04 Conclusions du collectif EHKO

EKOLURRAEHKOLURRA2013-2014 NEGUA52. zenbakia

Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluaren lauhilabetekoa/ Revista cuatrimestral del Consejo de Agricultura y Alimentación Ecológica de Euskadi.

14Aloña eta Itziar

20EHKOren zuhaitz bateratua

10Necesidad de crear redes: Lurbizia

2013-2014 NEGUA

Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluaren lauhilabetekaria. Revista cuatrimestral del Consejo de Agricultura y Alimentación Ecológica de Euskadi. Argitaratzailea: ENEEK Helbidea: Anboto kalea, 4. 48340 ZORNOTZA Tel. 902 540 165 e-mail: info@eneek.org www.eneek.org Lege gordailua: SS-1311/99 Inprimaketa: K3 S.Coop. Ltda (Bergara)

Azaleko argazkia: EHKOArgazkiak: Haritz MayoraErredakzioa: EHKO, Haritz Mayora, Aloña GonzalezMaketazioa: BSD Komunikazioa (Donostia)Elkarteen testuak eta gainontzeko atal eta informazioak iturritik jasotako hizkuntzan eskaintzen dira.Atalak berak aukera ematen duenean, laburpe-nak edo bereizketak bigarren hizkuntzan ematen dira.

Honki jin, EHKO!2008an hasitako hausnarketa-prozesuak beste mugarri bat gainditu du. Azken urte eta erdian jarraitutako dinamikaren ondo-tik, EHKOlektiboak aurrera pausu handiak eman ditu. Euskal Herriko laborantza bio-ekologikoa, etxaldekoa eta herrikoia ezagutarazteko identifikatzaile kolektiboa prest dago, eta oinarri sendoa du. Zuek, laborariek egin duzue lan hori.

Ezin albo batera utzi animatzaileek, Aloña eta Itziarrek jokatu duten papera: beraiek hauspotu dute EHKOren sua, laborariak elkartzeko ahalegin berezia eginez. Aldi berean, zuzendaritza batzordeko kideen le-mazain lana garrantzitsua izan da indarrak ongi bideratzeko.

EHKOlurra berezi honek 2011-2013 epean egindako lanaren dosier bat izan nahi du: hemen topatuko dituzue ondorioak, eta sortutako zuhaitzak. Horrezaz gain, EHKO-ren betebehar nagusietako bat laborarien arteko ezagutza sustatzea baita, hainbat laborariri egindako elkarrizketak irakurri ditzakezue.

Asko aurreratu da, eta, oraindik ere, bide luzea dago urratzeko. Mauleko topaketan erabaki bezala, EHKO elkarte autonomo moduan eratuko da aurki. Datozen urtee-tarako erronka izango da EHKOren sua, mantendu ez ezik, gehiago hauspotzea, baserritarren eta herritarren parte hartzea sustatuz. Dinamikak mantentzeko, ezinbes-teko baldintza izango da animatzaileen lanaren finantzaketarako bideak topatzea. Gauza horietaz arduratzen direnak jadanik badabiltza horretan lanean. Bitartean, laborari, eutsi EHKOren txingarrari. Euskal Herria agroekologikoa pizten ari gara. Honki jin, EHKO!

El proceso iniciado en 2008 ha puesto otro

hito en su camino. El último año y medio

de intensas dinámicas participativas ha

supuesto que EHKO haya dado un paso

de gigante: está listo el identificador de

la agricultura bio-ecológica, campesina y

popular, que cuenta con una base sólida.

Vosotros, vosotras, agricultoras ecológicas,

habéis hecho todo eso. Debe resaltarse

también el esfuerzo aglutinador y movili-

zador de las dinamizadoras, Aloña e Itziar,

así como la función de timonel del Comité

de EHKO.

Se ha hecho mucho, y todavía queda

mucho que hacer. Tal y como se decidió

en Maule, EHKO se oficializará como

asociación. Para los próximos años, el reto

será mantener y fortalecer la llama, lo que

requerirá que los y las baserritarras sigáis

participando, y se busque la participación

del colectivo de personas consumidoras.

También será fundamental encontrar

financiación para el indispensable trabajo

de las dinamizadoras. Quienes se encar-

gan de esos temas ya están estudiando

las maneras. Mientras tanto, baserritarras,

mantened la llama. Honki jin, EHKO!

Este especial EHKOlurra pretende ser una

especie de dosier del periodo 2011-2013.

En un entorno trilingüe, hemos intenta-

do buscar un equilibrio entre idiomas,

esperamos haber respondido a vuestras

expectativas.

Le processus démarré en 2008, franchit

une nouvelle étape. La dernière année et

demie d´intenses dynamiques participatives

ont contribué à ce grand progrès au cœur

d´EHKO : l´outil d´identification biologique,

local, fermier et citoyen est prêt, et il se

développera sur une base déjà solide. C´est

vous, paysan-nes biologiques, qui avez dé-

cidé de son contenu. Il faut remercier ici le

travail de mobilisation et de dynamisation

des animatrices, Aloña et Itziar, ainsi que

celui des membres du groupe du pilotage

d´EHKO.

Nousa vons beaucoup travaillé, mais il reste

beaucoup à faire. Comme cela a été décidé

en commun à Mauléon, EHKO va être une

association officielle. Pour l´avenir d´EHKO,

notre défi sera de renforcer et maintenir la

flamme, et pour cela il faudra votre partici-

pation, ainsi que celle des habitant-es. De

plus, il s’agira de trouver des financements

pour que le travail d’animation puisse con-

tinuer : en cette fin d’année 2013, nous

sommes en train de peaufiner ces sources

potentielles de financement. Pendant ce

temps, paysan-paysannes, faites vivre la

flamme ! Honki jin, EHKO !

Ce numéro spécial EHKOlurra veut être un

dossier couvrant la période 2011-2013.

Nous avons essayé trouver un équilibre

entre langues ; ce n’est pas facile dans un

environnement trilingue, nous espérons

avoir répondu à votre

EHKO

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 03

EHKOlektiboarenONDORIOAK

Ondorio nagusia:

- Azken hilabeteetan egindako lan guz-

tiak barneratu ondoren, EHKOlektiboak

egindako proposamena onartua izan da.

- EHKOk bere ibilbidea jarraitzen du eta

EHKO ELKARTEA sortuko da. Eratze

asanblada, 2014ko MARTXOAK 1-ean

izango da.

Helburu nagusiak dira:

- Euskal Herri osoko laborarien ELKARLA-

NA SUSTATZEA. Probintzietatik haratago

harremanak sortzeko, elkar ezagutzeko

eta kolektiboan lan egiteko beharra.

- Euskal Herriko proiektu AGROEKOLO-

GIKOA definitu eta garatzea. Europako

araudi ekologikotik haratago joateko

beharra. Irizpide sozio-ekonomikoak,

bertakotasunekoak eta kulturalak inte-

gratzeko beharra.

- IDENTIFIKAZIO tresna martxan jartzea.

Ekoizpen industrialetatik desberdintzeko

beharra, gizartearen aurrean kolektiboki

identifikatzeko.

Parte hartzea:

- 220 pertsona inguruk parte hartu dute

gutxienez 2012-2013 bitartean antolatu

diren ekintzaren batean.

- Lan taldeen 16 bilera antolatu dira (2

bilera lan talde bakoitzeko)

- Baserria bere osotasunean aztertuko

duen taldea 2014ean jarriko dugu

martxan.

- Zuzendaritza Batzordea, 15 aldiz bildu da

POCTEFA programaren garaian.

Lan metodologia (baloreak eta irizpideak):

- Proiektua bere osagarri guztiekin ondo

definitzeko, zuhaitzaren sinboloa auke-

ratu da; sustraiek pertsonak eta beren

engaiamenduak irudikatzen dituzte,

enborrean EHKO kide izateko oinarrizko

baldintzak daude eta adarretan gure

idealak, garapen agroekologikoaren

bideak.

- Lan talde bakoitzak bere zuhaitza defi-

nitu du agroekologiaren ikus puntutik.

(Ikusi orrialdeak:20-39)

- Lan taldeetan parte hartuz, laborarien

arteko elkar ezagutza eta harremanak

lantzea, oso positiboa ikusi da. Zenbait

kasuetan, identifikazio tresna baino

lehentasun handiagoa duelarik.

- Lan taldeen dinamika oso baliagarria izan

da instalatzera doan jendearentzat.

I Identifikatzailea:

- Irizpide eta baldintzen oinarri bat definitu

da. Abiapuntu tinko bat izango da. Hala

ere, EHKOren baitan egingo den lanak

zenbait puntu zehaztea ahalbidetuko

du.

- Identifikatuko eta desberdinduko gaituen

tresna baten beharra berretsi da. Tresna

honen diseinua eta bere komunika-

zioa, merkatu konbentzionalen egiteko

molde arruntetatik aldendu behar dela

zehaztu da.

- 2 gauza bermatzen ditu identifikatzai-

leak:

- Lan kolektibo batean engaiatzea

- Europako araudiari gehitutako arau

sinple batzuen errespetatzea. Sistema

bio industrialen aurrean desberdint-

zeko « bertako ekoizpena / bertako

kontsumoa » ziurtatzeko. Harreman

zuzena bermatzeko: laborari / herritar

- Gertutasuneko komunikaziorako egin-

dako identifikatzaile da (geografikoa eta

soziala). Harreman zuzenerako aurreiku-

sitako difusio tresnak erabiliz. (esporta-

ziorako bokaziorik ez)

- Eratuko den onarpen komisioa, konfian-tzan eta sektorearen ezagutzan oina-rrituko da. EHKOrekiko atxikimendua sinesgarria izan behar du, bai beste laborarien aurrean zein herritarren aurrean. Ekologikoaren zertifikazioak oinarrizko abiapuntu bat emango du. EHKO nekazaritza ekologikoa egiten duten baserriei dago irekia: ez badaude zertifikatuak, arrazoiak entzungo dira, eta denbora epe batean zertifikazioa lortzeko aukera aztertuko da.

- Onarpen komisioa kide diren laborari, animatzaile-teknikari, aditu (tartean ENEEK langile bat) eta herritarrez osa-tuta dago, Euskal Herriko errealitatea eta jendartea ondo ezagutzen dutelarik, onarpen komisioa aholkatu eta orienta-tuko dutenak.

Antolaketa:

- Gaur egun, Euskal Herri mailako egitura baten hutsunea dago.

- Mugaz besteko egitura juridikoak aztertu dira, baita egungo elkarteen arteko hi-tzarmen batekin lan egitea ere. Aukera ezberdinak kontutan hartuta ondoren, iparraldeko eta hegoaldeko kideak izan-go dituen EHKOlektiboa elkartea sortzea izan da Irabarneko topaketetara egin den proposamena.

- Zergatik Elkarte bat? Kide nagusiak iden-tifikazio tresna martxan jarri nahi duten laborariak izango direlako, eta honela, zuzenean kide izateko aukera izango dutelako. Modu honetan, engaiamen-dua handiagoa izango dela uste dugu. Bestetik, elkarte ekologikoak eta EHKOk beren erabakitze autonomia izan behar dutela erabaki da. Bata eta besteen arteko kooperazio hitzarmenak bakoitzaren tokia eta konpromisoak definituko ditu.

- Irabarneko topaketetan, bilera askotan egindako lanetik ateratako ondorioak azaldu eta EHKO proposamena egin zen. Bozkaketaren emaitzak hauek izan

ziren: 84 bozka BAI, 2 bozka EZ (14

animatzaileek ez dute bozkatu)

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 04

Conclusions ducollectif EHKO

Principales conclusions:

- Après restitution du travail réalisé ces derniers mois, la proposition fait par EHKO a été acceptée.

- Le collectif poursuit son chemin, l, ASSO-CIATION EHKO sera créée. L´assemblée constitutive aura lieu le 1 mars 2014.

Objectifs principaux de l’association :

- PROMOVOIR le travail collectif des paysans au niveau d´Euskal Herria. Né-cessite de se connaitre, créer liens et du travail collectif.

- Porter le projet AGROECOLOGIQUE d´Euskal Herria. Nécessite d´aller au delà réglementation Européenne. Intégrer des critères locaux, socio-économiques et culturels.

- Mettre en place un OUTIL d´IDENTIFICATION des fermes à ce projet. Nécessite de se différencier des productions industrielles et s´identifier collectivement auprès de l´société.

Participation:

- 220 personnes ont participé à au moins un rendez-vous organisé entre 2012-2013.

- 16 réunions des groupes de travail ont été organisées (2 par chaque groupe).

- Le groupe qui definit et analyse la ferme dans l´ensemble, démarrera en 2014.

- Le groupe pilote d´EHKO s’est réuni 15 fois durant le programme POCTEFA.

La méthodologie du travail (les valeurs et les critères):

- Pour bien décrire le projet dans toutes ses composantes, le symbole choisi est celui de l’arbre ; les racines représentent les personnes et leurs engagements, le tronc les conditions basiques pour

être membre de EHKO, et les branches nos idéaux ou voies de développement agroécologique.

- Chaque groupe a défini son arbre selon les critères de l´agroecologie. (c.f. les pages 20-39).

- Se rencontrer et se rattacher à ´au-tres paysans de différentes régions, a été très positivement apprécié. Pour certain personnes, les rencontres sont même plus importantes que l´outil d’identification en tant que tel.

- De plus, pour ceux-celles qui sont en cours d’installation, les dynamique des groupes sont très utiles.

L´outil d´identification:

- Une base des critères et conditions ont été fixées. Elle donnera un point de départ solide. Le travail au sein d’EHKO permettra de détailler certains points.

- A été confirmé le besoin d´un outil d´identification. En précisant que sa fi-nalité et la stratégie de communication doivent s´éloigner des modèles conven-tionnel du marché (étiquettes).

- L´identifiant est la garantie de deux choses :

- L´engagement dans un travail collec-tif.

- Le respect des règles simples ajoutées au règlement bioEuropéen. Pour se différencier des systèmes bio-indus-triel, pour garantir le « produire local / consommer local ». Pour garantir la relation directe : paysans /habitants.

- C´est un type d´identifiant fait pour une communication de proximité (géogra-phique et sociale). Avec des outils de di-ffusion prévue pour les relations directes (Pas de vocation a l´export).

- La commission d´agrément qui sera mise en place se basera dans la confiance et dans la connaissance des filières.

L’adhésion à EHKO doit être crédible, vis à vis des autres paysans comme des habitants et consommateurs. La certifi-cation bio constitue une base de départ solide. EHKO est ouverte à des fermes qui pratiquent l’agriculture biologique : si elles ne sont pas certifiées, il leur sera demandé de l’expliquer (notamment rai-son économique sur les petites fermes) et d’étudier la demande de prendre une certification à moyen terme.

