1. N0 2EDITA:Xaneiro 2008A.S.C.ARREDEMOEditorial ImaxinarioPor que facemoso que facemosLUIS SEOANELembra, Isaac. Cando estamoscansos, coma nas lendas, a terrachmanos. Fai soar a sa vos depaxaros que berran dende ofundo dos boscos. Cantamosnela os cabelos ao ar tinxidospra guerra. O temor do ocano,da noite. Cantamos ao misvello pobo coecido. funda-cin mesma dos nosos medos.De al samos os senlleiros, osinadatados, os condanadosinxustamente, os que procurano pan, os xogadores, os perse-guidos, os arrichados, tamn oxusto, o argalleiro, o luxurioso,o san, e as ponlas frorescentesdas linaxes abafadas.Loitamos pola comunidadedos homes e das mulleres, afelicidade, a precisin, a crari-dade, a xustiza. Agora queestamos i- tarde vimos den-de moi lonxe, dende as som-bras, como tantos outros eoutras vieron denantes. Unpobo vivindo na anarquadende hai mil anos. Antreembargos, vilanas, benzoa-rios, herdanzas, repartos. Des-poxado polos seores. Tamna Irmandade dos homes cei-bes que tratou de segurar apaz coa violencia axustandona raa as sas aldraxes.Lembra, Isaac. A execu-cin isolada, o encalzo dohome no bosco, a matanzacoleitiva nas estradas, o espo-lio, os bens confiscados, odespoxo, a condena por fame.Caballeros de La Corua,Caballeros de Santiago, Caba-lleros de cada cibdade, arma-FOTOGRAFA: GZIFOTOdos cabaleiros polo arrecada-dor de impostos, polosIsaac Daz Pardo na zona ceromestres de armas dos Bancos,delaitores de xenerososhomes de povo, que querenafogar os recordos, queDiante da xunta de accionis-colectivo Burla Negra, en nosos propios medios oirredutible que contina atamn nos esquezan. Tam-tas do 23 de Xaneiro do colaboracin con outros nmero cero do xornal Gali- traballar e crear no da a dapouco acorden o noso nome,2008, un paso mis no afasta- colectivos sociais e culturaiscia, unha vella e anda nece- esa Galiza Imaxinaria que o berro comn do pasado.mento definitivo de Isaac do pas e moitas persoassaria utopa proxectada desde soaron os devanceiros e queNs acordaremos sempre,Daz Pardo da direccin doabsolutamente inconformes o IGI en 1977. Un exemplarhomes e mulleres como Isaac anda desde a fosa, no cavei-Instituto Galego da Informa-con este sacrificio run, deci- nico que aln do seu valor Daz Pardo salvagardaron da ro, en Santa Compaa poloscin e do grupo Sargadelos, dimos dar testemuo deste testemual, quere tamn dei-barbarie fascista para ns ecamios despois de moitasdesde a Rede de Accinacto de violencia contra axar constancia de que hai para os que vean e as quevegadas mortos.Socio-Cultural Arredemo e o nosa cultura editando polos unha cultura viva, libre evean despois de ns. Na Galiza, ise vello povo,carballo carcomido de raios ebestigos, loita dende hai scu-los o home coas ratas ven-cendo sempre as ratas.Rebrese o Foro Negro. A necesidade de gobernar o descontento Mais ollade a Galizaerguerse paseniamente deEn decembro de 2003, o Foro Negro congregou no IGI a persoasna costa, o contestado parque ambiental de Ribadavia, os abusos todos os supricios. Construn-e colectivos, no marco da contestacin social ao despropsito dourbansticos e demais actividades en contra do ben comn, volvendo, antre o desamparo e aPrestige. Cinco anos despois asistimos, nun contexto poltico dife- situar a cidadana na necesidade de demandar dos gobernantes un inxuria, o propio universo.rente, perpetuacin de dinmicas e asuncin de modelos de compromiso co desenvolvemento econmico, cultural e social do Ergundose de antre asprogreso marxe dos intereses da cidadana e a prol dos intere-pas baixo criterios de sustentabilidade e de autntico interese xeral. pedras coberta de cicatrices,ses econmicos e particulares duns poucos. Sbado 19 de xaneiro de 2008. Un novo paso na vertebracin de anguria, de farrapos, pra A proliferacin de canteiras no Courel, a instalacin da plantada Rede de Accin Socio-Cultural Arredemo.voltar a marchar no tempo,regasidicadora en Mugardos, a instalacin masiva de piscifactoraswww.arredemo.info torpemente.

2. 2/O Castro-Sargadelos: patrimonio da GalizaMANIFESTO NACIONALO complexo O Castro-Sargadelos o resultado dun inslito proceso de continuidade e supervivencia a cuberto de calquer eventualidade e cal-criacin colectiva inspirado, propulsado e catalizado por Isaac Daz Pardo quer peripecia empresarial que o poa en perigo de desnaturalizacin,e Luis Seoane. Encetouno Isaac hai mis de meio sculo. Hoxe constitue destrago ou desaparicin. En canto ben de interese cultural para o povoun Patrimonio cultural da Galiza enteira. Compre que o poder poltico do galego, patrimonio da cidadana, e cidadana incmbelle reclamar dogoberno galego as o declare institucionalmente, meiante o procedimentopoder democrtico que acte e intervea para defendelo e mantelo ao dis-que formalmente sexa necesario e acado, para preservalo e garantir a suapor da cultura do comn de ns, da nosa nacin.As orixes xerminais do pro-financeira de Jos Rey e Fede-Seoane, e moi axia, conInformacin (IGI), como labo-xecto estn na conxuncin de rico Nogueira, en terreos que Andrs Fernndez Albalat, ratorio de criacin ideatoria eduas fontes de inspiracin e a sensbel e fidel Mimina, adarn a luz o proceso de recu-comunicativa, hoxe sometidodecisin e dous episodios da muller e compaeira leal de peracin de Sargadelos. a asedio por corte de suminis-epopeia de resistncia cvica, Isaac, cede solidariamente doA Magdalena e O Castro tros. Nesa urdime, as factor-galeguista e republicn bar- Pazo do Castro de Osedo, pro- non foron, pois, nen naceronas industriais dO Castro ebarie do fascismo franquista.priedade da sua familia.como simples fbricas ouSargadelos foron o artefacto No primeiro caso, trtaseCinco anos despois Isaac empresas industriais. Tam-funcional para a conxuncin dunha decisin individual viaxa a Bos Aires, e al aceita pouco Sargadelos, filla delas.arte-industria. Foron unhatomada, en dous chanzos, por o convite dos exiliados paraO que foron denominarase empresa formalmente priva-Isaac Daz Pardo no decursomontar a Magdalena, unhahoxe un combinado de labo- da que funcionou, por necesa-da sua traxectoria existen-fbrica de porcelanas confor- ratorio de ideas e factora ria suplencia, con criterios decial. No segundo, consiste me ao modelo pioneiro da do cultural: Laboratorio de For-empresa pblica eficiente nun proceso dialxico Castro e avincallado con ela, mas e Seminario de Sargade- orientada a fins sociocultu- antre Isaac e Seoane, mar por medio. E a config-los. Seoane e Daz Pardo erais colectivos.activado nunha din- rase un cerebro colectivo, pri- mis o colectivo de leais ao Isaac, Seoane e os demismica de grupo no exiliomordialmente sobre a cone-proxecto que se foron inte- idearon ese proxecto, edifica-arxentino e proseguido xin entre Isaac e Luis grando no proceso dronoron ese complexo, e fixronlledespois de por Seoane, mais tamn cosconstrudo por enteiro. Semi- ese gasallo inmenso ao povo vida. Rafael Dieste, Lorenzo Varela,nario de Estudos Galegosgalego. Correspndenos agora A finais dosBlanco Amor, Nez Ba, resucitado. Laboratorio Xeol-aos cidadns prmos a salvoanos corenta,Arturo Cuadrado, Antonioxico de Laxe legado por Isi-esa inxente obra. Por isoDaz Pardo Baltar Neses intres, al, na dro Parga Pondal. Museu requiro pblicamente, a inter-decide deixar aMagdalena, constitese un Galego Carlos Maside de Artevencin do poder poltico criacin pictri- Laboratorio Cermico e conc- Contempornea, teima xene-democrtico do que os cida-ca e aborda abese a criacin dun Laborato- rosa de Luis Seoane. Edicins dns mesmos nos dotamos. A criacin das Cer-rio de Formas de Galicia. do Castro para a recuperacin obra de Isaac e Luis, o com-micas do Castro, Farno realidade eiqu, naimprentada da memoria his-plexo cultural O Castro-Sarga- coa colaboracinTerra, en 1963, Daz Pardo etrica. Instituto Galego de delos, patrimonio da Galiza.Cermica Aquelarre de SargadelosA volta de Isaac Daz Pardo FERMN BOUZACando a fin da guerra civil,Galicia asolgase na augalidade nacente dunha arte os de formas novas e ganastempos e a propor o seu estu-tras o golpe de estado do 36, reaccionaria do novo rximeautocrtica e que anda rom- de encher Galicia do vellodio e anlise sistemtica, por-o conxunto do que chama-e as ondas dese mar chegan pendo cos seus principios his-esprito vangardista e creador. que a informacin a novamos Espaa reconvrtese nun ata os recunchos mis arre-tricos. Pasarn algns anosE tantos outros coma Luis deusa dun tempo que xa sepas nacionalcatlico, regresi- cunchados. Unha idea doata que, no conxunto do esta- Seoane. E de entre eles che-veu riba de ns. Faltou pecha-vo e cavernario, nun saltomundo propia daquel rxime do, xentes coma Millares e ogou Isaac Daz Pardo coas lo cun grande diario galego eatrs de varios sculos, unha (e tamn lonxe dos usos egrupo El Paso, volvan a pen-sas propostas de deseo een galego, que agarda a mandas cousas que desaparece dacostumes cotins dos outrossar a materia en termos ano-creacin e todo o que foi O do tempo do posbel parapaisaxe e aquela idea da van- feixismos e nazismos, andavadores, como fixeron enCastro e Sargadelos, un xeito nacer. O ltimo intento, o degarda que encheu de novos preto stes de certas vangar-Galicia xentes como Reimun- moi especial de devolver ao Edicins de Referencia, conpulos as xeracins de Isaac e das, coma o futurismo, entre do Patio, que retoma a crea- mundo do popular aquela Antn Baamonde como guiei-mesmo a algunhas anteriores.outras) que racha coa menta- tividade no punto no quepescuda das formas que foi aro, e eu mesmo na aventura, pode ser transmitida s novas alma das vangardas. non puido ser. Pero a idea de xeracins. Isaac o embaixador dun Isaac segue vixente, tanto no No medio, o horror dunhapasado creador, roto na Gue-eido da investigacin infor- posguerra que os demcratas rra, e que con el e outros vol- mativa como do grande e galeguistas que aqu pasa-ve a nacer cara ao futuro,medio galego. ron sufriron coma unha lousanesa sensibilidade que agora Vaian estas lias como inmensa e brutal. Fra estaba vai unir a arte e a empresa, olembranza e apoio a Isaac, e a seardade, pero aqu estaba culto e o popular.que o tempo e as sas luzes o horror e o maior sufrimen- Engadido a iso, a paixn de Galicia, nos devolvan to, a humillacin e a morte.de Isaac polo novo mundo da aquel esprito de futuro e Da seardade do exilio chega- informacin, que lle leva a aquela aventura que un da ban xentes como Seoane, che-adiantarse tamn aos novosnos propuxo Daz Pardo. 