1 d n i 3 1 7 b 223/5/08 12:09:26 u 3Cub CES 7 ANEXO (13 ... documentaz… · politika batzuen...

Colecció

nE

stud

ios e

Info

rmes

Azt

erlan e

ta t

xost

enenBildum

a

7Documentación de Apoyo del CES Vasco

Para la redacción del estudio«El Desarrollo Sostenible, Reto de las Políticas Públicas: Estudio Comparado para la Definiciónde Pautas de Elaboración de una Estrategia de Desarrollo Sostenibleen la CAPV, Integradorade la Dimensión Económica, Social y Medioambiental»

ANEXOEAEko CESaren laguntzako dokumentazioa

Honako ikerketa hau idazteko«Garapen Iraunkorra, Politika Publikoen Erronka: EAE-nEkonomia, Gizartea etaIngurumena Aintzat HartzenDituen Garapen Iraunkorreko Estrategia SortzekoJarraibideenZehaztapenerakoKonparazio Ikerketa»

7ERANSKINA7AN

EXO

ERAN

SKIN

AA

zterlan e

ta t

xost

enenBildum

a

Colecció

nE

stud

ios e

Info

rmes

Cub CES 7 ANEXO (13).indd 1 Cub CES 7 ANEXO (13).indd 123/5/08 12:09:26 23/5/08 12:09:26

CES2euskera.qxd 26/05/08 17:22 Página 2

Azt

erlan e

ta t

xost

enenBildum

aEAEko CESaren laguntzako dokumentazioa

Honako ikerketa hau idazteko«Garapen Iraunkorra, Politika Publikoen Erronka: EAE-nEkonomia, Gizartea etaIngurumena Aintzat HartzenDituen Garapen Iraunkorreko Estrategia SortzekoJarraibideenZehaztapenerakoKonparazio Ikerketa»

7ERANSKINA

Portadillas CES 7.indd 4Portadillas CES 7.indd 4 4/6/08 10:04:004/6/08 10:04:00

Garapen Ekonomikorako Batzordeak 2007ko abenduaren 21ean onetsita2008ko otsailaren 1ean CESen Osoko Bilkuraren oniritzipean jarrita© Argitalpena: Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea

Gran Vía, 35 - 1. solairua48009 Bilbao

Maketazioa eta fotomekanika: Fotocomposición IPAR, S.C.Inprimaketa: Gestingraf, S.A.L.Lege Gordailua: BI-1678-08


Orria

1. SARRERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.1 Ikerketaren planteamendua..................................................................................................................................................... 7

1.1.1 Ikerketaren zehaztapena eta helburuak......................................................................................................................... 7

1.1.2. Metodologia .................................................................................................................................................................. 7

1.1.3. Etapa-egitamua. ............................................................................................................................................................ 10

1.2. Garapen iraunkorra: Ikuspegi historiko orokorra.................................................................................................................... 10

1.2.1. Kontzeptuaren jatorria eta bilakaera. ........................................................................................................................... 10

1.2.2. Kontzeptuaren aplikazioak gobernu mailan.................................................................................................................. 18

1.2.3. Garapen Iraunkorra toki mailan .................................................................................................................................... 22

1.2.4. Enpresa eta Garapen Iraunkorra ................................................................................................................................... 24

1.2.5. Ondorioak ...................................................................................................................................................................... 26

2. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIA .................................................................................. 28

2.1. Europako ingurumen-politikak iraunkortasunerantz izandako bilakera ................................................................................. 28

2.1.1. Hiru etapa...................................................................................................................................................................... 28

2.1.2. Garapen iraunkorra Europako Hitzarmenetan eta Ingurumen Ekintzako Programetan................................................ 32

2.1.3. Helburuetatik Europako estrategietara......................................................................................................................... 35

2.2. Ingurumenaren integrazioa Batasuneko politiketan: Cardiffeko prozesua ............................................................................ 36

2.3. Europar Batasunaren estrategia garapen iraunkorrerako...................................................................................................... 36

2.3.1. Lisboako Estrategia hazkunderako eta enplegurako .................................................................................................... 36

2.3.2. Europako gizarte agenda............................................................................................................................................... 49

2.3.3. Garapen Iraunkorreko Europako Estrategia .................................................................................................................. 50

2.3.4. Europako Estrategiaren mundu-dimentsioa.................................................................................................................. 53

2.4. Iraunkortasunaren arloko ebaluazio-tresnak .......................................................................................................................... 54

2.4.1. Ikuspegi orokorra........................................................................................................................................................... 54

2.4.2. Ingurumen-ebaluazio estrategikoa................................................................................................................................ 55

2.4.3. Eraginaren ebaluazioa................................................................................................................................................... 56

2.5. Integrazio horizontaleko eta bertikaleko prozedurak ............................................................................................................. 59

2.6. Garapen iraunkorreko Europako estrategiaren jarraipenerako adierazleak .......................................................................... 61

2.7. Garapen iraunkorreko Europako estrategiaren aplikazioaren eta ikuskapenaren ebaluazioa .............................................. 63

2.8. Garapen Iraunkorreko Europako Estrategiaren ikuskapena ................................................................................................... 66

2.9. Ondorioak ............................................................................................................................................................................... 73

3. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIAK: KASUEN IKERKETA.................................. 80

3.1. Ikerketaren testuingurua......................................................................................................................................................... 80

3.2. Azterturiko kasuak .................................................................................................................................................................. 81

3.2.1. Danimarka ..................................................................................................................................................................... 81

3.2.2. Suedia............................................................................................................................................................................ 83

3.2.3. Herbehereak .................................................................................................................................................................. 85

5

Ikerketa Egiteko Laguntzako Dokumentazioa 2008

1. Aurkibidea


3.2.4. Alemania ....................................................................................................................................................................... 88

3.2.5. Walonia ......................................................................................................................................................................... 91

3.2.6. Erresuma Batua ............................................................................................................................................................. 94

3.2.7. Eskozia........................................................................................................................................................................... 97

3.2.8. Katalunia ....................................................................................................................................................................... 99

3.2.9. Ipar Errenania – Westfalia............................................................................................................................................ 102

3.3. Esperientzia aipagarriak eta jardun hobeak........................................................................................................................... 104

3.3.1. Prestakuntza-prozesua .................................................................................................................................................. 105

3.3.2. Estaldura, Integrazioa eta Tresnak................................................................................................................................ 107

3.3.3. Jarraipenerako eta ebaluaziorako adierazleak eta mekanismoak ............................................................................... 109

4. GARAPEN IRAUNKORREKO EAE-KO INGURUMEN ESTRATEGIA............................................................ 113

4.1. Testuingurua............................................................................................................................................................................ 113

4.1.1. Ingurumena Babesteari buruzko 3/1998 Lege Orokorra eta Ingurumeneko Esparru Programa .................................. 113

4.1.2. Iraunkortasunaren aldeko konpromisoa........................................................................................................................ 113

4.2. Garapen iraunkorreko EAEko ingurumen-estrategia .............................................................................................................. 114

4.2.1. Lantzeko prozesuaren agiri-lorpenak ............................................................................................................................ 114

4.2.2. Edukia: Beharrezko helburuak eta baldintzak ............................................................................................................... 116

4.3. Partaidetza-prozesuak............................................................................................................................................................. 121

4.4. Integrazioa............................................................................................................................................................................... 123

4.4.1. Integrazio horizontala.................................................................................................................................................... 123

4.4.2. Integrazio bertikala........................................................................................................................................................ 128

4.5. Tresnak .................................................................................................................................................................................... 130

4.5.1. Ingurumeneko Eraginaren Baterako Ebaluazioa ........................................................................................................... 130

4.5.2. Borondatezko akordioak ................................................................................................................................................ 131

4.5.3. Merkatuko tresnak ........................................................................................................................................................ 131

4.5.4. Borondatezko beste ekimen batzuk .............................................................................................................................. 131

4.6. GIEIEaren jarraipena eta ebaluazioa ...................................................................................................................................... 132

4.6.1. Ingurumen-informazioa ................................................................................................................................................. 132

4.6.2. Ingurumen-adierazleak.................................................................................................................................................. 132

4.6.3. Ingurumen Iraunkortasuneko Txostenak....................................................................................................................... 133

4.7. Ondorioak ................................................................................................................................................................................ 133


1.1. Ikerketaren planteamendua

1.1.1. Ikerketaren zehaztapena eta helburuak

Garapen iraunkorra lortzea Europar Batasunarenhelburuetariko bat da, Amsterdameko Ituna sinatudenetik, eta, horrela, zenbait ñabardura egin zaizkieekonomia- eta gizarte-garapenaren betiko helburua-ren ezaugarriei.

Europako politika nahitaezko jarduketa-errefe-rentzia da EAEko administrazioetarako, ingurumena-ren arloan; beraz, CESaren ustez, azterketa sakonaegin behar da, Europar Batasunak sustaturiko estra-tegiari buruz. Horren helburua, izan ere, ikuspegiahalik eta zehatzena lortzea da, ekonomia- eta gizar-te-iraunkortasuna ez ezik ingurumen-iraunkortasunaere lortu nahi duten politikek geure inguruan dutennorabideari buruz. Azken batean, etorkizunean EAEniraunkortasun-estrategia planteatzeko gomendioakegin eta ondorioak atera nahi dira; estrategia horrek,ingurumen-dimentsioan planteaturik dagoena osa-tuz, ekonomia- eta gizarte-dimentsioak ere landu be-harko ditu, modu integratuan.

Lanaren helburua, horrenbestez, GarapenIraunkorreko EAEko Estrategia lantzeko jarraibideeragileak ezartzea da, ekonomia, gizartean eta in-gurumena aintzat hartuta.

Helburu hori lortzeko funtsezko tresnak, bestealde batetik, honako hauek dira:

1. Garapen iraunkor kontzeptuaren esangurak etaaplikazio-eremuak zehaztea, Euskal AutonomiaErkidegoan izan ditzakeen inplikazioak identifikatuz.

2. EBk Garapen Iraunkorreko Estrategiaren etaondorengo garapenen (oraingoak eta prestatzenari direnak) zehaztapenean adierazitako jarraibi-deak aztertzea, horien ezaugarriak adieraztea etaebaluatzea, Euskal Autonomia Erkidegoko politi-kak formulatzean eta garatzean izan ditzakeen in-

plikazioak argitzeko (ikuspegiak, helburuak, tres-nak, ekintzak).

3. Garapen iraunkorreko estrategiak formula-tzeko eta inplementatzeko ikerketa konparatua egi-tea, jardun onen adierazletzat hartzen diren herri edoeskualde batzuetan; horien arrakastaren gakoakidentifikatzea eta EAErako irakurketa egokiak ondo-rioztatzea.

4. Europako esperientziak eta Euskal AutonomiaErkidegoko erakunde- (eskumenak), ekonomia- etagizarte-ezaugarriak aintzat hartuta, lehentasunezkogaien agenda, jarduketa eremuak (politikak) eta era-gile garrantzitsuak edo interesekoak (stakeholderrak)identifikatzea, baita horien itxaropenak, beharriza-nak eta baldintzak (jarrerak) ere, EAEko GIEaren ze-haztapenean eta ezarkuntzan eginkizun aktiboa iza-teko (lankidetza publiko-pribatua eta erakundeen ar-tekoa).

5. Garapen Iraunkorreko EAEko IngurumenEstrategiaren formulazioan eta inplementazioanondo egin diren gauzak ebaluatzea, kontuan hartutaEuropako estrategiak eta Europako kasuetan ikasita-ko praktika hobeak nahiz irakaspenak.

6. Eman beharreko pausoak («ibilbide-orria»)jasotzen dituzten jarduketako proposamenak etagomendioak lantzea, EAEko GIEa ezartzeko etaeraginkorra izateko jarraibideen multzo egitura-tutzat.

1.1.2. Metodologia

Laneko egitamuak oinarrizko lau osagai ditu:

1. Europar Batasunaren politika formulatzeko eta in-plementatzeko prozesua, politika horren prozeduraeragileak eta tresna erabilgarriak zehatz azter-tzea.

7


1. Sarrera


2. Europar Batasuneko gobernu nazional eta azpina-zional batzuen politiken ikerketa konparatuaegitea.

3. Garapen Iraunkorreko EAEko IngurumenEstrategiaren (GIEIE) azterketa konparatua egi-tea, baita iraunkortasunean zuzeneko eragina du-ten EAEko administrazioen programa politiko na-gusien azterketa konparatua ere.

4. Europako esperientzien jarraibideak eta irakaspe-nak estrapolatzea, EAEko ezaugarri bereizgarrie-tara (Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde, in-gurumen, ekonomia eta gizarte mailako errealita-terako egokitzapena).

Lau osagaiak (i) dokumentu-azterketan eta (ii)prozesu horiei buruzko ezagupen adituan euska-rritzen dira.

Dokumentu azterketak hauxe erabiltzen du le-hengaitzat:

• Alde batetik, estrategien, politiken, tresnen, jarrai-bideen eta halakoen formulazioa jasota duten agi-riak, eta

• Bestetik, jarraipeneko, betearazpeneko, inplemen-tazioko edo antzeko txostenak.

Halako kasuetan, txosten ofizialak (gobernuare-nak) eta erakunde kritiko independenteek emandako-ak erabiltzen dira. Horrenbestez, ez da egiten garatu-riko politiken berezko ebaluaziorik, emaitzen jato-rrizko datuetan oinarrituz.

Aurreikusteko modukoa baina saihestezina den oz-topo bat, izan ere, iraunkortasun-programa forma guz-tien gaztetasuna da, horrek mugatu egiten baitu politi-ken arrakastaren ebaluazioaren denbora-ikuspegia.

Bestalde, azterketa adituak testu idatzia gainditueta ezarritako prozeduren zailtasunak nahiz benetakoerabilera (erabilera formaletik bereizita) identifi-katzen ditu; azken hori ezagupen pertsonalean oina-rrituz soilik egin daiteke. 8

EEGAB Euskal Autonomia Erkidegoa

IRAUNKORTASUN GAIAK: EKONOMIA, GIZARTEA ETA INGURUMENA

Indar eragileak• Garapen ekonomikoaren

eredua• Gizartearen egitura eta

balioak

Erantzunak• Programak eta jarduketak• Araudiak• Pizgarriak• Gizarte-kontzientziazioa,

balioak, jarrerak• Informazioa, partaidetza• Berrikuntza teknologikoa• Kudeaketa eraginkorra• Baliabideak suspertzea

Inguruak• Atmosfera• Urak• Lurzoruak• Natura

• Produkzioa• Gizartea• Ingurumena

• Bizi-kalitatearen maila• Enplegu maila eta kalitatea• Errentaren eta aberastasunaren

banaketa• Eskualde-oreka• Kultura eta gizarte maila

• Hirikoak• Landakoak• Kostaldekoak• Mendikoak

Arloak

AzpisistemakESTATUA

Iraunkortasun Gaiak: Ekonomia, Gizartea eta Ingurumena

Presioak• Kutsagarrien isurpena• Baliabideen kontsumoa• Hondakinen sorrera• Lurzoruaren erabilerak• Arrisku naturalak eta teknologikoak• Gizarteko integrazioa/disparitatea• Emigrazioa, immigrazioa• Gaitasuna• Gizarte- eta espazio-

mugikortasuna

Eraginak• Aldaketa klimatikoa• Giza osasunaren narriadura• Faunaren nahiz floraren, lurzoruaren

eta paisaiaren barruko galerak• Ondarearen narriadura• Baliabide naturalak agortzea• Geldialdia, dibertsifikazioa• Gatazka, kulturaren desegitea• Gizarte-arazoak• Balioak eta nortasuna galtzea


Era berean, bi landa-eginkizun aurreikusi dira,eragile trebatuekin in situ erako elkarrizketak egite-ko: Brusela (Europako Batzordea) eta Kopenhage(Europako Ingurumen Agentzia).

Dokumentu-azterketak, bestalde, informazioaateratzeko prozedura ordenatua behar du, eta, horre-tarako, laneko bi tresna edo metodo proposatzendira:

A. Kausazko eredua, konparazio-ikerketako ere-muak interpretatzeko

Ikuspegi orokorra segurtatzeko, interpretaziorakoelementu gidaritzat Kausazko Eredua (DPSIR, ingele-seko sigla erabiliz) erabiliko da, eta horrek honakohauen arteko loturak biltzen ditu:

• Lurraldeko gizarte-indar eragileak (gizarte-eragileak)

• Indar horiek gizarte taldeetan (gizarte-osagaia) etaingurumenaren kalitatean (ingurumen-osagaia)egiten dituzten presioak

• EAEko gizarte taldeen eta lurraldeko ingurua, pai-saia nahiz biodibertsitatea osatzen duten inguruenegoera

• Bi eremuetan (gizartea eta ingurumena) ikusten di-ren eraginak, iraunkortasunaren aldeko jarduketabehar dutenak

• Eragile publikoak nahiz pribatuak eta hiritarrakonartzen edo ematen ari diren erantzunak edo so-luzioak, eragin horiek aurreikusteko eta zuzentze-ko, baita bizi-kalitatea eta inguruaren kalitateamantentzeko, hobetzeko eta suspertzeko ere

Tresna honek ikuspegi homogeneoa mantentzekoaukera emango du, kasu guztien ebaluazioa egitendenean.

B. Benchmarking prozesua, programa edo poli-tika jakineko garapen estrategikoaren ziklokoelementuak konparatzeko

Benchmarkinga, prozedura aztertzeko tresnatzat,honako hau identifikatzean oinarritzen da, besteakbeste:

• Zer egin den

• Nola egin den

• Zergatik jardun den horrela, edo etorkizunerakozergatik proposatu den

• Arrakasta ekarri duten eragileen arteko erlazio-faktoreak zein izan diren

Garapen iraunkorreko estrategiek ez dute bestepolitika batzuen heldutasun mailarik lortu. Beraz,konparazio politikaren garapen estrategikoaren fase-etan oinarrituko da; hain zuzen ere, «programa batengarapen-zikloa» (PRITTWITZ 1994) deritzoneko etapaknabarmenduko dira, eta hori etengabeko hobekun-tzako PDCA ziklo ospetsuaren bertsio osatua da:

1. Arazoa aztertu (Zer dago txarto? Zer ekidin nahidugu?);

2. Helburuak zehaztu (Zein da egoera ideala?);

3. Arazoa konpontzeko eta helburua lortzeko neurriegokiak aztertu (Zer egin daiteke?);

4. Neurriak hautatu eta erabakiak hartu (Zer eginnahi dugu?);

5. Neurriak garatu eta inplementatu (Egin dezagun!);

6. Aurrerapenak edo egoera orokorra monitorizatu(Lortzen dira emaitzak?), eta azkenik

7. Politika edo estrategia ikuskatu (Zer aldatu beharda? Zer irakaspen ikasi dugu?).

Orokorrean, ezin izango da neurketa kuantitati-borik egin, estrategia desberdinak konparatzeko; izanere, estrategia nazionalek eta azpinazionalek helbu-ru eta jarraipen-adierazle desberdinak izango dituzte.Beraz, konparazioak esparru kualitatiboa erabiliko duazterketan.

Bestalde, garapen iraunkorreko estrategia batenekonomia-, gizarte- eta ingurumen-helburuak eskual-de edo herri bakoitzean inplementaturiko politikei lo-tuta daude. Izan ere, politikak eta erakunde-espa-rruak oso anitzak eta ugariak dira; beraz, horien ezau-garririk bereizgarrienak, anitzenak eta ugarienak bai-no ez dira identifikatzen, baldin eta egitura-aldaketaarrakastaz ezartzeko garrantzitsuak badira.

9



1.1.3. Etapa-egitamua

Prozesuaren helburuak lau fasetan garatukodira.

I. fasean, garapen iraunkorraren kontzeptu-al-derdiak finkatu eta Europako estrategia aztertzen da;fase honek behin betiko txosteneko bi agiri edo kapi-tulu sortzen ditu:

Lehenengoan, ikerketaren planteamendu oroko-rra eta jarraituko den metodologia biltzen dira, gara-pen iraunkor kontzeptuaren definizioarekin, sorrera-rekin eta bilakaerarekin batera.

Bigarren txostenaren barruan, Europako gara-pen-estrategiaren azterketa egiten da.

II. fasean, konparazio-ikerketa egiten da; hori,hain zuzen ere, hautapen-irizpideak ikuskatuta etakonparazio- nahiz ebaluazio-eskemaren zehaztapenaeginda hasten da.

III. fasean, EAEko ingurumen-estrategiarenebaluazioa egiten da.

Azkenik, IV. fasean, egindako lana amaitzen da;fase honen barruan, EAEko CESeko proposameneneta gomendioen zehaztapena egiten da, EAErako ga-rapen iraunkorreko estrategia integrala sortzeko, on-dorioak idazteko eta azkenean editatuko den txoste-na egiteko.

1.2.Garapen iraunkorra: ikuspegi historikoorokorra

1.2.1. Kontzeptuaren jatorria eta bilakaera

Iraunkortasunari eta garapen iraunkorrari buruzhitz egitea modan dago; praktikan, ekimen guztiek,gaur egun, iraunkor izenondoa daramate atzetik.Baina, ba ote dakigu gizarte- eta ekonomia-garapeniraunkorraren inplikazioak eta eskakizunak benetanzein diren?

10


PROGRAMEN ZIKLOA (PRITTWITZ V. VON, POLITIKANALYSE. OPLADEN, 1994)

Zer dago txarto?

Zer egin daiteke?

Aukeratu

Arazoa aztertu

Helburua

Ekintza-aukerakidentifikatu

Neurriei buruzkoerabakiak hartu

Zein da egoeraideala?

Zer aldatu behar da?Zer ikasi dugu?

OptimizatuIkaskuntza-fasea

Inplementatu

Neurriakinplementatu

Lortzen dute neurriekemaitza onik?

Aurrerapenarenjarraipena egin


1987an, Brundtland Txosten1 ezagunak gureekintzak aldatzeko eta gauzak beste modu bateraegiteko deia zabaldu zuen. Hala eta guztiz ere, ha-mabost urte geroago, horren inplikazioak ez dituzteinondik inora ere eragile guztiek barneratu.Horrenbestez, lan honen hasieran, Garapen Iraunkorkontzeptuaren jatorriaren eta bilakaeraren atzera be-girako azterketa egingo dugu.

Garapen Iraunkorra ez da ideia berria; izan ere,gizateriaren historia osoan, kultura askok onartu egindute ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiarenarteko bateragarritasuna ezarri beharra dagoela.Dena den, ideia horrek gizarte globalaren eta indus-tria- nahiz informazio-gizartearen testuinguruanduen artikulazioa berria da.

Gaiari buruzko lehenengo posizionamenduak hi-rurogeiko hamarkadan sortu ziren, ingurumenarennarriadurak eta horrek osasunean sorturiko ondoriogero eta larriagoek eragindako kezkaren ondorioz.Silent Spring2 liburua argitaratzea, hain zuzen ere,ingurumenaz kezkaturiko mugimendu modernoarenhasieratzat hartzen da. Liburu horretan, pestizidek(batez ere, DDTa) izaki bizidunengan (gizakiak erebarne) sorturiko kalteak azaldu zituen, eta horrek in-teres handia eragin zuen, garaiko desoreka gero etahandiagoaren inguruan.

Hirurogeita hamarreko hamarkada

Ingurumenaren narriadurak sorturiko kezka

Lehenengo kezka horien ondorioz sorturiko txos-ten batzuetan, jarrera berriak premiaz garatu eta bar-neratu beharra azpimarratu zen. Horrela, 1972an, in-gurumenari buruzko nazioarteko lehenengo konfe-rentzia egin zen, Nazio Batuek Giza Ingurumenariburuz egindako Konferentzia; konferentzia horiStockholmen egin zen, eta, bertan, 113 naziok har-

tu zuten parte, baita beste alderdi interesatu batzuekere, denon ardurakoak ziren gaiak eztabaidatzeko3.

Stockholmeko 1972ko konferentziaren arreta, ba-tez ere, ingurumen-narriadurari eta mugaz gaindikokutsadurari loturiko gaietara bideratu zen. Azkenkontzeptu hori garrantzi handikoa eta berria zen, age-rian jartzen baitzuen kutsadurak muga politikoak edogeografikoak gainditzen zituela, eta sortzeko lekue-tatik urruneko herrialdeetan, eskualdeetan eta he-rrietan zuela eragina.

Konferentziaren emaitzarik garrantzitsuenak ho-nako hauek izan ziren: ekainaren 5a IngurumenarenMundu Eguna adieraztea, Natura Kontserbatzeko 26printzipioak, espezieen nahiz giza eskubideen babesaeta Nazio Batuen Ingurumen Programa sortzea(NBIP)4.

Hazkundearen mugak

Lehenengo kargu-hartze hori, industria-substan-tzien eraginezko kutsaduraren ondorioetara muga-tua, denboran bat etorri zen gizarte globala meha-txupean jartzen zuten joera eta arazo ekonomikoekin.Emaitzak 1972ko martxoan argitaratu ziren,Hazkundearen Mugak izenburuarekin5; horiErromako Klubak agindu zion, 1970ean,Massachusetts Institute of Technology (MIT) deritzo-neko ikertzaile talde bati, eta horiek Dennis L.Meadows irakaslearen zuzendaritzapean zeuden.

Emaitzak oso ezkorrak ziren: baliabide naturalakmurriztearen ondorioz, 2000. urtean krisi larria egon-go zen industria- eta nekazaritza-produkzioan, etahoriek aldatu egingo zuten euren bilakaeraren no-ranzkoa. Halaber, biztanleriak gehieneko historikoalortuko zuen, eta, bertatik aurrera, berehala jaitsikozen. Azkenik, 2100. urte inguruan, egoera egonko-rra iritsiko zen, XX. mende hasierakoak baino neka-

11


1 Nuestro Futuro Común, Bruntland Batzordearen txostena, Nazio Batuak, 1987.2 Rachel Carson, 1962.3 United Nations Conference on the Human Environment. Stockholm from 5 to 16 June 1972

http://www.unep.org/Documents/Default.asp?DocumentID=97&ArticleID=15034 Nazio Batuen Ingurumen Programa (NBIP) «ingurumenaren ahotsa» da, Nazio Batuen organigramaren barruan. 5 The Limits of Growth. Dennis L. Meadows et al. Universe Books, New York, 1972


zaritza- eta abeltzaintza-produkzio (per capita) askozere txikiagoekin.

«Munduko biztanleriaren oraingo haz-kunde-joerak, industrializazioa, ingurumen-kutsadura, janarien produkzioa eta baliabide-en agortzea mantenduz gero, hurrengo ehunurteotan planeta bere hazkundearen mugeta-ra iritsiko da. Horren ondorioz, segurutik, biz-tanleriak eta industria-gaitasunak bat-bate-ko eta kontrolik gabeko beherakada itzelaizango dute».

Txostenean planteaturikoaren arabera, planeta-ren gaineko presio nagusia ez da kutsadura, baliabi-deak agortzea eta, horren ondorioz, garapen ekono-miko nagusiaren eredua bera agortzea bizik.

Berehalako kritika jaso arren, ondorio positiboaizan zuen, txostenak kausazko lotura ezarri baitzueningurumena nahiz gizartea narriatzearen eta garaikoneurri gabeko garapenaren artean.

Ondoriotzat, esan daiteke hirurogeita hamarrekohamarkadan, kezkak gehienbat ingurumen-arazoakgeldiaraztera, osasunerako arriskuak murriztera etamehatxupeko espezieak zein habitatak babestera bi-deratzen zirela, ikuspegi sektorialean oinarrituta.

Laurogeiko hamarkada

Kontserbaziorako mundu-estrategiak

Laurogeiko hamarkadan, egiaztatu egin zen ingu-rumenean eragindako kalteek planeta osoko dimen-tsioa zutela; horrela, baliabide naturalak kontserba-tzearen inguruko kezka hedatu egin zen.

Horrela, hamarkada horretan berretsitakoarenarabera, ingurumen-arazoak sistemikoak ziren, eta,horiei erantzun egokia eman ahal izateko, epe luze-

rako estrategiak, ekintza integratuak eta herri guz-tien nahiz gizarteko kide guztien partaidetza beharda. Hori Kontserbaziorako Mundu Estrategiangelditu zen islatuta; hori, izan ere, Stockholmen os-teko anbientalismoa zehazteko agiri lagungarrietari-ko bat izan zen.

1980an IUCNk6 abiaturiko estrategia horrekonartu egin zuen ingurumen-arazo guztiei erantzunaemateko beharrezkoa zela epe luzerako ahaleginaegitea eta garapenaren nahiz ingurumenaren helbu-ruak integratzea:

«Garapen mota honek benetako hobe-kuntzak eskaintzen dizkio giza bizitzaren kali-tateari, eta, aldi berean, Lurreko bizitasunaeta dibertsitatea kontserbatzen ditu.Helburua garapen iraunkorra da. Gauregun, irudimenezkoa dela pentsa daiteke,baina lortzeko modukoa da. Pertsona kopurugero eta handiagoarentzat, gainera, zentzuz-ko aukera bakarra da»7.

Bestalde, Ozono Geruza Babesteko VienakoHitzarmenak8 (1985ean sinatutakoa) honexetarakooinarriak finkatu zituen: «Neurri egokiak… gizakia-ren osasuna eta ingurumena babesteko, ozono-geru-za aldatzen duten edo alda dezaketen giza jarduereneraginezko ondorio kaltegarrien aurka». Akordio horibi urte geroago gauzatu zen (1987ko iraila),Montrealako Protokoloa9 sinatu zenean; bertan,neurri zehatzak hartu ziren eta horiek nazioartekolankidetza arrakastatsua jartzen dute agerian, mun-du-dimentsiokoa den arazo bati soluzioa aurkitzeko.

Garapen «jasangarria»

Halaber, eta ingurumen-narriadurari eta horrenondorio globalei buruzko kontzientzia handiagoa ego-tearen eraginez, Nazio Batuen Biltzar Orokorrak,

12


6 Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasuna. 1948an Natura Babesteko Nazioarteko Batasuna (IUPN) izenarekin sorturiko orga-nismoa. 1956an Natura eta Baliabide Naturalak Kontserbatzeko Batasun Internazionala izena hartu zuen, hau da, IUCN - The WorldConservation Union (1990).

7 World Conservation Strategy, IUCN, UNEP eta WWF 1980. http://www.iucn.org/8 http://www.unep.org/ozone/spanish/vc-text-sp.pdf9 http://www.unep.org/ozone/spanish/montreal-sp.shtml


1984an, Ingurumenaren eta GarapenarenMundu Batzordea ezarri zuen; batzordeburua, iza-tez ere, Norvegiako Gro Harlem Brundtland lehen mi-nistro andrea izan zen.

Batzordearen eginkizunetariko bat, izan ere, ga-rapen ekonomikoaren eta ingurumenaren arteko lo-tura aztertzea izan zen, bi kontzeptu horiek itxurazkontraesankorrak baitziren, uste zelako ingurumena-rekiko kezkak murriztu egingo zuela herrien garapenekonomikoa. Izan ere, egindako azterketan,Batzordeak ikusitako «garapen» eredu askok pobre-zia, zaurgarritasuna eta ingurumenaren narriadurahanditzea eragiten zuten:

«Gaur egun teorian aurrerakuntzarantzorientaturik dauden ekintza asko iraunkortasu-naren aurkakoak dira, eta baliabide naturalurrien gaineko zama astunegia sortzen dute.Ekintza horiek, agian, erabilgarritasunak islatu-ko dituzte, geure belaunaldiko balantze-orrie-tan; baina, halako ekintzen ondorioz, geureseme-alabek galerak jarauntsiko dituzte».

Hala eta guztiz ere, Batzordeak ateratako ondo-rioaren arabera, garapen iraunkorra/ingurumena bi-nomioa banaezina zen, eta ez zen kontzeptu horienarteko kontraesanik egon behar. Horrela, kontzeptuberri batean bateratuz, Garapen Jasangarria edoIraunkorra kontzeptua sortu zen:

«oraingo beharrizanak betetzea ber-matzen duena, baina etorkizuneko be-launaldiek euren beharrizanak betetze-ko aukerak arriskuan jarri barik».

Ikuspegi berri hori lehen aipaturiko Txostenarenekarpenetariko bat izan zen; hain zuzen ere,Brundtland Batzordea Denon Etorkizuna izenburuare-kin aurkeztu zuen, 1987an.

Txostenak iraunkortasun-politiketan oinarriturikohazkunde ekonomikoa lortzeko aukera planteatzenzuen. Etorkizuneko itxaropena, hala ere, baldintzatu-rik zegoen, premiazko ekintza politiko ausartak beharbaitzituen, ingurumen-baliabideak ondo erabiltzekoeta, horrela, giza garapen iraunkorra nahiz gizakiaren

biziraupena (planetan) bermatzeko. Txosten horrenhelburua, Batzordeak adierazitakoaren arabera, pre-miazko deia egitea zen, geure eta hurrengo belau-naldiak eusteko baliabideak bermatzeko erabakiakhartzeko unea iritsi baitzen.

Elementu hau aurrerakuntza handia izan zen; hainzuzen ere, ingurumenari loturiko arazoak modu globa-lean aztertzeko jarraibideak ezarri ziren, lehenengoz.

Laurogeita hamarreko hamarkada

Rioko Gailurra

Horrenbestez, laurogeita hamarreko hamarkadaheldu zen, eta, hain zuzen ere, 1992. urte garran-tzitsua; urte horretan Nazio Batuen Rio de JaneirokoKonferentzia, Ingurumenari eta Garapenari buruz(NBKIG), eta horri Lurreko Gailurra edo RiokoGailurra ere esaten diote. Giza Ingurumenari buruz-ko Nazioarteko lehenengo Konferentziaren(Stockholm, 1972) hogeigarren urteurrenean eginda-ko konferentzia horretan 179 herritako politikariak,diplomatikoak, zientzialariak, kazetariak eta gober-nuz kanpoko erakundeetako (GKE) ordezkariak bilduziren, gizakiaren jarduera sozioekonomikoak eta in-gurumena adiskidetzeko.

Rioko Gailurrak garapen iraunkor kontzeptua au-keratu zuen, mundu osoan (herrietan, nazioetan, es-kualdeetan edo nazioartean) garatzeko moduko hel-burutzat. Halaber, onartu egin zuen ekonomia-, gizar-te- eta ingurumen-interesen integrazioa eta oreka,geure beharrizanak betetzeko orduan, funtsezkoazela planetako bizitza zaintzeko. Era berean, ekono-miaren, gizartearen eta ingurumenaren arteko inte-grazio eta oreka hori lortzeko, honako arlo hauetanikuspegi berriak behar zirela ondorioztatu zuen: nolaekoizten dugun, nola kontsumitzen dugun, zelan bizigaren, nola lan egiten dugun, zelako harremanak di-tugun eta erabakiak zelan hartzen ditugun.

Rioko 92ko Gailurraren lorpen nagusia, izan ere,bertaraturiko gobernu guztiek Programa 21 edoEkintza Egitamu 21 aukeratzea izan zen, geroAgenda 2110 izena hartu zuena. Agenda hori ekin-

13


10 http://www.un.org/esa/sustdev/documents/agenda21/english/agenda21toc.htm


tza-egitamu globala zen, honako hauek garatu beha-rrekoa: gobernuak, garapen-erakundeak, NEBko or-ganismoak eta sektore independenteetako taldeak,ingurumena giza jardueraren eraginpean dagoen arloeta esparru guztietan.

Egitamua kapitulutan egituratuta zegoen (hortikdatorkio Agenda izena); kapitulu bakoitzean, egoeraaztertu, abiatu beharreko estrategiak nahiz soluzioakazaldu eta beharrezko baliabideak ezartzen ziren, ba-tik bat finantzakoak, lau arlo hauetarako: ekonomia-eta gizarte-dimentsioak, baliabideen kontserbazioaeta zaintza, talde nagusien partaidetza kooperazioa-ren eta partenariatuaren dinamikan, eta zeharkakoneurrien gauzapena, garapen iraunkortasun handia-gorako urratsak egiteko.

Horrela, Agenda 21ean planetako ingurumen-arazoak baldintza ekonomikoei eta gizarte-justiziakoarazoei estu lotuta zeudela planteatu zen lehenen-goz; hortaz, ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-beha-rrizanak elkarrekin orekatu behar direla esan zen,epe luzerako iraunkortasuna duten emaitzak lortuahal izateko.

Gomendioen barruan, hezkuntza metodo berrie-tatik baliabide naturalak zaintzeko modu berrieta-rako esparrua zegoen, ekonomia iraunkorraren di-seinuan parte hartzeko bide berrietatik igarota.Programa 21aren helburua asmo handikoa zen; hainzuzen ere, helburua mundu segurua eta bidezkoasortzea zen, bizitza osoa duina eta erabatekoa iza-teko.

Gailurreko beste emaitza garrantzitsu batzuk,izatez ere, bertan abiaturiko esparru-konbentzioakizan ziren; horiek berretsi egin zuten estatuak inpli-katzeko konpromisoa, «modu komunean baina berei-zian», munduko ingurumen-arazoei aurre egiteko or-duan:

• Aldaketa Klimatikoari buruzko EsparruKonbentzioa11 (legez loteslea den akordio honen

helburua negutegi-efektuko gas-pilaketak egon-kortzea zen).

• Dibertsitate Biologikoari buruzko Hitzarmena(BBH)12 (legez loteslea den akordio honen helbu-ruak dibertsitate biologikoa kontserbatzea, horrenosagaien erabilera iraunkorra egitea eta baliabideorokorrak erabiltzearen ondoriozko irabazien bana-keta bidezkoa nahiz orekatua egitea ziren), eta

• Baso Printzipioen Adierazpena13 (lotesleak ezdiren 15 printzipio, munduko baso-baliabideen ba-bes, administrazio eta erabilera iraunkorragorakonazio- eta nazioarte-politika arautzen dutenak).

Hala eta guztiz ere, Rion azaldutako ideiak, ha-sierako euforiaren ostean, astiro-astiro garatu ziren.Horrela, gai zehatzetan, adibidez, Biosegurtasunean,2000ra arte (Cartagenako Protokoloa, arrisku biotek-nologikoen prebentzioari buruzkoa) ezin izan zenakordiorik lortu.