- La commission d’agrément se composera de paysans adhérents, d’animateurs-te-chniciens, experts (parmi eux un salarié d’ENEEK) et d’habitants. Un groupe qui connaît bien la réalité d’Euskal Herri, qui orientera la commission.

L´organisation:- Actuellement, il n´existe pas de structure

au niveau d´Euskal Herria.

- On a étudié divers possibles structures juridiques transfrontalières, et aussi la possibilité de continuer en travaillant avec une convention entre associatio-ns. Après avoir fait une analyse, aux rencontres de Irabarne on a présenté la proposition de créer l´association EHKO, dont les membres seront issus d’Hegoalde et d’Iparralde.

- Pour quoi une association? Parce que les principaux membres seront les paysans qui veulent mettre en place un outil d´identification. Ainsi, les membres pourront être adhérents directement. En plus, on considère que l´implication des membres sera plus grande. Par ailleurs, il a été décidé que les associations bios et EHKO doivent disposer d’une auto-nomie de décisions. Des conventions de partenariat préciseront la place et les engagements de chacune d’elles.

- Aux rencontres d´Irabarne, les conclusio-ns des multiples réunions et la proposi-tion de création de l’association EHKO a été présentée. Le résultat du vote a été : 84 votes POUR, 2 votes CONTRE (les 14 personnes salariées des différentes associations n´ont pas voté)

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA

Conclusiones delcolectivo EHKO

Principal conclusión:

- Después de reintegrar el trabajo rea-

lizado en los últimos meses, EHKO ha

hecho una propuesta y se ha aprobado.

- El colectivo EHKO sigue con su trayec-

toria, y se creará la ASOCIACIÓN EHKO.

La asamblea constitutiva será el 1 de

marzo del 2014.

Objetivos principales:

- PROMOVER el trabajo colectivo de las

personas campesinas a nivel de Euskal

Herria. Necesidad de crear lazos, cono-

cerse y trabajar en colectivo.

- Definir y llevar el proyecto AGROECO-

LOGICO de Euskal Herria. Necesidad

de caminar más allá de la normativa

Europea de producción ecológica. Inte-

grar criterios locales, socio-económicos y

culturales.

- Poner en marcha una herramienta de IDEN-

TIFICACION. Necesidad de diferenciarse de

las producciones industriales y de identifi-

carse colectivamente ante la sociedad.

Participación:

- 220 personas han participado, al menos

en una reunión llevada a cabo entre

2012-2013.

- Se han realizado 16 reuniones de los

grupos de trabajo (2 por grupo en casi

todos los casos).

- El grupo que define el caserío en su to-

talidad se pondrá en marcha en el 2014.

- La junta del colectivo se ha reunido 15

veces durante el programa POCTEFA.

Metodología de trabajo (valo-res y criterios):

- Para describir bien el proyecto dentro de

todos sus componentes, se ha elegido el

árbol como símbolo; en las raíces están las

personas y los compromisos, en el tronco

las condiciones básicas para ser miem-

bro/a de EHKO y en las ramas los ideales y

caminos de desarrollo de la agroecología.

- Cada grupo de trabajo ha definido su ár-

bol desde el punto de vista de la agroeco-

logía. (Ver páginas 20-39)

- Conocer y relacionarse con otras personas

campesinas de otras provincias se ha va-

lorado muy positivamente. En algunos ca-

sos, incluso se le ha dado mayor prioridad

que a la herramienta de identificación.

- La dinámica de grupos es muy útiles para

las personas que quieran instalarse.

La herramienta de identifica-ción:

- Se ha definido una base de criterios y condiciones. Este será un punto de par-tida sólido. El trabajo en seno de EHKO permitirá detallar algunos puntos.

- Se ha corroborado la necesidad de una herramienta de identificación. Se precisa que su finalidad y estrategia de comu-nicación deben alejarse de los modelos convencionales del mercado.

- El identificador garantiza dos cosas:

- El compromiso en un trabajo colectivo.

- El respeto de unas normas sencillas, que se añaden a la normativa Euro-pea. El objetivo es diferenciarnos ante sistemas bio industriales, garantizar el binomio “producción local / consumo local” y las relaciones directas.

- Es un identificador pensado para la comunicación directa, de cercanía (geográfica y social) y sin vocación de exportación.

- Se creará una comisión de aprobación, que se basará en la confianza y en el conocimiento del sector. La adhesión

a EHKO de ser verisímil de cara a otras

personas campesinas, como demás ha-

bitantes. La certificación ecológica cons-tituye una base de partida sólida. EHKO está abierto a los caseríos que practi-can agricultura ecológica: si no están certificadas, se escucharan las razones, y se estudiará la petición de obtener una certificación a medio plazo.

- La comisión de aprobación estará compuesta por personas campesinas miembros/as, dinamizadores-técnicos expertos (entre ellos/as una persona trabajadora de ENEEK) y ciudadanas. Un grupo que conoce bien la realidad de

Euskal Herria, que orientará la comisión.

Organización:

- Hoy en día no existe una estructura a nivel de Euskal Herria.

- Se han analizado posibles estructuras jurídicas transfronterizas, también la posibilidad de seguir trabajando con un convenio entre asociaciones. Valorando las diferentes opciones, la propuesta en los encuentros de Irabarne fue la de crear una asociación EHKO, donde los/as miembros/as serán tanto de hegoalde como de iparralde.

- ¿Por qué una asociación?

- Porque los principales socios/as serán las personas campesinas que quieran poner en marcha una herramienta de identificación. Así, las personas campe-sinas podrán asociarse directamente. De este modo, consideramos que la implicación será mayor.

- Por otro lado, se ha decidido que las asociaciones ecológicas y EHKO deben disponer de una autonomía de decisión. El convenio de colaboración entre unos y otros precisarán el lugar y los compro-misos que toma cada una.

- En los encuentros de Irabarne, se presen-taron las conclusiones obtenidas de las múltiples reuniones y se hizo la propo-sición de crear la asociación EHKO. El resultado de la votación fue: 84 votos a FAVOR, 2 votos en CONTRA (las personas dinamizadoras no votaron, fueron 14).

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 05

EHKOLURRA 06

EHKO Kronologia2008-2013

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 07

La UE potencia el -kilóme-tro cero-La Comisión Europea (CE) publicó hoy un informe en el que plantea la posibili-dad de adoptar en la UE un esquema de etiquetado de productos agrícolas que se vendan a nivel local o de forma directa, de la explotación agrícola al consumidor sin intermediarios. gencat.cat 2013/12/11

EKOtik: EHKOlektiboa, urrats bat aurrera!Hunkigarria eta esanguratsua izan zen EHKOlektiboaren VI. Topaketetan izan genuen parte hartze handia. Zuberoako Irabarne herriko jauregian ehun pertso-na pasatxo bildu ginen! [ ] Hiru helburu nagusi finkatu ditugu: Euskal Herri osoko laborariak elkartzea; agroekologia defi-nitu eta lantzea; eta Etxaldeak identifika-tuko dituen identifikatzaile bat martxan jartzea...berria.info 2013/12/07

Defienden en Cuba agroecología participativa y agricultura sosteniblecubaweb.cu 2013/11/25

AIAF-2014: una oportuni-dad única para impulsar la Agricultura FamiliarMiles de agricultores/as reivindican en todo el mundo el rol de la Agricultura Familiar, mediante actividades simultá-neas con motivo del lanzamiento oficial del Año Internacional de la Agricultura Familiar.lacerca.com 2013/11/21

EHKO, Euskal Herriko ne-kazaritza eredu bioeko-logikoa, etxaldekoa eta herrikoia...EHKOren barruan, nekazariak edo abeltzainak bere etxaldea banakako zein taldekako hobekuntza prozesu baten baitan kokatzen du...gaur8.info 2013/11/16

La Escuela Infantil Uztargi se suma a EkolapikoaEn los ocho centros implicados se coci-nan más de 800 menús y para abastecer a las guarderías y centros escolares hay 12 productores.diariovasco.com 2013/11/13

EKOtik: Azaroak 23 Mau-len: EHKONekazaritza ekologikoaren aldeko mugimendua tokiko ekosistema, gizarte eta kulturetara egokitzen den egitasmo globala da. Inozotasun handiz, utopia motore, beste mundu bat posible dela frogatzen ari da egunerokoan. berria.info 2013/11/09

Quién nos alimentará. La cadena industrial de pro-ducción de alimentos o las redes campesinas de sub-sistenciaLas redes campesinas producen más de 70% de la comida que consume la hu-manidad. Cosecha 60-70% de cultivos alimentarios con el 20-30% de la tierra arable; utiliza menos del 20% de los combustibles fósiles y 30% del agua destinados para usos agrícolas. Nutre y usa la biodiversidad de manera sosteni-ble...grain.org 2013/11/08

Más del 36 por ciento de los jóvenes que se incor-poran a la agroecología son mujeres con alta for-macióneuropapress.es 2013/11/07

Los consumidores fran-ceses de alimentos BIO: según un estudio no son necesariamente más ricos, pero sí están más forma-dosgencat.cat 2013/10/24

Leyes de semillas en Amé-rica Latina: una ofensiva que no cede y una resis-tencia que crece y sumaGRAIN 2013/10/18

La FAO colaborará con La Vía Campesina, el mayor movimiento de pequeños productores de alimentos del mundogencat.cat 2013/10/10

Cartografía de movimien-tos ecosociales en EspañaRedes de trueque, bancos de tiempo, grupos de consumo, cooperativas, proyectos de agricultura ecológica... son iniciativas que se van sumando a Mapunto, un mapa que reúne proyectos y movimientos ecosociales en España.noticiaspositivas.net 2013/09/19

Ekologikoa, bertokoa, etxaldekoa eta soziala...2007an sortu ezkeroztik, urtero urtero EHKOlektiboaren topaketak ospatu dira herrialde ezberdinetan. [ ] Ekainaren 14an, Agurainen, Euskal Herri mailako laborarien elkarlana eta bertoko nekaza-ritza ekologikoaren eredua ezberdintze-ko beharra berretsi zen.gaur8.info 2013/06/22

Roman Bengoa: “Nekaza-ritza ekologikoa eta eko-nomia lokala indartu nahi ditu EHKOlektiboak”gara.net 2012/11/04

Mirentxu Doyhenard: “(EHKOrekin) Bioindustria-ri aurre egin nahi diogu, zaku berean sar ez gaitza-ten”berria.info 2012/10/21

Albiste laburrak

HEMEROTEKA

Albiste guztiak ikusteko, www. eneek.org

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 08

GAIA

Proiektu kolektiboak lantzeko beharra

Garro proiektua: Iparraldeko labora-riak, administrazioa eta herritarrak laborantzaren inguruan biltzen di-tuen ekimen kolektiboa

Una de las necesidades comunes a

todos los grupos de trabajo ha sido

la creación de proyectos colectivos.

Los y las pequeñas agricultoras ven

la necesidad de unirse, pero no

sólo entre ellas, la acumulación de

fuerzas se ha de buscar también

con el máximo posible de agentes

sociales. A fin de cuentas, normali-

zar la agricultura ecológica de-

manda un cambio social: priorizar

criterios de cercanía, valorar en su

justa medida la comida, recono-

cer el trabajo de conservación del

medio que llevan a cabo los y las

agricultoras (ecológicas), fomentar

que más personas lo hagan... Todo

eso se está llevando a cabo en la

cooperativa de interés colectivo

Garro (Lekorne, Lapurdi), que está

integrada por instituciones públi-

cas, asociaciones de agricultores y

agricultoras, y agentes sociales.

Jauregi bat euskal laborantzarentzat

Jaques-Hyppolite Lesca, Ameriketan abe-

rastutako indianoak erosi zuen Lekorneko

(Lapurdi) Garro Jauregia, 1930 inguruan.

Bere nahia izan zen Garro euskal bizimol-

dearen babeserako tresna bilakatzea, eta

horretarako laborantza erakusteko eta

garatzeko zentroa martxan jarri zuen. Eus-

kal Laborantza Ikastetxetik pasatu zirenek

etxaldearen kudeaketarako guztia ikasten

zuten: aziendaren maneiua, baratzezain-

tza, erlezaintza, frutagintza, ardogintza,

xaboien egitea... Ikuspegi soziala ere

bazuen: baliabiderik ez zeukatenek ez

zuten batere ordaindu beharrik izaten.

Lescak gizartearen onurarako proiektu

moduan irudikatu zituen jauregia eta bere

35 hektareak. Horrela idatzita utzi zuen

bere testamenduan ere. Hori dela eta,

Garroren izaera juridikoa berezia da, bere

oinarrian baitago interes orokorrerako

erabilia izatea.

1963an, eskolaren itxierarekin, eta Lesca

hilda, Garrok beste norabide batzuk hartu

zituen. Indianoak utzitako testamendua

apurtzera heldu zen, eta jauregiaren

lurrak interes pribatuen esku gelditzeko

trantzean ere izan ziren. 1992an, ordea,

Iparraldeko hiruzpalau laborari biologikok

proiektu berri bat irudikatu zuten, Lescak

utzitako ondareari zentzua emateko

berriz ere: Euskal laborantza biziberritze-

ko zentro bilakatu, ekoizpen biologikoa

oinarri hartuta. Laborantza biologikoari

buruzko formazioa, ikerketa eta ekoizpe-

na bultzatzea, lurretik gertuago dagoen

gizarte antolakuntza sustatu asmoz. Hain

zuzen ere, Lescak nahi zuena, baina XXI.

mendeko errealitatera moldatuz.

20 urte eta borroka asko pasa behar izan

dira, bai Garroko lurrak euskal gizartearen

eskuetan mantentzeko, eta baita proie-

ktua gorpuzten hasteko. Azkenik, BLEren

ideiak lortu zuen mota askotariko erakun-

de publikoen atxikimendua, hitzetan zein

ekintzetan (hau da, finantzaketan).

Orotariko interesen topaketa

Momentu honetan, Garroko azalera

guztia biologikoan lantzen da. Lekorneko

Udala jauregiaren jabea bada ere, lurren

lanketa laborarien esku utzita dauka: alde

batetik, CUMAk (nekazarien kooperatiba)

28 Ha inguru maneiatzen ditu; bestetik,

duela bi urte sortutako SCIC-ak (Societé

Cooperative d’Interés Coletif), “Garro”

izena hartu duenak, ortuariak ekoizten

ditu, beste 7 Ha-tan. Garro kooperatiba-

ren partaide (86 guztira) dira Lekorneko

Udala, Hazparneko Herri Elkargoa, laborari

elkarteak (BLE, Idoki, Association des Pro-

ducteurs Fermiers du Pays Basque, EHLG),

“Herrikoa” Kapitalizazio Sozietate herrita-

rra, Hazparneko Nekazaritza Eskola? eta

norbanakoak.

