Download - TBC. - WHO

Transcript
Page 1: TBC. - WHO
Page 2: TBC. - WHO

Publika hosi Organizasaun Saúde Mundial (World Health Organization) iha tinan 2008 ho títulu Luis Figo and the world tuberculosis cup

© Organizasaun Saúde Mundial (World Health Organization) 2008

Diretór-Jenerál de Organizasaun Saúde Mundial (World Health Organization) foo direitus ba Klibur Domin atu halo tradusaun no publikasaun ba edisaun lian Tetun.

Luís Figo no Copa Mundial TBC

Unidade nebee Responsavel:Vittorio CammarotaEma famozu no Eventos EspesiaisParseira Hapara TBC Parseira halao hosi Organizasaun Saúde MundialGeneva, Suisa

© Klibur Domin 2014

Ida nee mak edisaun publika hosi Klibur Domin, ONG ida iha Tibar, Timor-Leste (www.kliburdomin.org). Ami fornese tratamentu moras TBC no edukasaun kona ba TBC hamutuk ho Ministériu Saúde.

Obrigada barak ba tradutór sira, Eskola Ballarat Grammar no organizasaun Ryder-Cheshire iha Ballarat, Australia.

Page 3: TBC. - WHO

Bondia alin, hau nia naran Luis Figo. Hau jogador

futebol. Hau gosta tebes joga bola. Hau joga bola tinan barak ona. Hau kontente tanba hau manaan premiu balun ona! Hau

mos tau laran ba buat ida tan. Hau mehi kona ba mundu nebee ema hotu-hotu iha oportunidade atu hetan isin diak. Hau mehi kona ba situasaun

nebee fo oportunidade hanesan ba feto, mane no labarik.

TBC taka dalan ba ema barak atu goja sira nia moris no halimar sira nia desportu favoritu. Dala barak TBC hapara labarik ba eskola ka halo desportu. Sira nia futuru mos iha

limitadu.

Hau desidi atu sai EMBAIXADOR HAPARA TBC tanba hau hakarak haree mundu nebee livre husi TBC. Mai lee kona ba oinsa ita bele

tuir hau nia ekipa. Hamutuk ita bele ajuda malu hapara TBC.

Page 4: TBC. - WHO

Ekipa ‘MAI HAPARA TBC’ ho ekipa ‘BAKTERIA TBC’ atu hadau malu joga iha final Copa

Mundial TBC. BAKTERIA TBC forte tebes. Sira manaan ekipa barak ona. BAKTERIA TBC nia jogador perigozu duni

tanba sira bele daet TBC ba ema seluk. TBC mak moras todan ida.

Ekipa HAPARA

TBC tenki joga diak loos hodi

manaan. Sira bele manaan BAKTERIA TBC!

Ekipa HAPARA TBC hakaas aan atu manaan

jogu nee. Sira nia kapitaun Luis Figo sei hatudu dalan ba sira

oinsa sira bele manaan.

Page 5: TBC. - WHO

Ita tenki manaan jogu ida nee. Tinan-tinan BAKTERIA TBC oho ema liu miliaun

ida. Ita tenki hapara sira!

Luis, hau aprende iha eskola katak TBC bele perigozu ba ema. Iha ema barak nia isin, TBC affeta ema nia pulmaun. Maibee TBC bele ataka isin

iha parte oi-oin. TBC bele daet ba ema seluk liu husi anin

(bainhira ema mear ka fani). Ema nebee saude la dun forte bele hetan

moras TBC lalais liu. Ema hotu-hotu tuir loloos taka sira nia ibun ho liman ka tixu bainhira sira

mear. Luis, ita hotu bele kombate bakteria TBC!

Page 6: TBC. - WHO

TBC iha fatin hotu-hotu

iha mundu. Mai ona ekipa HAPARA TBC, manaan bakteria TBC

no salva ami hotu-hotu.

Luis, sira loos.

TBC afeta ema barak liu iha Ázia,

Amérika no Amérika Súl, maibee moras ida nee mos problema boot iha Europa Lorosae no iha

mundu tomak.

Moras ida nee ameasa

boot ba mundu tomak. Ita hotu-hotu hela iha mundu ida deit, los ka

lae?

