Laguntza gela

1

Landareak

HARITZA

3

Haritza klima hezeko zuhaitza da eta

45 metroraino garaiera har dezake.

Haritza Euskadiren ikurra da:

Gernikako arbola haritza da.

Euskadiko armarria haritz-hostoz osaturik dago.ç

Euskadiko oroigarriak ere egiten dituzte.

Haritzaren fruitua ezkurra da.

Haritzaren egurra sendoa eta gogorra da:

Altzariak egiteko erabiltzen da.

Laguntza gela

2

Nolakoak dira landareak?

1- Sustraiak Landareen sustraia ez dugu ikusten, lurpean dago.

Lurpean hazten den landarearen zatia da SUSTRAIA.

P

It

Zuhaitzen sustraia

Garien eta belarren sustraia

Azenario eta erremolatxaren

sustraia

Zenbait SUSTRAI MOTA daude:

P

It

sustrai nagusi bat dute,

eta handik,

sustrai meheagoak

ateratzen dira.

tamaina bereko

sustrai asko

dituzte.

sustrai lodiak dituzte,

elikagaiak biltzen

dituztenak.

Laguntza gela

3

2- Zurtoina

Zurtoina lurraren gainetik hazten da, eta adarretan banatzen da.

Lurraren gainetik hazten den landarearen zatia da ZURTOINA.

P

It

Bi motatako ZURTOINAK daude:

P

It

Zurtoin

ZURKARAK

Zurtoin BELARKARAK

Bigunak dira.

Belarretan daude.

Gogorrak dira.

ENBOR esaten zaie.

Zuhaitz eta zuhaixketan

daude.

Laguntza gela

4

3- Hostoak

5- Jarrera egokiak Zaindu egin behar ditugu jarrerak, bizkarrezurrari minik ez egiteko.

Hostoak berdeak dira, eta adarretatik jaiotzen dira.

P

It

Hostoek bi ZATI hauek dituzte:

P

It

txortena orria

Hosto ERORKORrekoak

dira

Hosto IRAUNKORrekoak

dira

Beste batzuei ez zaizkie

hostoak erortzen, baizik eta

pixkanaka aldatzen zaizkie.

Udazkenean zuhaitz batzuiei

hostoak erortzen zaizkie.

Zenbait hosto mota:

Laguntza gela

5

Landareen nutrizioa

1- Elikagaiak sortzea

Landareak beren elikagaiak sortzeko gai dira.

P

It

Elikagaiak sortzeko BEHAR DUTE :

P

It

+ eguzki argia

+ ura

+ karbono dioxidoa gatz mineralak

ELIKAGAIAK

Laguntza gela

6

2- Ura eta gatz mineralak

Beharrezkoa da landareak ureztatzea. Landareak ureztatzen ez baditugu, zimeldu eta hil egiten dira.

Ureztatzean, URA ematen diegu landareei.

Landareek GATZ MINERALAK ere behar dituzte.

Gatz mineralak lurrean daude.

Ura sustraitik hartzen dute,

ile xurgatzaileen bidez.

ile xurgatzaileak

Gatz mineralak urarekin

nahastu egiten dira, eta

landareek sustraitik

hartzen dituzte.

Landareek sustraitik hartzen dituzte ura eta gatz mineralak.

Laguntza gela

7

3- Karbono dioxidoa Karbono dioxidoa airean dagoen gasa da:

Karbono dioxidoa beharrezkoa da landareentzat.

izaki bizidunek sortzen dugu arnasa hartzean.

ibilgailuek sortzen dute martxan daudenean.

zerbait erretzen denean ere sortzen da.

Landareek hostoetatik hartzen dute karbono dioxidoa.

P

It

Laguntza gela

8

4- Fotosintesia Landareek elikagaiak eta oxigenoa sortzen dituzte

FOTOSINTESIAren bidez. Hostoetan gertatzen da fotosintesia.

O

O O

O O

O

Horregatik esaten da , hostoak ELIKAGAI FABRIKAK direla.

Horregatik esaten da , hostoak OXIGENO FABRIKAK direla.

Landareek KARBONO DIOXIDOA hartu, eta FOTOSINTESIAren bidez OXIGENOA sortzen dute.

Landareek OXIGENOA atmosferara isurtzen dute.

Aireko oxigenoa fotosintesitik sortzen da.

P

URA

GATZ MINERALAK

EGUZKI ARGIA

KARBONO DIOXIDOA

ELIKAGAIAK

Landareek elikagaiak sortzen dituzte fotosintesiaren bidez .

P

Laguntza gela

9

FOTOSINTESIA

URA eta GATZ MINERALAK sustraitik hostoetara igotzen dira, zurtoinean zehar.

URA

GATZ MINERALAK

1

Ura eta gatz mineralak KARBONO DIOXIDOarekin nahasten dira.

2

EGUZKI-ENERGIA

KARBONO DIOXIDOA

elikagaiak

oxigenoa

EGUZKI-ENERGIAri esker ELIKAGAI bihurtzen dira.

