7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 1/35
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 2/35
Proiektuaren bultzatzaileak
Laguntzaileak
Hizkuntz koordinazioa
L ANBIDE EKIMENA
L ANBIDE EKIMENA
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 3/35
Egilea(k): Mari Jose Maiz. Mendikoi-Fraisoro Nekazaritza Eskola
Zuzenketak : Elhuyar Hizkuntz Zerbitzuak
Maketa: Agurne Lizaso
Azalaren diseinua: Naiara Beasain
Ikasmaterial honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena jaso du: 2002-07-19
2004an prestatua
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 4/35
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 5/35
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 6/35
LANBIDE EKIMENA
1
HAZIAREN BITARTEZ
EGINDAKO UGALKETA.
HASTAPENAK ETA TEKNIKAK
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 7/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
2
1. HAZI-EKOIZPENA
1.1. Nortasun genetikoa mantentzeko metodoak
* Kutsadura-iturriak
Polen arrotzak barietate bat ernaltzea (haziak emango dituena), hainbat arrazoi direla medio gerta
daiteke (adibidez, inguruan antzeko barietateak daudelako). Honez gain, hazien bilketan, aukeraketan eta garbi-
tasunean gerta daitezkeen hazi-nahasketek ere (nahi ez direnak ) hazi-sortaren purutasunaren galera eragin
dezakete.
* Isolamendua
Metodo hau barietateen polinizazio gurutzatua eta uzta-nahasketa saihesteko erabiltzen da. Lehen
helburua landaketen artean tartea utziz edota polinizazio artifiziala erabiliz lortzen da. Bigarren helburua,
berriz, uzta biltzeko eta aukeratzeko makinaren garbitasunaren bitartez lortzen da.
Landare autogamoek alogamoek baino isolamendu-neurri txikiagoak behar dituzte.
Landare alogamoen barietateen arteko distantzia, eragile polinizatzailearen (haizea, intsektuak ) eta landu
beharreko espeziearen (gurutzatzeko erraztasuna) araberakoa izango da.
* Baztertzea
Nahiz eta kontrol zorrotza egin, hazi bidez ugaldutako landare batzuek (gero, landare ama bezala erabili nahi
direnak ) desberdintasun handiagoak edo txikiagoak izan ditzakete, lortu nahi den barietatearen ohiko
ezaugarriekin alderatuz gero. Hori dela-eta, gainerako landareak polinizatu eta kutsatu baino lehen,
kendu egin beharko dira hazkuntza-eremutik motarekin bat ez datozenak.
* Azterketa
Hazi-ekoizpenerako barietateak, aldian behin, aztertu egin beharko dira, beren purutasun genetikoa
egiaztatzeko.
* Ziurtagiria
Hazien ziurtagiriaren helburu nagusia barietatearen nortasun genetikoa babestea da, mesedegarriak
diren neurriak zorrotz zainduta. Ziurtagiri hori dagokion erakundeak emango du.
1.2. Belarkien hazi-ekoizpena
* Enpresa-ekoizlea
Loreen, barazkien, zerealen... hazien jatorria hauen patentearen jabe-konpainiak mantentzen du, oro
har, eta horrek langile trebeak ditu hazia purutasun-mailarik gorenean mantentzeko.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 8/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
3
Hazia, kontratu bidez, zenbait nekazari ekoizleri ematen zaio hazkuntzarako eta, ondoren, ekoitzitako
haziak konpainia nagusiak eskuratuko eta merkaturatuko ditu.
* Barietate hibridoak
Espezie bateko barietateen artean nahita egindako nahastea, helburu jakin batekin egiten da, hau da,beste ezaugarri onuragarri batzuekin batera (usaina, kolorea, egokitzapena...) sendotasun hibridoa duten
indibiduoak lortzeko, hain zuzen ere.
“Aitaren aldeko lerroak” deiturikoak elkarren ondoan hazi behar dira, polinizazio kontrolatua errazteko.
Lehenengo belaunaldian (F1) lortutako hazia da merkaturatzen dena; izan ere, indibiduoak oso
heterozigotoak (kromosoma bikoitian desberdintasunak ) direnez, hurrengo belaunaldiak (F2 ) desberdintasun
nabariak izaten ditu F2 indibiduoen artean eta F1 indibiduoekiko.
* Polinizazio kontrolatua
Espezie- eta ustiapen-motaren arabera metodoak aldatzen badira ere, gehienetan, urrats jakin batzuk
betetzen dira: eskuak eta erabilitako tresnak garbitu; ireki baino lehen anterak bildu; bertan dagoen polena
bildu eta kontserbatu (tenperatura eta hezetasun baxuan hobe); landare autogamoetan anterak ireki baino lehen
estamineak kendu edo karpeloa isolatu; polena estigman jarri pintzela, orratz hipodermikoa... erabiliz eta
gurutzaketaren identifikazio-etiketa jarri.
1.3. Landare iraunkorren hazi-ekoizpena
* Aldakortasun genetikoa
Zuhaixka eta zuhaitz gehienak oso heterozigotoak eta polinizazio gurutzatukoak dira. Ondorioz, landare
alabek aldakortasun genetiko handia izaten dute. Arazo hori konpontzeko, landare-ugalketa begetatiboaren
(asexuala) metodoak erabili beharko dira edo hazien aukeraketan eta ekoizpenean beharrezkoa izango da
lan zorrotzak egitea.
* Aukeraketa-irizpideak
Haziaren jatorriak hazi hori lortu den inguru geografikoaren (klima...) berri ematen digu. Oso datu garrantzitsua
da; izan ere, latitude (ekuatorera dagoen distantzia), longitude (Grenwicheko meridianora dagoen distantzia) eta altitude (itsas
mailarekiko) jakin batean kokatua dagoen ingurune batean lortutako hazia, ingurune-baldintza desberdinak
dituen beste ingurune batean hazten jarriz gero eta jatorrizko lekukoekin alderatuz gero, landare desberdinak
(gehiago edo gutxiago) ekoiztuko dituzte.
Irizpide garrantzitsu bat bertako hazia (edo antzeko habitatetatik datorrena) erabiltzea izango da, beste jato-
rrietako haziek emaitza hobeak ematen ez badituzte, behintzat.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 9/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
4
Kalitateko haziak lortzeko garrantzi handia du hazitarako zuhaitzen aukeraketan, inguruko zuhaitzekin
alderatuz gero, ezaugarri hobeak dituzten “plus” zuhaitzak aukeratzea.
Beste metodo bat landare-materiala hazitegi-eremu batera eramatea izango da, bertan hazteko eta
ondoren txertaketa eta polinizazio kontrolatua erabiliz, kalitateko hazia lortzeko.
