural edo tekniko-ak eman beharra eska dezake; beste batzue-tan, gaizki idatziriko ST batean agertu ohidiren errepikapenak ez dira XTn emannahi, ezta ere XTn era inplizituan agertu di-ren STren zentzu unitateen esplizitazioak.

Azkenik, euskarri elektronikoan bidal-tzen diren testuei gagozkiolarik, beste gabeikusten ez diren testu ezkutuen elementuakere itzuli direla ziurtatu behar du zuzentzai-leak. Kontuan hartu behar da, esate batera-ko, goiburukoak eta oin oharrak ez direlaikusten Word-en “ikusi” eta jarraian “nor-mala” sakatzen baditugu testua pantailanikusteko.

6.4. XTren itxurari dagozkion parametroak

XTren zehaztasunak testua oso-osorikitzultzea dakar berekin, kasu gutxi batzutanizan ezik. Dokumentua luzea denean errazabaita oharkabean zerbait itzuli gabe geratzea(paragrafo bat edo are gehiago orrialde osobat), osotasunari dagokion parametroa be-reiz egiaztatzea komeni da, itzuli gabe utzi-tako zatirik ez dagoela ziurtatzeko.

Testua osorik itzuli dela egiaztatzeko,alde batetik kapituluak, atalak, epigrafeaketa paragrafoak konta daitezke, eta bestetikaurkibidea eta bibliografia erkatu; horrela,aldi berean egiaztatzen da XTren itxura fisi-koari dagozkion eskakizunak ere bete diren.Nolanahi ere, XTren osotasuna horrelaegiaztatzea ez da nahikoa, izan ere, zuzenke-ta konparatiboaren bitartez baino ezin baitaegiaztatu STren zentzua osorik eman denala ez.

XTren itxurari dagozkion alderdiak betedirela egiaztatzeko, adibidez, paragrafo guz-ti-guztiak itzuli direla, edo testuaren antola-keta eta ortotipografia egokiak direla, zu-zentzaileak ez du zertan itzultzaile ere izanbehar. Izatez, ortotipografia eta, gramatika-ri buruz ez ezik, maketazioari eta orrien an-tolaerari buruz ere nahikoa dakien edonork

110

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 110

egiazta ditzake alderdi horiek, liburuak edodokumentu luzeak zuzentzerakoan.

6.4.1 Maketazioa

Zuzentzaileak, halaber, testuaren egituraeta antolaketa orokorra argiak diren egiazta-tu behar du, dokumentuaren maketazioaridagozkion alderdiak garrantzi handia baitu-te testua irakurtzeko garaian. Besteak beste,taulen, atalen eta abarren zenbakiak azal-tzen diren orriak aurkibidean agertzen dire-nekin bat datozela begiratu behar da.

Bestalde, orrien antolaera egokia delaziurtatuko du, eta, horrekin batera bezeroakhorri buruz eskatutako zehaztapenen arabe-ra egin diren begiratuko du, non eta ez di-ren XHn erabiltzen direnez bestelakoak.Horretarako, marjinak, lerroarteak eta zuta-been, sekzioen eta taulen arteko tarteak ho-mogeneoak diren egiaztatuko du. Egiazta-tze horiek berebiziko garrantzia dute ST etaXT dokumentu berean argitaratzen direne-an (eskuarki bi zutabetan), irakurleak bi tes-tuak aise alderatuko baititu.

6.4.2. Ortotipografia

Zuzentzaileak egiaztatu behar du ele-mentu tipografikoak ondo erabili ote direnXTn (letra etzana, maiuskula txikia, letralodia, azpimarra, koska, zuriuneak, lerroar-teak, eta abar), eta, itzulpen eskaeran halaeskatzen bada, estilo liburu edo kode tipogra-fiko jakin baten arauak bete ote diren erebegiratu behar du. Gainera, erratak edo le-tra gaizki jarriak, errepikatuak, ihes eginda-koak eta abar zuzendu behar ditu, eta aldiberean, gaizki eraikitako hitzak edo testuari

forma ematerakoan gerta daitezkeen akatsmaterial guztiak.

