Eskola-elkarbizitzahobetzeko programak eta estrategiak
2
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Aurkezpena
1.Eskola-elkarbizitza:programaketaestrategiak
2.Gatazkenebazpenerakocurriculumprograma
3.Adimenemozionalarenprograma
4.Lankidetza-jolasak
5.Dilemamoralak
6.Diziplinapositiboa
7.Belarri-aulkiarenetaaho-aulkiarentxokoa
8.BitartekaritzaPrograma
9.Ikaslelaguntzailearenprograma
10.Kalitatezkozirkulua
11.Elkarrizketahezigarria
12.Kontratua
13.Gela-batzarra
3
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
Aurkibidea
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
3
Aurkezpena
Guztioidagokiguelkarrizketariirekiagoa,errespetutsuagoaetabaketsuagoadengizarteaeraikitzea,hauda,berauosatzendutenpertsonaetataldedesberdinenarteanelkarbizitzapositiboanagusitukodengizartea.Erakundeokere,batezereherritarrengandikhurbilenekoek,esatebaterakoUdalak,baduguarduraaldaketahaubultzatzekoguregizartean.
Elkarbizitzaetabakeaikasietaeraikiegitendira,etaguztiokgaraproiektuhonetakoprotagonista.Helburuhonekprozesumotelaeskatzendu,etamentalitateindibidualetakolektiboarenaldaketa;aldaketahonetan,hezkuntzakerabatekogarrantziahartzenduelkarbizitzabaketsuarenereduarieutsikodiotenbalore,jarreraetatrebetasunengarapenean.
NazioBatuak,bere53/24Ebazpenean,azpimarratzenduheziketafuntsezkoadelabakekulturabultzatzekobitartekogisaeta,besteakbeste,neurrihaueknabarmentzendiralortuahalizateko:“…arduratuhaurreklehenhaurtzarotikgatazkakerabaketsuanetagizaduintasunaerrespetatuz,tolerantziazetabazterketarikgabeebaztekoaukeraemangodietenbalore,jarrera,jokabideetabizitzekomodueiburuzkoirakaspenakjasoditzaten”.Hezkuntzabaiformalaetabaiinformala,familianetaeskolan,elementugiltzarriadabake
kulturareneraikuntzan,haurtzarotikhasitabaloreaktransmititzekoetajokabideakikastekobideadenaldetik.
Bidehonetan,ikastetxeak,duelazenbaiturtetatikhonazereginaktiboaetaerabakigarriabetetzenaridiraElkarbizitzaPlanakgaratuz.Planhauetan,ikastetxeetanelkarbizitzaetabakerakoheziketahobetzekoinplementatzendirenneurrietaestrategiakzehaztendira.
Horregatik,LeioakoUdalakargitalpenxumehonekin,“Eskola-elkarbizitzarakoprogramaketaestrategiak”ikastetxeenlanhaubabestunahidu,etahaingarrantzitsuadenzereginhonetanlagundu.
Gidahaulehenetabigarrenhezkuntzakoikastetxeetakoirakasleei,zuzendaritza-taldeeietahezkuntzaalorrekobesteprofesionalbatzueizuzenduadago.Azkenbatean,egunezegun,pertsonakheztekoetabakekulturarenbaloreetanoinarritutakogizartearenetorkizunaeraikitzekolaneskergan,dutenonenaematendutenguztiei.Haueiguztiei,eskerrikaskoegunerokolanarengatik.
4
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Eskola-elkarbizitza: programak eta estrategiak
1
XXI.mendekohezitzaileentzakoerronkarikgarrantzitsuenetakobatikasgelanindarkeriaprebenitzeaetaegunerokogatazkakebazteada,baina,batezere,erronkarikhandiena,ikasleenhezkuntzaintegralaelkarbizitzarakoetabakerakohezkuntzarenikuspegitikfokatzeada.Planteamenduhonekazpimarratuegitenduhezkuntza-sistemak,baiformalaetabaiezformala,duengaitasunaguregizarteariBakeKulturarenprintzipioetanoinarritutakoeredubaterantzeraldatzenlaguntzeko.
Ortegaren(1997)hitzetan,“…ikastetxean,elkarbizitzahezkuntza-komunitatekokideguztienarteangertatzendirenpertsonartekoharreman-saretzatulertzenda,etabertantaxutzendirakomunikazio-prozesuak,sentimenduak,baloreak,jarrerak,rolak,statusaetaboterea”.Harreman-sarehoniarazoedogatazkadesberdinekerasatendiote:diziplinaezak,pertsonartekogatazkek,ikaskideenartekotratutxarrek,ikasgelakodisrupzioak,absentismoak,bandalismoak,etab.
Horiguztiaikastetxebakoitzekoelkarbizitzaneragitendutenhainbatfaktorerenmenpedago.Besteakbeste,hauekdiranagusienak:pertsonartekoharremanak,gatazkenebazpena,araudiaedodiziplina-sistema,hezkuntzakomunitatekosektoreezberdinenparte-hartzea,irakaskuntza-ikaskuntzametodologiaetaikasgelarenkudeaketa.
Honela,ikastetxeenerantzunaegoerahauenaurreanetabereeraldatzaile-funtzioa,eskola-elkarbizitzarenereduglobalbateanoinarritubeharda.Honekzeraesannahidu:lehenik,guztieninplikaziozuzena-irakasleak,zuzendaritza-taldeak,ikasleak,familiak,irakasleezdirenlangileaketaingurukobesteeragilebatzuk;bigarrenik,ereduglobalbatekzenbaitprogramaetaestrategiaabianjartzeaeskatzendu,gutxienez,honakoeiheldukodietenak:ikasgelamailakotrebetasunaketagaitasunakeskuratzeaedogaratzea,lankidetzanoinarritutakogatazkenebazpena,araudiaetaikastetxeanparte-hartzekobideak.
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
5
Argitalpenhonenhelburuaikastetxeeiprogramaedoestrategiahoriekaukeratzenlaguntzeada,kontuanizanikbakoitzakberebeharetalehentasuneiondoenerantzutendietenhaieklandubehardituela.Horretarako,gauregunikastetxeetaninplementatzenaridirenproposamenedoekimenenaukerasortaaurkeztenda.Ezdiraguztiak,bainabaierabilienaketaeraginkortasunezagunekoak.
Nolanahiere,proposamenhauetakobatedobesteedozeinabianjartzeak,arrakastabermatzeko,ahaliketaplanifikazioriketakoordinaziorikhandienaeskatzendu.BeharrezkoadaElkarbizitzaPlanbatesplizituegiteaetabertanjarduera-ildonagusiakmarkatukodira,jarraitubeharrekoprintzipioaketaburutubeharrekojarduerak,hezkuntzakomunitatekopartaideenparte-hartzezabalalortzenahaleginduz,urtekoprogramazioanislatutakohelburuakzehaztuta.
ElkarbizitzaPlanhaugaratzekoprozesuaeregarrantzitsuada.Elkarbizitzarenetaikastetxeko
beharrendiagnostikotikabiatuta,lehentasunezkohelburuaketaabianjarribeharrekoekintzakezarrikodira,horretarakobeharrezkoadenirakasleenprestakuntzaplanifikatukoda,aukeratutakoprogramaedoestrategiakabianjartzekokoordinazioa,etajarraipenaetaebaluazioaplanifikatukodira.
Azkenik,ezinbestekoadaadierazteaprogramahauenaplikazioaezdagoelasalbuetsitaikasleeksortutakogatazkakberakbainoharagokozailtasunetatik.Besteakbeste,alderdihauekaipadaitezke:ikastetxeetanirakasleenfuntsezkokohesioaetalangileenegonkortasuna,irakasleenprestakuntza,familiekikoetaingurukobesteeragilebatzuekikokoordinazioa,etahezkuntzaAdministrazioarenzalantzarikgabekobabesabaliabidematerialaketagiza-baliabideakemanez,eraginkortasunhandiagoabermatzekoeskola-gatazkaketaelkarbizitzarakoheziketariaurreegitekoerabiltzendirentresnapsiko-pedagogikohauekguztiakezartzean.