Hortaz, Garrorentzat pentsatutako

proiektuaren lehenengo zatia tokian da:

ekoizpena. Duela bi urtetik hona, ekoiz-

pen proiektu bat martxan da, 3 laborariri

(2 jardunaldi oso eta erdi bat) lana ematen

diena. Interes orokorraren filosofia jarrai-

tuz, BLEk hasieratik planteatu du Garroko

ekoizpena ikastetxe, erietxe eta antzekoak

La cooperativa de interés colectivo Garro ocupa 7 de las 35 Ha del Pa-lacio Garro (a la izquierda se pueden ver los invernaderos y parte de la huerta al aire libre).

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 09

hornitzeko baliatzea. Egun, 10 eskola-kan-

tinatan kontsumitzen dituzte Garroko mo-

zkinak, baina ekoizpenaren zati handiena

AMAPetara bideratzen da.

Izan ere, ekoizpen proiektua bere bi-

deragarritasun -ekonomikoa- frogatu

beharrean da, eta eskola-kantinen par-

tetik daukaten eskaria apala da. Argitxu

Ithourria, Garroko lan taldearen ardura-

dunak dioenez, kantinetara ekoizpenaren

%5 inguru bideratzen da. “Hurrengo

urteetan kopuru hori emendatuz joanen

dela uste dugu, hori baita oinarrian

Garroko lurren helburua. Baina benetako

bilakaera egon dadin zenbait pentsamolde

aldatu behar dira, bai herritarren artean

eta baita erakundeetan zein eskoletan

ere. Horregatik, momentuz, 3 langileon

soldatak aterako baditugu, saskien pres-

taketan jarri beharra daukagu indarra (80

saski banatzen dituzte). Horrek plangintza

zailtzen du, ez baita berdin saskiek behar

duten aniztasuna edo kantinek behar

duten kantitatea antolatzea. Gainera,

hasierako zailtasunak areagotu egin dira,

azken bi urte hauetan izan dugun eguraldi

ustela dela medio”.

Agroekologia helburuRamuntxo Laco, laborari heletarra, Garro-

rentzat laborantza biologikoaren proiektua

amestu zuen taldetxoko partaide izan zen.

Gaia. Proiektu kolektiboak lantzeko beharra

Jauregiaren inguruan sortutako talde-di-

namikatik, Biharko Lurraren Elkartea sortu

zela gogorarazten du, “orduan, laborant-

za biologikoari buruz ezagupenik apenas

bazen Iparraldean. Egun, egoera aldatu

da. Laborarien artean ere gauzak aldatu

dira, orain bagara kopuru polit bat, elkarte

bat daukagu, aholkularitza, formakuntza

teknikoa eta bisibilitatea ematen diguna,

eta gazteak emeki-emeki hurbilduz doaz”.

Garrori buruz galdetuta, begirada pizten

zaio laborariari. “Garro da proiektua,

Euskal Herriko nekazaritza biologikoaren-

tzat, munduarentzat erreferente aparta

izateko potentzialtasuna daukana. Pentsa:

Lapurdiko nekazaritza lur hoberenetakoen

35 Ha, eta sekulako eraikin bi. Hori guz-

tiori Lescak euskaldunen esku utzi zuen,

laborantzaren erakusteko eta garatzeko.

Orain, hori gure eskura daukagu. Ez da

izan batere erreza gauden tokira heltzea,

ekoizpen biologikoa, behintzat, tokian

da. Eta hala ere, Garroren potentzialtasun

osoa garatzeko, laborantza biologikoaren

formazioa eta esperimentazioa tokian jart-

zeko, bide luzea gelditzen da oraindik...”.

Thomas Erguy, BLEko koordinatzaile gisa,

proiektua segitu du azken hamar urte

hauetan. Gogoratzen duenez, “izan zen

momentu bat, 2006an, Estatu frantseseko

Laborantza Ministerioak berak Laborantza

Eskola egiteko asmoa azaldu zuena. Leiho

ttipi bat zabaldu zen, maila gorenetan

ere. Baina diru eskasiagatik, baita ere gure

“erreakzio” faltagatik, leihoa oso fite ertzi

zen! Frantzia mailan, epe luzerako proiek-

tuez beldur direla dirudi”.

Lekorneko herriarentzat, behintzat, plan-

teamendua ez da hori. Lucien Betbeder

auzapezak adierazten duenez, “bai

Lekornek eta baita Hazparneko Herri

Elkargoak ere epe luzerako engaimen-

dua dute Garron laborantza biologikoa

bultzatzearekin. Proiektua osoki ikusten

dugu, horregatik ere erabakia da Garroko

lur guziak biologikoan laboratuak izatea,

bortxaz. Udaletxearen 28 Ha-taz CUMA

arduratzen da, eta hasieran bazen trufa

pixka bat biologikoa egin behar izateare-

kin. Denborarekin, ordea, batzuk zertifika-

zioa eskatu dute, ikusi dute posible dela

horrela lan egitea. Mozkinen salmentarako

BLEren laguntza daukagu, bere bitartez

arto eta belar biologikoak saltzen dizkiegu

Iparraldeko zenbait abeltzain biologikoei.

Formazioa eta ikerketa tokian jarri ahal

izateko, ordea, aurrekontu handia behar

da, eta momentuz ez dugu”.

Maila apalean bada ere, beste bi alder-

di hauek garatzen ari dira. Hazparneko

Laborantza Eskolako ikasle batek Koopera-

tiban egiten ditu bere ikasketa praktikoak:

ikasturte osoan zehar, astebete egiten du

eskolan, eta astebete Garron. Horrezaz

gain, eskola bera ikerketa entsegu bat egi-

ten ari da, belardi ezberdinen nahasketak

frogatuz. Garroko hazia ernetzen ari da,

astiro astiro...

El proyecto impulsado por BLE abrió las puertas para que Garro recuperase el espíritu que Lesca le quiso dar. En primer plano, ensayo de praderas que lleva a cabo la Escuela Agraria de Hazpane (Lapurdi) en las tierras de Garro.

Jaques Hyppolite-Lesca donó en 1930 el pa-lacio y todas sus tierras a la sociedad vasca,

para se dedicaran a la investigación, la forma-ción y el mantenimiento de la agricultura.

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 10

GAIA

Sareak sortzeko beharra

LurbiziaCrear redes, una necesidad vital

Mais dans la réalité du territoire

Navarre, au les paysans-nes biolo-

giques se trouvent souvent isolés

les uns d´autres, où les paysans

et la production industrielle se

trouvent si proches, le besoin d´une

alliance est bien clair.

LUR BIZIA est née ! Un group

d´environ 30 paysans-nes ont

approuvé la constitution de

l´association Lur Bizia. Actuelle-

ment, ils sont en train d’officialiser

l´association.

Ya en el Primer encuentro de EHKO, en

Berriozar, un pequeño grupo comenzó a

barruntar la posibilidad de asociarse de

algún modo. Ricardo Antón, horticultor

de Caparroso, fue uno de ellos: “el grupo

motor lo formamos 5-6 personas. De

momento, las agricultoras y ganaderas

que nos hemos movido en las reuniones

habremos sido unos 30. Tal vez fuera por

el hecho de que en el resto de Herrialdes

las agricultoras ecológicas se agrupan en

torno a alguna asociación, tal vez porque

aunque nos conozcamos, necesitemos

estrechar lazos y seguir cultivando viejas y

nuevas amistades; o tal vez fuera el influjo

de EHKOlektiboa, pero lo cierto es que en

Berriozar vimos claro que ya iba siendo

hora de crear algo en Nafarroa. La idea es

que la asociación reúna también a perso-

nas no productoras que quieran trabajar a

favor de un sistema agroecológico.”

Visibilizar una realidad

En un territorio en el que predominan las

explotaciones agrarias de tamaño consi-

derable y destinadas en gran medida a la

exportación, las pequeñas producciones,

enfocadas hacia el mercado local, también

forman parte de la realidad agraria. Como

destaca Ricardo, sin embargo, estas

pequeñas producciones se encuentran

aisladas, con lo que su fuerza es aún

menor, “al no tener un referente común,

cada cual se dedica a su guerra. La forma-

lización de una asociación de pequeños

productores ecológicos nos permitirá esta-

blecer un norte común: la agroecología. A

la vez, será una manera de visibilizar una

realidad: en Nafarroa somos muchos los

agricultores y ganaderos que tenemos ese

planteamiento.”

Las impulsoras esperan el nacimiento de

Lurbizia (así se llamará la asociación) para

2014. La primera labor de Lurbizia será

documentar la producción agroecológica

navarra. “Durante el inverno elaboraremos

un listado de productoras y de productos,

y lo volcaremos a la red. También quere-

mos hacer un estudio enfocado a valorar

las necesidades de cada producción. Para

las productoras es fundamental: es muy

posible que algo de lo que necesitamos

lo podamos encontrar aquí al lado, pero

nos falta esa información. Por otra parte,

Lurbizia nos otorgará también una entidad

a la hora de relacionarnos con las admi-

nistraciones públicas, para organizarnos

y delegar tareas, y, por supuesto para

comunicar nuestro mensaje a la sociedad.

A la vez, Lurbizia será también una pieza

importante de EHKO.”

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 11

GAIA

Komunikatzeko beharra

Otras formas de comunicar: El Grupo de la Hierba de Orduña

Le troisième besoin commun iden-

tifié dans les groupes de travail est

la communication. Une des con-

clusions obtenues aux rencontres

d´Agurain, c´est que nous devons

trouver des « voies alternatives de

communication ». Par rapport à

l’échange entre paysan-nes il existe

la méthodologie « de paysan-nes a

paysan-nes » ; la responsabilité de

la recherche, l’expérimentation et

la communication des résultats…

sont aux mains des paysan-nes. A

Orduña un groupe d´éleveurs a mis

en place une telle dynamique.

En lo que se refiere a la comunicación

y difusión entre personas agricultoras,

existe una metodología, conocida como

“De campesina a campesino”, que está

fuera de lo común: en esta metodología,

la responsabilidad de investigar y evaluar

nuevas prácticas recae en las personas

productoras, que son, a la vez, las encar-

gadas de transmitir los resultados de su

investigación. Antes incluso de saber que

ya existía un nombre para lo que estaban

haciendo, las ganaderas de Orduña pusie-

ron en marcha un esquema de este tipo:

el Grupo de la Hierba.

Identificar necesidades, investigar

alternativas, y evaluarlas, colectiva-

mente

Apoyándose en un sector primario

relativamente fuerte, con una presencia

considerable de personas agricultoras a

título principal, la recién creada Oficina

municipal para la promoción de la agri-

cultura y ganadería ecológica, Ekoizpen

Urduña, dinamizó en 2007 la creación de

un “grupo promotor” para el desarrollo

de la ganadería ecológica. Compuesto

por las personas más dinámicas dentro

del colectivo, este grupo comenzó por

plantearse debates y objetivos, a identifi-

car necesidades, ya fueran formativas, o

más “prácticas”. A continuación, en base

a las prioridades fijadas, se repartieron las

tareas a evaluar:

- Producción/ Mejora de forrajes: adelan-

to de la época de siega; recuperación

de cultivos “históricos” (sorgo, veza-

avena...), mejora de pastos sin laboreo

y con siembra directa; pastoreo rota-

cional; compatibilización de diferentes

especies de animales...

- Comercialización: Preparación de pa-

quetes de carne; grupos de consumo y

venta directa...

El personal técnico de Ekoizpen ha jugado

(y juega) un papel importante durante

todo el proceso, aunque siempre en un

segundo plano. Ekoizpen dinamiza el pro-

ceso, en caso necesario, busca la manera

(la financiación), y sobre todo, acompaña

en la toma de decisiones a las verdade-

ras protagonistas, que son las personas

ganaderas.

Trabajo en red y comunicación hori-

zontal

En estos seis años, la producción ecológica

de Urduña ha crecido notablemente. Por

su parte, cada integrante del Grupo de

la Hierba ha experimentado y puesto en

práctica alguna de las temáticas identifi-

cadas en los debates. Desde Ekoizpen Ur-

duña destacan que esta forma de trabajo

permite identificar las problemáticas reales

de las personas productoras, “son ellas

mismas las que establecen las prioridades,

y llevan a cabo la experimentación en sus

fincas. La valoración crítica y colectiva de

los resultados permite extraer conclusio-

nes más útiles, el avance es mayor y más

enriquecedor.”

La méthodologie “De paysan a paysan “ a permis au groupe Herbe d´identifier les besoins communs, prioriser les sujets, les faire dévelo-pper dans un cadre de recherche participative et de diffuser les con-clusions à tout le groupe »

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 12

Zuzendaritza batzordea EHKOlektiboaren lehengo deialdiari (2008an) erantzun zioten elkarteetako kideek osatzen dute. Hemen agertzen dire-nez gain, Xabier Lejarzegi (ENEEK) eta Thomas Erguy (BLE) teknikariak ere batzordeko partaide dira. Batzordea hilabetean behin batu da, eta bere betebeharrak izan dira, besteak beste, urteko aurrekontua egitea, Topaketa orokorretan landuko ziren gaien proposamena lantzea eta EHKOren ohiko kudeaketaz arduratzea.

Nerea Idigoras (Bionekazaritza)

¿Creéis que EHKO puede servir para impulsar la agricultura ecológica ala-

vesa?

Más que para eso, servirá para reforzar

Bionekazaritza. En Araba hay una actitud

bastante hostil para con el modelo que de-

fendemos, es complicado crear sinergias,

de modo que EHKO nos ha servido para

sentirnos apoyados, para darnos cuenta de

que lo que nosotras hacemos también se

hace en otros lados. Además, para las nue-

vas instalaciones, que últimamente está

habiendo bastantes, el trabajo realizado

por EHKO y las conclusiones sacadas en

cada uno de los grupos nos puede servir

como una guía.

Por otra parte, EHKO también viene a

aportar un poco de cordura, un amparo

ideológico. EHKO apoya explícitamente

la agroecología, la consecución de la

soberanía alimentaria... Bionekazaritza ya

dispone de unos estatutos y unas bases

ideológicas, pero ampliará y adoptará los

criterios establecidos en EHKO, los hará

propios. Nos viene muy bien para seguir

encauzando nuestra filosofía, siempre

abierta a los cambios que puedan ir sur-

giendo.

Mirentxu Doyhenard (Biharko Lu-rraren Elkartea)

Zer da EHKO?

EHKO elkarteak gara, eta aldi berean,

EHKOk bere izaera propioa du. Etorkizuna-

ri begira, bide ederra dela uste dut, Euskal

Herriko laborari txikiak salba gaitzakeena.