Bestalde, azpimarratu beharra dago ezdagokiola zuzentzaileari akats ortografikoakzuzentzea, itzultzaileak XTren arau ortogra-fikoak menderatu behar baititu.

7. Zuzenketa modalitateak

Aurkeztu berri ditugun parametroak laumultzotan banatuta, kasu bakoitzean XTnegiaztatu beharreko alderdien eta itzulpeneskaeraren arabera, lau zuzenketa modalita-te bereiz ditzakegu. Beraz, kidetasun batduten zuzenketa parametro jakin batzuk era-bilita, praktikan zuzenketa modalitate dife-renteak bereiz daitezke, honela izendatu di-tugunak: edukiaren zuzenketa, hizkuntzazuzenketa, zuzenketa funtzionala eta XTrenformatuaren zuzenketa.

Zuzenketa modalitate horien helburuaridagokionez, sorburu testuak, liburuak etaaldizkariak jatorrizko testu soil diren heine-an hobetzeko erabiltzen diren eragiketa ba-tzuen antzera egiten dira (probak orraztea,kontzeptuak zuzentzea, estilo zuzenketa etazuzenketa tipografikoa). Esan genezake, be-raz, zuzentzaileak XTren edukiaren, hizkun-tzaren eta aurkezpenaren gainean egitenduen lana bat datorrela, oro har, STren gai-nean eduki, estilo edo tipografia zuzentzai-leak egiten duenarekin.

Zuzenketa funtzionalean, ordea, ez daparalelismo hori gertatzen, sorburu eta xedetestuak alderatu behar baititu zuzentzaileak,eta ez da hori gertatzen proba orrazketetan,non galeradak, inprenta probak, eta behar-bada, hirugarren probak baino ez baitira al-deratzen sorburu testuarekin.

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

111

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 111

8. Zuzentzailearen soslaia

A priori, pentsa daiteke itzultzaile onazuzentzaile ere izan daitekeela, baina kon-tua korapilatsuagoa da. Uste horren oinarrifalta adierazteko, Darbelnet-ek (1980: 397)bi nozio garrantzitsu erabiltzen ditu: idio-lektoa eta erabilera aniztasuna.

Pertsona bakoitzak bere idiolektoa dau-ka, hau da, bere hizkera propioa. Onartutadauden erabilera anitzek aldaera edo idio-lekto kopuru jakin bat hartzen dute, eta,beraz, zuzentzailearen hizkera espezifikoa ezda erabil daitekeen bakarra, erabilera zuzen-tzat hartzen denaren mugen barruan betiere. Batzuetan, zuzentzaileak idiolekto jakinbat okertzat har dezake berea ez delako.

Zuzenketak egiteko, beraz, hizkuntza-ren erabilera zuzenaz eta hizkuntza horrenaldaerez edo idiolektoez jakintza sakonabehar da. Zuzentzaileak ezaugarri hori be-reganatu nahi badu, hizkuntzaren erabileraaztertua eta hausnartua behar du, eta ho-rretarako bi baldintza bete behar ditu,Darbelneten ustez (1980: 397): motiba-zioa eta denbora.

Bestalde, nabarmendu nahi dugu XTrenzuzenketa modalitatearen araberakoa izanbehar dela itzulpena zuzenduko duen per-tsonaren soslaia, bereziki itzulpenaren zu-zenketa erabatekoa egiterik ez dagoenean.Halakoetan, zuzenketa modalitate bat edogehiago aukeratuko dira, XTn egiaztatu be-harreko alderdi orokorren arabera, eta, aldiberean, itzulpen eskaeraren ezaugarrien ara-bera.