6
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Gatazkakkudeatzekoedomaneiatzekotrebetasunakbeharrezkoakdira,gatazkakegunerokobizitzarenpartebaitira.Gatazkakososinpleakizandaitezke,esatebaterako,lagunartekogaizkiulertzebat,edotaosokonplexuak,halanola,etxekoindarkeria.Elkarbizitza-eredupositibobategunerokogatazkarikgehienaksortuahalaebaztenahalegindukoda,konplexuagoetabortitzagobihurtubainolehen.Zoritxarrez,hauretagaztegehienekezdutegatazkakmodueraikitzaileanebaztekobehardentrebetasunik.Eskolakfuntsezkozereginabetedezakeikasleengizarteratze-prozesuazuzentzekogaraianeta,horregatik,aurreegindiezaiokeaipatutakodefizitari,gatazkakebaztekoprogramakpraktikanjarrita.Horidela-eta,ikastetxeetanegunerolantzenetapraktikatzendengatazkariaurreegitekoheziketainplizituazgain,gauregun,gerozetabeharrezkoagoaikustendagelakogatazkenebazpenerakotrebetasunenetaprozesueninstrukziozuzenasartzea.
Gatazkenebazpenerakocurriculumahoneladefiniliteke:gelanlandutakoinstrukzio-jarduerasekuentziatuenmultzoplanifikatua;hauenhelburuaikasleeigatazkakebaztekotrebetasunetaestrategiabaketsuakirakasteada.Beronenhelburuzehatzenarteanhauekaipadaitezke:
Gatazkariburuzkousteezkorrakaldatzea.
Ikasleeieurenbizitzangatazkarenkontzientziahartzenlaguntzea.
Ikasleeilaguntzeagatazkabateanemozioekdutenrolaulertzenetamoduegokiankudeatzen.
Oinarrizkotrebetasunakirakastea,hobetoetaeraginkortasunhandiagozkomunikatzeko.
Ikasleeigatazkakebaztekoelkarlanekoprozesubaketsuakpraktikatzenetaerabakiaktaldeanhartzenirakastea.
2Gatazken ebazpenerako curriculum programa
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
7
Erahonetakocurriculumaikasgelanaplikatzeaposibledahezkuntzakoetapaguztietan,haurhezkuntzatikhasietabatxilergoraarte.Materialdidaktikougaridagomailabakoitzariegokitua.
Instrukzio-jarduerahauekirakatsdaitezkegainerako
eskola-curriculumetikbereizita,ordutegiberezibateskainita,edotasardaitezkecurriculumakademikozentralekoirakasgaietan,halanola,hizkuntza,historia,gizartezientziak,zientziak,matematikak,gorputzhezkuntza,etab.
Ikasgelanegitendirenjarduerekesperientzia-edobizipen-metodologiaeskatzendute,hauda,ezdirakontzeptuenaurkezpenteorikosoila.Ikaskuntza-metodologiahonekirakasleaklaguntzailepaperahardezaneskatzenduetaezirakasletradizionalarena.
Komenigarriadaikasgeletanprogramahaugaratubehardutenirakasleekoinarrizkoprestakuntzabatjasotzea,ikasleeiirakatsikozaizkiengatazkenebazpenerakokontzeptuetatrebetasunetanzentratua.
Planteatutakohelburuaklortzealdera,funtsezkoadajardueraksistematikokiburutzeaikasturteanzehar,asterokomaiztasunez,edo,askojota,hamabosteanbehin.
Ikasturtebakoitzeanhamabijardueraeginbehardiragutxienez.
Programakprebentzio-etaheziketa-izaeragarbiadu,etabereemaitzakikusgarriagoakdiraepeertainean.
Erahonetakoprogramaaplikatzeakaurretikplanifikatzeaetaantolatzeaeskatzenduetahorrekbermatukoduesperientziarenarrakasta.Ezinbestekoadaaldezaurretikdefinitzeahainbatalderdi:
Gelaketaprogramaaplikatubehardutentutoreedoirakasleak.Gomendagarriadaerahonetakoprogramabatenaplikazioagelabakoitzeanborondatezkoaizateatutorearenaldetik.
Gelaneginbeharrekojarduerensekuentziaaukeratu,zikloedokurtsobakoitzerakoeredubatsortuta,haurhezkuntzatikbatxilergoraino.
Jarduerenprogramazio-egutegiaikasgelabakoitzean.
Gomendagarriadairakasle-taldebatekprogramarenkoordinatzailelanaegitea,bereinplementazioarenoinarrizkodiseinuaeginezetaberoneneragileetagainbegiralegisajardunez.
Zer izan behar da kontuan
8
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Azkenurteotan,emozioenheziketaeskolaesparruansartzekohelburuz,“Heziketa emozionala”edo“Heziketa sozio-emozionala”izenekohezkuntza-mugimenduhandiasortuda.
MugimenduhauAdimenEmozionalarengaitasunetatrebetasunengarapenabultzatzenduenhezkuntza-ereduanoinarritzenda.Hitzak,mundumailanezagunaDanielGolemanenizenberekobestseller-arenargitalpenazgeroztik,zeraesannahidu:jarrera,trebetasunetagaitasunmultzoaetanorbanakoarenjokabidea,erreakzioak,egoeramentalak,etab.baldintzatzendituzte;Golemanenberarenhitzetan,honeladefinidaiteke:“geure sentimenduak eta besteenak ezagutzeko, motibatzeko eta harremanak egoki maneiatzeko gaitasuna”.
Adimenemozionalakbostgaitasunmotaeskatzenditu.Lehenengohirurekpertsonabarrukoizaeraduteetaazkenbiekpertsonartekoizaera:
1. Kontzientzia emozionala.Zersentitzendugunkonturatzekoetakontzienteizatekogaitasunaetaemozioeiizenajartzekogaitasunada.Halaber,bestepertsonenemozioakidentifikatzeaetahaieiburuzkontzienteizateaereesannahidu.
2. Erregulazio emozionala.Geureemozioakerregulatzekotrebetasunada,emoziopositiboakgaratzekoetabulkadakkontrolatzekotrebetasuna.
3. Autonomia emozionala.Norkbereburuarenganakokonfiantzagaratzeaesannahidu,autoestimuaetapentsamendupositiboaizateaetanorkbereburuamotibatzea.
4. Trebetasun sozio-emozionalak. Nabarmenenaaktibokientzutekogaitasuna,asertiboizatekoa,gatazkakmodueraikitzaileanebaztekoaetataldeanlanegitekogaitasunadira.
5. Pertsonaren bizitzarako eta ongizaterako trebetasunak. Bizitzaosasuntsuaetaorekatuaantolatzealortzekotrebetasunakdira,baitaantolatzekoetagarapenpertsonaleta
Adimen emozionalaren programa
3
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
9
sozialerakogaitasunaetabizitzarenaurreanjarrerapositiboaizatekoaere.
Azkenikerketekerakutsidutetrebetasunhauetakogabeziakeraginaduelaikasleengan.Izanere,jokabidezkoarazoakeragitenditupertsonartekoharremanekinzerikusiadutenak,ongizatepsikologikoarierasatendio,errendimenduakademikoarietajokaeradisruptiboei.
Ikuspegihonetatik,heziketaemozionalabeharrezkozereginbihurtudaeskolaesparruan.Irakaslerikgehienekfuntsezkoajotzendutetrebetasunhauekmenperatzeaikasleengarapenebolutiboetasozio-emozionalerakoetaikastetxeetakoelkarbizitzapositiboarengarapenerako.
Bisquerrarenustez(2000)heziketaemozionalazerada“prozesu hezigarria, jarraitua eta iraunkorra, eta bere helburua da garapen emozionala indartzea ezagutza-garapenaren ezinbesteko osagarri gisa, biak izanik nortasun integralaren garapeneko funtsezko elementuak. Ikasleak ezagutza eta gaitasunekin trebatzea, hauek emango baitiote aukera bizitza pertsonal eta profesionalari arrakastaz aurre egiteko, eta bere ongizatea handitzeko osasun eta elkarbizitza mailan”.