“Merkatuak” biziki arin galarazi diezaioke

zentzua ideia onenari ere, eta guk ez dugu

hori laborantza biologikoarekin gertatzerik

nahi. EHKO biologikoa eta bertokoa den

nekazaritza egiten jarraitzeko tresna dela

esango nuke, baserritik bizi eta base-

rriak biziarazteko tresna. EHKOren bidez,

‘bio’ mundua salbatu eta Euskal Herrian

agroekologia zer den definituko dugu.

Horrez gain, EHKOk baserritarrak elkartzen

ditu berriz, auzolanaren berreskurapena

da, baita Euskal Herriaren bateratzea ere,

maila batean. Elkarteak baditugu, baina

ez dugu aski elkar ikusten. Nik uste dut

elkarteak berriz dinamizatzeko balioko

duela: elkar ezagutzeko eta batzuen zein

besteen lan erak partekatzeko gunea da,

guztion arteko harremana estali eta erraz-

ten duena. EHKO hori guztia da, gauza

asko dauzka, proiektu biziki ederra da,

marabillosoa.

Juanma Intxaurrandieta (Landare)¿Qué aportará EHKO a la agricultura ecológica de Nafarroa?

Desde Nafarroa ha sido Landare, asocia-

ción de consumidores ecológicos, quien ha

servido de de referente en este proyecto. Y

ha sido así porque no había una asocia-

ción de productores que pudiera asumir

esta tarea. En este sentido, podemos decir

que el EHKO ha servido ya para juntar

a un grupo de personas vinculadas a la

producción agraria ecológica de Nafarroa y

poner en marcha una asociación. También

ha servido, y servirá en el futuro, para

que productores ecológicos muy cerca-

nos puedan conocerse, compartir dudas,

experiencias, logística... a la vez que hacen

conjuntamente un camino, definiendo un

modelo de producción agroecológico que,

además de los requisitos exigidos por la

normativa ecológica oficial, incorpore otros

que identifiquen el carácter ambiental,

social y local de los productores. En con-

secuencia, Landare y otras asociaciones de

consumidores, que buscan en lo ecológico

no sólo ausencia de determinados pestici-

das, sino nuevas formas de relación entre

productores y consumidores, dispondrán

de más herramientas en el momento de la

compra.

JUNTAKIDEAK

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 13

Juntakideak. Enrike, Ainhoa, Mirentxu, Juanma, Nerea, Roman

Enrike Gisasola (Biolur)

Nola txertatzen da EHKO elkarteen

jardueran?

EHKO falta zaigun hutsune bat betetzera

dator. Elkarteak ahalegintzen gara gure

jarduerak aurrera ateratzeko, baina gure

mugak dauzkagu. Guk gure hutsuneak

dauzkagu, beste elkarteek ere beraien

hutsuneak izango dituzten moduan.

Askotan, gabezia horiek komunak dira:

izan daitezke formazio-beharrak, izan dai-

tezke komunikazioa egiteko zailtasunak...

EHKOk guztien arteko zubi lanak egiten

ditu, komunak diren gabezia horiei kole-

ktiboki erantzuteko bidea emanez. Denok

bertoko nekazaritza ekologikoaren alde lan

eginda, ez dauka zentzurik bakoitza berera

ibiltzea, beste herrialdeetako elkarteekin

batera jardutea funtsezkoa da. EHKO jato-

rrian identifikazio tresna moduan pentsatu

zen, eta identifikatzailearen sorrerarekin,

bezeroei begirako komunikazio tresna

kolektibo ona izango dugu eskura.

Beste maila batean, EHKOk teorizazioan

lan egiteko tokia ere eman digu. Elkarteak

ez dira maila horretara heltzen, baina ba-

serritarrok behar dugu eztabaidarako toki

bat: izan ere, agroekologia etengabeko

prozesua da.

Ainhoa Iturbe (Lurreko)

Zer ematen dio EHKOri ekoizpen eko-

logikoaren ziurtapen sistema ofizia-

lean oinarritzeak?

Gai hau izan da eztabaida aberatseneta-

rikoa sortu duena, hasieratik. Ikuspuntu

ezberdinak egon dira, baina prozesuan

zehar ikusi da elkarteetan beharrezkotzat

jotzen dela ziurtagiria izatea. Ziurtape-

nean oinarritzeak seriotasuna ematen

dio EHKOri, ekoizpen eredu bat betetzen

denaren bermea ematen du. Proposame-

nak badaude zertifikazio parte hartzailea

garatzeko, eta bihar etzi bide hori landuko

denaren zalantzarik ez dut. Baina momen-

tu honetan, beharrezkotzat jo da ekoizpe-

naren ziurtapena dagoeneko egiten duten

tresnak baliatzea. Konfiantzaz gain, beste

azterketa tekniko batzuk ere beharrezkoa

dira: direla lurren analisiak, direla pent-

suenak... EHKOn gauden baserritarrok

ziurtatu behar dugu teknikoki gauzak

ondo egiten ditugula. Horretarako badugu

tresna bat: ENEEK. Kontseiluaren aldetik

lan ona egiten da. Gainera, erakunde ofi-

ziala izanda ere, baserritarren esku dago,

parte zuzena gara. Hori baliatu behar da,

eta indartu. Beste aldetik, argitu behar da

EHKO prozesu bat den heinean, ziurtape-

nik ez duten baina EHKOn izan nahi duten

baserritarrek doikuntza epe bat izango

dutela (2 edo 3 urte, zehazteke daukagu)

ziurtapena lortu ahal izateko.

Roman Bengoa (ENEEK)

¿Qué interés tiene ENEEK en impul-

sar un identificador de la producción

ecológica local?

Entre las funciones que tiene ENEEK está

la certificación de la producción ecológi-

ca, pero también está la promoción de la

misma. Si ENEEK quiere que la agricultura

ecológica local perdure en el tiempo, debe

necesariamente apoyar un proyecto como

EHKO, de lo contrario, si nos limitamos

a hacer cumplir la normativa europea y

punto, corremos el peligro de olvidarnos

de que la agricultura ecológica se entronca

en lo local. Por otra parte, la agroecología

se basa, en gran medida, en la producción

ecológica. De hecho, en Euskal Herria

ambos conceptos han estado unidos desde

sus origenes: en un principio, las razones

de ser principales de la AE fueron la salud

y la preservación del medio ambiente,

siempre enfocando la producción hacia el

mercado local. Con el paso del tiempo, se

han unido otros componentes, siguiendo

una evolución lógica hacia el desarrollo de

un modelo agroecológico. La existencia

de EHKO no tiene por qué crear interfe-

rencias en la actividad de ENEEK; más bien

al contrario, EHKO servirá para reforzar la

actividad de ENEEK y dotarlo de todo su

sentido.

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 14

Aloña Gonzalez Bereu eta Itziar Orbezua

Iruneko Etxalartarra bata, Hazpar-

neko Areatzarra bestea, EHKOle-

ktiboa dinamizatzeaz arduratu dira

Pirinioen bi aldeetan. Zailtasunak

zailtasun (hizkuntza, laborarien

isolamendua eta denbora eskasia),

hasierako helburuetatik gehienak

lortu direla azpimarratzen dute,

“EHKOren baitan gogoa eta boron-

datea sobera izan direnez, distan-

tziaren eta hizkuntzaren oztopoak

gainditu ahal izan ditugu.”

Mauleko topaketak bukatuta, Iparralde-

ko lagunek kontzertu bat antolatu dute

EHKOrentzat Zinka ostatu autogestiona-

tuan. Barruko festagirotik aldendu eta Vic-

EHKO ANIMATZAILEAK

Elkarrizketa

tor Hugo karrikara irten gara, azken urte

eta erdian izan dituzten bizipenak jakiteko.

Zorionak!! Zeintzuk dira zuen sent-

sazioak momentu honetan?

Nahikeria, ideiak eta borondatea bada-

go, baina praktikara eramateko behar

dira tresnak, eta tresnak partekatzeko

behar dugu elkar ulertu, alde batetik, eta

denbora, bestetik. Oztopo horiek gainditu

ditugu. Poztasuna ematen du Euskal Herri

osoko laborariak hemen, Maulen bilduta

ikustea. Gainera, parte hartzeko boronda-

tearekin etorri dira, beraien iritzia emateko

gogoz. Erronka bat zen Mauleraino jendea

ekartzea, distantziak, hizkuntza, baserrita-

rren denbora falta gainditzea... 100 lagun

inguru izan gara, eta debatea dinamizatu

beharrik ez da izan, laborariek hartu dute

hitza, eta azkenean gehiengo zabal batek

EHKO elkarte bezala eratzeko proposa-

mena babestu du. Sentsazioak onak dira,

helburuak hein handi batean bete dira.

Nola moldatu zarete hiru hizkuntzatan

mintzatzen den kolektibo bat dinami-

zatzeko?

EHKOk izan dituen erronken artean han-

diena zen proiektua euskal laborari guztiei

komunikatzea, berdin euskara mintzatzen

dutenei zein ez dutenei. Argi genuen,

ekimena behar bezala aurrera eraman

ahal izateko, planteamendua elehirukoita-

sunean oinarritu behar zela. Aldi berean,

EHKOren helburuetako bat ere bazen

euskarari indarra ematea, euskara baita

Iparraldea eta Hegoaldea batzen dituena.

Horregatik, EHKOren lanerako hizkuntza

euskara izan da; betiere, hori bai, balia-

bideak tokian jarriz euskara ulertzen ez

dutenak ez baztertzeko (ahal izan denean,

material guztia hiru hizkuntzetan itzuli da,

eta batzarretan, laborari elebidunek itzul-

pengintza lanak egin dituzte). EHKOren

komunikazio guztia elehirukoitza izateak

lan handia eskatzen du, horretara ez gara

iritsi. Baina guztien borondatearekin, hein

handi batean hizkuntzaren muga gainditu

dugu, eta euskararen erabilera normalizat-

zeko pausuak eman ditugu.

Laborariei entzunda, sumatzen da

Iparralde zein Hegoaldekoek “beste

aldekoak” ezagutzeko gogo handia

dutela.

Horrela da. Nahiz bileretara joatea kostatu,

gero asko eskertu dute elkarrekin ego-

tea. Orokorrean, EHKOren baitan bildu

diren etxaldeak nahiko isolatuak daude,

Aloña e Itziar han tenido que amoldar sus horarios a los de las personas agricultoras, para que las convocatorias a los grupos de trabajo tuvieran éxito.

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 15

EHKO animatzaileak. Aloña eta Itziar

beraien munduaren ikuskera konpartitzen

dutenekin batzeak indarra eta bizitasuna

ematen die. Beraien etxaldea hobetzeko

grina pizten zaie, ideiak jasotzen dituzte,

eta beste batzuk sortzen zaizkie... Hasieran

esan bezala, gogoa, ideiak eta borondatea

badago. Denok dakigu muga inmateriala

dela eta gaur egun ez dela kasik existitzen,

baina ez du inork denbora hartzen muga

hori pasa eta bestearen etxaldera joateko.

EHKOk antolakuntza jarri du, laborariek

indar gehiegi egin behar izan gabe elkar

topatu ahal izateko. Azpimarratzekoa da

EHKOren bileratan instalatzeko prozesuan

dauden gazte asko izan direla. Horientzat,

kolektiboaren dinamika bereziki aberasga-

rria izan da, aldi bakarrean hainbat laborari

trebaturen testigantzak jaso dituztelako,

eta jarduera bakoitzaren puntu kritikoak

zeintzuk diren ikasteko balio izan dielako.

Euskal Herriko ikuspegi batetik, agroe-

kologia zer den definitzea izan da

EHKOren betebehar nagusietako bat.

Agroekologia zer den jakiten asmatu

duzue?

Lurralde bakoitzean errealitate ezberdinak

daude eta hori uztartzea zaila da. Agroe-

kologiaren definizioa zehaztea, gainera,

are zailagoa da: hainbeste ikuspuntu ditu.

Orain arteko dinamikan, agroekologiaren

inguruko debatea ekoizpen mailan gelditu

da gehien bat. Lan taldeetan zuhaitzak

zehaztu ahal izateko, batzar asko eta ezta-

baida sakonak behar izan dira, batzuetan,

debateak zentratzeko ahalegin berezia

eginez. Azkenean, ohartzen zara jatorri

amankomuna dutela Erriberako laborari

batek eta Zuberoako batek identifikatu-

tako gabezietatik askok, naiz eta lehen

begi bistan desberdinak iruditu. Sintesi

lan hori egiteak denbora eskatu du, baina

lortu dugu Euskal Herrian agroekologiaren

oinarri batzuk zeintzuk diren zehaztea. Eta

oraindik ere asko dago egiteko: alderdi

soziala, bertokotasuna, banaketa kanalak,

laborari eta herritarren arteko harrema-

nak... garatu nahi ziren, baina ez ditugu

hainbeste zehaztu. Edonola ere, datorren

urterako egiteke geratzen da 10. lantal-

dearen osaketa, baserria bere osotasunean

hartuko duena.

Elkarte ezberdinen arteko harremanak

kudeatzea esfortzu handia eskatu du?

Elkarteek gure lana asko erraztu dute,

nabaritzen da dinamikoak direla: beraien-

gatik izan ez balitz, askoz zailagoa izango

zen laborariek batzarretan parte hartzea.

EHKOn parte hartzera animatu dituzte,

eta laborariek elkarteenganako konfian-

tza dutenez, esfortzu hori egin eta etorri

dira. Elkarteak funtsezkoak izan dira gure

lanean, proiektuan zehar lagundu gaituz-

te, beti gure ondoan izan dira. Eztabaidak

ere izan dira, jarrerak oso aldenduta egon

dira puntu batzuetan, baina azkenean

adostasun batera iritsi dira denak. Prozesu

honek erakutsi digu eztabaidaren bitartez

adostasunetara iritsi daitekeela.

Azkenean, EHKO elkarte bezala era-

tuko da. Bada beldur bat, EHKO eta

lurraldeetako elkarteen arteak dupli-

zitateak sortuko direna. Zein da zuen

iritzia?

Hori gertatzea zaila da: alde batetik,

denak helburu berdinekin lan egiten dute,

eta bestetik, bakoitzaren lan esparruak

ezberdinduak daude: elkarteek herrialde

mailako lana egiten dute, eta batez ere

ekoizpenean jartzen dute indarra; EHKOk,

aldiz, lurraldean, osotasunean jartzen

du arreta, guztien arteko zubia da. Urte

eta erdi honetan, gu bioi tokatu zaigu

dagoeneko zubi lan hori egitea: elkarteek

guregana jo dute beste lurraldeei buruzko

informazioa eta kontaktu datuak eskatze-

ko. Komunikazio tresnak garrantzitsuak

izango dira, bai laborarien arteko harrema-

nak errazteko, eta baita jendartera EHKO

zer den zabaltzeko ere. Elkarteentzat zaila

da komunikazioa egitea. EHKO guztien

arteko komunikazio amankomuna egiteko

tresna izan daiteke.

