Post on 28-Sep-2018
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
2
ESTADIAJE DEL CÁNCER DE CABEZA Y CUELLO
Labio y cavidad oral
Tumor primario (T)
Tx El tumor primario no puede ser valorado.
T0 No hay evidencia del tumor primario.
Tis Carcinoma in situ.
T1 Tumor de 2 cm o menos de dimensión máxima.
T2 Tumor mayor de 2 cm pero no mayor de 4 cm de dimensión máxima.
T3 Tumor mayor de 4 cm de dimensión máxima.
T4a (Labio): tumor que invade el hueso cortical, nervio alveolar inferior, suelo de boca o piel de la cara (ej: barbilla o nariz).
(Cavidad oral): Tumor que invade estructuras adyacentes (ej: hueso cortical, musculatura extrínseca de la lengua [músculo geniogloso, hiogloso,
palatogloso y estilogloso], seno maxilar, piel de la cara).
T4b Tumor que invade el espacio masticador, láminas pterigoideas o base de cráneo y/o afecta la arteria carótida interna.
*Nota: La erosión superficial del hueso o del alveolo dentario por tumor primario de encía no es suficiente para clasificar un tumor como T4.
Ganglios linfáticos regionales (N)
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
N1 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral de 3 cm o menos de dimensión máxima.
N2 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en múltiples
ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales,
ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2a Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2b Metástasis en múltiples ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2c Metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
3
N3 Metástasis en un ganglio linfático mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Metástasis a distancia (M)
Mx No pueden valorarse las metástasis a distancia.
M0 No hay metástasis a distancia.
M1 Hay metástasis a distancia.
Estadios
Estadio 0 Tis N0 M0
Estadio I T1 N0 M0
Estadio II T2 N0 M0
Estadio III T3 N0 M0
T1 N1 M0
T2 N1 M0
T3 N1 M0
Estadio IVA T4a N0 M0
T4a N1 M0
T1 N2 M0
T2 N2 M0
T3 N2 M0
T4a N2 M0
Estadio IVB Cualquier T N3 M0
T4b Cualquier N M0
Estadio IVC Cualquier T Cualquier N M1
Grado histológico
Gx El grado histológico no puede ser valorado.
G1 Bien diferenciado.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
4
G2 Moderadamente diferenciado.
G3 Pobremente diferenciado.
Figura: Estadios ganglionares
No hay ganglios Ganglio ipsilateral único < 3 cm
Ganglio ipsilateral único > 3 cm, < 6 cm
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
5
Cualquier ganglio > 6 cm
Figura: Estadios ganglionares
Ganglio bilateral/contralateral
< 6 cm
Ganglio ipsilateral múltiple < 6 cm
Faringe (nasofaringe, orofaringe e hipofaringe).
Tumor primario (T)
Tx El tumor primario no puede valorarse.
T0 No hay evidencia del tumor primario.
Tis Carcinoma in situ.
Nasofaringe
T1 Tumor limitado a la nasofaringe.
T2 Tumor que se extiende a los tejidos blandos.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
6
T2a Tumor que se extiende a la orofaringe y/o cavidad nasal sin extensión parafaríngea*.
T2b Cualquier tumor con extensión parafaríngea*.
T3 Tumor que invade las estructuras óseas o los senos paranasales.
T4 Tumor con extensión intracraneal y/o afectación de los nervios craneales, fosa infratemporal, hipofaringe, órbita o espacio masticador.
*Nota: La extensión parafaríngea implica infiltración posterolateral del tumor a través de la fascia faringobasilar.
Orofaringe
T1 Tumor de 2 cm o menos de dimensión máxima.
T2 Tumor mayor de 2 cm pero no mayor de 4 cm de dimensión máxima.
T3 Tumor mayor de 4 cm de dimensión máxima.
T4a Tumor que invade la laringe, musculatura extrínseca de la lengua, músculo pterigoideo medial, paladar duro o mandíbula.
T4b Tumor que invade músculo pterigoideo lateral, láminas pterigoideas, pared lateral de nasofaringe o base de cráneo o afecta la carótida interna.
Hipofaringe
T1 Tumor limitado a una sublocalización de la hipofaringe y de 2 cm o menos en su mayor dimensión.
T2 Tumor que invade más de una sublocalización de la hipofaringe o tejidos adyacentes, o que mide más de 2 cm pero no más de 4 cm en su mayor
dimensión sin fijación de la hemilaringe.
T3 Tumor mayor de 4 cm en su mayor dimensión o con fijación de la hemilaringe.
T4a Tumor que invade cartílago cricoides o tiroides, hueso hioides, glándula tiroides, esófago o el compartimento central de tejidos blandos*.
T4b Tumor que invade la fascia prevertebral, afecta la carótida interna o afecta las estructuras mediastínicas.
*Nota: El compartimento central de tejidos blandos incluye la musculatura prelaríngea y la grasa subcutánea.
Ganglios linfáticos regionales
Nasofaringe
La distribución y el impacto sobre el pronóstico de la enfermedad de la afectación de los ganglios linfáticos regionales en el cáncer de nasofaringe,
particularmente el tipo indiferenciado, son diferentes del resto de los tumores de mucosa de cabeza y cuello y justifican la justifican la utilización de un sistema de
clasificación “N” diferente.
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
7
N1 Metástasis unilateral en ganglio(s) linfático(s), de 6 cm o menos de dimensión máxima, por encima de la fosa supraclavicular*.
N2 Metástasis bilateral en ganglio(s) linfático(s) de 6 cm o menos de dimensión máxima, por encima de la fosa supraclavicular.
N3 Metástasis en ganglio(s) linfático(s) mayor de 6 cm y/o extensión a la fosa supraclavicular.
N3a Metástasis en ganglio(s) linfático(s) mayores de 6 cm de dimensión máxima.
N3b Extensión a la fosa supraclavicular**.
*Nota: Los ganglios en la línea media se consideran ganglios homolaterales.
**Nota: La afectación de la fosa supraclavicular es importante para el estadiaje del cáncer de nasofaringe. Es la región triangular descrita originalmente por
Ho. Se define por tres puntos: el borde superior del extremo external de la clavícula; el borde superior del extremo lateral de la clavícula; el punto
donde el cuello contacta con el hombro. Esta zona puede incluir parte más distal de los triángulo IV y V. Todos los casos con ganglios en la fosa
supraclavicular (todos o parte de ellos) se consideran N3b.
Orofaringe e hipofaringe
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
N1 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral de 3 cm o menos de dimensión máxima.
N2 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en múltiples
ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales,
ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2a Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2b Metástasis en múltiples ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2c Metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N3 Metástasis en un ganglio linfático mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Metástasis a distancia (M)
Mx No pueden valorarse las metástasis a distancia.
M0 No hay metástasis a distancia.
M1 Hay metástasis a distancia.
Estadios: Nasofaringe
Estadio 0 Tis N0 M0
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
8
Estadio I T1 N0 M0
Estadio IIA T2a N0 M0
Estadio IIB T1 N1 M0
T2 N1 M0
T2a N1 M0
T2b N0 M0
T2b N1 M0
Estadio III T1 N2 M0
T2a N2 M0
T2b N2 M0
T3 N0 M0
T3 N1 M0
T3 N2 M0
Estadio IVA T4 N0 M0
T4 N1 M0
T4 N2 M0
Estadio IV B Cualquier T N3 M0
Estadio IV C Cualquier T Cualquier N M1
Estadios: Orofaringe e hipofaringe
Estadio 0 Tis N0 M0
Estadio I T1 N0 M0
Estadio II T2 N0 M0
Estadio III T3 N0 M0
T1 N1 M0
T2 N1 M0
T3 N1 M0
Estadio IVA T4a N0 M0
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
9
T4a N1 M0
T1 N2 M0
T2 N2 M0
T3 N2 M0
T4a N2 M0
Estadio IVB Cualquier T N3 M0
T4b Cualquier N M0
Estadio IVC Cualquier T Cualquier N M1
Grado histológico (orofaringe, hipofaringe)
Gx El grado histológico no puede ser valorado.