3. /3Vellas e queridas lembranzasHERMINIO BARREIROA mia primeira ou segundadistas. O Buenos Aires en finexpectacin e o xito, algnmemoria de Isacc Daz Pardo de tdalas msicas e tdalas tempo despois, da sa grandebe ser dos primeiros anos artes. A cidade de Borges, deexposicin en Madrid, na que60 en Madrid. Escoitei o seuCortzar. A cidade tan queri-homenaxeaba a Julin Gri-nome, a gabanza da sa per- da da nosa patria emigrada e mau.sonalidade e o primeiro exilada. Dos labregos senFalaba moito Seoane ereconto da sa actividade terras de toda Galicia e defalaba con paixn e coece-artstica e poltica, de labios Castelao. Un Buenos Aires do mento. E, de cando en cando,de Luis Seoane. Acababa deque eu non ora nunca falar abra un gran bloc de debu-chegar Seoane a Madrid. E retratbanos tamn Seo-xos e deseos que levabaEntrevistbase coa xente de ane, o noso querido e grand-sempre con el E al estaban,Brais Pinto. Falbanos de simo artista, intelectual esi, deslumbrantes, cegadoras,poltica, de tica, de arte, de patriota, aquel Madrid co quemxicas, as cores e as formasliteratura, de compromiso.el se reencontraba e que lle de Sargadelos. E entn LuisFalbanos de Galicia. Da Gali-pareca dicanos o Madridfalaba con moito amor decia da derrota e do exilio, de La gallina ciega satirizado Isaac, do esprito cheo depero dunha Galicia nova que por Max Aub. Facanos ver, inquedanzas do que serarenaca. Falbanos da Galicia en definitiva, o descoeci-durante anos o pequeno tras-do exterior. Dunha Galiciamento que ns tiamos de no omnipotente da granque era mis que a Galicians mesmos, a necesidade defbrica das artes galegasabatida da posguerra. Falba- rachar con aquel mundo sr-Eu lembrarei sempre xun-nos, en fin, dunha Galiciadido da dictadura franquista,tos a Luis e a Isaac. Non foipara min descoecida e quea busca, en fin, do pasado unha casualidade que Luisdescubra con emocin.republicano tan vulnerado. Seoane partira cara o alnO relato de Seoane era oAbranos os ollos Seaone mentras falaba por telfonorelato dun Buenos Aires cada da. Teo viva na miacon Isaac Daz Pardo. Non oesplendente. Do Buenos Airesimaxinacin a lembranza dunesquezamos: a plstica dedos grandes murais, dos cafs da, falndonos da historia da Sargadelos son eles dous e apletricos de bohemia, dospintura e das artes, entre o sombra protectora de Picasso.escaparates multicoloristas,silencio e o asombro de Vale-Non dilapidemos a sa her-das exposicins mis vangar-riano Bozal. E lembro adanza inalienable.ILUSTRACIN: GONZALO VILASLen Felipe e Isaac Daz Pardo:unha historia de poetas XESS ALONSO MONTEROCando, en 1939, se produce a grave Desfeita en Espaa, emigran Rafael Dieste, Lorenzo Varela, Xos Otero Espasandn, Carmena moi distintos pases centos e centos de intelectuais, conscientesMuoz Manzano, Ramn de Valenzuela, Xos Nez Ba e Anto-de que no seu pas o destino sera o paredn ou a cadea. Pasesnio Baltar. Nese elenco sobresae (pola enerxa, polo saber e polahoubo, como Mxico, que recibiron o elenco mis potente e bri- lealdade cancin desterrada) a figura inxente de Lus Seoane.llante dos xodos intelectuais da Historia: escritores, mdicos,Isaac Daz Pardo, en 1955, vai a Amrica, como tantos galegos,pedagogos, historiadores, artistas plsticos, filsofos, profesoresfacer as Amricas. Pero un emigrante singular: a sa viaxe auniversitarios, antroplogos, crticos literarios, bilogos, msi- Amrica, concretamente a Buenos Aires, unha viaxe procura dacos tamn poetas, algns deles voces ilustres da poesa europea cancin, para o noso viaxeiro sospeitada na voz de Seoane, dedo sculo XX.Dieste, de Lorenzo Varela Entre os poetas do xodo (precisamente en Mxico) ergue a Sospeitaba ben: eles, desterra-sa voz, bblica tantas veces, poderosa sempre, Len Felipe (Feli- dos galegos, mantian o lumepe Camino Galicia). Un breve poema seu, por definitorio, por tico e esttico da verdadeiraacertado e redondo, naceu para inmortalizar unha situacin cancin. Daz Pardo, no seudaquel dramtico xodo colectivo.afn de liberarse, en Galicia, da lousa intelectual do poder, Franco, tuya es la hacienda,do cabalo e da pistola, vai la casa,procura das Amricas, emigra el caballoa Buenos Aires, que era o y la pistola. lugar da cancin. Cando regre- Ma es la voz antigua de la tierra. sa un retornado rico: rico en T te quedas con todo y me dejas desnudo y errante por el mundo.ideas, en proxectos e en inicia- Mas yo te dejo mudo mudo! tivas que axia cristalizaron y cmo vas a recoger el trigoen realidades, que constiten, y a alimentar el fuegopara o seu pas, un dos gran- si yo me llevo la cancin?des captulos do acontecer cul- tural, econmico e industrial.A cancin estaba fra, no desterro forzoso: Antonio Machado,Pasaron os anos, bastantesJuan Ramn Jimnez, Rafael Alberti, Carles Riba, Pere Quart, Del-anos, e os da facenda, os dogado Gurriarn, Lorenzo Varela Entre tantas voces poticas, a decabalo e os da pistola tratanLen Felipe, espaol del xodo y del llanto. de terxiversar esas fecundas En 1955 Isaac Daz Pardo vai por primeira vez a Amrica, arealidades e de apagar o lumeBuenos Aires. Non sei se nesas datas Daz Pardo coece os sober- sagro que Daz Pardo foi bus-bios versos de Len Felipe, pero cnstame que tia a evidencia car, en 1954, a Buenos Aires.de que na dispora espaola estaba a cancin (a poesa) e, coa Pero xa non vive o poetacancin, o discurso crtico, a erudicin cuestionadora, a voz do Len Felipe para contar estecompromiso e a msica da esperanza. En Buenos Aires este uni-roubo, o triste destino daque-verso tico e esttico represntano, entre outros, Lus Seoane,la nobre e fermosa cancin.Len felipe 4. 4/ EcoloxaAntoloxado disparate IPiscifactoras Territorio e Medio Ambiente:Por interese xeral doempresario, infrmase aosvecios: Unha outra mul-tinacional necesita da vosa unha dcada catastrfica?axuda e do voso sacrificio.MARTIO NERCELLAS MNDEZ / XABIER VZQUEZ PUMARIODebemos sacrificar a nosahistoria, a nosa paisaxe e o Antes de pensar en facer pas mamente dependente dos 2018 estase a discutir o trasla- Biodiversidadenoso futuro. Regalade os quizais habera que conside-combustibles fsiles, clara- do de Reganosa fra da ra.Esto foi algo que nuncaterreos, ou venddeosrar qu un pas e cles son mente insostible. Tal vez o A sobreexplotacin dosimportou. Como consecuen-baratos. E dade as graZas.aqueles elementos que o defi- transporte un luxo para boamares, ademais de contamina- cia de todas as polticas ante- nen. Puidera parecer, a estas parte da poboacin (cl ocin e outros cambios, fixoriormente descritas a da deCanteiras no Courelalturas, unha pregunta retri-prezo do barril de petrleo?)que estea a rematar a activida-hoxe asistimos a unha simpli-A Xunta cre preciso impul- ca pero visto o escenario limitando as as relacins per-de pesqueira e como conse- ficacin do medio natural. Assar firmemente as piza- actual cabe mis que nuncasoais e econmicas. O territo- cuencia as piscifactoras estnespecies ameazadas estnrreiras no Courel. Ser facerse este tipo de preguntas. rio est fortemente desestru-xa pechadas pois non teen extintas e moitas, comns atapolo seu impacto na mello-Parece claro que a cultura turado e segue a haber unsubministro de penso (obviou-hai pouco, fican arestora enra do nivel adquisitivo dose a lingua son elementos defi-nmero inxente de mortes ense intencionadamente estavas de desaparicin. Comovecios? Polo crecemento nitorios dun pobo. Pero que-estrada e forte contaminacinrelacin no seu da). O merca- exemplos paradigmticos, oda poboacin? Pola mello-darse neste punto claramen- difusa.do chino, e os seus 18.000 kmlobo ten agora unha poboa-ra dos servizos? Polo tra- te deficitario e proporciona Non se apostou polo arte- de costa fixeron o resto.cin dez veces inferior, aballo de calidade? Polorespostas sesgadas e miopes.llamento do territorio conaguia real, o arao e a pita doturismo que atraen?As, parece haber un certotransportes pblicos colectivosAuga monte nin existen. S hai consenso en torno a cues- rpidos, eficaces e baratos. Complicada situacin co usoespecies xeralistas, pragas eCidade da Culturatins como a recuperacin da dos recursos hdricos debido un bo nmero de especiesNecesaria, til e imprescin- lingua, un certo orgullo na Enerxa errtica poltica de planifi-exticas.dible. E grande. Hemerote- defensa da nosa cultura e noO consumo continuoucacin sobre o territorio: pro- Mentres que podemoscas con xornais expandi- recoecemento das nosas ra-medrando a un ritmo impara-blemas de abastecemento, contemplar grandes exten-dos. Pasou o tempo dosarquivos comprimidos.Traballo para todos. Ponteentre nonseiqu e nonsei-canto. Buena, Bonita eBuena e Bonita. Como acasa de cultura de semprecon cerrollo na porta, perode todos os galegos. ces. Mais todo isto non xurde ble, tanto das enerxas fsilesaltsimos custos en subminis-sins de cultivos forestaisFervenza do zarono baleiro senn mis ben como de todas as demais. Astro e depuracin, contamina- maderables, a penas pode-Inaugurada por Fraga ennun espacio fsico e nun terri- enerxas alternativas, como acin e ros e humidais moi mos atopar bosques nalgnagosto do 2000, esta singu-torio concreto cunhas caracte-elica, demostraron que nondeteriorados. As inundacins punto remoto do interior,lar fervenza destaca por rsticas peculiares que son o eran alternativas senn com- son un fenmeno comn. onde s ficarn aquelesfacer do Xallas o nico romolde do propio pas. As,plementarias, pois non seFoi pena non aplicar a extensos e de renome.en Europa que desembocadende o momento en quereduciu a emisin de gases dedirectiva marco da auga xaA consecuencia que ade tal xeito no mar (osdamos por bo un modelo de efecto invernadoiro. dende o seu comezo.penas podemos atopar natu-domingos). xestin do territorio baseadoA equivocacin foi seguirreza silvestre. Quedan os na depredacin sobre o mes- apostando por un modelo de Residuos documentais na tv.Casas de cultura mo, atacamos directamente producin centralizado aoFoise incrementando exponen-Pensadas co cu de cultura. as nosas sinais de identidade dictado das grandes corpora- cialmente a sa producin. AsEspacios naturaisCasas: Suxeito; Cultura: e propia cidadana. Antes cins enerxticas e deixando tres erres nunca se tomaron en Ao entender estes como par-Complemento Circunstan-de facer pas hai, dende logo,poucas posibilidades para aserio pensando que coa incine- ques temticos para o usocial de lugar/tempo/modo/que non desfacer pas.producin descentralizada da racin ou variantes facan des-meramente turstico estnA responsabilidade deenerxa. Neste contexto, a aparecer o problema. Os cus- deteriorados e illados, incapa-Os tres do Eixotodos. Mis son os gobernos contribucin das polticas detos dispranse ao igual que aces de manter os ciclos bioxe-Xunto cos demais vecios coas sas polticas de xestineficiencia enerxtica quedan contaminacin. oqumicos por si mesmos eda parroquia, esixan segu-do territorio os que teen apracticamente anuladas. inaxeitados para cumprir aridade para non serenchave para a sustentabilidadeMedio ruralprincipal funcin para a queatropelados polos coches do noso territorio nos prxi- A urbanizacin do territorio Reptense, lustro tras lustro, deberan ser concibidos, poisno perigoso vial que semos anos. A modo de exemplo A poltica do cemento e do polticas caducas meramenteforon deseados como unida-via de construr no seu ofrecemos dez mbitos nos ladrillo seguiu sendo o motorprodutivistas sen ter en conta des illadas no medio do terri-barrio. Garantronllelaque se librar a batalla polo econmico e as non houboa sostibilidade das mesmas torio, incluso sen reas deentre reixas. Mis seguri- territorio nos prximos dez xeito de trocar a estruturanas sas tres dimensins:amortecemento ao seu redor.dade non se ten visto. anos segundo fagamos unha urbanstica do territorio. A econmica, ambiental e Non se concibiu unha rede de poltica responsable e sostible urbanizacin do mesmo con- social. As, primaron as con-corredores de interconexinReganosa ou nos deixemos levar polotinuou a ser tan dispersacentracins parcelarias ao entre eles que garantiran aDe acordo. Aceptamos a produtivismo caduco baseado como masiva. Presntanse chou, o