EUSKAL MITOLOGIA

AURKIBIDEA

- Zer da mitologia?- Basajaun *Ze itxura du. *Bere istorioa.- Mairuak- Kristianizazioa- Iratxoak- Sorginak- Jentilak- Olentzero- Lamiak *Ze itxura du. *Ezaugarri batzuk.

Zer da mitologia?

• Euskal mitología euskal herriko mitoen multzoa da. Jainko eta heroietan oinarritzen da. Mitoak gizakiak dituen galderak eta bere inguruan gertatzen diren gertakerei erantzuna emateko gizakiak sortu zituen azalpenak dira.

Kistrianizazioa- Euskal Herrian azken milenio

honetan eta sorginen harrapakuntza arren, adibidez Zugarramurdiko kasua sei “sorgin” zutera bota zituztela eta Frantziako Euskal Herrian 80 emakume erre zituzten.

- Euskal Herrian oso motela izan zen, Aita Joxemiel Barandiaran seinalatuz, bere liburuan esaten duen bezala “El hombre primitivo en el Pais Vasco” , batez ere erromatar urruneko sarbidean, hori izan al zen arrazoi bat euskal erlijioaren asko irautea, horregatik oso motela izan zen kristianizazioa Europan.

- Horren adibide ona, Aralar oraindik XIII. mendean bi asentamendu jentil zeuden, bereizi al dira bere aztarnak. Horrela dela eta, Mari, adibidez, gaur egun bizirik iraun al du, nahiz eta askotan eliza katolikoa demonizauko zuela.

Euskal Herria oraindik mantentzen ditu kondaira mordoak, eta horrela ikusten da zenbat urte dituen zahar mitologia honek.

KONDAIRAK ERE JEINU HAUEK AIPATZEN DITU:

Basajaunen itxura• Basajaun izenak esaten duen bezala “basoko

jauna, jaun basatia” da. • Normalean basoetako haitzuloetan bizi da

basajauna. • Pertsonai mitologiko honek gizon handi

baten itxura. Gorputza ilez estalita dauka, bizarra belauetaraino iristen zaio. Eta bularrak, aurpegia eta sabela ia guztiz tapatzen dio ile hori. Oin bat gizakien berdina da eta bestea zaldi baten bezalakoa dauka.

Basajaunen istorioa

Mairuak• Mairuak harrespilak edo cromlech eraikin zituzten.• Literalki “moro” esan nahi du, kontuan izan behar da

Espainiako toki askotan moro hitza, ere, izaki magikoak esan nahi duela.

• Hala nola, Ohinamendietan bezala, ere, masustak edo moricas deitzen zaie.

Iratxoak zer dira?

Sorginak zer dira?

Jentilak zer dira?

Olentzero zer da?

Lamiak

• Ahate oinak dituzte eta esaten da arrain buztana eta arrano baten atzaparrak dituztela.

• Ia beti emeak dira, oso politak dira eta ibaietan bizi dira normalean eta iturrietan bertan bere ile luzeak orrazten dute bere urrezko orratzarekin.

• Oso onak eta jatorrak dira eta haserretzeko era bakarra bere urrezko orratzak lapurtzea da.

• Askotan esaten da gizonei lagundu diotela dolmenak eta zubiak eraikitzen.

• Batzuetan mortalekin maitemindu egiten dira, baina ezin da beraiekin ezkondu lurralde sakratuak ezin dituztelako zapaldu.