Ikerketaguztiakbatdatozemozionalkiadimentsuakdirenikasleenezaugarrietan,laburbilduz,hauekdirelarik:
Autoestimu-mailaonadute.
Gehiagoetahobetoikastendute.
Jokabidezkoarazogutxiagodituzte.
Pertsonapositiboaketabaikorrakdira.
Hobetojasatenduteikaskideenpresioaetazailtasunikgabegainditzendituztefrustrazioak.
Ongiebaztendituztegatazkak.
Zoriontsuago,osasuntsuagodiraetaarrakastahandiagoadute.
Esku-hartzeko ereduak
Esku-hartzekoereduakosoanitzakdira.Haueknabarmendubehardira:
Noizbehinkako orientabidea.Irakasleakmomentukoaukeraaprobetxatukoduheziketaemozionalareningurukoezagutzakemateko.
Eskolaz kanpoko programak.Eskolazkanpokoordutegiaerabilikoda,boluntarioki.
Hautazko irakasgaiak.Hautazkoirakasgaiakeskainikodiraheziketaemozionalariburuz.
Tutoretza-ekintza.Tutoretza-ekintzarenplanakheziketaemozionalahartukodubarne.
Integrazioa Curriculumean.Heziketaemozionalekoedukiakzeharkaintegratumateriaakademikoanitzetanzeharetahezkuntza-mailaguztietanzehar.
10
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer dira eta zertarako balio dute
Jolasajardueraguztizludikoadaeta,gainera,heziketaizaeraetaheztekoahalmenhandiadu.Ezdaberriajolastuzikasiegitendugula.
Lankidetza-jolasakjolasmotabatdiraetahauenezaugarrinagusienadajolaskideguztienelkarlanaeskatzendutelaemaitzalortzeko.Parte-hartzaileekhelburuetaarauberberakonartubehardituzte,aktibokihartubeharduteparteetakoordinatueginbehardutejolastuahalizateko.Bestejolasbatzuenaurrean,ereduhonetanezabatuegitendalehiakortasuna,ezdagogaltzaileedoirabazlerik;taldeakedojolasakplanteatutakohelburualortukodu,edotaezduegingo;denekgaldukoduteedodenekirabazikodute.
Lankidetza-jolaseanhelburuakbateragarriakdirajolaskideguztientzat,bestejolasbatzuetakoarerioak,hemen,aliatubihurtzendira,ikuspegiainklusiboada;izanere,inorezbaitakanporatzeneta,batezere,prozesurazuzenduadagoetaezemaitzara,garrantzitsuabesteekinelkarlaneanpartehartzeada.
InteRedGKEizandagureinguruanlankidetza-jolasarensustatzailenagusiaeta,Kometarekin
elkarlanean,jolasarenbalore-dekalogoaegindute.Bertanlankidetza-jolasbatekbetebeharrekobaldintzaknabarmentzendiraHonakohauekdira:
Plazera.Jolasa“bizi-pozada,momentuazgozatzeada”.
Hazkuntza.Oinarrisendoakdituenzorionaeraikitzendu.
Askatasuna.Pertsonekaukeratzendutejolastuedoez.
Aniztasuna.Jolasaerrepikaezinada,inoizezbaitaberdingaratzen.
Integrazioa.Partehartzaileenintegrazioarilaguntzendio“jolasarenarauaketadinamikaezagutzetik,entzutetik,ulertzetiketaonartzetikabiatuta”.
Sormena.Etengabeirtenbideberriak,ideiaketajolastekomodudesberdinakekartzekoaukeraematendu.
Partehartzea.Komunikatzeko,entzuteko,
Lankidetza- jolasak
4
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
11
gizarteratzekoetaelkarreraginsozialerakotresnada.
Gatazkeneraldatzailea.Bertanerabakiakhartzendira,ekintza-estrategienbidezegoeraarazotsuakkonpontzenlaguntzendu.
Lankidetza.Helburuaparte-hartzaileguztienahaleginarenbidezlortzenda.
Kulturaartekotasuna.Jolasak“izateko,biziizateko,sentitzekoetajokatzekomodudesberdinakdeskubritzen,ezagutzenetaerrespetatzen”laguntzendu.
Lankidetza-jolasak eta elkarbizitzarako heziketa
Lankidetza-jolasaheziketarakotresnada,hainbatbaloresustatzenditu:elkarrilaguntzea,besteenganakokonfiantza,tolerantziaetaadostasunabilatzea.
Ikasgelanlankidetza-jolasenprogramagaratzekoestrategiakMaiteGaraigordobilenhitzetan,gaihonetanautorerikentzutetsuenetakobat,“ekarpenpositiboaksortzenditunorbanakoarengarapenerakoetataldebarnekoharremansozio-afektiboetaelkarlan-harremanetarako,gelakotestuinguruan;beraz,argiuztendujokabideprosozialaksustatzeanzentratutakoizaerapedagogikoa”.Gainera,azpimarratzendu“elkarlanekojarrerekberekindaramatzatelaautokontzeptuaren,enpatiaren,norkbereburuaganakoetabesteekikoestimuaren,komunikazioaren,gizarteharremanengarapena;pozahanditzendu,porroterakoetabesteekbaztertuaizatekobeldurradesagertuegitenbaita”.
Aurrekoakontuanhartuta,nabarmenadalankidetza-jolasaren,eskola-elkarbizitzarenetabake-heziketarenartekoharremanestua.
Askodiragelakotestuinguruanburutudaitezkeenlankidetza-jolasak.Ikasleenadinarenaraberakoetajarritakohelburuenaraberakojolasegokiakaukeratzeazgain,garrantzitsuadajolas-programabategiteasistematikokietamodujarraian,jolasaasteanbehinedohamabosteanbehineginezboladabateanzehar.
Lankidetza-jolasakarrakastaizatekobestefuntsezkoalderdibatgaratzerakoanerabiltzendenmetodologiada.Ikuspegisozio-afektiboadabehardenikuspegipedagogikoa,zuzenekoesperimentazioanoinarritzenbaitaikaskuntzarako.Esperimentaziohaudalehenurratsa,etabertatikabiatutahausnarketaegingodataldean,bizipenazetahonekjolaskideenbenetakobizitzarekinduenharremanaz.
12
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Dilemamoralakkontaketalaburrakdira,istorioenantzekoak,egoerahipotetikoedoerrealenkontaketak;baloregatazkabatplanteatzenduteetaegoerahorikonpondukoduenerabakiahartzeaeskatzendute.Dilemariproposatutakoirtenbideaarrazonamendumoralbateanoinarrituetazuzenenajotzendenaizanbeharda.
Orohar,egoeraaukeradisjuntibobatengisaaurkeztenda:subjektuprotagonistakegoeraerabakigarribatenaurreanaurkitzendubereburuaetabiaukerasoilikditu,biakizanikegingarriaketadefendagarriak.Beraz,norbanakoabenetakogatazkaegoerasaihestezinbatenaurreanegotenda.
Ikasgelandilemamoralekinlanegiteakzenbaithelburuditu:
Ikasleengarapenetahazkuntzamoralasustatzea,baiezagutzaalderdietan,etabaiafektibitateetajarrerazkoalderdietanere.
Guregaraikoarazoetikonagusienkontzientziahartzea.
Ikaskideenartekoelkarrizketabultzatzea,arazoakulertzenetahauenaurreanjarrerak
hartzenlagundukoduenarrazonamendukoherenteagaratzeko.
Errespetuarenetatolerantziarengarapenasustatzea,ikuspegiberriakhartzekoetaroldesberdinaknorkbereegitekogaitasunasuspertuz.
Zer izan behar da kontuan
Dilemamoralbathautatzekoedolantzekogaraian,badiraaintzathartubeharrekofuntsezkoalderdiak:
Dilemakesanguratsuaizanbehardu,taldearentzatplanteatzenduenarazomotaridagokionez;beraz,garrantzitsuadalaneginbehardentaldekopartaideakezagutzea:adina,ezagutza-maila,gehieneninteresak,etab.
Dilemarenplanteamenduaikasleekulertzekomoduaneginbeharda.Horregatik,istorioakontatzeaetaondoidazteaosogarrantzitsuadaulertzekoetaondorengoeztabaidarako.