Alderantziz egitea, hau da, XT modali-tate jakin batez zuzentzea une horretan es-kueran dagoen zuzentzailearen ezaugarrienarabera, ez da batere profesionala. Beraz,

zuzentzailearen soslaiari gagozkiolarik, ego-kiena izango litzateke eskueran izatea:

1. Gaiaren zuzentzailea, edukia zuzentzeko:jatorrizko testuak lantzen duen gaianaditua den pertsona, edo jakintza sendoaduena bederen, edukiari dagozkion al-derdiak egiaztatzeko (logika, datuak, etahizkuntza berezitua).

2. Hizkuntza zuzentzailea, hizkuntza zu-zentzeko: hizkuntzari buruzko jakintzahandiko pertsona, XTren hizkuntza era-bilerari dagozkion alderdiak egiaztatzeko(hizkuntza berezitua, hizkuntza arauaketa erabilera, eta hartzailearen beharretaraegokitzea).

3. Itzultzaile-zuzentzailea, zuzenketa fun-tzionala egiteko: itzulpen gaitasun etaesperientzia nahikoa dituen itzultzailea,XTren funtzioarekin zer ikusia dutenalderdiak begiratzeko (hartzailearen be-harretara egokitzea, zehaztasuna eta oso-tasuna).

4. Zuzentzaile tipografikoa, formatua zuzen-tzeko: tipografiari, gramatikari eta make-tazioari buruzko jakintza eta esperientziadituen pertsona, XTren itxurari dagoz-kion alderdiak egiaztatzeko (osotasuna,maketazioa eta ortotipografia).

9. Itzulpenak zuzentzeko proposamen me-todologiko osatua

Azaldu dugunaren ondorio partzial gisa,itzulpenak zuzentzeko proposamen meto-dologiko osatuaren proposamena aurkeztu-ko dugu labur-labur, eskema baten bidez.

112

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 112

Eranskinen 3. taulan agertzen dira gukezarri ditugun bederatzi parametroak, lautaldetan banatuta5, hiru irizpideren arabera:

a) XTren zuzentzaileak zaindu behar di-tuen alderdi orokorrak,

b) zuzenketa modalitate egokia eta

c) zuzentzailearen oinarrizko soslaia.

Alor profesionaleko itzulpenen zuzenke-ta praktikara eramateko asmoz, hurbilpengisara sortu dugun proposamen hau, etabertan aurkeztu ditugun parametroak testumota guztiak (berezitua, dibulgaziozkoaedo literarioa) zuzentzeko erabil daitezke.Hala ere, parametro horietako bat, gehiagoedo denak erabiltzeko beharra faktore uga-riren mende dago; hauek, bereziki: itzul-tzaileak gaiari buruz duen jakintza eta es-karmentu profesionala, bezeroak argiadierazi dituen baldintzak edota itzulpeneskaerak berak ezarri dituenak XTren azkenhartzaileari dagokionez, baldintza ekono-mikoak (hirugarren batek zuzentzen badu,itzulpen prezioa goratu egiten da) eta den-borari dagozkion baldintzak (lana egitekoepea).

A) XTren zuzentzaileak zaindu behar di-tuen alderdi orokorrak:

1) edukiari dagozkionak (parametroak:logika, datuak, eta hizkuntza berezi-tua)

2) hizkuntzari dagozkionak (parametro-ak: hizkuntza berezitua, hizkuntza

arauak eta erabilera, eta hartzailearenbeharretara egokitzea)

3) XTren helburuari dagozkionak (para-metroak: hartzailearen beharretaraegokitzea, zehaztasuna eta osotasuna)

4) XTren itxurari dagozkionak (parame-troak: hizkuntza berezitua, hizkuntzaarauak eta erabilera, eta hartzailearenbeharretara egokitzea).