El trilingüismo ha sido uno de los mayores retos a los que se ha enfrentado EHKO. En la ima-gen, Aloña expone las conclusiones finales en Maule e Itziar realiza la traducción simultanea.

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 16

GIZARTEGINTZAKANPOKO ESPERIENTZIAK

Las certificaciones comple-mentarias de AIAB (Italia)

En Europa hay varios ejemplos de

entidades independientes que han

creado herramientas para identifi-

car modelos agroalimentarios sos-

tenibles, teniendo en cuenta tanto

los aspectos productivos, como sus

consecuencias económicas y socia-

les a nivel local y global. La Asso-

ciazzione Italina per l’Agricoltura

Biologica (AIAB) es uno de los

casos más representativos. Naci-

da en 1988 como una unión de

personas agricultoras biológicas,

expertas académicas y ciudadanas-

consumidoras sensibilizadas, en sus

inicios actuó como una de las certi-

ficadoras oficiales de la producción

ecológica en Italia.

A partir de 2002, cede esa función para

centrarse en sus principales objetivos:

la promoción, tanto entre las personas

productoras como entre las consumidoras,

de la agricultura ecológica como modelo

de desarrollo rural. Junto con las adminis-

traciones locales, apoya el desarrollo de

servicios para productores y consumidores

de productos ecológicos, y de estrategias

para una educación nutricional adecuada.

Garantía AIAB

Aunque abandonó sus funciones como

certificadora, AIAB ha seguido traba-

jando en este ámbito con el objetivo de

complementar los vacios que tiene la

certificación oficial. A día de hoy cuenta

con 8 marcas destinadas a ese fin: 3 para

productos alimentarios (GaranziaAIAB,

Qualità Lavoro y Pollo d’erba) y 5 para

otros tipos de productos y actividades

(cosmética, textil, detergentes, agroturis-

mos y tiendas).

GaranziaAIAB establece como criterios

excluyentes el que toda la finca debe ser

manejada en ecológico (no se admiten

actividades mixtas); que el pienso que se

dé a los animales sea 100% ecológico

e italiano; que todas las materia primas

utilizadas sean italianas; y que se toman

medidas destinadas al ahorro energético

y a la mejora continua. En el caso de ser

indispensable el uso de materias primas

de exportación (porque no se producen

en Italia), éstas deberán ser de comercio

justo. Como complemento de Garan-

ziaAIAB, la certificación Qualità Lavoro

(desarrollada junto con el sindicato agrario

UILA) verifica que se respetan las normas

laborales nacionales e internacionales, y

que las personas empleadas cuentan con

los equipos de protección adecuados y

formación en materia de riesgos laborales.

Entre los principios que inspiraron la

creación de GaranziaAIAB está el de

que la certificación no debe suponer

un coste añadido, más aun cuando la

persona productora muestra la voluntad

de mejorar su actividad y enfocarla hacia

un manejo ecológico “estricto” (esto

es, otorgando la misma importancia a

los aspectos sociales y medioambien-

tales que a los meramente económi-

co-productivos). Por ello, AIAB tiene

un acuerdo de colaboración con las

empresas certificadoras de la producción

ecológica: esas mismas empresas llevan

a cabo también el control de las marcas

de AIAB, sin apenas coste añadido

para la persona productora (la cuota de

certificación es 50€ al año, aunque esta

cantidad puede aumentar en función del

tamaño de la explotación). De acuerdo

con los datos proporcionados por el

responsable de las marcas AIAB, Fabio

Ferraldeschi, a día de hoy son en torno

a 400 explotaciones y empresas las que

están adheridas a GaranziaAIAB. En

palabras del propio Fabio, el público

entiende muy bien el valor añadido de

GaranziaAIAB, prueba de ello es que

grandes empresas, como la Cooperativa

Biosudtirol, están adheridas a este distin-

tivo de la agricultura ecológica y social.

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 17

KONTSUMOA ETA ELIKADURAELIKAGAI EKOLOGIKOAK JANTOKIETAN

Iparraldeko kantinetan behi eta xahal osoa jaten da: saltsatik hasi eta txuletararte.

En Iparralde, los centros escolares

son quienes tienen la responsabi-

lidad de la gestión de sus come-

dores. Así, pueden optar entre

contratar el servicio a una empresa

de restauración, o pueden auto-

gestionarlo, pero la prestación del

servicio debe llevarse contratarse

por medio de una licitación pú-

blica. La asociación de ganaderas

ecológicas Biozkaria trabajó, junto

con algunos centros escolares, los

modelos de licitación pública, con

el fin de incorporar criterios que

facilitaran la inclusión de productos

ecológicos locales. A raíz de ese

trabajo, durante el curso pasado la

alimentación de 3000 escolares ha

estado constituida, como mínimo,

por un 20% de producto ecológico

local. En ese porcentaje se incluyen

las vacas y terneras de Biozkaria:

los escolares consumen entre 10 y

12 animales al año, desde el zanca-

rrón hasta la chuleta.

Antolaketa kolektiboa

Hilabetean behin, Biozkariako 9 labora-

rietatik batek edo gehiagok (dependitzen

du zenbat kilo haragi behar duten) bere

haragia banatzen du kantinetan. Orain

arte, Lapurdi eta Baxe Nafarreko 5 ikaste-

txe hornitzen dituzte. Elkartetik argitzen

dutenez, ikastetxeak antolatzen dira zatien

banaketarako: hilabetero (batean behia,

eta bestean xahala), zentro bakoitzak zati

ezberdinak hartzen ditu. Biozkariaren ku-

deaketaz laborariak arduratzen dira osoki,

ekoizpenetik hasi eta lan komertzialeraino,

komunikazioa barne.

Iragan urtean, Biozkariak 4 tona haragi

inguru (Biozkarien ekoizpen osoaren %80)

entregatu zituen ikastetxeetan. Datorren

ikasturterako, kantinetarat bideratutako

ekoizpena handitu egin beharko dute,

ordea: 5 kantinekin lan egitetik 22rekin lan

egitera pasako dira. Azpimarratzen dute-

nez, harreman zuzenen lanketan egiten

duten ahaleginaren fruitua da hori: “la-

rrazkenean, txosten bat aurkezten diegu

ikastetxeeri, jakin dezaten zein den gure

eskaintza, eta txostenarekin batera, gure

haragia ere emaiten diegu, dasta dezaten.

Gu, ekoizleak ezagutzen gaituzte zuze-

nean, gure eta ikastetxeen artean ez da

nehor: hauek gure etxaldea ezagutu de-

zakete, beraien haragia nola ekoiztua den

ikusi, eskolako txangoak antola ditzake-

gu... Horrez gain, behi zerbitzua emaiten

hasita, entrega bakoitzarekin galdeginen

diegu dena ongi emana den. Haragiaren

horniketarako jasotzen dituzten beste

aukerek ezin dute guzti hori eskaini.”

Biozkariko ganadu guztia bertsua da: ber

elikadura (hein handi batean, laborariek

beraiek ekoiztua), ber arraza (Akitaniako

Blonda) eta ber tamaina (bizirik, 280 kg

xahalek eta 600 kg -batean zein bestean,

aprobetxatzen ahal dena horren erdia da-).

Haragiaren prezioari dagokionez, ikaste-

txeek salneurri apalagoa ordaintzen dute:

12,75€/xahal kiloko, eta 12,45€/behi ki-

loko (gehi %5,5 zergatan). Haragi pikatua

eskatu ezkero, prozesuarengatik 1,50€

gehitzen zaizkio prezioari, kiloko.

Biozkaria otorga mucha importan-

cia a cultivar las relaciones directas.

Fruto de ese tra-bajo comunicativo,

para el curso que viene pasarán de

servir a 5 centros a hacerlo en 22.

2013-2014 NEGUAEHKOLURRA 18

GAI TEKNIKOA.

10. Lantaldea:Baserria bere osotasunean

Talde hau ezinbestekoa dugu,

baina lan egutegiko gora beherak

direla eta datorren hilabeteetarako

utziko dugu talde honen 1.bilera.

Bertan, laborariek eta herritarrek

definituko ditu baserria bere oso-

tasunean eta agroekologiaren ikus-

puntutik. Helburua, bertakotasun

mailan, elikadura autonomiarantz

joatea. Horretarako, gure baserriek

aniztasuna bermatu behar dute.

Nork parte hartuko du talde hone-

tan, eta zeintzuk izango dira landuko

diren gaiak?

Parte hartzea irekia izango da, baina

taldearen oinarria agroekologiarekin

sentsibilizatuta daudenek osatuko dute:

baserria kolektiboki lantzen duten labo-

rariak, kontsumo talde bateko kide diren

herritarrak, laborari eta herritar elkartea,

…

Agro- sistemak bere osotasunean azter-

tuko dira: beren koherentzia, ekoizpenen

arteko osagarritasun agronomikoa, ga-

naderitza eta landaketa anitzen siste-

men interesa, lan kargen optimizazioa,

produktu eta komertzializazio bideen

osagarritasuna, biodibertsitate basatian

eta landatutakoan (edo ganaderitzan) ba-

serriak egin dezakeen ekarpena, ekoizpe-

nerako ez diren espazioen optimizazioa,

baserriaren elikatze eta bizitze bokazioa…

Osotasuna, zatiak baino gehiago aztertu,

interakzioak eta sistema efektua ulertu.

Bestalde, nekazaritza eredu ekologiko

berritzaileak aztertuko dira, bere ego-

kitzapena lurraldeetara, esperientzien

partekatzea … Aspektu sozio-ekono-

mikoak leku garrantzitsu bat hartuko du:

laborari taldeen elkar bizitza baloratu,

nola antolatzen diren, esperientziak parte-

katu eta lan kolektiboaren alde positiboak

eta negatiboak kontutan hartu. Gainera,

kontsumo taldeetan parte hartzen duten

herritarren ikus puntua ezinbestekoa izan-

go da; banaketa kanalak aztertu eta landa

munduan beren parte hartzea suspertu

eta bermatzeko.

Agroekologia kontzeptu zabal eta

holistiko bat baldin bada, zergatik

hasi gara ekoizpenaren araberako lan

taldeetan lanean?

Gai konkretuetatik kontzeptu zabal bate-

tara iristeko bidea egitea aukeratu dugu.

Izan ere, bakoitzak gertuen sentitzen

duen mundutik hasi gara lanketa egiten:

horrek laborarien arteko elkar ezagutza

eta harremana errazten dituela uste dugu.

Agroekologiaren irizpide nagusiak talde

guztietan errepikatu direla ikusi dugu.

Logikoki, hasierako zati honetan ekoizpe-

naren arloa eta bertakotasuna izan dira

gehien landu diren gaiak. Hala ere, arlo

sozioekonomikoa eta kulturalean sakont-

zen jarraitu behar dugu.

Le 10ème groupe du travail: la ferme dans sa totalité Le 10ème groupe du travail: la ferme

dans sa totalité

Du fait des calendriers de travail, nous

n’avons pu mettre en place ce groupe.

Ce groupe est essentiel, il sera formé

de paysans et habitants qui définiront

la ferme du point de vue global de

l´agroecologie. La finalité est définie: aller

vers l´autonomie alimentaire au niveau

local. Pour cet objectif, les fermes doivent

assurer une diversité de productions.

Concrètement, qui sera invité à ce

groupe, et quels seront les aspects à

travailler?

La participation sera ouvert a toutes et

a tous, la base du groupe sera forme

des personnes (paysannes /citoyennes)

sensibilisés à l´agroecologie : paysan-nes

qui travaillent la ferme en collectif, con-

sommateurs qui font partie d´un groupe

de consommation, des associations de

producteurs et consommateurs,…

Il s’agira d’étudier les « agro-systèmes »

dans leur globalité : leur cohérence, les

complémentarités agronomiques entre

productions, l’intérêt des systèmes en po-

lyculture – élevage, l’optimisation des pics

de travail sur les différents ateliers, les

complémentarités de produits et circuits

pour la commercialisation, la contribution

de la ferme à la biodiversité sauvage et

cultivée (ou en élevage), la valorisation

d’espaces peu productifs (au sens produc-

tiviste), la vocation nourricière et vivrière

de la ferme etc. Etudier le tout plus que

les parties, comprendre les interactions et

l’effet « système ».

Il s’agira aussi, à travers cette grille de lec-

ture, de repérer des « modèles » agricoles

écologiques innovants, leur adaptation

2013-2014 NEGUA

Gai teknikoa. 10. lantaldea: Baserria bere osotasunean

au territoire, les échanges de ses expé-

riences … L´aspect socio-économique

prendra une place importante : apprécier

et caractériser le « vivre ensemble » des

groupe de producteurs, comment ils

s´organisent, partager des expériences et

prendre en compte les pour et les contre

du travail collectif. Le point de vue et

l´expérience des habitants qui font partie

des groupes de consommation sera vital

pour analyser les voies de commerciali-

sation et la participation des habitants à

la vie du monde rural.

Si l´agroecologie et un concept holis-

tique, pourquoi at-ton commencé par

groupes de productions?

Nous avons fait le choix de partir des

thèmes concrets pour arriver à l´ensemble

d´un concept global. Nous avons com-

mencé avec des rencontres des personnes

qui se sentent plus proches, qui ont les

mêmes soucis, dans le but de créer liens

entre paysans. AU final, les mêmes critères

d´agroecologie ont été identifiés dans tous

les groupes. Logiquement, l´aspect plus

creusé a été celui de la production, mais le

travail doit continuer pour développer les

aspects socio-économiques et culturels.

El 10º grupo de tra-bajo: el caserío como unidadEste grupo es esencial, pero por hechos

del calendario de trabajo, lo pondre-

mos en marcha en los meses venideros.

Partiendo desde el punto de vista de la

agroecología, las agricultoras y ciudada-

nas definirán conjuntamente el caserío en

su totalidad.

¿Quién participará en este grupo de

trabajo, y qué temas se tratarán?

Aunque la participación será abierta, la

base del grupo de trabajo la constitui-

rán las personas sensibilizadas con los

conceptos de la agroecología: desde

personas agricultoras hasta personas

consumidoras, o asociaciones de personas

consumidoras.

Trataremos de estudiar los “agro-sistemas”

en su globalidad: su coherencia, el interés

de los sistemas de policultivos –ganadería,

la optimización de picos de trabajo, la

complementariedad de los productos y los

canales de comercialización, ….Estudiar lo

todo, más que las partes, comprender las

interacciones y el efecto “sistema”.