Sin, ita hotu-hotu

hamutuk iha funu ida nee. Mai ita joga atu

manaan TBC!

Page 7: TBC. - WHO

Hau hela iha uma ida

hamutuk ho kolega nain haat.

Ami ida-idak iha kuartu

natoon, uma laran maran hela deit, no ami hatama

anin fresku ba kuartu beibeik.

Hela iha ambiente nebee

moos halo hau nia isin forte nafatin, no ajuda

hau salva bola husi golu.

Page 8: TBC. - WHO

Loron-loron, hau haan ai haan nebee

natoon. Hodi nunee hau nia isin diak no forte, no bakteria

TBC la bele halo hau moras!

Ita hadau bola kapas los,

Nanuq! Agora pasa bola ba hau.

Hapara TBC, hapara TBC, hapara

TBC!

Page 9: TBC. - WHO

Aaaaaaaa!

Page 10: TBC. - WHO

Mai ita ba hapara Ekipa TBC!

Bakteria TBC forti no bele

ataka ita hotu-hotu, liu-liu ita nia kolega nebee

moras ho HIV/Aids! Ita tenki servisu makaas

liu hodi salva sira nia moris!

Diak loos!

La bele haluha, Proteje

an husi moras HIV mos sei ajuda ita hapara

TBC.

Abilidade diak loos, Runako.

Golu kapas loos,

Luis!

Page 11: TBC. - WHO

Iha nee, Kimberly!

Bakteria TBC bele ba nebee-nebee deit. Bakteria nee iha pasaporte globál nebee fo sira liu hosi fronteira hotu-hotu. Sira bele halo aat ita nia

mundu tomak.

Diak loos!

Page 12: TBC. - WHO

Aaaaaaa!

Page 13: TBC. - WHO

Kazo TBC rezistencia no X-DR TBC perigozu tebe-

tebes. Sira bele kona ita hotu-hotu dala ida deit! Hau presiza abilidade

nebee diak liu tan hodi hapara sira.

Obrigadu Galina!

Golu!

Page 14: TBC. - WHO

Ah!

Lae!

Page 15: TBC. - WHO

Diak loos!

Diak loos, Luis,

maibee ita mos presiza hetan

suporta hosi governu hotu-hotu hodi bele

manaan moras ida nee.

Se sira la ajuda ita, mundu

iha perigu nia laran!

Page 16: TBC. - WHO

La bele haluha, governu hotu precisa tau osan barak liu tan

hodi manaan TBC.

Yaay Galia!

Iha nee Jose!

Page 17: TBC. - WHO

Ba, ba, ba!

Ida nee fasil. Hemu di-diak

aimoruk TBC nian loron-loron durante fulan neen. Se hemu duni aimoruk hanesan

nee, ita bele manaan TBC.

Page 18: TBC. - WHO

Golu! Yaay!

Page 19: TBC. - WHO

Ita manaan bakteria TBC tanba ita nia ekipa servisu hamutuk! Se ita servisu hamutuk ita

bele hapara TBC. La bele haluha, se ita me’ar semana tolu ka liu, ba vizita doutór. Husu doutór atu haree se ita hetan moras TBC ka lae.

Obrigadu ba imi hotu-hotu, ita mak ekipa diak liu iha mundu tomak!

Page 20: TBC. - WHO

TBC mak moras ida nebee ataka isin, liu-liu ita nia pulmaun. Moras TBC halo ita me’ar hela deit. Moras TBC mos bele ataka ita nia isin iha fatin seluk.

TBC mai husi bakteria. Bakteria nee bele liu husi anin. Ema se deit bele hetan moras ida nee.

Iha fatin hotu-hotu iha mundu iha ema ho moras TBC. Ema iha fatin hotu-hotu presiza ajuda atu kombate moras aat ida nee.

Se ita bele hetan anin fresku barak iha ita nia uma, nee sei hamenus risku ba ita atu hetan TBC.

Haan ai haan diak sei ajuda ema mantein isin forte no la hetan TBC.

Ema hotu tenki taka ibun ho liman ka tixu bainhira sira me’ar. Hodi nunee bele prevene bakteria TBC daet tutan.