B) Zuzenketa modalitatea

1) Edukiaren zuzenketa (parametroak:logika, datuak eta hizkuntza berezi-tua)

2) Hizkuntza zuzenketa edo estilo zuzen-keta (parametroak: hizkuntza bere -zitua, hizkuntzaren arauak eta era -bilera, eta hartzailearen beharretaraegokitzea)

3) zuzenketa funtzionala (parametroak:hartzailearen beharretara egokitzea,zehaztasuna eta osotasuna)

4) formatuaren zuzenketa (parametroak:osotasuna, maketazioa eta ortotipogra-fia).

C) Zuzentzailearen soslaia

1) gaiaren zuzentzailea, edukia zuzen-tzeko (parametroak: logika, datuak,eta hizkuntza berezitua)

2) hizkuntz zuzentzailea edo estilo zu-zentzailea, hizkuntza edo estiloa zu-zentzeko: (parametroak: hizkuntzaberezitua, hizkuntza arauak eta erabi-

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

113

5. 3. taulan ikus daitekeenez, XTn egiazta daitezkeen alderdi orokorren multzo bakoitzeko azken parametroa, aldi berean, hurren-go multzoaren lehena da, lau zuzenketa modalitateen hurrenkeraren arabera.

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 113

lera, eta hartzailearen beharretara ego-kitzea)

3) itzultzaile-zuzentzailea, zuzenketafuntzionala egiteko (parametroak:hartzailearen beharretara egokitzea,zehaztasuna eta osotasuna)

4) zuzentzaile tipografikoa, formatua zu-zentzeko (parametroak: osotasuna,maketazioa eta ortotipografia).

Beraz, bederatzi parametro horien sail-kapena, lau multzotan banatuta, XTrenzuzen tzaileak zaindu behar dituen alderdiorokorretan oinarritzen da. Zuzenketa mo-dalitatea alderdi horien arabera egingo da,eta, aldi berean, zuzentzailearen soslai ego-kia zehazteko balio du.

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 114

BIBLIOGRAFIA

AENOR (2000). Guía para la implantación de sistemas de la calidad en PYMES. Madril: AE-NOR.

BRUNETTE, L. (2000a). «L’auto-révision - Contexte d’une formation en révision». Forma-tion des traducteurs. Actes du colloque international Rennes II (1999ko irailak 24-25). InCollombat, O. eta Gouadec, D., 173-179. Paris: La Maison du Dictionnaire.

———. (2000b). «Towards a Terminology for Translation Quality Assessment - A Compari-son of TQA Practices». The Translator 6, 2. zenb.: 169-182.

———. (2003). Révision et mesure de la qualité des traductions. Traduction, terminologie etRédaction. Actes des Universités d’été et d’automme (2002) et du colloque international:Université de Rennes II. TOUDIC, Daniel eta GOUADEC, Daniel, 123-33. Paris: LaMaison du Dictionnaire.

DARBELNET, J. (1980). «Théorie et pratique de la traduction professionnelle: différences depoint de vue et enrichissement mutuel». Meta, XXV, 4: 393-400.

HORGUELIN, P. A. (1985). Pratique de la révision. 2. ed. Montreal: Linguatech.

———. (1988). «La révision didactique». Meta 33, 2. zenb.: 253-257.

HORGUELIN, P. A. eta BRUNETTE, L. (1998). Pratique de la révision, 3ème édition revueet augmentée. 3. ed. Brossard (Québec): Linguatech éditeur.

HOSINGTON, B. M. eta HORGUELIN, P. A. (1980). A practical guide to bilingual revision.Montreal: Linguatech.

Instituto de la Calidad S.A. «Sistemas de Aseguramiento de la Calidad». Hemen aurki daite-ke: http://www.institutodelacalidad.com (sarrera: 2001.11.15)

KELLY, D. (2002). «La competencia traductora: bases para el diseño curricular». Puentes, 1.zenb.: 9-20.

KOO, Siu Ling eta KINDS, Harold (2000). «A Quality-Assurance Model for Language Pro-jects». Translating Into Success. American Translators Association, in Robert C.SPRUNG, 147-57. Vol. XI. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins PublishingCompany.

