Post on 14-Apr-2018
7/27/2019 O BOCADILLO DAS ONCE. EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO.pdf
1/6
O BOCADILLO DAS ONCE
EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO
Un da de outubro de 1954 san da casa coa carteira do colexio na
man. an dentro, entre outras ferramentas imprescindbeis, un exemplar da
ultramontana e, mesmo as, saudosa- Enciclopedia lvarez, o estoxo das
pinturas Abeto, unha goma de borrar Miln e o bocadillo das once, bolo de
pan de Viena preado cunha onza de marmreo e indixerbel chocolate La
Perfeccin. Cincuenta e seis anos despois, a finais de xuo de 2010, deixeipor fin a escola e voltei casa, coa carteira que contia anda o bocadillo
de chocolate ao que nunca fun quen de fincar o dente. Foron cincuenta e
seis anos interrumpidos s pola pausa incivil do servizo militar- de
permanencia no cole, nos ollos sempre un horizonte de encerados negros
ou verdes, tapizados por un palimpsesto imborrbel de ecuacins, frmulas,
paradigmas e polgonos irregulares. Ao longo de case sesenta dcadas
puiden certificar a ineficacia radical dos borradores, que nunca serviron
para suprimir as pegadas das sucesivas leccins sobre o lenzo docente. As
permanecen tamn, en equilibrio de confusa superposicin sobre o
taboleiro da mia memoria, os decisivos aforismos da primeira
aprendizaxe, mi mam me ama, el gato juega con la lana; a hiprbole
incomprensbel do nmero pi; a frmula SO4H2, cuxo significado
esquecn; a columna de formas do pretrito indefinido do verbo temer; ou o
reincidente esquema do proceso da comunicacin: emisor, canal, mensaxe,
receptor, cdigo e referente. Eu mesmo fun responsbel durante trinta e
sete anos de perseverancia didctica do trazado de guins, listados,
resumos e modelos de diversa entidade que o borrador non conseguir
nunca eliminar.
1
7/27/2019 O BOCADILLO DAS ONCE. EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO.pdf
2/6
7/27/2019 O BOCADILLO DAS ONCE. EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO.pdf
3/6
Eu, profesor xubilado de Lingua e Literatura Castel, son anda o
alumno de Cecilia Armendriz, de Pedro Nez, de Margarita Rodrguez
Solano, de Ovidio Martnez, de ngeles Vzquez de Parga, de Xos Luis
Mndez Ferrn, de Lenides de Carlos, de Evaristo Gonzlez, de
Clementina Gonzlez... referentes decisivos todos eles e outros e outras
que non cito para non abafar- da mia formacin. Eles, elas, constiten
unha parte crucial do claustro do Santa Irene, o instituto de Vigo, mixto
anda no momento en que eu comecei a habitar o elegante emonumental
edificio que o alberga, magnfica obra de Antonio Cominges, de 1941. Al
gobernaban os principios e o estilo, vixentes hoxe e sempre, do ensinopblico, interclasista, de calidade, cientfico e racional, malia a presin
perforadora do dogma catlico, do nacional-catolicismo franquista en plena
ditadura, inoculado nas clases de relixin, disciplina obrigatoria e
evalubel, como pretenden as autoridades actuais da caverna
gubernamental. Pero no Santa Irene, centro presidido por un solemne
paraninfo que, daquela, era o mellor auditorio pblico da cidade, non habacapela, e s nos mandaba rezar no comezo das clases certa profesora
fantasmal cuxo nome esquecn. Os meus amigos estudantes dos xesutas e
dos maristas envexaban a nosa vestimenta libre, pluriforme, anda que
maiormente humilde, fronte uniformidade estpida das sas roupias.
Admiraban, sorprendidos, a nosa condicin de mozos e mozas en proceso
de aprendizaxe de claves de independencia, responsabilidade persoal e
espritu crtico. Algns soaban coa posibilidade de que os seus pais lles
permitisen matricularse no Santa Irene, aquel centro dirixido por
catedrticos de recoecido prestixio, de alto nivel de formacin, varios
deles autores de libros de investigacin e creacin, conferenciantes e
xornalistas, e a maiora formados nos alicerces progresistas da Repblica.
Entre eles habitaban docentes represaliados e vixiados polo fascismo
golpista do 36 e militantes clandestinos da esquerda antifranquista. Era un
3
7/27/2019 O BOCADILLO DAS ONCE. EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO.pdf
4/6
colectivo situado obviamente no territorio antpoda ao que ocupaban os
padres e hermanos das ordes relixiosas que se encargaban de
encarreirar, en rumbo de orde e control, os fillos e fillas das familias que
nunca souberon nin quixeron coecer as cualidades superiores do ensino
pblico.
Nas ras de Compostela e antes nas de Oviedo, onde cursei o
Preuniversitario e aprobei a Proba de Madurez, fun aprendendo tamn
leccins de resistencia e enfrontamento ditadura, aln de moitas outras
ensinanzas formativas, vitais e culturais, mis ricas e trascendentes que as
que procederon das aulas da Facultade de Filosofa e Letras, de cuxoclaustro escollera hoxe apenas tres ou catro nomes, os poucos dos que
conservo unha memoria tan agradecida como a que cultivo en lembranza
do meu instituto Santa Irene.