* Ekoizpen-eremuak
- Hazien bilketa-lekua: kanpotik etor daitekeen polenarekin kutsadura-arriskurik izan gabe,
polinizazio gurutzatua ziurta dezakeen leku edo inguru nahikoa handia.
- Hazien ekoizpen-lekua: bereziki hazi-iturri izateko dagoen zuhaitz-multzoa bere baitan hartuko
duen lekua edo ingurua izango da. Babestu beharreko indibiduoen ezaugarriak ebaluatu ondoren,
motarekin bat ez datozen landareak baztertu egiten dira eta leku horren inguruan isolamendu-hesi
bat ziurtatzen da.
- Hazitegiak: edo ale-ekoizleak hazten diren “baratzak”. Bertan polinizazio artifizial kontrolatua
erabiltzen da.
Oinordekoen jatorriaren arabera, polinizazio kontrolatua erabili den oinordekoetatik datozen plantulak,
eta ugalketa begetatibo bidez lortutako oinordekoen klon-baratzeak bereiziko ditugu.
Batean zein bestean, polen arrotzaren kutsadura-arriskurik bada, ustiategiak isolamendu-hesi bat eduki
behar du.
* Hazi hibridoen ekoizpena
F1 haziaren ekoizpena era askotara lor daiteke: polinizazio artifizialaren bidez (oso garestia), hazitegi-
-“baratzetan” aukeratutako eta tartekatutako oinordeko zuhaitzek ekoizten dituzten haziak bilduz, edo
gurutzaketa naturala egiten den lekuetan.
Hibridazioak erabiltzen edo ezagutzen diren generorik ezagunenen artean honako baso-espezieak aipa-
tuko ditugu: besteak beste, pinus ( pinua), cupresus (altzifrea), cedrus (zedroa), populus (makala), salix (sahatsa),
castanea (gaztainondoa), acer ( astigarra) eta quercus (haritza).
Bigarren belaunaldiko (F2 ) hibridoek ez dute balioko indibiduoen homogeneotasuna beharrezkoa den
egoeretan (txerto-oinak, lorezaintza...). Hala ere, zenbaitzuk, garapenari, eragile kaltegarriei erresistentzia
izateari... dagokionez, ezaugarri onuragarriak izan ditzakete.
* Kalitate-baremoak
Gaur egun, gero eta zorrotzagoak gara landarea merkaturatzearekin zerikusia duen guztiarekin. Adibide
gisa, basoko haziak hartuko ditugu, merkaturatutako materialaren etiketetarako kolore desberdinak
erabiltzen baitira.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 10/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
5
Urdin-kolorea material kontrolatuarentzat eta berdea aukeratutako materialarentzat (bi horiek goi-mailako
kalitate-baremoak dituzte). Etiketa horia, berriz, identifikatutako materialarentzat ( jatorrizko herrialdea zein den
zehazten duena).
1.4. Hazi-bilketa
* Bilketa-lekuak
Nekazarientzako edota zaletuentzako belarkien hazien, hala nola zerealen, barazkien eta loreen,
ekoizpena eta merkaturatzea jarduera handia eta espezializatua da, eta horretarako prestatuta dauden
ustiategietan egiten da.
Orokorrean, zuhaitz eta zuhaixken hazia (hazitegi-baratzeak izan ezik ), beren haziagatik soilik hazten ez diren
landareetatik biltzen da, hala nola ipurditik moztutako zuhaitzetatik (moztu ondoren), parke edo bideetan
zutikako zuhaitz edo zuhaixketatik edo industria transformatzaileetako fruta-arbolen oin batzuetatik
(sagardotarako sagarrondoa).
Hazi komertzialak ingurune-baldintzak ekoizpenerako mesedegarriak diren inguruetan ekoizten dira,
batez ere, eta oso ezaugarri desberdinak dituzten leku urrunetara bana daitezke.
Hala ere, eta lehen esan dugun moduan, gero eta zorrotzagoak dira hazi-ekoizpena eta merkaturatzea
arautzen duten arauak, beti ere, plantulen osasuna eta kalitatea ziurtatzeko asmoz.
* Haziaren heldutasuna
Hazi bat helduta dagoela esango dugu, bere bizigaitasuna (ernatzeko gaitasuna) galdu gabe fruitutik edota
landaretik ken daitekeenean.
Fruitua biltzean, enbrioiak behar bezalako garapena lortu ez badu, ziurrenik hazia mehea, zimurtua eta
pisu gutxikoa izango da, kalitate txarrekoa eta bizitza motzekoa, alegia. Bestalde, bilketa gehiegi atzeratzen
bada, fruitua edo hazia askatu egin daiteke, lurrera erori edo animaliek jan edo eraman egin dezakete.
* Bilketa-unea
Haziak une egokian biltzeko asmoz, hiru motako hazi helduak ezagutzen dira, beti ere, fruituaren
arabera:
- Fruitu lehorrak, dehiszenteak: hazia erraz askatzen dutenak eta ireki baino lehen bildu
beharrekoak. Lehortu egiten dira, ondoren hazia ateratzeko.
- Fruitu lehorrak, dehiszenteak ez direnak: hazia erraz barreiatzen ez dutenak. Fruituak ia
lehorturik daudenean biltzen dira zutikako landareetatik, lehortu ondoren haziak ateratzeko.
- Fruitu mamitsuak: erabat heldu baino lehen bildu behar dira, haziak ateratzeko.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 11/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
6
* Haziak ateratzeko prozesuak
- Fruitu lehorretan eta dehiszenteetan: hala nola dragoi-mutur, pentsamendu, petunia, tipula,
aza, babarrun... edo arkazi, makal, sahats eta abarretan. Fruituak ireki baino lehen bildu behar
dira. Olanaren edo antzeko zerbaiten gainean jarri eta lehortzen utzi (2-3 aste). Eultzitu (eskuz edo
mekanikoki ) eta haziak bereizi egiten dira, galbahe edo hazi-makina erabiliz.
- Fruitu lehorrak eta dehiszenteak ez direnetan: zerealetan, adibidez, bilketa mekanizatua (sega-
-makina) egingo da, lanaldi bakar batean dena egiteko: alegia, moztu, eultzitu eta hazia bereizi.
- Fruitu mamitsuak: tomatea, piperra, berenjena, meloia, mahatsa, arana eta abar. Heldutakoan
bildu behar dira eta, ondoren, haziak atera, eskuz (kopuru txikiak ) edo makinak erabiliz (mekanikoki,
hartzidura...). Ondoren, ateratako haziak garbitu eta lehortu egingo ditugu. Industria transformatzai-
leetatik datozenak mamitik bereizi egin beharko dira, hau hartzitu baino lehen.