KUSSMAUL, P. (1995). Training the Translator. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

LAROSE, Robert (1998). «Méthodologie de l’évaluation des traductions». Meta 43, 2. zenb.:163-186.

MOSSOP, B. (1982). «A Procedure for Self-Revision». Terminology Update, Vol 15, 3. zenb.:6-9. Ottawa: Department of Supply and Services Canada.

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

115

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 115

———. (1992). «Goals of a revision course». Teaching Translation and Interpreting. Training,Talent and Experience. Papers from the First Language International Conference. In DO-LLERUP, C. eta LODDEGARD, A. (Eds), 81-90. Amsterdam/Philadelphia: John Ben-jamins.

———. (2000). «The Workplace Procedures of professional Translators». Selected contribu-tions from the EST Congress, Granada (1998). In Translation in Context, (eds) Chester-man, A. et al, 39-48. Vol. 39. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

———. (2001a). Revising and Editing for translators. Manchester: St. Jerome.———. (2001b). «The Translation of Hidden Quotations» [sarean]. Terminology Update, 34,

2. Zenb. Helbide honetan: <http://www.geocities.com/brmossop/hiddenquotes.htm>PARRA GALIANO, S. (2001). «La revisión de traducciones en la didáctica de la traducción:

cara y cruz de una misma moneda ». Sendebar 12. zenb.: 373-386.———. (2002). «Revising and Editing for Translators, artikulu bibliografikoa. Egilea: Brian

MOSSOP (2001). Manchester: St. Jerome Publishing. 176 or.». Trans (Traduktologiaaldizkaria) 6. zenb.: 241-247.

———. (2004a). “Multilingüismo, traducción y ciclo de trabajo en las instituciones de laUnión Europea”. Puentes, 3. zenb.: 51-60. ISSN: 1.695-3.738.

———. (2004b). «L’Évaluation de la qualité de la traduction dans le domaine professionnel:le rôle de la révision et de l’autorévision et ses implications pour la didactique de la tra-duction». In Georges Androulaukis (Ed.), Traduire au XXème siècle: Tendances et Perspec-tives. Tesalónica: University Studio Press (424-431).

———. (2005). La revisión de traducciones en la Traductología: aproximación a la prácticade la revisión en el ámbito profesional mediante el estudio de casos y propuestas de in-vestigación. Granada: Granadako Unibertsitatea. Helbide honetan: http://adrastea.ugr.es/

———. (Argitaratze bidean). “Propuesta metodológica para la revisión de traducciones: prin-cipios generales y parámetros”. Trans (Traduktologia aldizkaria). ISSN: 1137-2311.

———. (Argitaratze bidean). “La revisión y otros procedimientos para el aseguramiento de lacalidad de la traducción en el ámbito profesional”. Turjuman (Revue de Traduction etd’Interprétation – Journal of Translation Studies). ISSN: 1113-1292.

PRESAS, M. (2000). «Bilingual Competence and Translation Competence». Developing Trans-lation Competence. In SCHÄFFNER, C. eta ADAB, B., 19-31. Amsterdam: John Ben-jamins Publishing Co.

116

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 116

ERANSKINAK eta TAULAK

1. Alor profesionaleko itzulpenen kalitatea ziurtatzeko erabiltzen diren prozedurak: termi-nologia proposamenak eta definizioak

Alor profesionalean testu pragmatikoen itzulpen kalitatea ziurtatzeko maizenik erabiltzendiren bost prozeduren definizioak aurkeztuko ditugu jarraian. Horrez gain, baloraziorako pro-zeduren (BP) arteko aldeak eta kidetasunak taula batean laburbildu ditugu (ik. 1. taula).

Itzulpen kalitatearen BPk izendatzeko terminologia eta definizioak zehazteko honako itu-rri hauek erabili ditugu:

– Alde batetik, egile hauen ekarpenak: Brunette (2000), Horguelin eta Brunette (1998),Hosington eta Horguelin (1980), eta Mossop (2001).