Zer dira eta zertarako balio dute
Dilema moralak
5
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
13
Dilemakeztabaida-sortzaileaizanbehardu.Horretarako,taldeakirtenbidedesberdinakematekomodukodilemaklandubehardiraetagertaerekbaloremoralekogaieninguruanzentratutaegonbehardute.Eztabaidakmoralkizuzenenairuditzenzaionirtenbideazehazteraeramanbehardutaldea.
Dilemakargidefinitutakopertsonaiazentralbatzukaurkeztubeharditu,etaaukeraargiaketabereiziakeurenarteanaukeratuahalizateko.
Dilemarenplanteamenduakbetierahonetakogalderekinamaitubehardu:zereginbehardu/lukeXek?,helburuaistoriokoprotagonistarenbetebeharmoralaargiagertzeaizanik.
Komenigarriadaplanteatutakodilemarekikoaukerabatzukplanteatutaizatea,baldinetaikasleakarazoaharrapatzenezbaduetaeztabaidaezinezkoagertatzenbada.
Dilemareneztabaidakezdubihurtubeharikaslebakoitzakberebizipenakontatzekotalde-terapiaantzekobat.
Irakasleaksaihestueginbeharduirtenbideakedobereiritziaemateadilemariburuz,izanere,ikasleakbaitirabalizkoirtenbideakbilatubeharkolituzketenak.
Komenigarriadamuturrekoplanteamenduak(hargatik)ekiditea.Aukerabakoitzakargudiatuaizanbehardukontuanizateko.
1.Dilemari aurre egin.Irakasleakdilemaaurkeztukodiotaldearitestu,irudi,marrazki,telebistakosaioedofilmzatienbidezedotaikasleekegindakoantzerkibatenbidez.Ezinbestekoadaziurtatzeataldeakargiulertudueladilema,eta,horretarako,galderakegingodiraedukiariburuz.
2.Hasierako jarrera.Bigarrenfasehonetan,ikaslebakoitzakjarrerabathartukodudilemarenaurrean,balizkoirtenbideetakobatenaldeagertuz.Gainera,bereaukerarenarrazoiakzehaztubeharkoditu.Irakasleakikaslebatzukanimatukodituhasierakojarreraaurkeztuzetaargudiatuzeskuhartzera.Beharrezkoadadilemarenbalizkoirtenbideetakobakoitzadefendatukodutenjarrerakaurkeztea.
3.Eztabaida talde txikietan.Gelakideaktaldetxikietanbanatukodiraetabakoitzakberetaldeanadierazikoduiritziaetabestekideena
entzungodu.Eztabaidajarrerabakoitzarenoinarriandaudenargudioakaztertzeanetadilemaribalizkoaukerakbilatzeanzentratukoda.
4.Eztabaida orokorra.Aurrekofasekotaldetxikibakoitzakdenenaurreanazaldukoditulortutakoondorioak.Fasehonetan,irakasleaktaldeekantzemangabekoalderdiaksartukodituetajarrerabakoitzarenondorioeiburuzkohausnarketaegitenlagundukodu.Halaber,garrantzitsuadadilemaikasleenegunerokoegoerekinerlazionatutaaztertzea.
5.Norbanakoaren azken jarrera.Ikaslebakoitzakidatzizjasokodubereazkenjarrera,aurrekoeztabaidakontuanizandaetaoinarriandituenargudioakadieraziz.
Nola funtzionatzen dute
Dilemamoralbatikasleeiplanteatzekoetaberaiekineztabaidatzeko,fasebatzueijarraitubeharzaie:
14
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Diziplina,ikastetxeetanelkarbizitzarakooinarrizkoarauakbereegiteaetabetetzea,funtsezkoelementuadaeskola-elkarbizitzarenkudeaketarakoetabaloreetanoinarritutakoheziketarako.
Heziketa-tresnanagusitzathartzenbadugukulturademokratikoaetaelkarbizitzapositibokoaeraikitzeko,autoritateanetazigorreanoinarritutakodiziplina-eredutradizionalakordezkatubeharditugudiziplinapositibo,demokratikoetahezitzaileaz.
Diziplinaeredutradizionalaeraginkorraizandaitekekontrolarenikuspegitiketaordenamantentzealdetik,bainaikasleenprestakuntzamoraletaautonomoarenaldetikezdahainegokia.Hainzuzenere,autoerregulazioadadiziplinapositiboarenhelburuaeta,horretarako,ikasleekarauaketaondorioaksortzenpartehartzeaezinbestekoada.Ikasleekgelakoarauakulerditzaten,onarditzatenetababesditzaten,sorkuntzanetaberrikusketanedojarraipeneanaktibokipartehartzekoaukeraizanbehardute.
Arauenondorioekizaerabatezerehezigarriadute,zigorrakezbezala,indargarrinegatibotzatedo
saihestubeharrekotzatulertzendelarik.Izaeraberreskuratzailekozigoredozuzenketagisaulertzendiraetaezzigorhutsezkogisa,jokaeradesegokiabirbideratzerazuzenduak,ikaslearenportaerataldeakezarrietaonartutakoarauraegokitzealortuarte.
Diziplina positiboa
6
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
15
Diziplina positiboaren programa ikasgelan
Honakokoadrohonekerakonparatiboanerakustenditueredubatenetabestearenezaugarrinagusiak.
Diziplina zigortzailea Diziplina positiboa
Kanpokoerregulazioa,indargarripositiboanedonegatiboanzentratua
Autoerregulazioa
Ezarritakoarauak Adostutakoarauak
Autoritateairakasleennagusitasunhierarkikotikdator
Autoritateasistematikdator
Zigorra(indargarrinegatiboa) Ondoriohezigarriak
CruzPerezi(1999)jarraituz,diziplinapositiboaikasgelanprogramakhelburunagusihaudu,“…ikasleen parte hartze demokratikoaren bidez lantzea arau eta ondorio sail bat, talde-gelaren autogobernurako aukera eta ikasleen autonomia, elkarlan eta arduraren hobekuntzarako aukera eskainiko dutenak”.
Ikasgelakoesku-hartzemotahauderrigorrezkohezkuntzakoetapaguztietanlandudaiteke,kontuanizandaeginbeharrekoaldaketametodologikoaketazuzendaritza-mailairakaslearenzereginean.
Programahaugeletanlantzeaktutore-ekintzabatplanifikatzeaeskatzendu,aurrezdefinitutakohelburualortzekobehardirenjarduerakantolatuetabideratukodituena.Horretarako,lau-hamabitutoretza-saioerabiliohidira,ikasturteahastean.
Haurhezkuntzanetalehenhezkuntzakolehenzikloan,arazoakedozailtasunaksortuahalaegingodiraarauak.Gainerakomailetan,prozesuabifasetanbanatukoda.Lehenengoan,adostasunez,talde-gelakoarauaketahauenondorioaklandukodira.Normaleanfasehauhainbattutoretza-saiotangaratzendaikasturtekolehenhiruhilekoan.Bigarrenfaseakarau-sistemaberriaabianjartzea
eskatzendu.Araubatbetetzenezdeneanondorioakaplikatzeabetiirakaslearenzereginadaeta,idealki,taldeariklaseaematendiotenirakasleguztiekonartukoetaindartukoduteadostutakoaraudia.
Ikasgelanarauaketaondorioaksortzekoprozesuakhonakofasehauekeskatzenditu:
1.Fasea:Araudiinplizituetaesplizituarenberrikusketa.
2.Fasea:Edozeintaldeedoerakundekduenaraudipremiarensentsibilizazioaetakontzientziazioa.
3.Fasea:Gelakoarauenetahauenondoriohezigarrienproposamena.
4.Fasea:Arauenetaondoriohezigarriennegoziazioaetaadostasuna.
5.Fasea:Araudiberriarenfuntzionamenduarenberrikusketaetajarraipena.
16
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Belarri-aulkiarenetaaho-aulkiarentxokoaelkarrizketarakoprozeduraetaegiturada;txokohonekikasleeigatazkakautonomoki,pertsonaheldubatenlaguntzarikgabe,irakaslerikgabeebaztekoaukeraematendie.