Konferentzia Rioko Adierazpenarekin14 amai-tu zen (aplikazio unibertsaleko 27 printzipio, nazioar-teko ekintzan gidatzen laguntzeko, ingurumen- etaekonomia-erantzukizunean oinarrituz). Izan ere, adie-razpena munduko gatazken berezko arriskuez oharaz-taraztera mugatu zen: «bakea, garapena eta inguru-menaren babesa elkarren mendekoak eta banaezinakdira» (25. printzipioa) eta «ingurumenean eragina du-ten gatazkak modu baketsuan konpondu behar dira»(26. printzipioa).

Rioko ikuspegia iraultzailea izan zen. Hogeiurte geroago, nazioarte osoan onartzen da lorpenerabakigarria izan zela, herriak garapen iraunko-rraren alde inplikatzeko eta kontzeptu horren hel-buruak nahiz printzipioak adierazteko. Gainera,ondoren gizarteko eta nazioarteko arlo guztietanerabat hedaturiko ideia bat balioztatu zuen; hainzuzen ere: «mundializatu ahala, mundua lekutuegiten da» (Konferentziaren amaierakoAdierazpena).

14


11 http://unfccc.int/index.html12 http://www.biodiv.org/convention/articles.asp?lg=113 http://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126-3annex3.htm14 http://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126-1annex1.htm


Rion barneratutakoa

Rioren ostean, NBEn konferentzia eta testu sor-tzaile asko sortu dira, munduko garapenari buruzkoikuspegi berri baterako, eta, horrela, iraunkortasuna-ren helburuak gizartera hedatu dira. Konferentzia ai-pagarrienetariko batzuk honako hauek dira:

• Biztanleriari eta Garapenari buruzko NazioartekoKonferentzia (BGNK). Kairo, 1994.

• Gizarte Garapenerako Mundu Gailurra.Kopenhage. 1995

• Emakumeei buruzko 4. Mundu Konferentzia.Beijing. 1996.

• Giza Ezarkuntzei buruzko Habitat II Konferentziak.Istanbul, 1996, eta New York, 2001 (edo Istanbul +5).

• Elikaduraren Mundu Gailurra, FAOk antolatua.Erroma, 1996.

• Milenium Gailurra, NBEk antolatua. 2000.

Baina, batez ere, iraunkortasunaren helburuakgizartera hedatzea Gizarte Garapenerako MunduGailurrean (WSSD)15 berretsi zen; Kopenhagenegin zen eta, bertan, nazioarteko elkarteak honakohauek eztaida-gai nagusitzat eta ekintza-proposa-mentzat hartzeko asmoa adierazi zuen lehenengoz:pobrezia ezabatzea, erabateko enplegua eta gizarte-ratzearen sustapena. Gainera, garapen iraunkorralortzeko eta pobrezia mailak ahalik eta lasterren mu-rrizteko nazioko politikak eta estrategiak formulatze-ko eta indartzeko konpromisoa ere hartu zen.Adierazpenaren 9. atalean hauxe esaten da:

«Seguru-seguru dakigu ekonomia- nahizgizarte-garapena eta ingurumenaren babesagarapen iraunkorraren elkarren mendekoosagaiak direla eta elkar indartzen dutela;

horixe da geure ahaleginen esparrua, pertso-na guztientzat bizi-kalitate hobea lortzeko.Gizarte-garapen zuzena, pobreek ingurumen-baliabideak iraunkortasunez erabiltzeko be-har den ahalmena dutela onartzen duena,hori ezinbestekoa baita garapen iraunkorre-rako. Halaber, gizarte-garapena eta gizarte-justizia mantentzeko, oinarri zabaleko haz-kunde ekonomiko irmoa behar da, garapeniraunkorraren testuinguruan». 16

Garapen iraunkorrari buruzko tesi ofizialen alde-ko joera horren barruan, Merkataritzaren MunduErakundea 1994an sortzean egindako adierazpenaksartzen dira; bertan, behintzat maila formalean,onartu egiten dira Rioko adierazpenaren tesi batzuk,eta nazioarteko merkataritzaren, ingurumenaren etagarapenaren arteko loturak onartzen dira. Horrela,agerian gelditu zen ingurumen-arazoen nazioartekoizaeraren beste alderdi bat.

Era berean, 1997an, Kiotoko Protokoloa17 si-natu zen, batez ere, negutegi-efektuko gasen isurpe-nak gutxienez %5ean murrizteko, 1990eko mailei da-gokienez, 2008tik 2012ra bitarteko aldian. 1997anonartu arren, eta gaur egunera arte 70 herrik sinatubadute ere (besteak beste, Europar Batasunak etaJaponiak), beste zenbait herrik, adibidez, AEBek,oraindik ez dute sinatu eta, beraz, mugatu egin daProtokoloaren eraginkortasuna.

Hala eta guztiz ere, urte horretan (1997) NBEkoBiltzar Nagusiak bilkura berezia egin zuen, LurrekoGailurraren (Rio+5)18 hurrengo bost urteetan eman-dako aurrerapausoak aztertzeko; bertan egiaztatu ze-nez, aurrerapausoak oso urriak izan ziren, eta herririkgehienek, dena delakoagatik, urratu egin zuten Rionerabakitakoa. Guztiarekin ere, 2002rako19 nazioekgarapen iraunkorreko estrategia nazionalasortzeko helburua ezarri zen.

15


15 http://www.un.org/spanish/esa/socdev/16Kopenhageko Adierazpena, Gizarte Garapenari buruz. Gizarte Garapenari buruzko Mundu Gailurra. Kopenhage, Danimarka,

1995eko 6-12.17 http://unfccc.int/resource/convkp.html 18 http://www.un.org/esa/earthsummit/19 Modu errealistagoan, OCDEk 2005erako erabaki zuen antzeko helburu bat.


XXI. mendea

Johanesburgoko Gailurra

2000. urtea iristean, garrantzi handiko bi gertae-ra izan dira, Garapen Iraunkorraren ikuspegia munduosoan finkatzeari eta zehazteari dagokionez. Aldebatetik, 2000n Milurtekoaren Gailurra egin zen,gizarte-garapenaren arloko xede zehatzak finkatu zi-tuena; bestetik, 2002an IraunkortasunarenGailurra egin zen, Johannesburgen. Rio 92tik hamarurte igaro ondoren, Johannesburgeko Gailurrak itxa-ropen handiak sortu zituen, eta, horren ondorioz, ber-tan parte hartu zuten 191 herrietako gobernuek ja-rrera argiak hartu behar izan zituzten, Gailurrean jo-rraturiko gaien arloan.

Gailur horren helburua, labur-labur esateko,munduko herri aberatsenen eta pobreenen artekodistantzia laburtzea zen (pobrezia ezabatzea), eta,aldi berean, ingurumena babestea. Baina, Rio 92Gailurraren kasuan ez bezala, JohanesburgokoGailurrean garapenari loturiko gaiak nagusitu eginzitzaien ingurumen-gaiei. Izan ere, gairik eztabaida-tuena merkataritza-agenda izan zen, eta, hain zuzenere, Merkataritzaren Mundu Erakundeari zegokiona(MME).

Johannesburgen adostasuna eta desadostasunasortu zuten gai nagusiak honako hauek izan ziren:

• Energia - Behin betiko testuan, energia berrizta-garrien erabilera berehala handitzeko deia egitenda; gainera, energia tradizionalaren sektoreak di-rulaguntzak murrizteko politikak formulatu beharraadierazten da. Hala ere, epeen eta helburuen al-detik ez zen adostasunik lortu, energia berriztaga-rrien erabilera handitzeari zegokionez, eta horixeizan zen Gailurreko gauzarik etsigarrienetariko bat.

• Ozeanoak, itsas baliabideak (arrantza) - Gainagusia, arlo honetan, arrantzako stocka susper-tzeko epeak ezartze izan zen, berriro ere. Behin be-tiko testuan jarrera eklektikoa ikusten da, eta adi-tzera ematen da arrantzako stocka berehala sus-pertu behar dela, ahal izanez gero 2015a baino le-hen. Beste erabaki garrantzitsu bat, azkenik,2012rako babesturiko itsas eremuen sarea ezar-tzea izan zen.

• Ura eta osasuna - Elkarri estu-estu lotutako bigaiok Johanesburgoko agendako gai nagusieneta-rikoak izan ziren. Urari dagokionez, 2015erako eda-teko urik ez duen pertsona kopurua erdira murriz-tea erabaki zen. Era berean, osasunaren arloan,2015erako osasun-tratamendurik ez duen pertsonakopurua erdira murriztea erabaki zen. Bi arlo horie-xetan lortu zen aurrerakuntzarik handienaJohannesburgen.

• Aldaketa klimatikoa - Akordio handirik lortu ba-rik, testuan herriei eskabidea egiten zaie KiotokoProtokoloa berresteko, AEBak horren aurka egonarren. Gailurraren amaieran, Errusiak eta Kanadakesan zuten berretsi egingo zutela; horrela, horigauzatu ondoren, Protokoloa segurutik 2004ansartuko zen indarrean.

• Garapena - Testuak gobernabilitate edo gober-nantza ona behar dela azpimarratzen du (erakundelegitimoak, irekiera, giza eskubideak). Era berean,Dohako Agendari eta Cancun-Monterreyko ados-tasunari babesa ematen zaio. MMEaren agendaberariaz sustatu zen. Modu interesatuan, Rio 92koAgenda 21ean ez bezala, JohanesburgokoInplementazio Egitamuak esaten du pobrezia ener-gia nahiz ura lortzeari eta baliabide naturalak (bes-teak beste) banatzeari lotuta dagoela, eta, horrela,aldaketa garrantzitsua ekarri zuen pobrezia uler-tzeko eta kontzeptualizatzeko modura: pobrezia ezda diru-sarrerei lotutako arazoa soilik, eta, moduintegralagoan, bizimodu iraunkorreko jarraibidearilotuta dago.

• Biodibertsitatea - Azterturiko bi elementu nagu-siak, izan ere, 2010ean dibertsitate biologikoarengalera maila geldiarazteko akordioa hartzea eta di-bertsitate horren zaintza sustatzeko nazioartekoaraubide loteslea ezartzea izan ziren.

• Erakunde-mekanismoak - ElkartasunOrokorreko Fondoaren sorrera sustatzen da, pobre-ziaren murriztapenean eragin handia duten proiek-tuetarako. Hala eta guztiz ere, horretarako atxiki-pena borondatezkoa da.

Rio 92an ez bezala, Johanesburgoko 2002koGailurra urria izan zen agiri lotesleen eta konpromisoargien (epeak eta helburuak) sorkuntzan. Bi agiri bai-

16



no ez zituen sortu: Ekintza Egitamua etaAdierazpen Politikoa. Horietatik, garrantzitsuenalehenengoa da; hain zuzen ere, akordioak inplemen-tatzeko egitura da eta 11 kapitulu ditu; lehenengoasarrera da, eta bertako elementu nagusiak, izan ere,Rioko akordioekiko konpromisoa, gobernabilitateona, babesa nahiz segurtasuna lortu beharra, gizaeskubideen errespetua eta garapen iraunkorrarenikuspegi etikoaren garrantzia dira.

Gailurreko lehenengo bi helburuei dagokie-nez, Ekintza Egitamu honen barruan, 2015erakoeguneko dolar 1ekin baino gutxiagorekin bizi denpertsona kopurua erdira murrizteko konpromisoasartzen da, baita 2020rako auzo baztertuetako100 milioi biztanleren bizimoduak nabarmen ho-betzeko konpromisoa ere; beraz, bi urte lehenagoNew Yorken egindako MilurtekoarenGailurrean jasotako milurtekoaren helburuetari-ko bat jasotzen da20.

Bigarren helburu nagusiari dagokionez, ekintza-egitamuak ez dakar berritasunik ordura arteko gailu-rrekiko, ez baitu epe edo helburu zehatzik plantea-tzen, eta derrigorrez bete beharreko araurik eta ze-hapen-mekanismorik ere ez du planteatzen.

Adierazpen politikoak, bestalde, Rio 92tikJohanesburgo 2002ra egindako bidea adierazten du;gainera, erronka nagusiak aipatu, garapen iraunko-rrarekiko konpromisoa adierazi, alderdi anitzetik jar-dun beharra nabarmendu eta inplementazio beharri-zana azpimarratzen du.

Oro har, Johanesburgoko Gailurrak ez dituenbete jendeak bertan jarritako itxaropenak, batez erefuntsezko gaietan akordiorik lortu ez zelako; adibi-dez, energiaren eta biodibertsitatearen arloan.Gainera, ez zen eperik eta helbururik finkatu, etaakordioak ez ziren lotesleak izan; horrek guztiak eremurriztu egin zuen Gailurraren eragina.

Hala eta guztiz ere, Gailurraren defentsan esandaiteke sektore eta eragile askoren partaidetza izanzuela: estatuetakoak ez ziren eragileen presentziaRion baino askoz ere handiagoa izan zen. Era berean,estatuen parte-hartze handiak agerian jarri zuen in-

gurumen-gaiak goi-politikakotzat hartzen direla; ho-rrela, onartu egin zen halako gaien garrantzia eta ho-rren arabera jardun beharra.

Kontzeptuaren aplikazioa

Nazioarteko foroetan egindako gobernu-adieraz-penak (helburuak eta xedeak adierazten dituztenak)gauzatu ahal izateko, ekintzako estrategia eta egita-mu egokiak landu behar da, adierazpenok borondateoneko adierazpen hutsak izatea nahi ez bada.

Horrenbestez, lehen esan dugunaren arabera,Agenda 21eko 28. kapituluan agerian jartzen zen be-harrezkoa zela «modu globalean pentsatu, lekuan-le-kuan jardun» ingurumen-aforismoa gauzatzea; aldiberean, toki-gobernuei adorea ematen zitzaienAgenda 21ean jasotako politikak aplikatzeko:

«1996rako, herri bakoitzeko toki-agintari-rik gehienek eginda eduki behar zituzten biz-tanleekiko kontsulta-prozesuak, eta ‘tokikoPrograma 21´ deritzonarekiko adostasunalortua eduki behar zuten»

Erabaki hau zenbait mailatan abiatu zen. Aldebatetik, estatuetatik eta horien gobernuetatik, baiherri mailan eta bai arazo komunen mailan.

Bestalde, programak abiatuta, ikuspegi honenbarruan, lurralde mailako Agenda 21ak garatzen dira;horien izena Tokiko Agenda 21 da, eta bertsio horiegokituta dago estatuak baino txikiagoak diren lu-rralde-unitateen egoerari eta eskumenei; horietanesperientzia handiagoa zegoen, lurralde-planifikazio-ko irudi desberdinen ibilbide luzearen bitartez.

Azkenik, arlo pribatuko eragile askok (Rio 92koakordioen aplikazioan interesik handiena duten he-rrien ibilbide orokorrean inplikazio handia dutenak)eskala askoz ere txikiagoan eta gai oso zehatzetara-ko garatzen dute Garapen Iraunkorrarekiko ekarpena.Ekarpen hori «enpresa eta iraunkortasuna» epigrafe-aren barruan aztertuko dugu.

Ondoriotzat, komenigarria izan daiteke Rio 92tikgaraturiko eta Johannesburg 2002an hiru eskalatan

17


20 http://www.un.org/spanish/milenio/;


berretsitako (herriak21, toki-lurraldeak eta eragileekonomikoak) kontzeptuaren inplementazioan norai-no eta nola iritsi garen aztertzea, Johannesburg2002ko ondorioak etorkizunean zein agertokian gara-tuko diren ulertzeko.

1.2.2. Kontzeptuaren aplikazioak gobernumailan

Funtsezko hiru elementuren bidez egin da; hainzuzen ere, «Garapen Iraunkorrerako NazioEstrategiak»22, herrien nahiz eragile sozioekonomi-koen arteko nazioarteko harremanetan iraunkorta-sun-mekanismoak sartzea eta gobernuetan zeinagentzia publikoetan kontzeptuak barneratzea.

Garapen Iraunkorrerako Nazio Estrategiak

1980an, Kontserbaziorako Mundu Estrategiakkontserbazio-estrategia nazionalak eta azpinaziona-lak lantzeko gomendioa eman zien herriei.

Harrezkero, ehunka elkartek garatu eta inple-mentatu egin dituzte halako estrategiak, horiei izendesberdinak emanez: kontserbazioko egitamuak edoestrategiak, ingurumen-ekintzako egitamuak, balia-bideen ingurumen-kudeaketako egitamuak, etab.Batzuk alderdi anitzeko erakundeek eragin eta ba-bestu zituzten (adibidez, Munduko Bankua), garapen-programak finantzatzeko aldez aurreko baldintzatzat.Beste zenbait, berriz, ekimen publiko nazionalen era-ginezkoak edo bertako baliabideei buruzkoak izan zi-ren.

Horiek guztiak iraunkortasunerako estrategiakderitzenen aterki komunaren barrukotzat har daitez-ke; hala ere, orokorrean, ingurumen-osagaia nabar-

mendu dute. Aipagarria da Lurra Zainduz: bizitzairaunkorra izeneko estrategia globala (Caring forthe Earth: sustainable living)23.

Esperientzia pilatu eta garapenari buruzko kon-tzeptuak ulertu nahiz hedatu ahala, halako estrategiak,gero eta gehiago, garapen iraunkorra lortzera bidera-tzen joan ziren. Rioko Konferentzian oinarrituta, urratsgarrantzitsuak egin zituzten iraunkortasunerantz.

Izan ere, Rio 92an onetsitako gomendioaren bi-dez24, herriei «etorkizunean inbertitzeko modu be-rriak» sortzeko eskabidea egin zitzaien, eta, horrela,«Garapen Iraunkorreko Nazio Estrategiak (GINE)»25

lantzen, erabiltzen eta garatzen hasi ziren. Agenda21a ez zen gauza lotesletzat hartu, baina gorengomailako adostasun politikoa adierazten zuen. Hainzuzen ere, Riotik hamar urte igaro ondoren, 65 herrikerakundeak izendatu zituzten, Agenda 21aren inple-mentazioa sustatzeko, eta NBEko agentzia guztiekerantzuna ematen diote horri.

Jakina, herri bakoitzak, gehienbat, asmo-adieraz-penen edo, askoz jota, arazoen soluzioan aurre egi-teko konpromisoen arabera bideratzen ditu bere ara-zoak eta lortzen ditu soluzioak, benetako neurri ze-hatzen eta eraginkorren bidez baino gehiago. Beraz,nazioarteko agentziek eta gobernuek GINE mota des-berdinak erabiltzen dituzte, zenbait testuingurutan.Halaber, bi kategoria identifikatzen dira: a) sektoreanitzeko estrategiak, eta b) estrategia sektorialakedo gaikakoak. Horiek, oro har, espektro bat betetzendute, eta, bertan oinarrituz, ingurumen-gaiak azter-tzen dira, batik bat, baita horiek garapen-prozesuanduten integrazioa ere (adibidez, KontserbazioEstrategia Nazionalak); horiei, gainera, gizarte- etaekonomia-gaiak ere gehitzen zaizkie (esaterako,National Environmental Action Plans (NEAPs) izene-

18


21 Argitu behar da, halako egitamuak nolabait ere bideratu dituzten herriak kontinente guztietan egon arren, Europako herrien kasubereziak (euren garrantzia aintzat hartuta) kapitulu berezian aztertzen direla (ikerketa honetako 2. kapitulua).

22 Halako planifikazio-tresnak izendatzeko hitz asko egon arren, segurutik honexek jasotzen du zehatzen Rio 92ko Programa 21aren«espiritua», eta, beraz, aurrerantzean berori erabiliko dugu erreferentetzat.

23 World Conservation Union, United Nations Environment Programme eta el World Wide Fund for Nature deritzenak zehaztua, abia-tua eta sustatua. 1991.

24 Agenda 21ek 26 kapitulu ditu, eta horiei, berriz, «Lurra Zainduz» estrategia globaleko beste 6 atal erantsi behar zaizkie; horietan,zenbait arazotarako estrategia nazionalak behar direla azaltzen da.

25 «Nazional» izen horren barruan, probintzia-estrategiak edo baliokideak sartzen dira, egitura federala edo antzekoa duten herrietan.


koak). Hurbiltze bakoitzak arazoak eta zailtasunakditu, arrakastekin batera.

GINE horien profilei buruzko txostenak eta egoe-raren, aurrerapausoen nahiz aurrerakuntzen gainekoinformazioa, bestalde, «UNCED National Reports(1991-1992)» deritzenetan jasota daude (funtsean,analitikoak eta azaltzaileak), baita «CSD NationalReports» izenekoetan ere, eta azken horiek GarapenIraunkorreko Batzordeari informazioa emateko sortudira, Agenda 21aren inplementazioan egindakourratsei buruz. Oraindik ere, halakoak oso gutxi dira.

Lehen esan dugunez, aurrerapausoak apurka-apurkakoak izan dira. Nazio Batuen 1997ko bilkuraberezian, Agenda 21a zein mailatan betetzen ari zenaztertu zuten; bilkura horretan, emaitzak aztertu on-doren, beharrezkotzat jo zen politika estrategikoaketa erakunde-aldaketak ezartzea, nazio mailan, eta,GINEak finkatzeko epemugatzat 2002. urtea ezarrizen. Milurtekoaren 2000ko Gailurrean ere gauza beraproposatu zen; bertan, Milurtekoaren Helburuen ar-tean, honako honi loturiko xede bat ezarri zen:«Garapen iraunkorraren helburuak politika eta pro-grama nazionaletan jasotzea»26.

Rio 92an gomendaturikoan atzerapen hori azal-tzen duten arrazoiak aurkitzeko orduan, aipagarria daGINE horien eraginezko jarduketa-egitamu naziona-len finantziazioa. Izan ere, lehenengo estrategiak di-seinatu zirenean, eta UNCEDen txostenak aintzathartuta, identifikaturiko jarduketen multzoa gutxie-neko erritmoan garatzeko finantza-kostuak kalkulatuziren. Kalkulaturiko zifrek adierazitakoaren arabera,proposamena ezinezkoa zen, eta ezarritako helbu-ruak ezin ziren bete.

Garapenean Laguntzeko Batzordearen (CDA)mendekoa den OECDk (Lankidetza Ekonomikorakoeta Garapenerako Erakundea), hori ikusita, nazioarte-ko prozesu koordinatuagoak eta alderdi anitzekoaksustatzea erabaki zuen, estrategia nazionalei eta ho-rien eginkizunari buruzko elkarrizketa berriro abia-tzen duten prozesuak, batez ere garapen bidean dau-

den herrietan. Helburua esperientzia-trukea eragiteaeta, horrela, prozesu horietara ekarpen zehatzak egi-tea da, parte hartzen duten herrietan ikuspegiak ko-ordinatzeko. Prozesuan27 berrikusi egin zen orduraarteko estatusa; gainera, GINEa landuta zuten he-rrietako esperientzia aztertu eta, azkenik, berbidera-tu egin ziren nazioko nahiz nazioarteko talde nagu-sien esku-hartzearen eta konpromisoen eginkizunaeta planifikazioa. Horrela, esperientziak beste lekubatzuetara estrapolatzeko aukera sortu zen, «ikas-kuntza paraleloko» metodologian oinarrituz.

14 urteko esperientzien ikuskapen konparatzaile-ari esker, bestalde, «arrakastarako baldintza» batzukidentifikatu dira; gainera, estrategia kontzeptua pla-nifikazio- eta ekintza-prozesutzat jaso da:

«Estrategia egitamu bat baino askoz eregehiago da, eta, lehenengo eta behin, elkar-teko erabaki-hartzeen sistemetan integratubehar da, gero aplikagarria izatea nahi izanezgero» (INNSD).

Nolanahi ere, Agenda 21 Ekintza Programarenberrikuspena, prozesu honetan egindakoa, baliozkoaizan zen bere baliozkotasuna berresteko.

OCDEko (CAD-OCDE) Garapenean LaguntzekoBatzordeko Lan Taldeko kideek, 1991tik 2001era, ga-rapen bideko beste herri batzuekin lan egin zuten(Bolivia, Burkina Faso, Ghana, Namibia, Nepal,Pakistan, Tanzania eta Thailandia), euren GINEetakoesperientziak ebaluatzeko. Elkarrizketen bitartez, go-bernuaren, sektore pribatuaren eta gizarte zibilarenpartaidetzarekin, iraganeko eta indarreko plangintzaestrategikoko esperientziak aztertu, funtsezko gaiakidentifikatu eta prozedura bikainetarako printzipioaksustatu ziren. Azterketa-prozesuaren barruan, nazio-eztabaidak eta nazioarteko tailerrak sartu ziren, eta,horrela, Politikak Orientatzeko eskuliburua sortu da:garapen Iraunkorrerako Estrategiak: Garapenerakolankidetzarako gida28.

Azken hamarkadotan agertutako ikuspegi askorennazioarteko esperientzian oinarrituriko eskuliburu ho-

19


26 http://www.undp.org/spanish/mdgsp/mdgtablesp.pdf27 1998an International Institute for Environment and Development (IIED) deritzonari aginduta28 http://www.nssd.net/res_book.html


netan, prozesu estrategikoen garapenean eta erabile-ran probaturiko prozedurak azaltzen dira, eta argi azal-tzen da garapenerako lankidetza-erakundeek laguntzahobea eman ahal dietela herriei halako prozesuetan.Halaber, garapen bidezko herri askotan estrategia era-ginkorren garapena sustatzen duten printzipioen mul-tzoa ere jasotzen du (3. kapitulua, 3.1 laukia).

Hurrengo grafikoan, Garapen Iraunkorreko NazioEstrategien 2002ko inplementazio eta garapen mailaikusten da. (21 orri)

Rioko itxaropenak ez betetzearen islatzat, eta on-dorengo gomendioak kontuan hartuta, Johan-nesburgeko 2002ko Gailurrak onetsitako EkintzaEgitamuak berehalako urratsak egiteko gomendioaeman zien estatuei, Garapen Iraunkorreko NazioEstrategien formulazioan eta lanketan aurrera egite-ko, eta, horrela, horiek 2005a baino lehen inplemen-tatzeko, OCDEk adierazitako epeekin bat etorriz.

Garapen Iraunkorra Gobernuen artekoHarremanetan

2. kapituluan, Rio 92ko Programa Agenda 21 de-ritzonak merkataritza askearen gaia aztertu zuen.

«nazioarteko ekonomiak nazioarteko giroegokia eskaini behar du, ingurumenaren etagarapenaren arloan helburuak lortzeko, on-doren adierazitakoaren arabera: a) garapeniraunkorra sustatuta, merkatua liberalizatuz;b) merkataritzak eta ingurumenak elkar la-guntzea lortuta»

Kapitulu honen bidezko gaikako garapenarekinmodu paraleloan, OCDEko herriek hauxe hartu zuten:«Ingurumenerako OCDEko estrategia, XXI.mendeko lehenengo 10 urteetarako». Horrela,ingurumenaren narriadura hazkunde ekonomikotikbanantzen saiatu ziren, garapen iraunkorreko estra-tegiarako lehenengo pausotzat. Horri dagokionez,«Erakundearen Garapen Iraunkorraren LaguntzarakoPolitikei buruzko Agiriak» (2001) onartu egiten dubertako kideen eginkizun berezia; gainera, ezagupe-nen zein ekintzen defizita azpimarratu, eta ekono-miaren eta ingurumenaren arteko ez-egokitzea na-barmentzen du.

Lau neurri generiko planteatzen dira (merkatuakgarapen iraunkorraren zerbitzuan jartzea, erabaki-hartzeak hobetzea, zientziaren nahiz teknikaren au-kerak arakatzea eta mundu-ekonomiarekiko elkarre-raginak kudeatzea). Bi arlori ematen zaie lehentasu-na, eta horietan premiaz jardun beharra ezartzen da:aldaketa klimatikoa eta baliabide naturalen kude-aketa.

Halaber, beste fronte batean ere lan egiten da:ikerketa, kontrastea, aukeren bilaketa eta sareko jar-duerak, «merkataritza-eragiketak Garapen Iraunko-rrerako lagungarriak izateko».

Hurrengo urratsa nazioarteko merkataritza-harre-manen esparruan egin zen, Dohako ministerio-konferentziaren edo errondaren bidez (2001); ho-rren helburua lan-egitamua ezartzea izan zen, nazio-arteko merkataritza-harremanak arautzeko. Hala etaguztiz ere, OCDEren eremuan inplikaturiko eragileekMerkataritzaren Mundu Erakundearen 5. MinisterioKonferentzia egin zuten, Cancun-Monterreyen(2003ko iraila), Dohako Garapen Errondako ondorioaknabarmentzeko eta bizkortzeko, horrek tirabira askoeta etsipen handia sortu baitzuen.

Hizkuntza nahiko gogorrean, Cancuneko bileranesan zen AEBek eta EBk munduko pobrezia ezabatze-ko borrokaren alde egindako adierazpenak eta era-kutsitako asmoak erretorika hutsezkoak zirela, itxu-raz argiak ziren bi arau multzo baino ez baitziren sor-tu. Herri aberatsen frontean, buruzagitzarik ez ego-tea salatu eta hutsune hori bete behar izatea aldarri-katzen zen, etorkizunera begira eta beharrizanakaintzat hartuz; horri zegokionez, premiazko jarduke-tak eskatu ziren. Gainerako herrien arloan, kohesioeta batasun eza nabaritzen zen, denen helburu glo-balak elkartasunez lortu ahal izateko.

Egindako negoziazioen emaitza positibo bat, izanere, garapen bideko herrien arteko kohesio handia-goa lortzea eta jarduketa-egitamuak ezartzea izanzen, garrantzi urriko egitamuak baina sinbolikoak,G21 deritzonaren eta Afrikako herrien artean. Herrigaratuek onartu egin zuten alderdi anitzeko merkata-ritza-harremanak beste modu batera bideratzea.Lehenengo topaketa hori, izan ere, AEBek eta EBkgaraturiko elkarren aurkako estrategien eraginezkoa

20



izan zen; hala eta guztiz ere, Cancuneko agendan gaigehiegi zegoenez, ezinezkoa izan zen «asmo oneko»adierazpenetatik harago joatea.

Johannesburgeko 2002ko Gailurrean, berriro az-tertu zen negoziazioen egoera; bertan ateratako on-dorioaren arabera, hurrengo urteetarako birfokatuegin ziren eremu kritikoak, AEBen eta EBren artekonegoziazioak hautsi zituzten eremuak; eta, batik bat,ezinbestekoa zen munduko gainerako herrien artekoeta horiekiko konfiantza berriro sortzea.

Gobernantza eta Garapen Iraunkorra

Elkarri loturiko garapen iraunkorraren hiru di-mentsioei, apurka-apurka, laugarren bat gehitzenzaie: erakundekoa edo politikoa, eta hori, alderdianitzeko organismoen testuinguruan (baita EuroparBatasunaren testuinguruan ere), Gobernantza hitzberpiztuarekin eta arkaikoarekin izendatzen da29.

Gobernantzaren barruan, interesak artikulatzeko,baliabideak kudeatzeko eta agintea erabiltzeko arauak,prozesuak eta jokabideak sartzen dira. Izaera zabalaeta irekia eduki arren, gobernantza kontzeptua adieraz-garria eta praktikoa da, eta, horren bidez, edozein gi-zartetako eta politika- nahiz gizarte-sistemetako fun-tzionamenduaren oinarrizko alderdiak adierazten dira.Esan daiteke gizarte baten egonkortasunaren eta era-ginkortasunaren oinarrizko maila dela. Gaur egun, go-bernantza kontzeptua, oro har, edozein sistema politi-ko/administratibotako kalitatearen eta eraginkortasu-naren funtsezko maila adierazteko erabiltzen da.

Horrela, Nazio Batuen MilurtekoarenAdierazpenean esaten denez, pobrezia ezabatzea etagarapena eragiten duten baldintzak sortzeko, beha-rrezkoa da, besteak beste, herri bakoitzaren eta na-zioartearen gobernantza ona izatea, finantza-, mone-ta- eta merkataritza-sistemetan.

Monterreyko Adostasunean ere30, estatuburuekesan zuten gobernantza ona, maila guztietan, ezin-

21


GARAPEN IRAUNKORREKO NAZIO ESTRATEGIAK: 2002KO EGOERA

Iturria: Nazio Batuak. 2003. http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/nsds/nsds2002.pdf

Inplementatzen ari diren GINEak

Gobernuak onetsitako GINEak

Lantzen ari diren GINEak

GIko osagairen bat bakarrik

Ez dago informaziorik / Ez dago estrategiarik

GINEak garatzeko eskabiderik jaso ez duten herriak

29 Oraingo gobernantza kontzeptuaren bidez, agintearen erabileran eragina duten arauak, prozesuak eta jokabideak izendatzen dira,batez ere irekieraren, partaidetzaren, erantzukizunaren, eraginkortasunaren eta koherentziaren ikuspegitik. Alderdi horiek garrantzi handi-koak dira iraunkortasuna garatzeko.

30 http://www.un.org/spanish/conferences/ffd/


bestekoa dela garapen iraunkorrerako, hazkundeekonomiko iraunkorrerako eta pobrezia ezabatzeko.

Gobernantzaren, demokratizazioaren eta garape-naren arteko lotura bera dago EBren helburu oroko-rretan ere, Batzordearen «Gobernantza demokratiko-ari buruzko Liburu Zuria»31 deritzonean adierazitako-aren arabera, baita Gobernantzari eta Garapenari bu-ruzko Jakinarazpen berriagoan ere32. Halaber, azkenurteotan Batzordeak gobernantzaren ikuspegitik ga-rrantzitsuak diren estrategiako jakinarazpen eta agirigarrantzitsuak egin ditu33.

Horrenbestez, honako hauen eginkizun gero etagarrantzitsuagoa nabarmendu nahi da: erakundeenarteko hitzarmena (Herri Administrazioko arlo des-berdinen artekoa), lankidetza publikoa-pribatua(Herri Administrazioa eta erakunde pribatuak, enpre-sak, kontsumitzaile-elkarteak, GKEak,…) eta gizartezibilaren partaidetza (erakundeen bidezkoa edo ez,hau da, zuzenekoa), iraunkortasunaren arazoen solu-zio globalerako. Izan ere, iraunkortasunak aldaketakbehar ditu hiritarren jokabidearen jarraibideetan (ba-lioak, kontsumoak, bizitza-estiloak…); horretarako,informazioaren, hezkuntzaren eta halakoen bidezezartzen diren jarduketa batzuk behar dira, baitaAdministrazioaren eta administratuen arteko harre-man-estiloan eragina duten beste batzuk ere (partai-detza, protagonismoak, gardentasuna, erantzukizun-eskakizunak, etab.).

1.2.3. Garapen Iraunkorra toki mailan

Ingurumenak eta garapen iraunkorrak, apurka-apurka, lehentasunezko interesa lortu dute azken ha-markadotan, herri-administrazioetan. Gobernuekiraunkortasunaren hiru dimentsioak onartzearen era-ginez, aldaketa garrantzitsua behar da elkarte ba-koitzaren eta bertako hiritarren lehentasunetan.

Rioko Adierazpenaren ondorengo garapenareneta Batasuneko arduradunek jarrera jakina hartzea-ren ondorioz, hiritar edo habitat iraunkorrak kontzep-tua garatu zen. Izan ere, helburua giza garapen iraun-korra nabarmentzea zen, pertsonaren bizitza gara-tzen den lekuan: Europaren kasuan, hirietan. Ez daahaztu behar mundu garatuan ondasunen nahiz zer-bitzuen kontsumitzaile nagusiak hiritarrak direla (hi-riguneetako biztanletzat hartuta), eta, praktikan, hi-rietatik kanpoko eskualdeetako edo zonetako baliabi-deak drainatzen dituztela, eta azken horiek, aldi be-rean, euren mende daude.

Nazioarteak toki mailako garapen iraunkorrariemandako bultzada

Lehen ikusi dugunez, Rio de Janeiron 1992anegindako Lurraren Gailurreko oinarrizko lau agirieta-riko bat Agenda 21a34 izan zen; nazioarteko ekintza-programa horren helburua garapen iraunkorrarenhiru alderdiak lortzea da (ekonomia, gizartea eta in-gurumena).

Agenda horrek onartu egiten du toki-administra-zioek ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-garapenekoarazoen konponketa praktikoan duten protagonis-moa, besteak beste, hiritarrengandik hurbil egoteafuntsezkoa delako, pertsonak jabearazteko eta inpli-katzeko prozesuan. Eginkizun hori Programako 28.kapituluan jasota dago, eta, bertan ezarritakoarenarabera, Tokiko Agenda 21a oinarrizko tresnetarikobat da, toki-komunitateak garatzeko eta horiek gara-pen iraunkorrera bideratzeko:

28.1 art.- Agenda 21ak konpondu nahi dituenarazo askoren eta soluzio ugariren jatorria toki-jar-dueretan dagoenez, toki-agintarien partaidetza etalankidetza faktore erabakigarria izango da helburuaklortzeko.

22


31 COM(2001)428 azkena, 2001.7.25 eta Batzordeak Europako gobernantzari buruz emandako txostena, COM(2002)705,2002.12.11koa.

32 COM(2003)615 azkena.33 Adibidez, EBren eta ondoko herrien arteko hurbiltasun-politikei buruzko jakinarazpena («Europa zabalagoa»; COM(2003)104 azke-

na, 2003ko martxoaren 11koa), eta mediterranear eskualdeko giza eskubideei buruzko jakinarazpena (COM(2003)294 azkena, 2003komaiatzaren 21ekoa).

34 http://www.unep.org/Documents/Default.asp?DocumentID=52


Toki-agintariek eraiki, ibilarazi eta mantendu egi-ten dituzte ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-azpie-giturak; gainera, planifikazio-prozesuak ikuskatu, po-litikak zein arauketak ezarri eta laguntza ematendute ingurumen politika nazionalen eta azpinaziona-len aplikazioan.

Hiritarrengandik hurbil dauden gobernu-egiturakdirenez, funtsezko eginkizuna dute jendearen hez-kuntzan, mobilizazioan eta erantzunean, garapeniraunkorraren alde.

Programak aginte argia ezartzen die udalerriei,Tokiko Agenda 21a egiteko, hiritarrekiko eta toki-era-kundeekiko elkarrizketan oinarrituz, adostasun-prozesuak sortuta eta estrategia ahalik eta onenakformulatuta, informazioan eta esperientzian oinarri-tuz. Prozesu hori garrantzi handikoa da hiritarrak ja-bearazteko, garapen iraunkorrari loturiko gaietan(28.3 art.).