– Bestetik, kalitatea kudeatzeko sistemen inguruan erabiltzen den gaztelaniazko termino-logia.

Lehen iturriari dagokionez, oinarri hartu ditugun azterlanetatik bi ingelesez daude, eta bes-tea, berriz (Horguelin eta Brunette: 1998), frantsesez. Zuzenketari buruz eta itzulpen kalitate-aren bestelako BP batzuei buruz hain gutxi idatzi denez gaztelaniaz, ingelesera eta frantseserajo dugu geure proposamen terminologikoa osatzeko.

Bigarren iturriari dagokionez, egoki iruditu zaigu ISO 9001: 2000 arauaren gaztelaniazkobertsioaren Terminoak eta definizioak hartzea oinarritzat. Izan ere, arau horren itzulpeneannormalizaziorako erakunde nazional ugariren ordezkariek hartu dute parte, bai eta espainierazegiten duten herrialde askotako enpresa alorreko ordezkariek ere6. Arau horren balioa ukaezi-na da: nazioarteko normalizazioan ekimen aitzindaria da, eta Kalitatearen kudeaketari dagokio-nez, alor horretan gaztelaniazko terminologia bateratzen da arauaren bitartez.

Definizioak.

Itzulpen kalitatearen ziurtapena (IKZ). Erakunde itzultzaileko kide guztiek, bai itzulpenprozesua hasi baino lehen, bai prozesuan bertan, baita ondoren ere gauzatzen dituzten proze-dura guztien multzoa, kalitateari dagokionean bezeroarentzat garrantzizkoak diren helburuakbete direla ziurtatzeko. Itzulpen kalitate kontrola (IKK), itzulpen kalitatearen ebaluazioa (IKE)eta zuzenketa kalitatea ziurtatzen (KZ) laguntzen duten prozedurak dira. Oharra: Itzulpen ka-

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

117

6. Argentina, Txile, Kolonbia, Costa Rica, Ekuador, Espainia, Ipar Amerikako Estatu Batuak, Mexico, Peru, Uruguay eta Vene-zuela; COPANT (Arau Teknikoen Batzorde Panamerikarra) eta INLAC (Kalitatea Ziurtatzeko Institutu Latinoamerikarra) era-kundeetako ordezkariak.

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 117

litatearen ziurtapena xede testua egiaztatzeko irakurketarekin amaitu ohi da, testua osorik iraku-rrita, ezen ez lagin bat, eta kalitate arazoak atzematen direnean baino ez dira alderatzen sorbu-ru eta xede testuak; zuzentzaileak, berriz, itzulpenean egin dituen aldaketak edo zuzenketakarrazoitu egiten ditu, hala eskatzen badu itzultzaileak.

Itzulpen kalitatearen kontrola (IKK). Behin betiko xede testuaren ekoizpenean zehar egitenden itzulpen kalitatea baloratzeko prozedura da. Itzulpen kalitatearen ziurtapenaren eremuan,xede testuaren lagin bat edo gehiago irakurriz egin daiteke balorazioa, edo lagin bat edo gehia-go sorburu testuarekin alderatuta (laginen zuzenketa), itzulpen eskaeraren baldintza esplizitueta inplizituak betetzen dituela ziurtatzeko eta bezeroari bidaltzeko moduan dagoela. Kudea-ketaren eremuan, berriz, IKKren azken xedea baliabideak (denbora eta dirua) aurreztea denez,itzultzaileak hala eskatzen badu soilik arrazoituko ditu zuzentzaileak xede testuan egindako al-daketak.

Formaziorako zuzenketa (FZ): Xede testu (XT) osoaren eta sorburu testuaren (ST) aldera-keta zorrotza, XT produktu erdi amaitutzat jotzen delarik, eta aurrez erabakitako irizpide ja-kin batzuk oinarri hartuta; XTn aurki daitezkeen akatsak ezabatzea edo testua hobetzea ez ezik,itzultzailearen gaitasuna hobetzea ere badu xede.