G1 Bien diferenciado.
G2 Moderadamente diferenciado.
G3 Pobremente diferenciado.
Laringe.
Tumor primario (T)
Tx El tumor primario no puede ser valorado.
T0 No hay evidencia del tumor primario.
Tis Carcinoma in situ.
Supraglotis
T1 Tumor limitado a una sublocalización de la supraglotis con movilidad normal de la cuerda vocal.
T2 Tumor que invade mucosa de más de una sublocalización de la supraglotis o glotis o region fuera de la supraglotis (ej: mucosa de la base de
lengua, vallecula, pared medial de seno piriforme) sin fijación de las cuerdas vocales.
T3 Tumor limitado a la laringe con fijación de cuerda vocal y/o invade alguna de las siguientes zonas: área postcricoidea, tejidos preepiglóticos,
espacio paraglótico, y/o erosión pequeña del cartílago tiroides (ej: pericondrio interno).
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
10
T4a Tumor que invade a través del cartílago tiroides y/o invade tejidos más allá de la laringe (ej: tráquea, partes blandas del cuello, musculatura
extrínseca de la lengua, músculos prelaríngeos, tiroides o esófago).
T4b El tumor invade el espacio prevertebral, afecta la arteria carótida o invade las estructuras mediastínicas.
Glotis
T1 Tumor limitado a la/s cuerda/s vocal/es (puede afectar la comisura anterior o la posterior) con movilidad normal.
T1a Tumor limitado a una cuerda vocal.
T1b El tumor afecta a ambas cuerdas vocales.
T2 Tumor que se extiende a supraglotis y/o subglotis, y/o alteración de la movilidad de la cuerdas vocales sin paralizarlas.
T3 Tumor limitado a la laringe con fijación de la cuerda vocal y/o invade espacio paraglótico, y/o con erosión pequeña del cartílago tiroides (ej:
pericondrio interno).
T4a Tumor que invade a través del cartílago tiroides y/o invade los tejidos más allá de la laringe (ej: tráquea, partes blandas del cuello, musculatura
extrínseca de la lengua, músculos prelaríngeos, tiroides o esófago).
T4b Tumor que invade espacio prevertebral, afecta carótida interna o invade estructuras mediastínicas.
Subglotis
T1 Tumor limitado a la subglotis.
T2 Tumor que se extiende a la(s) cuerda(s) vocal(es) con movilidad normal o disminuida.
T3 Tumor limitado a la laringe con fijación de cuerdas vocales.
T4a Tumor que invade cartílago cricoides o tiroides y/o invade tejidos más allá de la laringe (ej: tráquea, partes blandas del cuello musculatura
extrínseca de la lengua, músculo prelaríngeos, tiroides o esófago).
T4b Tumor que invade el espacio prevertebral, afecta a la carótida interna o invade estructuras mediastínicas.
Ganglio linfáticos regionales
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
N1 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral de 3 cm o menos de dimensión máxima.
N2 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en múltiples
ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales,
ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2a Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
11
N2b Metástasis en múltiples ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2c Metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N3 Metástasis en un ganglio linfático mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Metástasis a distancia (M)
Mx No pueden valorarse las metástasis a distancia.
M0 No hay metástasis a distancia.
M1 Hay metástasis a distancia.
Estadios: Laringe
Estadio 0 Tis N0 M0
Estadio I T1 N0 M0
Estadio II T2 N0 M0
Estadio III T3 N0 M0
T1 N1 M0
T2 N1 M0
T3 N1 M0
Estadio IVA T4a N0 M0
T4a N1 M0
T1 N2 M0
T2 N2 M0
T3 N2 M0
T4a N2 M0
Estadio IVB Cualquier T N3 M0
T4b Cualquier N M0
Estadio IVC Cualquier T Cualquier N M1
Grado histológico
Gx El grado histológico no puede ser valorado.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
12
G1 Bien diferenciado.
G2 Moderadamente diferenciado.
G3 Pobremente diferenciado.
Cavidad nasal y senos paranasales.
Tumor primario (T)
Tx El tumor primario no puede valorarse.
T0 No hay evidencia del tumor primario.
Tis Carcinoma in situ.
Seno maxilar
T1 Tumor limitado a la mucosa del seno maxilar sin erosión ni destrucción ósea.
T2 Tumor que produce erosión o destrucción ósea incluyendo extensión al paladar duro y/o meato nasal medio, excepto extensión a la pared posterior
del seno maxilar y láminas pterigoideas.
T3 Tumor que invade cualquiera de las siguientes estructuras: pared ósea posterior del seno maxilar, tejido celular subcutáneo, suelo y pared medial
de órbita, fosa pterigoidea, seno etmoidal.
T4a Tumor que invade contenido orbitario anterior, piel o mejilla, láminas pterigoideas, fosa infratemporal, lámina cribiforme, seno esfenoidal y seno
frontal.
T4b Tumor que invade cualquiera de las siguientes estructuras: apex orbitario, dura, cerebro, fosa craneal media, nervios craneales a parte de la
subdivisión (V2) del nervio trigémino, nasofaringe o clivus.
Cavidad nasal y seno etmoidal
T1 Tumor limitado a una sublocalización, con o sin afectación ósea.
T2 Tumor que afecta a dos sublocalizaciones de una misma región o se extiende y afecta a una región adyacente dentro del complejo nasoetmoidal,
con o sin afectación ósea.
T3 Tumor que se extiende a pared medial o suelo de órbita, seno maxilar, paladar o lámina cribiforme.
T4a Tumor que invade alguna de las siguientes estructuras: contenido orbitario anterior, piel de nariz o mejilla, extensión mínima a fosa craneal anterior,
láminas pterigoideas, esfenoides o seno frontal.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
13
T4b Tumor que invade alguna de las siguientes estructuras: apex orbitario, dura, cerebro, fosa craneal media, pares craneales distintos de la rama V2,
nasofaringe o clivus.
Ganglio linfáticos regionales
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
N1 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral de 3 cm o menos de dimensión máxima.
N2 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en múltiples
ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales,
ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2a Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2b Metástasis en múltiples ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2c Metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N3 Metástasis en un ganglio linfático mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Metástasis a distancia (M)
Mx No pueden valorarse las metástasis a distancia.
M0 No hay metástasis a distancia.
M1 Hay metástasis a distancia.
Estadios: Cavidad nasal y senos paranasales
Estadio 0 Tis N0 M0
Estadio I T1 N0 M0
Estadio II T2 N0 M0
Estadio III T3 N0 M0
T1 N1 M0
T2 N1 M0
T3 N1 M0
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
14
Estadio IVA T4a N0 M0
T4a N1 M0
T1 N2 M0
T2 N2 M0
T3 N2 M0
T4a N2 M0
Estadio IVB Cualquier T N3 M0
T4b Cualquier N M0
Estadio IVC Cualquier T Cualquier N M1
Grado histológico
Gx El grado histológico no puede ser valorado.
G1 Bien diferenciado.
G2 Moderadamente diferenciado.