Txokoarenerabileraberezikiegokiadahaurhezkuntzaetalehenhezkuntzakolehenetabigarrenzikloetarako.Baiikasgelaetabaiespaziokomunak(pasilloak,patioak,ludotekak,…)tokiegokiakizandaitezke“txoko”batkokatzeko.Ikasleenarteanizatendirenintentsitatebaxukopertsonartekogatazkakebaztendiraondoenbelarri-aulkiarenetaaho-aulkiarenprozedurarenbidez.
Ikasgelan,atzealdeankokatukoda“txokoa”,irakaslearentokiarenbestemuturrean.Tokihonetan,berezikihorretarakogordetakolekuaetabesteinolakojarduerarikegitenezdena,biaulkijarrikodira,etaaulkietakobakoitzarenfuntzioaizangodaeserikodenarirolbatematea.Batbelarri-aulkiaizangodaetabesteaaho-aulkia.Bizkarraldeanerantsitakomarrazkihandibatenbidezbereizikodirabiaulkiak,bateanbelarriaeta,
bestean,ahoa.Besteaukerabatdakartelbatzintzilikatzeahormanbimarrazkiekin.
Biikaslekgatazkabatduteneangelabarruan,irakasleaktxokoragonbidatukodituberenkabuzkonpontzenahalegindaitezen.Proposamenabetigonbidapenaizangodaetaezinposizioa,izanere,bereerabileraborondatezkoaizanbeharbaita.
Kasuaskotan,etageroetamaizago,ikasleakberekabuzjoangodiratxokoragatazkabatduteneanJokaerahau,hilabeteakigaroahala,sistematikoagobihurtukoda.
7Belarri-aulkiaren eta aho-aulkiaren txokoa
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
17
Txokoan,bakoitzaaulkibateaneserikoda.Tokiagainerakoikaskideengandikbereizitadago,ikasleakbakarrikdaudeetabereelkarrizketapribatuada.Be-larri-aulkikoakahaliketaadienentzungodiolagunarietaezinduhitzegin,eztaezpainakirekiere,etenikgertaezdadin.Besteikaslearena,aho-aulkikoarenadahitzegitekotxanda.
Prozeduraurratsedoarauhauenbidezgaratukoda:
1.Lehendabizi,aho-aulkianeseritakohaurrakduhitzaetabereeginbeharrazergertatudenetanolasentitzendenkontatzeada,ikaskideakbelarri-aulkianeseritaerneentzutenduenbitartean.
2.Lehendabizikohaurrakhitzegitenamaitutakoan,aulkizaldatuetaeginkizunakaldatuegingodituzte.Orainbigarrenhaurrakizangoduhitza,bereustez,zergertatudenetanolasentitzendenazaltzeko.
3.Hizketarakobigarrentxandan,lehendabizikohaurrak,berriroereaho-aulkianeserita,berakzeregindezakeengatazkaedoarazoakonpontzekoesangodu.
4.Berriroere,aulkiaketarolaktrukatuegingodiraetabigarrenhaurrakereberakgatazkakonpontzekozeregindezakeenproposatukodu.
Prozesuhonekbitxandaizanohiditugatazkaninplikatutakobakoitzarentzat,nahizetazenbaitetanikasleakgehiagotanpasatzendirenaulkibakoitzetik,biengustukoadenirtenbideatopatuarte.
“Txoko”arenfuntzionamendurakourratsedoarauhauekkartelbateanerakutsikodiraaulkienondokohorman,baiidatziz,lehenhezkuntzan,edotabaimarrazkibidez,haurhezkuntzan.
Behinprozesuaamaituta,ikasleakirakaslearenganajoangodiraetahonekgertatutakoarenjarraipentxikibategingodu.Galdetukodieeairtenbiderikaurkituduten,zertandatzanetabiakgusturadaudenkonponbidehorrekin.Halabada,ikasleakgelakolanetaraitzulikodira.Irtenbideadostubatlortuezean,irakasleakbesteaukeraedoprozesubatproposatukoduegoerariheltzeko,esatebaterako,bitartekaritzaedotaondoriohezigarrirenbatbetearaztea.
Nola funtzionatzen du
18
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Eskola-bitartekaritzakoprogramabatekeskatzenduikastetxeanbitartekaritzakozerbitzubatgaratzea,hezkuntza-komunitatekotaldedesberdinen(ikasle,irakasle,irakasleezdirenlangile,aitaetaamak,…)artekogatazkakebazteko.
Bitartekaritzagatazkakebaztekometodoegituratuada;bertan,hirugarrenaldebatekgatazkandaudenaldeeilaguntzendiehaienkezkakentzunez,komunikazioaerraztuzetanegoziatzenlagunduz.Bitartekariakaldeeiirabazi-irabaziirtenbideaksorraraztenahalegintzendira.Nahizetabitartekariakprozesuarenardurahartu,aldeekgatazkarenirtenbideariburuzkoerabakiakhartzekogaitasunarieustendiote.
Eskola-bitartekaritzakoprogramekhauekizatendituzteberehelburuenartean:
Inplikatutakoaldeek,edozeinarrazoirengatikmaneiatuezinizandituztengatazkakebaztea.
Eskola-komunitatekopartaideenpartehartzeaonartzeaberegatazkenkonponketan.
Gatazkakebaztekotrebetasunakirakasteaprogramaninplikatutakotaldeei.
Elkarbizitzahobetzea.
Indarkeriamailakmurriztea.
Bitartekaritzaezdaegokiaedozeineratakogatazkariaurreegiteko,batezere,aldeenarteanboteredesorekaesanguratsuadagoenhaietarako,esatebaterako,ikaskideenartekotratutxarrak.Pertsonartekoharreman-gatazkakdiraegokienakbitartekaritzanlantzeko.
Gainera,bitartekaritzakongifuntzionadezan,hainbatprintzipioerrespetatubeharditu,halanola,gatazkadutenpertsonenpartehartzekoboluntariotasuna,prozesuarenkonfidentzialtasuna,etaaldeengaitasunaardurakhartzekoetaerabakiakaskatasunezhartzeko,bitartekariarenesku-sartzerikgabe.
Bitartekaritza Programa
8
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
19
Gauregun,bitartekaritza-eredudesberdinaklantzendiraikastetxeetan:
1. Helduen aldetiko bitartekaritza.
Eskolanhelduekegindakobitartekaritzada,normaleanirakasleetazuzendaritza-taldekokideekegindakoa,bitartekaritzabertikalaizenaerehartzenduena,agian,aplikatzenerrazena.Pertsonahauekprestakuntzabereziajasotzendutebitartekaritzaalorrean,etaprozesuaikastetxeandutenzereginhezigarrikobestetresnabatgehiagobailitzanerabiltzendute.Bitartekarilanean,helduekikasleeiaholkuakematendizkietetaldebakoitzakarazoazdituenpertzepzioaetasentimenduakaztertzekoprozesuan,etabaitabalizkoirtenbideakbilatzenetabialdeenbeharrakondoenasebetekodituztenakordioakegitenere.
2. Berdinen arteko bitartekaritza.
Bitartekaritza-programahauenezaugarrinagusiadagatazkandaudenaldeenikaskideakberakdirelabitartekariak.Honela,biikaslebadiragatazkadutenakbitartekariakereikasleakizangodira,etagatazkaikaslebatenetairakaslebatenarteansortzenbada,bitartekariak,eraberean,ikaslebatetairakaslebatizangodira.Bitartekari-taldeaikasleenartean,edotairakasleenarteanhalabeharbada,aukeratukoda;taldehonektrebatzebereziajasokoduzereginhaubetetzeko.Berdinenartekobitartekaritzabieradesberdinetangaratzenda:
a) Patioko atsedenaldiko ereduak.Ikasleekgatazkarenbatduteneanatsedenaldianedojangelan,unehorretanbertan,jodezaketeadiskidebitartekaribatenganalaguntzaeske.