Haziek samarak (hego antzekoak) badituzte (pinuak, izeiak... bezala), zati hau ezabatzen saiatuko gara,
eskuz igurtziz edo mekanikoki, enbrioiari kalterik egin gabe.
1.5. Hazien biltegiratzea
* Berezko bizigaitasuna
Edo ondo mantendutako haziaren iraupena ernatzeko duen gaitasuna galdu gabe.
Honi dagokionez, landareak ondoren adierazitako moduan sailkatuko ditugu:
- Bizitza motzeko espezieak: azkar ereiten ez badira (lau bat egun eta urtebete bitartean),
enbrioia hil egiten da.
Adibide gisa, bizitza motzeko hazi-espezie batzuk aipatuko ditugu: acer espezie batzuk (astigarra),
alnus (haltza), cedrus (zedroa), chamaecyparis lawsoniana (altzifre falsua), liquidambar (likidanbarra),
liriodendron (tuliperoa), magnolia (magnolia), populus (makala), salix (sahatsa), taxus (hagina) eta ulmus(zumarra).
- Erdi-mailako bizitza duten espezieak: 12 eta 15 urte bitartean manten dezakete ernatzeko
gaitasuna (konifero gehienak, barazkiak, zerealak eta loreak ).
- Bizitza luzeko espezieak: hauen gaitasuna, berriz, 15-20 urtez luza daiteke, batez ere, azal
gogorrekoak eta urarekiko iragazgaitzak izateagatik.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 12/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
7
* Biltegiratze-baldintzak
Haziaren bizitza ahalik eta gehien luzatzeko asmoz, haziaren arnasketa-prozesuak eta prozesu metabo-
likoak ahalik eta gehien moteldu behar dira, baina enbrioia hil gabe. Hori, tenperaturaren eta hezetasu-
naren arteko harremana kontrolatuz lortzen da.
Hezetasunari dagokionez, bizitza motzeko hazi askori bizitza murriztu egiten zaie lehortzen badira, eta,
aldiz, bizitza luzekoak hobeto mantentzen dira horrela. Hala ere, hobe da hezetasun handiagoarekin
biltegiratzea eta tenperatura jaistea.
Tenperatura baxuak hazien ernatzeko gaitasuna luzatu egiten du eta, orokorrean, hezetasun-eduki
handiko eragina indarrik gabe uzten du.
Bestalde, aire-hutsuneak sortuz biltegiratze-giroa aldatzen badugu (karbono dioxidoa gehitu, oxigenoaren ordez
nitrogenoa erabili, ontziak zigilatzea...), hazi askoren biltegiratzea hobetu daiteke, batez ere bizitza motzeko haziena.
* Biltegiratze-motak
Urte batetik bestera ugari merkaturatzen diren landare-espezie askoren haziak, aletegi, zaku edo beste
mota bateko ontzietan mantentzen dira, zigilatzerik eta tenperatura- nahiz hezetasun-kontrolik gabe, beti
ere hazi-motaren bizitza-luzeraren eta nagusi diren tenperatura- eta hezetasun-baldintzen arabera
(okerrago klima epeletan eta hezeetan).
Hazi asko, lehorturik daudenean, aldi luzeagoetarako biltegira daitezke hezetasun kontrolatuko ganbe-
retan edo hezetasunarekiko erresistenteak diren zigilatutako ontzietan.
Aldi luzeetarako erabiltzen den beste metodo bat hezetasunaren (baxua) kontrolarekin hotzean (10 ºC baino
gutxiago) egiten den biltegiratzea da. Esate baterako, abies (izeia), acer batzuk (astigarra), arbutus (gurbitza),
berberis (berberisa), cupresus (altzifrea), fraxinus (lizarra), juniperus (ipurua), larix (alertzea), malus (sagarrondoa ),
picea ( izei gorria), pinus ( pinua), populus (makala), pseudotsuga (douglas izeia), sambucus ( intsusa), thuja (tuia)
eta vitis (mahatsondoa).
Azkenik, lehorketarekin beren ernatzeko gaitasuna gal dezaketen zenbait espezie (bizitza motzekoak, oro har )
hezetasun-maila handian ( % 80-90 ) eta tenperatura baxuan (0-10 ºC ) mantendu behar dira. Esate baterako,
aesculus ( indiar gaztainondoa), castanea (gaztainondoa ), corylus (hurritza), citrus (zitrikoak ), fagus ( pagoa), juglans
(intxaurrondoa) eta quercus (haritza).
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 13/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
8
2. ERNATZE-PROZESUA
2.1. Letargia
* Zer den
Landare gehienen haziak fruituaren barruan daudenean ez dira ernatzeko gai izaten, ezta fruitua heldu
ondoren hazia barreiatu ondorengo aldi batean ere.
Letargia, baldintza egokietan dagoen hazi bat ernatu ahal izateko pasatzen den denboraldia da.
* Letargia-motak
Hiru dira letargia-mota nagusiak:
- Kanpoko letargia edo exogenoa: hazien azalak hezetasunarekiko iragazgaitzak direlako, en-
brioiaren hedadurarekiko erresistenteak direlako edo ernaketaren inhibitzaile kimikoak dituzte-
lako gertatzen da.
- Barruko letargia edo endogenoa: haziaren barruko ehunek ( enbrioia edota albumena) eragindakoa
da eta mailaren arabera, azalekoa edo sakona izango da.
- Letargia bikoitza: aurreko bien batuketak sortutakoa. Denetan luzeena eta hausten zailena da.
Horretarako, gero ikusiko ditugun teknikak erabili beharko dira.
2.2. Ernaketa
* Oinarrizko baldintzak
Hazi bat behar den moduan erna dadin, bere organo guztiak helduta izan behar ditu eta enbrioia bizirik;
ez du letargian egon behar (letargian egoteko arrazoi guztiak desagertuta egon behar dute) eta ingurune-baldintzak
(hezetasuna, tenperatura, oxigenoa, argia...) egokiak izan behar dute.
* Prozesua: ernaketa hasi eta bukatu artean hiru urrats garrantzitsu bereiz daitezke:
- Ur-xurgapena: hasieran, xurgapen-abiadura bizia da, baina gero egonkortu egingo da. Ondo-
rioz, azalak bigundu egingo dira, protoplasma (eduki zelularra) hidratatu eta, era berean, proteinen
sintesi-sistema (RNA- eta DNA-molekulak ) lanean hasiko da. Entzimak sortuko dira eta enbrioiak
beste prozesu fisiologiko batzuk egin ahal izateko adina energia (mitokondrioak ) izango du.