Además, repararemos los “modelos”

agrícolas ecológicos innovadores, su

adaptación al territorio, el intercambio de

experiencias… El aspecto socio-económi-

co tomará un lugar importante: apreciar

y caracterizar la “convivencia” de los

grupos de productores, intercambio de

experiencias. El punto de vista de las per-

sonas ciudadanas será vital, analizar los

canales de comercialización y garantizar

su participación en el mundo rural.

Si la agroecología es un concepto

amplio y holístico, ¿por qué hemos

empezado a trabajarlo desde el punto

de vista de la producción?

Hemos hecho la elección de partir de

temas concretos para llegar a un con-

cepto global. Hemos empezado por

encuentros de personas campesinas que

se sienten más próximas, con objetivo de

crear lazos. Al final, se han constatado los

mismos criterios agroecológicos en todos

los grupos. Lógicamente, el modelo pro-

ductivo y “lo local” han sido los aspectos

que más hemos tratado. Pero seguiremos

trabajando y profundizaremos más en los

aspectos socioeconómicos y culturales de

la agroecología.

Ondoren, lantaldeetan sortutako zuhaitzak aurkezten dira, elkarrizketa batekin batera:0. EHKO zuhaitz bateratua1. Monogastrikoen lantaldea2. Behi esnedunen lantaldea3. Baratzezainen lantaldea4. Haragi ekoizleen lantaldea5. Zerealista-okinen lantaldea6. Erlezainen lantaldea7. Frutazainen lantaldea8. Sendabelarren lantaldea9. Artzainen lantaldea

EHKOLURRA 19

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 23

1. MONOGASTRIKOEN LANTALDEA

Oihanarteko xerrikiak

Jean Marie comenzó hace 4 años

a criar cerdos biológicos, aprove-

chando 3 Ha de robledal mixto que

tiene al lado de casa. “Para limpiar

el bosque son fantásticos, aunque

necesitan mucho espacio, estar

bien cercados, y hay que cuidar

que no creen desperfectos a algún

árbol...”. Cuenta con 3 cerdas

madre, y destaca la importancia de

un buen pienso en la cría biológica

de porcino. A la vez, subraya el

interés de establecer acuerdos con

cerealistas, “yo necesito en tor-

no a 800 kg de pienso ecológico

para criar un cerdo de 170 kg. Eso

supone un gasto considerable en

mi producción. El primer año hice

un acuerdo para obtener el cereal

directamente, con lo que el precio

fue mejor, pero tenía que elaborar

yo mismo la mezcla, , y el engor-

de no fue tan bueno. Es un tema

que hay que trabajar, EHKO servirá

para eso.”

Comercializa su producción de manera di-

recta: cada 2-3 meses lleva a sacrificar un

cerdo, que posteriormente elabora en un

obrador de Donazaharre. “El coste de la

transformación es de 2,10€/kg. Hago pa-

quetes de 5 kg (cada vez más) y también

distintos tipos de productos enlatados:

patés, confits, salchichas...”

Xerri hazkuntza biologikoaren gako

bat da xerrikume biologikoak eskura-

garri izatea. Nola moldatzen zara zu

gai honekin?

Nik hiru xerrama dauzkat, Oztibarretik eta

Garazitik ekarritakoak. Xerrikumeak egite-

rakoan, beraiek moldatzen

dira beraien habia egiteko:

basotik hartzen dituzte

adarrak, iratzeak eta behar

duten guztia. Nik ez dut ia

ezer egin beharrik izaten,

eta xerramak mantentzea

ez da garesti.

Xerriak izaten dira

mutilazio gehien egiten

zaien azienda mota. Zuk

horren beharrik izaten

duzu?

Nik ez dut kasik mutila-

zioak egiteko beharrik

izaten, kasuren batean,

sudurrean eraztun bat jarri

behar izaten diet, bestela

basoa erabat apurtzeko

gaitasuna izaten dutelako

zenbait xerrik. Bestela ez didate arazorik

ematen, abereak ez dira estresatuak,

eta hortaz, ez daukate beharrik elkarri

haginka ibiltzeko.

Interesgarri deritzozu zitu ekoizlee-

kin zuzenean hitzartzea zure xerriek

behar duten zereala?

Ez da dudarik: 2008an, 350€ ordaindu

nituen tonako, gaur egun, aldiz, 600€

ordaindu behar ditut, aldez aurretik

prestatuta datorren pentsuagatik. Hori

bai, lehenengo urte hartan, astero, bi goiz

ematen nituen nire razioa prestatzeko,

baina ez nuen beti lortzen bazka oreka-

tu bat. Gainera, denbora asko eskatzen

zidan. Orain, pentsu-ekoizle batekin

egiten dut, razioa ondo orekatua dago,

eta txerriek bi hilabete lehenago hartzen

dute pisua. Txerri hazkuntzan, pentsua da

klabeetako bat: 170kg hartzeko, 800 kg

pentzu jaten dituzte.

Zein iritzi duzu EHKOrekiko?

Ideia ona da, laborariek hori egin behar dugu, arrazoi ezberdinengatik. Alde batetik, jakina da Euskal Herrian pro-duktu ona dagoela, eta guk ez badugu euskal ekoizpen biologikoaren inguruko identifikatzaileren bat garatzen, beste norbaitek egingo du gure ordez. Horretaz aparte, elkar ezagutzeko balio izan digu. Bazkarena, adibidez, abeltzain askok dugun arazoa da, baina Euskal Herria mailan antolatu daiteke. Lan interesgarria da, baserritarrek egin behar duguna. Le-henengo urratsetan gaude. Gero, badira gai batzuk zailak izan daitezkeenak. Nire kasuan, bertoko arrazak erabiltzeko mugapena izan daiteke arazo bat: nire xerriak ez dira “euskal xerriak”, genetiko-ki ez dute baldintza hori betetzen, arraza ezberdinen nahasketa dira. Baina, nik Oztibarretik eta Garazitik ekarri nituen, han belaunaldi asko emandako xerriak dira... “Erregistraturiko” arrazak soilik izango dira onartuak? Oraindik baditugu gauzak argitzeko.

Xerriak eta xerrikiak, ardi esnea, haragitarako behiak

Jean Marie IriguenOihanart etxaldeaIbarla (Nafarroa Beherea)oihanart@hotmail.fr

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 25

2. BEHI ESNEDUNEN LANTALDEA

Arroki Garaiko esnea

Bailarín, jugador de rugby y gana-

dero biológico, Xabi lleva dos años

a cargo de la cabaña de Arroki

Garai. Desgraciados imprevistos

hicieron que tuviera que hacer-

se cargo de la casa familiar con

escasos 23 años, y recién salido

de la Escuela Agraria. “No aprendí

gran cosa sobre el manejo biológi-

co en la escuela, pero tenía claro

que ese sería mi camino. El paso al

manejo ecológico fue una elección

personal, quería volver a empezar,

volver a aprender. No soy amigo

de los “venenos”, y quería encar-

garme de mi producto desde el

principio hasta el final, basándome

en la calidad. Para eso, el modelo

biológico es el camino.” En breve,

su hermano menor se le unirá para

dar un salto en la producción de

Arroki Garai: para el año que viene

esperan tener construida la que-

sería que les permitirá obtener un

valor añadido de su producción.

Maneiuaren errekonbertsioa

Zalantzarik gabe erraten du ez litzatekeela

gibelerat joanen bere aukeran, arrazoi ani-

tzengatik. “Gure aita zenak ere desmartxa

hori, nolabait, bazeraman; etxaldearen

joera hori zen. Ez da kantitateari kasu

eman behar, lurretik gertuago bizi behar

da. Nik egin nuen lehenengo gauza izan

zen behi kopurua daukagun lur azalerara

egokitu. Belarrik eta artorik erosteko be-

harrik ez dugu, guk ekoizten dugu: 14 Ha

belar eta 5 Ha arto egiten ditut. Larreak

ere, partzelatuta dauzkagu. Artoarekin,

helburua da 4 Ha ekoiztea siloa egiteko,

eta beste hektarea bat irina egiteko (txa-

halentzat, hori da orain erosi behar izaten

dudan bakarra)”.

Biologikora pasatu ez geroztik, azien-

dak osasun arazo gutxiago izan dituela

adierazten du. “Elikadura aldatzea izan

da gakoa: lehen, goizetan ematen nien

siloa. Orain, aldiz, belar idorra ematen

diet, eta askoz arazo gutxiago dauzkate

behiek titiburuen infekzioekin. Aldaketa

txikia izan da, eta ez du suposatu inolako

zama edo gainkosturik, baina izan duen

eragina bistan da. Behien osasunak asko

irabazi du, ekoizpena zertxobait jaitsi da

silo gutxiago ematen dugunetik, baina,

aldi berean, erosketek eragindako gastuak

ttipitu egin dira. Balantze ekonomikoa

parean mantentzen da, baina gure auto-

nomia handiagoa da, erosketen beharra

ttipitu dugulako”.

Bide horretan BLEren partetik jaso duen

laguntza aipatzen du Xabik, Elkarteak la-

borariei eskaintzen dien aholkularitza eta

formazio teknikoa baliabide paregabea

direla azpimarratuz.

Elkar hartu, eta izaera mantenduz,

euskal laborantza biologikoa zabaldu

Laster izanen du Xabik laguntza prestua

Arroki Garain. Anaia gaztea ikasketak

amaitzear da, eta aurki batuko zaio etxal-

deko lanen burutzeko, eta etorkizuneko

proiektuen aurrera eramateko. “Gure

esnea eraldatzeko gasnategia prestatuko

dugu. Orain, Cooperative Latier du Pays

Basque-eri saltzen diogu. Prezioa apala

daukagu, kopuru txikia delako gurea,

eta gainera gure esnea beste guztiekin

nahasten da... Garrantzitsua da guretzat

kooperatibako partaide izatea, eta jarrai-

tuko dugu. Baina gure asmoa da esne

gehiena etxean eraldatzea, gure produk-

tua hasieratik bukaerara, salmentaraino,

eramatea. Gasna, gasna xuria eta burra

egiteko asmoa dugu, eta soberakinak,

CLPB-ri saldu”.

EHKOlektiboaz galdetuta, gauza on bat

bezala ikusten du. Ona eta beharrezkoa.

“Bada lanik! Polita izan da Euskal Herri

osoko laborarien elkar ezagutzea, bakoi-

tzaren egiteko moldeen berri izatea. Ni

harritu nintzen Hegoaldeko laborariak

horrelako estruktura ttipiekin, hain lur gu-

txirekin moldatzen ahal direla jakitean”.

Etorkizun batean, Euskal Herrian sortuak

diren produktu biologikoen sor marka an-

tzeko bat bezala irudikatzen du: “berton,

biologikoki eta bertokoentzat ekoiztutako

produktuen identifikatzaile bat. Euskal

Herriaren izendapenarekin produktu asko

saltzen dira, eta asko gezurra dira. Biolo-

gikoan ez da gezurrik izan behar”.

Esne behiak (23 deizten; Holstein eta Montbélliard arrazakoak). Artoa, alpapa, ganaduarentzako bazka (guztira 30 Ha).

Xabi HarlouchetArroki Garai Etxea64220 Ahatsa (Nafarroa Beherea)xabiharlouchet@hotmail.fr

Xabi y su hermano pondrán en marcha el año que viene su proyecto de quesería.

El objetivo de Xabi es ser autosuficien-

te en forrajes

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 27

3. BARATZEZAINEN LANTALDEA

Las hortalizas de Tierra, papel, tijera

Ramon et Monica, un couple de

maraichers qui habitent à Salcedo

(Araba), très proche de la région

de Castilla León, ont participé aux

réunions des groupes des marai-

chers et aux rencontres EHKO.

Avec 1,5 Ha de terre pour les

légumes en plein air et 8 ha de

céréales, le projet avance petit à

petit. Ils se sont rapprochés de

EHKO pour se différencier des bios

« industriels », mais ils ont trouvé

quelque chose de plus motivant :

un collectif pour les échanges et

l´agroécologie.

El proyecto de Mónica y Ramón va

tomando forma poco a poco: ya están

en las 35-40 cestas semanales que se

planteaban en un principio, la actividad

artesanal de Mónica sigue su curso, y han

comenzado a producir cereal en extensi-

vo. “Hemos establecido una especie de

acuerdo de colaboración a largo plazo

con unas ganaderas de Zaballa: nosotros

producimos el cereal que necesitan para

sus cabras. El primer año ha sido satisfac-

torio, además, nuestro cereal ecológico

ha servido para que las ganaderas burga-

lesas se decidieran a pasar su explotación

a ecológico.”

¿Qué sensación os queda después del

encuentro de Maule?

Estamos ilusionados. En un principio,

nos incorporamos a la dinámica porque

veíamos la necesidad de hacer frente

común para diferenciarnos de la produc-

ción “bioindustrial”. Al final, nos hemos

encontrado con algo mejor aun que eso:

un colectivo para intercambiar inquie-

tudes y conocimientos agroecológicos.

Nosotros estamos prácticamente solos en

esta zona, de modo que el sólo hecho de

encontrarse con personas

afines es un estímulo, te

carga de energía y es un

punto de apoyo. En lo parti-

cular, para nosotras ha sido

especialmente interesante

poder conocer a agriculto-

res extensivos de Nafarroa e

Iparralde: acabamos de em-

pezar a trabajar con extensi-

vos, disponer de referentes

nos ha ayudado.

¿Qué tal ha fluido la co-

municación en EHKO?

El tema del idioma ha

creado dificultades, como es

normal: estamos hablando

de un territorio en el que se

utilizan 3 lenguas. Para los

que no hablamos euskera, se

hacía un poco frustrante no

poder ser capaz de entender

todo lo que se decía en las

reuniones, pero al final te

acostumbras a arreglarte

con las claves que te transmiten quienes se

encargan de la traducción. El embrollo del

idioma se ha solucionado bien.

El uso del plástico es un tema central

en el grupo de trabajo de horticultura,

¿cual es vuestro punto de vista?

No somos partidarios de utilizar plástico,

por eso hemos estado 4 años tratando de

arreglarnos haciendo un uso mínimo del

mismo. Sí que utilizamos miniinvernaderos

móviles, que son muy prácticos, una vez

que les coges el tranquillo. Pero a pesar de

eso, entre finales de invierno y comienzo

de la primavera nos quedamos cortos de

producto, lo que nos desequilibra mucho

económicamente. Ese es un punto flaco en

nuestro proyecto, por eso nos hemos deci-

dido a instalar un invernadero de 200 m2,

como un apoyo para acortar el invierno y

avanzar la primavera. Por lo demás, aquí

el clima de primavera-verano es perfecto

para hacer huerta al aire libre. La realidad

en Bizkaia y Gipuzkoa es muy diferente,

tanto por el clima como por el tamaño de

las explotaciones. Entendemos que allí los

invernaderos tienen otro sentido, tal vez

son más necesarios, pero para nosotros,

plantearse unos máximos del 30-40% de

la superficie bajo plástico es impensable,

nos parece excesivo. No es nada sencillo

definir unos criterios comunes.