cultivo intensivo de sa sade.ra de Ferrol como exem- en ideas preconcibidas sobre oserios problemas de sostibili- especies arbreas de rpidoplo de mar aberto. Acepta- pas e a economa, mis pro-dade: hai dificultades decrecemento (moitos en zonasPaisaxemos que Tojeiro especuloupias de hai medio sculo. Hai abastecemento de augas, xes- concentradas) e a gandera O pas est irrecoecible, aun pouco. Aceptamosclaras evidencias globais datin de residuos, de transpor- industrial; mentres, descoid- Galicia non soada. Non haiMugardos como lugar id- imperiosa necesidade de te, sobre todo cara s grandes base a formacin dos recur-un s lugar dende o que unneo para unha planta rega- mudar modelos de desenvolve-cidades, alto consumo enerx-sos humanos e as novas ten-non divise varios elementossificadora. Aceptamos pol- mento actuais, incorporando a tico, etc. dencias dos mercados.perturbadores de gran magni-bo como animal devariable ambiental, e xa vaiNon se apostou pola urba-En consecuencia, continan tude: centrais elicas, urbani-compaa.sendo hora de que nos decate- nizacin sostible, compacta eos incendios cclicos de dimen-zacins, grandes infraestrutu- mos e non desperdiciemos dezde calidade. sins crecentes, a progresivaras de transporte, reas anos mis, luxo inconcibible desertizacin do territorio e adesertificadas. O litoral na era da informacin: ente-Litoral e medio mario prctica desaparicin e marxi- unha orla de cemento. As pai- rremos os antigos manuais.A urbanizacin do litoral foinalizacin da poboacin ruralsaxes de campia tan s son brutal. A costa est irrecoeci- residual. A prctica de facerapreciables en fotos antigas e Infraestruturas deble por macropiscifactoras, grandes explotacins mineirasos montes son glgotas. transporteurbanizacins (mis dunao aire libre (Valdeorras, Cau- A paisaxe galega foi relega- O modelo de construcin demilln de novas vivendas), rel, Terra Cha) fxose normada a algunha literatura do grandes infraestruturas, como superportos, portos deportivos pois o medio rural xa un sculo anterior. autoestradas, AVEs, etc., altisi- e instalacins industriais. No deserto demogrfico e cultural. Vmonos en dez anos. 5. /5EcoloxaA minara galega JUAN RAMN VIDAL ROMANGalicia deixou de ser unha o territorio galego nomeada- compaas estranxeirasmica das Pontes, a prezo depouco menos dramatico, misprovincia mineira hai moitos mente nas provincias de(inglesas, francesas, canadia-saldo, foi parar integramentesemellante o da lousa. Aquanos. Os seus recursos minei-Lugo e Ourense. As chatas de nas e alems) deron cabo dospara a Factora de San Cibraoas ratios entullos produci-ros de agora son exclusiva-desta siderurxia de corredoira ltimos recursos mineiros e aproveitada para facer dos/material aproveitado sonmente os que se chaman foron a sua utilizacin como galegos.materia prima para envases un poco mis baixas. Entreminerais e rochas industriais: combustible do carbn vexe-No sculo XX chegou o tem-de refrescos, papel para un 20 e un 30%. Ou sexa porseixo, caoln, arxilas, lignitos,tal e a sa contribucin des-po do expolio dos ltimos envolver bocadillos e agoracada 20 bloques de granitolousa, cuarcita e granito. Moi-aparicin das carballeiras recursos, os nicos que man-muos elicos que xeran fican na canteira tan s 80to se ten louvado, para des- galegas. ( curioso notar queteen a maldita sona de Gali- mis enerxa que novamente bloques que nin se aprovei-gracia dos galegos, a potencia-as ferreras foron manexadas cia como provincia mineira: fuxe para fra. Galicia unha tan.lidade mineira de Galicia e de por biscaynos e os mazos por as rochas e minerais indus- inmensa mquina de produ-Tal vez sexa este o sino defeito os seus recursos mine- catalns). Nomeadamente de triais que son a coiteladacir enerxa que non para deGalicia, conservadora ata norais foron moi variados debi-entre todas elas cmpre des- mortal que vai acabar por fuxir dela para deixar asseu xeito de explotar os seusdo complexidade da sa tacar a industria do Marqus unha banda cos recursos ganancias fora dela e os refu- recursos mineiros da manei-xeoloxa que deu oportunida- de Sargadelos que arrasou as mineiros e por outra co gallos que ninguen quere:ra mis primitiva que existede formacin de xacemen- fragas do norte de Lugo pri- medio ambiente. Todas estas lamas vermellas, cinzas eanda que na vez de utilizar atos minerais de todo tipo. meiro para facer material de explotacins son a ceo aberto,furados, para os galegos.cua de madeira empregan aOs primeiros empresarios dos guerra anda que despois seas que mis dano producen O ltimo captulo desta velladinamita, e no millor dosque hai rexistro histrico que continuara coa cermica de pois a sa explotacin arras- historia o das chamadascasos o fio de diamante e ocoeceron e explotaron osSargadelos na sa primeira tra a xeracin de grandes can-rochas ornamentais: granitos,soplete de acetileno. Somos orecursos mineiros de Galicia etapa. Na Segunda Guerra tidades de entullos que ocu-lousas e cuarcitas. A industrialtimo povo de Europa enforon os Fenicios. Esluda nas mundial novamente a guerra pan mais espazo que o da Lousa en datos fornecidos explotar o seu territorio dunbrtemas dos relatos con refe- foi o motor da explotacin orixinal e que non hai outrapolas mesmas empresas do xeito tan suicidarencias xeogrficas poucomasiva dos recursos da mina- solucin que deitalas nasector nin chegan aproveitar e irreflexivo.precisas Galicia parece identi-ra metlica galega como o superficie da terra. No casoo 1% do que estragan. Noficarse como algunha das caso do wolfram quer endos lignitos xa esgotados, omillor dos casos por cadaIllas Casiterites. Pouco, se Galicia quer no norte de Por-resultado son inmensaspeza de lousa que fica enribaalgo, fica daquela primeiratugal. Aproveitando man de escombreiras de difcil rexe- dunha casa 99 mais agar-minara. Os seguintes en obra barata, a economa da racin pola vexetacin edan polo Xuzo Final naentrar en Galicia procura, fome nunha version galegainmensos furados que porpropia canteira deesta vez de ouro, foron os do Klondike canadiano, oslxica se encheran coas chu-onde foron extra-romanos. A sua explotacin gambusinos locais andaron vias dando lugar a grandesdas. Non demasiva do ouro deixou pega-procura do wolframio que lagoas. o nico caso en que extraar estedas anda hoxe recoecibleslogo vendan a alemns ouse ten restitudo os xacemen- baixo rende-en zonas como As Mdulas, oingleses segundo quen lles tos s suas condicions orixi- mento poisval do Sil e o do Lor no Cou-ofertara millor prezo. Din que nais. Converteron en lagoas o estes terroristasrel. Despois dos romanos foi moitos cargamentos de wol- que inicialmente o eran hai ecolxicosno sculo XVIII-XIX a side-framio foron ter ao fondo do millns de anos. Pero o que empregan orurxia rural que aproveitaba mar comprados polos ingle- haba dentro das lagoas con-mtodo da cargamaus xacementos de ferro,ses para que os alemans nonverteuse en fume, cinzas e ade dinamita e(con moito xofre) a que fixo poideran con aquel produto queima dos lignitos transfor- despois a apaaragromar unha pleiade demillorar as blindaxes dosmouse en enerxa elctricao pedazo mispequenas ferreras e osseus carros de combate. E xa que fuxiu, de novo para fragrande que fique.mazos ou machucas por todo despois da 2 Guerra Mundial de Galicia. A da Central Tr- O caso do granito unA paisaxe inadvertidaMUNILLA & RUMBAOda terra, pero, dalgunha maneira, pose a capacidade deapoderarse dun pedazo da nosa alma. Para os romnti-cos do XIX, a contemplacin da paisaxe constitua unhaexperiencia esttica transcendente: dicir, que faca doindividuo mellor persona. Por moito que a paguen, apaisaxe vndese sempre barata. Pero que a paisaxe tamn un recurso vivo emudable que pode ser explotado para beneficio nososen necesidade de destrulo ou degradalo. E manteoFotografa da Ra de Ares e Pontedeume en 1956, agasallo de Daz Pardo a Luis Seoaneademais que un recurso dos mis importantes cosque conta este pas, mis valioso que tdolos quilova-A paisaxe de Galicia est, penso eu, de saldo. Vndesehumana que vai dende un ata unhas poucas decenas de tios limpos e que tdolos rodaballos mansos (porbarata, reglase. Se cadra porque non sabemos o que quilmetros. Pero parte das definicins que nos depa- mencionar os dous tipos de industria que deterioranvale, porque ignoramos que tea valor algn. Ignora-re a ecoloxa da paisaxe, ou calquera outra disciplinae desfiguran a pennsula do cabo Viln, a primeiramos e, polo tanto, somos inocentes. Igual que nunha cientfica ou tcnica, a paisaxe un constitunte funda- paisaxe protexida de Galicia, al polo ano 1933). Misdesas novas que, de cando en vez, saltan aos xornais, mental do que ns somos. Conta Isaac Daz Pardo que,que tdolos eucaliptos para moer, que tdolos minu-nas que se d conta do achado dun obxecto de valornunha das sas viaxes Arxentina, levoulle a Luis Seoa-tos que se poidan aforrar ningun sabe para quemtico ou incalculable (aquela pera perdida de vonne unha fotografa tirada dende Cabanas no ano 1956,nas vas e autovas abertas a macheta, que tdolosWeber, a penltima carta de Rimbaud dende Marsella) con vistas da Ra de Ares e Pontedeume. As terras deportos exteriores, que tdalas vivendas baleiras e tris-nun recuncho esquecido dunha casa. En efecto, estabalabrado modelaban o relevo case a mollarse no mar. E tes Insistir nun desenvolvemento baseado en todosnesa caixa de papeis vellos que se levara aquel seor tan apuntaba Daz-Pardo: O conxunto tia unha gran bele- estes tdolos e tdalas est moi ben, se o que se pre-amable que nos limpou o faiado, o mesmo que agora za, hoxe diminuda pola especulacin e pola cerril euca-tende xuntar cartos e liscar axia. O cambio devemos vela o tes no telexornal vestido de etiqueta liptizacin do pas. Cando Seoane ollou para a fotogra-paradigma , porn, claro: trtase de traballar den-porta de Sothebys. E ns a mirar con cara de pampos. fa, rompeu en saloucos. Era unha situacintro da paisaxe e non s costas dela. Este cambio E que ser a paisaxe? A paisaxe un nivel de organi-comprensiblemente difcil: o sentimento da propiaurxente require dun certo tempo para pensar, unzacin da natureza que se atopa xusto por riba do nivel terra entendida como paisaxe foi demasiado para aquel novo pouso na mirada e, como di meu amigo Mon-de ecosistema. tamn unha escala de percepcinhome rexo e sensible. Si, a paisaxe a pel e as formas cho de Grobas, quererlle mis terra. 6. 