Formulazio ez Formulazio ez organikoaorganikoa
Kimika 3.ebaluaketa 2.helburua (3.2)Kimika 3.ebaluaketa 2.helburua (3.2)Txingudi BHITxingudi BHI
FISIKA-KIMIKA DBH 4FISIKA-KIMIKA DBH 4 Paz Garcia BehobidePaz Garcia Behobide
MATERIAREN SAILKAPENAMATERIAREN SAILKAPENA
MATERIARENSAILKAPENA
SUBSTANTZIAPURUAK NAHASKETAK
SINPLEAK EDOELEMENTUAK
(FORMULAZIOAN)He; O2;S8
KONPOSATUAK(FORMULAZIOAN)
H2O; NaCl
HOMOGENEOAK EDO
DISOLUZIOAKNaCl+ H2O
HETEROGENEOAKHondarra+ura
Metodo fisikoekinOsagaiak
separatzen dira.•Distilazioa
• kristalizazioa…
Metodo fisikoekinOsagaiak
separatzen dira.•Imanazioa
•Filtrazioa……
Ez da posible separatzea
Metodo kimikoekin Separatzen dira elementuak lortuz
•Elektrolisia
Formulazio ez organikoaFormulazio ez organikoa• Konposatu ez organikoak adierazten dira formulekin, bertan
parte hartzen dutenen sinboloak eta zer proportziotan dauden(zenbakiekin)konposatuan adierazten da.
• Adibidez: H2SO4 Azido sulfurikoa• Formulaz aparte jakin behar dugu nola izendatu. Horretarako nomenklatura desberdinak erabiltzen dira: TRADIZIONALA STOCK SISTEMATIKOA
• IUPAC: Kimika puru eta aplikatuaren ELKARTE internazionala. Hemen jartzen dira jarraitu behar ditugun arauak konposatuak izendatzeko eta formulatzeko.
• FORMULA ENPIRIKOA:Adierazpide honetan, sinbolo eta azpindizeen bidez, konposatu kimikoa osatzen duten elementuak eta bertan dauden atomoen arteko erlazio minimoa adierazten dira.
• ADIBIDEZ: N2O4 NO2
C4H10 C2H5
• OXIDAZIO ZENBAKIA: eratzen dagoen konposatu guztia ioi positibo eta
negatiboez osatuta balego elementu horren atomo batek izango lukeen karga elektrikoa da.
• Adibidez: Oxigenoa -2 Hidrogeno +1; -1 Metalak: positiboak ( elektroiak askatzeko joera)
• IUPAC-en arabera formuletan elektropositiboa aurrean kokatzen da eta elektronegatiboa atzean NaCl; CaO.
ELEMENTU KIMIKOEN OXIDAZIO ZENBAKIA SISTEMA PERIODIKOAN
1A 2A 3A 4A 5A 6 A 7A 8A
Metalak
•Ez metalak ( Negritan daudenak, eskaileratik gora daudenak•Metalak (*) ; Metaloideak (Ge; Sb; )
RaFr
RnAtPoBiPb*TlBaCs
XeITeSbSn*InSrRb
KrBrSeAsGeGaCaK
ArClSPSiAl*MgNa
NeFO (beti 2-)
NCBBeLi
0He
7+5+3+1+;-1
6+4+2+;-2
5+3+;-31+
4+; -4 2+
3+; -3
Transizioko metalak•Fe,Co,Ni:2+,3+•Cu,Hg: 1+,2+•Zn,Cd: 2+•Pd,Pt: 2+,4+•Ag: 1+•Au: 1+,3+Bereziak•Cr*: 2+,3+,6+•Mn*: 2+,4+, 6+,7+
2+1+ H(1+ eta 1-)
Elementuak egitura Elementuak egitura molekularrarekinmolekularrarekin
• KASU HONETAN MANTENTZEN DA ELEMENTUAREN IZENA
• S8 : sufrea• O2: oxigenoa• O3: ozonoa ( izen propioa,bereizteko
oxigenotik))
OXIGENOAREN KONPOSATUAKOXIGENOAREN KONPOSATUAK• OXIGENOA+METALA edo EZ METALA
• Bi kasuetan bai metalek bai ez metalek oxidazio zenbaki positiboak erabiltzen dituzte.Oxigenoak -2 erabiltzen du eta.
Xn+ + O-2 X2On
“Zenbakiak trukatzen dira eta azpindize moduan kokatzen dira ikurrik gabe”
• Posiblea bada sinplifikatzen dira
• ADIBIDEZ Fe3+ + O-2 Fe2O3
Cl7- + O-2 Cl2O7 Ca2+ + O-2 Ca2O2 CaO
OXIGENOAREN KONPOSATUAKOXIGENOAREN KONPOSATUAK• Nola izendatu?• Tradizionala: Metalak direnean OXIDO hitza eta
gero metalaren izenaren erroa + -oso( balentziarik txikiena) edo –iko atzizkiak (oxi.zenbakirik handiena edo bakarra duenean). ADIBIDEZ :
CaO oxido kaltzikoa Fe2O3 oxido ferrikoa• Ez Metalak:ANHIDRIDO hitza eta gero ez metalaren
izenaren erroa gehi hurrengo atzizkiak(oxidazio zenbakirik txikienetatik handienetara):
-Hipo……-oso -…………. -oso -………… -iko -Per ……-iko ADIBIDEZ: Cl2O7 Anhidrido perklorikoa
3,4
Taldeko-ak
5,6
Taldeko-ak
7 taldekoak
OXIGENOAREN KONPOSATUAKOXIGENOAREN KONPOSATUAK
• STOCK: metalentzat eta ez metalentzat berdina da:• Metala edo ez metalaren izena (metala edo ez metalaren
oxidazio zenbakia zenbaki erromatarrekin)oxido hitza.Adibidez: Fe2O3 burdina(III)oxidoa
Cl2O7 kloroa(VII)oxidoa
• Sistematikoa: Berriro berdina da bientzat, honetan kontuan hartzen da bakoitzetik zenbat atomo dauden molekulan.
• Aurrizki numerala+metala edo ez metalaren izena + aurrizki numerala+oxido hitza. Adibidez: Fe2O3 Diburdin trioxidoa eta Cl2O7 Dikloro heptaoxidoa; CaO(mono)kaltzio (mono)xidoa. ARIKETAK
Aurrizkiak:mono(1 opzionala da), di(2), tri(3), tetra(4) penta(5), hexa(6), hepta(7)……
Hidrogenoaren konposatuak: Hidrogenoaren konposatuak: hidrogeno+metalakhidrogeno+metalak
• Hidrogenoa + metalak: oxidoekin bezala hiru nomenklatura erabiltzen dira baina oxido hitza erabili beharrean HIDRURO hitza jarriko dugu.
Ca+2 +H-1 CaH2
• CaH2 …… Hidruro kaltzikoa; Kaltzio hidruroa; Kaltzio dihidruroa.• CuH ........ Hidruro kuprosoa ;Kobrea (I) hidruroa; Kobre (mono)hidruroa.• CuH2 ......... Hidruro kuprikoa ; Kobrea (II) hidruroa; Kobre dihidruroa.
Hidrogenoaren konposatuak: Hidrogenoaren konposatuak: hidrogeno+ez metalakhidrogeno+ez metalak
• Hidrogeno + ez metalak: Bereizten dira bi multzo ez metalaren arabera
a) .-6. eta 7. taldekoak: F,Cl,Br,I (-1); S,Se,Te (-2)Ez metalak erabiltzen du bere oxidazio zenbaki negatibo bakarra
HIDRAZIDOAK : H1+ + N -n HnN
Azido ez metala + hidrikoa (TRADIZIONALA)• HF ....... Azido fluorhidrikoa• HCl ...... Azido klorhidrikoa• H2S ...... Azido sulfhidrikoa• H2Se .... Azido selenhidrikoa
Hidrogeno + ez metala + uroa (SISTEMATIKOA)• HF ...... Hidrogeno fluoruroa• HCl ..... Hidrogeno kloruroa• H2S ..... Hidrogeno sulfuroa
Hidrogenoaren konposatuak: Hidrogenoaren konposatuak: hidrogeno+ez metalakhidrogeno+ez metalak
b) .-3. eta 4.taldekoak:N,P,As,Sb,B (-3) ; C,Si (-4)• KONTUZ! HEMEN ORDENA ALDERANTZIZKOA DA eta izen
propioak hartzen dituzte normalean. Tradizionala Sistematikoa• NH3 ........ Amoniakoa Nitrogeno trihidruroa• BH3 ......... Boranoa Boro trihidruroa• AsH3 ....... Artsina Artseniko trihidruroa• CH4 ......... Metanoa Karbono tetrahidruroa • SbH3 ........Estibina Antimonio trihidruroa• SiH4 .........Silanoa Silizio tetrahidruroa • PH3 ......... Fosfina Fosforo trihidruroa (ARIKETAK)
HIDROXIDOAK:• Metala +hidroxido taldea : M n+ + (OH)1- M(OH)n
• Izendatzeko arauak, oxidoetan erabili genituenak baina, oxido hitzaren ordez HIDROXIDO hitza erabiliko dugu
Nomenklaturak: Tradizionala/Stock/Sistematikoa
• Fe(OH)2 Hidroxido ferrosoa /Burdin(II) hidroxidoa/ (Mono) burdin dihidroxidoa
• Fe(OH)3 Hidroxido ferrikoa/ Burdin(III) hidroxidoa/ (Mono) burdin trihidroxidoa
• AgOH Hidroxido argentikoa /Zilar (I) hidroxidoa /Zilarra (mono)hidroxidoa
(NH4) +: Amonio ioia ( ioi positiboa da, bost atomoz osatuta, baina formulazioan alkalino bat izango balitz bezala funtziontzen du)
• NH4OH : hidroxido amonikoa edo amonio hidroxidoa (ARIKETAK)
GATZ BITARRAK• HCl: azido klorhidrikoa/ Hidrogeno kloruroa NaCl Sodio kloruroa
. Gatz bitarren jatorria azido-hidrikoa da. Hidrogenoaren ordez metala agertzen da , honen ondorioz, ez metalaren izena azidoan, gatzan ere, mantentzen da.Eta gainera, gogoratu ez metalaren balentzia negatibobakarra izango dela konposatu hauetan.
