Penakujarubibaxuto pelebijawawajajumeta
Libro de enceñanza para leeren el idioma.
Luis Silva
Copiya baxuto
BorradorFebrero 2013
Pto. Ordaz Venezuela
Trabajo realizado en el Curso de Lingüística Aplicada para Comunidades Vernáculo-hablantes, auspiciado por SIL International.
Asesoramiento proporcionado por el equipo de producción de literatura en lenguas indígenas.
Todas las ilustraciones fueron tomadas de “Arte para la Alfabetización en México”, © 2013 por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C, y son usadas con el permiso correspondiente.
Título de la obra: Penacujarubibaxuto pelebijawaIdioma: Jivi
© 2013 por Luis Silva Licencia de uso, Creative Commons
(Reconocimiento-NoComercial-SinObraDerivada)http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.es_ES
Penacujarubibaxutopelebijawa
Ma pabaxutoje pejananacujarubiwi penacujarubibaxuto xaniawaetsia pelebinexa vajajumeta. Waxaitsi cajena namatavenonatsi vaja lebinexa wajajume, wajaxi namatavenona peyapëtaenexa pacuenia wajajume yaquinatsi.Pejewaxicujinae ë peyapëtaenexa pelebijava wajajume xaniwaetsia. Peyapëtaenexanua paitanetonëta yaquinatsi wajajume.
La importancia de leer
Este libro es para aprender a leer y distinguír las consonantes en nuestra lengua, pero también para formar palabras y frases. El aprender a leer en nuestra idioma nos beneficia para poder enseñar a otro; por lo tanto damos el esfuerzo de enseñar a nuestro hijos desde muy temprana edad. Aprender a leer en nuestro idioma es algo hermoso para nuestra vida y para darle valor a nuestra lengua, con este libro lo podemos lograr.
1 liwaisi Toseto
Toseto mene pijinë, pepabitsaëtonu ba jinawanapa.
Tosetoxi mene itapaya ba rubena pexi yajawa.
1.
¿De pitsijawa jinopa tosetonë?
2.
¿Waja jinaenë depitsijawata be pitatsi toseto?
4
T t
tosetotoseto tto-se-to toto to-se-tot toseto
T o e e i aO t ë so se toi s a ti saë ta
Toseto to eta ato,isotota.
Ato isoto eta
5
t o s e t o
to – se – to
toseto
t i a t a
tia - ta
tiata
e t a
e – ta
eta
2 LiwaisiBota
Wajanacuajava waja monae jinawanapa bonuta, kajena wajamonaemi bajarapakuenia. Kaejawata bonë ba nakorajeba.
1. ¿Waxaitsi depitsijawata jinonopatsi?
2. ¿Bo benakuenebatsi waxaitsi?
6
Bb
botabota bbo-ta bobo bo-tab bota
B u e e bu tet a i ta a bao b ë bua u o
Aba buataba bota ato.Bota toeta ato iso.
7
bo ta
bo – ta
bota
u b a
u—ba
uba
b u b u t a
bu – bu – ta
bubuta
3 LwaisiJoiba
Joiba, jiwi itsa joiba apo xanepanae tsipaji apo pexaejawa.
Tsema pejoibikuene bitso apo xanepanae, tsipaji jiwi apo asaë joibi ata tsema.
1. ¿Dexuajitsia tsema apo xanepanae?
2. ¿Waxaitsi jiwitsi depakuenia be naewetatsi
8
J j
joibajoiba jjoi-ba joijoi joi-baj joiba
J i b joi e joo b a jëa ta juë u j a ti ba
Jëabeta ena jota.Tito joiba
9
j u t a b a
ju – ta - ba
jutaba
j ë a b a
jë - a - ba
jëaba
j o i b a
jo - i - ba
joiba
4 Liwaisi Nojobo
Bajayakunua kanakujitsia nojobo tsëkëna, bitso kainanuka bajayakunua, itsa nojobo tsanukae.