G3 Pobremente diferenciado.
Glándulas salivales mayores (parótida, submaxilar, sublingual).
Esta clasificación sólo se aplica a los carcinomas de las glándulas salivales mayores: parótida (C07.9), submaxilar (submandibular) (C08.0) y sublingual
(C08.1). Los tumores que se originan en las glándulas salivales menores no se incluyen en esta clasificación, sino en su localización anatómica de origen, por
ejemplo, lengua.
Tumor primario (T)
Tx El tumor primario no puede ser valorado.
T0 No hay evidencia del tumor primario.
Tis Carcinoma in situ.
T1 Tumor de 2 cm o menos de dimensión máxima sin extensión extraparenquimatosa.
T2 Tumor mayor de 2 cm pero no mayor de 4 cm de dimensión máxima sin extensión extraparenquimatosa.
T3 Tumor mayor de 4 cm de dimensión máxima y/o con extensión extraparenquimatosa.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
15
T4a Tumor que invade la piel, mandíbula, conducto auditivo externo y/o nervio facial.
T4b Tumor que invade base de cráneo y/o láminas pterigoideas y/o afecta la arteria carótida.
*Nota: La extensión extraparenquimatosa es la evidencia clínica o macroscópica de afectación de tejidos blandos. La afectación microscópica sola no se
considera extensión extraparenquimatosa en la clasificación “T”.
Ganglio linfáticos regionales
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
N1 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral de 3 cm o menos de dimensión máxima.
N2 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en múltiples
ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales,
ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2a Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2b Metástasis en múltiples ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2c Metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N3 Metástasis en un ganglio linfático mayor de 6 cm de dimensión máxima.
Metástasis a distancia (M)
Mx No pueden valorarse las metástasis a distancia.
M0 No hay metástasis a distancia.
M1 Hay metástasis a distancia.
Estadios: Glándulas salivales
Estadio I T1 N0 M0
Estadio II T2 N0 M0
Estadio III T3 N0 M0
T1 N1 M0
T2 N1 M0
T3 N1 M0
Estadio IVA T4a N0 M0
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
16
T4a N1 M0
T1 N2 M0
T2 N2 M0
T3 N2 M0
T4a N2 M0
Estadio IVB Cualquier T N3 M0
T4b Cualquier N M0
Estadio IVC Cualquier T Cualquier N M1
Metástasis ganglionar de primario desconocido
No existe una clasificación tumoral T del primario desconocido por definición.
Ganglios linfáticos regionales (N)
Nx Los ganglios linfáticos regionales no pueden ser valorados.
N0 No metástasis en ganglios linfáticos regionales.
N1 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral de 3 cm o menos de dimensión máxima.
N2 Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en múltiples
ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima. O metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales,
ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2a Metástasis en un único ganglio linfático homolateral mayor de 3 cm pero no mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2b Metástasis en múltiples ganglios linfáticos homolaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N2c Metástasis en ganglios linfáticos bilaterales o contralaterales, ninguna mayor de 6 cm de dimensión máxima.
N3 Metástasis en un ganglio linfático mayor de 6 cm de dimensión máxima.
En todos los estadiajes N se puede utilizar una designación “U” o “L” que indique metástasis por encima del borde bajo del cricoides (U) o por debajo del borde bajo
del cricoides “L”.
Metástasis a distancia (M)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
17
Mx No pueden valorarse las metástasis a distancia.
M0 No hay metástasis a distancia.
M1 Hay metástasis a distancia.
ALGORITMO DE DIAGNÓSTICO RADIOLÓGICO
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
18
D ia g n ó s t ic o r a d io ló g ic o
R X T O R A X ( P A y L ) T A C c o n c o n t ra s t e iv
T A C d e tó r a x
IN F O R M E R A D IO L Ó G IC O
D I A G N Ó S T I C O C L ÍN I C O
S i p a to lo g ía
N o a le r g ia a c o n tr a s te io d a d o A le r g ia a c o n tr a s te io d a d o
R M *
S i n o h a y d u d a s e n la e x te n s ió n
S i h a y d u d a s e n la e x te n s ió n
E C O c o n p u n c ió n
* Cuando se considere necesaria para completar la TAC
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
19
ALGORITMOS DE TRATAMIENTO
Cáncer de labioHistoria clínica, exploración física
Biopsia
Rx de tórax
Si está indicado: ortopantomografía, TC, RMN, ECO
Evaluación dental
Preanestesia
T1- T2, N0 T3- T4, N0
Cualquier T, N1-3
Irresecable
Tratamiento del cáncer de labio, estadios iniciales
Tratamiento del cáncer de labio, estadios avanzados
Tratamiento estadios avanzados de cabeza y cuello
Candidato a cirugía Alto riesgo quirúrgico
Tratamiento radioterápico definitivo en el primario y cuello
ó Quimio/RT
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
20
Cáncer de labio
Excisión quirúrgica
y reconstrucción
Radioterapia externa >= 50 Gy + braquiterapia ó
Braquiterapia solo ó
Radioterapia externa >= 66 Gy
Tumor residual o recurrente post-radioterapia
Excisión quirúrgica
y reconstrucción
T1- T2, N0
Márgenes positivos Invasión perineural/vascular/linfática
No factores histopatológicos de riesgo
Reexcisión ó
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia (cat. 3)
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia (cat. 3)
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años.
ó
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
21
Cáncer de labio
Excisión quirúrgicaRadioterapia externa +/-Braquiterapia
Respuesta completa tumor primario
Vaciamiento cervical (cat 3 para selectivo vs radical)
T3- T4a, N0
Cualquier T, N1-3
N0 N1, N2a-b, N3 N2c (bilateral)
Excisión + reconstrucción del primario +/- vaciamiento cervical uni o bilateralselectivo
Un ganglio positivo sin factores histopatológicos de riesgo
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años.
Respuesta incompleta tumor primario
Radioterapia
Excisión + reconstrucción del primario, vaciamiento cervical terapéutico ipsilateral +/-vaciamiento cervical contralateral selectivo
Excisión + reconstrucción del primario, vaciamiento cervical terapéutico bilateral
Radioterapia adyuvante opcional
Masa residual cervical Respuesta completa cervical
N1(estadio inicial) N2-3 (estadio inicial)
Observación
Observación ó
Vaciamiento cervical (cat 3 para selectivo vs radical)
Cirugía de rescate+ vaciamiento cervical
Candidato a cirugía
Quimio/radioterapia (cat 1)
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más factores menores b
Factores adversos menores b < 2
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.
b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
22
Cáncer de cavidad oralHistoria clínica, exploración física, Biopsia
Rx de tórax ó TAC torácico, exploración ORL
Si está indicado: ortopantomografía, ECO, TC, RMN
Evaluación dental
Estudio de preanestesia
Exploración bajo anestesia general (si estuviera indicado)
T1- T2, N0
T3, N0
resecable
T4, cualquier N
resecable
T1- T3, N1-3
resecable
Irresecable
Resecable
Alto riesgo quirúrgico
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
23
Cáncer de cavidad oral
Excisión quirúrgica del primario (preferible) y reconstrucción +/-vaciamiento cervical selectivo uni o bilateral
Radioterapia externa +/-Braquiterapia
≥ 70 Gy al primario
≥ 50 Gy cuello de riesgo
T1- T2, N0
Un ganglio positivo sin factores histopatológicos de riesgo
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años.