Europak toki mailako garapen iraunkorrariemandako bultzada

Hiri-inguruak Europa kontinentean duen garran-tzia aintzat hartuta, Rio 92ko akordioen garapen mai-la hau asko garatu da Europar Batasuneko herrietan;gainera, Rioko Agenda 21ean jaso gabeko handitzekontzeptuala eta praktikoa ezarri da.

Rio de Janeiron onetsitako Agenda 21eko postu-latuak eta Ingurumenaren arloko Europako EkintzakoV. Programako printzipioak35, bi urte geroago, katea-tu egin ziren Udalerri eta Hiri Iraunkorrei buruz-ko Europako I. Konferentzian; konferentzia horiDanimarkako Aalborg hirian egin zen, eta bertan,Europako 80 toki-agintarik eta nazioarteko gobernue-tako, nazio-gobernuetako nahiz zientzia-erakundee-

tako (besteak beste) 253 ordezkarik AalborgekoGutuna36 sinatu eta Udalerri eta Hiri Iraun-korren Europako Kanpaina37 hasi zuten.

Aalborgeko Gutuna hiru zatitan egituraturikdago:

• lehenengoa, Gutunaren filosofia ezartzen duena,adostasun-adierazpena da, toki mailako iraunkor-tasun-ideiari buruz;

• bigarrenak Udalerri eta Hiri Iraunkorren EuropakoKanpaina eratzen du; eta

• hirugarrenean, aurreko printzipioen aplikagarrita-sunean oinarrituz, sinatzaileen konpromisoa bila-tzen da, Tokiko Agenda 21eko prozesuak edo iraun-kortasunerako toki-ekintzako planoak garatzeko.

Gutuna sinatuta, Europako herriek, hiriek eta he-rrialdeek konpromisoa hartu zuten Tokiko Agenda21a eta epe luzerako ekintza-egitamuak garatzeko,eta, horrela, toki-komunitateek garapen iraunkorre-rako aurrerapausoak eman ahal izateko. Hiritarreketa gizarte-, ekonomia- nahiz politika-eragileek tokimailako erabaki-hartzeetan parte hartzea da testuangehien nabarmentzen den alderdietariko bat.

Bestalde, Europako Udalerrien eta EskualdeBatzordeak (EUEB)38, Eurocities deritzonak39,Osasunaren Mundu Erakundeko Hiri OsasuntsuenSareak40 eta Ingurumenerako Toki EkimenenNazioarteko Kontseiluak (ICLEI)41 koordinaturikokanpainak (Europar Batasunarekin eta horrek HirikoIngurumenaren arloan dituen aditu taldearekin lan-kidetzan42) toki-komunitateak sustatu eta laguntzaematen die, iraunkortasunerako politiken disei-nuan, garapenean eta ezarkuntzan, baliabideak hor-nituta eta esperientzia-trukea sustatuz. Kanpainahori, gaur egun, mundu osoko ekimenik garrantzi-

23


35 http://europa.eu.int/comm/environment/actionpr.htm36 http://www.euskadi.net/vima_sostenibilidad_local/carta_aalborg_c.htm37 http://www.sustainable-cities.org/38 http://www.ccre.org/docs/index.html39 http://www.eurocities.org/masterIndex.html40 http://www.who.dk/eprise/main/WHO/Progs/HCP/Home41 http://www.iclei.org/42 http://europa.eu.int/comm/environment/urban/home_en.htm


tsuena da, garapen iraunkorra toki mailan sustatze-aren arloan.

1996an, Udalerri eta Hiri Iraunkorrei buruzkoEuropako II. Konferentziaren arloan, LisboakoEkintza Egitamua43 onetsi zen; agiri horrekAalborgeko Gutuneko printzipioak gauzatzeko gonbi-ta egiten zien toki-agintariei.

Alborgeko 1994ko ekimena HannoverrekoAdierazpenean44 finkatu zen; hori 2000ko otsaile-an onetsi zen, Udalerri eta Hiri Iraunkorrei buruzkoEuropako III. Konferentziaren esparruan, bertan, aha-leginak indartzeko deia egin zen, toki-munduaniraunkortasun-kota handiagoak lortu ahal izateko.

ICLEIaren ustez, Europako 3.500 toki-gobernuk bai-no gehiagok hasita dituzte euren Tokiko Agenda 21ak,eta 1.000k baino gehiagok Aalborgeko Gutuna sinatudute. Mugimendu horren emaitzak mistoak dira.Udalerri batzuek udal-garapeneko egitamu orokorrakegin dituzte, eta horiek nekez betetzeko modukoakdira. Beste zenbaitek, aldiz, ekintza eta proiektu jakinakaukeratu dituzte, eta horiek inplikaturiko eragileekinbatera gauzatzen ari dira, batez ere partaidetzako pla-nifikazioko tradizio luzeko herrietan.

Egindako kritikaren arabera, jarduteko modu horreneraginez epe luzean benetako eraginik ez duten agendakugaritu egiten dira. Beraz, beste udalerri batzuek, arazoabideratzeko, iraunkortasunaren printzipioak administra-zio- eta aurrekontu-mekanismoetan sartzen dituzte, ho-nako hau nabarmenduta: partaidetza publikoa, zeharkakolankidetza, partenariatu publikoak zein pribatuak, eroske-ta publikoen politikara aplikaturiko iraunkortasun-irizpi-deak edo ecoBudget®45 motako kudeaketa-sistemak.

1.2.4. Enpresa eta Garapen Iraunkorra

Azken hamarkadan aurrerakuntzak egon dira,Garapen Iraunkor kontzeptua jarduera pribatuen arlo-

an ezartzeari dagokionez. Erakunde publikoek presta-turiko legeria betetzeaz gain, garapen-eredu horrenhobarien nolabaiteko onarpena ere egon da.Berrikuntza eta teknologia erabiltzeaz gain (inguru-men-arazoei aplikatuz, enpresen lehiakortasunarengaineko berezko eragin aprobetxatuta), bi elementukontzeptualen onarpena ere nabarmendu behar da,horiek bi une desberdinetan onartu diren arren.

Zaharrena «petrolioaren krisia» gertatzeko une-koa da. Baliabide naturalak mugatuak direla jabetze-an, interesa sortu zen halako baliabideak enpresa-jarduerako erabileran duten eraginkortasunari buruz.Ekoeraginkortasuna 1992an garatu zuen WBCSD de-ritzonak, eta, berehala, negozioen eta jarduera eko-nomikoaren munduan sartu zen. Izan ere, beharrezkoosagaitzat hartzen zen (hazkunde ekonomikoarekineta ingurumen-aurrerakuntzarekin batera), bai oparo-tasun ekonomikorako, bai baliabideen erabilera era-ginkorragoa eta isurpen kutsagarri gutxiago sortzenzituen garapenerako. Kontzeptuaren aplikazioa bestearlo batzuetara hedatu da, eta, gaur egun, enpreseneta erakundeen arloan ere erabiltzen da.

Bigarren lorpenak jauzi handia egiten du: korpo-razio garrantzitsu batzuek garapen iraunkor kontzep-tua eta horrek mendebaldeko gizarteen dinamikanduen eginkizuna barneratzea. Arlo pribatuan, barne-ratze hori UNEP deritzonak (United NationsEnvironment Programme) 1997an sorturiko GRI ize-nekoaren (Global Reporting Initiative) hasierako gu-nearekin aliantza egitean detektatu zen; hain zuzenere, azken halakotzat hartu zuen: «funtsezko bazki-dea negozioen mundu zabalean, euren eta honakohauetan presentzia duten erakundeen artean: uni-bertsitateak, ikerketa-institutuak, giza eskubideenaldeko erakundeak, ekonomia- eta aholkularitza-era-kundeak, ekologiaren inguruko erakundeak,…».

Horrela, interes talde anitzeko ekimena eratuzen, orokorrean onarturiko esparrua garatzeko, sus-tatzeko eta hedatzeko, eta, horrela, erakundeen eko-

24


43 http://www.dva.gva.es/medioambiente/carta_de_lisboa.htm44 http://www.sustainable-cities.org/hancall_spanish.htm45 Garapen Iraunkorrerako Europako Estrategiak (Göteborgen hartutakoa) eta Europar Batasuneko Ingurumenaren arloko V. nahiz VI.

Programek toki-ekintzaren garrantzia nabarmentzen dute, garapen iraunkorrak planteaturiko erronka globalei aurre egiteko. Era berean,Johannesburgeko 2002ko Mundu Gailurrean udalerriek Tokiko Agenda 21arekin zuten konpromisoa berretsi zen.


nomia-, gizarte- eta ingurumen-errendimenduari bu-ruzko borondatezko informazioa emateko. Helburua«iraunkortasun-memoriak» garatzea da: «errutinakoelementu sinesgarriak, finantza-esparruari informa-zioa emateko, konparagarritasunean, zurruntasune-an eta egiaztagarritasunean oinarrituz».

2002an, lehenengo multzo hori formatu berrikonazioarteko erakunde iraunkor bihurtu zen, eta ho-rren eginkizuna argi zehaztuta zegoen. Bertan, aipa-garria da enpresa-jarduerako iraunkortasunari buruz-ko informazio-printzipioen aplikagarritasunaren etaargitasunaren gaineko etengabeko ikuskapena man-tentzeko asmoa, hori garrantzitsua eta ulergarria iza-teko, eta, aldi berean, informazio hori erakunde so-zioekonomikoei eta erabiltzaileei jakinarazteko.Lehenengo ekintzen artean, aipagarria da 2004koirailean ISO 14063 prozedura sartzea, ingurumenekoindarreko ISOren handitzetzat; era guztietako enpre-setan eguneroko jardueraren iraunkortasuna neur-tzeko pentsaturiko lehenengo ISOa izan zen.

2001eko ekainean, Europako BatzordeakEnpresen gizarte-erantzukizunerako Europako espa-rrua sustatzea46 izeneko Liburu Berdea aurkeztuzuen; horren helburuak honako hauek ziren: lehenen-go eta behin, enpresen erantzukizun soziala(EES) kontzeptuari buruzko eztabaida sustatzea, eta,bigarrenez, asoziazioa garatzeko baliabideak zehaz-tea, EESa sustatzeko Europako esparrua sortzeko.

Enpresen erantzukizun soziala kontzeptua,Liburu Berdean emandako definizioaren arabera,hauxe da: «enpresek euren merkataritza-eragikete-tan eta solaskideekiko harremanetan gizarte- etaingurumen-kezkak borondatez integratzea». Izanere, enpresak gero eta hobeto jabetzen ari dira jo-kabide arduratsuak merkataritza-arrakasta iraunko-rrak sortzen dituela. Erantzukizun soziala, hala etaguztiz ere, enpresa barruko aldaketak arduraz kude-atzean ere oinarritzen da, eta, horretarako, enpre-sak bateratu egin behar ditu bere interesak eta al-

derdi guztien beharrizanak, denentzako modu onar-garrian.

Enpresen erantzukizun soziala, beraz, lagungarriaizan daiteke Lisboako 2000ko martxoko Gailurreanezarritako helburu estrategikoa betetzeko; hain zuzenere, 2010ean Europar Batasuna «mundu osoko eza-gupen-ekonomiarik lehiakorrena eta dinamikoenaizatea, eta iraunkortasunean oinarrituriko hazkundeekonomikoa edukitzeko gauza izatea, enplegu gehia-gorekin nahiz hobeekin eta gizarte-kohesio handia-goarekin». Halaber, hori lagungarria izango da gara-pen iraunkorreko Europako estrategiarako.

Era berean, garapen iraunkorra sustatzeko, ga-rrantzitsua da sektore publikoak eta pribatuak bene-tako elkarrizketa eta lankidetza garatzea, eta, horrenbarruan zenbait gai sartzea, adibidez, giza eskubide-ak eta enpresen erantzukizun soziala (EES)47. Horridagokionez, Europan harturiko erabakiak ez ezik,munduan ere beste erabaki batzuk hartu dira arlo ho-netan, esaterako, honako hauek:

1. OCDEko48 enpresa multinazionaletarako ja-rraibideak. Lehenengoz 1976an onetsi eta 2000nikuskaturiko jarraibide horiek tresna osatua etaerrespetatua osatzen dute, enpresen erantzukizu-naren arloan; bertan, borondatezko printzipioak etaarauak aipatzen dira, enpresek zenbait arlotan jar-duketa arduratsua edukitzeko, adibidez, giza esku-bideetan, laneko funtsezko arauetan eta ustelke-riari aurre egiteko neurrietan.

2. 2003ko abuztuan proiektu hauxe hartu zen: NazioBatuen Arauak, nazioz gaindiko enpresek etabeste merkataritza-enpresa batzuek giza es-kubideen arloan izan beharreko erantzukizu-nei buruz49. Horrek agerian jartzen du enpresek al-derdi interesatuekiko izan beharreko erantzukizun-onarpen gero eta handiagoa. Arau horiek jarraibideetikoak dira, eta, euren barruan, enpresen legezkobetebeharrak sartzen dira, giza eskubideen, lanareneta ingurumenaren arloko oraingo xedapenen era-

25


46 COM(2001) 366.47 COM(2003)615 azkena48 http://www.oecd.org/dataoecd/21/20/16975360.pdf49 http://www.unhchr.ch/Huridocda/Huridoca.nsf/0/a389702baa023990c1256d59004814a4?Opendocument


ginezkoak, baita gatazka-zonetan diharduten enpre-setarako jarraibideak ere.

1.2.5. Ondorioak

Johanesburgoko Gailurretik urtebete igaro ondo-ren, erabakitako egitamuen bilakaerari buruzko lehe-nengo ebaluazioak egin dira. Lehenengo ebaluazioaNBEk berak egin du, eta ebaluazio, nagusiak, berriz,Europako Batzordeak, «geure konpromisoak bete-tzea» izenburu adierazgarriarekin50.

Lehenengo kasuan, agerian gelditu da garrantzi-tsuena ez dela agiriak eta egitamuak sustatzea, jar-duketa zehatzeko aukerak dituzten lan zehatzak sus-tatzea baizik. NBEk egindako txostenean onartu egi-ten da oraindik ez dagoela emaitza nabaririk, ezarri-tako helburuetan; hala ere, honako lorpen edo aurre-rakuntza hauek adierazten dira:

• Borondatezko 300 akordio baino gehiago hartzea,bakoitza proiektu zehatzen finantziazioa lortzekoeta garapen iraunkorraren lehenengo maila lortze-ko aukerarekin. Akordio horiekin batera, orain artepilaturiko esperientzia ikusita, horretarako bera-riaz prestaturiko mekanismoak daude, ezarkuntza-ren arloko apurka-apurkako aurrerakuntzak ber-matzeko.

• Gaikako intereseko taldeen arteko elkarrizketa,batez ere gizarte zibilaren eta sektore pribatuarenartekoa, ez da hautsi, eta hitzarmen berriak sor-tzen ari dira, behe- eta toki-profileko erronden etabileren bitartez.

Europako Batzordeak zentzu horrexetan bidera-tzen du Johannesburgen harturiko konpromisoen etaakordioen gaineko ebaluazioa. Hain zuzen ere, EBrenesparruan eta kanporantz egindakoa aztertzen du.Ondorio batzuetan, oro har51, hauxe adierazten da:

• EBk garapen iraunkorrerako 2001eko ekaineanabiaturiko estrategia tresna nagusia daJohannesburgen harturiko konpromisoak gauza-

tzen hasteko. Gailurraren ostean eguneratu eginda, eta, gainera, xehetasunak EBko beste erakun-de batzuetara, estatukideetara eta inplikaturiko al-derdietara hedatzen ari dira.

• Hedatze maila horren aldez aurreko iritzirik emangabe, egoeraren balantzean lehentasunezko hiruarloetako jarduketak aztertu dira: koherentzia poli-tikoa, baliabide naturalen kudeaketa iraunkorraeta kontsumo zein produkzio iraunkorreko ereduensustapena. Horietan, NBEk ebaluaturiko akordiobatzuk jaso eta antzeko ondorioak atera dira52.

Hala eta guztiz ere, kontzeptu mailan, eta munduosoko erronka honen globalitatea aintzat hartuta, on-dorioak desberdinak izan daitezke.

Anbientalismoaren historian arakatzea atsegindutenek diotenez, garapen iraunkor kontzeptuarenformulazioa (lehenengoz Brundtland Batzordearen1987ko txostenean agerturiko kontzeptua) antzinakoatsotitz indiar batean oinarritu zen. «Guk ez duguLurra gurasoengandik jaraunsten, geure seme-alabeimaileguan eskatzen diegu». Beste batzuek diotenez,kontzeptu hori ekogarapen hitzaren bilakaera da, etahitz hori Maurice Strongek erabili zuen, Nazio BatuenIngurumen Programaren (NBIP) lehenengo bilera(1973) baino urte batzuk lehenago.

Gaur egun ere, Garapen Iraunkor kontzeptua (edohorren gabezia) aho batez zehaztu barik dago, etaneutrala ere ez da; hain zuzen ere, jarrera (doktrina-koak eta politikoak) indibidualen eta taldekoen era-ginpean dago, denbora- eta leku-testuinguru desber-dinetan. Horren ondorioz, azken hamarkadotan, adituaskok parte hartu dute kontzeptuaren eztabaida teo-rikoan eta kontzeptualean.

Garapen iraunkorraren oraingo maila, izan ere,prozesu luzearen eraginezkoa izan da, eta bertan,zenbait elementu konbinatu dira; esate baterako, biz-tanleriaren sentsibilizazioa (ingurumen-kalitatearenbilakaera negatiboari buruz); ekonomiaren, gizartea-ren eta ingurumenaren arteko loturen ezagupena fin-katzea; erakundeak indartzea eta nazioarteko akor-

26


50 COM(2003)829 azkena, 2003ko abenduaren 23a51 Ikerketa honetako 2. kapituluan garatuta.52 Gai hau hurrengo kapituluan aztertuko dugu zehatzago.


dioak lortzea, bai gobernuen artean, bai horien etaeragile pribatuen artean, detektaturiko eragin nega-tiboetarako erantzunak prestatzeko.

Stockholmeko 1972ko Gailurretik aurrera hartu-tako erabakiek, gaur egun, eragin handia dute gober-nuen kudeaketan eta maila desberdineko ekonomia-nahiz enpresa-jardueretan; gainera, nazioarteko in-gurumen-eskubidea eta horrek zenbait herritan duenaplikazioa zehazten dute; halaber, herrien eta eskual-deen arteko nazioarteko eta alde biko harremanakfinkatu, eta, azkenik, eragina dute pertsonen eta gi-zarteen bizi-estiloari buruzko aukeretan.

Hala eta guztiz ere, oraindik ere arazoak daude.Pobreziak eta gehiegizko kontsumoak (gizateriarengaitz bikiak53) oraindik ere presio itzela egiten duteingurumenean. Horrela, gaur egun, munduan pobre-zia gero eta handiagoa dago, eta, gainera, aberatseneta pobreen arteko aldea gero eta handiagoa da.Zatiketa horiek, ingurumen-lerro banatzaileak, politi-ken lerro banatzaileak, zaurgarritasunaren lubakiaketa bizi-estiloaren lerro banatzaileak adierazitakoak,arriskuan hartzen dute garapen iraunkorra.

Aurreko guztiaren ondorioz, garapen iraunkorraoraindik ere teorikoa da, neurri handian, 6 000 milioi

biztanletik gora duen munduko biztanleriaren zatirikhandienarentzat54.

Agerikoa da Brundtland Txostenaren eta RiokoAdierazpenaren edukiak eta helburuak oraindik ereguztiz baliozkoak eta ukaezinak direla. Garapeniraunkorraren denbora-dimentsioa («orainaren beha-rrizanak», «etorkizuneko belaunaldien gaitasuna»),ingurumen aldagaia gainerako politiketan integra-tzea (garapen iraunkorra bermatzeko sine qua nonbaldintzatzat), eragile pribatuen zein publikoenerantzukizun soziala, Garapen Iraunkorraren dimen-tsio globala, oraingo produkzio- zein kontsumo-joka-bideak aldatu beharra, etab.: horiek guztiak RiokoAdierazpenean jasotako ideiak dira.

Hau da, kontzeptuaren aldetik, Garapen iraunko-rra berbera da 1987an, 1992an eta 2002an. Kontuada Rioko Adierazpena eta horren ondorengoak moduoso partzialean gauzatu direla.

Joera hori iraultzeko, Garapen Iraunkor kontzep-tua estrategia berriekin handitzen ari da. Asoziazioglobala, gobernantza edo enpresen erantzukizun so-ziala, izan ere, Rioko formulazioetan jasota egonarren, benetan orain barneratzen ari diren kontzep-tuak dira.

27


53 United Nations Environment Programme. Global Environmental Outlook-1 eta Global Environmental 2000(http://www.grida.no/geo/)

54 United Nations Environment Programme. Global Environmental Outlook-3


28


2.1.Europako ingurumen-politikakiraunkortasunerantz izandako bilakaera

2.1.1. Hiru etapa

Erromako Itunaren hasierako idazketan (1957) ezzen ingurumen-helbururik jaso, harik eta AktaBakarrak (1986) berori ikuskatu arte. Beraz, EuropakoEkonomia Elkartearen lehenengo urteetan ez zen in-gurumen politika komunitariorik egon.

Hala eta guztiz ere, 1973tik arlo horretan zenbaitjarduketa egin dira; hain zuzen ere, Ingurumenarenarloko Ekintza Programa izenekoak (antzeko besteizen batzuk ere erabilita), eta, orain arte, halako 6onetsi dira. Horien formulazioan eta planteamen-duan, enfasi-desberdintasun nabariak dituzten hiruetapa bereizten dira:

Lehenengo etapa: tratamendu arautzailea etasektoriala

Europako lehenengo 4 Ekintza Programak sartzendira barruan; ezaugarri nagusia, izan ere, gehienbattratamendu arautzailea eta sektoriala (espezifikoa)ematea da, ingurumen arazoei, apurka-apurka ñabar-dura eta ikuspegi osagarriak agertzearen kalterikgabe.

Ingurumen-ekintzako Lehenengo Programa1973an onetsi zen55; bertan, Europako politikarenprintzipio nagusiak ezarri ziren (kontserbazio-printzi-pioak, eta kutsatzen duenak ordaindu egiten du de-ritzona). Bigarren Programak (1977an) gaurkotu etazabaldu egin zuen Lehenengo Programa (2.1 laukia).

55 Kontseiluaren eta estatukideetako gobernuen ordezkarien adierazpena.

2. Garapen iraunkorreko europako estrategia

1. IRUDIA. EUROPAKO INGURUMEN-POLITIKAKO HIRU ETAPA

Ingurumen-gertaerarenarrakasta mugatuko

integrazioa

Garapen iraunkorra

Ingurumena, iraunkortasunaren hirudimentsioetariko bat

Ingurumen-gertaerarentratamendu

arautzailea etaisolatua

3. etapa 2. etapa 1. etapa

• Lehenengo 4 EkintzaProgramak (1993-1992)

• De facto erako politika

• Ingurumen Politikarenintegrazioa, 1986ko AktaBakarrekin

• V Ekintza Programa: Garapen iraunkorrerantz1992-2000

• Ingurumen-aldagaiarenintegrazioa. Cardiffekoprozesua

• Maastricht eko 1992ko Ituna.

• VI Ekintza Programa: Etorkizuna geure esku,2002-2010

• Europako IraunkortasunEstrategia (Lisboa 2000,Göteborg 2001)

• Mundu-dimentsioa

• Amsterdameko 1999ko Ituna


Ingurumenaren arloko Hirugarren Programarenbidez, ingurumen-babesaren ikuspegiak nolabaitekobilakaera izan zuen, eta, lehenengoz, prebentzioa in-gurumen-eskakizunak beste ekonomia- eta gizarte-sektore batzuetako neurrien planifikazioan eta bete-arazpenean integratuta egin beharra ezarri zen.

Europako Komunitateen Kontseiluak aditzeraematen du56 garrantzitsua dela ekintza komunitario-ak garatzea, batik bat honako arlo hauetan:

a) ingurumen-dimentsioa gainerako politiketan inte-gratzea;

b) ingurumenaren gaineko eraginen ebaluazioarenprozedura;

c) kutsaduren eta nahasteen murriztapena, ahaldela jatorritik bertatik, kutsadura inguru batetikbestera igarotzea ekiditeko ikuspegi baten espa-rruan.

Azkenik, Laugarren Programak57 argi eta garbiadierazten du etapa berrirako bilakaera, zenbait arra-zoiren eraginez. Lehenengo eta behin, urtebete lehe-nago Europako Akta Bakarra58 onetsi zen; horrek,Europako Elkarteko eskumenen arloan, osasuneko

29


URTEA Programa HELBURUAK

56 Hirugarren Programa ezarri zuen Erabakiaren hitzaurreko zatia. 57 Ingurumen Ekintzako IV. Programa 1987ko urriaren 10ean onetsi zen, eta 1993ko urtarrilaren 1era bitarteko indarraldia izan zuen,

Europar Batasuna eratu zuen Hitzarmenea (Maastricht) indarrean sartu baino hilabete lehenagora artekoa. 58 1986/2/17an, 1987/7/1ean indarrean sartzeko. Horren bidez, aurrerakuntza egon zen Europako merkatu bakarraren eraketan. 59 1973/12/20ko C 112. zenbakiko Egunkari Ofiziala. 0003 or. 60 1997/06/13ko C 139 zenbakiko Egunkari Ofiziala. 0001 or.61 1983/02/17ko C 046 zenbakiko Egunkari Ofiziala. 0001 or.62 1987/12/07ko C 328 zenbakiko Egunkari Ofiziala. 0001 or.

2.1. LAUKIA. INGURUMENAREN ARLOKO LEHENENGO EKINTZA PROGRAMAK (1973-1992)

1973-77

1977-81

1982-86

1987-92

Ingurumenaren arlokoEuropako I. EkintzaPrograma59

Ingurumenaren arlokoEuropako II. EkintzaPrograma 60

Ingurumenaren arlokoEuropako III. EkintzaPrograma 61

Ingurumenaren arlokoEuropako IV. EkintzaPrograma 62

Europako politikaren printzipio nagusiak ezarri ziren; besteak beste, aipaga-rriak dira zuzenketaren gaineko prebentzio printzipioa eta «kutsatzen duenakordaindu egiten du» printzipioa. Gainera, hiru jarduketa-lerro ezarri ziren:kutsadura murriztea eta horren prebentzioa egitea, inguru naturala hobetzeaeta Elkartearen ekintzak, nazioarteko erakundeen barruan.

Lehenengo Programaren jarraipena da; azken horren helburuak eta oinarriz-ko printzipioak bereganatu eta alderdi batzuk sustatu egin zituen, adibidez,esparru naturalaren zentzuzko babesa eta kudeaketa (kartografia ekologiko-ko sistema, nekazaritzaren eta ingurumenaren arteko lotura nabarmenduta)edo faunaren eta floraren babesa (espezieen babesari loturiko alderdi etiko-en lehenengo aipamena).

Aurrekoek ezarritako jarduketa-lerroei jarraipena eman zien; hala ere, prin-tzipio eta jarduketa-lerro berriak sortu ziren. Horien artean, aipagarriak diraingurumena Europako gainerako politiketan integratzea eta produkzio-jar-duera batzuek ingurumenean sorturiko eraginen ebaluazioa egitea; horrela,IEEko 85/337/EEE zuzentaraua onetsi zen.

Ingurumen-politikak Europako gainerako politiketan (nekazaritza, industria,energia-politika, eskumenekoa eta barne-merkatukoa, garraioa, turismoa,etab.) duen integrazioaren alderdi guztiak berretsi eta garatu zituen. Gainera,agerian jarri zituen Europako ingurumen-arauen betarazpenari eta aplikaziourriari loturiko arazoak; era berean, aditzera eman zuen garrantzitsua zelaEuropako ingurumen-zuzenbidearen benetako aplikazio errealaren kontrolahobetzea.


nahiz lan-segurtasuneko politikak, ikerketako, gara-peneko eta ingurumeneko politikak sartu zituen.Laugarren Programa, horrenbestez, erabateko zuzen-bideko Europako ingurumen-politikaren estaldura ju-ridikoarekin diseinatu zen.

Bigarrenez, ingurumen-politika Europako gaine-rako politika sektorialetan integratu beharra berretsizen, eta integrazioaren garapen zehatzagoa plantea-tu zen.

Bigarren etapa: Ingurumen-gertaeraren arra-kasta mugatuko integrazioa

V. Ekintza Programaren garaikoa den etapa hone-tan, Europako Elkarteak enfasi gero eta handiagoajarri zuen ingurumen-politika gainerako politika sek-torialean integratu behar izatean. Horrenbestez,eredu sozioekonomikoaren eta ingurumen-helburuenarteko lotura modu sistematikoagoan egiten hasizen, eta, horrela, ingurumen-iraunkortasuna

Europako politiken baldintzatzailetzat agertzen da.Hori agerian gelditu da V. Programaren izenean ber-tan: Garapen iraunkorrerantz.

Benetako integrazioa egiteko zailtasunak, bes-talde, agerian gelditu dira Europako Kontseiluekberandura arte (1998tik aurrera) ez dutelako jarre-rarik hartu; hain zuzuzen ere, Cardiffeko prozesuraarte.

V. Programa, izan ere, Europar Batasunak RiokoGailurreko (1992) proposamenei emandako erantzu-na izan zen; hain zuzen ere, garapen iraunkorraren al-deko konpromisoa hartu zuen lehenengoz64.Erantzun hori ez zen nahikoa, ez praktikan eta ezplanteamenduan; Europako Kontseiluaren ustez, es-trategia zehatzagoa formulatu behar zen (EuropakoHelsinkiko Kontseilua, 1999), eta horrela, 2001eanBatzordearen proposamena eta EuropakoKontseiluko akordioa (Göteborgen) iritsi ziren, aldebatetik; eta, bestetik, VI. Ekintza Programa onetsi zen(2002).

30


63 1993/05/17ko C 138 zenbakiko Aldizkari Ofiziala. 0001. or.64 Batzordearen jakinarazpen honen sarreran adierazten denez: Etorkizuna norantz bideratu. Europako V. Programaren ebaluazio oro-

korra, COM(1999)543 azkena, 1999/11/24koa

Programa HELBURUAK

2.2. LAUKIA. INGURUMEN EKINTZAKO V. PROGRAMA (1992-2000)

Ingurumen EkintzakoEuropako V. Programa,«GarapenIraunkorrerantz»63

Helburu nagusia ingurumen-politikak EBko gainerako ekonomia- zein gizarte-politiketan in-tegratzea da. Era berean, handitu egin du ingurumena babesteko neurri politikak gauzatze-ko erabilitako tresnen sorta, baita hiritarren sentsibilizazio eta informazio maila sustatzekoaheginak ere, garapen iraunkorraren arloan.Horren edukiak hauxe ezartzen du:

1. Lehentasunezko zazpi ingurumen-gairako (aldaketa klimatikoa, azidifikazioa, biodiber-tsitatea, ura, hiriko ingurumena, kostaldeko zonak eta hondakinak) eta arriskuak nahizistripuak kudeatzeko estrategiak.

2. Ingurumen-irizpideak integratuta eduki behar dituzten sektoreen hautapena (industria,energia, garraioa, nekazaritza eta turismoa).

3. Tresna-sorta handitzea, merkatuko tresnen garrantzi gero eta handiagoarekin.

4. Informazioaren, gardentasunaren eta partekaturiko erantzukizun kontzeptuaren susta-pena.

5. Nazioarteko dimentsioa, planeta osoko arazoei eta Rioko Konferentziari erantzunaemateko.


31


Nazioarteko akordioak Europako funtsezko formulazioa

2.3. LAUKIA. MUNDUKO ETA EUROPAKO PROZESUEN ARTEKO LOTURA

Lurraren Gailurra (Rio 1992):• Rioko Adierazpena• Programa/Agenda 21

Johannesburgeko Gailurra (2002)

• Ingurumenaren arloko ekintza eta politikako V. Programa (1992)• Cardiffeko integrazio-prozesua (1998)

• Ingurumen-ekintzako VI. Programa (2002)• Garapen iraunkorraren aldeko estrategia, 2001• Garapen iraunkorrerako asoziaziorantz izeneko jakinarazpena, 2002

Helburuak

2.4. LAUKIA. INGURUMENAREN ARLOKO VI. EKINTZA PROGRAMA, 2002-2010. INGURUMENA 2010: ETORKIZUNA GEURE ESKU

2. artikulua: Printzipio eta xede orokorrak

1. Programa… Europako politikaren esparru bat da, ingurumenaren arloan, eta horren helburua … bereizmena lortzea da,ingurumen-presioen eta hazkunde ekonomikoaren artean.

Programa Europar Batasunaren garapen iraunkorrerako estrategiako ingurumen-dimentsioaren oinarria da, eta lagun-garria izango da ingurumen-kezkak Europako politika guztietan integratzeko, batez ere estrategiarako ingurumen-le-hentasunak ezartzeko.

2. Programaren helburuen artean, aipagarriak dira baliabideen erabileraren eta horien nahiz hondakinen kudeaketareneraginkortasun handiagoa lortzea, produkzio- eta kontsumo-eredu iraunkorragoak segurtatzeko, baliabideen erabileraeta hondakinen sorkuntza eta hazkunde ekonomikoaren tasa bereiziz; halaber, bermatu egin nahi da baliabide berriztagarrien eta berriztaezinen erabilerak ingurumenaren xurgapen-gaitasuna gainditzen ez duela.

Edukiak hauxe ezartzen du:

1. Ingurumen-helburuak betetzeko estrategia: a. Indarreko legeriaren aplikazioa hobetzea.b. Ingurumen-kezkak gainerako politiketan integratzearen arloan sakontzea. Emaitzak neurtu egin behar dira. c. Merkatuarekin lan egitea, enpresen eta kontsumitzaileen interesen bidez, produkzioko eta kontsumoko eredu

iraunkorragoei dagokienez. d. Hiritarren eginkizuna indartzea, informazio arduratsuaren bidez.e. Lurzoruaren Europako estrategiarantz aurrerapausoak ematea.

2. Lehentasunezko 4 arloren gaineko arreta berezia: biodibertsitatea, osasuna, baliabide naturalen erabilera eta hondaki-nen kudeaketa.

3. Nazioarteko dimentsioa: EBren handitzea eta ingurumenaren erabateko integrazioa, atzerriko harremanetan. 4. Partaidetza eta ezagupen irmoak5. Gaikako zazpi estrategia:

• Aire garbia• Lurzoruaren babesa• Plagiziden erabilera iraunkorra• Itsasoko ingurumenaren babesa eta kontserbazioa• Hondakinen birziklapena eta prebentzioa• Baliabide naturalen erabilera iraunkorra• Hiriko ingurumena

Iturria: VI Ingurumen-ekintzako VI. Programa. 2002/07/22 Erabakia


Hirugarren Etapa: Garapen IraunkorrarenZentralitatea

2000. urtetik aurrera, ingurumen-politika gara-pen iraunkorraren arazoari estu lotuta dago. Hortaz,Ingurumen Ekintzako VI. Programan enfasi-alda-keta dago, eta fokua iraunkortasunaren ingurumen-dimentsioan jartzen da: Ingurumen-politika estra-tegia zabalago baten barruko pieza da, eta, ho-rrela, garapen iraunkorraren hiru dimentsioetarikobat da (ekonomia, gizartea eta ingurumena).

Produkzio- eta kontsumo-moduak aldatu beharraplanteatzen da, iraunkortasuna lortu ahal izateko;horrela, horren ardatz nagusia hazkunde ekonomi-koa eta ingurumen-presioa bereiztea da (hau da,baliabideen erabilera eta hondakinen sorkuntza).Xedea produkzio- eta kontsumo-eredua alda-tzea da, argi eta garbi; beraz:

• Hiritarrek eta enpresek funtsezko eginkizuna dute,merkatuko tresnen bidez (informazioa eta prezio-ak).

• Gobernantza hobetu beharra dago, gardentasuna,hiritarren partaidetza eta politika publikoak formu-latzeko nahiz kudeatzeko prozesuetan informazioasustatuta.

Bilakaera horren ondorioz, Europako plantea-menduak nazioarteko gobernu-adierazpenekin lerro-katzen doaz, baina desberdintasun nabarmen bate-kin: Garapen ekonomikoaren eta ingurumen-iraun-kortasunaren arteko lotura argi dago V. EkintzaProgramatik. Hala eta guztiz ere, gizarte-garapenak(pobreziaren aurkako borroka) ez du arreta bera jaso.Lisboako Europako Kontseilutik soilik (2000ko mar-txoa) jarri zaio arreta formala garapen iraunkorrarengizarte-dimentsioari, eta helburu zehatzak lortzekoestrategiak ordutik jarri dira.

2.1.2. Garapen iraunkorra EuropakoHitzarmenetan eta Ingurumen EkintzakoProgrametan

Garapen iraunkorrak Europako politikan duen ga-rrantzia argitu ondoren, horren esangura zehatza ja-kin behar da, Europako arauzko testuetan eta, hainzuzen ere, ingurumenaren arloko Hitzarmenetannahiz Ekintza Programetan jasotakoa aintzat hartuta.

Iraunkortasuna Europako Hitzarmenetan

1987ra arte, ingurumen-politikak ez du Europakolerrunik hartu, eta garapen iraunkorra, berriz, 1997raarte ez da Europar Batasunaren berariazko helburuaizan; hain zuzen ere, Amsterdameko Hitzarmeneraarte, horrek aldatu egin baititu Europako Elkartea(1957) eta Europar Batasuna (1992) eratzekoHitzarmenak65.

Azken horretan onartzen denez66, Batasunarenhelburuetariko bat hauxe da: «ekonomia- eta gizarte-aurrerakuntza sustatzea, enplegu maila handia esku-ratzea eta garapen orekatua zein iraunkorralortzea». Horrek gizarte-dimentsio argia dauka, hel-burua lortzeko helburuetariko bat, izan ere, «ekono-mia- eta gizarte-kohesioa indartzea» baita.