1. ¿De itsi bajayakunua itsa kainanuka?
2. ¿Waja tomaranujawa kaina bajayakunua?
10
N n
nojobonojobo nno-jo-bo nono no-jo-bon nojobo
N e a no na bot u s be ju tai j n nu so jo
Tito tane nojobo.Ato bo eta tajetabota
11
n o j o b o
no-jo-bo
nojobo
j u n a
ju-na
juna
n u b e n a
nu-be-na
nubena
5 VajataejavanëmiIsoto
Isoto itsa tajueyeka, kajena ba ataju bitso tsipaji tajueyeka, nexata itatsajawa.
Itsa tajuenajetaruka biji kajena bitso ayai, taju kotia jopa najetaruka.
1. ¿Nawa itsa tajua de itsi isoto?
2. ¿Be tajuitatsi nawa, jume?
12
Repaso
isoto isoto si-so-to so so i-so-to s isoto
S n u i ta nus b a to be boe t i na bua si
Iso jaita ato Tito. Bota baja eta iso.
13
n u b e n a
nu - be - na
nubena
n o t a
no - ta
nota
b a s u e
ba - sue
basue
6 LiwasiWaeseto
Waeseto bitso ba jinonopa daxita merawinexa, kopipi, pepo waeso ata. Daxita bojawa bayakaëjëpa waeso merawi.
1. ¿De paepato jebi waeso jononopa merawi?
2. ¿Wajanakuajawa waeso jinonopa ?
14
W w
waesetowaeseto wwae-se-to waewae wae-se-tow waeseto
W a n wae wa sei t s jo ji wij o w no to bo
Waxi owa ets bota. Bojawa ata waeso.
15
j o w i b o
jo - wi - bo
jowibo
w a n i
wa - ni
wani
w i j i
wi - ji
wiji
7 LiwaisiKokoto
Koko jinonopa , unujava ata jinonopa, bopanabojawa ata caenëanë koko. Kokoto kajena ba naexana tonebëto ata.
Koko saya ba jinonopa daxitajawa pabitsautonë, tsikirixi, pekanuanuanu yajawa.
1. ¿Ba jinonopa koko bo panabojawa?
2. ¿Depakuenia ba pononapona kokoto?
16
K k
kokotokokoto kko-ko-to koko ko-ko-tok k
K b n ko ta kio t ë kë a bai a k te ni to
Këbeta bota , ënëbota néjë owa.Owa kiata bojowata.
17
k o k o t o
ko - ko - to
kokoto
k ë b a
kë - ba
këba
k i a t a
ki - a - ta
kiata
8 LiwasiBoxi
Boxi wajanakua najua ena bonë, waja enaebonë banawita boxi. Wajanakua nacueneba boxi xaniawaeta bo pejinawanapaenexa.
1. ¿De pakuenia wajamonae nakuenebabonë?
2. ¿Waxaitsi de packenia bonë be nakuenebatsi?
18
X x
boxiboxi x bo - xi xi xi bo - xi x boxi
X b n xa na ai t o bo ta bae a x ne xu xi
Owa aba buata.Bota eta owa nëjë.
19
b o x i
bo - xi
boxi
x u n a
xu - na
xuna
x a n e
xa - ne
xane
9 LiwasiYasito
Yasito kajeana pesininë, unujava ponapona, apo be jinonopae pejevaxi unujava. Yasitonë nawita unujawa, nexata najua ena.
1. ¿Dejota ena yasitnë?
2. ¿Wajanakuajawa nawita yasitonë?
20
Y y
yasitoyasito yya-si-to yaya ya-si-toy yasito
Y a k ya to sii t b kë ka bas o y ta yo a
Yasitonë bobena unujawaOwebi nubena unuta
21
y a s i t o
ya - si - to
yasito
b o k a
bo - ka
boka
y a k a b a
ya - ka - ba
yakaba
10 LiwaisiNubena
Nëbenapona najua ato, Juan bana yajawa, bo itapajawa. Kapata baja bota pekaponaejawanë, pexaejava daxita penajua xaenexa.
