50º AniversarioSesión do 28 de outubro de 2020 O home da cámara

1

Chelovek s kino-apparatom. Unión Soviética, 1929. B/N, 67 min. Documental | Dirección e guión: Dziga Vértov |Fotografía: Mikhail Kaufman | Música: Konstantin Listov | Produción: VUFKU

SINOPSEa

Dziga Vértov amósanos neste filmecon ton documental o retrato dunhamacro urbe (en realidade creada ar-tificialmente a partir da xustaposiciónde imaxes filmadas en tres cidades:Moscova, Kiev e Odessa) compostopor centos de pinceladas fílmicas so-bre a vida cotiá na devandita cidade.A través da súa cámara, que actúacoma o propio ollo, Vértov capta aesencia do escenario, querendoplasmar as relacións sociais dos ci-dadáns a través dunha análise mar-xista. Como única trama, o directorsegue a rutina dun operador de cá-mara soviético que ten que filmar acidade desde que amence até quese deita o sol.

NOTAS DA PELÍCULA (FILMOTECA DE ANDALUCÍA)

O home da cámara é a película máisrepresentativa de Dziga Vértov, parteactiva do cinema de vangarda ruso,e cuxas obras experimentais ofrece-ron un novo modelo de documental.a

O cinema de Vértov adquire a súaforma durante os anos nos que es-tivo a traballar para o Comité de Ci-nema de Moscova tras a Revolución(1918), e onde coincidiu, entre ou-tros, con Lev Kuleshov, quen levabaa cabo os seus propios experimen-tos sobre a montaxe no chamado“Efecto Kuleshov”, amosando a im-portancia que tiña esta no estado deánimo do espectador e no propiotexto da obra. a

Esta contorna converteuse no caldode cultivo para o cinema de Vértov,quen xunto a outros dous cineastas(o seu irmán, o director de fotografíaMikhail Kaufman, e a súa futura es-posa, a montadora Yelizaveta Svilo-va), formaron o denominado grupoKinoki, no que desenvolverían a súa

teoría do Cinema-Ollo, principal le-gado de Vértov, xunto á serie de no-ticiarios Kino-Pravda, ou Cinema-Verdade.a

A finalidade principal da teoría doCinema-Ollo é a de conseguir un ci-nema totalmente obxectivo, o quesupón un total rexeitamento doguión, a escenografía ou os actoresprofesionais. Procura o cinema noseu estado máis puro, afastado dainfluencia do teatro ou a literatura. Acámara capta máis que o ollo hu-mano (de aí o nome da teoría) e uti-liza a montaxe para unir os frag-mentos de realidade, sen ningún ti-po de carácter emocional. Vértovbuscaba a verdade da realidade,conseguida a través da cámara, quecapta o que o ollo non dá percibido,e a montaxe, como nexo de unióndesa realidade para formar un todoglobal.a

Esa procura da verdade levouno arealizar, a partir de 1922, unha seriede noticiarios englobados na serieKino-Pravda, onde Vértov se dedi-caba a gravar todo tipo de espazospúblicos, en moitos casos acompa-ñándose de cámaras ocultas e senpedir permiso. Neste contexto, ecoa proximidade temática dunhapelícula tan importante como Berlín,sinfonía dunha gran cidade (WalterRuttmann, 1927), Vértov presenta en1929 O home da cámara, onde nosamosa un día na vida da cidade deSan Petersburgo, desde o amenceraté o solpor. Este documental urba-no, no cal Vértov se asegura de dei-xar claro o real das imaxes que po-demos ver (en gran cantidade deplanos vemos ao operador de cá-mara, o seu irmán Mikhail, filman-do), transmite igualmente algunhasideas políticas do propio Vértov, co-mo o seu marcado carácter marxis-ta, ou o seu interese polo futurismo,

algo presente máis ben a nivel ideo-lóxico. De igual forma, a fascinaciónde Vértov polo constructivismo que-da patente na obra.a

O home da cámara é unha especiede seguimento a un operador de cá-mara que filma todo o que o rodea, eque nos amosa a través do seu ob-xectivo (o seu ollo) a cidade de SanPetersburgo. Neste punto, poderíadiscutirse a vixencia da obxectivida-de que perseguía Vértov, sobre todorelacionada con ese marcado acentomarxista, algo patente na sociedadeda súa época. a

Pero, máis aló de cuestións políticas,a revolución que supuxo a obra deVértov e o seu legado (nos anos 60,a vangarda francesa, con Godard ácabeza, fundaron o Dziga VértovGroup, pola súa proximidade ideoló-xica coas teorías deste) está presen-te en gran parte do cinema experi-mental posterior, e en diferentes teo-rías cinematográficas. Mesmo haiquen considera este filme o primeirovideoclip da historia. a

É curioso logo que O home da cá-mara non fose recibido de maneirapositiva no seu momento. Os con-temporáneos soviéticos criticaron asúa prioridade pola utilización dasformas en troques do contido; mes-mo Serguéi Eisenstein se burlou dofilme como un “vandalismo de cáma-ra sen sentido”. A obra tamén foi de-sestimada en Occidente: o docu-mentalista Paul Rotha dixo que enGran Bretaña Vértov era considerado“unha broma, non o tomamos en se-rio”. Tería que pasar o tempo paraser revalorizada, e acabar ocupandoo 8º posto na enquisa de Sight &Sound de 2012 sobre as mellorespelículas da historia. Un filme mo-dernista, vixente aínda en moitas dassúas propostas, no que Vértov con-segue de cheo os seus obxectivos.

Vindeira sesión, mércores 29: A historia oficial · Luis Puenzo