Radioterapia adyuvanteRadioterapia adyuvante opcional
ó
T3, N0
Excisión quirúrgica del primario y reconstrucción
+ vaciamiento cervical selectivo uni o bilateral
Radioterapia adyuvante
Enfermedad residual
Cirugía de rescate
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más factores menores b
Factores adversos menores b < 2
Factores adversosFactores adversos
Sin factores adversos
Quimio/radioterapia (cat 1)
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más factores menores b
Factores adversos menores b < 2
Quimio/radioterapia (cat 1)
Radioterapia adyuvante opcional
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.
b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
24
C áncer de cav idad o ral
Excis ión qu irú rg ica de l prima r io (p re fer ib le ) y reconstrucc ión +/- vaciamien to ce rvica l se lectivo un i o b ilatera l
Rad io terap ia exte rna +/-Braqu iterap ia +/-vaciamien to ce rv ica l
T1-3 , N 1-3
resecab le
N1 , N2a-b , N3
SEG UIMIE NT O : Exp lo ración fís ica cada 3 meses du ran te e l pr ime r año , cada 4 meses duran te e l segundo año, cada 6 meses duran tes los restantes 3 a 5 años. Revis ión anua l a partir de los 5 años.
Excis ió n d e l p rim a rio , va cia m ie n to ce rvica l h o m o la te ra l te ra p é u tico +/-va cia m ie n to ce rvica l co n tra la te ra l s e le ctivo
R e co n s tru cción
Rad io terap ia adyuvante opciona l
Q u imio te rap ia / rad io te rap ia (ca t. 3)
Enf ermed ad res idual c erv ic al
N2c (b ilatera l)
E xcis ió n d e l p rim a rio , va cia m ie n to ce rvica l b ila te ra l te ra p é u tico
R e co n s tru cción
Un gang lio positivo sin facto res h is topa to lóg icos de r iesgo
Q uimio /rad io te rap ia (ca t 1)
Res pues ta c omp leta tumor pr imario
Res pues ta c ompleta c erv ic al
N1(es tadio in ic ia l)
Obs erv ac ión
V ac iamiento c erv ic al (c at 3 para s elec tiv a v s radic al)
N2-3 (es tadio in ic ia l)
Enf ermed ad res idual tu mor pr imario
Cirug ía d e res c ate+ v ac iamiento c erv ic al
Obs erv ac ión ó
V ac iamiento c erv ic al (c at 3 para s elec tiv o vs radic al)
ó
Rev alorar a los 45-50 Gy
Fac tores adv ers os may ores a (uno o dos ) ó 2 ó más f ac tores menores b
Fac tores adv ers os
Fac tores adv ers os menores b < 2
Rad io terap ia adyuvante
a Fac tores adv ers os may ores : inv as ión gang lio nar ex trac aps u lar y /o márgenes quirúrgic os af ec tos .
b Fac tores adv ers os menores : pT3 ó pT 4, múlt ip les gang lios a f ec tos (s in inv as ión ex trac aps ular) N2 ó N3, af ec tac ión ganglionar en n iv eles IV ó V , inv as ión v as c ular ó per ineural.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
25
C á n c e r d e c a v id ad o ra l
E xc is ión qu irú rg ic a d e l p rim a rio (p re fe rib le p a ra in va s ió n ós ea )
T 4 , c u a lq u ie r N
res ec a b le
S E G U IM IE N T O : E xp lo ra c ió n fís ica ca d a 3 m e s es d u ra n te e l p rim e r a ñ o , c ad a 4 m es es du ra nte e l s eg u nd o a ñ o , c ad a 6 m es es du ra n tes lo s re s ta n te s 3 a 5 añ os . R e vis ión an u al a p a rti r de los 5 a ño s .
C a ra c te r ís t ica s h is to p a to ló g ic a s a d ve rsa s (m á rg e ne s p o s it ivo s e in va s ió n p e r in e ura l)
Q u im iote ra p ia / ra d io te ra p ia (c a t. 3 )
Q u im io/ra d io te ra p ia (ca t 1 )
ó R a dio te rap ia
ó
C a ra c te r ís t ica s h is to p a to ló g ic a s n o a d ve rsa s
R es ec a b le
A lto r ie s g o q u irú rg ic o
R e sp ue sta co m p le ta tum o r p r im a r io
E nfe rm e d a d re s id ua l tum o r p r im a r io
E nfe rm e d a d re s id ua l ce rvica l
V a c ia m ie nto ce rv ica l (ca t 3 p a ra se le c t ivo vs ra d ica l)
R e sp ue sta co m p le ta ce rv ica l
N1 (e s ta d io inic ia l) N2 -3 (e s ta d io inic ia l)
O b se rva c ió nO b se rva c ió n ó
V a c ia m ie nto ce rv ica l ( ca t 3 p a ra se le c t ivo vs ra d ica l)
C iru g ía d e re sca te + va c ia m ie nto ce rvica l
R a d io te ra p ia e x te rn a + / -B raq ui te rap i a
ó R a d io q uim io te ra p ia
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
26
C á n c e r d e c a v id a d o ra lR a d io te ra p ia
R a d io te ra p ia d e f in it iv a
R a d io te ra p ia a d yu v a n te
P rim a rio y ad e n op atía s m ac ro sc ó p ic as :
R ad iote ra p ia e xte rn a ≥ 7 0 G y (1 .8 -2 .0 G y/d í a )
ó R ad iote ra p ia e xte rn a ≥ 5 0 G y +
b raq u itera p ia
C u ello:
N iv ele s g an g lion a re s d e b ajo rie sg o
≥ 50 G y (2 .0 G y/ d ía)
P rim a rio:
6 0 -7 0 G y (1 .8 -2 .0 G y/d ía)
C u ello:
N iv eles g an g lion a re s d e a lto riesg o
≥ 6 0 G y (2 .0 G y/d í a )
N iv eles g an g lion a re s d e b ajo rie sg o
≥ 5 0 G y (2 .0 G y/ d ía)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
27
C á n c e r d e N a so fa r in g e
S E G U IM IE N TO : E xp lorac ión f ís ica cad a 3 m eses du ran te e l pr im er añ o, cad a 4 m eses du ran te e l se gun do año, c ad a 6 m eses du ran tes los res tan tes 3 a 5 añ os. R evis ión anu al a p artir de los 5 añ os .