Bitartekaritzahau,izaerainformalagoaduena,uneetatokihorretanbertangertatukoda.Bitartekaritzamotahaulehenhezkuntzaneginohida.
b) Eredu deribatua.Ereduderibatua,berezkoagoabigarrenhezkuntzan,esku-hartzeformalagoada,etahainbatfasegertatzendira,azkenean,ikastetxekobitartekaritza-zerbitzuarenbidezlantzekogatazkabat.Hasierabatean,gatazkairakaslebatek,zuzendaritza-kidebatekedoikaslebatekbideratukodubitartekaritza-zerbitzura;jarraian,bitartekaritza-zerbitzukokoordinatzaileakbilduegingodira,bakarka,gatazkakoprotagonistekin,informazioajasotzekoetabitartekaritzarajotzekoaukeraeskaintzeko;aldeekbitartekaritzaegiteaonartuzgero,bitartekariakizendatukodirakasurakoetabitartekaritzaantolatukoda;handikegunbatzuetara,bitartekaritza-prozesuagaratukodaeta,azkenik,aurrerago,emaitzarenjarraipenaetaebaluazioaegingoda.
Lagunenedoberdinenartekobitartekaritza-programakpartehartzean,elkarlaneanetaelkarrizketanoinarritutakoelkarbizitzabaketsuarenzerbitzurakotresnakdira.Eskola-bitartekaritzakozerbitzuakikastetxeetanintegratutageratzendiraetaikasleaketairakasleakberakdirakoordinatzenetabideratzendutenak.Eskola-bitartekaritzakoprogramabataskoaldadaitekeikastetxebatetikbestera,bakoitzarenbeharetabaliabideenarabera.Horregatik,komenigarriadadiseinuberezibategiteaikastetxebakoitzerako.
Bitartekaritza-eredu motak
20
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Ikaslelaguntzailearenprogramakikasletaldebatsortzeaeskatzendueta,prestakuntzabereziajasoondoren,hainbatlaguntza-funtziobetekodituzteikaskideekin.Helburuadazailtasunakdituztenikasleeilaguntza-sarezehatzbateskaintzea.RosarioOrtegarenustez,programahonenbidez“ahuleziaegoerakoedoarriskusozialekoikasleek,ikaskidebatekikoelkarrizketanetababesean,hausnarketa-esparruoptimizatubataurkitukoduteeurenarazoeizuzeneanaurreegiteko”.
Ikaslelaguntzaileekbetekodituztenzereginnagusiakhauekdira:
Laguntzea.
Entzutea.
Hausnartzenlaguntzea.
Arazoakaztertzenlaguntzea.
Erabakiakhartzenlaguntzea.
Gatazketanbitartekariarenaegitea.
Jardueretanliderizatea.
Eskolakolanetanlaguntzea.
Iritsiberrieiharreraegitea.
Alabaina,helduak(irakasleak)diraantolatzen,koordinatzenetagainbegiratzendutenaketa,azkenbatean,programarenarduradunak.
Ikaslelaguntzaileakikaskideenarazoanitzeilagundudiezaieke,esatebaterako,ahuleziaegoerak,nahasmenedotristeziaegoerak,zailtasunakademikoak,harremanarazoakirakaslebatekinedoikaskideekin.
Ikaslelaguntzaileakezdubetekopoliziarenpapera,ezdubegiratukoarauakbetetzendiren,etaezdituikasleakzigortuko,ezdairakasleeikontatzendienkontakatilua,etaezdalagunaere,hauda,ezditubereegingoarazoaketaezdatarteansartuko.Gainera,berezeregineanezduaholkurikemango,epairikegingoetaerabakirikhartukobestepertsonarenlekuan.
Ikasle laguntzailearen programa
9
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
21
Berdinenartekolaguntza-estrategiaprogramaegitu-ratuada,etainplementatueginbehardaaurrezongiplanifikatuetaantolatutakofasebatzueijarraituz.
Programalehenhezkuntzakobosgarrenmailatikau-rreraerabildaiteke,nahizetabereerabilerahedatua-godagoenbigarrenhezkuntzan.
Ikastetxeetakoelkarbizitzahobetzekoestrategiahauabianjarriaurretik,kontuanizanbehardirahonakoalderdihauek:
1.Klaustroarenaurretikosentsibilizazioaetainformazioa.
2.Programakoordinatukoduenirakasle-taldebatsortzeaetahauentzakoprestakuntzaberezibatantolatzea.
3.Ikaslelaguntzaileakaukeratzea.Hautatutakoikasleekborondatezhartukoduteparteprogramanetahainbatezaugarriizanbehardituprofilak:besteeikonfiantzaematea,bereburuarengankonfiantzaizatea,liderpositiboarennolabaitekoizaera,entzutenjakitea,kritikak
onartzeaetabestebatzueigatazkakebaztenlaguntzekoprestegotea.
4.Prestakuntzabereziaantolatzeaikaslelaguntzaileentzat.Trebatzehonekgutxienez16ordukoiraupenaizanbeharduetabihilabetekoepeanegin.Bereedukiatrebetasunakhartzeanzentratzenda,trebetasunakaktibokientzuteko,arazoakaztertzeko,emozioindartsuakkudeatzeko,moduasertiboankomunikatzeko,gatazketanbitartekaritzalanaegitekoetataldekojarduerakbideratzeko.
5.Programarenhedapenaikastetxemailan.
6.Irakaslekoordinatzaile-taldearenetaikaslelaguntzaile-taldearenzereginaketaardurakbanatzea.Taldeaklaguntzaeskaindiezaiokebeharraduenedozeinikasleriedotajasodezakehitzordu-eskaera.
7.Laguntza-lanengainbegiraketataldearenaldizkakobilerenbidez.
8.Programarenebaluazioa.
Nola funtzionatzen du
22
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Kalitatezkozirkuluaktaldeberezibatsortzeaeskatzenduikastetxeansortzendirenelkarbizitzagatazkaedoarazozehatzeiaurreegiteko.Taldea,normalean,bost-hamabilagunekoa,ikaslez,irakaslezosatuaedotamistoaizandaiteke.
Kalitatezkozirkuluaarazoakebaztekoestrategiapartehartzaileada.Taldeaerregulartasunezbildukoda,gutxienezasteanbehinordubetez.Taldeaikasleekosatzendutenean,beharrezkoadaesperientziaduenirakaslebatekpartehartzeabileretan,prozesuaerraztekoetagainbegiratzeko.Zirkulukideekjarraibidezehatzetaargiakjasobehardituzteirakaslearengandik,baizirkuluaeratuaurretiketabaizirkuluarengarapeneanzehar.
Komenigarriadazirkulukopartaideaktalde-gelaberekoakizatea,taldeanlanegiteagaiedoarazoberariburuzetaberelanaknolabaitekojarraipenaizateadenboran.Honekguztiaksendotuegitenduzirkuluarenidentitateaetakideizate-etaatxikimendu-zentzuaematendiepartaideei.
Idealki,erabakiakadostasunezhartukodirazirkuluan.Horiezindenean,bozketagehiengozerabakitzeaizangodabigarrenaukera.
Kalitatezkozirkuluarenbetebeharraluzadaitekehiruhilekobateanzeharetafasehauetanbanatzenda:
1.Arazobatidentifikatu.
2.Arazoariburuzkoinformazioabildu.
3.Arazoaobjektibokiaztertu,berekausak,ondorioak,etab.
4.Balizkoirtenbideakplanteatuetaarakatu.
5.Irtenbideakaukeratu.
6.Irtenbidekproposatuirakasle-taldeariedotaikastetxekozuzendaritzari.
7.Emaitzakebaluatu.
Behintaldeakirtenbidezehatzenproposamenaaurkeztutakoan,jasoduenzuzendaritza-edoirakasle-taldeakabianjartzeakomenidenaztertzekoetabaloratzekokonpromisoahartukodu.
10
Nola funtzionatzen du
Kalitatezko zirkulua
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
23
Kalitatekozirkuluarenprogramekonuraaskodituzte,bereziki,duteneraginarengatikkomunikazio-klimensorkuntzan,arazoeiburuzkoeztabaidan,irtenbideenbilaketan,prozesuakmoduobjektiboanhartzenetaerabakiakhartzen.