Oharra: Egile frankofono batzuk (Horguelin eta Brunette) zuzenketa didaktikoa (ZD) ter-minoa (révision didactique) erabiltzen dute, alor profesionalean prestakuntza ere helburu duenzuzenketaz hitz egiteko.

en: formative revision, training revision. fr: révision didactique.

Zuzenketa pragmatikoa (ZP): Xede testua osorik hartuta alderatzen da sorburu testuarekin,itzulpena hobetzeko, baina zuzentzaileak ez du egindako zuzenketa edo aldaketak arrazoitu be-harrik.

118

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 118

Baloraziorako Formaziorako Zuzenketa Itzulpen Itzulpen XTrenprozedurak zuzenketa pragmatikoa kalitate kalitatearen egiaztatze(BP) (FZ) (ZP) Kontrola ebaluazioa irakurketa

(IKK) (IKE) (EI)

Xede testuaren testu erdi testu erdi testu erdi edo Behin betiko testu erdiegoera (XT) amaitua amaitua amaitua edo testua amaitua edo

behin betikoa behin betikoa

XTn XT osoa XT osoa lagina XT osoa edo XT osoabaloratzen lagina/kden zatia

STren eta Akatsak XTren arteko beti beti batzuetan beti topatzenalderaketa badira soilik

Ebaluaziotxantiloia batzuetan ez batzuetan bai ezerabiltzea

Zuzenketak bai ez Hala eskatuz ez Hala eskatuzarrazoitzea gero gero

Kudeaketa Kudeaketa Bezeroa edoHartzailea Itzultzailea Bezeroa zerbitzua edo zerbitzua edo itzultzailea

itzultzailea administrariak

Kualitatiboa Administratiboa Administratiboa Helburua eta kualitatiboa eta eta kualitatiboa

formaziozkoa kudeaketarako kudeaketarako

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

119

1. TAULA: ITZULPENEN KALITATEA ZIURTATZEKO PROZEDURAK. KIDETASUNAK ETA ALDEAK*

* Brunettek sorturiko taularen egokitzapena da (Cf. Brunette, 2000: 172)

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 119

IRIZPIDEA

1. Itzulpen eskaeraren berri izan

2. XT jatorrizko testua balitz bezala irakurri

3. Zuzenketaren errentagarritasuna aztertu

4. XTk eskatzen duen zuzenketa modalitateaeta maila zehaztu

5. XTn aldaketak murriztu

6. Zuzenketak arrazoitu

7. Zuzentzailearen erantzukizuna

PREMISA

– Helburua, hartzailea, XTaren zabalkundea– ST zein egoeratan sortu den (egilea, data,

helburua, hartzailea, testu mota).– XT aurkezteko baldintzak eta zuzenketarako

har daitekeen denbora.

– XT irakurriz hasi zuzenketa– Hartzailearen larruan jarri– Ez jo STra

– XTn aurkitu diren akats moten nahizkopuruaren azaleko azterketa

– Zuzenketarako denbora estimazioa– Erabakiak hartzea: zuzendu, itzultzaileari

atzera bidali, berriro itzuli (beste itzultzailebatek)

Hauen arabera:– Eskaeraren ezaugarri inplizitu eta esplizituak– Itzultzailearen eskarmentua eta gaitasuna– Zenbat denbora beharko duen– Gai horretan zuzentzaileak duen jakintza

– Akats nabarmenak zuzendu lehenik– Zalantza izanez gero, ez zuzendu xede testua– Gogoan izan: idiolekto ugaritasuna, batetik,

eta XT zuzentzearen eta hobetzearen artekoaldea, bestetik.

– Ez aldatu XT, horretarako arrazoi sendorikez baldin badago

– Zuzentzaileak bere gain hartu behar du,itzultzailearekin harremanik ez badago.

– Bien arteko harremana estua bada,itzultzaileak ere izan dezake erantzukizunik.