1. ¿Dexua kapata kapata bota?
2. ¿Be jaita pexaejawa Jiwi?
22
Repaso
nubenanubena nnu-be-na nunu nu-be-nan nubena
N e w ne yo ax y s wa ye xib t n ba si ta
Tajetabo kajena ba ataju.Kaniwiyo kajena ba kaina.
23
n o n o j i
no - no - ji
nonoji
n o t a
no - ta
nota
n u e n a
nu - e - na
nuena
11 LiwaisiIri
Waja nacua cajena iri jinonopa unujava apaxayo, penajato itapajawa navita iri. Apo kaewiria iri kajena jinonopa unuta.
1.
¿Dejota jinonopa iri?
2.
¿Wajanakuajava jinonopa iri'
24
R r
iriiri ri-ri ri ri i- ri r iri
R o n ro bo ab t w wo wi nau a r re nu ru
Oba owa jiwa.Rajutaba ato aba ena.
25
r u n a
ru - na
runa
r e n a
re - na
rena
r o w i a
ro - wi - a
rowia
12 LiwaisiMaja
Maja jinonopa ayinaenëjawa, pekui pexaenexa, apo ë maja, unjawa apo jinonopae nawita kajena pecuinaenë jawata.
1. ¿Dejota jinonopa maja?
2. ¿Maja pexi dexujawa jeba?
26
M m
majamaja mma-ja mama ma-jam maja
M k j ma nu eu e a ja ji kan t m na bo ta
Maja owa eta bojawata.Ato nëjë bojawaberena eta.
27
n u e m a
nu - e - ma
nuema
j i m a
ji – ma
jima
m a j i t a
ma - ji - t a
majita
13 LiwaisiLatabo
Latabo kajena xanepana waja jebinexa pekui, mera ata ba eta. Latabo xanepana waja jebinexa, waja ubinaexi.
1. ¿Dexuanexa xanepana latabo?
2. ¿Wajamonae xaina latabonë?
28
L l
latabolatabo lla-ta-bo lala la-ta-bol latabo
L e a li e tau t m mo nu tui n l ma a ni
Maja ba ya ena ayinaenëtaKulima ato kua.
29
l i m o n i
li - mo - ni
limoni
m a l i e t a
ma - lie - ta
malieta
l i m a
li – ma
lima
14 LiwaisiFerabo
Ferabo, ayapëbeje waja ponaenexa, pejewaxi kajena apo be ponae werabojawa pe bubunae yaniwa.
Ferabo emarapaeta daxitajava, ema nexata nakaetuata, ferabo navita.
1.
¿Pejewaxi apo be jinonopae ferajawa?
2.
¿wajanacuanëjava ferabonë?
30
F f
feraboferabo ffe-ra-bo fefe fe-ra-bof ferabo
F o r fe ba fon a b ra a bii e f bo f na
Owa eka mene fobia tutujutaTosetonë nawita menefobiajawata.
31
f e r a b o
fe – ra – bo
ferabo
f o b i a
fo – bi – a
fobia
f i a b a
fi - a - ba
fiaba
15 LiwaisiYoroba
Yoroba peyaquinaebaxëto peyapëtaenexa xua jumaitsi pitane. Nacujaruba pelebijava peyapëtaenxa pewajunayabelia peyaquinaejava.
1. ¿Dexunexaa yoroka cuyalato?
2. ¿Lebabiabame xamë neyapëtaenexa xua lebame?
32
Y y
yorobayoroba yyo-ro-ba yoyo yo-ro-bay yoroba
Y j w bu wa yab a r na jai jut n y ta e ne
Owa yoroba kuyalato.Karato meneta ba ruka.