Kalitatezkozirkuluhauetanpartaideekzeraikastendute:elkarlaneanlanegiten,modueraikitzaileankritikatzen,besteeientzuten,ideiakadierazten,gertaerakikertzen,konbentzitzekoetalimurtzekotrebetasunalantzen,baliabideberriaketasortzaileakbilatzenetaaurkitzen,etab.Honekguztiakgizartegaitasunengarapeneaneragitendu,elkarrekinlanegitearen,ardurakhartzearenetaarazoenaurreanautonomiazjokatzearenemaitzabaitira,etaautokontzeptuarengarapeneanereeragitendu,autoestimuaetabesteekikoestimuasustatzenbaitu.
Kalitatezkozirkuluarenoinarrizkoarauaketakonbentzioakhauekdira(Ortega,1997):
Ezjarridagoenekolortutakohelburuaketabenetakolanaeskatzenezdutenak.
Behinetaberrizetaguztienlaguntzarekin,irtenbiderikonenabilatu.
Aldaketagertatzekobehardenteknikaedoestrategiaaurkitu.
Erabakiakadostasunezhartu,etaezaurreraeginerabakiarte.
Ideiaguztiakentzungodira.
Inoizinorkezdumespretxatukoedobarregarriutzikobestebatenproposamena.
Proposamenekikokritikaeraikitzaileadabidezuzena.
Zirkuluaklehendabiziideiaksortukodituetageroebaluatu.
Zirkuluakirtenbiderikonenaegokitzatonartzenjakinbehardu.
Zirkuluakbeharrezkobaliabideakemangodizkiobereburuaripausojakinakemateko.
Zirkuluakgutxienekoarauetakonbentziomultzobatnegoziatukoduhoriekinzuzentzeko.
24
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Elkarrizketahezigarriaezinbestekolan-tresnadairakasleentzat.Irakasleakikasturteanzeharaskotanelkartubeharizatenduikaslebatekinedogurasoekinerabakiakelkarrekinhartzekoedotaarazoak,gatazkaklantzeko.Bileraedotopaketaegituratuada,elkarlanizaerakoa,bipertsonarenartean.Elkarrizketatutakopertsonareninplikazioaetapartehartzeafuntsezkoadaemaitzaonalortzeko.Elkarrizketaezindabakarrizketaedogaldeketabihurtuirakaslearenaldetik,baiziketapertsonaelkarrizketatuarenprotagonismoanzentratubeharda,nahizikaslea,aitaedoamaizan;honenkonpromisoaetaardurabilatubehardaetahartutakoerabakiakgerobaliozkoakizatea.
Elkarlanizaerakoelkarrizketahezigarrienohikopraktika,erabakiakhartzekoetagatazkakkonpontzekoezezik,bestehauetarakoeretresnaeraginkorrada:
Elkarrenezagutzasustatzeko.
Pertsonartekokomunikazioahobetzeko.
Protagonistenartekokonfiantzaetaloturaareagotzeko.
Zer izan behar da kontuan
Zenbaitjarreraetaestrategiaklagunduegitendioteelkarrizketahezigarriarengarapenonari,bestebat-zuekzailduegitendutenbitartean.
Elkarrizketa hezigarria
11
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
25
Elkarlanizaeraduenelkarrizketahezigarriafaseegituratubatzueijarraituzgaratzenda.Fasehauekadierazikodigutezerpausoeman,mapabatizangobalitzbezala,etahelburuaklortzenlagundukodute.Elkarrizketatzaileadaprozesuarengidaria,etaelkarrizketatuasubjektuaktiboa,protagonista.
1. fasea. Prestaketa.Lehenfasehonetan,elkarrizketatzaileaklandubeharrekogaireningurukoinformazioabildukoduetahortikabiatuta,aurretikohipotesibategingodu.Gainera,momentuhonetanplanifikatukodaetajarrikodahitzordua.
2. fasea. Irekiera.Elkarrizketahastean,bildutakopertsonenaurkezpenaegingodaetadoinupositiboajartzenahalegindukoda.Egokiaikustenbada,elkarrizketarenkonfidentzialtasunaazpimarratukoda.Elkarrizketatzaileakhelburuakdefinitukodituetaberelaguntzekoetairtenbideaktopatzekoasmoaazpimarratukodu.
3. fasea. Arazoaren edo egoeraren azterketa.Hirugarrenfasean,elkarrizketatzaileaklortutakoinformazioaaurkeztukodueradeskribatzailean,
datuobjektiboak,etainformaziohorriburuzkobereemozioak.Jarraian,elkarrizketatuariegoerabereikuspegitikazaltzenutzikodiokonfiantzagiroan,etahausnartzenetaadieraztenjarraidezanlagundukodio,jarreraenpatikoarenbidez.Halaber,garrantzitsuadaelkarrizketarigaianzentratutaeustea.
4. fasea. Irtenbideen bilaketa eta hautaketa.Fasehonetanfuntsezkoadaelkarrizketatuairtenbideakproposatzenetaaukeratzeninplikatzea.Arazoedogatazkarenirtenbiderakoakordionegoziatuakdirenerabakiakhartukodira.
5. fasea. Itxiera.Elkarrizketaixtean,hitzegindakoarenlaburpenbategingodaetaargiazaldukodiraateratakoondorioaketalortutakoakordioak.Gainera,besteelkarrizketabatproposatuetaadostukodaakordioenjarraipenaegiteko.Azkenik,komenigarriadaindargarripositiboaerabiltzeaelkarrizketatuarekinetagureasebetetasunaerakusteaelkarrizketarengatik.
6. fasea: Jarraipena.Jarraipen-faseakbesteelkarrizketabategiteaeskatzenduadostutakoakordioakbetetzenaridirengainbegiratzeko.
Elkarrizketa hezigarriaren metodologia
Egin Saihestu
Enpatia,ulermenaetaelkarlanabultzatu.
Hurbiltasunaerakutsietadoinupositiboajarri.
Protagonistaguztiakinplikatuirtenbideenbilaketan.
Elkarrizketatutakopertsonarenalderdipositiboakazpimarratu(indargarripositiboa).
Komunikazioeraginkorrekoteknikakerabili(entzuteaktiboa,lehenpertsonakomezuak,hizkuntzadeskribatzailea,…).
Hitzikgabekohizkuntzapositiboaerabili(irribarrea,doinua,keinuak,begirada,…).
Zirkunstantziakezereztuedogarrantziakendu.
Ikasleari,familiariedosistemarileporatuerrua.
Besteikaslebatzukedonorberarenburuaeredutzathartutakonparatu.
Galderagehiegieginezgaldeketaegin.
Ito(beharadinadenborabehardaitomenikgabeegiteko)
Kritikatuedoepaitu.
26
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Kontratuatresnaerabilgarriadaelkarbizitzarenkudeaketarako,ikastetxeetanosoerabiliaizaerazehatzekoarazoetagatazkaklantzeko.
Kontratua,jokabide-,elkarbizitza-,hezkuntza-kontratuaeredeitzenzaio,oinarrianbialderenarteannegoziatutakoakordioada,elkarrizketa-prozesubatenemaitzaetabereedukiaezagutza,metodologiaedojokabideizaerakoaizandaiteke.
Kontratuaikaslebatenetaberetutorearenedoikasketa-buruarenarteaneginohida,edotaikasle-taldeedotaldeosoarenetatutorearenartean.Batzuetan,ikaslearengurasoakereizandaitezkeprozesuarenpartaide.Tresnahauberezikiegokiadaderrigorrezkobigarrenhezkuntzarako,portaera-zailtasunbereziakedoakademikoakdituztenikasleekinerabiltzeko.Aitzitik,ezdaerabilgarriataldeosoarekinegunerokogorabeherakarautzeko.
Kontratuamotibagarriada,ikaslearibereiritziaketanahiakadieraztekoparadaematendio,
aukerenarteanhautatzekoetainiziatibahartzeko.Gainera,autoerregulazio-prozesuaerraztenduetaautonomiasustatzendu.Irakasleentzat,kontratuaaniztasunarenarretarakoetaelkarbizitza-arazozehatzaketakonplexuakkudeatzekotresnada.