Ra d io te ra pia Ra d icalsobr e N asofar in ge y cad enas gan glionar es cer vica les
V aciam ien to ce rvical
T1 - N 0,
P e que ñ o T2- N 0
S i respu es ta c om p leta
Q uim io /ra d io tera pia conc o m ita n te
Q u im io te rap ia ad yu v an te
R es p ues ta c om ple ta c ervic a l M asa res id ual cerv ical
O bservac ión
H is tor ia C lín ica, e xp loración F ís ica B iop s iaR x T órax (s i es tá ind icad o T A C T órax)T A C con contras te + /- R ME valuac ión d en ta lE s tud io d e E xte ns ión I ( tórax , h íg ad o H ueso)
T1 , N1 -3
T2 -4 , C ua lqu ie r N
C u alq u ie rT ,
C u alq u ie r N
M 1
Q uim io tera pia
R a d io te ra pia Ra d icalsobr e N asofar in ge y cad enas gan glion ares cer vica les
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
28
C áncer de nasofaringe
R ad io terap ia defin itiv a
P rimario y adeno patías m acroscópicas:
≥66 G y (1,8- 2.0 G y/día)
Cuello :
N iveles ganglio nares de ba jo riesgo
≥ 50 G y (1,8-2.0 G y/ día)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
29
Cáncer de orofaringeHistoria clínica, exploración física, Biopsia
Rx de tórax ó TAC torácico
Si está indicado: ortopantomografía, ECO, TC, RMN
Evaluación dental
Estudio de preanestesia
Exploración bajo anestesia general (si estuviera indicado)
T1- T2, N0-1
T3-T4 N0
Cualquier T, N2-3
T3-4, N+
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
30
Cáncer de orofaringe
Excisión quirúrgica del primario y reconstrucción +/- vaciamiento cervical uni o bilateral
Radioterapia externa +/-Braquiterapia (cat 2B)
ó Quimio/radioterapia (cat 3) (T2, N1 sólo)
T1- T2, N0-1
Un ganglio positivo sin factores histopatológicos de riesgo
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
Radioterapia adyuvante opcional
ó
Quimio/radioterapia (cat. 1)Enfermedad residual
Cirugía de rescate
Ganglios negativos y sin factores histopatológicos de riesgo
Primario controlado
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más factores menores b
Factores adversos
Factores adversos menores < 2 b
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Radioterapia adyuvante
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
31
Cáncer de orofaringe
Cirugía
T3-4, N0
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
Quimioterapia de inducción seguido de Quimioterapia/ radioterapia (cat. 3)
Respuesta completa tumor primario
Enfermedad residual tumor primario
ó
Cirugía de rescate
No factores adversos
Factores adversos
Tratamiento sistémico concurrente/RT (cat1)
Respuesta completa
Respuesta incompleta
Cirugía de rescate
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más factores menores b
Factores adversos menores < 2 b
Quimio/radioterapia (cat. 1)
Radioterapia adyuvante
Radioterapia adyuvante
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
32
Cáncer de orofaringe
Cirugía del primario y el cuello
Cualquier T3-4, N+
Cualquier T, N2-3
N1, N2a-b, N3
Excisión del primario, vaciamiento cervical homolateral o bilateral terapéutico
Reconstrucción
Radioterapia
ó Quimio/radioterapia (cat 1)
Quimioterapia/ radioterapia (cat. 1)
Enfermedad residual cervical
N2c (bilateral)
Excisión del primario, vaciamiento cervical bilateral terapéutico
Reconstrucción
Respuesta completa tumor primario
Respuesta completa cervical
N1(estadio inicial)
Observación
Vaciamiento cervical (cat 3 para selectiva vs radical)
N2-3 (estadio inicial)
Enfermedad residual tumor primario
Cirugía de rescate+ vaciamiento cervical +
Reconstrucción
Observación ó
Vaciamiento cervical (cat 3 para selectivo vs radical)
ó
Quimioterapia de inducción seguido de QT/RT (cat. 3)
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
33
Cáncer de hipofaringeHistoria clínica, exploración física, Biopsia
Rx de tórax ó TAC torácico
Si está indicado: ortopantomografía, ECO, TC, RMN
Evaluación dental
Estudio de preanestesia
Exploración bajo anestesia general (si estuviera indicado)
T1, N0-1, pequeños T2, N0
T1, N2-3; T2-4a, cualquier N
Irresecables
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
34
Cáncer de hipofaringe
E xcisión quirúrgica laringofaringectom ía parcial +/- vaciamiento cervical uni o bilateral
Radioterapia definitiva
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el prim er año, cada 4 m eses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 m eses si se irradia el cuello.
ó
Quim io/radioterapia (cat. 1 )
Enfermedad residual
Cirugía de rescate + vaciam iento cervical
Gang lios negativos y s in factores histopatológicos de riesgo
Respuesta com pleta del primario
T1, N0-1, pequeños T2, N0
Respuesta completa cervical
Enfermedad residual cervical
Vaciam iento cervica l (cat 3 para selectiva vs radical)
Observación
Factores adversos
Factores adversos m ayores a (uno o dos) ó 2 ó más factores menores b
Factores adversos menores < 2 b
Radioterapia adyuvante
a Factores adversos m ayores: invasión ganglionar extracapsular y/o m árgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos m enores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
35
Cáncer de hipofaringe
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
Quimio/radioterapia (cat. 1)
T1, N2-3; T2-3, cualquier N
Quimioterapia de inducción (2 ciclos) (cat 1)
Faringolaringectomía total + vaciamiento cervical
Ver cuadro de respuesta a quimioterapia de
inducción
Factores adversosNo factores adversos
Radioterapia adyuvante
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos menores < 2 b
Radioterapia adyuvante
ó
Quimioterapia/RT sistémica concurrente (cat 2B)
Respuesta completa del primario
Respuesta incompleta del primario
Cirugía de rescate y vaciamiento cervical
Tumor residual cervical
Vaciamiento cervical (cat 3)
Respuesta completa cervical
N1 inicial N2-3 inicial
ObservaciónObservación ó
vaciamiento cervical (cat 3)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
36
Cáncer de hipofaringe
Menos que respuesta parcial del primario
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
Quim io/radioterapia (cat1)
Quimioterapia de inducción
Respuesta completa del primario Respuesta parcial del primario
Radioterapia radical
Masa residual cervical
Vaciamiento cervical (cat 3 para selectiva vs radical)
Respuesta completa cervical
N1(estadio inicial)
Observación
N2-3 (estadio inicial)
Observación ó
Vaciamiento cervical (cat 3 para selectivo vs radical)
CirugíaQuim ioterapia X 1 ciclo
Respuesta completa del primario
Tumor primario residual
Cirugía de rescate
No factores adversos
Factores adversos
Radioterapia adyuvante
Radioterapia adyuvante
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Factores adversos menores < 2 b
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
37
Cáncer de hipofaringe
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
Quimio/radioterapia (cat. 1)
T4a, cualquier N
Cirugía + vaciamiento cervical (preferible)
ó
Quimioterapia/RT sistémica concurrente (cat 3)
Respuesta completa del primario
Respuesta incompleta del primario
Cirugía de rescate y vaciamiento cervical
Tumor residual cervical
Vaciamiento cervical (cat 3)
Respuesta completa cervical
N1 inicial N2-3 inicial
ObservaciónObservación ó vaciamiento
cervical (cat 3)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
38
Cáncer glótico
Resección endoscópica
Displasia severa glótica
Tis glótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T1 N0
Cirugía (preferente):
Resección endoscópica
T1 glótico
T1 N+
(infrecuente)
Observación áreas ganglionares
Radioterapia (si rechazo o contraindicación de la intervención)
Observación áreas ganglionares
Cirugía (preferente):
Resección endoscópica + vaciamiento cervical uni ó bilateral
Radioterapia (si rechazo o contraindicación de la intervención)
Radioterapia postoperatoria si factores de riesgo histopatológico.
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
39
Cáncer glótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T2 N0
Cirugía (preferente):
Cordectomía endoscópica ampliada (lesión superficial) ó
Laringectomía parcial abierta +/- vaciamiento selectivo ipsilateral
T2 glótico
T2 N+
(infrecuente)
Observación áreas ganglionares
Radioterapia (si rechazo o contraindicación de la intervención)
Observación áreas ganglionares
Cirugía (preferente):
Cordectomía endoscópica ampliada ó
Laringectomía parcial abierta + vaciamiento uni o bilateral.
Radioterapia (si rechazo o contraindicación de la intervención)
Radioterapia postoperatoria si factores de riesgo histopatológico.
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
40
Cáncer glótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T3 N0
Cirugía: Laringectomía total + hemitiroidectomía ipsilateral + vaciamiento selectivo uni o bilateral
T3 glótico
T3 N1, N2-3
Observación
Quimio/radioterapia concomitante
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Quimio/radioterapia (cat 1)
Factores de riesgo histopatológico adversos.