¿Qué tal va vuestro proyecto?

Estamos contentos, las cosas marchan

más o menos como las hemos ido pen-

sando: seguimos con las mismas ideas, y

nos gusta repetírnoslas de vez en cuando,

para que no se nos olvide porque elegi-

mos hacer lo que hacemos. Creemos que

es importante reflexionar sobre esto de

vez en cuando, y si hace falta, corregir la

dirección.

1,5 Ha de hortalizas de temporada al aire libre; 8 Ha de cereal.

Ramón y MónicaSalcedo (Araba)www.tierrapapeltijera.orgtierrapapeltijera@gmail.com

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEKOLURRA 28

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 29

otra parte el manejo el ganado es más

sencillo, ya que intervenimos lo menos

posible.

¿Cómo organizáis la comercialización?

Una vez satisfechas nuestras propias

necesidades de forrajes, el excedente se

vende a ganaderos de la zona, así como

la totalidad de los cereales. La carne la

distribuimos directamente a nuestros

clientes, que al principio eran de nuestro

círculo más cercano y con el tiempo y el

boca a boca han ido aumentando hasta

cubrir toda nuestra producción. Hacemos

hincapié en que los clientes visiten nues-

tra granja, donde mejor puede enten-

derse nuestro trabajo y así establecer un

vínculo más estrecho entre nosotros y el

cliente final.

La posibilidad de establecer acuerdos

entre agricultoras-es y ganaderas-os para

el abastecimiento de forrajes y grano

ha sido un tema recurrente en muchos

grupos de EHko.

¿Cómo lo veis desde vuestra vertiente?

En Euskal Herria se podría producir

SUFICIENTE forraje y grano como para

abastecer a todos nuestros ganaderos,

panaderos, etc... Si hubiese una planifi-

cación se abaratarían costes y se ganaría

en calidad en beneficio de tod@s. Haría

falta una persona remunerada para

hacer este trabajo de coordinación. En

esto EHko puede jugar un papel fun-

damental. Durante el último encuentro

en Maule percibimos una estupenda

atmosfera. Ahora toca ponerse manos a

la obra e implicarse de verdad. Tenemos

que saber comunicar todos nuestros

ideales, caminando junt@s en una misma

dirección y hacia la “Soberanía Alimen-

taria”, a través de la ecología, potencian-

do la biodiversidad, sin perder de vista

la construcción de un mundo más justo

económica y socialmente.

deshabitaron durante la

2ª mitad del s. xx, pero

de un tiempo a esta parte

muchos de estos pueblos

abandonados se han

vuelto a “okupar” por

gente joven que escapa

de la ciudad. Destacan

que, realmente, esa

gente joven que viene a

integrarse en comunida-

des autogestionadas, son

un estímulo para la zona:

“Además de repoblarla,

han recuperado viejos

oficios ( trabajan la pie-

dra, la tierra, el ganado,

hacen pan, etc...), apren-

den a hacer de todo.”

Producís cereal, pero

para el engorde de

vuestro ganado prefe-

rís no hacer uso de él .

Esto puede parecer un

poco extraño para el manejo que se

sigue aquí.

Si..., pero tú lo has dicho: para lo que

estamos acostumbrados aquí. Nosotros

sacrificamos las terneras y los potros a

los 6-7 meses, es decir, lechales. Por lo

tanto no hacemos el engorde con cereal

que tradicionalmente se hace aquí. Esto

supone animales de menos tamaño y una

carne de distinta calidad. Respetamos

su condición de herbívoros, ya que las

madres comen sólo hierbas y forrajes de

nuestra propia granja. Tenemos una carga

ganadera inferior a 1 animal por hectá-

rea (suficiente cantidad de alimento). La

madre y la cría conviven hasta el momen-

to en que ésta es sacrificada, evitando

al máximo el posible estrés que produce

el destete. Como se trata de carne muy

tierna, no oreamos más de 2 días. Por

La famille Malucelli-Cunchillos

habitent à Irurozki, un petit villa-

ge en Navarre près des Pyrénées.

Depuis 20 ans ils sont paysan-ne,

éleveurs et céréaliers. Leur façon de

faire respecte la nature herbivore

des bovins. Ils n´utilisent pas leurs

céréales pour engraisser les vaches.

Les veaux sont nourris sous la mère.

Ils considèrent EHKO comme une

bonne possibilité de créer des liens

entre agriculteurs et éleveurs, et

ainsi pouvoir approvisionner les

céréales locales aux éleveurs locaux.

En Borda Egillor se dedican a la agricultu-

ra y ganadería ecológicas desde hace 20

años. Cuentan que muchos pueblos se

4. HARAGI EKOIZLEEN LANTALDEA

Los potros y la terneras le-chales de Borda EgillorCarne de potro y ternera lechal; cereales y forrajes.

Mariana Cunchillos, Franco Malucelli y Haritz MiguelizIrurozki (Nafarroa)irurozki@arrakis.esm_cunchillos@hotmail.com

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEKOLURRA 30EKOLURRA 30

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 31

Mathieu elabora pan tres veces por semana, “así es más llevadero, y cuando toca lo coges con ganas”

estruktura esponjatsua, “itxurosoa”; eta

gainera, proteina zenbat eta altuago

orduan eta ur gehiago hartzeko gaitasuna

dauka irinak -hortaz, errendimendua ere

altuagoa izango du-. Logika hori jarraituz,

proteina altuko gariak gailendu dira, eta

hortik sortzen dira geroz eta ugariagoak

diren intolerantziak. Jakin behar da,

baita ere, proteina kopurua areagotzeko

modu bat landareei nitrogenoa nahi beste

ematea dela, hori baita proteinen osagarri

nagusia. Gorputzak, ordea, ez du ongi

onartzen ongarri sintetikoen nitrogeno in-

organikoa, eta intolerantziak sortzen dira.

Gluten intolerantziekin lotuta, barietate

zaharrek irtenbideak eskaini ditzakete,

baina erantzunak lortu ahal izateko iker-

keta egin behar da lehenengo...

Zer iritzi duzu EHKOlektiboaz?

Interesgarria dela uste dut. Okin eta

zereal ekoizleen talde-dinamikak aban-

taila asko ekar ditzake guztiontzat, elkar

ezagutzetik hasita. Gure jardueran ere

onurak izan ditzake. Adibidez, urtero

adostutako plangintza eginez gero,

batzuek zein besteek lasaitasuna irabaz-

ten dute: zerealistek, ekoizpenaren zati

bat aldez aurretik saldua daukatelako;

okinek, horniketa segurtatua dutelako,

adostutako prezioan. Elkarlanak, gaine-

ra, barietateak frogatzeko bidea eman

dezake. Hori guztiori bezeroei komunika-

tzea ere garrantzitsua izango da. EHKOk

laborarion lana sendotu eta ezagutarazte-

ko balioko du.

Nire garia ekoizteak autonomia ematen

dit -lana ere bai-, baina hala ere garia

erosi beharrean izaten naiz, urte osoko

ogia egiteko 12 Tn gari behar baititut”.

Astean hiru aldiz egiten du ogia, “ho-

rrela eramangarriagoa da. Egunero egin

behar izanez gero ez lidake gogo berdina

piztuko. Ogia AMAPetara, Mauleko Lizeo

Profesionalera eta Mauleko larunbatetako

azokara eramaten dut”.

Ezjakintasunetik galdetuta... esan ohi

da bertoko garitik ez dela ogi onik egi-

ten ahal. Zu ere uste horretakoa zara?

Ez naiz uste horretakoa. Egia da gure klima

euritsuan sortutako gariak ez daukala

lurralde lehorragoetan ematen denak beste

proteina (nire garia %9 inguruan egoten

da, eta Mediterraneo aldean %12 izaten

ahal du errazki). Proteina gehiago izatean,

errazagoa da itxura aldetik ogi “politak”

egitea. Hala izanik ere, bertoko gariarekin

ogi ona egiten ahal da. Agian, batzuetan

ez dira horren ongi altxatuko... baina hala

ere politak izango dira, eta onak. Prozesua

doitzen joatea ere bada kontua. Urtearen

arabera, gariak proteina gehiago edo gut-

tiago izanen du, hortaz, ogia egiterakoan

hori kontuan izan beharko dut: ur gehiago

edo guttiago bota, loaldiak luzatu edo

laburtu, labearen tenperatura egokitu...

Zailagoa bai, baina politagoa ere bada nor-

berak ekoiztutako gariarekin ogia egitea.

Etengabeko erronka bat.

Hortaz, gariaren proteina, glutena,

garrantzitsua da ogian, eta ez baka-

rrik zeliakoentzat.

Bai. Lehen esan bezala, gariak proteina

gehiago izanda errazago sortuko da

Podría decirse que Mathieu es un

creador de pan, porque siembra

su trigo, lo muele en su molino y

elabora el pan se casa. “Creo que

llevar el proceso de la elaboración

del pan desde el principio hasta

el final, además de ser muy inte-

resante, también es importante.”

Para producir su trigo emplea 3 de

las 12Ha que maneja, “en un año

bueno, esas 3 Ha me pueden dar 6

Tn de trigo (aunque lo más normal

es que me den 4,5 Tn...), pero para

hacer el pan de un año necesito

12 Tn. Por eso, y por el intercam-

bio de semillas (lo que me permite

mejorar paulatinamente mi trigo),

conocimientos, etcétera, considero

fundamental el trabajo de EHKO.

5. ZEREALISTA-OKINEN LANTALDEA

Arbaila etxeko ogia Mathieu Mendizabal eta SaraArbaila Etxea, Altzuku (Xiberua)lureder@aol.com

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEKOLURRA 32

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 33

erosi beharko dugu, eta ez da erreza

argizari ekologikoa topatzea.

Azken urteetan ohikoak bilakatu dira

erleen desagerpen masiboei buruzko

albisteak. Mota horretako arazoekin

topo egin duzue?

Ez. Erlea leku garbi, osasuntsu eta

bioanitz batean badago, ondo dago.

Gaur egun, mundu mailan, erle ge-

hienak landaketa homogeneoetan daude

(Euskal Herrian hau ez da horrenbeste

gertatzen), baina polen mota bakarreko

lekuan sufritu egiten dute, bioaniztasuna

behar dute. Erleari maneiu txarra egiten

zaionean sortzen dira arazoak. Guzti ho-

rri gehitzen zaio nekazaritza eta frutagin-

tzan erabiltzen diren pozoiak: horiek ere

erleen kalterako dira.

Zer moduz erlezainen lan taldean?

Guk asko eskertu dugu EHKOren baitan

Nafarroako eta Iparraldeko erlezain

ekologikoak ezagutzea, gure isolamen-

dutik atera gaitu. Gure sentzazioa da

Iparraldeko kideak aurreratuago daudela

ekoizpen filosofia aldetik. Aldi berean,

ohartu gara gure arazoak beste erlezai-

nen berberak direla. Asko dugu ikasteko,

elkarrekin egoteak, gainera, indarra ema-

ten dizu, hurrengo topaketarako gogoak

pizten dizkizu. Gu hurrengoa noiz izango

zain gaude.

Horretaz aparte, kutsaduraz erabat libre

dauden ingurune zabalak topatzea da

Gipuzkoan dugun arazorik handiena.

Erlezaintza ekologikoa egiteko, 3 kilome-

troko erradioan ez da kutsadura iturririk

egon behar: ez industriarik, ez auto-

pistarik... Orain urte batzuk arte, pinu

landaketak ere arazoa ziren, baina orain,

behintzat pinuei tratamendu biologikoak

ematen zaizkie. Gure erleak, neguan,

Urretxu eta Azkoitia arteko mendietan,

oso aparte dagoen leku batean egoten

dira ekainera arte; udan, Aizkorri ingu-

ruan egoten dira, Zalduondo partean.

Zuen kasuan, zeintzuk dira gaur egun

dauzkazuen zailtasun handienak?

Tratamenduen maneiuak kontu berezia

eskatzen du ekologikoan. Gaixotasunen

aldetik erleek duten arazorik handiena

barroa da. Honi aurre egiteko, erlezain-

tza ekologikoan tratamendu ezberdinak

daude, guk “Timol”-ari eskua hartu dio-

gu eta horrekin moldatzen gara barroa

kontrolpean mantentzeko, baina kostatu

zaigu. Argizaria ere zailtasun bat da gaur

egun: guk gure erleetatik ekoiztutako

argizaria erabiltzen dugu xafla berriak

egiteko. Aurtengo udaberri hotz eta

bustiarekin, ordea, ezti gutxi ekoizteaz

gain argizari ekoizpena ere oso txikia izan

dugu, ondorioz datorren urtera begira

Elias et Aitor, père et son fils,

suivent le chemin qu´Elias avait

choisi il y a 40 ans ; l´apiculture. Ses

abeilles, butinent entre les mon-

tagnes d´Urretxu eta Azkoitia en

hiver jusqu´au juin, et à côté de la

montagne Aizkorri vers Zalduondo

en été. Habitués à travailler tous

seuls en Gipuzkoa, les réunions des

apiculteurs d´EHKO, leur ont permis

de rencontrer d´autres apiculteurs

d´Iparralde et de Navarre. Ils par-

tagent les mêmes soucis, et ils se

sont sentis plus motivés.

Zergatik ez dago erlezaintza ekolo-

giko gehiago?

Arrazoi asko daude horretarako. Aste-

ko eta behin, erlezaintza ekologikoari

buruzko ezagutza falta handia dago.

Gu hasi ginenean, hemen eredu ekolo-

gikoa jarraitzen zuenik ez zegoen inor,

eta gure kabuz ikasi behar izan dugu

neurri handi batean. Erlezaintza ekolo-

gikoaren zabalkunderako beste oztopo

bat da eztia era honetan ekoizteak kostu

handiagoa duela: bai lanaren aldetik, eta

baita tratamendu, argizari, elikagai zein

bestelako ekoizpen baliabideak garestia-

goak direlako ere.