3

OXIGENOA sortzen da.

Laguntza gela

10

Landareen ugalketa

1- Lorea Lorea da landareen zati bat. Landareek lorea erabiltzen dute ugaltzeko.

LOREA da landareen UGALTZE-ORGANOA.

P

It

Loreak ZATI hauek ditu :

P

It

KOROLA LOREZILAK

hosto txiki berdez osatuta dago.

botila itxura du.

polena dute koloretako hostoz osatuta dago.

KALIZA LORE-ORRATZA

kaliza

korola

lore-orratza

lorezilak

Laguntza gela

11

2- Polinizazioa Haizeak edo intsektuek polena lore baten loreziletik beste lore baten lore-orratzera eramaten du. Hori da POLINIZAZIOA.

Landare batzuk lore deigarriak dituzte. Horrela intsektuak erakartzen dituzte.

Intsektuak lorean jartzen dira eta polena eramaten dute beste lore batera.

Landare batzuk ez dira ikusgarriak, baina polen asko dute.

Haizeak eramaten du polena lore batetik bestera.

Polena loreziletik lore-orratzera igarotzea da POLINIZAZIOA .

P

It

Laguntza gela

12

3-Fruitua eta hazia Polena lore- orratzera iristen denean LOREA ALDATU egiten da.

Fruitu

MAMITSUAK

Fruitu LEHORRAK

polena

hazia

fruitua

lore-orratza

Loretik FRUITUA osatzen da, eta fruituaren barruan HAZIAK egoten dira.

P

It

FRUITUAK bi motatakoak izan daitezke:

P

It

Ur asko dute barruan.

Ur gutxi dute.

Laguntza gela

13

HAZIEK landare txiki bat dute barruan.

HAZIA lurrera erortzen denean, ERNAMUINDU egiten da eta LANDARE BERRI BAT SORTZEN DA.

P

It

Laguntza gela

14

Ariketak

1- Osatu marrazkia landare baten izenarekin.

2- Lotu.

3- Zer sustrai mota da? Lotu.

hostoak sustraiak zurtoina

Lurpean dagoen landarearen atala.

Lur gainean dago. Hostoak eusten dituen landarearen atala.

Adarretatik sortzen dira. Landarearen atal berdeak dira.

Sustrai nagusi eta sustrai meheagoak.

Tamaina bereko sustrai asko.

Sustrai lodiak, elikagaiak biltzen dituztenak.

Laguntza gela

15

4- Zein motatako zurtoinak dira? Lotu.

5- Marraztu izeiaren eta tipularen sustraiak.

zurtoin zurkara

zurtoin belarkara

Izeiak sustrai nagusi bat du. Sustrai hori adarkatu egiten da , sustrai meheagotan.

Tipilak sustrai mehe asko ditu, eta ez dira adarkatzen.

Laguntza gela

16

6- Erantzun galdera hauei:

Zergatik ez dute landareek elikagairik hartu behar?

Zer gartatzen zaie landareei ureztzen ez baditugu?

Nondik hartzen dituzte landareek ura eta gatz mineralak?

Karbono dioxidoa airean dagoen gasa da, baina nola sortzen da?

Nondik hartzen dute landareek karbono dioxidoa?

7- Osatu eskema.

LANDAREEK

BEHAR DITUZTE

LANDAREEK

SORTZEN DITUZTE

Laguntza gela

17

8- Azaldu zer den fotosintesia.

9- Idatzi lorearen izenak.

1-

2-

3-

4-

CO2

O

Laguntza gela

18

10- Osatu testua.

11- Nola polinizatzen dira argazkietako loreak? Idatzi

kaliza

Lorea hainbat zatiz osatuta dago:

hosto berde txikiz osatuta dago.

koloretako hostoz osatuta dago.

lorearen zati emea da eta botila itxura du.

lorearen zati arrak dira. Polena sortze dute.

korola lorezilak lore-orratza

intsektuen bidez haizearen bidez

Laguntza gela

19

11- Nola deitzen zaio ...

landareek beren elikagaiak sortzeko egiten duten prozasuari?

12- Aukeratu erantzun zuzena.

Fotosintesia egitean, landareek kanporatzen dute: oxigenoa karbono dioxidoa nitrogenoa

13- Idatzi zer gertatzen den irudi bakoitzean.

14- Erantzun.

Zergatik dira beharrezkoak intsektuak lore batzuentzat?

1- Sagarrondoak loreak sortzen ditu.

2- Ondoren, erleek

3- Gero,

4- Azkenik ,

Laguntza gela

20

15- Idatzi fruitu hauen izenak eta esan MAMITSUAK ala LEHORRAK diren.

tomatea mamitsua

Laguntza gela

21

16- Idatzi zer gertatzen den irudian.

1

2

3

1- Landarearen hazia lurrera erortzen da.

2- Ondoren,

3- Azkenik ,