6/LinguaAntoloxado disparate IIUrbanizacin salvaxeA poltica lingstica doRegla de catro: Dado unlugar salvaxe X, constresN edificios para vender aun nmero de xente R quegoberno bipartitoquere apartamentos paraXOS MANUEL SARILLEveranear en X Unha vezconstrudos os N edificios, Case todo o mundo concorda prender cales son os obxecti- deles a normalizacin da os deputados do Bloque. Maissegue sendo X salvaxe? een que as principais iniciati- vos que verdadeiramente selingua galega. a realidade que a nomencla-se X xa non X por non vas a prol do galego no lti-pretenden acadar. Imos anali- Estamos pois ante un dos tura do BNG homologou defi-ser salvaxe, seguir R que- mo sculo dbense s forzaszar ese comportamento nocinco puntos principais do nitivamente, non episodica-rendo veranear al? Ounacionalistas. Tamn se consi- goberno da Xunta de Galicia,programa. Ao cabo de dousmente, a sa poltica de linguaque?dera que se estas forzas dei-xa que a institucin decisi-anos e pico a fraude non coa dos outros partidos.xasen de actuar, as demais va hora de normalizar a lin-pode ser maior. Cando inclu- Polo demais s hai tresEnerxas renovables tendencias desentenderansegua galega. ron este eixe actuaron liturxi-asuntos que mencionar nestesEstragan os montes, aca-do problema. Por iso impor- Despois das eleccins auto-camente, como se fai tradicio- dous anos e medio. Primeiro, oban cos ros, non xeran tante coecer a poltica donmicas, o PSOE e o BNG nalmente nos plenosprograma de goberno estipulaemprego, pero, en fin, BNG, a principal organizacinpactaron un programa de municipais de Vigo. Al apr-o cumprimento do Plan Xeralson renovables. nacionalista, porque as pode- goberno que recolle cinco banse por unanimidade todasde Normalizacin, mais nada semos medir as enerxas e com- eixes centrais de goberno. Un as iniciativas sobre lingua, fixo nin se far. Segundo, apro-Compaa de Radiosabendo, todos, que non se bouse un decreto que ampla oTelevisin de Galiciavai cumprir nada, mais preci-nmero de materias de ensinoA nica, a autntica, asamente por iso resulta xil en galego; o Plan Xeral marca-inigualable. A Compaavotar e pasar a outro punto. ba como meta un decretode Radio Televisin de Despois Prez Tourio esemellante ao cataln con todastodos os galegos e de todasAnxo Quintana deciden xes- as materias en galego ags asas galegas. A de Gayoso, a tionar a poltica lingstica alinguas forneas, mais aqude Pieiro, a de CTV, a do medias, mais o quince de aprobouse un co cincuenta porGrupo Voz, a do Correo setembro de 2005 Quintanacento, seguindo o modelo doGallego, a do Partido Popu-declara que pola lingua non PP nas Baleares; o grao delar, a do Partido Socialista,vai haber problema. O PSOEcumprimento ao cabo de tresa do Bloque, a de Caixafxose cargo e nomeou a res- meses de curso nulo. Terceiro,Galicia, a de Tojeiro. ponsbel, que desenvolve o fixeron unha campaa de sen- seu labor co mesmo criterio esibilizacin de psima calidade.Novo Estatutoobxectivos que os anterioresQue move cpula doGrazas existencia dunhadirectores xerais do PP, dicir BNG a actuar as? Eu coidoidentidade clara de quen sen a mis mnima idea.que o desinterese polo idio-somos e de onde estamos, Pero polas razns expresa- ma, que para eles un estor- calidade intelectual e das ao comezo deste artigo bo. Por iso practican unhamoral da nosa clase polti-convn non perder de vista a impostura, predican ritual-ca. actitude negociadora quen conscientemente perdeumente a importancia do gale-duns e man esquerdaa lingua de vista, dicir aogo e despois inhbense nados outros. E grazas aoBNG. Porque aqu onde fan oprctica. E como na sociedadeinterese polo pas por truco os seitarios: para calmargalega non se detectan outrasdiante de dinmicas parti- os nimos btanlle a culpa aoenerxas coas que se poidadarias espreas, podemos PSOE da poltica lingstica docontar, esta efectivamente ahoxe en Galiza, presumir Bipartito. A isto apntanse atcrnica dun grande fracaso.do novo estatuto quetemos.IncendiosA solucin non plantarbosque autctono nin loi-tar contra o abandono doCruzamos a linha?rural. Menos churrasco, VALENTIM R. FAGIMmenos fumar e que chova.Quando durante sculos, osLimite 2: H palavras queentanto, as polticas lingusti- espanhol. Sempre foi assimPorto deportivo dehabitantes de um pas nono se podem dizer e sobre- cas elaboradas desde 1983e rotular o portugus deCangaspresenciam a sua lngua nastudo escrever. Em 1904 Aostenhem-se alicerado numaESTRANGEIRO s tem vindoObra pblica que como bocas e nas mos do poder, e Libertade (sic) eram POR- fantasia que sendo to repe- a afianar o processo, fechan-desexable en calquera podemos concluir que nem TUGU S. Em 1971 o ILG afir- tida acabou por fazer partedo assim a porta a qualqueractuacin urbanstica noexiste pas, nem lngua. Nomava que Xornal S e do SC do nacionalismo gale-modificao do Sentidopas, entronca perfecta-seu lugar, uma rede vai-se Estrada eram, j no portu- go: possvel quebrar o Comum.mente coa identidade do desenhando por volta do pr- gus, mas LUSISMOS. Hoje, Limite 1 sem quebrar o 2 e oSendo eu mido, havia noterritorio no que se sita: prio falar, aprisionando-o e escrever como estou a escre-3. A sua formulao popularzoolgico de Vigo uma gaiolao Morrazo marcando-lhe limites. No ver no NORMATIVO. Amais popularizada Primei- com dous lobos. Confio queidioma da Galiza esta linhaformulao do SC o galegoro normalizar e depois nor-ambos tenham desaparecidoPXOM de Vigoincontornvel tem-se mani- como e h que deix-lomativizar.de ali, a gaiola e o zoolgico.Vigo sen vivir en min,festado de trs formas funda-como est. Tendo em conta que osPor ser o crcere de dimens-e tan alto Vigo espero, mentais e para cada uma Limite 3: H uma fron- galegos e as galegas fomos e es reduzidas, os animais,que Vigo porque non Vigodelas o Sentido Comum (SC) teira estatal que no sesomos educadas maciamente quando acordados, passavame Porro por Caballero tem elaborado mximas para-pode ultrapassar. Portanto, para virar utentes de espan- o dia todo a gizar crculos de(Do poemario Castri-lisadoras, aprimoradas gera- aceita-se o galego das Ast-hol, esta fantasia tem-se tor- maneira compulsiva. Comen-llos en el aire)o aps gerao:rias, ou de Leo e at de Cce- nado reforo precioso destetava-se at, embora poda serLimite 1: H espaos res mas no o de Portugal, oprocesso. O mecanismo repe-uma lenda urbana, que dadoCampos de golfsociais que a nossa lngua Brasil, Angola ou Timor. Ate-se todos os dias, a cada ins- dia os lobos foram translada-Todo o que sexa apoiar ono pode ocupar. Em 1870 formulao do SC frisa quetante: quando os falantes de dos para um habitculodeporte de base e a mocida- era a poesia no folclrica, O galego e de Galicia (sic) galego batem com uma maior mas era tanta a forade, e todo o que sexa loitarem 1951 as colunas dos jor-portanto de Espanha.limitao, por exemplo umdo costume que s utilizavampola dinamizacin da nosa nais, hoje a TV por cabo. A Estes trs limites formamespao inexistente (revistas,uma extenso mnima docultura e dar resposta s formulao do SC (Sentidouma Trindade que como a filmes, internet) ou formas de novo espao. O resto, parareivindicacins histricasComum) o galego serve sua verso Santa so UNA edenominar a realidade (unio alm dessa linha imaginria,dos cidadns. Todo iso,para o que serve s vezes Trina porque afinal fazem de facto, surto de gripe, Bentosimplesmente no existia.todo iso, sempre motivo seguida de E na verdade no parte do mesmo processo deXVI), esta carncia preen- Ainda bem que no somosde satisfaccin e alegra.serve para muito. substituio lingustica. E, no chida mecanicamente em lobos. 7. /7ComunicacinAntoloxado disparate IIIDa prensa, e do xornal GaliciaElicosSon xigantes, amiga ADE-que Daz Pardo non puido editar GA, non son muos devento. Enerxa hipntica galegaMARGARITA LEDO ANDINPortos exterioresUnha boa nova. A demos-En Galiza, ao igual que no res- tndose de Portela Valladares Comezaba cun chamamen-tracin de que Galiza estto da Europa, o perodo deou fronte a Sol, o editor de to, que rubricaba o xorna-aprendendo a xogar porentreguerras creaba as condi- Vida Gallega. Como Lustre lista Antn Vilar Ponte,bandascins que lle an dar corpo, Rivas. Como o viaxante de a prol do idioma galegodicir, un Programa, s alterna- Calzados Senra, Vctor Casas, e que se metamorfosea O bosque autctono:tivas que se vieran perfilan-que aos dezaseis anos mercouna primeira Irmandade Pelcula galega mis taqui-do e que a nivel poltico un exemplar de A Nosa Terra da Fala, en Corua. lleira da historia quevemos representadas no agra-no Cantn corus e en que aOs parmetros parasituou a producin audio-rismo, no nacionalismo e no leu ingresa na Irmandade da a prensa diaria devisual do pas na punta derepublicanismo. A prensa, Fala. o seu director dendemasas, dunha ou doutralanza da animacin euro-suxeito na historia, pnsase1921 ate xullo do 1936. O 2 decor, dicir con intereses epea e do mundo enteiro,como constructora da cidada-novembro, dende o crcere decon ideoloxa, para Faro ou facndonos felices a todosna e entrelzase cos procesosPontevedra, despdese por car-para La Voz como para Nor-e marcando un fito na his-relativos de urbanizacin,ta do arquitecto vigus Gmez oeste, El Pueblo Gallego, Latoria da cultura galega.coa esixencia de liberdades,Roman: Reorganicen o Parti-Zarpa ou Galicia entroncan depositaria da soberana,Evidentemente tivo quecoa alfabetizacin pblica, codo, e xa claramente, pois non cos procesos de urbanizacin,senn, como realidade plural ser en debuxos animados.aumento do poder adquisitivopode ser dbida para ningun, cos primeiros xrmolos dae dialctica, mudbel e extor- Era iso, non?e a idea de lecer, cunha nova cun matiz netamente esquer- aplicacin de dereitos comosionbel, que pasa axia paraconcepcin empresarial e pro- dista dentro das esencias vivas os da alfabetizacin univer- a idea de programa en vistas Clase polticafesional: necesidade de plan- da personalidade de Galicia sal, co desexo de participar dun receptor colectivo paraAhhhh. E que moi fcilteis estbeis, especializacin, A identidade entrecrzase cos no comn queramos ferro- propostas das que formen criticar. moi fcil criticar.desenrolo dos xneros xorna-intereses populares. Este o carril e queriamos votar, con parte os propios medios de Pero outra cousa gober-lsticos, desenvolvemento das modo de pensar que orientaconflictos vista e coa posibi- comunicacin.nar, amigo. Se tanto sabes,Artes Grficas e das asocia-ANT nos setenta. Recollo alidade de facer medrar os Polifnica e nmada, agoberna ti, ala, goberna ti,cins. nese tempo cando cita dende Galicia Hoy, desinais de que a vida mellora e Xeracin do 36 que formou monta un partido, montaunha xeracin se mete a xor-Isaac Daz Pardo. de que o lecer deportes ouao Isaac mtese por entre a un partido, gaa unhasnalista.Unha xeracin acribila-O sculo XX comezaba excursins, sociedades recrea- historia terreal por exemploeleccins!!!da con bala real no 1936. para ns o ano 1916, o mes- tivas, circos de artesns por entre os medios de comu-Como Johan Carballeira, corre-mo ano en que se congreganun ben social. nicacin para lle dar continui- Protestador de comercio, poeta nou- os primeiros dadastas no De xeito sobranceiro afr- dade, cos materiais a bordo eActividade que practicancentista, alcalde de Bueu.Cabaret Voltaire, en Zurich,mase unha categora, o pbli-coa procura doutros mais algns disconformistas,Como Blanco Torres, interdis- ao p da ruela do espello e daco, non como unha abstrac- afns, nacin. Fai poltica, fai manipulados sempre porciplinar e independente, afas-morada no exilio de Lenn.cin, esa entidade que xornalismo, fai axitacin. outros, e que responde aintereses sempre espreose maniqueos, en contra daboa vontade e do bo facerXestin Culturaldos gobernos. (Literal)Medios de comunica-Adeus CarmiaALBERTO GARCAcinInternaLa Voz de Galicia: Peridi-co de Galicia, que mira porGalicia, por Caixa GaliciaNon vou explicar como se me bles e os existencialistas, entre sistema cultural mis forte ecin social e cultural coincidePor Galicia y por cosas depideu, a diferenza entre os os grandes e os ntimos, entretransformador, o discurso queno noso pas cun