- Erreserba-gaien liseriketa: hots, karbohidratoen, grasen eta proteinen liseriketa eta horiek
konposatu sinpleagoetan transformatzea. Azken horiek izango dira enbrioiaren hazkuntza-
-gunera garraiatuko direnak.
- Enbrioiaren hazkuntza-guneen zatiketa zelularra: erradikularen eta gemularen (koleoptiloa kotiledoi-
bakarretan) hazkuntza eta ondorengo luzapena.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 14/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
9
* Ernaketa-motak
Landare kotiledoibakarren eta kotiledoibikoen arteko ernaketan alde nabarmena dago.
- Kotiledoibakarretan enbrioiaren bi muturrak (erradikula, azpikoa eta koleoptiloa, gainekoa) garatu egiten
dira eta kotiledoiak lurpean jarraitzen du ( lurpeko ernaketa).
- Kotiledoibikoetan, aldiz, gerta daiteke zurtoinak kotiledoiak lurrazaletik gora altxatzea (lurgaineko
ernaketa) edo kotiledoiak lur azpian jarraitzea (lurpeko ernaketa).
* Eragin handiko faktoreak
- Ura eskura izatea: askotan, tenperatura eta antzeko faktoreekin lotuta ageriko zaigu (zenbat eta
tenperatura altuagoa, hainbat eta ur gehiago beharko da), baina, dena dela, ura eskura izan beharko dugu,
inolako arazorik gabe azalak biguntzeko eta enbrioiaren garapena ahalbidetuko duten prozesuenergetikoak eta metabolikoak gauzatu ahal izateko.
Aditu gehienen ustetan, espezie gehienek hezetasun handia behar dute hazia dagoen inguruan
behar den moduan ernatu ahal izateko, nahiz eta ondoren txikiagotu egin beharko den.
- Tenperatura: tenperatura da ernaketan eragina duen beste faktore bat. Espezie bakoitzak
tenperatura minimo bat behar du eta horren azpitik ez da ernatzen; tenperatura igotzen den
neurrian, ernaketaren abiadura ere handitu egingo da, tenperatura egokia lortu arte; tenpera-
tura egoki hori gaindituz gero, ernaketaren abiadura moteldu egingo da. Enbrioia kaltetu
egingo da eta, ondorioz, ernaketa bera ere bai.
Espeziearen arabera, ernaketaren tenperatura-aukera oso zabala bada ere, gehienak bi talde
handitan sailka ditzakegu:
- Talde batean, beren ernaketarako tenperatura hotz-epelak (maximoa, 25 ºC inguru) behar dituzten
espezieak izango ditugu (gehienak, inguru epeletakoak edo inguru epel-hotzetakoak ).
- Beste taldean, berriz, 10-15 ºC-ko tenperatura minimoak dituzte (espezie tropikalak edo subtropikalak ).
Kontuan izan behar da ernaketan bertan nahiz ondoren eguneko (gehiago) eta gaueko tenperaturen
(gutxiago) artean aldea izatea komeni dela. Era berean, kontuan izan behar dugu jaioberriak diren plan-
tulek zenbat eta tenperatura altuagoak izan, hainbat eta argi eta hezetasun gehiago beharko dutela.
- Ereintza-azpiaren oxigenazioa: haziaren prozesu metabolikoa nahiz arnasketa-prozesua gau-
zatzeko beharrezkoa den ereintza-azpiaren oxigenazioa, inguruan dagoen ur-kopuruaren (zenbat
eta ur gehiago, hainbat eta oxigeno gutxiago) eta giroko oxigenoa substratuan sartzeko aukeraren (zolda
sortzeak eragindako arazoa) mende egongo da.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 15/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
10
Hezetasuna eta oxigenazioa hertsiki loturik ageri zaizkigu; izan ere, ernaketaren lehenengo fasean
uraren beharra nagusitzen bada ere, berehala oxigenoaren beharra dugu aipatutako prozesuak
gauzatu ahal izateko.
- Argia: oro har, oso txikiak diren zenbait landareren (gutxi ) hazien ernaketa susper dezake. Horrezgain, hazi horiek lurperatuz gero, askoz okerrago ernatzen dira edo ez dira ernatzen, batez ere,
erreserbak bukatu egiten direlako.
Hala ere, hazi gehienak argiaren eraginarekiko neutroak izaten dira eta, oro har, lurperatu egiten dira
edo ernaketa ilunpean egin behar izaten dute.
Hazia argitara ateratzen denetik argia beharrezkoa da eta maila handiagoetan gainera ( tenperatura altuagoa
denean argi gehiago beharko da); izan ere, bestela landarearen zurtoina gehiegi luzatzen da, ahul hazten da
eta, gehienetan, ez da erabat bere onera etortzen.
* Ereintzaren sakonera
Orain arte esandako guztiaz gain, garrantzitsua da hazia zein sakoneratan jarri behar dugun jakitea
(lurperatzen bada); izan ere, gehiegizko sakonerak oxigenazio txikiagoa eskaintzen du, eta, batez ere, nahiz
eta hazia ernatu, lurrazalera atera eta bere burua aski izan baino lehen, albumeneko (edo kotiledoietako)
erreserba guztiak xahutzea eragiten du.
Aitzitik, azaleko ereintzak hezetasun gutxiago du (lurrinketa) eta, ondorioz, ureztaketa zaindu egin beharko
da; gainera, plantulak ez dio lurrari hain ondo eutsiko eta, horren ondorioz, edozein eragilek ( ureztaketako
tanta lodiak, haizeak...) hazia mugitu, sustraitik atera edota erradikula puskatu egin dezake.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 16/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
11
3. HAZIEN BIDEZ EGINDAKO UGALKETA-TEKNIKAK
3.1. Hazien kalitatearen azterketa
* Kalitateko hazia
Barietatearen edo espeziearen ezaugarri genetikoak zehatz mantendu behar ditu. Era berean, ernaketa-
-tasa altua izan behar du eta ez du, ez eragile kaltegarririk, ez beste haziekin nahasketarik izan behar.
Ondorioz, hazien enpresa-ekoizleei, ernatzeko ahalmenari dagokionez (haziak behar den moduan erabiliz gero,
enpresak ziurtatzen duen gutxieneko ernaketa-ehunekoa), gutxieneko ehuneko batzuk zehaztea eta mantentzea
eskatzen zaie. Purutasun-maila izango da, bestalde, enpresa-ekoizle horiei eskatzen zaien beste
ezaugarria; alegia, enpresak ziurtatu egiten du, salerosketa-kontratuan edo ontzian, adierazten den
barietateari dagokiola saldu duenaren gutxieneko portzentaje bat.