No Si
Cirugía: Laringectomía total + hemitiroidectomía ipsilateral + vaciamiento unio bilateral
Quimio/radioterapia concomitante
Quimio/radioterapia concomitante
T3 N1
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Factores de riesgo histopatológico adversos.
No
Observación
Si
Quimio/radioterapia (cat 1)
+/- Quimioterapia de inducción.
Laringectomía total + hemitiroidectomía ipsilateral+ vaciamiento uni o bilateral
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Sin rasgos histológicos desfavorables
Quimio/radioterapia (cat 1)
RT
Con rasgos histológicos desfavorables
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó
2 ó más factores menores b
RTRT RT
Factores adversos
menores < 2 bFactores adversos
menores < 2 b
Factores adversos
menores < 2 b
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
41
Cáncer glótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T4a N0
+/- Quimioterapia Laringectomía total + hemitiroidectomía ipsilateral+ vaciamiento selectivo uni o bilateral
T4 glótico
T4a N1, N2-3
Radioterapia
Quimio/radioterapia concomitante
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia
Factores de riesgo histopatológico adversos.
No Si
Quimio/radioterapia concomitante
+/- Quimioterapia de inducción.
Laringectomía total + hemitiroidectomía ipsilateral+ vaciamiento uni o bilateral
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Sin rasgos histológicos desfavorables
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia
Radioterapia
Con rasgos histológicos desfavorables
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
42
Cáncer supraglótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T1-2 N0
Radioterapia opcional
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Radioterapia (cat 2B) ó
Quimio/radioterapia (cat 2B)
Factores de riesgo histopatológico adversos.
No Si
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedadSin rasgos
histológicos desfavorables
Radioterapia
Con rasgos histológicos desfavorables
T1-2 N+
3º Opción conservadora: Quimio/radioterapia concomitante
Opción conservadora:
Radioterapia radical
1º Opción quirúrgica: Laringectomía supraglótica abierta ó endoscópica + vaciamiento bilateral.
2º Opción mixta: Vaciamiento cervical bilateral + radioterapia radical en laringe y cuello.
Opción quirúrgica: Resección endoscópica láser ó laringectomía parcial supraglótica + vaciamiento bilateral diferido.
Radioterapia (cat 2B) ó
Quimio/radioterapia (cat 2B)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
43
Cáncer supraglótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T3-4 N0
Radioterapia
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Quimio/radioterapia (cat 1)
Factores de riesgo histopatológico adversos.
No Si Sin rasgos histológicos desfavorables
Quimio/radioterapia (cat 1)
Radioterapia
Con rasgos histológicos desfavorables
T3-4 N0 sin destrucción de cartílago y/o afectación leve de base de lengua.
Opción quirúrgica: laringectomía total+ hemitiroidectomía ipsi+ vaciamiento selectivo bilateral.
T3-4 N0 sin destrucción de cartílago y/o afectación leve de base de lengua.
Opción conservadora: Quimio/radioterapia concomitante
T4 N0 resecable con destrucción de cartílago, invasión importante de la base de la lengua y/o afectación cutánea.
QT neoadyuvante+ laringectomía total ampliada o no, hemitiroidectomía ipsilateral y vaciamiento selectivo bilateral + RT ó QT/RT
T4 no resecable
QT/RT
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos
menores < 2 bFactores adversos
menores < 2 b
RadioterapiaRadioterapia
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
44
Cáncer supraglótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T3-4 N+
Radioterapia
Valorar cirugía de rescate en caso de persistencia de la enfermedad
Quimio/radioterapia (cat 1)
Factores de riesgo histopatológico adversos.
No Si
Sin rasgos histológicos desfavorables
Quimio/radioterapia (cat 1)
Radioterapia
Con rasgos histológicos desfavorables
T3-4 N+ supraglótico resecable sin destrucción de cartílago y/o afectación leve de base de lengua.
Opción quirúrgica: Con o sin QT de inducción, laringectomía total ampliada o no+ hemitiroidectomía ipsi+ vaciamiento bilateral.
T3-4 N+ supraglótico resecable sin destrucción de cartílago y/o afectación leve de base de lengua.
Opción conservadora: Quimio/radioterapia concomitante
T4 N+ masivo supraglótico con destrucción cartilaginosa, invasión importante de la base de la lengua y/o afectación cutánea.
Con o sin QT de inducción, Laringectomía total ampliada o no, hemitiroidectomía ipsilateral y vaciamiento selectivo bilateral + RT ó QT/RT
T4N+ no resecable
QT/RT
a Factores adversos mayores: invasión ganglionar extracapsular y/o márgenes quirúrgicos afectos.b Factores adversos menores: pT3 ó pT4, múltiples ganglios afectos (sin invasión extracapsular) N2 ó N3, afectación ganglionar en niveles IV ó V, invasión vascular ó perineural.
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos mayores a (uno o dos) ó 2 ó más
factores menores b
Factores adversos menores < 2 b
Factores adversos menores < 2 b
Radioterapia Radioterapia
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
45
Cáncer subglótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T1 N0
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia
Opción conservadora:
RT radical en tumores potencialmente radiosensibles
Lesión unilateral: hemilaringectomía subglótica parcial + vaciamiento preventivo prelaríngeo, para y pretraqueal y supraclavicular.
QT/RT
T1 N1 T1 N2-3
Lesión bilateral: laringectomía horizontal infravestibular + vaciamiento preventivo prelaríngeo, para y pretraqueal y supraclavicular.
1º Hemilaringectomía subglótica en lesiones unilaterales y parcial infravestibular. + vaciamiento cervical
2º RT radical en el primario y en el cuello, en tumores potencialmente radiosensibles.
Radioterapia adyuvante si N+
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
46
Cáncer subglótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T2 N0
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia
Opción conservadora:
RT radical en tumores potencialmente radiosensibles
Lesión unilateral: hemilaringectomía subglótica parcial con resección cartilaginosa + vaciamiento preventivo prelaríngeo, para y pretraqueal y supraclavicular.
QT/RT
T2 N1 T2 N2-3
Lesión bilateral: hemilaringectomía horizontal infravestibular + vaciamiento preventivo prelaríngeo, para y pretraqueal y supraclavicular.
Laringectomía total + tiroidectomía + tres anillos + vaciamiento cervical ipsilateral
Radioterapia adyuvante si N+
Opción conservadora: QT/RT
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
47
Cáncer subglótico
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello.
T3 N0
Radioterapia ó
Quimio/radioterapia
QT/RT
T3 N1 T3 N2-3
T4
Con o sin QT de inducción Laringectomía total + tiroidectomía + tres anillos + vaciamiento cervical ipsilateral
Laringectomía total + tiroidectomía + tres anillos+ vaciamiento preventivoprelaríngeo, para y pretraquealy supraclavicular.
Radioterapia adyuvante
Traqueotomía Quimio/radioterapia
Traqueotomía Quimio/radioterapia
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
48
TUMORES DE SENOS MAXILARES
Exploración clínicaEndoscopia nasosinusal (ORL)Rx Tórax y Ortopantomografía
TAC/RM cabeza y cuelloExploración dental (C. Maxilofacial)
BIOPSIA(endoscópica, aguja fina)
Benigno
EXTIRPACIÓN QUIRÚRGICAAbordaje endoscópico
Despegamiento m ediofacial
Linfomas
Guías de linfomas
MALIGNO- Ca. epidermoide- Ca. indiferenciado- Adenocarcinoma- Tumor de glándula salival- Estesioneuroblastoma- Sarcoma (no rabdomiosarcoma)
T1-2, N0Todas las histologias
T3-4 N0// cualquier T, N+Todas las histologías
Guías de tratamiento
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
49
Tumor de los senos maxilaresT1-2,N0 ( todas las histologías excepto ca adenoide quístico)
Tratamiento Quirúrgico Completo
Márgenes Negativos Invasión perineural
RT ó QT/RT (cat 2B)
Márgenes positivos
Nueva resección quirúrgica
Radioterapia
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante e l primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anua l a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello .
Solicitar TAC y/o RMN basal (cat 2B)
T1-2,N0 (ca adenoide quístico)
Márgenes negativos
Considerar Radioterapia Quimio/RT (cat 2B)
Tratamiento Quirúrgico Completo
Márgenes positivos
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
50
T3, N0; T4a N0 (todas las histologías)
RESECCIÓN QUIRÚRGICA COMPLETA
CARACTERISTICAS ADVERSASInvasión perineuralMárgenes positivos
NO CARACTERISTICAS ADVERSAS
QT / RT (a primario y cuello) (Cat 2B)RT en primario y en cuello (cat 2B para
cuello) (ca epidermoide y en indiferenciados)
Tumor de los senos maxilares
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello. Solicitar TAC y/o RMN basal (cat 2B)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
51
T4 (inoperab le y todas las histologías)
1º QT/ RTó
2º RT definitivaó
3º Tratam iento sintom ático
Tumor senos M axilares
Considerar rescate qu irúrgico según respuesta
S EGUIM IE NTO: E xplorac ión física cada 3 m eses durante el prim er año, cada 4 m eses durante el segundo año, cada 6 m eses durantes los restantes 3 a 5 años. Revis ión anual a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TS H cada 6-12 m eses si se irradia el cuello. S olicitar TAC y/o RM N basal (cat 2B )
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
52
Cualquier T, N+ (extirpable)
Resección quirúrgica completa + vaciamiento cervical
Características adversas (Invasión perineural, márgenes positivos, afectación ganglionar
extracapsular)
No características adversas
QT / RT en primario y cuello(Categoria 2B)
RT en primario y cuello
Tumor de los senos Maxilares
T4b, cualquier N, (todas las histologías)
Radioterapia definitiva ó QT/RT
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello. Solicitar TAC y/o RMN basal (cat 2B)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
53
Exploración clínicaEndoscopia nasosinusal
Rx Torax TAC/RM cabeza y cuello
BIOPSIA(endoscópica)
Tratamiento incompleto
Guías de tratamiento
Tumores de seno etmoidal:- Ca epidermoide- Ca indiferenciado- Adenocarcinoma- Tumor de glándula salival- Estesioneuroblastoma-Sarcomas (no rabdomiosarcoma)
No tratado
Exploración clínicaEndoscopia nasosinusal
Rx TóraxTAC/RM cabeza y cuello
Revisión anatomía patológica
Tumor senos etmoidales
MALIGNO
Linfoma
Guía de linfomas
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
54
T 1 y T 2
R e s e cc ión q u irúr g ic a c o m p let a
R T(ad yu va n te ) ó Qu im io /R T
s i ca ra cte rís ticas a d ve rsas (m á rg en es q uirúrgicos a fe c tos e in va s ión pe rine u ra l) C a t 2 B
R T d ef in it iv a
ó
T u mo r de se n os e t mo ida le s
S EG UIM IE NT O : E xplo ra ció n físi ca cad a 3 m e se s du ran te e l p rim e r año , cad a 4 m e se s du ran te e l se gun do a ño , ca da 6 m e se s d u ra nte s l o s re sta n te s 3 a 5 añ o s. Re vi si ón an ual a p a rti r de l o s 5 a ño s. E xpl o ra ci ón en do scóp ica. TS H cad a 6 -1 2 m e se s si se i rra dia e l cu ello . S oli ci ta r T A C y/o RM N ba sa l (ca t 2B )
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
55
T3 y T4a (resecable)
Resección quirúrgica completa
Tumor de senos etmoidales
Radioterapia ó
Quimio/RT (cat 2B) si características adversas (márgenes positivos e invasión perineural)
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello. Solicitar TAC y/o RMN basal (cat 2B)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
56
Tumor irresecable
QT / RTó
RT primarioó
ensayos clínicos
Tumor de senos etmoidales
Considerar rescate quirúrgico según respuesta
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello. Solicitar TAC y/o RMN basal (cat 2B)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
57
Diagnosticado tras resección incompleta (ej. polipe ctomía, resección endoscópica...)
Tumor de senos etmoidales
Radioterapia
No evidencia de enfermedad clínica ni
radiológica
Enfermedad macroscópica residual
Cirugía (preferible)
Radioterapia
ó Quimio/RT si factores adversos (afectación de
márgenes quirúrgicos e invasión perineural) cat 2B
Radioterapia Quimio/RT Cirugía (si es posible)
óó
Radioterapia
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Exploración endoscópica. TSH cada 6-12 meses si se irradia el cuello. Solicitar TAC y/o RMN basal (cat 2B)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
58
Radioterapia en tumores de senos paranasales
RT definitiva RT adyuvante
- Primario y adenopatías macroscópicas :> 66-70 Gy (1,8-2 Gy/día)
-Cuello :Niveles ganglionares de bajo riesgo:> 50 Gy (1,8-2 Gy/día)
-Primario :> 60Gy (1,8-2 Gy/día )
-CuelloNiveles ganglionares de alto riesgo> 60Gy (1,8-2 Gy/día)
Niveles ganglionares de bajo riesgo> 50 Gy (1,8-2 Gy/día )
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
59
Cáncer de glándulas salivalesHistoria clínica, exploración física, PAAF, biopsia (cuando
esté indicado)
Rx de tórax ó TAC torácico
Si está indicado: ortopantomografía, TC, RMN (desde base de cráneo hasta clavícula), ECO
Evaluación dental
Estudio de preanestesia
Exploración bajo anestesia general (si estuviera indicado)
T1- T2, N0Irresecable
No tratamiento previo , resecable, >4 cm T3-T4 N0-N1, cualqu ier T N1-3
Recidiva
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
60
Cáncer de glándulas salivales
Excisión quirúrgica completa
No tratamiento previo, <4 cm, T1- T2, N0
Benigno o de bajo grado
Carcinoma adenoide quístico
Grado intermedio o alto
RT (cat 2B para T1) en lecho tumoral y base
de cráneo
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Radiografía de tórax si hay signos clínicos. TSH cada 6-12 meses si ha habido radioterapia en el cuello.
RT en lecho tumoral y cuello homolateral
completo
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
61
Cáncer de glándulas salivales
Radioterapia adyuvante ó QT/RT (cat 2B)
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Radiografía de tórax si hay signos clínicos. TSH cada 6-12 meses si ha habido radioterapia en el cuello.
No tratamiento previo, resecable, >4 cmT3-T4 N0-N1, cualquier T N1-3
N0 clínico N1-3 clínico
Parotidectomía Parotidectomía+ vaciamiento cervical terapéutico (bilateral en N2c)
Resección completa
Resección incompleta, masa residual
macroscópica irresecable
Radioterapia definitiva o QT/RT (cat 2B)
No características histopatológicas adversas
•Alto grado o intermedio.
•Márgenes quirúrgicos próximos.
•Invasión neural o perineural.
•Metástasis linfáticas.
•Invasión linfática/perivascular.