renacemento esas.modelos de democratizacinos fros e os emocionantes, sustenta o peso da nosa evo- social que entronca directa-da cultura e democracia cultu-entre os divertidos e os inte-lucin cultural na compoen- mente coa revolucin cvicaEl Correo Gallego: Peridi-ral. A diferencia entre osrrogativos, entre os espectacu- te social, xa non aquela provocada polo negro ronselco gallego, que no hablamodelos baseados na oferta de lares e os relacionais, entre osreinvidicacin histrica. Odo Prestige e da resposta cida-gallego pero tiene un her-actividade cultural e os basea- glamurosos e os cotins discurso da sociocultura a d que suscitou, que ao meumano pequeo que lodos na demanda. Entre os(Puig). Entre os que crean eda de hoxe un discurso ofi-entender supn un punto de habla y es orgullo de todosmodelos verticais e os hori-sosteen cidadana e os que,cial, o que moi de agrade-inflexin crucial na historialos gallegos (de los de San-zontais entre os previsi-en voz de Miralles, en vez de cer por unha banda peroactual de Galiza. Como ditiago ms)facernos mis cultos e libres,tamn nos deixa certa sensa- Manolo Rivas de speto, o 1 se teen convertido nuncin irnica de orfandade dosde Nadal de 2002, os galegos Faro de Vigo: Es de Vigo,novo factor de desigual-tempos de Carmia Burana,transformaron o paraugas habla de Vigo y se compra dade e distincin, os Seminal Brothers e os nun smbolo de liberacin. sobre todo en Vigo. Algu- que s aumenta a inimigos ntimos que tan cla-Dronlle a volta historia. no en Orense fenda entreros e trabucados referentesHaba un ser libre, polo unha minora nos ofrecan.menos, baixo cada paraugas. EOtros diarios: Los hay deilustrada e aA democracia cultural estxuntronse como nunca antestodo tipo: de progreso, de maiora indi-hoxe plenamente asumida en se vira. Disque os estorniosla propia regin, queferente Galiza, por unhas polticasvoan xuntos e fan figuras no miran al atlntico, que tie-apropiacin pblicas diferentes das ante-ar para espantar s grandesnen su opinin, con susda oferta riores pero sobre todo por rapinas. Unha arte defensiva.ideales, lo tpicocultural. unha sociedade mis viva que Chova a chuzos e os galegos Non voua de dez anos atrs. Unhasoltaron o pesadume do lom-Resumindo: explicar associedade que en termos estri- bo e abrrono en forma de s. Hai xente que di que haimoitas dife-tamente culturais est evolu- Que ese esprito renacido e problemas en Galicia. renzas (ecionando como o resto daso optimismo co que se trasla-Como dica Cholas que outras compatibilidades) sociedades occidentais: cam- da neste texto, nos sirvan dica Churchill, o ridculo dos dous modelos por varias biando usos de simple consu- para reivindicar moitas veces. fixarse.razns. A principal que o mo pasivo a dinmicas de Desta volta a D. Isaac Dazdiscurso da importancia dacolaboracin participativa Pardo e a sa contribucin sociocultura, da aposta pola coas propias fontes de consu-cultura galega contempor-implicacin social a prol dun mo. Pero ademais esta evolu- nea. Que as sexa. 8. 8/EducacinQue mal-a educacin!!!CONCHA FERNNDEZParece mentira, se non se ve ningun! E o caso que, osllar Fillos e fillas con menosnon se cre, agora que os mozos e mozas entenden presin e menos esixenciasnenos e as nenas pasan 10pouco do que len e non saben Profes e Profas mis preocu-anos ESCOLARIZADOS expresarse, e iso sen ter en pados polo seu recoecemen-OBRIGATORIAMENTE (6-16 conta que case un 25% nonto social e econmico queanos), veen co Informe Pisa consegue a certificacin depolo fracaso do sistemaa dicirnos que cada ano imos Estudos Secundarios!!Administracin Educativaa peor: que a maiora dos eOs polticos e polticas,ocupada en cambiar leis paradas estudantes de Secundaria mentres, estn ocupados no que todo siga igual.teen serias dificultades de debate sobre a Relixin e aA quen lle interesan cida-comprensin lectora e de Educacin tico-cvica, como dns e cidads ben prepara-expresin escrita; por non en tempos de Mara Castaa:das? Total para traballar efalar do calculo bsico, das antes de que se separasentraballar en precario cantocatro regras, que parece que Igrexa e Estado! Iso s, todos menos entendas, menos sai-s manexan as nenas mis garanten, a cal mis, que se bas e menos aspiracinsavantaxadas. estuden non que se aprendateas mellor para producir A Familia di que a mala nada 2 idiomas estranxeiros mis capital para os misEducacin cousa da Escola, e se manexen os aparelloscapitalistas; que, penso eu,a Escola di que non respon-tecnolxicos mis chic. O que po teen para preocuparse damellor tecnoloxa para demo- son os mesmos da idea desbel: que a Familia est des- non sabemos como se fai Mala Educacin e doutrascratizarnos, superar as des- introducir o Obradoiro deaparecida e delegou a educa- para aprender 2 idiomas necesidades desas complica- igualdades de clase e conse- Iniciativas Emprendedoras. Ecin dos seus fillos e fillas e, estranxeiros sen ler e escribir das: afectivas, de formacinguir cohesins sociais (todo tamn, os que venden cursospor outra banda, a Polticao propio Tampouco para persoal e en valores moi de actualidade e moi e cursos carta para prepa-Educativa non ten direccinque imos empregar os apare-Falar de cooperacin e interesante para a conversa- rarnos para traballar a des-nin investimentos para asu-llos, cada quen que se vaia coordinacin palabras bencin, pero pouco para a pro- tajo en traballos tan valora-mir a formacin da cidana entendendo!!difciles, que tampouco seducin). dos e ben pagados comoen sociedades complexas eAs nais e pais estn dema-entenden nin practican para Total que o da Mala Educa-repoedores, caixeiras,multi (multiculturais, multi-siado explotadas e ocupados resolver o problema cousa cin ao fin beneficia un pou-comerciais de obxectos sofis-rraciais, ) como a nosa.para que aos seus fillos eduns poucos e poucas queco a todo mundo: mantn oticados ou en servizos de Vaia, que a culpa defillas non lles falte de nada seguimos acreditando queestado das cousas: Pais e nais seguridade dos mesmostodos e a responsabilidade de(material, claro), e pouco tem- unha Boa Educacin acon mis tempo para traba- seores e bens.ComunidadeUnha experiencia de dinamizacinsocio-comunitaria: as festas do barriode San Pedro en Santiago de Compostela PATRICIA PORTO PADERNE O barrio de San Pedro asociativo empresarial do festas tense en conta variosun lugar no mundo moibarrio. eixos clave:acolledor, se algun de fraA Comisin de festas, ao A participacin e implica-vn vivir nel cando leva logo destes catro anos, vivu cin activa dos axentesunha semana xa coeceun proceso de consolidacin sociais ademais do traballovarios sitios onde lle deixarinterno importante como gru-en redeas chaves a algun se o pre- po humano reforzado polo A integracin de todas ascisa.apoio positivo de moitas per- idades e procedencias cul- Xa presenta a priori unhassoas e entidades e funcionan- turais. Propense desdecondicins axeitadas para odo como unha rede.concertos de rock, reggaetraballo de dinamizacinOs negocios do barrio sonou folque ate msica decomunitaria, tanto no tempounha peza clave e implic-corais ou da Banda Muni-como nos espazos e nas rela- ronse totalmente na recada- cipal, dende teatro atecins, son moitas as asocia- cin, na difusin e na pro- karaoke ou danza e poesa,cins e organizacins quegramacin. Unha das incluida programacinlevan anos traballando nel,actividades do calendario infantil.existe ademais un gran festivo, a feira de artesana O uso do galego como ve-nmero de lugares de encon-na Rua de San Pedro, botouculo de comunicacin e detro: pequenas tendas ondeos seus tentculos fora das expresinpodes ficar a falar un bodatas festivas e xa se fixo en A visibilidade e protago-pedazo, bares, moitos bares, das ocasins mis en cola- nismo das mulleres enentidades de vital importan- boracin coa Asociacin dembitos onde habitual-cia: asociacin vecial e os Comerciantes que se est amente non estn presentescentros de dinamizacincrear. Ambas as das con(concertos de rock, porsociocultural. grande xito de pblico e deexemplo). A idea de recuperar assatisfaccin xeral. Isto bene-En conclusin, tentamosfestas xurde dentro da Coor- ficia a todo o mundo, poten-conectar coa idea de festa tra-denadora de Barrio e, des- cia a economa local edicional aplicndolle valorespois de 15 anos, en 2003 vl-aumenta a autoestima das ee estratexias mais actuais e avense celebrar as festas dos habitantes. frmula, polo que parece,mobilizando o tecido social,Para a planificacin das funciona, e moi ben. 9. /9InmigracinPor unha cidadania global e garantista M CARMEN FIDALGOQue te aman os teus fillos; que os consomemento de persoas inmigran-que en Espaa o retorno degos e galegas puideron exer- Do teu chan se apartar;tes neste territorio sexa espe- emigrantes espaois e seuscer ese dereito, deixemosQue ximen sin consolo, se a outras terras cialmente necesario e desexa- descendentes representa unagora que outras persoas poi-De lonxe a morar van.ble para asegurar a 10% do total de inmigrantes,dan atopar na nosa terra asustentabilidade do sistema na Galiza esta cifra ascende arealizacin dos seus soos ede pensins e demais presta-un 50%. Tamn a importantea consecucin dos seusAs verbas escritas por Rosalagrante non son tan rechaman-cins sociais inherentes ao presenza da emigracinobxectivos vitais, profesio-de Castro sobre a disporates como noutras comunida-modelo de benestar europeo. transfronteiriza pois onais e acadmicos.galega ben podan aplicarse des do Estado espaol unha Tamn o mercado de traballo colectivo mais numerosoComprometmonos a tra-na actualidade situacinvez que no noso territoriolocal necesita a achega dasegue sendo o portugus con ballar de forma colectiva evivida por milleiros de perso-albergamos apenas a un 3% poboacin inmigrante en sec-15.470 persoas empadroa-articulada por unha cidadanaas que deixan atrs a sa terra do total das persoas inmigran-tores economicamente estra- das fai que a proximidadeglobal e garantista, na que apara buscar noutros lugares tes residentes en Espaa txicos (na construcin, hos- cultural e lingstica entre aconvivencia respectuosa e soli-aquilo que non poden lograr tamn estamos experimentan- talera ou pesca, por comunidade autctona e adaria e as achegas sociedadeno seus pases. En resumidasdo un cambio significativo, aoexemplo) ou de especial rele- inmigrada acte como un receptora sexan mis valiosascontas, o mesmo que busca-pasarmos de ser unha rexin vancia para a sociedade,posible factor de cohesinque a procedencia, cor da pelban os galegos e galegas nostradicionalmente emisora de como o coidado de persoas social e de acomodacin ou que os papeis. Compro-momentos mais lxidos daemigrantes a convertrmonos,maiores, nenos ou dependen- mutua, facilitando as a tanmetmonos a recoecer osdispora: paz, pan e traballo.pouco a pouco, en destino detes. Estes ltimos nichos desexada integracin (pala- dereitos, e tamn as obrigas, Mis al de cifras e estats-inmigracin.laborais son os que determi-bra proferida e empregada dos nosos novos vecios eticas, a evolucin da realidadeCon todo, pese ao incre- nan outra especificidade da ata o fasto polos responsa-vecias e a colocar a dignida-demogrfica e do crecemento mento do nmero de persoasinmigracin na Galiza que bles polticos e medios dede humana por riba dos