* Laginketa
Beharrezkoa da, gero bildutako hazien azterketa egiteko.
Aztertu nahi den sortaren lagin adierazgarria lortu behar da eta horretarako sortaren zenbait gunetan
pusketa edo zati berdinak hartuko dira; nahastu, sorta txikiagotan zatitu eta sortutako sortak izango dira
lanerako erabiliko ditugun laginak.
* Purutasun-azterketa
Lagina pisatu ondoren, hazi purua, garbia, aukeratzen da. Beste landare batzuena, sasitzarena eta
materia bizigabearena, baztertu egingo dira; horrela, hazi-kopuru garbia kalkulatu ahal izango dugu.
* Haziak ernatzeko duen gaitasunaren proba
Ernaketa-ehunekoa egiaztatzeko erabiltzen diren metodoak desberdinak izan arren, erabilienak ondoko
urratsak beteko ditu:
- Ausaz, 400 hazi hartu.
- 100 haziko 4 sorta egin.
- Sortak ernatzeko makina batean sartu, ereintza-azpi moduan xukapapera, kotoia, hondarra,
bermikulita… erabiliz.
- Ondo ernatzeko argia, tenperatura eta hezetasun egokiak izatea ziurtatu.
Edozein sortaren emaitzak % 10 baino desberdintasun handiagoa badu, proba errepikatu egin beharko
da, eta emaitza homogeneoagoa bada, lau sorten batez bestekoa izango da ehunekoa.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 17/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
12
3.2. Haziak prestatzea, erein baino lehen
* Helburuak
Ahalik eta ernaketarik homogeneoena eta azkarrena lortzeko asmoz, hazi asko prestatu egin behar dira,
ondoren aipatuko dugun metodoren bat erabiliz:
* Areaketa mekanikoa
Prozesu honen bidez, zenbait haziren azal gogorren edota urarekiko iragazgaitzak direnen haustura edo
higadura lortu nahi da, beti ere azalak biguntzeko edo iragazkortzeko.
Horretarako, paper latza, limak, mailuak... erabil daitezke. Baita makina bereziak ere. Hala ere, oso
kontuz ibili behar dugu, enbrioiari eta albumenari kalterik ez egiteko. Horrela prestatutako haziak erein
edo biltegira daitezke (biltegiratu nahi izanez gero, kontuan izan behar dugu sentikorragoak izango direla
eragile patogenoekiko).
* Areaketa azidoarekin
Haziak azido sulfuriko kontzentratuan 10 minutu eta 6 ordu bitartean edukitzen baditugu ( kontuz
maneiuarekin), eta noizbehinka gozo gozo eraginez gero, azal gogorrak eta iragazgaitzak bigundu egiten
dira, normalean.
Hazien egoera begiratzea komeni da, izan ere, bustialdiak gehiegi irauten badu, enbrioia kaltetu egin
daiteke. Ondoren, azidoa xukatu egiten da, haziak uretan garbitu eta erein egiten dira. Biltegiratu nahi
badira, lehortu egiten dira.
* Haziak uretan
Helburua, azal gogorrak aldatzea, inhibitzaileak garbitzea eta hazia biguntzea izango da, beti ere
ernaketa azkarragoa izan dadin.
Haziak ur hotzetan, epeletan edo berotan sar daitezke (estalita geratu behar dute). Hona hemen metodo bat:
ura berotzen jarri eta irakiten hasten denean sua itzali, pixka bat itxaron eta, haziak sartu ondoren,
hozten utzi.
* Geruzapena (edo hozketa hezea)
Metodo honek zuhaitz eta zuhaixka askoren hazien enbrioian aldaketa fisiologikoak gertatzea izango du
helburu, ernaketa azkar eta homogeneoa ahalbidetzeko.
Haziak uretan jartzen dira, 12 eta 24 ordu bitartean, eta, xukatu ondoren, hezetasuna bere horretan
mantenduko duen eta, era berean, aireztapena posible egingo duen (zohikatzaren eta hondar lodiaren
nahastea...) gai batekin nahasten dira. Beste aukera bat aldizkako geruzetan jartzea da. Ontziak (itxita
ez) 2 eta 7 ºC bitarteko tenperaturan jarriko dira, hilabete batetik laura bitartean, beti ere espeziearen
arabera. Hezetu egingo da, lehortzen ari dela sumatuz gero.
Horrela prestatutako hazien ernaketa tenperatura hotz samarrean egin behar da (ohikoena udaberri
hasieran) eta ezingo dira haziak biltegiratu.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 18/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
13
* Kasu bereziak
Letargia bikoitzeko (kanpokoa eta barrukoa) kasuetan emaitza onak lortzen dira eskarifikazioarekin edo,
uretan eduki ondoren, hozketa hezearekin. Baita, haziak baldintza heze-epeletan zenbait astetan eduki
ondoren, hozketa hezearekin ere.
* Bizigarri kimikoak
Landare-hormonen ur-disoluzioetan sartuz gero, hazi askoren ernaketa hobetu egiten da (giberelina-
-motakoak, 10-10.000 ppm, 24 orduz; zitokininak, 100 ppm; nitrato potasikoarena % 0,2… ).
* Tratamendu fitosanitarioak
Haziek izan ditzaketen kanpoko nahiz barruko eragile kaltegarriak ezabatzeko edo horietatik babesteko
erabiltzen dira.
Kaltzio hipokloritoarekin kanpoko eragileak kentzen dira, ur beroaren bidez barruko eragileak ezabatzen
dira eta haziak fungizidekin (kobrezkoekin, batez ere), intsektizidekin, edota txoriak eta karraskariak uxatzeko
produktuekin bustiz, babestu egiten dira.
Prestaketa horiek lehorrean edo erabili beharreko produktuaren ur-disoluzioarekin bustiz egin daitezke.
3.3. Ereintza-metodo nagusiak
* Hazia jartzeko erabilitako bitartekoen arabera
Bi motako ereintza desberdinduko ditugu:
- Eskuz egindakoa: langileek eskuz jarriko dituzte haziak.
- Mekanizatua: hazia jartzeko, automatizatutako makina erabiliko da.
* Haziaren banaketaren arabera
Hiru metodo bereiziko ditugu.