Bestalde, 1957ko Hitzarmenaren idazketa berriakzantzu gehigarriak ematen ditu, bertako 2. artikuluanezartzen denez Europako Elkartearen helburua hona-ko helburu edo xede hauek lortzea baita67:

a) jarduera ekonomikoen garapen harmoniatsua,orekatua eta iraunkorra, Batasun osoan,

b) enpleguko eta gizarte-babeseko maila altua,

c) gizonaren eta emakumearen arteko berdintasuna,

d) hazkunde iraunkorra eta inflaziorik gabea,

32


65 Europar Batasunaren Hitzarmena aurrerapauso handia da, Europako herrien arteko lotura estuagoa ezartzeko prozesuan.Batasuna Europako Elkarteetan oinarritzen da, Hitzarmenak lankidetzarako ezarritako moduekin eta politikekin osatuta (kanpo-politikari etasegurtasunari buruzko xedapenak, zigor-arloko lankidetza judiziala eta estatu taldeen arteko lankidetza indartzeko mekanismoak).

66 Europar Batasunaren Hitzarmeneko 2. artikulua. 67 Zerrenda horrek nolabaiteko erredundantzia dauka, garapen iraunkorrari buruz eskaintzen duen ikuspegi integrala dirudienez ez

baita nahikoa. Zerrenda horretatik ondorioztatzen denez, garapen iraunkorra, izan ere, ingurumen-irizpenak gainerako politiketan integra-tzearen ondoriozkoa da, eta, jarduera ekonomikoak iraunkorrak izateko, beharrezkoa da horien hazkundea egonkorra eta inflaziorik gabeaizatea.


e) emaitza ekonomikoen konbergentzia eta lehia-kortasun maila altua,

f) ingurumenaren kalitatearen babes eta hobekunt-za maila altua,

g) bizi mailaren eta kalitatearen hobekuntza,

g) ekonomia- eta gizarte-kohesioa, eta

i) estatukideen arteko elkartasuna.

Bestalde, 6. artikuluak ingurumen-politikak gai-nerako politiketan integratzearen printzipioa ezar-tzen du, bertan ezartzen baita ingurumena babestekoeskakizunak politika komunitarioetan integraturikegon behar direla, «garapen iraunkorra sustatzeko».

Bi hitzarmenetan garapen iraunkorrari buruz egi-ten diren lau aipamen horiek hitzez hitz jasota daude2.5 laukian.

Iraunkortasuna Ingurumen Programetan

Hitzarmenak urriak dira iraunkortasun kontzeptuaargitzeko, eta ingurumenaren arloko V. eta VI. Ekintza

programak adierazgarriak dira, garapen iraunkorraulertzeko moduari eta horrek arlo guztietan dituen in-plikazioei dagokienez.

V. Ekintza Programan, iraunkortasuna gehien-bat ingurumenaren ikuspegitik planteatzen da, etanabarmendu egiten da ingurumen-irizpideak inguru-nearen, baliabide naturalen eta gainerako politikakomunitarioen (industria, energia, garraioa, nekaza-ritza eta turismoa) babesean integratu beharra; gai-nera, onartu egiten da planetako ingurumen-erronkahandien erantzunek behar duten nazioarteko dimen-tsioa (supra eta 2.6 laukia).

V. Programa amaitzear dagoelarik, asmo handia-goko ideiak adierazten dira, argi eta garbi, eta horiekbaliozkoak dira kontzeptua eta horrek ingurumen-po-litikarekin duen lotura zehazteko.

Horrela, interesgarria da (ikusi 2.7 laukia) V.Programaren ebaluazio orokorrean garapen iraunko-rraren helburua zein den irakurtzea: oraingo belau-naldiaren gizarte-ongizatea lortzea, Europako etamundu osoko etorkizuneko belaunaldiekiko elkarta-

33


Europar Batasuna eratzeko Hitzarmena (1992) Europako Elkartea eratzeko Hitzarmena (1957)

2.5. LAUKIA. IRAUNKORTASUN-PRINTZIPIOA, ELKARTEAK ETA BATASUNA ERATZEKO HITZARMENETAN

Zazpigarrena:

–– Bertako herrien gizarte-eta ekonomia-aurrerakun-tza sustatzeko ERABAKIA HARTUTA, garapen iraunko-rraren printzipioa aintzat hartuz, barruko merkatua sor-tua eta kohesioa nahiz ingurumenaren babesa indartu-ta, eta ekonomia-integrazioko aurrerakuntzekin baterabeste arlo batzuetako aurrerakuntza paraleloak ereegingo direla bermatzen duten politikak garatzeko.

2. artikulua:

Batasunak honako helburu hauek izango ditu:

- ekonomia- zein gizarte-aurrerakuntza eta enplegumaila altua sustatzea, eta garapen orekatua eta iraun-korra lortzea, batik bat barruko mugarik gabeko espa-rrua sortuta, gizarte- nahiz ekonomia-kohesioa indartu-ta eta ekonomia- zein moneta-batasuna ezarriz; horre-la, moneta bakarra sortuko da, Hitzarmen honetako xe-dapenetan ezarritakoaren arabera;

-…2. artikulua

Elkartearen eginkizuna, izan ere, ekonomia- nahiz moneta-batasuna finkatuta eta merkatu batua ezarriz, eta 3. nahiz4. artikuluan jasotako politika edo ekintza komunak garatu-ta, jarduera ekonomikoen garapen harmoniatsua, oreka-tua eta iraunkorra sustatzea izango da, Elkarte osoan; gai-nera, enpleguko nahiz gizarte-babeseko maila altua susta-tuko du, baita gizonaren eta emakumearen arteko berdin-tasuna ere; halaber, hazkunde iraunkorra eta inflazio ga-bea, lehiakortasun eta konbergentzia (emaitza ekonomiko-etan) maila altua, ingurumen-kalitatearen hobekuntza etababes maila altua, bizi mailaren eta kalitatearen igoera,ekonomia- eta gizarte kohesioa, eta estatukideen artekoelkartasuna.

6. artikulua:

Ingurumena babesteko eskakizunak Elkartearen politikennahiz ekintzen (3. artikuluan aipatutakoak) zehaztapeneaneta gauzapenean integratu beharko dira, garapen iraunko-rra sustatu ahal izateko. NB: Amsterdameko Hitzarmenaksarturiko ikuskapenaren araberako idazketa eta zenbaki-kuntza (1997)


suna erakutsiz68, eta ongizate horrek zenbait osagaiditu:

• oparotasun ekonomikoa,

• segurtasuna eta gizarte-justizia,

• ingurumenaren arloko asmo handiko arauak, eta

• geure baliabide naturalen zentzuzko kudeaketa.

Eta norabide horretan aurrerapausoak ematekomoduak adierazten dira:

• Sektore ekonomikoek ingurumen-irizpenak kon-tuan hartzea.

• Hiritarrak eta alderdi interesatuak inplikatzea. • Planeta osoko ikuspegia hartzea.

Planteamendu berri honetan oinarrituz, bidezkozenbait ohar egin daitezke: • Iraunkortasuna ez da ingurumen-arauetara muga-

tzen, horiek babes-arautzat ulertuta. Ingurume-naren babesa gainditu eta garapen iraunkorreanmurgildu behar gara;

34


2.6. LAUKIA. IRAUNKORTASUNAREN IKUSPEGIA INGURUMENAREN ARLOKO V. EKINTZA PROGRAMAN (1999-2000)

Garapen iraunkorrerako bidea luzea eta neketsua izan daiteke, baina lehenengo urratsak oraintxe eman behar dira.

Garapen iraunkorrak bizi-kalitate orokorra mantendu, baliabide naturalen etengabeko lorpena ahalbidetu eta ingurume-naren gaineko kalteek irautea ekiditen du.

Programa honetan ezarritako estrategiaren azken helburua, izan ere, Elkarteko hazkunde-jarraibideak aldatzea da; ho-rretarako:

• Onartu egin behar da giza jardueren eta ekonomia- nahiz gizarte-garapenaren jarraipena, izatez ere, inguru naturalaeta bertako baliabideak ondo babestearen eta euren kalitatearen araberakoa dela.

• Lehengaien erreserbak mugatuak direnez, horien berrerabilera eta birziklapena sustatu behar da, baliabide naturalakalferrik ez galtzeko.

• Elkarteko hiritarren jokabidearen joerek kontzientziazioa jarri behar dute agerian, baliabide naturalak mugatuak izate-ari eta pertsonek baliabidekok gainerako pertsonen kontura erabili ezin izateari dagokionez, eta belaunaldi batek ba-liabideok hurrengo belaunaldien kontura erabili ezin izateari dagokionez

Iturria: V. Ekintza Programa: Garapen iraunkorrerantz, 1992-2000.

2.7 LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORRAREN HELBURUA, 1999

«Garapen iraunkorraren helburua … oraingo eta geroko belaunaldien ongizatea izan behar da, Europan eta mundu oso-an: oparotasun ekonomikoa, segurtasuna eta gizarte-justizia, ingurumenaren arloko asmo handiko arauak eta geure ba-liabide naturalen zentzuzko kudeaketa» (hitzaurrea, 23. or.).

«Sektore ekonomikoetan irizpenen integrazioa handitu ezin bada (arazo ekologikoen zergatiak konpontzeko), eta hirita-rren nahiz alderdi interesatuen partaidetza eta konpromiso argia ez badago, geure hazkundea aurrerantzean ere ez-iraunkorra izango da ingurumenerako, babes-neurri berriak hartu arren» (hitzaurrea, 4. or.).

Ondorioak: Ingurumenetik garapen iraunkorrera: … Geure oraingo arazorik larrienak produkzio- eta kontsumo-jarraibi-de ez-iraunkorrei lotuta daude. Ezinbestekoa da ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-helburuak beste modu batera ezart-zea, horiek osagarriak eta iraunkortasunerako lagungarriak izateko… garapen iraunkorraren aldeko estrategia bat zen-bait printzipio eta helburu gidaritan oinarritu daiteke, eta horiek, berriz, ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-alderdiei bu-ruzko ekintza-egitamuek euskarrituko dituzte».

Iturria: Batzordearen Jakinarazpena, Etorkizuna norantz bideratu. Europako V. Programaren ebaluazio globala, COM(1999)543 azkena,1999/11/24koa, 27-28. orr.

68 Brundtland Batzordearen Txostenean agertzen den ideia bera, baina beharrizanak hitzaren ordez gizarte-ongizate sartuta, horrekdimentsio kolektiboagoa eta konplexuagoa baitauka.


• Benetako arazoa (ingurumen-arazorik larrienak)produkzio- eta kontsumo-jarraibideetan dago.Horrenbestez, ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-helburuak finkatzeko beste modu bat lortu beharda, eta, horretarako, ezinbestekoa da hiritarrak etabeste eragile interesatu batzuk inplikatzea;

• Iraunkortasunak mundu osoko dimentsioa dauka,ez Europako dimentsioa bakarrik; izan ere, ezindaiteke Europako garapen iraunkorrik segurtatu,baldin eta hirugarren munduko baliabide naturalennarriadura edo lapurreta ahazten bada, edo ingu-rumenerako kaltegarriak diren produkzio-jarduerakgarapen urriagoko herrietara esportatzen badira(hain zorrotzak ez diren ingurumen-araudiak dituz-ten herrietara).

Garapen iraunkorraren planteamendu hau guztizintegraturik dago VI. Ekintza Programan, eta, lehenesan dugunez (2.4. laukia), arrakasta, izan ere, haz-kunde ekonomikoa eta ingurumen-presioa be-reiztearen araberakoa da, helburua produkzio- etakontsumo-ereduaren aldaketan jarrita, hazkundeekonomikoak ingurumenean presiorik ez eragiteko.

Hala eta guztiz ere, lorturiko emaitzak ikusita69,badirudi ez dela hain erraza garapen iraunkorrarenhiru aldagaien arteko oreka lortzea.

2.1.3. Helburuetatik Europako estrategietara

Hitzarmenen helburu orokorrak finkatu ondoren,eta ingurumen-politikaren testuinguruan helburu ze-

hatzak zehaztutakoan, estrategiak artikulatu beharrazegoen. Alde batetik, Cardiffeko (1998) integrazio-estrategiaren helburua, izan ere, ingurumenaBatasuneko politikaren sektore desberdinetan inte-gratzea da. Bestetik, Garapen Iraunkorreko EuropakoEstrategia (horren sorkuntza Lisboan hasita etaGöteborgen, 2001, amaituta) hiru dimentsioen ikus-pegian oinarritzen da.

Azken horri dagokionez, 2000ko martxoanLisboako Europako Kontseiluak Batasunerako hel-buru estrategiko berria zehaztu zuen, ondoren adie-razitakoaren arabera: «Ezagupenean oinarriturikoekonomiarik lehiakorrena eta dinamikoena izateamundu osoan, iraunkortasunez, enplegu gehiagore-kin nahiz hobeekin eta gizarte-kohesio handiagoa-rekin hazteko (hazkunde ekonomikoa) gauza denekonomia» (5. puntua). Hain zuzen ere, kezkak lan-gabezian eta gizonen zein emakumeen nahiz es-kualdeen arteko desorekan oinarritzen dira, baitaezagupenaren ekonomiaren garapen urrian ere (in-formazioaren teknologia), ingurumen dimentsioaeta garapen iraunkor integraleko estrategia aipatubarik.

Stockholmeko Europako Kontseiluak (2001ekomartxoaren 24a) harturiko erabakiaren arabera, kon-promiso politiko hori Europar Batasunaren GarapenIraunkorrerako Estrategiarekin70 osatu eta bertan oi-narrituko da; gainera, ingurumen-dimentsioa integra-tuko du. Bertan onartzen denez, epe luzean, hazkun-de ekonomikoa, gizarte-kohesioa eta ingurumenarenbabesa elkarrekin lotuta joan behar dira.

35


2.8. LAUKIA. IRAUNKORTASUNAREN IKUSPEGIA, INGURUMENAREN ARLOKO VI. EKINTZA PROGRAMAN (2002-2010)

«Garapen iraunkorra ezin daiteke ingurumen-politikaren bitartez soilik lortu; izan ere, eragile politiko guztien konpromisoabehar du, ingurumeneko eragileen eta Europako politiken sorta osoaren konpromisoa ere barne, ingurumen-, gizarte- etaekonomia-helburuen arteko oreka bikaina lortu ahal izateko.

Ingurumenaren arloko Ekintza Programa Berri hau guztiz desberdina da. Iraunkortasuna lortzeko Europako estrategia za-balago baten ingurumen-dimentsioa adierazten du. Helburua ingurumenaren funtsezko arazoak eta horiek sustatzen di-tuzten indarrak zehaztea da. Ingurumen-integrazioa, izatez ere, gainerako politikek planteatu diren arazoei erantzun era-ginkorra ematen dietela segurtatzeko mekanismoa da.»

Iturria: Erabaki-proposameneko zioen azalpena.

69 Udaberriko txostenetan lorturiko emaitzak aztertzea baino ez dago; COM(2003)5 azkena, COM(2004)29 azkena eta COM(2003)745azkena.

70 Helsinkiko lehenagoko Kontseiluak ere eskatuta (1999).


Estrategiaren edukia eta azterketa zehatza kapituluhonetako 2.3 atalean garatuta daude.

2.2. Ingurumenaren integrazioa Batasunekopolitiketan: Cardiffeko prozesua

Aurrekariak

Cardiffeko Prozesuaren funtsezko edukia azter-tzeko, atzerako jauzia egin behar dugu LuxenburgokoEuropako Kontseilura (1997). Kontseilu horretanadierazitakoaren arabera, beharrezkoa zen (eskakizu-na) ingurumenari buruzko xedapenak integratzea,Europar Batasunaren politika eta ekintza guztietan.Horrela, kontseilu horren ondorioetan hauxe esatenzen berariaz:

Europako Kontseiluak seguru daki (etorkizunekoHitzarmeneko 6. artikuluan adierazitako konbikzioa)ingurumena babesteko eskakizunak Elkarteko politi-ketan eta jarduketetan integratu behar direla, ga-rapen iraunkorra sustatu ahal izateko. Ikuspegi ho-rretatik begiratuta, Batzordeari gonbita egiten dio,helburu hori lortzeko estrategia aurkezteko, 1998koabenduko bilkura egin baino lehen.

Beraz, Europako Kontseiluak honako honetarakogonbita egin zion Batzordeari: Vienan ospatzekoa zen1998ko abenduko bilkura baino lehen, ingurumen-irizpe-nak EBren politiketan integratzeko estrategia sortzeko.

Batzordea aurreratu egin zen epeetan, etaCardiffen 1998ko ekainean egindako Kontseiluan, ja-rraibide jakinak aurkezten zituen estrategia-proiektubat aurkeztu zuen71; jarraibide horien helburua, izanere, Batasuneko erakundeek printzipio hauek aplika-tuko zituztela bermatzea zen: ingurumen-alderdiakfuntsezko ekimen politiketan integratzea, lehentasu-nezko ekintzak zehaztea, erakunde bakoitzaren bar-ne-antolamendua egokitzea, erakundeen arteko lan-kidetza garatzea eta aurrerakuntzen jarraipena zeinebaluazioa egitea.

Europako hurrengo Kontseiluetan, MinistroKontseilu sektorialei estrategia bereziak ezartzeko

eskabidea egin zitzaien, euren eskumen-arloetan in-gurumen-integrazioa gauzatzeko.

• Horrela, hasieran, Garraio, Energia etaNekazaritzako Ministro Kontseiluei prozesuahasteko gonbita egin zitzaien, eta hori urte horre-tako abenduan ospatzekoa zen Vienako EuropakoKontseiluak ikuskatu zuen.

• Gero, Vienan egindako Kontseiluan, Garapen,Barne Merkatu eta Industriako Kontseiluei pro-zesu hori hasteko gonbita egin zitzaien.

• Azkenik, 1999ko ekainean Kolonian egindakoEuropako Kontseiluan, Arazo Orokor, ECOFINeta Arrantzako Kontseiluei egin zitzaien eskabi-dea, ingurumen-gaiak euren orientazio politikoe-tan integratzeko.

9. laukian (ikusi IV. eranskina), estrategiak lan-tzeko prozesu horren segida kronologikoa agertzenda. 2.10 laukian eta hurrengoetan, berriz, estrategiahorien edukia laburbiltzen da.

2.3. Europar Batasunaren estrategia garapeniraunkorrerako

2.3.1. Lisboako Estrategia hazkunderako etaenplegurako

Helsinkin 1999ko abenduan egindako bileran,Europako Kontseiluak epe luzeko estrategia-propo-samena lantzeko eskabidea egin zion EuropakoBatzordeari, bertan garapen iraunkorreko politikaksartzeko, ekonomiaren, gizartearen eta ekologiarenikuspegitik; hori Europako Kontseiluan aurkeztu be-har zen, 2001eko ekainean.

Hasieran, 2000ko martxoan, LisboakoEuropako Kontseiluak asmo handiko helburu estra-tegikoa zehaztu zuen Batasunean, hurrengo ha-markadarako, enpleguaren hazkunde kuantitatibo-an nahiz kualitatiboan eta gizarte-kohesioan oina-rrituz; hala ere, bertan iraunkortasuna lantzean

36


71 Batzordeak Kontseiluari egindako Jakinarazpena: Integraziorako lankidetza: ingurumena Europar Batasunaren politiketan inte-gratzeko estrategia.


37

Ikerketa Egiteko Laguntzako Dokumentazioa 20082.

9. LA

UKIA

. IN

GURU

MEN

AEB

REN

POLI

TIKE

TAN

INTE

GRAT

ZEKO

PROZ

ESUA

Luxe

mbu

rgo

(199

7ko

aben

dua)

Inte

graz

ioEs

trate

gia

eska

tu d

a

Ok

Ingu

rum

.in

tegr

atz.

hasi

erak

otx

oste

nak

eska

tu d

ira.

Ok garr

aio,

ener

gia

eta

neka

zarit

zako

ntse

il.68

Ingu

rum

. in

tegr

atz.

hasi

erak

otx

oste

nak

eska

tu d

ira

Ok gara

pene

an,

barn

e- m

er-

katu

an e

tain

dust

rian6

9

Ingu

rum

. in

tegr

atz.

hasi

erak

otx

oste

nak

eska

tu d

ira

Ok

araz

oor

okor

ren

hasi

erak

otx

oten

ean

Ok Arra

ntza

koha

s. tx

ost.

Ok EC

OFIN

amai

er.

txos

t.

Luxe

mbu

rgo

(199

7ko

aben

dua)

Card

iff(1

998k

o ek

aina

)

Vien

a(1

998k

oab

endu

a)

Colo

nia

(199

9ko

ekai

na)

Ok Ingu

rum

enAd

iera

zleak

70

OkIn

tegr

azio

Estra

tegi

akga

rrai

oan,

ener

gian

eta

neka

zarit

zan7

1

Ok V. E

kint

zaPr

ogra

ma7

2

Inte

graz

io-

estra

tegi

aze

hatz

ak

eska

tu d

ira.

Gara

pen

Iraun

korr

eko

estra

t. es

katu

dira

.

Ok

Inte

graz

ioEs

trate

gia

gara

pene

an,

barn

e-m

erka

-tu

an, i

ndus

-tri

an, g

ai o

ro-

korr

etan

eta

arra

ntza

n73

Ok Inte

graz

ioEs

trate

giak

gai o

roko

-rr

etan

,EK

OFIN

enet

a ar

rant

zan7

4

Hel

sink

i(1

999k

oab

endu

a)

Card

iff(1

998k

oek

aina

)

Vien

a(1

998k

oab

endu

a)

Colo

nia

(199

9ko

ekai

na)

Hel

sink

i(1

999k

oab

endu

a)

Lisb

oa(2

000k

om

artx

oa)

Niz

a(2

000k

oab

end.

)

Esto

colm

o(2

001e

kom

artx

oa)

Got

embu

rgo

(200

1eko

ekai

na)

Laek

en(2

001e

koab

endu

a)

Bar

celo

na(2

002)

S. M

. DA

FEIR

A (2

000k

oek

aina

)


38


2.9.

LAUK

IA. I

NGU

RUM

ENA

EBRE

NPO

LITI

KETA

NIN

TEGR

ATZE

KOPR

OZES

UA(JA

RRAI

PEN

A)

Luxe

mbu

rgo

(199

7ko

aben

dua)

Lisb

oako

Estra

tegi

a

GIEe

nbe

harr

abe

rret

si d

u

Ok GIE7

5

GIEe

nbe

harr

abe

rret

si d

u

Ok GIE

Ok GIE

Udab

errik

ole

h. K

onts

.GI

Een

beha

rra

berr

etsi

du

Lisb

oa(2

000k

om

artx

oa)

S. M

. DA

FEIR

A 2

000k

oek

aina

)

Niz

a(2

000k

oab

end.

)

Esto

colm

o(2

001e

kom

artx

oa)

Got

embu

rgo

(200

1eko

ekai

na)

Laek

en(2

001e

koab

endu

a)

7 Udab

errik

otx

oste

neta

nin

tegr

atz.

ingu

rum

enes

trate

g.76

Bar

celo

na(2

002)

Udab

errik

o2.

Kon

tsei

lua

Card

iff(1

998k

oek

aina

)

Vien

a(1

998k

oab

endu

a)

Colo

nia

(199

9ko

ekai

na)

Hel

sink

i(1

999k

oab

endu

a)

Lisb

oa(2

000k

om

artx

oa)

Niz

a(2

000k

oab

end.

)

Esto

colm

o(2

001e

kom

artx

oa)

Got

embu

rgo

(200

1eko

ekai

na)

Laek

en(2

001e

koab

endu

a)

Bar

celo

na(2

002)

S. M

. DA

FEIR

A (2

000k

oek

aina

)

6813

811/

98, 1

3805

/98,

130

91/9

869

1364

4/99

, 136

22/9

9, 1

3549

/99

REV1

7013

573/

9971

1171

7/99

, 137

73/9

9, 1

3078

/99

7213

598/

99

7389

71/0

1, 8

970/

01, 8

328/

01, 7

79/0

1+CO

R2, 7

885/

01+C

OR1

SV74

6927

/02,

691

3/02

, 628

8/02

7591

75/0

176

1458

9/01

LUXENBURGO


39


2.10. LAUKIA. INGURUMENAREN INTEGRAZIOA BATASUNAREN POLITIKETAN:

GARRAIOA

Garraioko estrategia Kontseiluak 1999ko urrian egindako agiri batean zehaztuta dago72. 2001eko apirilean Kontseiluak, ha-laber, ingurumenaren integrazioari eta garapen iraunkorrari buruzko ebazpena ere hartu zuen, garraioari zegokionez.

Helburuak

Airearen kalitatearen, zarataren edo garraio-azpiegiturek biodibertsitatean sorturiko kalteen gaineko eraginei aurre egi-teaz gain, Kiotoko Protokoloa eta UNECEren konbentzioak bete beharra ere nabarmendu da. Onartu egiten da errepide-ko garraioa pribatua, merkataritzakoa eta airekoa oraingo erritmoan hastea ez dela iraunkorra epe luzean.

«Ekintza berrien beharra» izenburupean, helburuak, neurriak eta tresnak planteatzen dira, modu nahiko nahasian:

• Lurzoruaren erabilera iraunkorra eta garraioaren planifikazioa• Prezio eraginkorrak eta benetakoak, ingurumena mantentzearen ondoriozko tasen eta zergen bereizketa ere barne• Oraingo azpiegituren erabilera eraginkorra eta mantenamendu egokia, azpiegitura berrien presioa murrizteko• Telekomunikazioak, bidaien ordezkotzat, garraio-eskaria murrizteko• Telematikak ingurumen-helburuak euskarritzen dituzten aplikazioak bideratu behar ditu• Garraio Politika Komunak garraio publikoa sustatu beharra islatu behar du• Abiadura handiko autobusek eta trenek isurpen intentsibo txikiagoa aurreikusi behar dute, eta aireko garraioaren eta

ibilgailu pribatuaren ordezkoak izan behar dira• Trenbidea erakargarriagoa izan behar da• Garraio intermodala eta atez ateko logistika garatu behar da• Motorduna ez den mugikortasunerako sentsibilizazioa behar da• Errendimenduen eta estandarren etengabeko hobekuntza• Trenbideko, nabigazioko eta abiazioko motorren errendimenduen hobekuntza• Estatukideek tresna ekonomikoen erabilera sustatu behar dute, ibilgailu eta fuel garbiak bultzatzeko• Garapen teknikoa eta teknika berrien ikerketa

Inplementazioa eta jarraipena

Garraio Politika Komunaren (GPK) esparruan, Kontseiluak horren inplementazioa sustatzeko ardura dauka. Beraz,Batzordeari eskabidea egiten dio, neurri batean Erantsitako Aditu Taldeari agindutako lan batzuk egiteko.

Ez dago adierazleen proposamenik. Hala eta guztiz ere, ezaugarri bereizgarri bat, izan ere, iraunkortasun-adierazleen sis-tema baten hautapen goiztiarra da; adierazleok Europako Ingurumen Agentziak (EEA) eta Eurostatek garatu dituzte,TERMen urteroko txostenerako (Garraioaren eta Ingurumenaren Monitorizazio Mekanismoa).

Kontseiluak 2000-2004ko aldian estrategiaren zati eraginkorra inplementatzeko konpromisoa hartu zuen, eta hori aldianbehin ikuskatzeko konpromisoa ere bai. Estrategia 2001eko apirileko Kontseiluan ikuskatu eta berretsi zen.

72 «Kontseiluaren estrategia, garraio politikan ingurumena integratzeko eta garapen iraunkorra sustatzeko». 1999ko urriko 11717/99agiria


40



ENERGIA

Estrategia Helsinkiko (1999) Europako Kontseiluak onetsi zuen; 2001eko maiatzeko 7511/01eko agirian oinarrituriko ebaz-pena hartu zen, eta horrek berretsi egin zituen 1999ko estrategian ezarritako konpromisoak eta baliozkotasuna.

Helburuak eta neurriak

«Aldaketa klimatikoaren» arloan energiaren funtsezko eginkizuna duen «arazotzat» hartzen da. Jakina, funtsezko bestesektore eta eragile batzuen eragina jasotzen du.

Helburua ingurumena eta garapen iraunkorra energia-politikan integratuko dela segurtatzea eta sustatzea da.Horretarako, honako honen inguruko jarduketa-esparruak identifikatzen ditu:

• Energiaren barne-merkatua garatzea• Energia berriztagarriko iturrien hazkunde jarraitua sustatzea• Energiaren aurrezpena eta eraginkortasuna bultzatzea• Kanpoko kostuak eta ingurumen-hobariak nazioartera hedatzea• Teknologia berrien eta aurreratuen ikerketa, garapena, erakustaldia eta merkaturatzea sustatzea• EBko estatukideen arteko lankidetza eta koordinazioa hobetzeaEkarpen nagusia, izan ere, mekanismo malguak garatzea da, Kiotoko Protokoloaren eraginezko konpromisoen lorpena etakonbergentzia errazteko.


Estrategiak argi eta garbi ezartzen du Batzordearen erantzukizunekoa dela gai honetan aurrerakuntzak segurtatzea etaekintza egokiak garatzen dituen lan-programa lantzea.

Taldekako aldez aurreko adierazle multzoa duen eranskina jasotzen du; adibidez, energiaren inportazioari eta prezioei bu-ruzko testuinguru-adierazleak, ingurumen-isurpenei buruzko adierazleak, energia-merkatuari nahiz kontsumoari buruzkoadierazleak, eta energia-eraginkortasunari buruzkoak. Horiek guztiak xehatu egin dira, Eurostaten eta nazioarteko besteerakunde batzuen lankidetzarekin.

Estrategiaren ikuskapena bitik behin egin da, Batzordearen txostenean oinarrituz. Lehenengo ikuskapena 2000n egin zen(7511/01 agiria), eta berriena, berriz, Batzordeak 2002ko azaroan egin zuen (14389/02 agiria).


41


2.12. LAUKIA. INGURUMENAREN INTEGRAZIOA BATASUNAREN POLITIKETAN

NEKAZARITZA

Europako Kontseiluak 1999ko abenduan onetsi zuen nekazaritzari buruzko estrategia (13078/99 agiria). Nekazaritza-kon-tseiluak, berriz, onartu egin zituen txostenei eta jarraipenei buruzko ondorioak eta egutegiak, 2001eko apirileko lehenen-go ikuskapenarekin batera (7817/01 agiria). Ondorioen eranskin batean, Nekazaritza Politika Bateratuaren barruan (NPB)lorturiko emaitza eta ahalegin nagusiak azaltzen ziren.


Arazoaren formulazioa lehenagoko agirietan oinarritu zen; esate baterako, Batzordeak Kiotoko protokoloari buruz egin-dako Jakinarazpenean, Biodibertsitate-estrategian, Ingurumen Ekintzako V. Programan eta EBren Baso Estrategiari bu-ruzko ebazpenean. Horrela, barreiaturiko gai garrantzitsuak bideratu ziren, aintzat hartuta nekazaritzak ingurumenarengaineko presio-iturritzat eta kultura-paisaiak nahiz habitatak mantentzeko inguru positibotzat duen eginkizun anbibalen-tea. Gai zehatzagoak ere aztertu ziren; adibidez, ura, nekazaritzako produktu kimikoak, genetikoki aldaturiko organismo-ak, lurzoruaren erabilerak, aldaketa klimatikoa, airearen kalitatea, paisaia, biodibertsitatea eta animalien zein basoen on-gizatea.

Estrategiak ez du helburu zehatzik formulatzen, baina NPBren irismenak 2000ko Agendan jasotako neurri batzuk eraginditu.


Estrategia Agenda 2000 deritzonean jasotako akordioen inplementazioan oinarritzen da, eta agenda hori Kontseiluareneta Batzordearen bidez inplementatzen da estatukideetan. Bi arauketa nagusiak honako hauek dira: «politika bateratua-ren arauketa (EC) 1259/1999» eta «landa-garapenaren arauketa (EC) 1257/1999».

Estrategiak ez du adierazlerik aurreikusten, eta Agenda 2000 deritzonaren esparruko adierazleak aipatzen dira.Batzordeak jakinarazpen bat sustatu du, eta, bertan, beharrezko informazio estatistikoa inplikatuko da, ingurumenaren etanekazaritzaren arloko adierazle orokorrak monitorizatzeko (5742/00 eta 7387/01 agiriak).

Kontseiluak, 2001eko apirilean, estrategia aldian behin monitorizatzeko eta ebaluatzeko gonbita egin zion Batzordeari(7817/01 agiria).


42



INDUSTRIA

1999an Industria Kontseiluak «Garapen iraunkorra eta industria-politika integratuz» txostena aukeratu zuen, aldez aurre-ko estrategiatzat (99/1/13549 agiria REV 1). 2001eko maiatzean, «Kontseiluak garapen iraunkorra Europar Batasuneko en-presa-politikan integratzeko estrategiari buruz ateratako ondorioak» hartu ziren. Horietan adierazitakoaren arabera, hel-buruak, neurri gehigarrietarako egutegia eta adierazle multzoa jasotzen zituen estrategia sustatzeko asmoa zegoen.


Ondorengo estrategia oinarritzen zuen aurretiazko txostena nahiko argia zen, ingurumen-arazoen eta garapen iraunko-rrari loturiko gaien formulazioan, industria-sektoretik eta industria-sektorerako. Bertan ezarritakoaren arabera, industria-politika iraunkorra izateko, beharrezkoa da horrek fokatze ekonomikoa egitea, gizarte-eskabidea jasotzea eta ingurumen-presioak ahalik eta gehien murriztea, «sistema ekologikoen karga-gaitasunaren mailara». Gainera, bertan adierazten ze-nez, epe luzerako helburua, izan ere, hazkunde ekonomikoa eta ingurumenaren narriadura bereiztea izan beharko litza-teke.

Txostenak ez zuen epe ertainerako ekintza-helburu berezirik ezartzen, baina industria iraunkorrerako helburu orokor ba-tzuk ezartzen zituen:

• Produkzioa ekonomiara bideratu eta hazkundera orientatu behar da, eta etorkizuneko belaunaldientzako aukerak zain-du behar ditu

• Enplegua hobetu egin behar da, eta beste gizarte-alderdi batzuk ere kontuan hartu behar ditu; esate baterako, gizar-te-segurantza, zuzentasuna, laneko osasuna eta lan-merkatuaren barruko harremanak.

• Kutsadura, hondakinak, ingurumen-osasunaren gaineko arriskuak eta gainerako presio guztiak ahalik eta gehien mu-rriztu behar dira, sistema ekologikoen karga-gaitasunera; industriak, berriz, baliabideak eraginkortasunez erabili etakapital naturala nahiz produktibitatea zainduko ditu.


Estrategiak berak eta aldez aurreko txostenek ez zuten adierazle berezirik proposatzen, baina adierazle-panelak garatubeharra jasotzen zuten, benetako integrazio-prozesuari jarraipena emateko.

Ez zen ikuskapen-mekanismorik jasotzen. 2004rako, ikuskapen-prozedurak zehazteko konpromisoa dago.


43



BARRUKO MERKATUA/LEHIAKORTASUNA

Merkatuari buruzko Kontseiluak aldez aurreko txostena bidali zuen, Helsinkiko Kontseiluan onesteko. Kontseiluak 2001ekomaiatzean hartu zuen integrazio-estrategia.


Aurretiazko txostenean adierazitakoaren arabera, helburu orokorra merkatu bakarreko arauen eta ingurumen-babes mai-la altuaren arteko hurbiltze orekatua da. Txostenean azaltzen denez, gatazka egon daiteke merkantzien zirkulazio askea-ren eta ingurumen-babes maila altua egon behar izatearen artean. Hala eta guztiz ere, oro har, pentsatzen da guztiz era-ginkorra den barruko merkatua onuragarria dela, epe luzean. Txostenak ez du zalantzarik uzten merkatuko gaien nagusi-tasunari buruz, eta ez du esaten ingurumen-lehentasunak justifikaturik daudenik; halaber, ez da aztertzen bi helburuen ar-teko gatazkarik dagoen ala ez.

Ez da helburu berezirik aurreikusten, Batzordeak lehendik adierazitakoak izan ezik, horiek jardueren sustapena eraginezgero.


Estrategiak ondasunen zirkulazio askeari, estandarizazioari eta erosketa publikoaren eginkizunari loturiko ekintzak na-barmentzen ditu.

Bestalde, estrategia inplementatu ahal izateko tresnak aurkezten dira. Horien artean, honako hauek aipa daitezke:

• Elkarteko legeriaren benetako inplementazioa• Arauketa eraginkorrerako eta egokirako esparruak• Arauketa teknikoen jakinarazpena zirriborro-fasetik (98/34 Zuzentaraua)• Elkarrekiko onarpen-printzipioa• Produktuaren politika integratua• Produktu kimikoen estrategia• Elkarteko ekoetiketak• Esparru honetako merkatura bideraturiko ingurumen-akordioak eta neurriak• Kontsumitzailearen konpromisoen lorpena eta ezagupenaren eraikuntza; tasak• Estatu-laguntzak• Gobernantza

Batzordeak abiaturiko ekintzetariko bat eskuliburua sortzea da, nazio mailako ingurumen-arauketa garatzeko, barrukomerkatuaren arabera (EBko hitzarmeneko 28-30 art.). Egindako aurreikuspenaren arabera, eskuliburu hori ez zen amaitu-ko 2003a baino lehen.

Oraindik ez da adierazlerik ezarri. Hala eta guztiz ere, Batzordeak lan-metodo egokiak eta prozedurak garatzeko konpro-misoa hartu zuen, harturiko neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko. Batzordeari, bestalde, monitorizatzeko moduko ere-muak aztertzeko eskabidea egin zaio.

Estrategiaren lehenengo berrikuspena lehiakortasunari buruzko 2002ko azaroko Kontseiluan hartu zen (lehen, barrukomerkatuari buruzko Kontseilua). Bertan sorturiko agirian, ordura arte gauzaturiko ekintzak aipatzen dira. Hala ere, berri-kuspenean ez da ebaluaziorik egiten, merkatu bakarraren eta ingurumena babestearen arteko orekaren irismenari buruz.


44


2.15. LAUKIA. INGURUMENAREN INTEGRAZIOA BATASUNAREN POLITIKETAN

GARAPENERAKO LANKIDETZA

Kontseiluak, 2001eko maiatzean, «garapen iraunkorra sustatzeko lankidetzaren barruko ingurumen-integrazioari buruzkoestrategia» aukeratu zuen (8971/01 agiria). Batzordeak landutako agirian (8194/01 agiria), ondorioak kokatu eta estrate-giaren oinarria eratu zen.