Daquela primeira aprendizaxe poltica durante a xeira universitaria
procede en gran medida a posicin crtica, anovadora e combativa do
profesorado que estreou, que estreamos, praza fixa ou contrato comoprofesores non numerarios (os penenes da segunda metade da dcada dos
setenta) durante a transicin e que permanecimos, e permanecemos anda,
activos na defensa do ensino pblico. Somos hoxe mozos e mozas de mis
de sesenta anos. Entendemos sempre o labor docente como tarefa
inseparbel dunha actividade poltica atravs da que, no duro proceso de
derrubamento dos muros da escola franquista, temos loitado, con todas as
frmulas de mobilizacin posbeis, pola mellora da calidade do ensino,
pola democratizacin dos claustros, pola instauracin do galego como
lingua vehicular, pola dignificacin da nosa condicin de profesionais da
docencia...
Hoxe, cuarenta anos xustos logo da mia estrea curso 73-74- como
profesor non numerario no Instituto Arcebispo Xelmrez de Santiago de
Compostela, sinto o arreguizo dun cadoiro de augas turbas que semellan
4
7/27/2019 O BOCADILLO DAS ONCE. EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO.pdf
5/6
correr cara atrs, ro arriba, en direccin s fontes da noite dictatorial.
Como se todo o esforzo colectivo de quen fomos acendendo luces
democrticas nas galeras subterrneas resultase intil. As brigadas de
demolicin pretenden facernos regresar aos das do nacional-catolicismo
autoritario, clasista, espaolizante e privatizador. Ao seu mando traballa o
capataz Ignacio Wert, quen, por certo, fixo os seus estudos primarios e
secundarios, como Jos Mara Aznar, Po Garca Escudero, Luis Mara
Ansn ou Fernando Snchez Drag, entre outros prceres da ultradereita,
no colexio de Nuestra Seora del Pilar de Madrid, empresa dos irmns
marianistas, que veen ser curmns dos maristas, mestres dos meus amigosda adolescencia. Algns deles lembran hoxe a sa experiencia como
vtimas da fraternal fruicin pederasta dun daqueles hermanos.
Unha perigosa carga explosiva reaccionaria e mercantilista foi
instalada nos sotos do edificio da instrucin pblica. Por iso as camadas da
seita multinacional Opus Dei poden continuar a crirense en alcobas
afastadas, que as os quere o deus da ortodoxia castrante. Educacin para acidadana? Non. A cambio: Formacin del Espritu Nacional Espaol
contra o capricho do rdago independentista, como repiten incansbeis
insacibeis- os xornais do poder, ou sexa, toda a prensa. E no canto de
Ciencias para o mundo contemporneo, outra volta Relixin, dogma
catlico evalubel, con tres posbeis cualificacins: inferno, purgatorio,
ceo. A supersticin, a ollada irracional sobre o mundo en equilibrio coa
perspectiva cientfica, a fbula creacionista en dilogo (ou en combate
apoloxtico e con pretensin de vitoria) coa Teora da evolucin das
especies por seleccin natural. Programas uniformados desde Madrid;
revlidas que cheiran a mofo cuarteleiro da dcada dos cincuenta; asalto da
empresa privada s salas de avaliacin; aumento do horario lectivo do
profesorado e, naturalmente, incremento do nmero de alumnos por aula;
nomeamento dixital de directores xerentes dotados da potestade para
5
7/27/2019 O BOCADILLO DAS ONCE. EN DEFENSA DO ENSINO PBLICO.pdf
6/6
seleccionar o profesorado; aterraxe de urxencia da aeronave da santsima
trindade lingstica (espaol, lingua indxena e ingls) en prestidixitacin
de trilingismo harmnico destinado a debilitar o papel da nai, da lingua
histrica e propia, en beneficio do pai e do espritu santo. Estes son algns
dos aparellos da estratexia involutiva que o poder neoliberal, con Ignacio
Wert como decidido executor, quere aplicar ao ensino pblico.
Ignacio Wert foi destinado en comisin de servizos a este labor de
destrucin masiva. un mercenario preparado para trasladarse a outra
fronte de combate no momento en que reclamen a sa asistencia. Obedece,
como xerente local da multinacional capitalista, ordes que veen de arriba.E, sen dbida, cumpriu con brillante eficacia a sa misin. Pero nin el nin
os seus xefes de seccin, gobernantes espaois e galegos do Partido
Popular, nin os mesmos propietarios do negocio mundial van poder impedir
o estouro de insumisin co que a comunidade escolar do Ensino Pblico e a
cidadana toda se enfrontar violencia dun poder econmico e poltico
mis esmagante que nunca. Eu estou hoxe regresando escola, de ondetalvez nunca marchei, coa mia carteira e o bocadillo de chocolate de
sempre e con novas razns de ira xusta para a revolta. En defensa activa,
brava e democrtica do Ensino Pblico.
Xos Mara lvarez Cccamo
Outubro, 2013.
6