Parótida Tumores de otras glándulas salivales
N0 clínico N1-3 clínico
Resección radical Resección radical+ vaciamiento cervical terapéutico (bilateral en N2c)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
62
Cáncer de glándulas salivales
Resecable, locoregional o a distancia
Recidiva
Cirugía+ resección de metástasis selectiva (cat 3)
SEGUIMIENTO: Exploración física cada 3 meses durante el primer año, cada 4 meses durante el segundo año, cada 6 meses durantes los restantes 3 a 5 años. Revisión anual a partir de los 5 años. Radiografía de torax si hay signos clínicos. TSH cada 6-12 meses si hay irradiación del cuello.
RT ó
QT/RT (cat 2B) ó
QT ó
Cuidados paliativos
Irresecable, locoregional o a distancia
RT
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
63
Cáncer de glándulas salivales
Radioterapia
•Terapia con fotones/electrones
•Dosis:
•Primario: 60 Gy (1.8-2.0 Gy/día)
•Cuello: 45-54 Gy (1.8-2.0 Gy/día)
Radioterapia adyuvanteRadioterapia definitiva
Enfermedad irresecable o lesión residual macroscópica.
•Terapia con fotones/electrones
•Dosis:
•Primario y adenopatías macroscópicas: 70 Gy (1.8-2.0 Gy/día)
•Niveles ganglionares de bajo riesgo: 45-54 Gy (1.8-2.0 Gy/día)
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
64
M e tá s ta s is c e r v ic a l d e p r im a r io d e s c o n o c id o
P A A F
ó b iop s ia (s i h is top a to log ía in c ie rta )
L in fo m a C a . T iro id e s M e la n o m a
P ro to c o lo d e lin fo m a s
C a rc in o m a e p id e rm o id e , a d e n o c a rc in o m a y tu m o re s
e p ite lia le s a n a p lá s ic o s
P ro to c o lo d e c a rc ino m a d e t iro id e s
P ro to c o lo d e m e la no m a • E xp lo ra c ió n c o m p le ta d e c a b e z a y c ue llo ( in c lu ye nd o na so fa r ing o sc o p ia ).
• R a d io g ra f ía d e tó ra x.
• T A C o R M N (d e sd e b a s e d e c rá ne o ha s ta c o m ie nz o d e l tó ra x ) .
• P E T (o p c io na l) .
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
65
M etástasis cervical de prim ario desconocido
P rim ario loca lizado Gang lio en nive l I, II, III, V a lto G ang lio en nive l IV , V bajo
• Laringoscop ia d irecta, broncoscop ia, esofagoscop ia.
• TAC torác ico/ abdom ina l/ pé lvico.
• E xp lorac ión bajo anestesia genera l.
• P alpac ión e inspecc ión.
• B iopsia de zonas con síntom as c lín icos.
• A m igdalectom ía.
• Laringoscop ia d irecta y exp lo rac ión.
C arc inom a epide rm oide A denocarc inom a
V aciam iento gang liona r rad ica l
(nive les I a V )
V aciam iento gang liona r rad ica l + pa rotidectom ía (si
estuvie ra ind icado)
Pobrem ente d iferenc iado ó carc inom a escam oso no
queratin izante ó anap lásico (no tiro ideo)
V aciam iento gang liona r rad ica l
(nive les I a V )
R adiote rap ia
(cat. 3)
QT/RT
(cat.3)
Lesión residua l No lesión residua l
O bservac iónV aciam iento gang liona r rad ica l Tratam iento
Tratam iento postquirúrg ico
Radiote rap ia cervica l so lo
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
66
Metástasis cervical de primario desconocido
Nivel I
N1
Nivel V bajoNivel IVNivel II, III, V
alto
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT a cavidad oral, anillo de W aldeyer, orofaringe, ambos
lados del cuello
ó óó ó
RT a nasofaringe, ambos lados del
cuello, hipofaringe, laringe, orofaringe
RT al anillo de Waldeyer, laringe, hipofaringe, ambos
lados del cuello
RT a laringe, hipofaringe, ambos
lados del cuello
Tratamiento postquirúrgico para carcinoma epidermoide, pobremente diferenciado ó anaplásico.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
67
Metástasis cervical de primario desconocido
Nivel I
Crecimiento extracapsular ó N2, N3
Nivel V bajoNivel IVNivel II, III, V
alto
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT
(cuello solo) (cat 3)
RT a cavidad oral, anillo de Waldeyer, orofaringe, ambos
lados del cuello
ó óó ó
RT a nasofaringe, ambos lados del
cuello, hipofaringe, laringe, orofaringe
RT al anillo de Waldeyer, laringe, hipofaringe, ambos
lados del cuello
RT a laringe, hipofaringe, ambos
lados del cuello
ó ó ó ó
QT/RT (cat 2B) QT/RT (cat 2B) QT/RT (cat 2B) QT/RT (cat 2B)
Tratamiento postquirúrgico para carcinoma epidermoide, pobremente diferenciado ó anaplásico.
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
68
M e tá s ta s is c e rv ic a l d e p r im a r io d e s c o n o c id o
T ra ta m ie n to ra d io te rá p ic o
• M uc o sa s: 5 0 -5 4 G y
• C ue llo :
• N ive le s d e b a jo r ie sg o :> = 5 0 G y
• N ive le s d e a lto r ie sg o : 6 0 -6 6 G y
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
69
P ro to c o lo d e m a rc a d o re s tu m o ra le s
P re q u irú rg ico , p re R tx
C re a t in ina (va lo ra r fu nc ió n re na l)
A S T o G G T (va lo ra r fu nc ió n he p á t ica )
S C C
C E A (p o r u na ve z )
C A 1 9 .9 (p o r u na ve z )
V a lo ra r: P so r ia s is , d e rm a tit is , e c ce m a s,d e rm a to m io s it is , e tc , a sí c o m o R tx p re v ia .
S C C no e le va d o S C C e le va d o
A P : e sc a m o so A P : o tro s
N o p e d ir m á sS C C + c re a t in ina a l m e s d e l tto
(d ism in uc ió n p o s t q u irú rg ic a /p o s tR tx)
S C C + c re a tin ina e n c a d a re v is ió n (ca d a 3 m e se s a l in ic io )
a d e no c a rc ino m am uc o id e ,q uíst ico
o tro s
S i C E A e le va d o ,
se g u im ie nto c o n C E A +
A S T o G G T
S i C A 1 9 .9 e le va d o ,
se g u im ie nto co n C A 1 9 .9 + A S T o G G T
N o p e d ir
Comisión de Cáncer de Cabeza y Cuello (CCCC)
70
M a rc a d o re s tu m o ra le s e n m e tá s ta s is c e rv ic a l d e p r im a r io d e s c o n o c id o
P e d ir pe rf i l de “so sp ec ha d e ne op la s ia oc u lta ” e n
ho m b re o e n m uje r
M uje r:
C E A , C A 1 5 .3 , C A 19 .9 , C A 1 25 , S C C , A F P , ß H C G , C Y F R A 2 1 .1 ,eno la sa , c rea t in ina , G G T
H om bre :
P S A , C E A , C A 19 .9 , C A 1 25 , S C C , A F P ,ß H C G , C Y F R A 21 .1 ,eno la sa , c re a t in ina , G G T
H em og ra m a, coa gu la c ió n
B ioq uím ica am p lia
A p o yo a l d ia g nó st ico
S eg u im ie nto co n e l m arcad o r q ue
“m arq ue ”
P re q u irú rg ico , p re R tx ,p re b io p s ia