inte-dos fluxos inmigratorios na estranxeiras que tivo lugar a feminizacin. Cerca docomunicacin) das persoas reses econmicos. ese com-Galiza pdese percibir dandonos ltimos anos, a desacele- 52% dos estranxeiros resi-inmigrantes no noso territo-promiso, que leva consigo ununha volta por calquera cida- racin demogrfica na Galizadentes son mulleres, unha rio.importante posicionamentode galega. Facilmente xa ato- anda est lonxe de ser rever-proporcin maior que no res- Deixando a un lado a pers- poltico e ideolxico, o quepamos outras faccins e acen- tida. Segundo o Instituto to do Estado espaol. De fei- pectiva utilitarista e adoptan- queremos construr en colabo-tos, que denotan a presenza Nacional de Estatstica noto, pdese dicir que o perfil do un posicionamento mais racin con todos vs, dendede vecios e vecias chegados ano 2006 esta rexin perda da persoa inmigrante que se humano, nesta ocasin convi-Galiza, pois entendemos quedoutras partes do mundo,case 8.000 habitantes con achega a Galiza o dunha dmoslles a reflexionar sobre nel asntanse os piares dunhaansiosos por construr nestarelacin ao ano anterior. muller en idade laboral.o cerne da cuestin migrato-sociedade verdadeiramenteterra unha nova xeira das Aspectos como as baixas Na Galiza ademais, os flu-ria que se traduce no dereito xusta, solidaria, cohesa, demo-sas vidas. taxas de natalidade, o descen-xos migratorios presentan que ten todo ser humano a crtica e sustentable. En defi- Anda que no contextoso do crecemento vexetativo outras particularidades que buscar unha vida mellor,nitiva, entendemos que ogalego as cifras relativas e o avellentamento da poboa-nos distingue das demais rea- sexa onde sexa. No seu da, e xermolo da tan desexadapresenza do colectivo inmi- cin galega fan que o asenta- lidades espaolas. Mentresanda na actualidade, os gale-sociedade intercultural.ComunidadeO esprito da aldea de Froxn:ou de cmo recuperara vida e o patrimonio do Courel VICTORINO REGUEIRO MUOZNa actualidade a Serra do fins de semana aldea e eu cultural e da organizacin de nas aldeas do Courel un ha poboacin abandonadaCourel atravesa unha situa- non os entenda, falbanmediversas actividades que vanben moi escaso. Coma en dende sempre pola Adminis-cin crtica debido falta dedun mundo totalmente desco- dende a recuperacin de anti- todo o rural galego, a poboa- tracin. Courel hoxe unhaapoio por parte das institu-ecido para mn.gos labores como a pisa das cin descende dun xeito ver-marca, unha denominacincins galegas. necesario conPor circunstancias da vida, castaas, o aserrado detixinoso. de orixe. Hai que valorarurxencia inverter a tendencia acabei tendo unha casa nun- madeira con serra de aire, a Este ano houbo xente quedunha vez o souto con todode despoboacin e a acelera-ha aldea do Courel, en Fro- organizacin de eventos se adicou recollida de casta- o que iso implica para o des-da perda da sa riqueza patri-xn. A descubrn un mundocoma o certame de pintura aoas e ao posterior secado nos envolvemento sustentable.monial. momento de facer- diferente. As relacins entre aire libre, as rutas de camia- sequeiros para a venda e conHai que intentar a recupera-se eco das revindicacins daas persoas que viven en Fro-da, marchas nocturnas, limpe- isto obter unha importantecin da gandeira e da agri-Plataforma SOS COUREL, exn son moi fortes, todos za de camios, etc. tntase axuda para subsistencia.cultura e orientalas cara poer fin destrucin do dependemos de todos. Cada poer en valor a aldea. Tamn se creou unha indus-ecoloxa. Por exemplo, enpatrimonio e darlle sada a persoa que habita Froxn ten Isto conseguiu darlle atria que se adica transfor- Froxn non se mercantanta riqueza dun xeito sus-un nome, todas as casas aldea unha maior notorieda- macin da castaa, que elabo- sementes, senn que elestentable. estn abertas a calquera veci-de e persoas que descoecanra distintas tortas de castaamesmos aproveitan a colleita Hai uns anos descubrn O o e atrvome a dicir que a a existencia deste lugar pasanpara as que utilizan faria deanterior.Courel. Para min era algo casicalquera persoa que pase pora ser asiduos visitantes. Istocastaa seca da zona. Todo Hai que recuperar, catalo-mstico, polas historias que me al. A hospitalidade e a per- tamn trouxo como conse-isto na zona de Froxngar e poer en valor as albari-contaban amigos que por al misividade son un patrimo-cuencia un aumento da pobo- Courel, e Froxn en con-zas, os sequeiros, as cabanas,van, a Hrreos, pobo-esque- nio, creo, casi exclusivo deste acin. Abrronse tres casas creto, teen grandes posibili-os muos, as ferreras, aslete, baleiro, silencioso elugar.que fixan poboacin, rehabili-dades e un gran futuro porpontes, os castros, os camiosoutros que me falaban dePouco a pouco e grazas as tronse varias e recentemente diante. Un futuro que agora que unen as aldeas e que esti-Vilar, do Lorinquedanzas dun grupo deinaugurouse unha casa demoitos vemos moi claro everon abertos at hai moi Son unha persoa da cidadevecios estase a conseguirturismo rural cun importanteque pasa por declarar o Cou-pouco tempo e poboados dee nunca souben o que era aque coas sas iniciativas investimento e que tamn d rel Parque Natural, comosequeiros como os de Render,aldea. Cando era rapaz os mellore a situacin da aldea. un gran renome. Volve haber nica alternativa realista eMostaz, etc., en definitiva, Omeus compaeiros anse as A travs dunha asociacin pequenos na aldea, algo que acorde coas necesidades dun-COUREL. 10. 10 /TerritorioDa necesidade (non satisfeita) de reiniciara mquina de gobernar o territorio PLCIDO LIZANCOS MORAPorto exterior, aeroporto,las actividades productivas e dicir que isto ven de atrs.as ameazadoras expectativas Santiago con Ourense.polgono residencial, par-de ai que acade valor de cam- Que consecuencia da accinque autoestradas e vas frre-Tamn nos abochorna queque empresarial, parque bio.poltica dos gobernos prece-as de alta velocidade abren empresas multimillonariasofimtico e tamn parqueDe todo o que levamos dentes (probablemente dende na costa Cantbrica ou no tiren negocio nosa costa, nanatural, centro comercial e dito trase que construr una Idade Media), que exerce- Cann do Sil por non falarnosa costa. Tal o que est acentro de ocio, conxestinterritorio non un asuntoron o poder basendose en das consecuencias nefastasdarse na cidade da Corua,e desertizacin, autoestra- menor, unha operacin afecti- limitacins e prohibicins, que sobre o futuro do pasonde as arcas pblicas teenda, va rpida e anel perif- va, de especulacin sentimen- confundindo o goberno cotern a dispersin de esforzosque financiar o traslado rico, campus universitario, tal.desenvolvemento dunha sor-en materia de infraestructu-periferia das instalacins quemacrohospital, cidade daTrtase dun exercicio date de tutela sobre os cidadns. ras portuarias, aeroportuarias, perigosas e polucionantescultura, porto deportivo, mis alta transcendencia xa As as cousas as leis, licencias, universitarias ou culturais,empresas teen no centro daferrocarril de alta velocida- que se deben identificar os regulamentos, controis, axu-que evidencian unha ausen-cidade para que as sas acti-de e de cercanassignos e riscos que definen o das e subvencins durante cia absoluta de planificacin.vidades non sigan a causarEstes son s algns dos dis-espacio e establecer as prcti- moito tempo serviron de Mais non s foron asumi-incidentes. O paradoxo nonpositivos funcionais cos quecas tanto as cotis como ascoartada a unha administra- dos e continuados proxectos e remata aqu, xa que a xestinse est a construr cunhade longo alcance que regulan cin do territorio baseada na lias de actuacin como osineficaz vai camio de permi-inusitada virulencia actual- a convivencia simultnea do subxectividade, cando non noarriba enunciados, nacidostir que as plusvalas xeradasmente o territorio en Galicia.patrimonio natural, dos sedi- favoritismo turbio. dun sistema de goberno quecando se desocupen as insta-Quen define eses disposi-mentos culturais, da presenciaConstrur o territorio de va no territorio o escenario lacins actuais non revertantivos? Quen os organiza, humana e dos dispositivos hoxe en diante precisa deste- para o exercicio avieso dona cidadana nin tampoucoestructura, coordina, progra- funcionais dos que falabamosrrar as prcticas antes referi- poder senn que anda non se programe o traslado doma, avala? Onde se sitanna apertura deste texto.das e exercer outro tipo de foron abertos outros proxectoscerne do negocio petrofinan-e como se dimensionan?Consecuentemente as con-poltica, sostida en criterios ee lias de accin que confiaba- ceiro: a refinera que o Gene-Prevronse os seus efectos?dicins de goberno da paisa-argumentos tcnicos e racio-mos naceran trala renovacin.ralisimo levantou dentro daSabe algun se resultan afec-xe requiren moita responsabi- nais, transparente e amigable Falamos da construccin das nosa cidade.tuosos coa calidade de vida lidade. Non se trata s depara cos cidadns. Esta sera bases polticas, profesionais,E estes son s dous exem-das xentes?.administrar con tica osa necesaria conquista, da que sociais e administrativas sobre plos que evidencian o moitoCertamente o territorio recursos da sociedade senn o goberno progresista anda as que desear o documentoque a planificacin territorialnon algo intocable, que de tomar decisins certeiras enos debedora. definitorio do modelo territo-ten que facer neste pas (edeba permanecer inalterado. ter criterios racionais.Certo que a maquinariarial deste pas. Un documento que non sabemos se algun evidente que a paisaxe a No seu beneficio o gober- que se debe alterar podero- que mirando aos nosos veci-dar feito).porcin do territorio no quenante sabe que ningun llesa pois o seu funcionamento os, dos que algns dispoenEsperabamos que da reno-desenvolvemos as nosaspide un poder omniscenteiniciouse como diciamos arri- de tal ferramenta dende o scu- vacin poltica nacera unvidas e actividades unha senn ao contrario, sabedora ba na noite dos tempos elo XIX sempre activado den-goberno para o noso territo-construccin cultural, quepara coordinar axentes diver- algns fos ocultos anda ten-de a cabeceira do pas. rio. Mais por veces parecemodificamos a diario. unsos, incluso aqueles cos quetan mover o que ven comoA planificacin territorial que o que aqu agromou foicmulo de signos e significa- non se identifica e tamn osun teatrio de monicrequesun arma poderosa e absoluta-unha empresa promotora dedos, de auras e de aberra-que teen intereses contra- sen decatarse que un pas.mente necesaria. A sa dila-obras pblicas. E ademais,cins, sempre provocadas. postos,; todo isto para obter Mais iso non xustifica a inac-cin nos tempos nos que anda- unha empresa mediocre. IstoTen xa que logo a forma das de cada un deles achegascin ou, peor anda, a toma mos fonte de conflictos que , descordenada nos seus dis-vidas, dos soos e dos pesade-coherentes coas lias xeraisde decisins tan determinan-nos avergoan e empobrecen. tintos departamentos, inefi-los. Moldase cando desbota-de actuacin. tes e nefastas para o territorioPorque bochornoso que caz hora de cumprir prazosmos compoentes que nos Habitamos nunha terra encomo a apertura incondicio- 2.772.533 galegos co seu e por riba, empeada envieron dadas en herdanza e boa medida torturada, onde