33
y o r o b a
yo – ro – ba
yoroba
y a j a i t a
ya - jai - ta
yajaita
y a e t a
ya – e – ta
yaeta
16 LiwaisiDunusito
Dunusito xanepana pepora vaja apaenexa, daxitajiwa navita dunusi.
Dunusito cajena apoxae ë jiwi, baxane cajena namo ata, daxitawiriawi saya xane dunusito.
1. ¿Dunusito pepora xanepana?
2. ¿Wajanacuajava navita dunusi?
D d
dunusitodunusito ddu-nu-si-to dudu du-nu-si-tod dunusito
D x t du nu- dou s k jai me toj a d si da ka
Domianë kajena ba juka meneta.Wajanakua nawita iwotonë.
d u j a i
du - jai
dujai
d a k a t o
da - ka - to
dakato
d u n u s i t o
du – nu – si – to
dunusito
17 LiwaisiTsejeto
Tsejeto kajena baja baratsuito mene itapajawa peponaponaenë, dujainëxi pexaenë tsejeto, banacoxi jeba mene itapajava. Itsanëanë pecanuanëanë apo kaewiria tsejetonë kajena jinonopa mene itapajawa.
1. ¿De pitsijawa nakoxi jeba tsejetonë
2. ¿Itsa wiria baratsui depakuenia nakoxijeba?
Ts ts
tsejetotsejeto tstse-je-to tsetse tse-je-tots tsejeto
Ts e j tsa a taa n b je e nau i ts bo tso bi
Sisibaruto ya eka naejawataTsejeto eka tajë itsa meniabelia
t s o b ia
tso – bia
tsobia
b i t s a b i
bi - tsa – bi
bitsabi
t s a e t a
tsa - e - ta
tsaeta
18 LiwaisiPeri
Peri bitso waxaitsi waja pexaejawa, apo benakatoajibi kajena waja botapei.
Matacabi canacujitsia daxtacuene nexa xanepana peri. Waja canajetsinexa ata xanepana.
1. ¿Dexuanexa xanepana peri?
2. ¿Petiriawi depacuenia jayaba
P p
Periperi ppe-ri pepe pe-rip peri
P r i pe xa nae x a bi bë en ë p po pa- në
Papabë ba jinonopa ayinaenëtaNubenapona jiwi mene itapajawa, ayi bitsauto.
p o n a
po – na
pona
p a b i
pa – bi
pabi
p a p a b ë
pa – pa - bë
papabë
19 LiwaisiThobë
Thobë pepabitsaëtonu ba jinonopa, itsajota pecuinaenë nubena, thobë peneta pecanuanë wecua xura. Thobë cajana xanepana waja yacoroetsinexa bota.
1 ¿Thobë de itsi xura wekua?
2.
¿Depacuenia thobë be yapëtanetsi waja pitsinexa pexi, dejota be pitatsi?
Th th
thobëthobë ththo-bë thotho tho-bëth thobë
Th w x tha je jum b j ba ra taë a th je na wa
Thaëbërëto joroka peponaenexa menia, pejinaenexa.Ema matakabi ba nawita owebi
j u n
ju – na
juna
j u w a
ju - wa
ju wa
t h a b a
tha - ba
thaba
20 LiwaisiTujubë
Tujubë pekuenë mëthë, pebokaenexalia. Itsajawata jinonopa matakabita.
Unujawa tujubë jinawanapa xaniwaetsia ajunawijibia, itsajota pekanua unuanë.
1 ¿Depakanakujitsia jinonopa tujubë?
2.
¿De pawiriabeje jinonopa merawi, matakabita ata?
Repaso
tujubëtujubë ttu-ju-bë tutu tu-ju-bët tujubë
T ë j ta e xae m x ma a mëu a t tso bi jë
Tajamonae yapëtaiji baja talebijawaThobë kajena peneta pekanuanë xura wekua.
x a m ë
xa - më
xamë
t s o b i a
tso - bia
tsobia
t a e m a
ta - e -ma
taema
Top Related