Garapen-estrategien helburua, izan ere, ingurumenaren alderdiak integratzea da, gai politikoen bidez eta ingurumen-al-derdiak EBtik programatuz nahiz bideratuz, garapenerako lankidetzaren barruko lehentasunezko sei gaietan.

Estrategiaren erantzuna duten arazoen formulazioa, bestalde, 1997ko (ERM) ebaluazioaren emaitzetan oinarritzen da, etaebaluazio hori, izan ere, EBko programek garapen bideko herrietan izandako ingurumen-errendimenduari buruzkoa izanzen.

Ez da ikerketa berririk egin Kontseiluaren txostenaren edukia euskarritzeko. Laneko elementuek ez dute aurkezten EEkogarapenerako lankidetzaren ohiko politikei loturiko ingurumen-eraginen panoramikarik.

Neurri bereziak identifikatzen dira; adibidez:

• Politika-gaiak: ingurumenari buruzko elkarrizketan eta pobrezia-gaietan ahalegintzea, agentziekin eta gizarte zibilare-kin, herrikideen konpromisoa eta ingurumen-integraziorako gaitasuna indartuz eta EBeko estatukide guztien politikenarteko koherentzia segurtatuz, horiek garapen bideko herrietan eragina dutenean.

• Programazio-gaiak: EBk garapen ekonomikoari nahiz lankidetzari loturiko egitamu eta programa guztien barruan jasobehar dituen ingurumen-alderdiak azpimarratzea, egitura-berrikuntzak zein berrikuntza sektorialak eta programetara-ko laguntza ere aintzat hartuta.

• Erakunde-gaiak: ingurumena kudeatzeko sistemak zein prozedurak garatzea, eta ingurumen-prozedurak eraginkorta-sunez bideratzea eta instituzionalizatzea.


Txostenak erantzukizun gehiago ezartzen dizkio Batzordeari; hain zuzen ere, hauxe eskatzen zaio:

• Koherentzia politiko handiagoaren irismena modu aktiboan ikuskatzea, estatukideekin batera• Ingurumen-ebaluazioko prozedurak aplikatzeko ahaleginak handitzea• Estrategia inplementatzeko behar diren baliabide guztiak ebaluatzea• Prestatzen ari diren lanetan txostena kontuan hartzea• Estrategia zehatza prestatzea, estatukideei kontsultatuz

Batzordeak eskuliburu edo gidaliburu erako zirriborroa prestatu du, akordioak monitorizatzeko eta ikuskatzeko.Ingurumen-errendimenduari buruzko informazioa ahalik eta lehenen jarri behar da jendearen esku.

Agiriak ez du adierazlerik jasotzen, baina garapen iraunkorrari buruzko adierazleen panela aipatzen du.

Batzordeak urteroko txostena eman behar dio Kontseiluari, arlo honetako politika komunitarioaren garapenari buruz.Estrategia aldian behin aztertu behar da, 2004tik aurrera.


45



ECOFIN

ECOFINi buruzko Kontseiluak ingurumenaren eta garapen iraunkorraren gaineko txostena egin zuen, 2000ko azaroan.Txostena, izan ere, estrategia globalaren garapenaren barruko lehenengo etapa da, eta Nizako Europako Kontseiluareniritzipean jarri zen, onespena egiteko.


Txostena hausnarketa orokorra da, merkatuko akatsen eta ingurumena narriatzearen arteko loturari, dirulaguntzei edo in-ternazionalizazioak kanpoko kostuetan duen eraginari buruz, baliabide natural batzuetarako ez baitago jabetza-eskubi-derik edo merkaturik. Ingurumen-politika baten beharra onartzen du, Kiotoko protokoloak adierazitakoaren ildotik, balia-bide naturalen erabilera arduratsua segurtatzeko.

Txostenak ez du helburu esplizitu kuantitatiborik formulatzen, baina nahiko zehatz azaltzen du politika ekonomikoaren ba-rruko tresna-politika, honako gai hauetan: jabetza-eskubideen sorrera, tasak eta zergak, isurpenen merkataritzarako bai-menak, akordio negoziatuak eta informazio gardenaren nahiz fidagarriaren lorpena.

Energiaren fiskalitatearen esparruari (Europa osoan) buruzko akordioa sustatzeko ekintza zehatzak proposatzen dira,Kontseiluak arlo horretan egindako proposamenean oinarrituz.


Kontseiluak Politika Ekonomikoari buruzko Gidaliburua jasotzen du, estrategia sektoriala inplementatzeko tresnatzat.Gainera, aditzera ematen da monitorizazio egokia behar dela, hortik igaro barik.

Era berean, errendimenduko egitura-adierazleei buruzko txostena onartzen da (garapen iraunkorrak gizartearen eta eko-nomiaren arloan jasan beharrekoa). Gida horren barruan helburu zehatzak, egutegiak eta mekanismoak jaso behar dira,ingurumen-politikaren arloko aurrerakuntzak monitorizatzeko.

Gida hori urtero ikuskatzen da, Batzordeak 2003-2005 aldirako Jakinarazpenean ezarritakoaren arabera73. Alderdi anitze-ko zaintza-prozesua ere urterokoa da, eta elementu egokiak eskaintzen ditu politikak ikuskatzeko eta egokitzeko. Era be-rean, Cardiffeko Estrategiaren jarraipena egiteko prozesua sartzea dago aurreikusita.

73 «Politika Ekonomikoari buruzko 2003-2005eko Gida» COM (2004) 20 azkena


46



GAI OROKORRAK

Gai Orokorren Kontseiluak (GOK) landutako eremuak, izan ere, kanpoko merkataritza nahiz harremanak, erakunde-garapenaeta koordinazio horizontala dira. GOKek, azkenean, 2002ko martxoan, integrazio-estrategia hartu zuen, Batzordearen jakina-razpen honetan ezarritakoaren arabera: «Garapen iraunkorrerako mundu-elkartze baterantz» (COM (2002) 82 azkena).


Estrategiaren formulazioa nahiko murriztailea da, eta, oro har, Rioren osteko prozesuari jarraitzen dio. Hain zuzen ere, glo-balizazioaren ondoriozko hazkundearen desoreka nabarmentzen du, eta horrek, batik bat, baliabide naturalak kargakomugak gaindituta ustiatzean dauka eragina. Testuinguru horretan, «gobernantza globalaren gap bat» aipatzen da.

Gobernantza global ona sustatzea, interes talde guztiek maila guztietan duten partaidetzaren zabalkundean oinarrituz, le-hentasunezko helburutzat eta ekintza-esparrutzat ikusten da.

Estrategiak, bestalde, berori osatzen duten ekintzen multzo globala formulatzen du; ekintza horien artean, aipagarriakdira:

• Garapen iraunkorrerako merkataritza• Pobreziaren aurkako eta gizarte-garapena sustatzeko borroka• Natura- eta ingurumen-baliabideen kudeaketa iraunkorra• EBren politiken koherentziaren hobekuntza• Maila guztietako gobernantza hobea• Garapen iraunkorraren finantziazioa

Estrategiak azal-azaletik azaltzen du integrazioa nola zabalduko den. Barruko dimentsioari dagokionez, EBren GarapenIraunkorraren Estrategia aipatzen da behin eta berriro. Kanpoko dimentsioaren aldetik, Kontseiluak garapen iraunkorra-ren profila eskualdeko nahiz alde biko harremanetan sartzea erabaki du.

Adierazlerik aipatzen ez den arren, 2001eko txostenean Kontseiluak integrazio-prozesuari buruzko adierazle egokiak ja-sotzeko gonbita egiten dio Batzordeari.

Estrategia berrikusteko mekanismo berezirik ere ez dago. Oro har, EBren Garapen Iraunkorraren Estrategia ikuskatzekoprozesuaren barruko ikuskapena egitea aurreikusten da.


47



ARRANTZA

Batzordeak Arrantza Politika Bateratuan (APB) ingurumen-integrazioa eta garapen iraunkorra lortzeko elementuei buruzegindako Jakinarazpena 2001eko martxoan onartu zen (7885/01 agiria).


Estrategiaren formulazioa, hain zuzen ere, flotaren gehiegizko gaitasunaren eta horrek harrapaketetan duen eraginarenarteko loturaren arazotik abiatzen da; hori orokorrean planteatzen da, gehiegizko gaitasun hori egotearen zergatia azal-du barik.

Estrategia helburu orokor batzuetan oinarritzen da; esate baterako, stockak zentzuz eta itsas inguruko natura kontser-batzearekiko modu bateragarrian kudeatzea, sektorearekiko lan hurbilagoa egitea eta errendimendua etengabe hobe-tzea, interes talde guztien elkarrizketaren eta inplikazioaren bidez. Halaber, ikerketaren arloko hazkundea ere nabar-mentzen da.

Estrategiaren eranskinean, epe ertainean lortu beharreko helburu zehatzagoak jasotzen dira; esate baterako:

• Flota-politika egokia garatzea, arrantza-ahaleginaren eta arrantza-baliabide erabilgarrien arteko oreka lortzeko• Arrainen stock nagusiak (segurtasun biologikoaren mugetatik kanpo daudenak) suspertzeko ekintzak gauzatzea• Arrantza-teknika hautakorragoak eta ordezkoak sustatzea• Ekosistemak edo horien zatiak suspertzeko ekintzak, konpondu ezineko kalteen mehatxupean daudenean • Harrapaketen eta ingurumenaren arteko ikerketa integratua sustatzea. Finantziazio-esparruak ezartzea, eta zientziala-

riei eta horien agentziei adorea ematea, ikerketa-helburuak dibertsifikatzeko• Harrapaketen kontrola hobetzea, eta, beste herri batzuekiko akordioetan oinarrituz, Europako floten jokabidea ardu-

ratsua eta iraunkorra dela segurtatzea, beste itsaso batzuetan egindako arrantzan• Buruzagitza-eginkizuna hartzea, eskualdeko, nazioarteko eta eskualde-harrapaketen inguruko erakundeetako foroetan

integrazioa sustatzeko


Inplementazioa «Batzordeak APBren berrikuntzari buruz egindako jakinarazpena» deritzonean (ibilbide-orria)74 ezarrita-ko prozesuaren eta egutegiaren arabera amaitu nahi da. Hori politikaren aldetik garrantzitsua da, funtsean onartu egitenbaita APBk aintzat hartu behar dituela ingurumen-arazoak.

Batzordeak Ekintza Egitamua aurkeztu du, ingurumen-babeserako baldintzak APBn sartzeko; beraz, Batzordeari eskabi-dea egin dio, Kontseiluari APBk 2005ean izandako ingurumen-errendimenduari buruzko informazioa emateko.

Oraindik ez da adierazlerik identifikatu. Hala eta guztiz ere, estrategiaren inplementazioa monitorizatzeko garatuko dira,APBren ikuskatze-prozesuarekiko korrelazio estuan. Hortaz, estrategia ez da ikuskatuko APBren ikuskapena amaitutaegon arte.

74 COM (2002) 186 azkena


behin eta modu erritualean baino ez zen aipatzen(ikusi 19. laukia):

«...ezagupenean oinarrituriko mundukoekonomiarik lehiakorrena eta dinamikoenaizatea, eta hazkunde ekonomiko iraunko-rra lortzea, enplegu gehiagorekin zein hobe-ekin eta gizarte-kohesio handiagoarekin.Helburu hori lortzeko, honako honetara bide-raturiko estrategia globala behar da:

• ezagupenean oinarrituriko ekonomiarakoeta gizarterako bidea prestatzea, infor-mazioaren gizarteari eta I+G deritzonariburuzko politikak hobetuta, eta egituraz-ko berrikuntza-prozesua bizkortuta, berri-kuntzan eta lehiakortasunean oinarrituz,baita barruko merkatua sortuta ere;

• Europako gizarte-eredua modernatzea,giza kapitala inbertituz eta gizarte-baz-terkeriaren aurka borroka eginez;

• itxaropen ekonomiko irmoak eta hazkun-de-itxaropen onak mantentzea, neurripolitiko makroekonomiko egokiak aplika-tuz.»

Lisboako Kontseiluan harturiko konpromisoen ar-tean, konpromiso kuantitatiboak ere finkatu ziren:

• Europako Kontseiluaren iritziz, neurrihauen helburu orokorra, estatistika era-bilgarriak kontuan hartuta, oraingo en-plegu-tasa %61eko batez bestekotik%70etik ahalik eta hurbilen dagoen ba-tez bestekora handitzea izan behar da,gehienez 2010erako, baita lanean ari denoraingo emakume kopurua oraingo%51tik %60 baino gehiagora handitzea,gehienez 2010erako.

Stockholmeko Europako Kontseiluan estatubu-ruek eta gobernuburuek Lisboako helburuak osatzeaerabaki zuten, 2005erako bitarteko helburu kuantita-48


75 «Iraunkor» izenondoa bitan baino ez da agertzen agiri osoan, eta «hazkundeari» edo «garapenari» aplikatzen zaio. «Iraunkortasun»kontzeptua bost aldiz agertzen da, baina finantzei lotuta beti: 3tan finantza publikoei lotuta eta beste 2etan pentsio-sistemari lotuta.Ingurumena 3tan aipatzen da.

Esparruak Ekintzak

2.19. LAUKIA. LISBOAKO EUROPAKO KONTSEILUAREN LABURPENA. 2000KO MARTXOAREN 23A ETA 24A75

1. Ezagupenean oinarriturikoekonomia lehiakorrerakoeta dinamikorako bideaprestatzea

2. Europako gizarte-ereduamodernatzea, gizakapitalean inbertsioaeginez, eta ongizate-estatuaktiboa sortzea

3. Erabakiak gauzatzea:planteamendukoherenteagoa etasistematikoagoa

1. Informazioaren gizartea denontzat2. Ikerketako eta berrikuntzako Europako zona bat sortzea3. Enpresa berritzaileak (batez ere, ETEak) eratzeko eta garatzeko inguru egokia

sortzea4. Guztiz eraginkorra den barruko merkatua lortzeko berrikuntza ekonomikoak egitea5. Finantza-merkatu eraginkorrak eta integratuak 6. Politika makroekonomikoak koordinatzea: saneamendua, aurrekontua, finantza

publikoen kalitatea eta iraunkortasuna

7. Ezagupenaren gizartean bizitzeko eta lan egiteko hezkuntza eta heziketa8. Europarako enplegu gehiago eta hobeak: enplegu-politika aktiboa garatzea9. Gizarte-babesa modernatzea10. Gizarteratzearen sustapena egitea

11. Oraingo prozesuak hobetzea12. Koordinazio metodo ireki berria gauzatzea13. Beharrezko baliabide guztiak mobilizatzea

Iturria: Lisboako Europako Kontseiluko Presidentziaren ondorioak. 2000ko martxoaren 23a eta 24a


tiboak erabilita, eta adinik nagusieneko langileentza-ko helburu berezia ezarriz76:

Europako Kontseilua:

• 2005eko urtarrilerako bitarteko helburu batzukezartzea erabaki du, Batasun osoko enplegu tasak,orokorrean, %67koak eta, emakumeen kasuan,%57koak izateko; horrenbestez, estatukideei en-plegurako nazio-egitamuetan enpleguko bitartekohelburuak ezartzeko eskabidea egiten die, aintzathartuta kasuan kasuko nazio- nahiz eskualde-ego-erak;

• EBrako, 2010erako, adinik nagusieneko (55-64) gi-zon-emakumeen enpleguaren batez besteko tasa%50era handitzeko helburua finkatu du;

2.3.2. Europako gizarte agenda

Urte horrexetako ekainean, Santa María deFeirako Europako Kontseilua egin zenean,Batzordeak 2000-2005eko aldirako gizarte-politika-ren agenda aurkeztu zuen, eragileei eta alderdi inte-resatuei kontsulta zabala egin ondoren; hori urte ho-rrexetako amaieran onetsi zen, Nizako EuropakoKontseiluan77.

Europako Gizarte Agendak78, alde batetik,Lisboako estrategiako helburu politikoak neurri ze-hatzetan gauzatzen ditu, eta bestetik, hurrengo bosturteetarako jarduketa-lehentasunak zehazten ditu,gizarte-politikaren arloko sei orientazioren ingu-ruan79; horiek honelaxe adierazten dira:

1. Lanpostu gehiago eta hobeak80

Erabateko enplegua lortzeko helburuarekin bate-ra, ahalegin handia egin behar da lan-merkatuanpertsona kopuru ahalik eta handienak parte hartze-

ko; horretarako, hain zuzen ere, hauxe egin beharda: gizonen eta emakumeen arteko lanbide-berdin-tasuna sustatzen duten politikak indartu, lanbide-bi-zitza eta familia-bizitza bateratzen lagundu, adinekolangileen enplegua mantentzeko erraztasunakeman, iraupen luzeko langabeziaren aurka borrokatueta pertsonarik zaurgarrienak integratzeko aukerakeman, eragile guztiak eta, hain zuzen ere, gizarte-ekonomiakoak eta elkartasunekoak mugiaraziz.Ezagupenaren gizartea aukeratzeko, inbertsio han-dia egin behar da giza baliabideetan, langileen tre-bakuntza eta mugikortasuna hobetzeko. Aldi berean,enpleguaren kalitatea sustatu eta eraginkortasunagaratu behar da (pertsona kopuru ahalik eta handie-naren mesedetan), hezkuntza- zein heziketa-estrate-gia iraunkorren bidez.

2. Lan-inguruko aldaketa aurreikustea etakudeatzea, malgutasunaren etasegurtasunaren arteko oreka berrituanoinarrituz

Ekonomiaren eta enpleguaren aldaketa sakonak,gehienbat ezagupenean oinarrituriko ekonomiarensorrerarekin eta mundializazioarekin lotuak, bizkor-tzen ari dira estatukide guztietan, eta, beraz, talde-erantzun berriak eman behar zaizkie, langileen itxa-ropenak aintzat hartzen dituztenak. Gizarte-elkarriz-ketak eta hitzarmenak beharrezko baldintzak sortubehar dituzte langileek aldaketetan parte hartzeko,enpresetan, industria-sektoreetan eta herrietan al-dez aurretik ikusita. Talde-esparru berritzaileak etaenplegu-forma berrietara egokituak bilatu behar dira,pertsonen mugikortasuna eta lanbide-egoera geroeta dibertsifikatuetarako egokitzapena hobetzeko,egoera edo enplegu desberdinen arteko trantsizioaerraztuz. Aldaketa horiei aurre egiteko hartzen direnneurriek modu orekatuan erabili beharko dituzteoraingo tresna desberdinak, batez ere koordinazio-

49


76 Stockholmeko Europako Kontseiluaren ondorioak. 2001eko martxoaren 23a eta 24a77 Nizako Europako Kontseiluaren ondorioak (2000ko abendua)78 Batzordeak Kontseiluari, Europako Parlamentuari, Ekonomia eta Gizarte Batzordeari eta Eskualdeen Batzordeari egindako

Jakinarazpena – Gizarte-politikako agenda COM(2000)379 AZKENA (9964/00)79 Orientazio horiek urtero bete dira, honako jakinarazpen hauetan oinarrituz: COM(2001) 104 azkena, 2001.2.22koa; COM(2002) 89

azkena, 2002.2.19koa; COM(2003) 57 azkena, 2003.2.6koa.80 Kurtsibako testua Gizarte-politikako agendatik aterata dago, eta hori Nizako Europako Kontseiluak egokitu du (2000ko abendua).


metodo irekia, eta ekimenerako tarte handia utzi be-harko diete gizarte-solaskideei.

3. Pobreziari eta bazterkeria- nahizdiskriminazio-modu guztiei aurre egitea

Hazkunde ekonomiko eutsia eta erabateko en-pleguaren itxaropena egoteak ez du esan nahiEuropar Batasunean pobrezia- eta bazterkeria-ego-erak bat-batean murriztuko direnik, horien iraupenaoraindik ere onartezinagoa dela baizik. LisboakoEuropako Kontseiluak neurriak hartu beharra azpi-marratu zuen, pobrezia behin betiko ezabatzeko.Estatukide bakoitzeko gorengo mailan berretsitakoborondate hori lortzeko, toki-eragile guztiak mobili-zatu behar dira, batez ere GKEak eta gizarte-zerbi-tzuak; gainera, kanpoko herrietako biztanle guz-tientzako (Batasuneko lurraldean legez bizi direnak)tratu-berdintasuna bermatzeko neurriak hartu behardira.

4. Gizarte-babesa modernizatzea

Gizarte-babeseko sistemak Europako gizarte-ere-duaren funtsezko osagaiak dira, oraindik ere kasuankasuko estatukideen erantzukizunpekoak izan arren;sistema horiek arazo komunak dituzte. Arazo horiekeraginkortasunez konpontzeko, indartu egin behar daestatukideen arteko lankidetza, batik bat GizarteBabeseko Batzordearen bitartez. Gizarte-babesekosistemen modernizazioak bete egin behar ditu elkar-tasun-eskakizunak: horixe da pentsioen eta osasuna-ren arloan abiatu beharreko ekintzen helburua, baitagizarte-estatu aktiboa lortzeko ekintzen helburua da(lan-merkatuan partaidetza aktiboa izateko adoreaematen duen estatua).

5. Gizonen eta emakumeen artekoberdintasuna sustatzea

Gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna ze-harka sustatu behar da, Gizarte-politikako agendaosoan, eta, halaber, neurri berezi batzuen bidez osa-tu behar da; neurriok, izan ere, emakumeak eraba-kiak hartzeari, berdintasunaren arloko eskubideak in-

dartzeari eta lanbide-bizitza nahiz familia-bizitza ba-teragarriak izateari buruzkoak izango dira.

6. Europar Batasuna handitzearen etakanpoko harremanen gizarte-alderdiakindartzea

Handitzea eta kanpoko harremanak, zergati des-berdinen ondorioz, erronka eta aukera dira, gizarte-arloko ekintza komunitariorako. Esperientzia- eta es-trategia-trukea garatu behar da hautagaiak diren es-tatuekin, batez ere erabateko enpleguaren eta baz-terkeriaren aurkako borrokaren erronkei eraginkorta-sun handiagoz egiteko aurre elkarrekin, baita ekono-mia- eta gizarte-agenda integratua sortzeko ere(Europak nazioarteko foroetan duen planteamendua-rekin bat datorren agenda).

2.3.3. Garapen Iraunkorreko EuropakoEstrategia

Europako Garapen Iraunkorra mundu hobea lor-tzeko: Europar Batasunaren Estrategia garapeniraunkorrerako81 Jakinarazpenak (BatzordearenJakinarazpena), Göteborgeko Europako 2001ekoKontseiluan aurkeztutakoa, Helsinkin egindako gon-bitaren erantzuna izan zen, eta ingurumen-dimen-tsioa erantsi zion Lisboako ekonomia- eta gizarte-es-trategiari.

Batzordea Brundtland txostenean garapen iraun-korrari buruz proposaturiko definizioan oinarrituzen82. Hala eta guztiz ere, kontzeptu horren zabalta-suna aintzat hartuta, arazo nabarmenen kopuru txikiaidentifikatu beharra zegoen, hori aldaketarakoeragile eraginkorra izateko. Berehala gainditu be-harreko joera ez-iraunkor nagusien identifikazioakestrategia eraginkor baten diseinua sustatu zuen,bidezko soluzioak abiatzeko.

Horrela, sei erronka nagusi identifikatu ziren, la-rritasunaren, epe luzeko izaeraren eta europar di-mentsioaren arabera:

50


81 COM(2001)264 azkena82 Europako Batzordea, Task Force Garapen Iraunkorra, Garapen iraunkorrerako Europako estrategia prestatzeari buruzko kontsulta-

agiria, 2001eko martxoa.


• Aldaketa klimatikoa, horrek muturreneko bal-dintza meteorologikoetan duen eraginarekin(mareen mailaren igoera eta lehorte iraunko-rrak). Negutegi efektua sortzen duen gas nagu-sia C02-a da, erregai fosilen errekuntza-proze-suetan askatzen dena. Isurpen guztien %80 itu-rri horretatik datoz; gainerako gasek (metanoa,oxido nitrosoak, etab.), berriz, beste %20 sor-tzen dute.

• Osasun publikorako balizko arriskuak, subs-tantzia toxikoen presentziaren, elikadura-segurta-suneko arazoen eta antibiotikoen erresistentziareneraginezkoak.

• Baliabide naturalen gaineko presioaren goraka-da; esate baterako, biodibertsitatea, arrantza-to-kiak eta edateko ura. Kontserbazio eta kontsumoerantzulerako pizgarririk ez egotearen eraginez,hondakinen bolumena BPGa baino erritmo biziago-an hazi da.

• Pobrezia eta gizarte-bazterkeria, Europako biz-tanleriaren %7an iraunkortasunez eragiten duena.Lan-merkatuaren, beharrezko trebakuntzen eta fa-milia-egituraren aldaketak mehatxupean jarri ditutalderik zaurgarrienak.

• Biztanleria zahartzea; horren ondorioz, biztanle-ria aktibo gutxiago dago osasun-laguntzaren etapentsioen kostu gero eta handiagoak eusteko.

• Trafiko itoak eta kutsadura, oraingo mugikorta-sun-jarraibideen eraginezkoak, baita hiri- nahizlanda-arazoak ere, iraganean harturiko lurralde-antolamenduko erabakien ondoriozkoak.

Batzordeak onartu egiten du arazo horiek sustraikomunak dituztela eta kontsumitzaileek zein enpre-sek harturiko erabakien ondoriozkoak direla, erabakihoriek ez baitituzte epe luzerako ondorioak kontuanhartu, informaziorik ez edukitzearen, merkatuko sei-naleak okerrak izatearen edo aukerak ez ezagutzea-ren eraginez. Administrazioek, bestalde, epe laburre-

ko ikuspegia izan dute, politika sektorial ahulak etazatikatuak garatuz.

Ezer ez egitearen kostua itzela izango litzatekee-la eta jarraibideak aldatzeko astia oso laburra delaonartuta, Batzordeak jarduketako hiru osagaitan edoardatzetan oinarrituz eraiki du Europako Estrategia:

• Lehenengo osagaia garapen iraunkorrerako bal-dintza egokiak sortzera bideratzen da, eta, horrenbarruan, zeharkako neurriak daude.

• Bigarren osagaian helburuak eta neurriak ezar-tzen dira, iraunkortasunari lotuta identifikaturikosei arazo larriei aurre egiteko.

• Hirugarren osagaia estrategiaren aplikazioari,emaitzen jarraipenari eta berrikuspenerako meka-nikari lotuta dago.

Hurrengo laukian Batzordearen 14 proposame-nak aipatzen dira, baita proposamen bakoitzarenneurrien laburpena ere83, eta horien azalpen osoakapitulu honetako eranskinean dator.

Göteborgeko Europako Kontseiluak harrera onaegin zion Batzordearen proposamenari, baina ho-rren ondorioetan ez dira berariaz jasotzenBatzordeak proposaturiko helburu, konpromiso etaneurri guztiak84. Horren ordez, KontseiluakEstrategia abiatzeko konpromiso politikoa hartuzuen; hala ere, horretarako, Ingurumen Kontseiluarilan-agenda adierazteko eskatu zion, kontuan hartu-ta Batzordeak proposaturiko helburuak zein neurriaketa Ingurumenaren arloko 6. Ekintza Programa, bai-ta integrazio sektorialerako ordura arte landutakoestrategia sektorialak ere.

Horrela, Europako Kontseiluak hauxe esaten dubere ondorioetan:

«Europako Kontseiluak harrera ona egin dioBatzordeak garapen iraunkorrari buruz egindako jaki-narazpenaren aurkezpenari, joera horiek zuzentzekoproposamen garrantzitsuak eginez.»

51


83 Bigarren osagaiko 5. eta 6. helburuak ez dira jakinarazpenean garatzen, Lisboako Estrategiako gizarte-helburuen garapen parale-lotik hartzen baitira.

84 Kapitulu honen eranskinean, Göteborgeko Europako Kontseiluaren ondorioen eta Batzordeak Jakinarazpenean egindako propo-samenen arteko desberdintasunen konparazio-azalpena dator.


52


Proposamenak Neurriak

2.20. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIAREN LABURPENA

1. osagaia: Garapen iraunkorrerako baldintzak sortzea

2. osagaia. Epe luzerako helburuak eta xedeak. Ekintzarako lehentasunak

3. osagaia. Estrategiaren aplikazioa eta aurrerakuntzen ebaluazioa

1. Jarduketa politikoarenkoherentzia hobetzea

2. Pertsonentzat eta enprese-tarako seinalea osatzen dutenbenetako prezioak finkatzea

3. Etorkizuneko inbertsioakzientzian eta teknologian

4. Komunikazioa hobetzea etahiritarrak nahiz enpresakmugiaraztea

5. Handitzea eta mundu-dimentsioa kontuan hartzea

Sei. Bi orokorrak [(i) garapen iraunkorra politika guztien kezka nagusitzat, eta (ii)legegintza-proposamen guztietan ekonomiaren, ingurumenaren nahiz gizartearenarloko kostuen eta hobarien ebaluazioa jasotzeko mekanismoa] eta politika sektorialeiburuzko lau (nekazaritza, arrantza, garraioak eta kohesioa).

Bat: Lehentasuna merkatuko planteamenduei

Bost: Besteak beste, (i) Ikerketako Esparru Programa aprobetxatzea; (ii) kontratazio pu-blikoa, eta (iii) 2008rako Europako eskumena sortzea, ingurumenaren zaintza globala-ren arloan.

Hiru: (i) Gobernantzari buruzko Liburu Zuriaren gainekoak (kontsulta publikoak), (ii)burtsan kotizatzen duten enpresa handietako iraunkortasun-memoriak eta (iii) hezkun-tza-sistema.

Bat: 2002ko lehenengo seihilekoan jakinarazpen bat aurkeztea, Batasunak mundukogarapen iraunkorrari egindako ekarpenari buruz

1. Aldaketa klimatikoa mugatzeaeta teknologia garbienerabilera handitzea

2. Osasun publikoaren aurkakomehatxuei erantzutea

3 Baliabide naturalen kudeaketazentzuzkoagoa egitea

4. Garraio-sistema eta lurralde-antolamendua hobetzea

5. Pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren aurkaborrokatzea

6. Biztanleria zahartzearenekonomia- eta gizarte-inplikazioak aztertzea

Bi helburu eta zortzi neurri Europa mailan

Hiru helburu eta zortzi neurri Europa mailan

Hiru helburu eta sei neurri Europa mailan

Hiru helburu eta bederatzi neurri Europa mailan

Lisboako, Nizako eta Stockholmeko Europako Kontseiluen proposamena, helburuak (3)eta neurriak (5).

Lisboako, Nizako eta Stockholmeko Europako Kontseiluen proposamena, helburuak (3)eta neurriak (5).

1. Aurrerakuntzak ebaluatzekourteroko balantzea

2. Lan-metodoak aldatzea(Kontseilua eta Parlamentua)

3. Estrategia epe ertaineanikuskatzea, epe luzerakolehentasunetako aldaketetaraegokitzeko

Hiru: (i) Udaberriko Europako Kontseilu bakoitzaren urteroko txostena; (ii) BartzelonakoKontseiluan aurkeztu beharreko adierazle handi gutxi batzuk hautatzea; eta (iii)Integrazio-prozesuarekin jarraitzea (Cardiff), garapen iraunkorraren estrategian ingu-rumen-dimentsioa sartuta.

Bat: 10 aditu independenteko mahai-ingurua sortzea, urteroko txostena lantzen lagun-tzeko, politiken koherentzia hobetzeko gomendioak emanez.

Bi: GIEa sakon aztertuko da, Batzordearen agintaldia hasten den bakoitzean; eta (ii) ur-tean bitan estrategia ebaluatzeko Foroa egingo da, eta Europako CES bertara gonbida-tuta egongo da.

Iturria: COM(2001)264 azkena. Ikusi kapitulu honetako eranskina.


53


«...Ingurumen Batzordeari, eskabidea egiten dio(estrategia aplikatzeari dagokionez) Batzordearenjakinarazpeneko proposamenak aztertzeko, batezere proposaturiko helburuak eta neurri nagusiak,baita Ingurumenaren Arloko 6. Ekintza Programaeta ingurumen-integraziorako estrategia sektoria-lak ere».

Landutako Estrategiak, horrenbestez, arlo honeta-ko jarduketa globalerako kontzeptu-esparrua man-tentzen du, baina edukia irekita gelditzen da, kasuankasuko eskumen-eremuetan zehaztu ahal izateko.

Izan ere, hurrengo Europako IngurumenKontseiluak (2001eko abenduaren 12a) berretsi eginzuen Estrategiaren testigantzazko balioa, kontzeptu-esparrutzat; horren aplikazioa eta jasotako neurriak,hala ere, kontseilu sektorialek erabakitako xedape-nen multzoaren baldintzapean jarri zituen:

«Europar Batasuneko Ingurumen Kontseiluak:

1. GOGORATUTA Garapen Iraunkorrerako EBkoEstrategia aukeratzean harturiko neurri garrantzi-tsua, Göteborgeko Europako Kontseiluak 2001ekoekainaren 16an erabakitakoa, Lisboako prozesuari hi-rugarren dimentsio bat (ingurumenekoa) eranstendiona (…).

3. GOGORATUTA Batzordearen »Europako gara-pen iraunkorra mundu hoberako: EBren estrategiagarapen iraunkorrerako« Jakinarazpenean egindakoproposamenak.

4. BERRESTEN DU, Batzordearen Jakinaraz-peneko estrategia, helburu nagusiei buruzkoproposamenak eta neurriak aplikatzeko, beha-rrezkoa dela ingurumenaren arloko Seigarren EkintzaPrograma eta ingurumen-integrazioaren arloko estra-tegia sektorialak aztertzea».

Bartzelonako Europako Kontseiluak (2002komartxoa) berretsi egin du erreferentziakoa eta irekiaden izaera hori, bere ondorioetan (III. atala)

Ingurumen Kontseiluak aztertutakoa aipatzen baitu;ondorio hauxe atera du:

«15. Europako Ingurumen Kontseiluak jarduten ja-rraitu beharra nabarmendu du, Garapen Iraunkorrerakoaurrerapausoak ematen jarraitzeko, eta, horretarako,guztiz aplikatu behar dira Garapen IraunkorrekoEstrategia eta horren ingurumen-lehentasunak, bes-teak beste, Kontseiluak 2001eko abenduaren 3aneta abenduaren 12an ateratako ondorioetan ja-sotako ekintzen eta neurrien bidez, eta hurrengohilabeteetan lehentasunezko sektore batzuetan ere ja-rraibide berriak aplikatu behar dira».85

3. osagaiko hirugarren proposamenean esatendenez, Europako gobernu-aldaketarekin batera eta,beraz, 2004. urtea amaitu baino lehen, estrategia sa-kon ikuskatuko da. Ikuskapen horrek aukera emangodu ordura arteko aurrerakuntzak ebaluatzeko(Europako Kontseiluaren ustez nahiko ez direnak 86),garapen iraunkorrari buruzko 2002ko MunduGailurreko emaitzen (Johannesburgen egindakoGailurra) eta estrategia nazionalen nahizBatasunaren estrategien (garapen iraunkorraren ar-lokoak) arteko loturak ikertzeko, eta berrikuntzarenerritmoa bizkortzeko garatu behar diren lehentasu-nezko ekintzak zehazteko.

Ikuskapen horretan oinarrituz, horrenbestez, berri-kuntzaren erritmoa bizkortzeko behar diren lehentasu-nezko ekintzak identifikatuko dira. Gainera, lagungarriaizango da Göteborgeko, Lisboako nahiz Cardiffeko lotu-rak argitzeko eta Estrategiaren barruko nahiz kanpokozutabeak hobeto integratzeko87. Gai hori kapitulu ho-nen amaieran aztertuko dugu berriro.

2.3.4. Europako Estrategiaren mundu-dimentsioa

Ingurumen-iraunkortasunaren arazoaren mundu-dimentsio globalizatua ikusita, Batzordeak planteatu

85 Ingurumen Kontseiluak Laekeneko Kontseiluari (2001eko abendua) aurkezturiko bi agiri dira: abenduaren 3koan, GarapenIraunkorreko Europako Estrategia gauzatzean egindako aurrerakuntzak ikuskatzeko ingurumen-adierazleen zerrenda dago (14589/01) etaabenduaren 12koan, berriz, Estrategiari buruzko ondorioak (15280/01).

86 2004ko Udaberriko Txostena. COM(2004)29 azkena87 2003ko Ingurumen Politikaren Berrikuspena COM(2003)745


zuen Batasunak aztertu egin behar zuela mundukoburuzagitzat zuen eginkizuna, iraunkorrak ez ziren jo-erak zuzentzeko orduan.

Europako Kontseiluak estrategia onestean onar-turikoaren arabera, komenigarria zen horren kanpokodimentsioa garatzea; gainera, Batzordeari ikerketahori egiteko eskatu zion. BatzordearenJakinarazpena88 lagungarria izan zen BatasunakJohannesburgeko 2002ko Gailurrerako zuen jarreralantzeko.

Jakinarazpenaren oinarrizko ideia, izan ere, glo-balizazioa munduko hazkundea elikatzen duen eragi-le indartsua izatea da, eta eragile horrek beharrezkobaliabide guztiak eskaintzen dituela, osasunaren,hezkuntzaren eta ingurumenaren arloko mundu-ara-zoei erantzun egokia emateko. Hala eta guztiz ere,merkatuko indarrek, eurek bakarrik ere, desorekaksortu nahiz nabarmendu, bazterkeria sustatu eta in-gurumena hondatzeko arriskua eragiten dute.Horrenbestez, globalizazioarekin batera, neurriakhartu behar dira halako ondorio kaltegarriak ekidite-ko edo murrizteko. Merkataritzaren, garapenaren fi-nantziazioaren, ingurumenaren kudeaketaren etaprobreziaren zein kriminaltasunaren aurkako borro-karen funtsezko eremuetan, ezinbestekoa da ahale-ginetan jarraitzea, eraginkortasunez aplikaturiko etakontrolaturiko talde-arauak sortzeko. Halaber, ezin-bestekoa da munduko gobernantza hobetzea, hau da,elkarmendekotasunaren zuzendaritza eraginkorragoasustatzea.