- Haziak homogeneoki eta elkarren artean tarte erregularrak eta geometrikoak gorde gabe
banatzen badira, purran egindako ereintza dela esango dugu. Egun, landare-ekoizpenean gero
eta gutxiago erabiltzen da sistema hori (tipula, porrua...), izan ere, oro har, hazi gehiegi alferrik
galtzen dira eta zaila da banaketa homogeneoa egitea. Horrek gero bakandu beharra ekartzen
du, hazitegietan hutsuneak sortzen ditu eta abar.
- Eragozpen horiek arintzeko, ilaran deituriko ereintza egingo da; beste modu batera esanda,
haziak ilara batean jarriko dira, ilaren arteko tarte erregularrak mantenduz.
- Erabiltzen den beste ereintza-mota banan-banakoa deituriko sistema da, hots, hasieratik
mantenduko dira hazien eta ilaren arteko tarte erregularrak (erretilu albeolodunak, adibidez ).
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 19/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
14
* Haziaren kokapenaren arabera
Landare-ekoizpenean ereintza ez da inoiz hazkuntzako behin-betiko lekuan egiten; izan ere, jarduera
hau zehar-aldatua edo landatua izango den landare-ekoizpenerako da.
- Babesturik ez dauden hazitegiak: hain delikatuak ez diren haziekin, ereintza-ingurune on batekin(substratua edo lurra) edota inguruneko baldintza naturalak (tenperatura eta hezetasuna bereziki ) ernaketarako
onuragarriak direnean, ereintza babesturik ez dauden hazitegietan egiten da, kanpoan, alegia.
- Babestutako hazitegiak: aitzitik, haziak berez delikatuak badira, banaketa zailekoak ( txikiak ),
ereintza-ingurunea egokia ez bada (oso lodia...) edota sasoitik kanpo ekoiztu nahi bada, ernaketa
baldintza artifizialetan egin beharko da (substratuak, azpi hotzak, azpi beroak...), hau da, hazitegi
babestuetan.
3.4. Ereiteko-prozesua
* Hazkuntzan erabiliko den ingurua prestatzea
Babesturik ez dauden hazitegietan lurraren prestaketa-lanak egin beharko dira, hots, egoeraren ara-
bera, lurra landu beharko da, beharrezkoa den materia organikoa gehitu beharko da (10 t/ha inguru).
Azterketaren arabera, N, P, K ongarriak ere gehitu beharko dira eta rotabatorea erabiliz, lurperatu eta
lurra harrotu.
Babestutako hazitegietan, berriz, substratua osagaien nahastea egokia eginez prestatuko da (3 zohikatz-
-zati edo pinu-azala; hondar lodia edo bermikulita-zati bat ), ongarria gehituz (gero eta ohikoagoa da askapen motelekoak eta
“mini” tamainakoak diren ongarriak erabiltzea ) eta nahaste hori urarekin bustiz.
* Ereintza-azpiaren banaketa
Orokorrean, babestutako instalazioetako ekoizpenean egiten da, bai purrakako hazi-erretiluetan, bai
erretilu albeolodunetan. Kontuan hartu behar da kasu guztietan substratuak berdinduta gelditu behar
duela, gutxi trinkotuta, bikorrik gabe eta erretiluaren albotik beherago.
* Hazien banaketa
3.3 atalean aipatutako sistemaren bat erabiliz eta ereintzaren dentsitatea, banaketaren homogeneo-
tasuna (zenbait hazi, oso txikiak direnak, materia bizigabearekin nahastu beharko dira edo pilulatxoetan
erosi) eta sakonera (babestu gabeko hazitegietan hazia bere gutxieneko diametroa baino 2-3 aldiz
handiagoa den sakoneran jartzea komeni da) zainduz.
* Hazia estaltzea
Hazitegi babestuetan eta babesik ez duten zenbait hazitegitan (barazkiak...) haziak jarri ondoren, estali
egin behar dira, hala behar izanez gero ereintza-azpiaren antzeko substratu bat erabiliz eta hazia egokia
den sakonera batean utziz. Jarraian, arin trinkotuko eta ureztatuko da substratua, hazia eta substra-tuaren kontaktua hobetzeko asmoz.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 20/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
15
* Ingurune-baldintzen kontrola
Azpi beroko hazitegietan berogailua piztu eta termostatoa tenperatura egokian jarriko da; ernaketarako
argia behar duten haziei, behar adina emango zaie; hezetasuna mantentzeko, hala behar izanez gero,
hazitegiak estali egingo dira eta behar den tenperatura mantentzeko, termostatoa eta beharrezkoak
diren hozketa-sistemak (aireztapena, colling system... ) erabiliko dira.
Kasu guztietan komenigarria izango da dagozkion ureztaketak egitea, espeziearen, erabilitako ereintza-
-metodoaren, nagusi diren ingurune-baldintzen eta ernaketaren garapenaren arabera, kopurua eta
maiztasuna aldatuz. Hala ere, ezinbestekoa izango da, haziaren tamaina txikiagoa den heinean, tantaren
tamaina ere txikitzea, mikroihinztadura bilakatu arte. Ganbera klimatizatuak erabili haziak txikiak
direnean edo substratuarekin estaltzen ez direnean, batez ere.
* Ernaketan zehar ager daitezkeen gaixotasunak
Hazkuntzaren fase honetan ager daitezkeen eragile kaltegarriak hazietatik, substratuetatik, ontzietatik
edota kutsatutako instalazioetatik, maiz bustitzen diren lur edo substratuetatik... sor daitezke. Honez
gain, ernaketarako onuragarriak diren ingurune-baldintzak mantentzeak ere (tenperatura altuak, hezetasun-
-maila altuak...) errazten du eragile kaltegarri horiek abiadura bizian zabaltzea eta, era berean, askotan
akatsak sorraraziko ditu, bai ernaketan eta baita ondorengo plantulen garapenean ere.
Hazitegiko lehenengo faseetan eraso dezaketen eragile kaltegarriak, phytium, rhizoctonia, botrytis eta
phytopthora-motako onddoak dira. Horien kontra egiteko, lehenbizi, oinarrizkoak diren higiene-arauak
bete behar dira (materia osasuntsua, substratu eta ontzi berriak...) edota neurri prebentibo gisa instalazioen,
tresnen... tratamendu desinfektatzaileak egingo dira (berriro erabili behar izatekotan ). Neurri horiek bete
ondoren eta beharrezkoak baldin badira, hazitegietan aldizkako prebentzio-tratamenduak egitea
komeni da.
3.5. Ernaketaren ondorengo lanak
* Ingurune-baldintzen kontrola
Babesturik ez dauden hazitegietan ezin da kontrol-lanik egin. Hala ere, haize-babesak jar daitezke,
zenbaitetan ureztaketa erabil daiteke eta abar.