6. ERLEZAINEN LANTALDEA

Aikurreko eztia Aitor Otegi eta Elias OtegiUrretxu (Gipuzkoa)aikur@aikur.comwww.aikur.com

Akazia, laharra eta gaztainaren eztia (udaberrian) eta txilar eta haritzaren eztia (udazkenean)

« À Aikur, on peut observer des abeilles qui s´élèvent sans problème car elles sont dans un environnement sain (libre de contaminations et biodiversifié). De plus, il a été souligné que le varroa n´est pas un problème sans solu-tion, bien que les traitements nécessitent du temps »

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEKOLURRA 34

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 35

« Mikel et Marijo se sont installés pas à pas, en maîtrisant fortement les investissements. Pour cela ils ont dû se confronter aux autorités sanitaires, qui exigent les même conditions que la grand industrie agroalimentaire. »

osasun kalitate minimo batzuk exijitzeko

baldintzak ezarri dira, eta artisauei ere

baldintza horiek eskatzen zaizkigu. Ho-

rrek ez du zentzurik, eta frogatu daiteke.

Guk egoskor jokatu behar izan dugu, eta

borrokatu, gure jarduera artisaugintzaren

irizpideetan mantendu ahal izateko.

Datorren urtean, azkenean, autokla-

bea erosiko duzue.

Bai, baina barazki kontserbak eta zukuak

egiteko behar dugulako, eta orain

inbertsio horri aurre egiteko moduan

gaudelako. Gutxika instalatzen joan gara,

inbertsioak neurtzen, ikusi arte nola

moldatzen ginen, eta, batez ere, merka-

turatze-sarea osatu arte. Hori da zailena,

salmenta antolatzea. Autoklabearekin,

Urduñan galtzen den frutari balioa eman

nahi diogu, azpiegitura guretzat pentsatu

dugu, baina beste batzuei ere erabiltze-

ko aukera emateko asmoa dugu. Urte

hauetan, sagasti ederrak dauzkan jendea

ezagutu dugu, frutarekin zer egin ez

dakitenak.

EHKOlektiboa hurbiletik jarraitu du-

zue. Zer iritzi duzue ekimenaz?

Ekimenak potentzial handia daukala argi

dugu. Oraindik ez dugu ikusten nola

eta zein zentzutan garatuko den, baina

argi dago aukera aparta dela jendarteari

jakinarazteko baserriko nekazaritza eko-

logikoa badagoela, eredu industrialetik

erabat aldentzen dela guk egiten duguna,

eta asko garela honela pentsatzen eta lan

egiten dugunak. Beste esparru batean,

lurralde mailako lehenengo mugimendua

gara, bada zerbait. Behinik behin, orain

arteko dinamika oso baliogarria izan

da beste laborari batzuk ezagutzeko,

harremanak sortzeko. Hortik abiatuta,

kolektiboki garatu ditzakegun gai-zerren-

da handia da: produktu-trukaketarako

sareak, ikerketa, komunikazio ekintzak...

Parte hartzea da orain kontua.

Nolatan fruitu txikiak

Urduñan?

Hau fruta lekua izan da beti.

Fruta arbola asko zeuden,

hamarka barietate ezberdine-

takoak: madari piloa, gereziak,

menbriloa, abrikota... Men-

brilo dultzea egiten zuten bi

enpresa ere bazeuden. Fruitu

txikiak, egonda ere, ez ziren

horren ohikoak. Barietateen

aukeraketan lan sakona egin

genuen, landaketa marko

zabalak erabili genituen, ma-

neiua errazteko. Mermeladak

egiteko ezinbestekoak diren

limoiak Bizkaiako kostaldean

landatu ditugu, lagun baten

lurretan. Han oso ondo egiten

dira.

40 erreferentzia ezberdinetik gora

dauzkazue, orotariko marmelada, ja-

lea eta konpota motekin. Eraldaketak

pisu handia dauka zuen proiektuan.

Duela 13 urte instalazio berrientzako diru

laguntza eskatu genuenean ez ziguten

eman, gure proiektuan 0,5 Ha fruitu txiki

planteatzen genituelako. Gutxienez 3 Ha

behar genituela esaten ziguten, baina

beraien kalkuluetan eraldaketak eta

salmenta zuzenak ez daukate garrantzi-

rik; guretzat, eraldaketa da gakoa. Hor

ere izan ditugu arazoak, proiektua guk

nahi genuen eran eraman ahal izateko:

behartu nahi gintuzten autoklabe bat

erostera, baina fruta artisauki eraldatzeko

ez da horrelakorik behar. Europan zehar

jasotako esperientziekin txosten bat osatu

behar izan genuen, osasun-agintaritzari

erakusteko beste herrialde batzuetan

gure planteamendua arazo gabe onartzen

dela. Kontua da hemen ez dela garatu

Europako araudia bere osotasunean:

arazo gehien izan ditzakeenari, industriari,

Il y a quelques annéess, les paysans

fruiticulteurs Mikel et Marijo ont

installé un petit atelier de confiture

à Urduña (Bizkaia). Ils racontent

que, quelques décades en arrière,

cette vallée avait une grande varié-

té de fruits, même deux ateliers de

confiture. Aujourd’hui, ils sont en

train de récupérer la diversité culti-

vée en fruiticulture : Ils ont cultivé

plus de 40 variétés différentes.

Ils considèrent EHKO comme une

grand opportunité de communi-

quer au citoyens ce que l´on est,

comment on travaille. En plus, les

possibilités de EHKO sont grandes :

échanges, liens, communication…

7. FRUTAZAINEN LANTALDEA

Santa Clara baserriko fruitu txikiak eta marmeladak

Mikel Kormenzana eta Marijo ImazSanta Clara Baserria, Urduñamikelordu@yahoo.es

2013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEKOLURRA 36

2013-2014 NEGUA

ere lan horretan gaude; lehenengo etapa,

landareak ezagutu eta euskaraz nola

esaten zaion ezagutzea da.

Bi kontsumo mota bereizten ditut; bata

plazerrarena da. Hau da gehiengoaren

kontsumo arrazoia, lagun artean, atseden

orduan tisana bat hartzeak ematen duen

goxotasuna. Eta bestea, zinez sendat-

zeko edo osasuna hobetzeko erabiltzen

dutenena. Hauek gutxiago dira, baina

honetarako ere baliatzen dugula ezin

dugu ahaztu.

Europarekin alderatuta, Frantzia mailan

(nik gehien ezagutzen dudana) konplika-

tua da. Inguruko beste estatu batzuetan,

seguritate sozialean sartzen dira zenbait

senda belar. Hala ere, farmazeutika han-

dien lobbia oso handia da. Guri asko-

tan, belarrak elikadura moduan saltzea

errazago egiten zaigu, senda belar bezala

baino.

Nola ikusten duzu EHKOlektiboa?

Senda belarren taldea nire etxean bildu

zen, eta EHKOren lanketa egin genuen.

Nahiz eta arrez geroztik urrundik segitu

dudan, oso ondo ikusten dut hartzen

ari den norabidea. Lehenik eta behin,

ekoizpena bio-ekologikoa izatea niretzat

oso garrantzitsua da. Gero, Europako

zigilua eskatzearen debatea dago, baina

gutxienez ekoizpenak ekologikoa beharko

luke izan.

Euskal Herri mailako laborariak batuko

gaituen estruktura bat izatea ere oso

ondo ikusten dut. Baita ere bertako

mozkinak identifikatuko dituen tresna

martxan jartzea ere. Honela, herritarrek

ekologikoa eta bertakoa dela jakingo

dute.

Nola egin zenuen instalatzeko bidea?

Nire ikasketak amaitu, eta lurrik gabe, nire

proiektuaren dozierra erredaktatu nuen.

Angelu inguruko herriko etxeetan aurkez-

tea pentsatu nuen eta saiakera anitz egin

ondoren, Arbonako udaletxean harreran

ona izan nuen. 9 urtetarako kontratua

adostu dugu.

BLE elkarteak lagunduta, orientazioa jaso

dut, lurrak analizatu ditugu, landakete-

kin nola hasi aztertu dugu… Hemengo

klimara ondo egokitzen diren eta ohikoe-

nak diren 40 landare ezberdin landatuta

hasi naiz lanean. Nire landaketez gain,

inguruan ditugun landare basatiez ere

baliatzen naiz, hala nola badira asunak,

ezkiak, …

Eraldaketa ere neronek egiten dut. Lehor-

tzeko gela, nire pentzean jartzeko bidea

egiten ari naiz (momentuz beste gela bat

uzten didate). Lehortzeko gela, azken

finean armairu handi bat bezalako da,

bertan sare fin bat duten koadro batzuen

gainean lehortzen ditut landareak.

Salmenta zuzenean oinarritzen naiz, batez

ere AMAP kontsumo taldeekin lan egiten

dut. Hauek mozkinak jaso aurretik dirua

aitzineratzen dute eta horrek nekazariei

ziurtasuna eta planifikazio hobeago bat

ematen digu. Gero ere, inguruko bio den-

da batzuetan saltzen ditut nire landareak.

Zer nolako kultura dugu Euskal He-

rrian senda belarrekiko? Eta Europan?

Leku guzietan bezala, gure arbasoek zu-

tenarekin alderatuz, anitz galdu da. Lehen

naturatik gertu bizi ziren, jakitate bat

bazegoen, baina haustura bat egon da,

kultura galtze bat. Hala ere, ez dago dena

galdua, badago interesa duen jendea. Gu

Il a participé à la définition de

l’arbre du groupe des plantes

médicinal et aromatique d´EHKO.

Installée en Arbone en 2012, il

mène tout les processus ; dès la

production jusqu´au la vente. Il

aime l´orientation qu´EHKO a pris.

Pour lui, c´est très importante que

la production soit biologique. Il

peut être un bon outil de commu-

nication de l´identité et l ´origine

de nos produits.

Jokin Zaldunbide, es uno de los pocos

campesinos que se dedica a las plantas

medicinales y aromáticas en Iparralde.

Originario de Angelu, en el 2012 se ins-

taló en Arbona. Cursó sus estudios sobre

las plantas medicinales y también sobre

su producción. Es fitologo herbalista y

agricultor. Desde la plantación y recolec-

ción, el mismo las seca, las prepara y las

vende.

8. SENDABELARREN LANTALDEA

Senda belarrak: kultura eta jaki-tate gordetzen duten altxorrak! Jokin Zaldunbide

EHKOLURRA 372013-2014 NEGUA

2013-2014 NEGUAEKOLURRA 38

2013-2014 NEGUA EHKOLURRA 39

« Chez Ibarborda, une bonne production de fourrage est vitale, tant pour des questions économiques (réduire ainsi ses besoins en céréales) que pour des questions écologiques (l´alimentation des ruminants doit se baser essentiellement d´herbe). »

forraje on batek aukera ematen duela

pentsu gutxiago erabiltzeko.”

Belardien aprobetxamendua hobeena izan

dadin, txandakatutako artzaintza egiten

dute. 30 Ha maneiatzen dute guztira, “ho-

rietatik, gurea 1 Ha da. Belarra errentan

dauzkagun beste 9 Ha-tan egiten dugu,

makineriaren zerbitzua kontratatuz. De-

pendentzia hori badugu, baina makineria

edukitzeak sortzen dizkizun buruhausteak

eta konpromisoak ez.”

Gertutasuneko sareak sortu, eta komu-

nikatu

Beraien ekoizpena gertutasuneko sareen

bitartez merkaturatzen dituzte: lagunar-

tean, kontsumo taldeetan, eta feria gutxi

batzuetan. Ixabelek azpimarratzen du

ezinbestekoa dela argudio-sorta prestatuta

eramatea erosleen aurrera joaterakoan,

“eredu ekologikoaren komunikazioa ongi

egin behar da, eta horretarako prest egon

behar zara. Baserritarrok “txapa” sartu

behar dugu, baina edukiekin, eta astun

izan gabe”.

Gertutasun sareak sortzeko eta komunika-

tzeko EHKOlektiboak izan dezakeen eragi-

naz galdetuta, baikor azaltzen dira. “Aloña

eta Itziarrek lan ona egin dute. Oso ekimen

ona da, beharrezkoa zen Euskal Herria

mailan horrelako zerbait egitea, lurralde

osoko baserritar ekologikoak batzea. Gure

ikuspegitik, potentzialtasun handia dauka

baserritarren arteko salerosketa/jakintzen

trukaketa sare bat osatzeko. Aldi berean,

gure nekazaritza eredua komunikatzeko

eta bistarazteko tresna ere izango da. Iden-

tifikatzaileak talde mailako indarra emango

digu, gure “bakartasunetik” ateratzen

lagunduko digu.”

benetan zaindu beharreko gauza da. Guk

eskuz erazten ditugu ardiak. Eskuz eginda,

buztana erraz baztertu daiteke, ez da bene-

tan arazo bat; baina erazteko makinarekin,

honek buztana harrapatzen badu, akabo

eguneko esne guztia! Ez gara mutilazioen

aldekoak, baina kasu batzuetan pisuzko

arrazoi bat egon daiteke atzetik.”

Ibarbordako artzainek garbi ikusten dute

ardiak hausnarkariak direla, horregatik,

ahaleginak egiten dituzte abereei ematen

dieten pentsu kopurua minimoa izan dadin.

Horretarako, indarra jartzen dute ahalik eta

belar gozoena egitean, “baina makinaria

gure eskuetan ez daukagunez, eta egural-

diak ere agintzen duelako, urte bakoitza

desberdin izaten da. Egiten dugun bela-

rraren kalitate eta kantitatearen arabera,

behar dugun pentsua (zerealak) eta alpapa

erosten ditugu. Oso zabaldutako ideia

da ardiek pentsu asko jan behar dutela

produkzio on bat izateko. Haien osasuna-

ri begiratuta, ordea, belarra eta forrajea

jan beharko lukete batez ere. Produkzio

garaian (arkumeekin eta esnea ematen

daudenean) razioa osatu behar izaten da,

pentsu egoki batekin, baina beti ere jakinda

Ibarborda est la ferme d’Isa et Peli.

Situés au village d´Unanu (Navarre),

a 750 mètres d´altitude, l’hiver

arrive tôt, en décembre ils ont les

premières neige, et jusqu´à mars

son troupeau de 180 brebis doit

passer plus temps dedans que

dehors. Ils ont participé a plusieurs

réunion et rencontres d´EHKO et en

son opinion, EHKO est un projet de

grande potentialité pour créer un

réseau d´échange et partager des

produits, les savoir faire,…

Ardiek belarra jaten dute

180 ardi latxa muturbeltz dauzkate, ia

denak adardunak, “Iparraldean oso ohikoa

da hori, baina Hegoaldean jendeak uste du

ardiek ez dutela adarrik! Mutilazioena ohi-

tura kulturala da askotan: adarrak, behint-

zat, ez dira arazo bat ardien kasuan. Gure

ardi batzuek isatsa ere badute, baina hau

beste kontu bat da: isatsean pilatzen den

zikinkeriak esnea kutsatu dezake, eta hori

9. ARTZAINEN LANTALDEA

Ibarbordako gaztaIxabel eta Peli IbarbordaUnanu (Nafarroa)

2013-2014 NEGUA