Jakinarazpenak ekintza batzuk aurkezten ditumunduko garapen iraunkorrean laguntzeko, eta ho-riek osatu egiten dute 2001eko maiatzeko garapeniraunkorreko estrategia; euren artean, honako arlohauen barruko alderdiak sartzen dira: ekonomia, gi-zartea, ingurumena, finantzak, Europako politiken ko-herentzia eta maila guztietako gobernantza (ikusi su-pra, 2.17).

2.4 Iraunkortasunaren arloko ebaluazio-tresnak

2.4.1. Ikuspegi orokorra

Iraunkortasunaren gakoetariko bat, Europakoibilbidearen arabera, ingurumen-dimentsioa politikasektorialetan sartzea da, ekintza politikoaren multzoosoa koherentea izateko89.

«Politika guztien kezka nagusitzat garapen iraun-korra» sartuta, erakundeei dagokienez, Sail bakoitzakhelburuok sartu beharko ditu bere lehentasun sekto-rialen artean, bere ekintzak ikuskatzen dituen inguru-men-agintaririk egon gabe.

Beraz, indartu egin behar dira erakundeek inte-grazio hori egiteko dituzten gaitasunak:

• Horizontaletara, sailen artean.

• Bertikaletara, sail bakoitzaren barruan, ezagupenberriak eta prozedura mailako ohitura berriak har-tzeko, eta, horretarako, agian, organo berriak sor-tu beharko dira.

Prozedura berrien artean, Europar Batasunak exante erako (araudi edo programa politiko berriak di-seinatzeko orduan) integrazioa errazten duten bi eza-rri ditu:

• Ingurumen Ebaluazio Estrategikoa (IEE), bertaneragina izan ditzakeen programen ingurumen-iraunkortasunaren alderdiak kontuan hartzen di-tuena, eta

• Eraginaren Ebaluazioa; horren barruan, politikaedo ekimen berriaren eraginaren ebaluazio des-berdinak sartzen dira, zenbait ikuspegitatik begira-tuta; gainera, modu berritzaileagoan (oraindiknahiko garatuta egon ez arren), aintzat hartzen dituekonomia-, gizarte- eta ingurumen-iraunkortasu-nari buruzko programa eta legeria garrantzitsuenondorioak.

54


88 Batzordeak Europako Parlamentuari, Kontseiluari, Ekonomia nahiz Gizarte Batzordeari eta Eskualde Batzordeari egindakoJakinarazpena. Garapen iraunkorrerako mundu-asoziaziorantz [COM (2002) 82 azkena].

89 Ikusi 2.20 laukia, lehenengo osagaia, lehenengo proposamena


2.4.2. Ingurumen-ebaluazio estrategikoa

Ingurumen Ebaluazio Estrategikoa (IEE)Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren2001/42/EE Zuzentarauaren bidez onetsi zen, eta in-gurumenari buruzko egitamu eta programa batzueneraginen ebaluazioaren gainekoa90 da. Bi helburuditu: alde batetik, tresna hau berorren baliokiderik ezduten estatukideetan sartzea, eta, bestetik, prozedu-ra eta ebaluazio-irizpideak Europar Batasun osoanbateratzea. Zuzentaraua 2001eko uztailaren 21eansartu zen indarrean, eta, une horretatik aurrera, es-tatukideek 3 urteko epea izan zuten, antolamendu ju-ridiko nazionaletan aplikatzeko91.

Zuzentarau horren ondoreetarako, ingurumen-ebaluazio estrategia prozesu formalizatua, sistemati-koa eta ikuspegi orokorrekoa da, eta, horren bidez,egitamu edo programaren batek (edo horren aldake-tak) ingurumenean izan ditzakeen eraginak nahiz au-kerak ebaluatu nahi dira; izan ere, aurrerakuntza han-dia da ingurumena politika sektorialetan integratzea-ri dagokionez. Horren aplikazioak aukera emango duprograma-esparrua diseinatzeko aurrerapausoakemateko, eta hori garatuko edo zehaztuko dutenproiektuei, berriz, hondakinezko ingurumen-eragi-nak zuzentzeko edo ahalik eta gehien murrizteko bai-no ez zaie eskatuko.

IEEren berritasuna92, izan ere, programak egitu-ratzen dituzten proiektuek sor ditzaketen eraginakikertzea da. Horrela, tokiko eragin gehigarriak ezezik, lurraldeetan edo sektoreetan sortzeko modukoeragin sinergikoak eta globalak ere baloratu ahaldira, eta, batez ere, aintzat hartu behar dira ordezkoaukerak, ingurumenean sortzen duten eraginarenarabera.

Prebentzio-izaera duenez, IEEk ahalmen handiadauka ingurumen-alderdiak erabakiak hartzeko pro-zesuetan integratzeko. Azken batean, Politikak,Egitamuak eta Programak ebaluatzeko prozesua da,eta horren helburua, izatez ere, tresna horien inguru-men-ondorioak ekonomia- eta gizarte-alderdiekin ba-tera aintzat hartzea da, erabakiak hartzeko proze-suan.

IEEaren aplikazioa nahitaezkoa da, bestalde, ho-nako arlo hauetako proiektuen ondorengo garapene-rako esparrua osatzen duten egitamuen eta progra-men kasuan: nekazaritza, basozaintza, arrantza,energia, industria, garraioak, hondakinen kudeaketa,baliabide hidrikoen kudeaketa, telekomunikazioak,turismoa, hirigintza-planifikazioa eta lurraldearenantolamendua93.

Era berean, habitat naturalen gaineko eraginasor dezaketen egitamuen eta planen kasuan ere de-rrigorrezkoa da94.

Aldiz, honako honen inguruko egitamuei eta pro-gramei ez zaie ebaluazio hori egingo: nazio-defentsa,larrialdi zibileko egoerak, aurrekontu nahiz finantza-koak, 2000-2006ko egiturazko programazio-aldian ja-sotakoak, eta, azkenik, Nekazaritza Orientazioko etaBermeko Europako Fondoaren bidez (NOBEF) finan-tzaturiko landa-garapenekoak (2000-2006 eta 2000-2007 aldietan).

Ebaluazioa nahitaez behar ez duten kasuak ereezartzen dira. Hain zuzen ere, eremu txikietako (toki-eskala) lurzoru-erabilerak zehazten duten egitamuaketa programak dira, edo egitamuen eta programenaldaketa txikiak, baita garrantzitsuak ez diren eraginbatzuk ere.

55


90 http://europa.eu.int/comm/environment/eia/full-legal-text/0142_es.pdf91 Zenbait estatu lehendik ere aplikatzen zuten ebaluazio mota hori, euren planifikazio-prozesuetan (adibidez, Herbehereak,

Danimarka edo Suedia). Euskal Autonomia Erkidegoak mekanismo baliokidea onetsi du, uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuaren bidez, etadekretu horrek ingurumen-eraginaren baterako ebaluazioaren prozedura arautu du.

92 Ingurumen Eraginaren Ebaluazioaren kasuan ez bezala, horrek banakako proiektuetan jarduten baitu.93 Hau da, 1985eko ekainaren 27ko Kontseiluaren 85/337/EEE Zuzentarauko I. eta II. eranskinetan jasotakoak: proiektu publiko eta

pribatu batzuek ingurumenean dituzten eraginen ebaluazioari buruzko Zuzentaraua.94 92/43/EEE Zuzentarauko 6. eta 7. artikuluen araberako ebaluazioa behar dutenak: habitat naturalak eta basoko flora nahiz fauna

kontserbatzeari buruzko Zuzentaraua (Habitaten Zuzentaraua).


2.4.3.Eraginaren ebaluazioa

Europako Araudiko eragina ebaluatzeko prozedu-rak jatorri bikoitza dauka:

Alde batetik, jarduketa politikoaren koherentziahobetu behar izatearen ondoriozkoa da(Iraunkortasunaren Europako Estrategiako 1. osagai-ko lehenengo proposamena); horren barruan, neurri-tzat, Europar Batasunean egindako proposamen poli-tikoen iraunkortasunaren eraginaren ebaluazioakegin beharra jasotzen zen. Betebehar hori berariazjasota gelditu zen Göteborgeko 2001eko EuropakoKontseiluaren ondorioetan:

«Batzordeak, arauketa hobetzeko ekintza-egita-muaren barruan (…), mekanismo egokiak jasokoditu, proposamen politiko garrantzitsu guztietaniraunkortasunaren gaineko eraginaren ebalua-zioa jasotzea bermatzeko, eta ebaluazio horretan

aintzat hartuko dira ekonomiaren, gizartearen eta in-gurumenaren arloko balizko ondorioak95.»

Bestalde, agindu horren ondorioz, Batasunarenarauzko jarduera hobetzeko konpromisoak eratu dira96,Laekeneko Kontseiluan hartutakoak; horien barruan,legeria berri guztien eragina ebaluatzeko mekanismointegratua ezarri beharra jasotzen zen, eta mekanismohorrek ordura arteko prozedura partzialak (generokoa,ETEetakoa, etab.) ordeztu behar zituen.

EBren arauketa-esparrua hobetzeko eta sinplifika-tzeko mekanismoen ondorengo garapenaren ondorioz,2002an Arauketa-esparrua sinplifikatzea eta hobe-tzea97 izeneko ekintza-egitamua sortu zen; horren neu-rrien artean, eraginaren ebaluazioa sartzen da, eta horiurte horrexetan garatu zen, Eraginaren Ebaluazioa98

Jakinarazpenean. Integrazio-prozesu horretan, prozedu-rak galdu egin du izenondo kalifikatzailea99...

56


95 Presidentziaren ondorioak. Göteborgeko Europako Kontseilua, 2001eko 15a eta 26.96 Batasuneko legegintza-prozesua hobetzeari loturiko konpromisoen multzoa, batez ere, Batzordeak Europako Gobernantzari buruz

idatzitako Liburu Zurian oinarrituz hartu zen, baita Laekeneko Kontseiluan aurkezturiko zenbait agiritan oinarrituz ere: MandelkernTaldearen Txostena, administrazio-sinplifikazioari buruzkoa (14654/01); Batzordearen Arauketa-esparrua sinplifikatzea eta hobetzea jaki-narazpena (15225/01); Batzordearen Hobeto legislatu, 2001 txostena (15181/01).

97 COM(2002) 27898 COM(2002)276 azkena, 2002ko ekainaren 5ekoa. Jakinarazpen honen eranskinean, eraginaren ebaluazioaren osagai nagusiak ai-

patzen dira. 99 Bestalde, Merkataritza Zuzendaritza Nagusiak Iraunkortasunari buruzko Eraginaren Ebaluaziorako metodologia garatu du, eta hori

nazioarteko hitzarmen eta negoziazio guztietan aplikatzen du, bere merkataritza-politikaren zatitzat.

2. IRUDIA. INGURUMEN-EBALUAZIO ESTRATEGIKOA

POLITIKAK

EGITAMUAK

PROGRAMAK

PROIEKTUAK

ING

URU

MEN

EB

ALU

AZI

OES

TRAT

EGIK

OA

IEE


Jakinarazpenean, Batzordeak metodo integratuberria ezartzen du eragina ebaluatzeko; gainera, era-gina ebaluatzeko prozesua nola aplikatuko den azal-tzen du, ekimen garrantzitsu guztiei dagokienez,hau da, urteroko estrategian edo, geroago,Batzordearen lan-programan aurkezten direnetan.

Eraginaren Ebaluaziorako prozedurarenhelburuak

Eraginaren Ebaluazioa, izan ere, politikak gara-tzeko prozesuaren kalitatea eta koherentzia hobetze-ko tresna da; horrela, lagungarria da legegintza-in-guru eraginkorra eta emankorra sortzeko, baitaEuropar Batasunak Garapen Iraunkorrerako duenEstrategia koherentzia handiagoarekin aplikatzekoere. Horrenbestez, agintari publikoen esku-har-tzearen balizko ondorioen azterketa sistemati-korako prozesua da.

Eraginaren ebaluazioak, bestalde, proposaturikopolitiken ondorio positiboak eta negatiboak identifi-katu behar ditu, eta, horrela, helburuak lortzeko be-har diren konpromisoak zentzuz identifikatzea ahalbi-detu behar du. Eraginaren ebaluazioak ez ditu betierabateko ondorioak edo gomendioak sortzen, bainaekarpen garrantzitsua egiten du, erabakien arduradu-nei euren aukera politikoen ondorioei buruzko infor-mazioa ematen baitie.

Eraginaren Ebaluazioaren ezaugarriak

Eragina ebaluatzeko metodoaren barruan, tresnabakarrean, proposamen baten zuzeneko eta zeharka-ko ondorioei loturiko ebaluazio sektorial guztiak sar-tzen dira; oraingo egoeran ez da halakorik egiten,ebaluazio partzialak eta sektorialak egiten baitira.Horrela, oinarrizko puntuen multzoa, gutxieneko az-terketa-arauak eta informe komuneko formatua100

eskaintzen du, eta nahiko malgua da Batzordearen

politiken arteko desberdintasunetara egokitzeko etajarduketa-sektore guztien egoera bereziak kontuanhartzeko.

Aurrekontu-ebaluazioaren kasuan ez bezala101

(ex-ante), hori gehienbat errentagarritasun ekonomi-koan oinarritzen baita, hau da, kostuaren eta eragin-kortasunaren arteko loturan (gastuak eragiten dituz-ten programen eta ekintzen proposamen guztienEuropako aurrekonturako), eraginaren ebaluazioa po-litiketan oinarritzen da, eta ondo aztertzen du ea pro-posamen politiko nagusien eragina iraunkorra deneta «arauketa-esparrua hobetzea» deritzon ideiarenbarruko printzipioak islatzen dituen.

Metodologia orokorra

Eraginaren ebaluazio berria aplikatzeko jarraibi-de teknikoak102 2002ko urrian egokitu ziren, eta bietapatan aplikatzen dira:

1. Aurretiazko ebaluazioa

Aurretiazko ebaluazioak multzoko lehenengoikuspegia ematen du identifikaturiko arazoei, egondaitezkeen aukerei eta eraginpeko sektoreei buruz.Ebaluazio osoa jaso behar duten proposamenak ze-hazteko iragazkia da.

• Prozesua, bestalde, honako puntu hauek dituenakta laburrarekin ixten da:

• Arazoa, helburuak eta lortu beharreko emaitzaidentifikatzea;

• Helburua lortzeko jarduketa-erabilgarri nagusiakidentifikatzea, proportzionaltasuna eta subsidia-riotasuna aintzat hartuta; halaber, aurreikusitakoeragina aldez aurretik adierazi;

Hasitako eta aurreikusitako (alderdi interesatuenkontsultak, ikerketak) prestakuntza-lanak azaldu, eta

57


100 Impact Assessment in the Commission. Internal guidelines on the new impact assessment procedure. Developed for theCommission services. 2002.

101 Nolanahi ere, Finantza Araudiaren arabera, derrigorrezkoa da ex-ante ebaluazioak egitea, aurrekontuaren konturako gastuak era-giten dituzten proposamen guztiei dagokienez.

102 Impact Assessment in the Commission. Guidelines. 2002


eraginaren ebaluazio handiagoa behar izatea ala be-har ez izatea adierazi.

2. Eraginaren ebaluazio zabalagoa

Eraginaren ebaluazio zabalagoaren helburua,izan ere, ekonomiaren, gizartearen eta ingurumena-ren gaineko balizko eraginak sakonago aztertzea da,eta , beraz, alderdi interesatuei eta aditu eskuduneikontsulta egitea, kontsulta-prozedurari buruzkoJakinarazteko jarraibideetan ezarritako arauen ara-bera. Kontsulta-prozesuak, halaber, alderdi zabala-goei buruzko eztabaida ahalbidetu behar du; esatebaterako, alderdi etikoei eta politikoei buruzkoa.Kontsulta horren emaitzak eraginaren ebaluazioariburuzko txostenean jasoko dira.

Aurretiazko ebaluazioaren aktan oinarrituz,Batzordeak, urteroko estrategia politikoaren espa-rruan edo, askoz jota, hurrengo urterako duen lan-programaren barruan, eraginaren ebaluazio zaba-lagoa behar duten proposamenak erabakiko ditu,besteak beste honako irizpide hauek aintzat hartuta:

• proposamenak sektore jakinen batean edo batzue-tan izango ote duen eragina, ekonomiaren, inguru-menaren edo gizartearen arloan, eta ea alderdi in-teresatu nagusientzat eragin handirik izango duen;

• ea proposamenak sektore batean edo batzuetanpolitika nabarmen berriztatzen duen.

Eraginaren ebaluazio zabalagoak beharrezko in-formazio osagarri guztia izan behar du funtsezko gal-derei erantzuteko103, eta gutxienez honako hau argi-tu beharko du:

• politikaren edo proposamenaren helburua; balioerantsi komunitarioa zein izango den;

• politikaren edo proposamenaren helburu nagusia;

• helburu hori lortzeko dauden aukera politiko nagu-siak;

• aukera desberdinetan aurreikusitako eragin positi-boak eta negatiboak;

• politikaren edo proposamenaren emaitzak eta era-ginak nola kontrolatu eta ebaluatu ahal diren;

Eraginaren ebaluaziorako prozedura berria 2004tikaurrera aplikatuko da erabat. Aldez aurreko eraginarenebaluazioan104 eta 2004rako lehentasunetan oinarri-tuz, Batzordeak105 eraginaren ebaluazio zabalagoazein proposamenek behar duten erabaki du.

2004aren amaieran, Batzordearen Zerbitzuek106

prozedura zabalagoa egitearen emaitzak ebaluatu zi-tuzten, eta horiek hobetzeko lan-ildoa ezarri zen; ho-rren ondorioz, jakinarazpen bat107 eta ebaluazio-gidabatzuk108 sortu dira, aurrekoen ordez.

Prozeduran honako pauso hauek ematen dira:

• Gaia edo arazoa aztertzea, horren zergatiak, eragi-na norengan duen eta EBren maila horretarakoegokia den, subsidiarietate printzipioa aintzat har-tuta;

• Arazoaren tratamenduan oinarrizko helburu batzukzehaztea, eta horiek EBren politikekin eta estrate-giekin (adibidez, garapen iraunkorra eta Lisboakoestrategia) koherenteak direla segurtatzea;

• Helburuak lortzeko egon daitezkeen aukerakegiaztatzea, EBren mailan ez jarduteko aukera betiplanteatzen dela segurtatuz, eta arautzeko besteaukera batzuk aztertzea;

• Aukera bakoitzak gizartean, ekonomian eta in-gurumenean sor ditzakeen eragin positiboak eta

58


103 Eraginaren ebaluazio zabalagoak eraginaren ebaluaziorako jarraibide teknikoak eta jakinarazpen honetako 2. eranskinean azal-dutako metodo orokorra beteko ditu.

104 Background Document. Preliminary Impact Assessments European Commission Legislative and Work Programme 2004 105 COM(2003)645 Jakinarazpenak 2004rako legegintza- eta lan-programaren esparrua ezartzen du. Lehentasun politikoak aurreko

urtekoen berberak dira: Batasuna handitzea, egonkortasuna eta garapen iraunkorra. Proposamenen zerrenda eranskinean dago. 106 Next steps - In support of competitiveness and sustainable development» SEC(2004)1377, 2004ko urriaren 21ekoa.107 Better regulation for Growth and Jobs in the European Union» COM(2005)97, 2005eko martxoaren 16koa.108 SEC(2005)791 eranskinak.


negatiboak ebaluatzea; azterketa horretan kontuanhartuko dira EBtik kanpo sorturiko eraginak ere;

• Eragina aztertu ondoren, aukera guztiak konpara-tzea, horiek hierarkizatu ahal diren ikusteko, eta«lehentasunezko» aukera zehaztea.

Jarraibide berrien arabera, lehenengoz, eragina-ren ebaluazioari buruzko txostenak idatzi behar dira,baldin eta, segurutik ebaluazioaren beraren eraginez,proposamenarekin ez jarraitzea erabakitzen bada.

Alderdi interesatu guztiei kontsulta egiteko bal-dintzak, halaber, balizko eraginen lauki osoa egiteabermatzen du.

2003tik 2005eko ekainera, eraginaren 70 ebalua-zio inguru egin dira.

2.5. Integrazio horizontaleko eta bertikalekoprozedurak

Politiken integrazioa lortzeko helburua oso kome-nigarria da, baina guztiz zaila da hori lortzea, batez ereespezializazio-esparruetan oinarrituriko kudeaketa-kultura batean oinarrituz gero. Espezializazioak hobariargiak eskaintzen ditu, baina zatikatzea eta bereizteaere eragiten ditu, eta gizarte-fenomeno berari buruzkoikuspegi eta hizkuntza oso desberdinak sortzen ditu.

Beraz, integrazioa prozesu zaila da, eta ez da ba-tere ohikoa, ez maila horizontalean (sailen, sektore-en edo herrien arteko integrazioa) eta ez bertikalean(gobernu mailen arteko integrazioa: tokikoa, eskual-dekoa, naziokoa eta nazioz gaindikoa). Integraziobertikala garrantzitsua da erabakitzeko prozesua ad-ministrazioko maila desberdinetan banatuta dagoe-nean. Erabateko integraziorako, bi prozesu motak be-har dira: sektore beraren barruko sakontze bertikalaeta beste sektore batzuekiko lankidetza.

Integrazio horizontaleko prozesuak

Politika horizontalen integrazioari egindako lehe-nengo hurbilketan (1993tik 1997ra bitartean),

Europako Batzordeak antolamendu mailako berri-kuntzak eta prozedura berriak iradoki zituen.Antolamendu-aldaketen estrategiak IngurumenZuzendaritza indartzea sustatu zuen, eta lotura an-bientalistak izendatzea, Europako gainerakoZuzendaritzetan, jarduera sektorialak monitorizatze-ko. Integrazio mota horren adibiderik onenakNekazaritza eta Garraio Sailetan egon ziren. Hain zu-zen ere, laneko talde mistoak sortu ziren, eta horiekfiskaltzari eta Europaz gaindiko sareei loturiko gaie-tan egin zuten lan, bertan interes-konbergentzia han-dia baitzegoen (trafikoaren eraginezko kutsadura etaitotzea murriztu, garraioa beste modu batzuetara le-kualdatuz). Prezio eraginkorrei eta bidezkoei buruzkoLiburu Berdea lankidetza horren ondoriozkoa da109.

Lankidetza hori nabarmendu egin zen,Partnership for integration BatzordearenJakinarazpena argitaratu eta Cardiffeko prozesuaabiatu zenean, eta TERM programa (Transport andEnvironment Report Mechanism) lankidetza-adibidebikaintzat hartzen da (best practice), arazoak azter-tzeko eta horien jarraipena egiteko sistemaren ezar-kuntzan. Integrazio horizontaleko prozesua ere eman-korra izan zen, nekazaritza-politika berritzeko, etahori herrikideetako egiturazko aldaketek eragin zuten(adibidez, Nekazaritza Ministerioa Alemaniako ber-deen esku gelditzea).

Adituek diotenez110, sailen arteko koordinazioemankorra egoteko, baldintza batzuk bete behar dira;esate baterako, honako hauek:

• Ingurumeneko eta garapen iraunkorreko zeharkakohelburuak ezartzen dituzten lege-xedapenak(Europako hitzarmenen konstituzio-agindua gehie-neko lege-babesaren adibidea da).

• Epe luzerako garapen iraunkorreko estrategia (hel-buruen eta apurka-apurkako aurrerakuntzen egute-gia ere barne), gehieneko agintaritza betearazlea-ren agindu eta babes argiarekin).

• Koordinazio globalaren ardura duen talde berezia-ren izendapena, eta integrazio-prozesuen inple-mentazioa eta ikuskapena.

59


109 Arrakasta laburra: Garraioko Liburu Zuria ez zen bi Sailen arteko lankidetzatik sortu.110 Hey (2002), Lafferty/Hovden (2002), Schepelmann et. al (2000)


• Aurrerakuntzen monitorizazioa (jarraipena), helburueieta xedeei dagokienez, bai maila sektorialean eta baiorokorrean; monitorizazio hori aditu talde batek edotagobernu-agentzia independente batek egin behar du.

• Gatazkak konpontzeko eta bitartekaritzako meka-nismoen ezarkuntza.

• Baterako lan taldeen sorkuntza, gairik garrantzi-tsuenetarako, arduraldi espezifikoekin, eta taldeenbarruko partaidetza euren ohiko jarduerarako lan-zama gehigarria izan barik.

• Ingurumeneko sailen edo agentzien barruan unita-teak ezartzea; horiek gaitasun eta baliabide nahi-ko izango dituzte, beste Sailek egindako laguntza-eskabideei erantzun egokia emateko, eta legezkoagintea izango duten sailen jarduerak monitoriza-tzeko, komentatzeko eta zuzentzeko.

• Agintaritza nagusiaren (esaterako, GobernukoPresidentzia) eta ministerio-agintaritzaren (adibi-dez, arloko ministroa) helburuen adostasunari bu-ruzko baterako pronuntziamendua, erabakiei etaondorioei dagokienez (arduradun sektorialei), xe-deetan egon daitezkeen ez-egokitzapenak sinkro-nizatzeko eta urritzeko.

Horiexek dira oinarrizko baldintzak. Hala ere, az-ken batean, arrakasta elkarren interesak onartzeareneta horiek betetzeko egiten diren ahaleginen arabe-rakoa izango da, batez ere.

Integrazio bertikaleko prozesuak

Integrazio bertikala sailen arteko lankidetzarenemaitza da; horri dagokionez, funtzio anitzeko minis-terio bateko maila desberdinek helburu komunakadostu eta horren araberako politikak aplikatzen di-tuzte. Sail batek ingurumen-helburuak onartzeakaditzera ematen du sektorea «ekologizatuta» dagoe-la, eta ingurumen-helburuak bere sektoreko ohikohelburuekin nahasten dituela. Horretarako, barne-buruzagitza handia behar da, bertako funtzionariobatzuk garrantzi urrikotzat har ditzaketen edo ezagu-tzen ez dituzten uretatik bideratzeko.

Ingurumen-integrazio bertikalerako baldintza po-sitiboen barruan honako hau sartzen da111:

• Sektoreko jardueren banaketa eta ezaugarriak ze-hatz azaltzen dituen maparen aldez aurreko pres-takuntza, ingurumenaren eta ekologiaren gainekoeragin nagusiak identifikatu ahal izateko.

• Aldaketako estrategia sektorial baten formulazioa,oinarrizko helburuak, xedeak eta egutegiak jasota.

• Eraginak, inplementazio-prozesua eta emaitzakmonitorizatzeko sistema baten garapena, jarduke-ten jarraipena eta ebaluazioa egiteko egutegi ze-hatzekin eta estrategia sektorialaren nahiz ekin-tza-egitamuaren aldian behingo ikuskapenekin.

• Ingurumeneko interes taldeen inplikazioa, partai-detzako, gardentasuneko eta kontsulta goiztiarre-ko eskubideen bitartez.

• Eztabaida bertikalaren sustapena, gobernuz kan-poko eragileekin.

Mainstreaminga, autorregulazioa eta koordina-zio-metodo irekia

Europar Batasunak ingurumen-ikuspegiaren inte-grazioa eta autorregulazioa aukeratu du (mainstrea-ming).

Mainstreaming deritzona, batzuetan, zeharka-kotasuna dela esaten da, baina hori ez da horrela;hain zuzen ere, prozesu politikoak antolatu (berranto-latu), hobetu, garatu eta ebaluatzea eragiten du; ho-rrela, ikuspegi jakina (ingurumen-iraunkortasuna edogenero-berdintasuna, esate baterako) politika guztie-tan, maila guztietan eta etapa guztietan sartzen di-tuzte neurri politikoak hartzen dituzten eragileek.

Partnership for integration (1998) BatzordearenJakinarazpenak eta Gobernantzaren Liburu Zuriak(2000) autorregulazio sektoriala indartzeko jarraibi-deak adierazten dituzte. Ingurumena gainerako poli-tiketan integratzeko, hiru elementu jaso behar dituz-ten estrategia sektorialak erabili behar dira:

60


111 Hey (2002), Lafferty/Hovden (2002), Schepelmann et al. (2000)


• Estrategia inplementatuko duten eremuen identifi-kazioa.

• Sailaren ekimen nagusi guztien ingurumen-eragi-naren ebaluazioa.

• Erabakitzeko prozesuaren ebaluazioaren emaitzakaintzat hartzeko mekanismoak.

Edukiari dagokionez, estrategia sektorialek hau-xe jaso behar dute:

• Helburu estrategikoen formulazioa

• Jarraipenerako adierazleak

• Estrategiaren aldian behingo ikuskapenak

• Egutegiak

Cardiffeko Prozesuak ikuspegien integrazio ele-mentuak (mainstreaming) autorregulazioarekin kon-binatzen ditu, Europako Batzordeak euren integrazio-estrategiak lantzeko gonbita egiten baitie MinistroKontseilu sektorialei.

Kontuan hartu behar da integrazioa asmo oneaneta koordinazioan oinarritzen dela gehienbat, aginte-an eta kontrolean baino gehiago.

«Iraganean, sarritan, printzipio horizonta-lak ezartzeko ahaleginen ondorioz, burokra-zia eta mekanismo konplexuak zein nekezerabiltzeko modukoak sortu dira. Akats horiez litzateke errepikatu behar ingurumen-inte-grazioaren kasuan. Aukeratu beharreko pro-zedurak logikoak, praktikoak eta erakarga-rriak izan behar dira inplikatu guztientzat.Filosofia horixe nagusitu behar da agiri ho-netarako hurbilketetan».

(COM (1998) 333)

Gaur egun, autorregulazioari koordinazio-metodoireki esaten zaio. Alde onak eduki arren, zenbait eba-luaziok112 agerian jarri dute kasurik gehienetan ezduela emaitza onik eman: Kontseilu Sektorialek ezdiete kasurik egin Europako Kontseiluak emandakogomendioei. Interes sektorialak nagusitu egiten zaiz-

kie ingurumen-interesei, eta horien ikuspegia ez daSailaren ikuspegi nagusian integratzen. Mehatxu na-gusia, izan ere, integrazioa teorian soilik onartzekotaktikan dago, baina helburu tradizionalak aldatu ba-rik; hori, sarritan, ekimen anekdotikoak aurkezteare-kin konbinatzen da, eta horiek ez dute eraginik sek-torerako jarduketa garrantzitsuetan.

Horrenbestez, Cardiffeko prozesua mundu maila-ko ekimen eredugarria da, baina kontraesan nabariajarri du agerian adierazpenen eta lorturiko errealita-teen artean.

2.6.Garapen iraunkorreko Europakoestrategiaren jarraipenerako adierazleak

Iraunkortasunari buruzko adierazlesozioekonomikoak

Iraunkortasun-adierazleen helburua, izan ere,Garapen Iraunkorreko Europako Estrategiaren (GIEE)ezarkuntzan egon den aurrerakuntza ebaluatzea da.

Adierazle horien zehaztapenaren abiapuntuaLisboako (2000) Europako Kontseilua izan zen; bertanonarturikoaren arabera, beharrezkoa zen adierazita-ko helburuetan izandako aurrerakuntzak eztabaida-tzea eta ebaluatzea, denen artean adosturiko egitu-razko adierazleetan oinarrituz. Horretarako,Batzordeari prozesuei buruzko urteroko laburpen-txostena egiteko eskatu zitzaion; txosten hori enple-guari, berrikuntzari, ekonomia-berriztapenari eta gi-zarte-kohesioari buruz erabaki beharreko egiturazkoadierazleetan oinarritu behar zen. Eskabide horretanez zen ingurumen-adierazlerik aipatzen.

Halaber, Santa María da Feirako EuropakoKontseiluan113 (urte horrexetako ekainean),Batzordeari eskabidea egin zitzaion lan hori hona-ko honen bidez prestatzen hasteko: irailarenamaierarako, adierazleetarako eta erreferentzieta-rako proposaturiko planteamenduari buruzko txos-tena aurkeztea, (…) hori udaberriko Europako

61


112 Fergusson et at. (2001), Kraemer (2001), Schepelmann (2000). 113 Santa María da Feirako Europako Kontseilua (2000ko ekainaren 19a eta 20a). Presidentziaren ondorioak.


Batzordeari aurkeztu beharreko laburpen-txostene-an erabiltzeko.

Batzordeak Portugalen presidentziapean eginda-ko Europako Kontseiluen eskabideari emandakoerantzuna, izan ere, Egiturazko AdierazleenBatzordearen Jakinarazpena114 (2000ko iraila) izanzen. Jakinarazpen horrek funtsezko adierazle batzukproposatzen zituen, hurrengo urteko martxoanStockholmeko Europako Batzordean aurkeztekoa zenlaburpen-txostenean jaso beharrekoak.

Jakinarazpen horretan, adierazleak hautatzekoprozesua gidatu zuten funtsezko printzipioak adierazieta, horien artean, funtsezkoak identifikatu ziren, ba-koitzaren interpretazioa eginez eta garrantzia azal-duz. Guztira 32 adierazle ziren, honako gai edo arlohauei lotuta:

• egoera ekonomiko orokorra,

• enplegua,

• berrikuntza eta ikerketa,

• berriztapen ekonomikoak,

• gizarte-kohesioa.

Ingurumenaren arloko kezkak politika ekonomi-koetan integratzea Batasunean guztiz barneratutaegon arren, egiturazko adierazleak aukeratzeko ze-hazturiko gaikako arloetan, Udaberriko EuropakoKontseiluan aurkeztu beharrekoetan, ez zen inguru-men-aldagaia jasotzen; hain zuzen ere, ekonomia-eta gizarte-alderdietan oinarritzen ziren, Lisboanadierazitakoaren arabera115.

Horretarako, Nizan 2000ko abenduan egindakoEuropako Kontseiluak, ekonomia- eta gizarte-alder-

dietara bideratuta egon arren, hauxe gogorarazizuen116, ondorioetako 50. puntuan:

«Lisboak arrakasta handiz integratu zi-tuen ekonomia- eta gizarte-alderdiak.Garapen iraunkorreko estrategiak, inguru-men-dimentsioa ere barne (ekaineanGöteborgeko Europako Kontseiluan egokitu-ko dena), osatu eta garatu egingo duLisboako estrategiaren arabera onarturikokonpromiso politikoa. Udaberriko urterokoEuropako Kontseiluan, garapen iraunkorra-ren dimentsio guztiak ikuskatu behar dira».

Ingurumen Adierazleen Integrazioa

2001eko ekainean Garapen IraunkorrekoEuropako Estrategia aukeratu ondoren, ageriangelditu zen ingurumen-iraunkortasunaren arloko au-rrerakuntzak ere neurtzen zituzten adierazleak beharzirela, garapen iraunkorreko estrategiaren barrukohiru dimentsioak adierazleen kopuruan eta aniztasu-nean ondo islatzeko.

Laekeneko Europako Kontseiluan (2001eko aben-dua), garapen iraunkorreko 7 ingurumen-adierazle na-gusiren zerrenda aurkeztu zen117, eta, horrela, egitu-razko adierazleak 42ra iritsi ziren, laburpen-txostenaosatzen duten gaikako sei arlotan banatuta118; azkenhori, berriz, Udaberriko Europako bigarren Kontseiluanaurkeztu zen, Bartzelonan 2002ko martxoan119.

Udaberriko hirugarren txosteneko funtsezko me-zuak euskarritzeko balio behar zuten adierazleen ze-rrenda-proposamenenak120 (Batzordearen proposa-mena) aldaketa gutxi izan zituen, nolabaiteko jarrai-

62


114 COM(2000)594 azkena, 2000-09-27koa.115 Lehen esan dugunez, Lisboan kezka estrategiko guztia hazkundean eta enpleguan oinarritu zen, ingurumen-alderdiak integratze-

ko iraunkortasun-estrategia lantzeko eskabidea egon arren. 116 Nizako Europako Kontseilua (2000ko abenduaren 7-10a). Presidentziaren ondorioak. 117 14589/01 agiria 118 Batzordeak Bartzelonako udaberriko Europako Kontseiluari egindako Jakinarazpena: «Lisboako estrategia – Aldaketa gauzatu»

(Laburpen-txostena) [5654/02 agiria]; Batzordeko Zerbitzuen 2. lan-agiria, laburpen-txostenari laguntza emateko [agiriak 5654/02 ADD 1 +REV 1 + ADD 2]

119 COM(2001)619 azkena, 2001-10-30ekoa120 COM(2003)5 azkena, 2003-04-3koa


tasuna bermatu ahal izateko, hori funtsezkoa bai-tzen urte bakoitzean helburuen gauzapenean eginda-ko aurrerakuntzak baloratzeko121; horrenbestez,2003ko Udaberriko txostenak egiturazko 42 adieraz-lerekin jarraitu zuen122.

2004ko Udaberriko Kontseilurako EgiturazkoAdierazleak

Hala eta guztiz ere, egiturazko adierazleek ema-ten duten irudia sinplifikatzeko, Batzordeak 2003kourriko Jakinarazpena123 egin zuen, eta, bertan, egi-turazko hamalau adierazleko zerrenda mugatuaproposatu zuen, 2004ko Udaberriko hurrengoTxostenetarako Batzordearen arabera, adierazleenzerrenda mugatua proposatzeko arrazoiak honakohauek dira:

• Lehenengo eta behin, adierazleen zerrenda muga-tua edukita, errazago aurkezten da estatukideenegoeraren panorama argia, Lisboako helburu na-gusiei dagokienez. Adierazle kopuru txikiagoa era-biliz, gainera, eratxikipen-bidean dauden herriennahiz hautagaiak diren herrien estaldura hobealortzen da, eta errazago aurkezten da mailei eta bi-lakaerari buruzko informazioa.

• Bigarrenez, adierazleen zerrenda mugatuaren ba-rruan erraz ulertzeko moduko adierazle ezagu-nak sartzen dira.

• Hirugarrenez, adierazleen zerrenda mugatuak lo-gika argiagoa jarraitzen du. Horrela, egiturazkoadierazleen bidez egindako aurrerakuntzen eba-luazioan oinarrituriko mezu politikoek oinarri irmo-agoa izango dute.

• Laugarrenez, hiru urtez behin aukeratzen den adie-razle-zerrenda, izan ere, Politika EkonomikoarenJarraibide orokorrei, Enplegurako Jarraibideei etabarne-merkatuko Estrategiari aplikaturiko proze-

dura sinplifikatuaren araberakoa da.Malgutasunik ez galtzeko, hamalau adierazleenzerrenda egiturazko adierazleei buruzko datu-ba-searekin osatuko da, eta, beharrezkoa izanez gero,prozesu politiko sinplifikatuetan erabilitako adie-razlerik zehatzenekin ere bai.