Hazitegi babestuetan, aldiz, arruntagoa da argia, substratuaren hezetasuna, tenperatura... neurtuko eta
kontrolatuko dituen tresnak ezartzea.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 21/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
16
* Eragile kaltegarrien kontrola
Aukeratutako metodoa eraginkorra, merkea eta ingurumena errespetatzen duena izatea komeni da.
Oso oinarrizkoak diren neurri batzuk aipatuko ditugu: pertsonentzako eta animalia handi samarrentzako
itxiturak, laboreen gainean sareak, txorientzako detonagailuak, marraskarien aurkako zepoak... babes-
turik ez dauden hazitegietan.
Gaixotasunik ez agertzeko, onuragarriak diren ingurune-baldintzak mantendu beharko dira (landareak
gogortzea, aireztapena...), batez ere, hazitegi babestuetan. Neurri hauez gain, prebentziokoak nahiz sendaga-
rriak diren tratamendu kimikoak egoki erabili ahal izango dira (bakoitzaren beharrak ondo aztertu ondoren).
* Zehar-aldaketa
Nahiz eta zenbait landare zuzenean bere ereintza-azpian ( purrakako hazitegiak, erretilu albeolodunak...) edo
sustrai hutsean (zenbait barazki eta fruta-arbola) saldu, beste zenbaitetan landareen garapena hobea izan
dadin, lekuz aldatzen da ( plantulak argi gehiago izango du goiko gunean eta substratu- edo lur-bolumen handiago sustraien
ondoan). Gehienetan, leku-aldaketa hori sustrai nagusiak inausteko baliatzen da, sustrai gutxiko sustrai-
-sistema garatzeko espezie batzuek duten joera aldatuz.
Landareak hainbat lekutan zehar-aldatzen dira: batzuetan, purraka ereindako hazitegietatik erretilu
albeolodunetara pasata; lekuz aldatzen direnean (landare apaingarri iraunkorrak, fruta- arbolak eta baso-arbolak ), eta
beste batzuetan, aldiz, zehar-aldaketa (sustrai-sistema inaustea) leku-aldaketarik egin gabe egiten da ( pala
batekin edo traktoreari lanabesen bat erantsiz ).
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 22/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
17
BIZITZA MOTZEKO LANDARE BATZUK
Acer (astigarra) Magnolia (magnolia)
Alnus (haltza) Populus (makala)
Aralia (aralia) Potentilla (zaingorri bostorria)
Cedrus (zedroa) Rhus (zumakea)
Chamaecyparis lawsoniana (Lawson altzifrea) Salix (sahatsa)
Liquidambar (likidanbarra) Taxus (hagina)
Lyriodendron (tuliperoa) Ulmus (zumarra)
HOTZEAN ETA HEZETASUN BAXUAN BILTEGIRATU BEHAR DIRENESPEZIE BATZUK
Abies sp. (izeia) Populus sp. (makala)
Acer (astigarra) Prunus sp. (hezurdun fruta-arbola)
Arbutus sp. (gurbitza) Pseudotsuga menziesii (douglas izeia)
Berberis (berberisa) Rhus sp. (zumakea)
Fraxinus sp. (lizarra) Rubus sp. (masusta)
Juniperus sp. (ipurua) Sambucus sp. (intsusa)
Larix sp. (alertzea) Sequoia sempervirens sp. (sekuoia)
Liquidambar sp. (likidanbarra) Thuja sp. (tuia)
Malus sp. (sagarrondoa) Vitis sp. (mahatsondoa)
Pinus sp. (pinua)
HOTZEAN ETA HEZETASUN ALTUAN BILTEGIRATU BEHAR DIREN
EZPEZIE BATZUK
Acer saccharinum (astigarra) Eriobotrya japonica (mizpirondo japoniarra)
Aesculus sp. (indigaztainondoa) Fagus sp. (pagoa)
Carya sp. (intxaurrondo beltza) Juglans sp. (intxaurrondoa)
Castanea sp. (gaztainondoa) Persea (ahuakatondoa)
Quercus sp. (haritza)
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 23/35
LANBIDE EKIMENA
18
GAI HONETAKO
IRUDIAK
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 24/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
19
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 25/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
20
FRUITU MAMITSUEN HAZIAKBEREIZTEKO MAKINA
HAZI LEHORREN SORTA TXIKIAKGARBITZEKO KAXA
SORTA BATEKO HAZIEN
PURUTASUNAREN AZTERKETA
HAZIEN BIDERAGARRITASUN-PROBA
EGITEKO MAKINA
AZALAK HIGATZEKOAREA MEKANIKOA
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 26/35
LANBIDE EKIMENA
21
GALDERAK
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 27/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
22
1. HAZI-EKOIZPENA
1.1. Nortasun genetikoa mantentzeko metodoak
1.- Noiz eta zergatik gal daiteke nortasun genetikoa?
2.- Sorten isolamenduari buruz, esan:
Zertan datzan
Zer helbururekin egiten den
Zein egoeratan egiten den
Landare autogamoak eta alogamoak alderatuz gero, gerta daitezkeen arriskuak
Zein diren sorten arteko tartea zehazten duen faktoreak
3.- Isolamenduaz gain, zer gehiago hartu behar da kontuan:
Hazkuntzak irauten duen bitartean?
Hazkuntzaren ondoren?
4.- Ondorengo lanen helburuak.
Hazi-analisia
Hazi-ziurtagiria
1.2. Belarkien hazi-ekoizpena
5.- Nola egiten da, normalean, kalitateko hazi-ekoizpena? Parte hartzen duten enpresa-motak eta
bakoitzak zer egiten duen.
6.- Barietate hibridoei buruz, esan:
Zer diren
Zergatik ekoizten diren
Gehien ekoizten diren hibrido-motak, eta ezaugarri genetikoak mantentzeko bete beharreko
ezaugarriak.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 28/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
23
1.3. Landare iraunkorren hazi-ekoizpena
8.- Ezaugarri genetiko arruntak eta ezaugarri horiek mantentzeko irtenbideak.
9.- Hazia aukeratzerakoan jatorriaren garrantzia. Arrazoiak azaldu.
10.- Kalitateko hazia ekoizteko metodoak.
11.- Hazia ekoizteko lursailei buruz, esan zer den:
Hazia biltzeko lekua
Hazia ekoizteko lekua
Hazitegia
12.- Hazitegiko landare amak lortzeko metodoak.
13.- Hazi hibridoen ekoizpenari buruz, esan:
Ekoizteko metodoak
Erabiltzen edota ezagutzen diren generoak
F2-en alde txarrak
14.- Baso-landareen hazien kalitatea bermatzeko etiketak.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 29/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
24
1.4. Hazi-bilketa
15.- Ondorengo landareen kalitateko haziak noiz biltzen diren.