• Metala (M+n)+ ez metala (E-e) GATZ NEUTROAK (MeEn)
ADIBIDEZ: Na +1 + S -2 Na2S
• EZ METALAK (7) F,Cl,Br;I (-1); (6) S,Se,Te (-2); (5) N,P,As,Sb (-3); (4) C,Si (-4)
GATZ BITARRAK :TradizionalaEz metalaren izena-URO+metalaren izena (-oso edo iko)
• Metalaren oxidazio zenbaki bakarrarekin:• NaCl .......... kloruro sodikoa• Al4Si3 ........ Siluroa aluminikoa• Metalaren oxidazio zenbaki bikoitzarekin:• Fe2C.......... Karburo ferrosoa• Fe4C3. ...... Karburo ferrikoa
GATZ BITARRAK :STOCK
• Metala (balentzia) + ez metala + uroa• NaCl .......... Sodio kloruroa• AlN ........... Aluminio nitruroa• Al4Si3 ........ Aluminio siluroa• Fe2C.......... Burdina (II) karburoa• Fe4C3. ...... Burdina (III) karburoa
GATZ BITARRAK :SISTEMATIKOA
• Aurrizki numerala+Metala+ aurri+ez metala+uroa
• NaCl .......... Sodio kloruroa• AlN ........... Aluminio nitruroa• Al4Si3 ........ Tetraaluminio trisiluroa• Fe2C..........DiBurdin karburoa• Fe4C3. ...... Tetraburdin trikarburoa (ARIKETAK)
AZIDO OXOAZIDOAK:formulatzeko• Anhidridoak (ez metala+oxigenoa) +ura → azido oxoazidoa HxNyOz
• EZ METALAK: 7.-F,Cl,Br;I (1,3,5,7);6.-S,Se,Te (2,4,6); 5.-N (1,3,5); 4.-C,Si (4); Cr (6) ; Mn(6,7)
Adibidez: • Anhidrido bromosoa Br2O3 +H2O → Br2O4H2 →
HBrO2 → Azido bromosoa • N2O3 + H2O → H2N2O4 → HNO 2
Azido nitrosoa
AZIDO OXOAZIDOAKIZENDATZEKO:
• Anhidrido itzaren ordez azido hitza jartzen da eta gero ez metalaren izenaren erroa gehi dagokion atzizkia ( hipo-oso; -oso; -iko; per-iko).
• Ez metalaren balentzia kalkulatu, jakiteko jatorrian anhidridoa zein zen. Horretarako, kontuan hartuko dugu konposatua neutroa dela eta oxigenoaren eta hidrogenoaren oxidazio zenbakiak –2 eta +1 direla hurrenez hurren.