• Azkenik, zerrendaren egonkortasuna segurtatzeko,hiru urtez behin soilik ikuskatuko da. Egiturazko pa-rametroen bilakaera apurka-apurkakoa denez, etaadierazle batzuk Lisboako estrategiako funtsezkohelburuak direla aintzat hartuta, ez da komeni ze-rrenda urtero ikuskatzea. Bestalde, malgutasun han-diagoa egongo da egiturazko adierazleei buruzkodatu-basean adierazle berriak sartzeko.

Egiturazko adierazleen zerrenda kopuruaren al-detik nabarmen murriztu arren, Batzordeak onartuegiten du jendeak kontsultatzeko moduko datu-baseeta Interneteko gune bat (Eurostat) behar direla; ber-tan, egiturazko adierazleen zerrenda luzeagoa egon-go da, adierazleen zerrenda mugatua osatzeko.Horrela, 2003ko egiturazko 42 adierazleren zerrenda(bereizketak eta azpiadierazleak aintzat hartuta 107adierazle) mantendu egingo da Eurostaten124 datu-base batean eta egiturazko adierazleen Internetekogune batean125. Datu-basea Batzordeak udaberrikotxostena egiteko erabiliko duen estatistika-tresnaizango da, baina informe horretarako estatistika-es-parru nagusia zerrenda mugatua izango da.

2.7. Garapen iraunkorreko Europakoestrategiaren aplikazioaren etaikuskapenaren ebaluazioa

Lisboako eta Göteburgeko estrategien aplikazio-aren emaitzak uste baino urriagoak izan dira.Europako eta nazioarteko inguruan aldaketa batzukegon dira:

63


121 COM(2002)551 azkena, 2002-10-16koa122 Adierazleen multzoa Batzordearen zerbitzuen agirian jasota dago: SEC(2003) 25, 2003-1-14. Egiturazko adierazleak Eurostaten

weben ere jasotzen dira, eta, bertan, groso modo gaurkotzen dira, hilabete bakoitzaren erdialdean, Udaberriko Txostenarekin batera.123 COM(2003)585 azkena, 03-10-8.124 Eurostaten New Cronos datu-basean sartzeko, honako honekin jarri behar da harremanetan: [email protected]. 125 http://europa.eu.int/comm/eurostat/structuralindicators


• Europar Batasunak 25 kide ditu eta EuropakoKonstituzioa krisian dago.

• Zaurgarritasun-sentimendu gero eta handiagoadago, nazioarteko gatazken eta nazioarteko terro-rismoaren, hondamen naturalen eta osasun-alar-men ondorioz.

• Nazioarteko gailurren (Johannesburg, Doha,Monterrey eta Milurtekoaren Adierazpena) eragi-nezko nazioarteko konpromisoak betetzeko, ahale-gin handiak egin behar dira.

• Industria-potentzia berrien (Txina, Brasil, India) sa-rrera eragin dezakeen globalizazio eta deslokaliza-zio gero eta handiagoa.

• Europako eta munduko ingurumen-arazoek txarre-ra egin dute; biodibertsitatearen, baliabide natura-len eta aldaketa klimatikoaren gaineko presio han-diagoa dago.

• Gizarte-desoreka iraunkorrak eta pobrezia, baita biz-tanleria gero eta zaharragoa izatearen arazoa ere.

Aldaketa horien ondorioz, dinamika nahasia sor-tu da; horrela, lehentasun berriak sartu eta nabar-men geldiarazi dira Europa eraikitzeko prozesuak, etabi estrategia horiek halako prozesuen osagai ga-rrantzitsuak dira.

Lisboako estrategia

Lisboako Estrategia abiatu eta bost urte igaro on-doren, adituek aho batez esan dute emaitzak ez direlaonak, baldin eta Europar Batasunaren eta horren merka-taritza-bazkideen hazkunde-ahalmenaren arteko desber-dintasunetan oinarrituz neurtzen badira. Proposaturikoegiturazko berrikuntzak oso apurka-apurka sartzen aridira, eta horrek zalantzan jarri du Estrategiaren bizirau-pena bera ere, hortaz, 2005eko martxoko eta ekainekoEuropako Kontseiluek suspertze126 berria aldarrikatuzuten, eta hazkundearen eta enpleguaren helburuak na-barmendu zituzten, ezagupena, berrikuntza eta giza ka-pitalaren aprobetxamendua erabiliz.

64


126 Batzordearen agiriaren izenburua adierazgarria da: Hazkundearen eta enpleguaren alde elkarrekin lanean: LisboakoEstrategiarako hasiera berria.

2.21. LAUKIA 2004KO UDABERRIKO TXOSTENEKO EGITURAZKO ADIERAZLEAK

I. ardatza:• BPG per capita

II. ardatza:• Laneko produktibitatea• Enplegu-tasa• Langilerik zaharrenen enplegu-tasa

III. ardatza:• Gastua GGBBetan (gastu publikoa hezkuntzan)• Gastua I+G deritzonean• Gastua IKTetan

IV. ardatza:• Integrazioa finantza-merkatuan (interes-tasen konbergentzia)

V. ardatza:• Pobrezia-arriskuaren tasa• Iraupen luzeko langabezia• Eskualdeko enplegu-tasen barreiadura

VI. ardatza:• Negutegi-efektuko gasen isurpena• Ekonomiaren energia-intentsitatea• Garraioaren bolumena


Lisboan 2000n gertaturikoaren alderantziz, halaeta guztiz ere, suspertze horrekin batera, iraunkorta-sun integralaren mezua (ekonomiaren, gizarteareneta ingurumenaren arloko iraunkortasuna) indartzenduten berrespenak egin dira. Hain zuzen ere, aditzeraematen da Lisboako Estrategia garapen iraunkorrarentestuingururik zabalenean osatu behar dela.

2005eko ekainean, Batzordeak127 Hazkunderakoeta Enplegurako Jarraibide Integralak (2003-2008)onetsi zituen; horien barruan Politika EkonomikoarenOinarrizko Gida (Estrategiaren hiru dimentsioen al-derdi ekonomiko orokorra bermatzen duena) etaEnplegu Gidak sartzen ziren. Helburua politika ma-kroekonomikoak eta enplegukoak koordinatzea zen,24 jarraibideren inguruan; horietatik 11.ak soilik ai-patzen du ingurumen-helburu bat, hauxe proposatzenbaitu: «baliabideen erabilera iraunkorra sustatzeaeta ingurumen-babesaren eta hazkundearen artekosinergiak indartzea».

Göteborgeko Estrategia

Göteborgeko Estrategiari dagokionez, ageri-koa da, epe luzerako prozesuak direla onartu arren,detektaturiko arazo asko ez direla hobetu eta, gaine-ra, txarrera egiten ari direla, neurriak hartu badiraere. Bestalde, krisi energetikoek eta nazioartekomerkatuetako ezegonkortasun-episodio gero etaugariagoek gero eta argiago adierazten dute ener-gia-eredua aldatu egin behar dela, energia fosilenamaiera gero eta hurbilago dagoela eta oraingo pro-dukzio-moduak ez direla iraunkorrak.

Lehenago ere, ingurumenaren arloko SeigarrenEkintza Programaren ebaluazioari buruzkoJakinarazpenaren ondorioetan, aditzera eman zenahalegin handiagoak egin behar zirela EBren konpro-misoak betetzeko, ingurumenaren eta garapen iraun-korraren arloan. Ahalegin horiek honako honetan oi-narritu behar dira128:

65


127 Presidentziaren Ondorioak: Europako 2005eko ekainaren 18ko Kontseilua.128 COM (2003)745 azkena

2.22. LAUKIA. INGURUMENEKO VI. EKINTZA PROGRAMAKO GAIKAKO

ESTRATEGIEN GARAPENERAKO AURRERAPAUSOAK

Estrategia

1. Airearen kalitatea

2. Lurzoruaren babesa

3. Pestiziden erabilerairaunkorra

4. Itsas ingurunearenbabesa etakontserbazioa

5. Hondakinenbirziklapena etaprebentzioa

6. Baliabideen erabilerairaunkorra etakudeaketa

7. Hiri-ingurua

Egoera

Egiteko fasean.Aurreikuspena: 2005eko erdialderako

Egiteko fasean

Egiteko fasean. Aurreikuspena:2004ko hasierarako

Egiteko fasean.Aurreikuspena: 2004

Egiteko fasean.

Egiteko fasean.Aurreikuspena: 2004

Egiteko fasean

Garapena

Europarako Aire Garbia Programa (CAFE): Airearen kalitatearenaldeko gaikako estrategia baterantz - COM(2001) 245 azkena,2001eko maiatzaren 4koa

Lurzorua babesteko gaikako estrategia baterantz – COM(2002)179 azkena, 2002ko apirilaren 16koa

Pestiziden erabilera iraunkorrari buruzko gaikako estrategia ba-terantz - COM(2002) 349 azkena, 2002ko uztailaren 1ekoa

Itsas ingurunea babesteko eta kontserbatzeko estrategia bate-rantz - COM(2002) 539 azkena, 2002ko urriaren 2koa

Hondakinen birziklapenerako eta prebentziorako gaikako estrate-gia baterantz - COM(2003) 301 azkena, 2003ko maiatzaren 27koa

Baliabideen erabilera iraunkorra eta kudeaketa Baliabide natura-len erabilera iraunkorrerako gaikako estrategia baterantz -COM(2003) 572 azkena, 2003ko urriaren 1ekoa

Hiri-ingurua Hiri-inguruneari buruzko gaikako estrategia bate-rantz - COM(2004) 60 azkena

Iturria: COM(2003)745 azkena


• oraingo ingurumen-legeria ondo aplikatzen delasegurtatzea,

• koherentzia eta integrazio politikoa indartzea,

• barruan eta mundu osoan garapen iraunkorra sus-tatzen jarraitzea

• handitzean arrakasta lortzea, eta

• etorkizuneko ingurumen-politiketarako oinarri sen-doak ezartzea.

Seigarren Programan adierazitako helburuak be-tetzeko mailaren ikuspegitik begiratuta, aipaturikozazpi gaikako estrategien garapenaren egoera ondo-ko laukian laburbilduta dago.

2.8.Garapen Iraunkorreko EuropakoEstrategiaren ikuskapena

Göteborgen 2001ean sortutako GarapenIraunkorreko Europako Estrategiaren agirian bertanere, Europako Batzordearen agintaldi berri bakoitza-ren hasieran bera ikuskatzeko konpromisoa dago ja-sota. Barne-konpromiso horrekin batera, 2001eko es-trategia ikuskatu beharra indartzen duten beste fak-tore batzuk daude, eta horiek Europako Batzordeakazaldu ditu, Europako Kontseiluari eta Parlamentuariizenburu honekin egindako ikuskapenean: GarapenIraunkorrerako Europar Batasuneko Estra-tegiaren 2005eko Ikuskapena: LehenengoBalantzea eta Etorkizuneko Orientazioak, COM(2005) 37. Faktoreok honako hauek dira:

• joera ez-iraunkor batzuk larriagotzea, batezere baliabide naturalen, biodibertsitatearen etaklimaren gaineko presio gero eta handiagoa, baitadesoreken nahiz pobreziaren iraupena eta biztan-leria zahartzearen eraginezko ekonomia- zein gi-zarte-erronka gero eta nabariagoak ere;

• Europako emaitza ekonomiko urriak, lehiaki-deen presio berriekin batera; presio horiek globali-zazioak aurrera egitearen eta industria-herri be-rriak (adibidez, Txina, India eta Brasil) sortzearenondoriozkoak dira, horrek lehia ekonomiko handia-goa eta mundu osoko garapen iraunkorrean eragi-

na duten produkzio-egitura nazionalen balizko al-daketa sortzen baitu;

• nazioarteko konpromiso eta negoziazio be-rriak (Dohako programa MMEren garapenerako;Johannesburgeko Aplikazio Egitamua, CMDSanonetsitakoa; Monterreyko konpromisoak, garape-na finantzatzeari buruzkoak, eta MilurtekokoGarapenaren Helburuak); izan ere, mundu osokogarapen iraunkorrerako lagungarriak izan daitezke,eta, horiei erantzun egokia emateko, gehiago sus-tatu behar da aplikazio-lana;

• segurtasunari lotutako mehatxu berriak, esa-terako, terrorismoa (2001eko irailaren 11ko eta2004ko martxoaren 11ko atentatuak), hondamennaturalak (uholdeak) eta osasun-alarmak (SRAS);horren eraginez, zaurgarritasun-sentsazio gero etahandiagoa dago, eta, horri, gainera, delinkuentziaantolatuaren, ustelkeriaren eta arrazakeriaren aur-ka egin beharraren inguruko sentsibilizazio geroeta handiagoa gehitzen zaio;

• azkenik, Europar Batasuneko kide kopurua25era handitzea, estatukiderik gehienetan gara-pen iraunkorreko nazio-estrategiak zehaztea etatoki- nahiz eskualde-agintariak gero eta gehiagoinplikatzea.

2001eko testua, agiri berrian adierazitakoarenarabera, Garapen Iraunkorreko EuropakoEstrategiaren oinarritzat mantentzen da, eta horrenikuskapen osoa ez da 2011 baino lehenagorako au-rreikusten.

Europako Batzordeak aurrerakuntza batzuk onar-tu ditu, Garapen Iraunkorreko Estrategiaren aplika-zioan (2.23 laukia), baina baita premiazkoa eta iraun-korra den ekintza baten beharra ere, garapen iraun-korra mehatxupean jartzen duten faktoreei aurre egi-teko, eta arlo horretako jarduketa eraginkorra izate-ko formulak bilatu beharra ere bai.

Ikuskapen-prozesuak honako etapa hauek eginditu:

• 2003ko azaroan, Batzordeak arakatze-irizpena es-katu zion EBko Ekonomia eta Gizarte Kontseiluari,garapen iraunkorreko estrategiari buruz; irizpenhorretan, garapen iraunkorreko Europako estrate-

66



gia ikuskatzeko orientazio politiko nagusiei egin-dako ekarpena jaso behar zen.

2004ko apirilean emandako irizpen horretan,EEGK-k aditzera eman zuen EBren iraunkortasun-estrategia oso orokorra eta abstraktua zela, eta ezzituela argitzen arlo bakoitzean egin beharreko al-daketak, ezta epe luzerako politikak garaiko eko-nomian eta merkataritzan izango zituen ondorioakere. Horixe izan zen etorkizunean konpondu beha-rreko ezaugarrietariko bat.

EEGKren iritiz, hurrengo hamarkadotako helburupolitiko orokorra garapen iraunkorreko estrategiada, eta, horretarako, hauxe egin behar da:

– Ezarritako helburua lortzeko tresnak azaltzea,erantzukizunak, eskumenak eta eragiteko auke-rak argi zehaztuta.

– Epe luzeko helburuetarako bitarteko helburuakezartzea, horiek zein neurritan betetzen diren al-dian behin egiaztatu ahal izateko.

– Prozesuan arazoak sor ditzaketen faktoreei erre-paratzea.

– Arlo politiko guztiak iraunkortasun-irizpideetanoinarrituz aztertzen eta ebaluatzen direla ber-matzea.

• 2004an kontsulta publiko handia egin zen, gaiariburuzko iritziak jasotzeko; bi galdeketa egin ziren,bata orokorra, pertsona guztientzat, eta bestea ze-hatzagoa, gaia ezagutzen zuten pertsonentzat.

• 2005eko otsailean, Batzorde berriak 2001etikegindako aurrerakuntza guztiak jasotzen zituenlan-agiria aurkeztu (2.23 laukia) eta lehenengoJakinarazpena bidali zien Europako Kontseiluarinahiz Parlamentuari; bertan, estrategia ikuskatze-ko orientazioak zeuden jasota, eta hori EuropakoUdaberriko Kontseiluan eztabaidatu zen.

• Ekonomia eta Gizarte Batzordeak eragile interesa-tuen (stakeholdersak) bilera egin zuen, 2005ekoapirilean, eta, bertan, Europako Estrategia berrira-ko lehentasunezko gaiak proposatu ziren.

• Batzordeak Europako Kontseiluari eta Parlamen-tuari egindako bigarren Jakinarazpenean oinarri-

tuz, Europako 2005eko ekaineko KontseiluakEuropako garapen iraunkorrerako printzipio gida-riak jasotzen dituen adierazpena egin zuen.Bertan, ordura arte barreiatuta egondako plantea-mendu partzialak estrategietan eta agirietan inte-gratzeko asmo sendoa ikusten da.

• 2005eko abenduan, Europako Batzordeak jakina-razpen bat egin zien Europako Kontseiluari etaParlamentuari, garapen iraunkorrerako Estrategiaikuskatzeari buruz, eta, 2006ko ekainaren 15eaneta 16an, Europako Kontseiluak garapen iraunko-rrerako Estrategia ikuskatua hartu zuen EBrako.

Estrategia ikuskatua

Estrategia ikuskatuaren helburua ez da 2001ekoestrategia ordeztea, berori garatzea eta indartzeabaizik, garaiko joera ez-iraunkorrak hobeto zuzentze-ko eta eraginkortasun handiagoa lortu ahal izateko.

Ahalegin horretan, Estrategia ikuskatuak zehaz-tapen berriak egiten ditu EBk garapen iraunkorrare-kin duen konpromisoaren mugei buruz; gainera, ho-rren edukiei sustapen berria ematen die. Eduki ho-riek, 2001eko agirian, hiru ardatzen inguruan antola-turik daude:

• garapen iraunkorraren erronka nagusiak eta horieierantzuna emateko helburuak zein neurriak.

• garapen iraunkorrerako baldintzen sorrera euska-rritzen duten zeharkako neurriak eta proposame-nak.

• estrategiaren aplikazioa eta aurrerakuntzen azter-keta.

Horiek jaso egiten dira estrategia ikuskatuan,baina beste egitura batekin, elementu eta ikuspegiberrituak sartzeko.

EBren Konpromisoa Garapen Iraunkorrarekin

Estrategia ikuskatuak berretsi egiten du EBk ga-rapen iraunkor kontzeptuarekin duen konpromisoa;hain zuzen ere, Bruselan 2005ean egindako EuropakoKontseiluak aukeraturiko Garapen Iraunkorreko

67



68


2.23. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIAREN LORPENAK

A) ALDAKETAK POLITIKAK LANTZEKO MODUAN

1. Koherentzia handiagoa• Cardiffeko prozesuaren emaitza oso mugatua (politiken integrazioa)• Eraginen ebaluazio integraleko mekanismo berriaren sarrera, 2003an2. Koordinazio-metodo irekiaren garapenaTresna eraginkorra da jardun hobeak trukatzeko, eragile interesatuak mugiarazteko eta estatuak presionatzeko3. Prezio errealen ezarkuntza. Europako akordioak oso zailak dira arlo honetan, baina aurrerakuntzak ere egon dira; adibidez, Energia EzarkuntzakoZuzentaraua (2003) eta negutegi-gasen isurpenaren trukerako sistema (2005) aplikatuta4. Zientziaren eta teknologiaren arloko ikerketa. Ikerketako VI. Esparru Programan jasotako garapen iraunkorreko jarduerak5. Hiritarren mobilizazioa eta jakinarazpena: Hiritarrek parte hartzeko mekanismoak hobetzea: eragileei eta interes taldeei kontsulta egiteko estandarrak finkatzea;KESa sustatzea.

B) JOERA EZ-IRAUNKORRAK

C) INGURUMEN KONPROMISOEN NAZIOARTEKO DIMENTSIOA

1. Aldaketa klimatikoa eta energia garbiakKyotoko prozesua sustatzea. EB-15eko isurpenak %2,9an murriztea (2002). Isurpenak trukatzeko sistema. Eraginkortasunenergetikoari loturiko ekimen berria. Energia berriztagarriak sustatzea2. OsasunaGenoma-ikerketa finantzatzea; gaixotasun kutsagarriak garaiz detektatzeko sistema; substantzia kimikoak arautzeko es-parru berria proposatzea (REACH); elikadura-osasuneko Europako Agentzia (EFSA) eta Gaixotasun Infekziosoen Zentroa(EFSA) sortzea.3. Pobrezia eta gizarte-bazterkeriaArazo gero eta larriagoa, batez ere estatukide berriak sartu direnetik. Nazio-politiken koordinaziorako laguntza. Pobreziaezabatzeko partenariatu globaleko eskema berriaren barruko laguntzak, Dohan, Monterreyn eta Johannesburgen. 4. Zahartze demografikoaMendekotasun-tasaren goranzko joera. Lan-merkatutik irteteko adina 5 urtetan igotzeko helburua. Pentsioen nazio-sistemaksaneatzeko eta osasun-sistemak berritzeko prozesuetarako laguntzak5. Baliabide naturalen kudeaketaBiodibertsitatearen galera etengabea. Jarduketa positibotzat, aipatzekoak dira nekazaritza- nahiz arrantza-politikaren berrikuntza bateratua; Natura 2000Sarea; hondakin elektrikoei eta elektronikoei buruzko Zuzentaruak; produktu integraleko politikari buruzkoJakinarazpena; ingurumen-azpiegituren finantziazioa, egitura-fondoen bidez, eta industria-kokalekuen susperraldia

6. Garraioa eta lurralde-antolameduaGarraioaren bolumena BPGa baino gehiago hazten ari da. Garraiobideen aldaketa sustatzeko ekintzen emaitzak oso mugatuak dira; esaterako, azpiegituren kostuak egozteko pro-posamena (eurobineta); garraioko ibilgailuen eraginkortasun energetikoaren hobekuntza; Urban II Programa; etaElkarteko Ikerketa Programa

1. Globalizazioaren kontrolaImpactos perniciosos en la distribución de los beneficios de la desregularización no controlada. Apoyo al fortalecimien-to de organismos internacionales como la OIT. Promoción del desarrollo global sostenible en las negociaciones interna-cionales (Agenda de Doha). Prestación de «Asistencia relacionada con el comercio» como línea prioritaria en los pro-gramas de cooperación al desarrollo2. Gobernantza globalaren hobekuntza• Garapenari eta gobernantzari buruzko jakinarazpena.• Garapen iraunkorrerako laguntza, alde biko eta alde anitzeko akordioetan3. Garapenaren finantziazioa25 herriek BPGren %0,42 emango dute, 2006an, garapenari laguntzeko; ehuneko hori oraindik ere urrun dago %0,7tik,baina%0,39ko bitarteko helburuaren gainetik dago (Bartzelonako 2002ko kontseiluak finkatutako bitartekoa).

Iturria: COM(205) 37 azkena.


Printzipio Gidariei buruzko Adierazpena onartuz, hel-buru nagusiak honako hauek dira:

• Ingurumenaren babesa: Lurrak bizitzaren formaguztiak euskarritzeko duen gaitasuna zaintzea,planetako baliabide naturalen mugak errespeta-tzea eta ingurumenaren kalitatea babesteko nahizhobetzeko maila altua bermatzea. Ingurumenarenkutsadura murriztea nahiz saihestea eta kontsumozein produkzio iraunkorrak sustatzea, hazkundeekonomikoaren eta narriaduraren arteko loturahausteko.

• Gizartearen kohesioa eta berdintasuna:Gizarte demokratiko integratzailea, kohesionatua,osasuntsua, segurua eta bidezkoa sustatzea, fun-tsezko eskubideak eta kultura-aniztasuna errespe-tatzen dituena, kide guztiei aukera berberak es-kaintzen diena eta era guztietako diskriminazioakgaitzesten dituena.

• Oparotasun ekonomikoa: Ekonomia oparoa, be-rritzailea, ezagupen handikoa, lehiakorra eta ingu-rumenarekiko errespetuzkoa sustatzea, bizi mailaaltua bermatzeko eta kalitate handiko erabatekoenplegua lortzeko, Europar Batasuneko lurraldeosoan.

• Nazioartean ditugun erantzukizunak bete-tzea: Mundu osoan erakunde demokratikoen ezar-kuntza bultzatzea eta horien egonkortasuna defen-datzea, bakean, segurtasunean eta askatasuneanoinarrituz. Planetako garapen iraunkorrerako ekar-pen aktiboa egitea; halaber, Europar Batasunarenbarruko eta kanpoko politikak planetako garapeniraunkorrarekin koherenteak direla eta nazioartekokonpromisoetara egokitzen direla bermatzea.

Politiken printzipio gidariak honako hauek dira:

• Funtsezko eskubideak sustatzea eta babestea

• Politiken koherentzia eta gobernantza

• Eskualde barruko eta eskualdeen arteko ekitatea

• Politiken integrazioa

• Gizarte irekia eta demokratikoa

• Ezagupenen erabilera hobea

• Hiritarren partaidetza

• Arreta printzipioa

• Enpresen eta gizarte-solaskideen partaidetza

• Kutsatzen duenari ordainaraztea

Konpromiso honek garapen iraunkorrari buruzduen ikuspegia, oinarritu ere, hazkunde ekonomikoa,gizarteratzea eta ingurumena bateratzean oinarritzenda; bertan aurreko agirietan baino gehiago nabar-mentzen dira elkarmendekotasunak eta hiru dimen-tsioen elkarrekiko ahaleginaren beharrizana.

Horrela, Estrategiak onartu egiten du «giza, gi-zarte- eta ingurumen-kapitalean egindako inbertsioaeta berrikuntza teknologikoa aldez aurreko baldintzakdirela, epe luzerako lehiakortasuna eta oparotasunekonomikoa, gizarte-kohesioa, enpleguaren kalitateaeta ingurumenaren babes hobea bermatzeko» (9.puntua).

Hiru dimentsioko kontzeptua da, eta agiri berriakgarapen iraunkorraren estrategiaren kanpoko di-mentsioa eransten dio, Bartzelonan 2002an egindakoEuropako Kontseiluan zehaztutakoa (GöteborgekoGarapen Iraunkorreko Estrategia aukeratu ondoren);hori osatu eta Batasunaren barruko nahiz kanpokopolitikak horrekiko bateragarriak izatea zaintzen du.

Testuinguru honetan, estrategia ikuskatua «es-trategia bakarra eta koherentea da, EBk epe luzerakokonpromisoari eraginkortasun handiagoz heltzekomoduari buruz, garapen iraunkorrak planteaturikoerronkei erantzun egokia emateko» (4. paragrafoa).Estrategiaren bateragarritasunaren aldarrikapenakargitu egiten ditu orain arte egon diren zalantzak,EBren ekonomia-, ingurumen- eta gizarte-estrategienestatusari buruzkoak, garapen iraunkorrari dagokio-nez. Gogoratu behar da 2001eko estrategiak hauxeesaten zuela: «Europako Kontseiluak garapen iraun-korrerako hautatu duen estrategiak osatu egiten duBatasunak ekonomia- eta gizarte-berrikuntzarekinduen konpromiso politikoa, eta hirugarren dimentsiobat gehitzen dio, ingurumen-dimentsioa, Lisboakoestrategiari…». Horrenbestez, Göteborgeko garapeniraunkorraren estrategia ingurumen-estrategia hutsazen, eta hori Lisboako ekonomia- eta gizarte-estrate-giari gehitu zitzaion.

69



Estrategia ikuskatuak adierazitakoaren arabera,Lisboako Estrategia (hazkundea eta enplegua berriroazpimarratuta) ekonomia dinamikoagorako sustape-na errazteko esparru orokorra da; hori, berriz, jauzikualitatibo garrantzitsua da Europar Batasunaren ga-rapen iraunkor kontzeptua argitzeko eta bilakatzeko.Lisboako estrategiak finkatu egiten du hazkunderakoeta enplegurako estrategia; gainera, «funtsezkoekarpena egiten du garapen iraunkorraren helburuglobalera, lehiakortasuna nahiz hazkunde ekonomi-koa hobetzeko eta enpleguaren sorkuntza handitzekoekintzetan eta neurrietan oinarritzen baita». Gainera,garapen iraunkorraren estrategiarekin bateragarriadenez eta esparru biltzailean txertatzen denez, etaaintzat hartuta, garapen iraunkorra lortzeko, politikaguztiei koherentzia ematen diela, aukera ematen duekonomia dinamikoago batek sorturiko baliabideakingurumen- eta gizarte-helburu handiagoak betetzeninbertitzeko.

Horrela, estrategia ikuskatuak berariaz onartzenditu garapen iraunkorreko estrategiaren eta LisboakoEstrategiaren arteko loturak eta osagarritasunak; ho-riek, orokorrean horrelaxe ulertzen badira ere, moduesplizituagoan onartu eta argitu behar ziren.

Aldi berean, ingurumenaren babesak eraginadauka beste bi dimentsioetan, garapen iraunkorrarenfuntsezko helburua baita ingurumen-kutsadura au-rreikustea nahiz murriztea eta kontsumo zein produk-zio iraunkorrak sustatzea, hazkunde ekonomikoareneta ingurumena narriatzearen arteko lotura hauste-ko. Izan ere, ikuskaturiko estrategiaren 2. paragrafo-an esaten denez, «testuan identifikaturiko joera ez-iraunkorrei soluzioa emateko erronka nagusia orain-go produkzio- eta kontsumo-modu ez-iraunkorrak al-datzen joatea da, baita politikak lantzeko ikuspegiez-integratua aldatzea ere».

Halaber, estrategia ikuskatuak funtsezko gizarte-elementuak sartzen ditu, gainditu beharreko erronkanagusien multzoan; 2001eko agirian, aldiz, gizarte-alderdiak bazter batera uzten ziren, eta ingurumen-alderdien barruko arazoak baino ez ziren aztertzen.

Azken batean, Garapen Iraunkorraren EuropakoEstrategia ikuskatuan kontzeptuak eta edukiak argia-go azaltzen dira, bai Europar Batasunaren garapen

iraunkorraren ikuspegian, bai hori lortzeko zehaztuta-ko estrategian. Garapen Iraunkorraren EuropakoEstrategia hiru dimentsiokoa eta mugatua da. Hirudimentsiokoa da gizartearen, ingurumenaren etaekonomiaren arloko funtsezko hiru helburu lortu nahidituelako; helburuok elkarren mendekoak dira eta el-karreragina dute. Mugatua da, trazaturiko helburuenhanditutasun horren barruan, arazo larrienak eta ga-rrantzitsuenak (guztira, zazpi) aztertzen dituelako, ga-rapen iraunkorreko estrategia honek estrategia etapolitika sektorial guztietarako (ekonomia, gizarteaeta ingurumena) eratzen duen esparru bakarrareneta bateratuaren bidez. Horiei koherentzia eta bestenorabide bat ematen die, garapen iraunkorrarenEuropako kontzeptuaren barruko funtsezko helburuaklortzeko; horri dagokionez, Lisboako estrategia, eko-nomiaren arloko estrategiatzat, txertatuta eta kon-prometituta gelditzen da.

Azkenik, aditzera eman behar da EBk garapeniraunkorrarekin duen konpromisoa epe luzeko ikuspe-gian proiektatzen dela orain ere; dena den, estrate-gia ikuskatu berrian dei egiten da epe laburreko jar-duketa ez saihesteko, kontuan hartuta iraunkortasun-arazoen larritasunak premiazko soluzioak behar di-tuela.

Politiken lanketaren hobekuntza

Politiken lanketa hobetu beharra dago, horiek ko-herenteagoak izateko eta erabakiak jakinaren gaine-an hartzeko; izan ere, horixe da estrategiaren bertsioberrian nabarmendutako funtsezko alderdietarikobat, helburuak lortu ahal izateko.

2001eko garapen iraunkorreko estrategiak politi-kak formulatzeko modu berria sartu zuen, zenbaittresnaren bidez; esaterako, ingurumen alderdiak po-litika sektorialetan sartzea, eragina ebaluatzeko me-kanismoak, politika nazionalak koordinatzeko meto-doak eta tresna ekonomikoak nahiz zerga-arlokoak.Estrategia ikuskatuak horiek guztiak finkatu eta, gai-nera, harago eraman nahi ditu, horien aplikazioa es-katzen baitu, administrazio maila guztiak inplikatuta,elkarrekiko laguntza zein lankidetza lortuta, eta esta-tukideetako erakunde- nahiz kultura-esparruak etabaldintza bereziak kontuan hartuta.

70



Beste helburu bat eraginaren kalitate altuko eba-luazioa hedatzea da, gizarte-, ekonomia- eta inguru-men-dimentsiotik Europako erakunde guztietako era-baki politiko nagusietara, garapen iraunkorraren kan-poko dimentsioa eta ez jardutearen kostuak ere kon-tuan hartuta.

Era berean, politika bakoitzaren eraginaren aposteriori erako ebaluazioa egitea, partaidetza publi-koa nahiz alderdi interesatuen partaidetza lortzeaeta estatukideek halako tresnak gehiago erabiltzeaere aurreikusita dago.

Estrategia ikuskatuak, bestalde, estatukideen in-plikazio handiagoa lortu nahi du, garapen iraunkorra-ren lorpenean, horretarako, identifikaturiko erronkeiaurre egiteko ekintzak EBren eta estatukideen artekoeskumen-banaketa aintzat hartu barik adierazi behardirela ezartzen du.

Erronka nagusiak

Garapen iraunkorreko estrategiaren bidez gaindi-tu beharreko erronkei dagokienez, estrategia ikuska-tuak 7 joera ez-iraunkor identifikatzen ditu, honakofaktore hauetan oinarrituz: ingurumen-joerek txarre-ra egitea, EBren ekonomia- eta gizarte-erronkak,lehiakideen presio berria eta nazioarteko konpromi-soak; gainera, beste modu batera formulatzen ditu2001eko estrategian jasotako erronkak, aintzat har-tuta horiek murrizteko denboran iraunkorra den aha-legina eta egitura-aldaketa handiak behar direla,geure gizarteen eta ekonomien funtzionamenduan.

Lehen esan dugunez, 2001eko agiriari kontraja-rrita, estrategia ikuskatuak gizarte-arloko erronkakjaso eta, gainera, identifikaturiko beste erronka ba-tzuen moduan garatzen ditu, horiek konpontzekoneurriak eta helburuak ezarrita.

2001eko estrategiaren kasuan ez bezala, estrate-gia ikuskatuak lortu behar den helburu orokorra fin-katu eta, gainera, helburu nahiz xede eraginkorrakere finkatzen ditu, gizartea helburu orokorra lortzekobidean ari den ala ez egiaztatzeko.

• Aldaketa klimatikoa eta energia garbia, alda-keta klimatikoa, horren kostuak eta eragin kalte-

garriak (gizartearentzat eta ingurumenerako) mu-gatzeko.

• Garraio iraunkorrak, garraio-sistemek gizartea-ren ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-beharriza-nei erantzuten dietela bermatzeko, eta ekonomia-ren, gizartearen eta ingurumenaren gaineko eragi-nak ahalik eta gehien murrizten dituztela segurta-tzeko.

• Kontsumo eta produkzio iraunkorrak, kontsu-mo- eta produkzio-jarraibide iraunkorrak sustatuz.

• Baliabide naturalen kontserbazioa eta kude-aketa, baliabide naturalen kudeaketa hobetzekoeta gehiegizko ustiapena saihesteko, ekosistema-ko zerbitzuen balioa onartuz.

• Osasun publikoa, kalitatezko eta aukera berdin-tasuneko osasun publikoa sustatzeko, eta osasun-mehatxuen aurkako babesa hobetzeko.

• Gizarteratzea, demografia eta migrazio-jario-ak, baztertzailea ez den eta belaunaldi barrukonahiz belaunaldi arteko elkartasuna aintzat har-tzen duen gizartea sortzeko; gizarte horrek, gaine-ra, hiritarren bizi-kalitatea bermatu eta hobetuegingo du, hiritarren ongizate iraunkorraren aurre-tiazko baldintzatzat.

• Munduko pobrezia eta garapen iraunkorra-ren arloko erronkak; hortaz, Europar Batasunakmunduko garapen iraunkorra modu aktiboan lortueta bermatu egin nahi du EBren barruko zein kan-poko politikak koherenteak direla, munduko gara-pen iraunkorrarekin eta nazioarteko konpromisoe-kin.

Garapen iraunkorrerako baldintzak sortzea

Hezkuntza eta heziketa. 2001eko estrategiaridagokionez, estrategia ikuskatuak hezkuntzaren etaheziketaren eginkizuna nabarmentzen du, hiritarren-gan garapen iraunkorra lortzeko behar diren jokabi-de-aldaketa eta gaitasun guztiak sustatzeko, bai hiri-tarren enplegagarritasunari nahiz gaitasuna indar-tzeari eta bai aukera berdintasunari zein erabilerairaunkorren gaineko heziketari dagokionez, hiritarglobal arduratsuak sortzeko. Horri buruzko gomen-

71



dioak jasotzen dira Batzorderako eta estatukideeta-rako.

Ikerketa eta garapena. Zientzian eta teknolo-gian inbertitu behar da, baliabide natural gutxiagoerabiltzeko, baita kutsadura eta osasunerako nahizsegurtasunerako arrisku gutxiago ahalbidetzeko ere,2001eko estrategian ezarritakoaren arabera; estrate-gia ikuskatuak, gainera, I+G deritzonak diziplina arte-ko eta diziplinaz gaindiko ikuspegien tratamenduanduen eginkizuna nabarmentzen du, zientziaren eta gi-zarte-zientzien eta politiken sorkuntzaren arteko in-komunikazioak gainditzeko; halaber, aintzat hartu be-har dira gizarte-, ekonomia- zein ekologia-sistemeneta arriskuak aztertzeko tresnen, atzera begirakoikuspegiaren eta prospektibaren arteko elkarreragi-nak eta prebentzio-sistemak. Halaber, unibertsitate-ek, ikerketa-zentroek eta enpresek ikerketaren susta-penean duten funtsezko eginkizuna ere aipatzen da;horrela, hazkunde ekonomikoak eta ingurumenarenbabesak elkar indartzen dutela bermatzeko ahalegi-nak garatzen dira.

Finantziazioak eta tresna ekonomikoek, bes-talde, garrantzia hartzen dute estrategia ikuskatuan;hain zuzen ere, horiek politiken aplikazioan erabiltzeakomeni dela esaten da, eta, gainera, nabarmendu egi-ten dira lehiakortasunean nahiz produktibitatean dituz-ten eragin positiboak, baita ingurumenaren babeseaneta hazkunde ekonomiko adimentsuan dituzten eraginpositiboak ere. Ingurumenean eragin kaltegarriak di-tuzten Europako dirulaguntzen identifikazioa bezalakoneurriak planteatzen ditu, baita lanaren zerga-kargabaliabideen zein energiaren kontsumorantz edo kutsa-duraren sorkuntzarantz bideratzeko neurri berriak ere.