anal da planta regasificadoragoberno fronte compro- agrandar o aparello legal etamn cando levantamospaisaxe est desnaturalizada. de Mugardos, o plan para aben impvidos como un sburocrtico que deu co pasaquilo que deixaremos aos En zonas borramos as refe-implantacin de piscifactor- deses cidadns, propietario na desfeita que estamos afillos. Mais o territorio tamn rencias do pasado e en moi- as a esgalla pola costa adian-dunha mina, quen decide o ver: unha metade estragada, un ben patrimonial, natos outros lugares non temoste, a expansin das conce-trazado do ferrocarril de altasen pasado e a outra abando-medida en que soporta tda- anda as do futuro. Xusto sins mineiras no Caurel ou velocidade que vai conectar nada, sen futuro.O futuro das aldeas e o sacho contemporneo ASER LVAREZMoitos seguimos a preguntarnos anda hoxe quen llenon ten nada a ver cos tpicos sacholazos entre veci- Os neorrurais andan procura de boa parte desevai meter man ao fenmeno do despoboamento no os. O certo que o sacho o ttem do taoismo galai- mundo que esvaece e rastrexan as pegadas dun poborural, onde a poboacin infantil descendeu un 80% nos co, coma o ying e o yang deste non pas, un smboloque deixa de ser, sen que ningun repare en queltimos 25 anos e varias comarcas do interior lugus eambivalente que denota escravitude na aldea e que paralelamente se nos abren novas posibilidades eco-ourensn perderon un 90% dos seus alumnos neste sinnimo de podero no xardn do chal.nmicas, sociais e culturais, se non as capamos. Xatempo. De seguir as a tendencia, nunhas dcadas imos A agricultura e a gandera xa non son as actividades abonda de asumir como naturais e inevitables as con-ter un autntico deserto humano no interior do pas, un econmicas principais no rural galego. A desruralizacin secuencias do abandono do rural. A desaparicin deespazo que ben podera ser posto en valor facendo une a despoboacin fixeron que boa parte da nosa terra determinadas paisaxes e o desartellamento territorialparque elico, un plat ou mesmo unha finca de caza.ficara abandonada e inzada de pieiros, elicos e koalas.son as consecuencias deste declive e tamn son dousA provincia de Ourense perdeu mis de 6.000 habi- Ao mesmo tempo, a perda de importancia da actividade problemas polticos prioritarios neste pas, porquetantes en 5 anos, mentres que o parque mbil aumen- agrogandeira na economa rural coincide cun renovado coa desparicin dos elementos definitorios que con-tou en 31.000 coches. Para moita xente isto fartura e interese da sociedade urbana contempornea polos espa- formaban o mundo das aldeas vanse tamn as pega-calidade de vida. o que ten a modernizacin e o feito zos rurais, para vivir, para mercar os seus produtos dedas dos nosos devanceiros e boa parte do noso patri-de que a poboacin rural tea sido empurrada, social, calidade e para pasar o tempo de lecer. E velaqu unha monio. Xa hora de pararmos a desfeita e aproveitareconmica e politicamente, a abandonar os seus valo-oportunidade de desenvolvemento que non podemosas oportunidades de desenvovemento rural que estasres, a sa paisaxe e tamn a sa lingua. O verdadeira-desaproveitar, porque a valorizacin do hbitat e da pai-mudanzas nos ofrecen nun mercado globalizado. Xamente curioso que nestes anos se tea incrementadosaxe rurais, o turismo verde e o agroturismo son fenme- tempo, ao fin, de botar man dese sacho contempo-tanto o nmero de sachos, e mis anda se a respostanos contemporneos e con proxeccin no futuro. rneo que todos levamos dentro. 11. / 11 ILUSTRACIN: PANCHO LAPEAEntrevista con IsaacComo che vai Isaac? Como xa sabes isto para o xornal Galicia. A ns gustaranos comezar a entrevista pelando a cebola, desdeo mis coecido para a xente que son as galeras, ata a esencia, que o Laboratorio de Formas. Unha entrevista de SagrarioQuintela e Ana Trianes para a Rede de Accin Socio-Cultural Arredemo. Instituto Galego de Informacin, 11/01/2008 12. 12 /E volveron os sarracenosSAGRARIO QUINTELA | ANA TRIANESFalemos primeiro das Gale-hai que vivir tamn. E hainoventa e tantos por cen das eran os albaceas. AcordaronSi, en Edicins do Castro,ras Sargadelos, cando eque vender. Onde hai poucavendas das fbricas fxose entre Lus Seoane e Rafael Seoane fixo moitos libros,onde?xente hai poucos comprado-nas galeras.Dieste. A min non me tive-entre outras moitas cousas:A primeira foi en Barcelona no res e menos xente que l. Eron en conta, de chamarlleas cousas que fixo sobre Dies-1972. Resultou ben aquelo, e como se trataba tamn deO museo Carlos Masideas, e os demais estaban dete, sobre Castelao. O que pasaentn xa se montaron mis: arte e de libros A galera decomeza no 1970, outro dosacordo co que faca Seoane, que Lus Seoane hai 29en Madrid, logo veu a de San-Miln xa a sacaron. Xa a saca-pilares que sustentan aun tipo excepcional. Despois anos que morreu, e el natiago. parte de que hai gale-ron porque non entenden dimensin cultural de Sarga- de Castelao , indubidable-democracia estivo pouco tem-ras a p de fbrica, unha ennada. Miln foi importantsi- delos mente, a figura mis impor-po porque Franco morre noSargadelos e outra no Castro.mo, porque grazas a eso nos O museo Carlos Maside otante que tivo Galicia na recu-75 e catro anos despois xaEmpezouse con Barcelona, e comunicamos con movemen-primeiro museo de arte con-peracin da sa memoria. morre Lus Seoane.Barcelona tivo moito xito, taltos mis importantes. tempornea que se d en as que para unha das expo-Galicia e que recupera osicins que se fixo sobre Caste- Que outros obxectivos tia- movemento renovador. Agoralao redactou o texto Salvadordes parte, evidentemente, hai moitos movementos, moi- Seoane, un tipoEspriu, o cal quere decir moitodo aprezo que se lle deu al Galera. Hai que darse contaque ao cumprrense os 30 da venda de cermica? As galeras estn feitas e nesto colabora Lus Seoane pensando en facer unha sala tos museos de arte contempo- rnea. Pero o primeiro, o pri- meiro foi ese. excepcional. Despoisanos desa galeria o concello de exposicins e unha libre-E por qu se escolle a figura de Castelao a figurapxonos unha placa dedicadara de libros galegos e portu-de Carlos Maside?a Luis Seoane e a min. gueses; e dicir, volcar o espri- Maside vn doutro momento,mis importante que to do Laboratorio de Formas.vn de que Maside deixa deIsaac, por que Miln e non albaceas testamentarios a tivo Galicia naPars, por que unha galeraFoi entn a venda de cer-Dieste, a Lus Seoane, a Boro-en Sevilla e non noutra cida-mica nas galeras o respaldob Lus Seoane tia idea de recuperacin da sade?econmico do voso proxec- crear un museo pero non tia memoriaBen, verdadeiramente as gale-ras tian que montarse encidades que tivesen unha cer-ta importancia, porque, claro, to? Si, nese sentido, comercial- mente, veulle moi ben s fbricas. Tal as que o a idea de poerlle o nome de Maside. Pero entn a princi- pal obra de Maside veu a parar ao museo porque elesE os primeiros fondos, comoSorprende que Edicis dose adquiren? Castro recuperase os fondosOs primeiros fondos que alde Ruedo Ibrico. Cntanos.hai a son de Seoane e meus. Eu estaba viaxando, porqueE sobre a base de Amricatia que viaxar moito. Chegovieron moitas cousas, obras a Madrid e atpome con 25das que nos fixeron deposita-aos de paz en galego, enrios a ns. Hai que darse con- cataln e en vasco, que sacabata que o Museo Maside erao Ministerio de Informacinunha institucin, como o y Turismo. Pero que pasouLaboratorio de Formas, que aqu? Unha revolucin? Perovn de Amrica e que ten que pasa?. Pois si, van a sacarcontacto con todas as cousas un libro de Castelao condo movemento galeguista. zocas e con pandeireta. NonPor exemplo, unha das cousas me digas!! Entonces eu fun aque se gardan no IGI, toda Pars e tia xa relacin cos dea documentacin do ConselloRuedo Ibrico e dxenllesde Galicia, do Consello de Hai que facer inmediata-Galicia creado por Castelao. mente o Castelao polticoBen, pois desde a sa crea-(El pensamiento poltico decin aqu depositronse todasCastelao. Antologa. Introd. yesas obras e os liquidadores selecc. de Alberto Mguez)finais, xa no oitenta, pensa-para contrarrestar o Castelaoron a quen llo deixas? Ese folclrico que an facer. Ben,movemento poltico non lle fxose e dixemos que o prlo-interesaba a ningun en Gali-go o fixera, non un roxocia e os fondos deixronolos coma nos, senn que o fixeraaqu, dicir que somos nsun rapaz dos novos e filloos herdeiros do Consello dedun falanxista: AlbertoGalicia do goberno no exilio.Mguez. De a toda a relacin co Ruedo Ibrico. Tanta rela- incrible que puideradescin que Ruedo Ibrico foifacer tanto nun tempo tanmorrer ao Castro: os catroescuro, por exemplo Edicislibros ltimos publicronse edo Castro editronse no Castro.Fxose! Non foi porque fse-mos moi listos pero eramos E no principio foi o Labora-un pouco zorros. Entn anda- torio de Formasbamos a xogar (risas). E comoO Laboratorio de Formas primeira cousa que fai Lusunha institucin que tenSeoane, como non podeunhas raices e na que estabanmatar os seoritos, fai un gra-unha ducia de galegos. Ade-vado do Meco. Quen o mais de Lus Seoane, Rafaelmatou? Matmolo todos. Dal-Dieste e Lorenzo Varela, estngunha maneira, as foron asLois Tobo, Vilanova, Mndezprimeiras cousas que fixoBa. Est Arturo Cuadrado.Edicins do Castro.Estn artistas como era Laxei- ro, estaba tamn Neira Vilas.Seoane era un gran desea- (Todos os demais morrerondor grfico. Como recolle Edi- aqu non queda nin dios).ILUSTRACIN: SUSO SANMARTN cis do Castro esa faceta sa? Entn esta xente preguntba- 13. / 13se, que se fai cando volvamoscomo a Bauhaus, coma a Ulm,a Galicia? Pois chegouse morren por accidentes polti-conclusin de que o quecos. O Vkhutemas morre nohaba que facer era recuperarano 30. Hai que darse contaa memoria historica, porquede que os movementos deas cousas todas que creara o vangarda apoian a Revolucinmovemento galeguista, oRusa, e claro, os artistas quemovemento dos que tiamosnon eran de vangarda, queconciencia galega desaparece-facan paisaxias e cousas as,ra. Por exemplo, e fundamen- pois estaban resentidos. Entntalmente, o Seminario de o estado sovitico impuxo aEstudos Galegos. No Semina-creacin dos sindicatos derio de Estudos Galegos estabaartistas e os sindicatos demetido todo. Lus Seoane e artistas empezan a nutrirse demis eu recollemos a idea de xente resentida, mediocre, eque se poda facer unha insti- chegan a ter maiora dentrotucion que tratase de recupe-dos sindicatos. Varren coasrar a memoria histrica, que vangardas histricas e botanse desenvolvese por a, nesa abaixo todo. A Bauhaus morrelia. Logo, como necesitba- por Hitler. Os principais direc-mos ser unha institucion que tores tiveron que exiliarse. Ativera que ver coa constru-non quedou ningun. Esescin e co deseo solicitamos morren politicamente. Ulmun arquitecto e incorporamos nace por ese Max Bill, que a Albalat, cando xa estaba-un discpulo da Bauhaus e quemos aqu. Con el estivemos a lle propn ao concello de Ulmtraballar constantemente parafacer unha cousa en recordofacer as cousas do Castro; endas vtimas do nacismo. Estfin, sempre nos entendeu moi recente o remate da gue-ben. rra e anda ten prestixio a Somos ns os herdeiros do Consello de Galicia,do goberno no exilioILUSTRACIN: FAUSTO ISORNAPodera establecerse unha URSS. Aceptaron a cousa eOs mobles, as