Belarkiak
Zuhaitzak eta zuhaixkak
16.- Haziaren heldutasunari buruz, esan:
Noiz esan daitekeen hazia helduta dagoela
Goizegi edota beranduegi egindako bilketaren alde txarrak
17.- Ondorengo fruituen ezaugarriak eta biltzeko unea.
Lehorrak eta dehiszenteak
Fruitu mamitsuak
Lehorrak eta dehiszenteak ez direnak
18.- Haziak eta fruituak nola bereizi
Fruitu lehorretan eta dehiszenteetan
Fruitu mamitsuetan
Fruitu lehor eta dehiszente ez direnetan
Samaran dauden fruituetan
1.5. Hazien biltegiratzea
19.- Zer da haziaren berezko bizigaitasuna?
Hazi-motak, bakoitzaren bizigaitasunaren iraupenaren arabera (izena eta iraupena)
20.- Haziak biltegiratzean zaindu behar diren prozesuak eta ingurune-baldintzak. Arrazoiak azaldu.
Bizitza luzeko eta motzeko hazien arteko berdintasunak eta desberdintasunak.
21.- Biltegiratze-motak eta bakoitzaren ezaugarriak.
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 30/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
25
2. ERNATZE-PROZESUA
2.1. Letargia
22.- Zer da haziaren letargia?
23.- Letargia-motak eta bakoitzaren arrazoiak.
2.2. Ernatzea
24.- Hazia ondo ernatu ahal izateko oinarrizko baldintzak.
25.- Ernatze-prozesuan ematen diren urratsak eta bakoitzean zer gertatzen den.
26.- Haziaren enbrioiaren hazkuntza-punturik garrantzitsuenak eta eratutako organoak.
27.- Landare Kotiledoibakarren ernatze-modurik arruntena.
28.- Landare Kotiledoibikoen ernatze-motak eta beraien arteko desberdintasuna.
29.- Ernatze-prozesua eragotz dezaketen faktorerik garrantzitsuenak.
30.- Esan (aipatu bakarrik) zein diren ernatze-prozesuan eragin handia duten kanpoko faktoreak.
31.- Zer-nolako eragina du ondorengo faktore bakoitzak? Arrazoiak azaldu erantzun bakoitzean.
Substratuaren hezetasunak Tenperaturak
Oxigeno-kopuruak Argiak
Ereintzaren sakonerak
32.- Hazi-motak, ernatzeko behar duten tenperaturaren arabera.
33.- Zein da substratu batean izan daitekeen oxigeno-kopurua zehazten duen faktorea?
34.- Ernaketan zehar hezetasun- eta oxigeno-kopuruak nola aldatzen diren.
35.- Ereintzan ondorengo sakonerak dituzten alde txarrak
Sakona Azalekoa
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 31/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
26
3. HAZI BIDEZ EGINDAKO UGALKETA-TEKNIKAK
3.1. Hazien kalitatearen azterketa
36.- Haziaren kalitatea adierazten duten hiru ezaugarriak.
37.- Hazi-sorta baten kalitate-parametroak. Esan zer den:
Ernatzeko ahalmena
Garbitasun-maila
38.- Zertan datza hazi-sorta baten laginketa?
39.- Hazi-sorta bateko lagin baten purutasun-azterketan ematen diren urratsak.
40.- Hazi-sorta baten ernatzeko ahalmen-azterketan erabiltzen den metodorik arruntena.
3.2. Haziak prestatzea, erein baino lehen
41.- Hazia prestatzearen helburuak.
42.- Esan (aipatu bakarrik) haziak prestatzeko erabilitako metodoak zein diren.
43.- Areaketa mekanikoari buruz, esan:
Zein den lortu nahi den helburua
Nola egiten den
Egitean eta gordetzean egin beharreko zainketak
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 32/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
27
44.- Areaketa kimikoari buruz, esan:
Helburuak
Nola gauzatzen den
Zainketak
Egin ondoren, hazia gordetzeko ahalmena
45.- Haziak uretan sartzeari buruz, esan:
Helbururik garrantzitsuenak
Ur berotan sartzean ematen diren urratsak
Egin ondoren, haziak biltegiratzeko aukera
46.- Estratifikazioari buruz, esan:
Helburu nagusiak
Eman behar diren urratsak
Egin ondoren haziak gorde daitezkeen
47.- Letargia bikoitza duten haziak nola prestatu behar diren.
48.- Bizigarri kimikoen bitartez egindako prestakuntza.
49.- Haziei egiten zaizkien tratamendu fitosanitariorik garrantzitsuenak.
3.3. Ereintza-metodo nagusiak
50.- Ereintza-metodoak eta bakoitzaren ezaugarriak.
Eduki behar diren bitartekoak
Haziak nola banatzen diren
Haziak non jartzen diren
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 33/35
Natura eta Paisaia Baliabideen Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
28
51.- Purraka edo zoriz egindako ereintzaren alde txarrak (adibideak ipini).
52.- Zein kasutan egin daiteke ereintza hazitegi:
Babestuetan
Babesturik ez daudenetan?
3.4. Ereiteko prozesua
53.- Substratuaren edo lurraren prestakuntza:
Hazitegi Babestuetan
Babesturik ez daudenetan
54.- Substratuaren banaketa babestutako hazitegietan.
55.- Hazien banaketa babesturiko hazitegietan.
56.- Hazien estalketa babestutako hazitegietan.
57.- Ereintza egin ondoren, lortu behar diren ingurune-baldintzak eta nola egin.
58.- Tantaren tamaina eta ureztaketa-kopurua eta maiztasuna babesturiko hazitegietan.
59.- Ernatzean sor daitezkeen gaitzak.
Kutsadura-iturriak
Hedatzeko arrazoiak
Eragile kaltegarririk garrantzitsuenak
Horiei aurre egiteko moduak
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 34/35
Landarezaintzaren Kudeaketa eta Antolamendua
LANBIDE EKIMENA
29
3.5. Ernaketa ondorengo lanak
60.- Ingurune-baldintzak nola kontrolatu.
Babestutako hazitegietan
Babesturik ez daudenetan
61.- Eragile kaltegarrien kontrola.
Babestutako hazitegietan
Babesturik ez daudenetan
62.- Zehar-aldaketari buruz, esan:
Zertan datzan
Nola egiten den
Helburua
Zehar-aldaketarako lekuak
7/23/2019 Haziaren bitartez egindako ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/haziaren-bitartez-egindako-ugalketa 35/35