Kontratua12
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
27
Kontratubatekongifuntzionadezan,beharrezkoadabereemaitzaneraginerabakigarriadutenhainbatalderdiedoezaugarrikontuanizatea:
Ikaslebatekinegoeraarazotsubatedokonplexubatlantzekoetakudeatzekoegindakokontratuakhonakoedukihauekizanbeharkolituzkegutxienez:
Kontratuanegoziatueginbeharda;erabakitzekoaskatasunean,akordioenadostasuneanetahauekbetetzekokonpromisoanoinarritukoda.Bestela,erabakiairakaslearenaedozuzendaritza-taldearenabadasoilik,aldebakarrekoekintza-planinposatuaizangoda,eta,honela,ikaslearenmotibazioa,inplikazioaetakonpromisoamurriztuegingoda.
Helburuhandietakobatdaharreman-loturaezartzeaikaslearekin,horregatik,azkenemaitzanegoziaturaeramangoduenelkarrizketa-prozesuaerabakigarriada.
Kontratuaidatzizjasobehardaetapartehartzaileeksinatuta.Pertsonabakoitzakkopiabatizangodu.
Egoeraedoarazoberahainbatkontratujarraitutanislatukodaetabereedukiapixkanakakoada,errazenetikzailenera.Lehenkontratuakkonpromisotxikiakjasokoditu,etahanditzenjoangodiraaurrekokontratuetakoakbeteahala.
Lehendabizikokontratukokonpromisoakerrazbetetzekomodukoakizanbehardira.
Kontratubakoitzarendenbora-epealaburraizanbeharda,astebatedotagutxiagokasubatzuetan.
Kontratuanadostutakojokabideakbetetzeagatikedoezbetetzeagatikizangodirenondorioak(positiboakedonegatiboak)agertubehardira.Ondorionegatiboakarinakizanbehardirahasierabatean,ikaslearigogoaezkentzeko.
Lortzendirenondoriopositiboakindargarrisozialaketajarduerazkoakizanbehardira.
Kontratuakberrikustekoedojarraipenaegitekoepeaetamoduajasobehardu;epeaamaitutakoanegindaitekeedotaerajarraituan.Komenigarriadajarraipenamaiztasunezegiteahasierabatean,asteroedotabaitahirueguneanbehinere.
Kontratuasinatzendendataetalekua.
Partehartzaileendatuak:izena,abizena,maila,…
Aldebakoitzakhartutakokonpromisoak,konpromisohauekdakartzatenekintzenxehetasunakzehaztuz.
Konpromisobakoitzabetetzeagatikedoezbetetzeagatikizangodirenondorioak.
Kontratuaberrikusteko/berejarraipenaegitekodataetamodua.
Partehartutakopertsonaguztiensinadura.
Zer izan behar da kontuan
Kontratuaren edukia
28
Eskola-Elkarbizitza hobetzeko programak eta estrategiak
Zer da eta zertarako balio du
Gela-batzarrafuntsezkotresnadaeskola-elkarbizitzan;izanere,taldearierasatendiotengaiedoarazoakpartehartzedemokratikoarenikuspegitiklantzekoaukeraeskaintzendu.
Batzarraforobatdaeta,beronetan,irakasleetaikasleektaldearenbizitzarieragitendiotengaimotaguztiezhitzegitendute;talde-solasarisoilikeskainitakodenboraetaespazioadaeta,bertan,pertsonabakoitzakaskatasunezadierazditzakeiritziak,ideiak,desioak,proposamenak,etaerabakiakdemokratikoki,adostasunezedobozketazhartzendira.
Batzarreklagundudezaketeikasgelakogiroahobetzen,izanere,erraztuegitenbaitutetaldearenelkarlana,komunikazioa,konfiantzaetakohesioa.Mekanismoegokiadiraikasleekikastetxekoetagelakokontuetanpartehartzekobidegisa.
Forohaueremuegokiadataldearierasatendiotenizaerakolektibokogaiguztiaktratatzeko,esatebaterako:
Ikasleeninteresekogaienanalisia/elkarrizketa(akademikoak,elkarbizitzakoak,jolasekoak,…).
Proiektuedojarduerenplangintza.
Taldekogatazkenkonponbidea.
Adostutakoerabakiakhartu(helburuedoagendakomunakezarri,arauakjarri…).
Akordioenjarraipena-analisia.
Bainagela-batzarraezdaegokiaikaslebatiedoikasle-taldebatisoilikeragitendiotengaiaktratatzeko.
Gela-batzarrahezkuntzakoetapaguztietanerabildaiteke,haurhezkuntzatikhasietaderrigorrezkobigarrenhezkuntzara.Jakina,beremetodologia,helburuaketairakaslearenrolaaldatuegingodiraikasleenadinarenarabera.
Gela-batzarra
13
Leioako Udala / Ayuntamiento de Leioa
29
Espazioa eta denbora.Lehenengoetabehin,batzarraegingodenespazioaetagaraiadefinitubehardugu.Ikasgelaetatutoretza-orduaaukeraegokiakdira.Tutoretza-ordurikezdagoenean,beharrezkoaizangodadenbora-epebatezartzeaeginahalizateko.Batzarra,idealki,asteanbehinedohamabosteguneanbehinegingoda.Topagunehauikasturteanzeharsistematikokiegitekoplanifikatuta,berebaliohezigarriagehienezkoahalmenaizaterairitsikoda.
Gelaren antolaera.Gelarenitxuraaldatzeakzeregindesberdinbatenaurreangaudelaislatukodu.Ikasleakborobileanjarritakomunikazioaeraginkorragoaizangoda.
Gai-agenda.Batzarreanlandubehardirengaienagendaedozerrendaegiteabestealderdierabakigarribatdaantolatzekogaraian.Batzarreraeramangodirengaiakikasleekproposatubehardituzte,etaeureninteresekoaketakolektibokoakizanbehardira.Zereginhonetarako,bimekanismoerabiltzendira:a)gelakohormankartelbatjarriikasleekproposamenakidaztekoedob)postontzibatjarrilandubeharrekogaiakidatzitabotatzeko.
Batzarraren dinamizazioa edo moderazioa.Irakaslearenzereginabatzarreanaskoaldatukodaikasleenadinarenarabera.Ikasleekzenbatetaesperientzia,adinetatrebetasunhandiagoaizan,irakaslearenesku-hartzeaorduanetaurriagoaizangoda.Batzarramoderatzekoedodinamizatzekoardurakikasleeneskuegonbehardu,irizpideorokorgisa.Zereginhauhartzeaahalmenhezigarrihandikoesperientziada,izanere,ikasleeninplikazioa,autonomiaetaardurasustatzenbaitu,etabaitagizarte-etalidergo-gaitasunakgaratuere.
Denaden,irakasleakhartukodupartebatzarraprestatzenetagai-agendaaukeratzen.Batzarreanzeharezdujokatukobestebatgehiagobailitzan,baiziketa,behardenean,batzarrarenmoderazioanedodinamizazioangainbegiratzekoedoesku-hartzekoarduraizangodu.Zentzuhonetan,laguntzenesku-hartukodu,esatebaterako,gaiazentratzendesbideratzendenean,arauakgogoraraztenbetetzenezdirenean,egoerakargitzen,ideiaksintetizatzenedoelkarrizketarilaguntzenezaurreraetaezatzerageratzendenean,ikasleguztienpartehartzeabultzatzenedodenboraneurtzen.
Gela-batzarrakongifuntzionadezan,beharrezkoadaaldezaurretikplanifikatzeaetaantolatzeabereegiturarenetafuntzionamenduarenoinarrizkoalderdibatzuk.
Zer izan behar da kontuan
GidarenegileaGEUZ
Gatazka Eraldatzeko Unibertsitate-ZentroaCentro Universitario de Transformación de
Conflictos
ArgitaratzaileaLeioako Udala
TestuakLucia Gorbeña
DiseinuaetamaketazioaVudumedia.com
ItzulpenaLurdes Amundarain
Testuen©Egilea
Ediziohonen©Leioako Udala
Top Related