cores, as for- No 64 crase Sargadelos a volvan actividades educati-conexin directa entre o crearon unha institucin mas?partir dun programa do Labo- vas, organizaban intercam-Laboratorio de Formas e as importante. Pero ao cabo deSi, todo eso vai relacionado. ratorio de Formas. O Castrobios, encontros entre des-vangardas de entreguerras e15 anos as cousas cambiaranera unha cousia pequenia.eadoresproxectos coma a Bauhaus?en Alemaa. Os norteamerica- Representa o Laboratorio de Estaba feito nuns galpnsO Seminario de SargadelosVerdadeiramente dese terreonos xa dominaban a sociedade Formas a vontade de influr que tiamos al. algo queera un encontro para discu-estbamos mis informadosde consumo. A vinculacinna sociedade por medio do tivo xito pero non estaba tir. Al facase teatro, estudosdo que se estaba aqu, porquecoa Unin Sovitica xa non deseo? ben montado. Ao cabo dun econmicos. Tense feitona Arxentina haba misimportaba tanto, e cortronlle Haba unha idea en concreto.tempo teo que marchar cousas dunha grande impor-informacin de todas esaso dieiro a esa institucin eAdemais, volcronse moitasArxentina. Monto al unhatancia. Espontaneamente, oscousas. E xa no manifesto quemorreu tamn. decir, que cousas. Non era simplemente fbrica e desde al empeza-encontros do Seminario dese fai no caderno nmero unmorren as tres institucins da unha escola de deseo, por- mos xa a planificar, a conse-Sargadelos en agosto conver-do Laboratorio, xa se fala damesma forma, por trampas que haba un museo, haba guir posibilidades econmi-tronse en internacionais. Evangarda sovitica, que apolticas. unha editorial, haba uncas. Fxoselle unha nave nunca se lle puido dar abeiroque d un avance no tempo,Laboratorio Xeolxico, habaenteira que proxectou Alba-a todo, porque se solicitabaporque haba unha situacinE mira ti, agora tcalle ao moito mis do que tamoshistoricamente nova, unhaLaboratorio de Formascapacidade. Eses encontrosarte e unha concepcin daVai morrer da mesma forma. Eduraron 35 anos, e pasou porNas vangardas habavida novas. Entn esta era aidea que se nuclea no Vkhute-mas, que nace ao tempo que aBauhaus. O movemento sovi- eso que o Laboratorio de For- mas nunca pediu un real s institucins pblicas. Fxose por autofinanciacin. Com- unha situacin al do mellor. E funcionaron moi ben. E eso valle moi ben a todos, porque traan ideas novas. Porque haba untico est por riba da Bauhaus, prando, vendendo, traballandohistoricamente nova, contraste do que facamospero a Bauhaus est tamne facendo cousas. Nunca pediu ns co que se faca fra. Moi-colaborando co movemento nada. Porque todas aquelas unha arte e unha tos quedaron al colaborandoque hai en Rusia. Verdadeira-institucins vivan do Estado.en facer cousas. Pasaronmente o movemento da concepcin da vidamis de 2.000, participantes.Unin Sovitica est influndo Os edificios de Sargadelos, O E non se permita que a xen- novassobre toda Europa, e dicir, unha liberacin que haba nomundo, que estaba movendotoda Europa. Os rexmenes Castro, O IGI, constiten un conxunto arquitectnico sin- gular, se cadra iconas dunha posible arquitectura galega te repetira. O Seminario unha sociedade parte de Cermicas de Sargadelos. Esa anda a domino eu. Era afascistas cranse para os pro- A discutiuse moito. Tal asi,a recuperacin do Seminario lat, o que o Castro agora. alma de Cermicas de Sarga-texidos da burguesa mundial,que o Andar Circular de Sar- de Estudos Galegos, haba unDespois creamos Sargadelos.delos, o control tcnico epara loitar contra o comunis-gadelos se inaugurou cun Seminario Tecnolxico e deXa cun esprito. Co esprito artstico. O departamentomo esa a cousa. Logo da congreso de deseo e arqui-Comunicacin. En fin, son do Laboratorio de Formas.tecnolxico.Bauhaus, hai outra institucion tectura. E todos estes arqui-doce sociedades e outras cou- Non a ser unha cousa comer-que a Escola de Ulm, unhatectos novos que andan agora sas que non son sociedades. cial nada mis, senn queComo nace o Instituto delocalidade de Alemaa. Cienti- por aqu, verdadeiramenteNin o Museo Carlos Maside,tia que ser algo que estivera Cermica da Universidadeficamente foi a mis puratodos estiveron nos congresosnin o Laboratorio Xeolxico ao servizo de Galicia. de Santiago?escola de deseo que houbo.eses que se fixeron al en Sar-de Laxe, nin Edicins do Cas-Nace por unha sociedade,O curioso e que as tres institu- gadelos. Si, tia importancia. tro son sociedades. Son moi-Pero e que ata as propiasque a organiza Andrs Vare-cins, tanto a Vkhutemas Todo eso tia importanciatas cousas as que rene esto. fbricas de cermica desen-la. As sociedades cer- 14. 14 /micas constitense nunhaasociacin, presentan un pro-xecto a Europa, e Europadlles uns cartos. Ademais,estaba amparado por unhasociedade que tia prestixio,como era o Seminario.A recuperacin da memoriahistrica era fundamentalpara vs. Tes a impresin deque, dalgunha forma, se estdesvirtuando?O que pasa que, nestepas Non sei se nos demaisser as, pero este pas estcheo de xente que inventou aplvora.Por iso temos tantas minasagora (risas). Pero queentendades vs por memo-ria histrica?Inventan a plvora. Non medigas! A plvora inventronaos chinos hai mis de milanos.(risas). Pero a MemoriaHistrica, quen a trouxoaqu realmente, foron osnosos. Anda non nos fixe-ron caso de nada. E agoraclaro, como todos son inven-FOTOGRAFA: GZIFOTOtores da plvora Haba que inmolaron pero nunca se megrave.Eso xa seriorecuperar a memoria sen ocurreu ir a Intersame a Creamos Sargadelosningunha intencin derevancha. Haba que recupe-rala porque estaban ocultastodas as cousas. Ns intenta-memoria del, pero non meinteresa contarlle os sos.Por exemplo, unha das cou-sas que queramos recuperarPois ao mellor hai quepoerse seriosEsto, o que pasou aqu enSargadelos para ns, para co esprito do Laboratoriobamos recuperar a memoria oficialmente era o Seminariomin sobre todo, pois o mes-de Formas. Non a serhistrica en todos os senti-de Estudos Galegos, porquemo que pasou no ano 36. Nodos, non simplemente como foi a orde ms importante 36 foi a ocupacin do pasunha cousa comercialse quere agora. Escavar naque machacou o rxime. Epero ns quedamos sen nada,terra para mirar os sos quetia un prestixio. E oficial- sen nada de nada. Porque senada mis, senn que tiateen os mortos. Eso o de mente non houbo posibilida- apropiaron desto e do outro emenos. A meu pai tamn ode. Eso unha cousadestruron aquelo, pero nonque ser algo que estiveranos deron unha peseta paraao servizo de Galicia O Museo Carlos Maside nada. Realmente para min sonos mesmos. Son os mesmosque fan esa cousa. Aqueles maneira, a forma de que metida con facer algo a fon- preferible que quedefixrono en nome da naiqueden as cousas, pois odo. Verdadeiramente, a pren-patria, madre patria que los Museo Carlos Maside prefe-sa galega non est a facer,nunha cadea de museos dapario a todos, pero non se rible que quede nunha cadea non est a meterse a fondosabe o que pero vn a ser ode museos da Xunta, e non cos problemas. PosiblementeXunta e non que quede nas mesmoque quede nas mans desesnon hai posibilidade, eu non vendetodo.digo que pero posible que mans deses vendetodo E como ves a continuidadedo Seminario de EstudosGalegos?O Seminario de Estudos Gale- E o xornal Galicia, por que nunca viu a luz? Porque creo que a hai moita infor- non haxa forma de levar iso adiante, atacando os proble- mas bsicos de Galicia, a eco- noma porque hai moitosgos est aqu, no IGI. E imosmacin intereses. Como se vai falar?ver, porque hai moitas posibi- Eso obedece a que ValentnComo se vai recuperar? Selidades anda de facer cousas. Paz Andrade formaba parte todos os medios estn nasPosiblemente o mellor quedo comit informativo nomans dos mesmos que crea-todo o labor cultural desto se ano 24 ou 25 dun xornal que ron stes, que non teenrecolla nunha institucinse chamaba Galicia. Entn nada que ver con Galicia.pblica e hai que entregarlles propuxo revivir outra vez o Entendo que non poden face-todo. Porque claro, aqu hai xornal En cambio estban-lo, que stes non podernmoitas cousas. se a crear outros diarios a facelo. Ao mellor podemos costa dos que xa estaban cre- facer as cousas en editoriaisE que vai ser do Museo Car-ados, e as, mentres un xor-que dalgunha maneira que-los Maside?nal independente era difcilden a, que algunha influen-Pois o que ten mis garanta poelo en marcha economi- cia poden ter. As exposicins que pase a unha institucincamente, funcionaba que Laque se fagan poden tratar depblica, porque dalgunha Voz de Galicia fixera un na recuperar algo da memoriamaneira as institucins pbli- Ra da Arousa, en Ferrol histrica E ben, non sau. Ecas, con todas as dificultades ata sete ou oito. Utilizabanagora tocouvos a vs.que tean danlle continuida- os recursos todos, maquina-de s cousas. Hai que darseria, informacin, persoalPero ti xa tes traballadoconta que moitas institucinstodo eso, para facer outromoito tmosche que dar ase museos foron capaces denoutro lado. Esto era a basegraciasatravesar os perodos mis fundamental de Coidado!, Que me vas decir!! As vinie-difciles da historia destenon nos imos a meter nunron los sarracenos, deca Una-pas, como no glorioso meneo lo e aruinalo todo para crearmuno. Vinieros los sarrace-ese do ano 36 (risas). Perounha cousa as.nos y nos molieron a palos,seguiron vivindo. Non se per- Por outro lado, isto xa per- que dios ayuda a los malos,deron todos. Claro, porque ossoalmente meu, pois os quecuando son ms que los bue-movementos polticos des-apoiaban isto morreron todosnos (risas). Cando os malospois quedan como movemen-pero o certo que non apare- son ms que os bos, Diostos histricos. De algunha ceu tampouco xente compro-ponse de parte deles!. FOTOGRAFA: ROBERTO RIBAO 15. / 15ArquitecturaUnmonumental PEDRO DE LLANOEn que consiste facer arquitectura para a cultura? Esta , por razn de como pode ser o traballo de das creadoras de Xapn.sobra coecida, unha das cuestins mis actuais en Galicia, anda que tan Hai un mes escaso, o Bowery, unha rea en torno que sempre se moveurecorrentemente coma mal formulada. Por isto quixera abordar o tema o mundo da contracultura neoiorquina, viviu o nacemento dun novo espa-dende o punto de vista da arquitectura e a cultura, non dende o da pre- zo para a arte e a cultura coa inauguracin dunha exposicin cun ttulosin meditica ou do dos intereses de partido que, por desgraza, o que tan suxestivo coma unmonumental, dicir: non monumental, non maxes-rexe o debate no noso pas, e facelo apoindome en algo tan remoto toso, non pretensioso.Na gran capital da culturasenn nun lugar cunha perso-obxecto de contemplacinoccidental abrase, as, un nalidade concreta, nunca rela-pasiva no que a sa relacinnovo lugar para a creacin des- cionada coa sa escala e alleoco espectador est, sempre,de a conviccin de que a cultu- a calquera elitismo, no que o baseada nas dimensins dunsra non algo que deba serfeito creativo poida renovarseenormes contedores entendi-ofrecido en descomunais, arti-constantemente mediante o dos como un modo de coloni-ficiosos e custosos contedoresseu acercamento aos cida- zacin do seu contorno. Nelasenn en austeros recipientes dns. Despois de todo, o dese-non importa que a tecnoloxanos que o protagonismo sem- o sempre foi cmplice dun- utilizada implique un presu-pre ser dos seus usuarios. ha deter