– Ez onartu erantzukizuna, bezeroareneskakizun jakin batzuen aurreandesadostasunik balego.

120

Senez 32

2. TAULA: ITZULPENAK ZUZENTZEKO IRIZPIDE OROKORRAK

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 120

Parametroak XTn egiaztatzen diren Zuzenketa Zuzentzailearenalderdi orokorrak modalitatea soslaia

- Logika Edukiaren Gaiaren- DATUAK Edukia zuzenketa zuzentzailea- Hizkuntza berezitua

- Hizkuntza berezitua Hizkuntzari Hizkuntza Hizkuntza- XTren arauak eta dagozkionak zuzenketa zuzentzaileaerabilera

- Hartzailearenbeharretara egokitzea

- Hartzailearen XTren helburuari Zuzenketa Zuzentzaile-beharretara egokitzea dagozkionak funtzionala itzultzailea

- Zehaztasuna- Osotasuna

- Osotasuna XTren itxurari XTren formatuaren Zuzentzaile- Maketazioa dagozkionak zuzenketa tipografikoa- Ortotipografia

Zuzenketa, itzulpen kalitatea ziurtatzeko prozedura…

121

3. TAULA: ITZULPENAK ZUZENTZEKO PROPOSAMEN METODOLOGIKO OSATUA

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 121

La revisión como procedimiento para el aseguramiento de la calidad dela traducción: grados, tipos y modalidades de revisión.

La revisión de la traducción es, en mi opinión, el procedimiento más ri-guroso para el aseguramiento de la calidad de la traducción.

Para evitar confusiones terminológicas, expondré las diferencias y se-mejanzas que existen entre los procedimientos más comunes para valorarla calidad de la traducción en el ámbito profesional, adoptando para ellosiete criterios. Asimismo mostraré los principios generales en los que mehe basado para determinar los parámetros que considero de mayor utili-dad para revisar una traducción.

Finalmente, presentaré una propuesta metodológica para la revisiónde traducciones que se caracteriza por integrar: los parámetros de revisión,la modalidad de revisión que se debería realizar, en función de los aspec-tos genéricos del texto de llegada que se pretendan verificar, y el perfil delrevisor más apropiado para llevar a cabo esta tarea.

La révision comme méthode pour garantir laqualité de la traduction : degrés, types et modes derévision

Selon l’auteur, la révision de la traduction est la mé-thode la plus rigoureuse pour garantir la qualité d’unetraduction.

Afin d’éviter des confusions terminologiques, ilexpose ici les différences et les ressemblances des mé-thodes les plus usuelles pour évaluer la qualité de latraduction au niveau professionnel. Pour ce faire, ilutilise sept critères. Il montre aussi les principes géné-raux sur lesquels il s’appuie pour définir les para-mètres qu’il considère les plus utiles dans la révisiond’une traduction.

Pour finir, il propose une méthode de révision destraductions qui tient compte des paramètres de révi-sion, du mode de révision selon les aspects génériquesdu texte cible que l’on veut vérifier et du profil de lapersonne la plus appropriée pour mener à bien ce tra-vail de révision.

La revisión como procedimiento para elaseguramiento de la calidad de la traducción:grados, tipos y modalidades de revisión.

The revision of translation in my opinion must be themost rigorous procedure in order to assure the quali-ty of the translation.

To avoid confusions in terminology, I put for-ward the differences and similarities that exist amongthe most common procedures used to evaluate thequality of translation in a professional setting, adopt-ing seven criteria for the purpose. I also examine thegeneral principles that I have used as a basis for deter-mining the parameters that I consider most useful inrevising a translation.

Finally, I present a methodological proposal forrevising translations that is characterized by its inte-gration of the parameters of revision, the method ofrevision that should be carried out as a function of as-pects of the genre of the text to be checked, and thequalifications of the person who is most able to carryout this type of work.

122

Senez 32

05 Parra.XP7 12/11/07 17:08 Página 122