Hapara TBCMensajen 12 nebee importante hosiEkipa Hapara TBC

Page 21: TBC. - WHO

Tafui kabeen bele halo bakteria hotu daet tutan, inklui bakteria TBC. La bele tafui kabeen, no hatete mos ema seluk atu la bele tafui.

Se ita aprende kona ba HIV no proteje ita nia aan hosi moras HIV, ida nee sei hamenus risku ba ita atu hetan TBC. Iha risku boot ba ema nebee moras HIV atu hetan TBC.

Bakteria TBC normál bele sai fali hanesan bakteria ida nebee perigozu teb-tebes. Bakteria perigozu nee la bele kura ho aimoruk. Se ema la hemu hotu nia aimoruk TBC, bakteria perigozu teb-tebes nee bele mosu. Tanba ida nee, ema nebee hetan moras TBC tenki hemu nia aimoruk too hotu hodi prevene bakteria perigozu loos ida nee.

Se ita isin manas hela deit, liu-liu se ita kosar iha kalan, ita dalaruma hetan moras TBC.

Ema hotu-hotu presiza hatene kona ba TBC. Diak liu aprende kona ba TBC no hatoo informasaun nee ba ita nia familia no kolega sira.

La bele fuma, no hadook an husi fatin nebee iha suar barak. Se ita fuma ka kleur liu iha fatin nebee iha suar barak, ita fasil liu atu hetan moras TBC.

Hapara TBCMensajen 12 nebee importante hosiEkipa Hapara TBC

Page 22: TBC. - WHO

Questions

1.

6.

3.2.

4.5.

What part of the body is hurt by tuberculosis?

How does tuberculosis spread?

Are there people who have tuberculosis where I live?

What can I do to make my home safer against tuberculosis?

Is tuberculosis less of a danger if I eat good foods?

Can coughing spread tuberculosis?

TBC afeta ita nia isin iha parte nebee deit?

Oinsaa mak TBC daet?

Iha ema ho moras TBC iha hau nia fatin ka lae?

Hau bele halo saida atu proteje hau nia fatin husi moras TBC?

Se hau haan ai haan diak, TBC sei iha perigu boot ba hau ka lae?

TBC bele daet liu husi me’ar ka lae?

Perguntas

Page 23: TBC. - WHO

Questions

7.

9.8.

10.11.12.

Can spitting spread tuberculosis?

Is there a connection between HIV and tuberculosis?

Why is it so important to finish all your tuberculosis medicine, even if you are feeling better?

How can I tell that I might have tuberculosis?

How can I help stop tuberculosis?

Does smoking cause tuberculosis?

TBC bele daet liu husi tafui kabeen ka lae?

Iha ligasaun entre HIV no TBC ka lae?

Tanbasa mak importante atu hemu hotu ita nia aimoruk TBC, maski ita sinti la moras ona?

Oinsaa mak hau bele hatene se hau iha moras TBC?

Oinsaa mak hau bele ajuda hapara TBC?

Fuma sigaru bele hamosu moras TBC ka lae?

Perguntas

Page 24: TBC. - WHO

CONTACT:Vittorio Cammarota – Celebrities and Special Events OfficerTelephone: +41 22 791 5549 – Mobile: +41 79 50 90 646E-mail: [email protected]

WITH THE SUPPORT OF:

Africa e Mediterraneo – Bologna, Italy

Bedeteca de Lisboa – Lisbon, Portugal

Cartoon Art Museum – San Francisco, USA

The Cartoon Museum – London, UK

Belgian Centre of Comic Strip Art – Brussels, Belgium

Cité Internationale de la Bande Dessinée et de l’Image – Angoulême, France

Festival Internacional de Banda Desenhada da Amadora – Amadora, Portugal

Festival International de la bande dessinèe – Angoulême, France

International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies – Geneva, Switzerland

Kyoto International Manga Museum – Kyoto, Japan

Lilly MDR-TB Partnership – Geneva, Switzerland

SARCAJC – South Asian Research Centre for Advertisements, Journalism & Cartoons – Haryana,

India

UNAIDS – Geneva, Switzerland

HO SUPORTA HOSI: