Post on 26-May-2015
description
A ARQUITECTURA ROMANA: TIPOLOXÍAS
• Arquitectura relixiosa
– O templo
• Arquitectura civil:
– Edificios públicos: basílicas, termas
• Edificios para espectáculos:
– Teatro, anfiteatro, o circo
• Monumentos conmemorativos:
– O arco de triunfo, a columna
• Arquitectura doméstica:
– A casa romana, a vila, o palacio
• Arquitectura funeraria:
– A tumba
• Obras de enxeñería:
– Pontes, acuedutos, calzadas, encoros
A ARQUITECTURA RELIXIOSA
O TEMPLO ROMANO
A ARQUITECTURA RELIXIOSA
O TEMPLO ROMANO
A relixiosidade romana, ao igual ca grega, estaba baseada nunha complexa mitoloxía xerarquizada, chea de divindades (moitas delas provintes do Olimpo
grego) e das sociedades orientais conquistadas. Este feito favoreceu o sincretismo relixoso, trazo distintivo da civilización romana até a conversión do Estado romano ao cristianismo. Ademais era unja relixiosidade doméstica, con
deuses familiares (mans, lares e penates) aos que se ofrecían xestos de respecto, dons e pregarias. O propio emperador, como Pontifex Máximus,
exercía de intermediario entre o Estado e os deuses
O MODELO DE TEMPLO ROMANO Segue o plantexamento xeral grego, anque con modificacións:
• Hai un só pórtico con columnas, que forma a fachada e única entrada ao edificio
• Adoita ser seudoperíptero. É dicir, as columnas circundantes están encostadas aos muros laterais e posteriores da cella (máis decorativo que sustentante)
• Posúe a tripla cella etrusca (dedicadas a Xuno, Xúpiter e a Minerva), que é maciza e completamente pechada por intercolumnios cegos
• As bancadas do templo grego son substituídas por un alto podium, que se prolonga na fachada principal a través dunha escalinata de acceso
• Material: a partir do s. I realizánse en pedra
Templo romano de Asua, en Vic (Barcelona)
Templo de Diana en Mérida (España)
Templo da Fortuna Viril en RomaTetrástilo e
pseudoperíptero, de orde xónica
A Maison Carré de Nimes (Francia) Templo romano
Templo de Antonino e Faustina
(Roma)
Templo circular de Vesta en Roma, 142 a.C.De planta circular e orde corintia. Levántase sobre un basamento.Construiuse en época republicana para manter nel o lume sagrado
da deusa Vesta
A súa forma circular determinou o nome que levou moito tempo, Templo de Vesta, até que unha inscrición, que posiblemente coresponde á basa da súa estatua de culto, aportou unha información moi distinta: o templo
estaba dedicado a Hércules Víctor Olivarius, patrón do comercio de
aceite. O doador chamábase Marcus Octavius Herrenus; e o escultor,
Scopas minor, un grego do século II. O templo de Hércules Víctor houbo de ser restaurado por Tiberio e perdeu o
entablamento orixinal, mais é un períptero corintio de vinte
columnas de mármore asentadas nun basamento de toba de Grotta
Oscura, elocuente testemuño da helenización da Roma dos Escipións
O Panteón de Agripa, 27 a.C. (Reformado en época de Hadriano, s. II)
Volumetría do Panteón de Agripa
Templo romano dedicado a varias divindades, especialmente a Venus e Marte, construído por mandato do cónsul Agripa, xenro de Augusto, no ano 27 a.C. Despois de varios incendios, que practicamente o arruinaron, reconstruíuse no ano 126, en tempos de Hadriano, atribuóndose a súa construción ao arquitecto Apolodoro de Damasco
PLANTA DO PANTEÓN
As proporcións e a estrutura do Panteón son representativos da concepción relixiosa dos romanos: A morada de todos os deuses, na que os romanos pretenderon centralizar a gran variedade de cultos da cosmopolita "cidade eterna", aparece como unha síntese do ceo e da terra. Por iso o conxunto ten unha planta circular pechada por unha cúpula. Tanto a altura do espazo interior da cúpula como o diámetro da parede circular da planta son de 43,20 m. Se nos imaxinamos completa a esfera que se inscribe na gran salga circular e que determina a bóveda semiesférica, teriamos representado o globo celeste repousando no chan A esfera que repousa esteticamente no cilindro, ten un radio de 21,60 m, correspondendo ao radio do cilindro e da altura
O PANTEÓN: SECCIÓN
Na estrutura interior do Panteón, os romanos souberon conxugar con harmonia a tradicional arquitectura arquitrabada grega coas liñas abovedas características das obras romanas; a esta harmonía corresponde a distribución da parede dividida en dous partes: a inferior está composta por nichos redondos e rectangulares alternos e a superior decorada por delicadas incrustacións de bronce (non existentes na actualidade). Igual xenialidade apréciase na súa planta: unha gran sala circular precedida dun corpo porticado cunha fachada octástila de robustas columnas de pórfido rematado por un frontón
A CÚPULA
• A media laranxa da súa cúpula ten no centro unha abertura redonda de 8,92 m, único punto de iluminación do interior
• Está construída con nervios e arcos de descarga feitos de ladrillo recheos de formigón que se apoian no muro circular da base, á cal se abren numerosas exedras e nichos, onde estaban colocados figuras dos deuses
• A técnica construtiva do Panteón serviu de inspiración aos arquitectos de diferentes épocas: bizantinos, ao renacentista Brunelleschi na cúpula de Santa María das Flores de Florencia, etc.
Os casetóns da cúpula, antigamente estucados e quizá adornados con estrelas, van reducindo o seu tamaño a medida que avanzan até o centro, acentuando o efecto da perspectivaNo exterior a bóveda orixinariamente cubríase con tellas de bronce dourado, que durante o século VI foron arrincadas para o aproveitamento do metalDeste xeito, Bernini, para construír o Baldaquino de San Pedro do Vaticano, extraeu os bronces que adornaban o pórtico
A fachada do Panteón, pensada como a dun templo convencional
Columnas de orde corintia
Interior do Panteón. Revestido de mármores de coresNichos para as estatuas dos deuses
Interior do Panteón:
Bóveda de cuarto de esfera sobre a ábsida
O PANTEÓN: VISTA DO INTERIOR
TRASCENDENCIA DO PANTEÓN
• O Panteón de Agripa conservouse con bastante fidelidade á súa orixe, por habilitarse case desde os primeiros momentos do cristianismo como igrexa para o culto
• Nas capelas interiores, onde outrora estaban estatuas das divindades adoradas, existen hoxe capelas con numerosas obras de arte e entre elas hai tumbas de ilustres personaxes da historia e da arte romanos, por exemplo a de Rafael de Urbino. Conserva aínda o seu pavimento antigo de mármores e restos de policromía sobre os relevos do pórtico.
• O máis extraordinario do Panteón é o feito de ser o primeiro edificio no que aparece o moderno concepto da arquitectura como "arte creadora de espazos interiores". É a primeira construción da Antigüidade na que claramente se pretende crear un recubrimento, non preocupándose en extremo dos volumes exteriores. A arquitectura grega creaba os seus edificios para ser contemplados desde o exterior onde se reunía o pobo para as celebracións relixiosas. No Panteón, pola contra, créase un espazo interior onde os crentes romanos adoran aos seus deuses illándose do universo exterior porque o cosmos está baixo a súa cúpula.
• É unha perfecta síntese de harmonía e intelixencia construtiva e nunca, ata o Renacemento, catorce séculos despois, o home atreveuse a realizar unha obra tan xigantesca. Miguel Anxo dixo deste edificio que tiña "un deseño anxélico e non humano"
A ARQUITECTURA CIVIL
TERMAS
OS EDIFICIOS PÚBLICOS
BASÍLICAS
A BASÍLICA ROMANA: PLANTA
Edificio de carácter administrativo e comercial. Era a sede da administración de xustiza, centro de reunión para as relacións comerciais e os negocios, e lugar de encontro O modelo procede da Grecia helenística:
Planta rectangular e consta dunha nave central (con vans na parte superior para facilitar a iluminación do recinto) e dúas laterais de menor altura e máis estreitas, separadas por columnatas.
O muro do fondo ten forma semicircular (ábsida). As cubertas deste edificio eran de bóveda de canón nas naves laterais e de arestas na central
A BASÍLICA EN TRES DIMENSIÓNS
SECCIÓN TRIDIMENSIONAL DA BASÍLICA ROMANA
A basílica de Maxencio ou de Constantino en Roma (s. IV)
Grosos muros de morteiro Bóvedas de canón
Reconstrución da basílica de Maxencio ou de Constantino
BASÍLICA DE MAXENCIO(detalles)
As Termas de Caracalla
Un muro porticado (1) arrodeaba as Termas de Caracalla, que constaban de diversas instalacións: vestiarios (2), sala de calor seco (laconicum) (3), sala de auga moi quente (caldarium) (4), sala de auga morna (tepidarium) (5), sala de auga fría (frigidarium) (6), piscina (natatio) (7), ximnasio (palestra) (8).
Planta das Termas de Caracalla, S. III
O TEATRO
O ANFITEATRO
EDIFICIOS PARA O ESPECTÁCULO
O TEATRO ROMANO
Inspírase o teatro grego, pero con algunhas modificacións:
• Pode aparecer exento e é de forma semicircular
– Aprovéitase para construír galerías e vomitorios que permiten a comunicación entre as distintas zonas do teatro e facilitan o desaloxo
– Galerías cubertas con bóvedas anulares
• Partes:
• Fachada, nalgúns casos adoitábase dar unha secuencia rítmica de arcos e piares con columnas encostadas e que se distribuían en pisos sucesivos (as columnas do piso inferior eran toscanas, a do medio xónicas e as do superior corintias)
• Orchestra: era semicircular en contraste coa grega (circular). Nela situábase o coro
• Escena. Tivo un apreciable desenvolvemento no teatro romano, no seu fondo colocábase o “frons escenae”, especie de decorado monumental consistente nunha superposición de tres corpos adintelados con decoración de columnas e estatuas
• Cavea. Eran os chanzos, constaban dunhas saídas chamadas *vomitorios. Dividíanse en tres partes
O TEATRO ROMANO
Teatro romano de Mérida
Teatro romano de Sagunto
Planta do teatro romano de Sagunto (Valencia)
O ANFITEATRO ROMANO
• Edificio tipicamente romano. Nel realizábanse loitas de homes contra homes (gladiadores), de animais contra animais ou de homes contra feras (venationes) e outro tipo de espectáculos como as naumaquias
• O anfiteatro é unha edificación pechada, formada pola superposición de dous teatros. Ten planta elíptica
• Partes:
– Cavea ou bancadas: tiña a mesma división que o teatro e constaba así mesmo de saídas ou vomitorios que conectaban coas galerías interiores
– Area: lugar onde levaban a cabo as loitas
– Por baixo desta existían corredores, cámaras e dependencias
– Fachadas: podían presentar unha superposición de arcos e piares con columnas encostadas
O Coliseo ou anfiteatro flavio
Emprega a bóveda de aresta e arcos de reforzo de ladrillo, dispostos a treitos na bóveda de formigón
A súa trascendencia para a arquitectura é enorme: os edificios para os grandes espectáculos de masas contemporáneos seguen este modelo creado polos romanos
= Coliseo flavio de Roma
Interior do Coliseo, capacidade para 50.000 espectadores
Sección do Coliseo de Roma
Area de Verona (Italia)
O CIRCO ROMANO
Edificio deseñado para as carreiras de carros, cabalos e competicións atléticas, é unha adaptación do estadio grego. Planta es estreita e alongada, e está percorrido lonxitudinalmente por unha espiña ou muro que divide o espazo en dous, arredor do cal discorre a competición. Adoitaba estar arrodeado de bancadas A maioría dos circos romanos desapareron, aínda que en Roma o chamado “Circo Máximo” debeu de ser un magnífico exemplo, con 600 m de lonxitude
O Circo Máximo en Roma
OS MONUMENTOS CONMEMORATIVOS
Son fillos do desexo de gloria terrea do pobo romano. Serven para testemuñar a grandeza do seu imperio e as fazazas dos seus emperadores e xenerais. Adoitan situarse no Foro, no cruzamento de calzadas ou noutros lugares importantes. Trátase, pois, dunha arquitectura propagandística
ARCO DE TRIUNFO
COLUMNACONMEMORATIVA
Arcos de Triunfo
• Portas simbólicas polas que atravesaban os longos cortexos dos xenerais ou emperadores vitoriosos, celebrando os seus triunfos
• Partes:– Basamento na parte inferior– No centro o/os arco/s sobre piares– Ático na parte superior, onde se colocaba a inscrición
conmemorativa do personaxe a cuxa memoria se construiu– Por encima adoitaba situarse a estatua ou o carro triunfal,
de bronce da persoa á que ía dedicado o monumento.