• Adibidez: 1+ x+ 2- HNO2 • Fosforoaren balentzia kalkulatzeko bi oxigeno daudenez 2x (-2)= -4; Hidrogeno bat dagoenez bere karga +1 ,
balantzea geratuko da -4+x+1=0 beraz, x= +3 honen ondorioz,” –oso” forma izango da. HNO2 Azido nitrosoa
(ARIKETAK)
XO +H2O ----- H2XO2 Az.hiposulfurosoa S,Se,Te XO2 +H2O --- H2XO3 Az.sulfurosoa (2+,4+,6+) XO3 +H2O --- H2XO4 Az. sulfuriko
HF Az. Fluorhidrikoa (bakarrik) X2O+ H2O---- HXO Az.hipoklorosoa Cl,Br,I X2O3 +H2O--- -HXO2 Az.klorosoa (1+,3+,5+,7+) X2O5 +H2O-----HXO3 Az.klorikoa X2O7 +H2O-----HXO4 Az.perklorikoa
6.TALDEA (S,Se,Te)7. TALDEA ( F (1-) ; Cl,Br,I)
N2O ----- H2N2O2 --- HNO Az.hiponitrosoa N N2O3 + H2O ---- H2N2O4 --- HNO2 Az.nitrosoa N2O5 ---- H2N2O6 --- HNO3 Az.nitrikoa
5.TALDEA ( N*; P,As,Sb : 1+,3+,5+) eta 3. TALDEA ( B: 3+)
BEREZIAK DIRA, AURTEN EZ DITUGU AZTERTUKO +H2O ---- HPO Az.metahipofosforoso
P2O +2H2O --- H4P2O3 Az.pirohipofosforoso
+3 H20 --- H3PO2 Az.ortohipofosforoso
.-P,As, Sb +H2O ---- HPO2 Az.metafosforosoa
(1+,3+ P2O3 +2 H2O---- H4P2O5 Az.pirofosforosoa
5+) +3H2O --- H3PO3 Az. ortofosforosoa
.-B(3+) +H2O ----HPO3 Az.metafosforikoa
P2O5 +2H2O --- H4P2O7 Az. pirofosforikoa
+3H2O--- H3PO4 Az.ortofosforikoa
CO2 + H2O ----H2CO3 Az. Karbonikoa
♦Kromoren azidoak Cr 6+:CrO3 + H2O --- H2CrO4 Az.kromikoa2CrO3 +H2O --- H2Cr2O7 Az.dikromikoa.♦Manganesoren azidoak Mn 6+, Mn 7+
MnO3 +H2O --- --------- --- H2MnO4 Az.manganikoaMn2O7 + H2O --- H2Mn2O8 -- HMnO4 Az.permanganikoa
4. TALDEA (C,Si (4+) )
OXIGATZAK• OXIGATZAK ( TRADIZIONALA ETA ESTOCK)
AZIDO OXOAZIDOETAN METALEK HIDROGENOA ORDEZKATZEN DUTE
a)S6+→H2SO4 → (SO4)2- ⇒ Zn2(SO4)2 → ZnSO4 Zn → (Zn) 2+ • b)Cl5+→ HClO3 → (ClO3)1- ⇒ Pb(ClO3)2 Pb → (Pb)2+• AZIDOA GATZA• Azido hipo ..... osoa → Hipo ..... ito + metala + osoa edo ikoa• Azido ..... osoa → ..... ito + metala + osoa edo ikoa• Azido ..... ikoa → ..... ato + metala + osoa edo ikoa• Azido per ..... ikoa → Per..... ato + metala + osoa edo ikoa
• Goiko adibideak : ZnSO4 (Sulfato zinkikoa edo zink sulfatoa); Pb(ClO3)2 (Klorato plunbosoa)
OXIGATZAK:IZENDATZEKO• a) Formulatik zuzenean bereizten direnean ioi
bakoitzaren karga.(sinplifikatuta ez dagoenean)
• Ni2(SeO3)3: → Ni 3+ + (SeO3) 2-→ H2SeO3 → Se4+ → Selenito nikelikoa → jatorrian azidoa zein zen idatzi eta bertan ez metalaren balentzia kalkulatu.
→metalaren oxidazio zenbakia kontuan hartuta izena jarri (ARIKETAK)
•
OXIGATZAK:IZENDATZEKOb) Formulatik zuzenean bereizten ez direnean ioien kargak
aukera bat baino gehiago dagoelako sinplifikatuta dagoelako
• CuClO: Kasu honetan bi aukera ditugu kobreak bi oxidazio zenbaki dituelako (+1; +2), honen ondorioz, aztertu behar dugu zeinek balioko duen:
aukerak → CuClO edo Cu2 (ClO)2 • CuClO bada: (ClO)1- → HClO → Cl+1 Hipoklorito Cu → (Cu)1+ kuprosoab) Cu2 (ClO)2 bada:(ClO)2-→H2ClO → Cl0 ezinezkoa da. Cu → (Cu)2+ Beste adibide bat:• CuSO4 → (SO4
1+)→HSO4 → S7+ ezinezkoa S (2,4,6)• (Cu1+) CuSO4 → (SO4
2+) →H2SO4 →S6+ baiezkoa S (6) (Cu 2+) Sulfato kuprosoa (ARIKETAK)
Top Related