• Podían ter un ou máis vans (tres, neste caso o central era maior que os laterais; catro, etc.). Segundo o numero de vans que teñan chámanse: trifontes (3), cuatrifontes (4), se estaban no cruzamento de dúas vías, etc. Ás veces estes monumentos decorábanse con relevos
Ten forma de porta de cidade, illada do resto da muralla. Trátase dun ingreso monumental. Este modelo arquitectónico combina o arco e elementos adintelados (entablamento), con profusión de elementos decorativos como columnas de orde corintia e relevos que narran as fazañas do personaxe a quen se honraA maioría foron construídos en pedra ou mármore e conservamos máis de 100 exemplos
Arco de triunfo del emperador Tito
EL ARCO DE CONSTANTINO (ROMA)
conmemora as vitorias do emperador Septimio Severo
sobre os árabes e os partosARCO DE SEPTIMIO
SEVERO
ARCO DE TITO
A COLUMNA CONMEMORATIVA
A COLUMNA TRAXANACOLUMNA DE MARCO
AURELIO
Construción de invención romana, ten a mesma finalidade e ubicación que o arco de triunfo. O seu fuste
está percorrido por relevos históricos dispostos de forma helicoidal, e na parte superior
aparece a estatua do emperador realizada en bronce
COLUMNA TRAXANA, DETALLE
A CASA ROMANA (DOMUS)
A VILA RÚSTICA
A domus romana
A casa romana ou domus
CASA DE POMPEIA
Pavimento de mosaico dunha casa romana
MOSAICO DE MÉRIDA
Reconstrución dun detalle de Ostia (Roma)
Pintura da Vila Hadriana
Escena de xardín
Ritos de iniciación do culto a Baco. Vila pompeiana
A ENXEÑERÍA ROMANA
• As calzadas. Exemplo: A Vía da Prata
• As pontes: Ponte romana de Mérida, Ponte de Alcántara
• Os pantanos e os acuedutos: Pantano de Proserpina (Mérida), Pantano de Cornalvo (Mérida), Acueduto de Segovia, Acueduto dos Milagros (Mérida), Acueduto de San Lázaro de Mérida, Acueducto de Gard (Francia)
• Outros. Galerías subterráneas abovedadas para conducir a auga (Exemplo: arredores de Mérida). A de rede de sumidoiros nas cidades para eliminar as augas residuais. Exemplos:
– En Roma está xa documentada a “Cloaca Máxima” con anterioridade ao s. IV a.C.2
– A cidade romana de Regina (Badaxoz)
• Pantano de *Proserpina (*Mérida)il, Pantano de *Cornalvo (*Méri
A construción dunha ponte romana
A ENXEÑERÍA ROMANA: A ponte-acueduto sobre o río Gard (Nimes, Francia)
Ponte romana de Salamanca
Ponte romana de Córdoba
Ponte de Alcántara (sobre o río Teixo)
Ponte romana (Madrigal de la Vera)
O acueduto de Segovia
Acueduto dos Milagros (Mérida)
Construído sobre tres andares de arcos realizados en pedra e ladrillo