Jakinarazpena egitea, eragileak mugiaraz-tea eta arrakasta biderkatzea. Lehenengo estra-tegiak erreferentziako puntu honetan (irekiagoa deneta hiritarren zein enpresen partaidetza handiagoaduen politiken formulazioari buruzko puntua) hartuta-ko ikuspegiari dagokionez, estrategia ikuskatuakEuropar Batasunaren ekintza proaktiboa sustatzendu, eragileak eta hiritarrak garapen iraunkorraren be-harraz jabearaztearen arloan. Horrela, EuroparBatasunaren konpromiso handiagoa eskatzen da,eta, horretarako, garapen iraunkorra bere informazio-, kontzientziazio- eta jakinarazpen-jardueretan sartu

behar da; halaber, estrategiaren zabalkunderako gidabat sortu eta, bertan, estatukideen jarduerak nahizpolitikak jaso beharko dira, jendea garapen iraunko-rraren beharraz gehiago jabetzeko.

Aipagarria da arreta handiagoa jartzen zaiola es-kualdeko eta tokiko agintariek garapen iraunkorrarenlorpenean duten eginkizunari; halaber, horiek lan ho-rretan gehiago inplikatzea lortu behar da.

Aplikazio, jarraipen eta jarduketakontsekutiboa

Garapen iraunkorreko estrategiaren aplikazioa-ren ebaluazioa, 2001eko bertsioan, honako honetaneuskarritzen zen: garapen iraunkorraren dimentsioenureroko azterketan Europako udaberrikoKontseiluetan, Europa Batzorde berri bakoitzarenagintaldi hasierako ikuskapenetan (atal honetan az-tertzen ari garen estrategia ikuskatua sortu dutenak)eta estrategia ebaluatzeko stakeholdersen bi urtezbehingo Foroan (Europako Ekonomia eta GizarteForoak antolatua).

Europako udaberriko Kontseiluen urteroko jarrai-pena partziala eta eraginkortasunik gabea izan da;beraz, estrategia ikuskatuak arreta handia jartzen dieebaluaziorako eta jarraipenerako modalitate berriei.Estrategia ikuskatuan jasotakoaren arabera,Batzordeak, bi urtez behin, estrategiaren aplikazioariburuzko txostena aurkeztu behar du; txosten horre-tan, EBko aplikazioa ez ezik, estatukide guztietakoaplikazioa ere adieraziko da. EBri buruzko zatian, ga-rapen iraunkorreko adierazleetan oinarrituko da, etaxehetasun maila egokia izango da arazo bakoitzaondo ebaluatu ahal izateko, arlo horretan hobekuntzairaunkorra egin beharko baita. Estrategiak estatuki-deetan duen ebaluazioari dagokionez, herri bakoitze-an izendaturiko kontaktuko guneek emandako infor-mazioan oinarrituz egingo da, eta, bertan, garapeniraunkorreko nazio-estrategiak eta estatu azpiko mai-lako aurrerakuntzak aztertuko dira, halakorik egonezgero. Horretarako, beharrezkoa da GarapenIraunkorreko Nazio Estrategiak egotea, estatukideguztietan, eta halakorik ez dutenek gehienez2007eko ekainera arteko epea izango dute estrate-giak sortzeko.

72



Parlamentuari, Ekonomia eta Gizarte Batzordearieta Eskualde Batzordeari, bestalde, Batzordearenikuskapen-txostenetan euren inputak jasotzeko eska-bidea egiten zaie, baita estatu nahiz eskualde maila-ko loturak jakinarazteko eskabidea ere.

Era berean, Europako estatukideek euren nazio-estrategien borondatezko ikuskapena egitea dagoaurreikusita; «inter pares» erako ikuskapen hori ba-liozkoa izan daiteke «jardun onak» nabarmentzekoeta horien zabalkundea egiteko.

Bestalde, eztabaida informatua eta gizarte zibila-ren partaidetza sustatu nahi da, nazio-estrategiaklantzeko eta ikuskatzeko orduan, bidezko kontsulta-kontseiluak sortuta edo sustatuta.

2.9.Ondorioak.

Garapen Iraunkorreko Europako Estrategiarenibilbidearen ikuskapenetik, ondorio batzuk atera dai-tezke:

• Lehenengo eta behin, orokorrean onartu egitendira garapen iraunkorrari loturiko kontzeptuak,behintzat adierazpenen mailan.

• Hala eta guztiz ere, emaitzak ez dira kongruenteak:ez da aurrerakuntza handirik egon detektaturikoarazoak konpontzeko orduan.

• Azkenik, ez dago tresna egokirik (edo oraindik gut-xi garatuta daude) politiken, egitamuen nahiz pro-gramen izaera iraunkorra eta benetan lorturiko in-gurumen-integrazioaren maila neurtzeko.

Bestalde, Iraunkortasun Estrategia egoteari da-gokionez, hauxe esan daiteke:

• Estrategiaren 2006ko ikuskapenera arte, ezin zenesan Garapen Iraunkorreko Estrategia zegoenik.Europar Batasunaren politika globala, izan ere,hazkunde ekonomikorako programa zen gehienbat(Lisboako estrategia), gizarte-kezkak ere bazituena(Gizarte Agenda); horri, gero (GöteborgekoEstrategia), barruko alderdi bat eta nazioartekobeste bat zituen ingurumen-estrategia erantsi zi-tzaion. Gaur egun, zatikatze-egoera hori gainditze-aren arloan aurrerapausoak egin dira, eta, gauregun, benetako Estrategia dago, eta bertan, eko-nomiaren, gizartearen eta ingurumenaren arlokokezkak esparru bakarrean eta koherentean inte-graturik daude; esparru horretan, halaber, nazioar-teko dimentsioa ere sartzen da, baina oraindik erekonpondu beharreko kontraesanak ditu, baita poli-tiken formulaziorako, ebaluazioko eta jarraipenekotresnei loturiko gabeziak ere.

• Ingurumen-iraunkortasunaren arloan, jarduketenPrograma irmoa dago (Ingurumen Ekintzako VI.Programa), eta ekonomiaren eta gizartearen arlo-an, berriz, gaien «Agenda» bat dago, eta horren bi-lakaera monitorizatu egiten da.

73



74


Eranskina: garapen iraunkorreko europako estrate-giaren helburuak eta neurriak

2.24. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIA.1. OSAGAIA: GARAPEN IRAUNKORRERAKO BALDINTZAK SORTZEA

1. 1. proposamena: Jarduketa politikoaren koherentzia hobetzea

Neurriak:

• Politika guztien kezka nagusia garapen iraunkorra izan behar da. Hain zuzen ere, Politika Bateratuaren etorkizunekoikuskapenek ondo aztertu beharko dute garapen iraunkorrean eragin positiboa izateko modua.

• Nekazaritza Politika Bateratuaren epe ertaineko ikuskapenak (2002) saritu egingo du kalitatea, kantitateari dagokio-nez; esate baterako, nekazaritza biologikoaren sektorea eta ingurumena gehiago errespetatzen duten beste nekaza-ritza-metodo batzuk sustatuko dira. Halaber, baliabideen transferentzia egingo da, landa-garapena indartuta, merka-tuko laguntzari dagokionez.

• Arrantza Politika Bateratuaren helburua arrain-populazioen kudeaketa iraunkorra sustatzea izango da, bai EuroparBatasunean eta bai nazioartean; gainera, Europako arrantza sektoreak epe luzean bideragarria izatea bermatu eta,halaber, itsasoko ekosistemak babestu egingo ditu.

• Garraio Politika Bateratuak trafiko-itotzeari eta kutsadurari loturiko arazo gero eta larriagoak aztertuko ditu, eta ingu-rumenean kalte gutxiago sortzen duten garraiobideen erabilera sustatuko du.

• Kohesio Politikek hobeto zehaztu behar dituzte euren helburuak, eskualderik narriatuenetan eta egitura-arazo larriak(adibidez, hirien narriadura eta landa-ekonomiaren gainbehera) dituzten eskualdeetan, eta saihestu egingo dute tal-derik zaurgarrienak gizarte-bazterkeria luzea edukitzea.

2. 2. proposamena: Pertsonentzat eta enpresetarako seinalea osatzen duten prezio errealak finkatzea

Neurriak:

• Batzordeak, bere jarduketa politikoetan eta legegintza-proposamenetan, lehentasuna emango die prezioen arloanpizgarriak dituzten merkatuko planteamenduei, baldin eta horiek aukera ematen dute gizarte- eta ingurumen-helbu-ruak malgutasunez eta modu errentagarrian lortzeko. .

3. 3. proposamena: Zientzian eta Teknologian egindako etorkizuneko inbertsioak

Neurriak:

• Europar Batasunak hobaria atera behar du Ikerketako hurrengo Esparru Programatik, Europako Ikerketa Esparruarenbarruan garapen iraunkorrari lotuta egiten diren ikerketa-jarduerak sustatzeko.

• Batzordeak laster argitaratuko duen orientazio-agirian oinarrituz, estatukideek kontratazio publikoa hobeto aprobe-txatzeko modua aztertu beharko dute, kutsadura handirik sortzen ez duten produktuak eta zerbitzuak sustatzeko.

• Batzordeak sektore pribatuko ekimenak sustatuko ditu, baldin eta horien helburua erosketa-alderdietan ingurumen-faktoreak jasotzea bada.

• Batzordeak hauxe zehazteko eskabidea egiten dio industriari: zenbait sektoretan (adibidez, energia, garraioa eta ko-munikabideak) teknologiak garatzeko eta erabiltzeko garrantzitsutzat hartzen dituen oztopoak.

• Europar Batasunak laguntza eman behar du, 2008a baino lehen ingurumenaren zaintza globalaren eta segurtasuna-ren (GMES) arloko Europako eskumena sortzeko.

4. 4. Jakinarazpena hobetzea eta hiritarrak nahiz enpresak mugiaraztea

Neurriak:

• Batzordeak gobernantzari buruz egindako Liburu Zurian, Batasunaren barruko nahiz kanpoko alderdi interesatuen kon-tsulta zabalerako proposamenak jasoko dira; hain zuzen ere, edozein proposamen politiko baino lehen egin beharrekokontsulta publikoa izango da. Politika nagusien ikuskapenetan, alderdi interesatuen iritzia jakiteko ahalegina egingo da.

(jarraitu)


75


• Burtsan kotizatzen duten eta gutxienez 500 langileko langileria duten enpresa guztiek «fondoko lerro hirukoitza» ar-gitaratu beharko dute, akziodunei urtero egiten dizkieten txostenetan, ekonomiaren, ingurumenaren eta gizartearenarloko emaitzak neurtzeko. Europako enpresei OCDEko jarraibideekiko (enpresa multinazionaletarako) edo beste ja-rraibide baliokide batzuekiko atxikipena frogatzeko eta argitaratzeko eskabidea egiten zaie.

• Estatukideek aztertu egin beharko dute ea euren hezkuntza-sistemak zein neurritan diren lagungarriak garapen iraun-korra ulertzeko.

5. Mundu mailako dimentsioa eta handitzea kontuan hartzea

Neurriak:

• 2002ko lehenengo seihilekoan, Batzordeak Jakinarazpen bat aurkeztuko du; bertan, zehatzago azalduko dira mundumailako garapen iraunkorrerako ekarpenari buruz dituen iritziak, Garapen Iraunkorrari buruzko Mundu Gailurra au-rreikusita (Rio + 10), eta gailur hori Johannesburgen egingo da. Besteak beste, Jakinarazpenean garapenari lagunt-zeko baliabide gehigarrien mobilizazioa aipatuko du, batez ere munduko pobrezia murrizteari dagokienez

2.24. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIA. (JARRAIPENA)1. OSAGAIA: GARAPEN IRAUNKORRERAKO BALDINTZAK SORTZEA



76


2.25. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORRERAKO EUROPAKO ESTRATEGIA. 2. OSAGAIA: EPE LUZERAKO HELBURUAK ETA XEDEAK. EKINTZARAKO LEHENTASUNAK

1. 1. PROPOSAMENA: Aldaketa klimatikoa mugatzea eta teknologia garbien erabilera handitzeaHelburu nagusiak:

• Europar Batasunak bete egingo du Kyoton hartutako konpromisoa. Hala eta guztiz ere, Kyoto lehenengo urratsa bainoez da. Ondoren, Europar Batasunak 1990etik urtero %1ean murriztu behar du negutegi-efektuko gasen atmosferarakoisurpena, 2020ra arte.

• Batasunak bermatu egingo du gainerako industria-herriek Kyotoko helburuak betetzea. Urrats erabakigarria da bero-kuntza globala mugatzeko eta horren ondorioetara egokitzeko behar den nazioarteko ahaleginik handiena bermatzeko.

Europa mailako neurriak:

• 2002rako energia-produktuen fiskalitateari buruzko Zuzentaraua hartzea. Bi urteko epe gehigarrian, Batzordeak ener-giaren fiskalitatearen arloko ingurumen-helburu handiagoak ezarriko ditu, kanpoko kostuen erabateko internazionali-zazioa lortzeko, baita zerga berezien gutxieneko mailen indexazioa lortzeko ere, behintzat inflazio-tasaren arabera.

• 2010a baino lehen, erregai fosilen produkziorako eta kontsumorako dirulaguntzak kentzen joatea. Ikatz-erreserbaksortzea eta diruz lagundutako gutxieneko produkzioa mantentzea (horniduraren segurtasun-arrazoiengatik) komeniden aztertu behar da, Europako ikatz-baliabideen lorpenaren mantenamendurako beharrezkoa bada. 2001ekoBatzordearen proposamena, Kontseiluak CECA Hitzarmena 2002ko uztailean amaitu baino lehen hartu beharrekoa.Aintzat hartu behar da eratxikipeneko Hitzarmenetan hautagaiak diren estatu batzuen egoera berezia.

• Negutegi-efektua duten gasen isurpena murrizteko neurriak, Aldaketa Klimatikoari buruzko Europako Programarenemaitzen arabera. Hain zuzen ere, Batzordeak, 2001eko amaieran, 2005erako CO2-ko baimen negoziagarrien Europakosistema sortzeko proposamena egingo du.

• Ordezko erregaiak, bioerregaiak ere barne, 2010ean automobilen eta kamioien erregai-kontsumoaren %7ra iritsiko diragutxienez. Batzordeak proposamena aurkeztuko du 2001erako, 2002an gauzatzeko.

• Energia-eskaria murrizteko jarduketa argia, esate baterako, etiketei buruzko gutxieneko arauak eta baldintzak erabili-ta, eraikinetarako eta aparatu elektrikoetarako, energia-eraginkortasuna hobetu ahal izateko.

• Laguntza gehiago honako honi buruzko teknologien ikerketarako, garapenerako eta zabalkunderako: – energia-baliabide garbiak eta berriztagarriak– energia nuklear seguruagoa, batik bat hondakin nuklearren kudeaketari dagokionez.

2. 2. PROPOSAMENA: Osasun publikoaren aurkako mehatxuari erantzun egokia emateaHelburu nagusiak:

• Janarien segurtasuna eta kalitatea elikadura-kateko protagonista guztien helburua izango da.

• 2020rako, produktu kimikoak gizakiaren osasuna eta ingurumena mehatxupean ez jartzeko moduan soilik sortzen etaerabiltzen direla bermatzea.

• Gaixotasun infekziosoei eta antibiotikoen aurkako erresistentziari loturiko arazoak ebaztea.


• Kontsumitzaileei emandako informazioa eta horien kontzientziazioa hobetzea (behar bada, hezkuntzaren bidez); hala-ber, janarietan etiketa argiak jartzea.

• 2002an Europako Elikadura Agintaritza sortzea.

• Substantzia batzuek osasunean (adibidez, dioxinak, toxinak, pestizidak), elikaduran eta ingurumenean dituzten ondo-rioen jarraipenerako nahiz kontrolerako gaitasuna hobetzea, batez ere haurren gaineko eraginari dagokionez.

• Nekazaritza Politika Bateraturako laguntza beste modu batera orientatzea, jarduera eta produktu osasuntsuak nahizkalitate altukoak sustatzeko, kantitatea sustatu beharrean. 2002an tabakoaren araubidea ebaluatu ondoren, araubidehori tabakorako dirulaguntzak apurka-apurka ezabatzen joateko moduan egokituko da; bien bitartean, tabakoaren sek-toreko produktoreentzat eta langileentzat ordezko diru-sarrera iturriak eta jarduera ekonomikoak aurkitzeko neurriakhartuko dira; neurri horien arabera, aipaturiko ezabatzea egiteko data goiztiarra jarriko da.

• 2003rako laneko osasuna zein segurtasuna sustatzeko eta lanbideko istripuak nahiz gaixotasunak murrizteko Europakoestrategia globala garatzea.

(jarraitu)


77


2.25. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORRERAKO EUROPAKO ESTRATEGIA. (JARRAIPENA)2. OSAGAIA: EPE LUZERAKO HELBURUAK ETA XEDEAK. EKINTZARAKO LEHENTASUNAK

• 2004a baino lehen, produktu kimikoen politika berria aplikatzeko behar den araudi guztia hartzea.

• Batzordeak, 2001aren amaierarako, Europako ekintza-egitamua aurkeztuko du, antibiotikoen aurkako erresistentziamurrizteko; horretarako, gaiari buruzko informazioa hobetu, apurka-apurka antibiotikoen erabilera ezabatu (nekaza-ritzan hazkundea sustatzeko eragiletzat) eta antibiotikoen erabilera hobetu egingo du giza nahiz animalia-tratamen-duetan eta tratamendu fitosanitarioetan.

• 2005erako, gaixotasun infekziosoen jarraipenaren eta kontrolaren arloko Europako eskumena sortzea.

3. 3. PROPOSAMENA: Baliabide naturalen kudeaketa arduratsuagoa egitea

Helburu nagusiak:

• Hazkunde ekonomikoaren, baliabideen erabileraren eta hondakinen sorkuntzaren arteko lotura haustea.

• Habitat nahiz sistema naturalak sustatzea eta suspertzea, eta biodibertsitatearen galera geldiaraztea, 2010erako.

• Arrantzaren kudeaketa hobetzea, arrain-populazioen gainbehera iraultzeko eta arrantzaren iraunkortasuna nahiz itsasoko ekosistemen egoera ona bermatzeko, bai Europar Batasunean eta bai mundu osoan.


• Produktuen Politika Integratua garatzea, enpresekin lankidetzan, baliabideen erabilera eta hondakinek ingurumene-an sorturiko kaltea murrizteko.

• 2003rako, erantzukizunaren ingurumen-araubide zorrotzari buruzko Europako araudia hartzea.

• Batzordeak, 2003rako, biodibertsitate-adierazleei buruzko sistema sortuko du.

• Batzordeak baliabideen produktibitatea neurtzeko sistema proposatuko du, eta hori eragilea izango da 2003an.

• Nekazaritza Politika Bateratuaren epe ertaineko ikuskapenean, hobetu egin beharko dira nekazaritza- eta ingurumen-neurriak, ingurumen-zerbitzuei loturiko zuzeneko ordainketen sistema gardena eskaintzeko.

• Arrantza Politika Bateratuaren 2002ko ikuskapenean, ezabatu egin beharko dira dirulaguntza kaltegarriak, gehiegizkoarrantza sustatzen dutenak; gainera, Europako arrantza-floten dimentsioa eta jarduera ere murriztu egingo dira, mun-du mailako iraunkortasunerako maila bateragarrira; azkenik, gai honek gizartean sorturiko arazoak konpondu egin be-harko dira.

4. 4. PROPOSAMENA: Garraio-sistema eta lurralde-antolamendua hobetzea

Helburu nagusiak:

• Garraioaren hazkundea Barne Produktu Gordinaren hazkundetik bereiztea, itotzea eta garraioaren beste ondorio ne-gatibo batzuk murrizteko.

• Errepideko garraiotik trenbidekorako eta bidaiarien garraio publikorako transferentzia lortzea, errepideko garraioarenkuota 2010ean 1998koa baino handiagoa ez izateko.

• Eskualdeko garapen orekatuagoa sustatzea, jarduera ekonomikoaren barruko desorekak murriztuta eta landa- nahizhiri-komunitateen bideragarritasuna mantenduz, Lurralde Antolamenduko Europako Ikuspegiak gomendaturikoarenarabera.


• Batzordeak, 2002an, garraio-tarifetarako esparrua proposatuko du; horrela, bermatu egingo du, 2005a baino lehen, ga-rraiobide guztien (airekoa ere barne) prezioek gizarteari eragiten dizkioten kostuak islatzen dituztela.

• 2003. urtean honako hau bermatzen duen esparrua aplikatuko da: errepideko garraioko ordainketa sistemen elkarre-ragina, garraio-sistema adimentsuen bidez. Halaber, garapen teknologikoa sustatuko da, bide-tarifak sartu ahal iza-teko.

• Garraio publikoaren eta trenbidearen, barne-nabigazioaren, distantzia laburreko itsas garraioaren eta eragiketa in-termodalen azpiegituretarako inbertsioei lehentasuna ematea. Hain zuzen ere, Batzordeak, 2001ean, garraiokoEuropaz gaindiko sareei buruzko orientazioen ikuskapena proposatuko du, 2003an aplikatzeko; gainera, Egiturazko

(jarraitu)


78



Fondoen epe laburreko ikuskapenean, errepideko garraioari emandako finantza-ehunekoaren murriztapen nabarme-na sustatuko du.

• Garraio-sistemak hobetzea, galdutako mailen arazoa konponduta, merkatu irekiak sortu eta Europa mailako lankide-tza garatuz (esaterako, trenbidearen liberalizazioa, aireko trafikoa kudeatzeko sistema). Europako Zeru Bakarrarensorkuntza 2004rako aurreikusita dago.

• Telelana sustatuko da, hurrengo belaunaldietan Europako azpiegituretan eta zerbitzuetan egiten diren inbertsioak biz-kortuz.

• 2001ean, Europako lurralde-antolamenduko sarean Behatokiaren (ORATE) funtzionamendua abiatuko da, Europakopolitikek eskualdeetan dituzten eraginak aztertzeko aukera ematen duten lurralde-adierazleak zehazteko.

• Europako politika desberdinak zonaka duten mugaketaren koherentzia ebaluatzea, euren helburuak kontuan hartuta(esate baterako, NATURA 2000, landa-eskualderik narriatuenak, Egiturazko Fondoen edo estatuen dirulaguntza jaso-tzen duten zonak).

• Landa-zonetako diru-sarrera iturriak dibertsifikatzea; landa-garapenerako NPBko fondoen proportzioa handitzea.

• Hiri-zonetako arazoak konpontzeko toki-ekimenak sustatzea; hiri-zonen garapen integratuko estrategietarako gomen-dioak egitea (ingurumenarekiko sentikortasuna dutenak).

5. 5. PROPOSAMENA: Pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren aurka borrokatzea

Helburu nagusiak:

• Pobreziaren ezabaketan eragin erabakigarria duten neurriak hartzea.

• Enplegu-tasa gutxienez %67ra handitzea 2005eko urtarrilean, eta %70era 2010a baino lehen; enplegua duten emaku-meen ehunekoa %57ra igotzea 2005eko urtarrilean, eta %60tik gora 2010 baino lehen.

• 2010a baino lehen, behe mailako bigarren hezkuntza duten eta ikasketak edo heziketa jarraitzen ez duten 18-24 urtebitarteko pertsona kopurua erdira murriztea.


• Gizarte-bazterkeriaren aurka borrokatzea, oparotasun handiagorako baldintza ekonomikoak sortuta, hazkunde eta en-plegu maila altuagoen bidez, eta gizartean parte hartzeko modu berriak sortuta.

• Enplegurako Europako Estrategiaren aplikazioa indartzea. Ikuspegi komunak zehaztea, lanaren kalitatea mantentzekoeta hobetzeko, hori 2002ko enpleguari buruzko jarraibideen helburu orokortzat jaso behar baita.

• 2001aren amaierarako, indarreko legeria gaurkotzeko lana amaitzea, gizonen eta emakumeen arteko tratu-berdinta-sunaren arloan, lana lortzeari, heziketari, lanbide-sustapenari eta lan-baldintzei dagokienez.

• 2001ean, gizarteratzeko programa baterako proposamenari buruzko akordioa lortzea.

• 2001a amaitu baino lehen, laneko kalitatearen eta gizarte-bazterkeriaren aurkako borrokaren adierazleei buruzkoakordioa lortzea. 2002a baino lehen, haurren eta ardurapeneko gainerako pertsonen arretarako adierazleak sortzea,baita familia-prestazioen araubideei buruzko adierazleak ere. Gizonen eta emakumeen arteko diskriminazioa (solda-taren arlokoa) ekiditen duten adierazleak sortzea.

6. 6. PROPOSAMENA: Biztanleria zahartzearen ekonomia- eta gizarte-inplikazioak aztertzea

Helburu nagusiak:

• Pentsioen, osasun-laguntzaren eta adineko pertsonen laguntzaren araubideen egokitzapena bermatzea, ogasun pu-blikoaren iraunkortasuna eta belaunaldien arteko elkartasuna mantenduz.

• Erronka demografikoari erantzuna ematea, enplegu-tasak handituz, zor publikoa murriztuz eta gizarte-babeseko siste-mak erabiliz, pentsio-araubideak ere barne.

• Europar Batasuneko 55-64 urte bitarteko gizon-emakumeen batez besteko enplegu-tasa %50era handitzea, 2010a bai-no lehen.

(jarraitu)


79




• Pentsioen arloko koordinazio-metodo irekia aprobetxatzea, eta pentsioen kalitateari eta iraunkortasunari buruzko txos-tena egitea, kontuan hartuta bilakaera demografikoa, Europako 2002ko udaberriko Kontseilurako.

• Denentzako hezkuntza iraunkorra sustatzeko estrategia koherenteak eta neurri praktikoak zehaztea.

• Kontseiluak aldian behin ikuskatu beharko du ogasun publikoaren epe luzerako iraunkortasuna, aintzat hartuta aurrei-kusitako bilakaera demografikoa, bai politika ekonomikoaren orientazio orokorraren arloan, bai egonkortasun- nahizkonbergentzia-programen testuinguruan.

• Laekeneko 2001eko Europako Kontseiluan eztabaida sakona egingo da immigrazioari, emigrazioari eta asiloari buruz,Tampereko Europako Kontseiluaren jarraipenaren arloan. Horri dagokionez, arretaz aztertu behar da gainontzeko he-rrietako hiritarren (Europan legez bizi direnak) jarrera.

• Kontseiluak eta Batzordeak informazioa emango dute, nahiko aldez aurretik, Europako 2002ko Udaberriko Kontseiluan,langileen partaidetza handitzeko eta zahartze aktiboa sustatzeko moduari buruz.


2.26. LAUKIA. GARAPEN IRAUNKORREKO EUROPAKO ESTRATEGIA. 3. OSAGAIA: ESTRATEGIAREN APLIKAZIOA ETA AURRERAKUNTZEN EBALUAZIOA


1. 1. PROPOSAMENA: Aurrerakuntzak ebaluatzeko urteroko balantzea

Neurriak

• Batzordeak, Europako udaberriko Kontseilu bakoitzean, laburpen-txostenaren bidezko informazioa emango du, gara-pen iraunkorreko estrategiaren aplikazioan egindako aurrerakuntzei buruz.

• Horri dagokionez, Batzordeak emaitzako adierazle nagusien kopuru urria proposatuko dio Bartzelonako EuropakoKontseiluari (2002ko udaberrian egingo dena).

• Ingurumen-alderdiak politika sektorialetan integratzeko prozesuak, Cardiffeko Europako Kontseiluak abiaturikoak, au-rrera jarraitu eta ingurumen-dimentsioa sartu behar du garapen iraunkorrerako Europako Estrategian, PolitikaEkonomikoaren Orientazio Orokorretako eta Enplegurako Jarraibideetako ekonomia- eta gizarte-dimentsioen kasuanegin den bezala. Ingurumenaren integrazio sektorialerako estrategiak koherenteak izan behar dira garapen iraunko-rrerako Europar Batasunaren estrategiaren helburuekin

2. 2. PROPOSAMENA: Lan-metodoak aldatzea

Neurriak

• Batzordeak garapen iraunkorrari buruzko «mahai-ingurua» sortuko du; bertan, 10 aditu independentek hartuko duteparte eta horiek iritzi-sorta handia eskainiko dute; gainera, Batzordeburuari zuzeneko informazioa emango diote, nahi-ko aldez aurretik, Batzordearen laburpen-txostena egiteko, eta txosten hori Europako udaberriko Kontseiluan aurkez-tuko da. Aditu horiek, halaber, Europako politiken koherentzia hobetzeko gomendioak ere emango dituzte

3.3. PROPOSAMENA: Estrategia epe ertainean ikuskatzea, epe luzeko lehentasunetan egon daitezkeen aldaketetaraegokitzeko

Neurriak

• Garapen iraunkorrerako Europako Batasunaren estrategia sakon aztertuko da, Batzordeak agintaldi berria hastenduen bakoitzean.

• 2002tik aurrera, Batzordeak alderdi interesatuen Foroa egingo du urtean bitan, Europar Batasunaren estrategia eba-luatzeko. Batzordeak konferentzia horren antolamenduan parte hartzeko gonbita egingo dio Ekonomia eta GizarteBatzordeari.


80


3.1. Ikerketaren testuingurua

EBko kideak diren herri askok (une horretara artehautagaitzat hartzen zirenak ere barne), azken hiruurteotan, garapen iraunkorreko estrategiak hartu di-tuzte. Gainera, herriak norabide horretan kokaturikdaude, baina oraindik prestakuntzaren eta lanketa-ren hasierako fasean daude.

Bestalde, 2003ko Udaberriko gailurrean (Brusela)ondorio hauxe atera zen:

«Göteborgen proposaturiko berrikuntza guztiakgaratzeko, funtsezkoa da EBko erakundeek eta esta-tukideek oraingo prozesuen, estrategien eta tresnenkoherentzia eta eraginkortasuna hobetzeko ekintzakgaratzea.»

Horrenbestez, komenigarria da estrategien lan-ketan eta inplementazioan ibilbiderik luzeena eginduten herrietako eta eskualdeetako prozesuak (estra-tegiak modu ofizialean zehaztu eta onartu orduko etaonartu ostean garatutakoak) ikertzea eta barnera-tzea. Horretarako, , Europako herri eta eskualde ko-puru mugatua aukeratu da.

Kapitulu honen helburua, izan ere, ikertzen arigaren nazio- eta eskualde-estrategiak prestatzeko,egiteko eta ikuskatzeko prozesuan garau diren jardunonak identifikatzea da. Horretarako, honako edukienikerketan sakondu behar da: prestakuntza, estalduranahiz integrazio horizontaleko eta bertikaleko proze-dura, integraziorako tresnak, adierazleak eta jarrai-penerako zein ebaluaziorako prozedurak.

Estrategia bakoitzak egitura eta eduki bereziakdituen neurrian, egokitzat hartu da horren ikerketajarraibide berriaren inguruan egituratzea, berori ira-kurtzea eta, ondoren, jardun onak identifikatzea erra-zagoa izateko.

Erabilgarria da erreferentziako esparrua eduki-tzea, ebaluazio konparatzailea egiten hasi baino le-hen. Esparru hori «Europar Batasunaren GarapenIraunkorreko Estrategiak» izenekoetatik eta OCDEhonako programa honetan emandako jarraibideetatikhartuta daude: «Nazio Batuen Garapen Programa,Garapen Iraunkorreko Nazio Estrategiak prestatzean,gauzatzean eta ebaluatzean jardun onak garatzeko».

Azterketa honako galdera hauei erantzutean oi-narritzen da:

• Zelan prestatu zen Garapen Iraunkorrerako NazioEstrategia? Zein izan zen erakundeen eta gizartea-ren partaidetza prozesu horretan?

• Zein da estaldura? Zein dira helburuak? Zer mailadute integrazio horizontalak (sailen arteko integra-zioa eta sektoreen artekoa) eta integrazio bertika-lak (Europako Estrategiarekiko lotura, baita es-kualde nahiz toki mailako estrategiaren integra-zioa ere)? Integrazioko zer erakunde-mekanismodaude aurreikusita?

• Badago aurrerakuntza neurtzeko adierazlerik? Zeindira ikuskapenerako eta ebaluaziorako prozedu-rak?

Aditzera eman behar da azterketaren irismenamugatzen duten gabeziak daudela; garrantzitsuenakhonako hauek dira:

• Azterturiko agiririk gehienek ez dute islatzen auke-ra politikoak nola hartu ziren. Hau da, ez dute is-latzen ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-gastuaknola orekatu eta haztatu ziren, garatu beharrekoekintza politikoen hobariei zegokienez. Beraz, neu-rri politiko bereziak Garapen Iraunkorreko NazioEstrategietan integratzeko erabilitako irizpideaknahasgarriak dira. Halaber, ezin izan da zehaztuaukera politikei buruzko informazioa emateko ex-

3. Garapen iraunkorreko europako estrategiak:kasuen ikerketa


ante deritzon eraginaren ebaluazioak zein neurri-tan erabili diren. Azterketa, beraz, politikak pres-tatzeko erakunde-mekanismoetan oinarritzen da.

• Orain arteko estrategia gutxik egin dute, punturenbatean, zehazturikoa egitean izandako aurrera-kuntzaren ex-post erako ebaluazioa. Lagina muga-tua dela aintzat hartuta, aurrerakuntza aztertzekoerabilitako adierazleen azterketa etaikuskapen/ebaluazio prozesuaren azalpena soilikizan dira garrantzitsuak. Horrenbestez, ezin izan daondoriorik ezarri Garapen Iraunkorreko NazioEstrategien benetako eraginari buruz, bai politikaklantzeari nahiz betearazteari eta bai joera ez-iraunkorrei dagokienez. Era berean, ezin izan dazehaztu inplementaziorako balizko oztopoak zeinizan diren edo zein diren.

Nazio- edo eskualde-estrategiako proiektuak ba-tera eta faktore komunen bidez aztertu dira.Ondoren, zeharkako irakurketa egin da, egindako gal-derei erantzuteko, eta jardun onei buruzko ondorioakatera dira.

Horrek ez du esan nahi kasu batzuk, orokorrean,beste zenbait baino hobeak direnik (ez dago bestcase deritzonik); izan ere, oraindik ere etapa osogoiztiarrak dira, estrategiaren emaitzei eta eragin-kortasunari dagokionez; hain zuzen ere, EAEren ka-suan ekarpen mailako hausnarketa merezi duten ele-mentu zehatzak sartu dira.

Hautaturiko herriak Erresuma Batua, Alemania,Suedia, Herbehereak eta Danimarka izan dira; eskual-deen arloan, berriz, Walonia, Katalunia, Eskozia etaIpar Errenania-Westfalia (IE – Westfalia) aztertu dira.

Horietariko bakoitzaren funtsezko alderdiak la-burbiltzen dira, eta horien azalpen zehatzaEranskinean egingo dugu.

3.2.Azterturiko kasuak

3.2.1. Danimarka

4 milioi biztanleko herri txikia da129, eta ez dau-ka barruko deszentralizazio politikorik.

Artearen egoera

Naturaren babesa eta ingurumen-gaiak onartutazeuden gizartean, eta horren inguruko politika publi-koak zeuden, gutxienez 90eko hamarkadatik. 2000nEstrategia lantzeko asmoa zegoen, horiJohannesburgeko 2002ko Gailurrean aurkeztu ahalizateko.

Zirriborroa 2001eko apirilean landu zen, eta, ho-rrela, eztabaida publikoen fasea hasi zen; horren on-dorioz, 2002ko abuztuan «Etorkizunerako GarapenOrekatua» agiria sortu zen. 2022a ezarri zen indarral-diaren mugatzat.

Estaldura eta irismena

Ongizaterako, bizi-kalitaterako eta garapenorientaturako esparrua mantentzean oinarritzen da.

Estrategia bitarteko pausotzat edo loturatzatgauzatu da, Brundalteko definizioaren (hori halako-tzat hartuta) eta iraunkortasunaren eraginkortasuna-ren artean, lau elementu nagusiren inguruan:

GIren hiru dimentsioak;

• GI dimentsio horien barruko integrazioa hobetzekoprozesu iraunkortzat.

• Beste balio batzuekiko (adibidez, gardentasuna,demokrazia, etab.) lotura estua.

• Belaunaldi arteko orekaren barruko inplikazioa.

Hala eta guztiz ere, estrategia honek, dirudienez,ez ditu nabarmentzen iraunkortasunaren alderdi ber-deak, eta ez die lehentasunik ematen; bertatik ondo-rioztaturikoaren arabera (agian DanimarkakoIndustria Konfederazioaren eraginez), ekologia ez dajardueren erdigunean egon behar da, aldez aurrekobaldintza ekonomikoen eta ingurumen-alderdien ar-teko orekara bideratu behar baita.

Adierazleen identifikazioari garrantzi handiaematen zaio, eta, izan ere, Estrategiaren edukia adie-razle horietan euskarritzen da.

81


129 Ikerturiko kasu guztietan, erreferentzia EB15aren multzo osoa da.


Estrategiaren edukia. Helburuak

Adierazleei lotutako funtsezko zortzi helburuaurkezten dira (ongizate-gizarte baten garapena, in-gurumen osasuntsua eta segurua nahiz babes handi-koa, biodibertsitatearen eta babesturiko ekosiste-man maila altua, baliabideen erabilera eraginkorra-goa, nazioarte mailako jarduketa, ingurumena sekto-re guztietan aintzat hartzea, GI euskarritzen duenmerkatua, eta, azkenik, iraunkortasuna partekaturikoerantzukizun neurgarritzat).

Helburu edo xede horiekin batera, helburu eragi-leak ezartzen dira, sei jarduera-sektoreren etabost gai horizontalen inguruan, eta horiek ere eu-ren adierazleak dituzte.

Nolabaiteko anbiguotasuna detektatzen da hel-buruen zehaztapenean, horietariko asko nahasiak di-relako eta helburuak baino gehiago interes-adieraz-penak direlako. Beharrezkoak dira «lerrun ertaineko»helburu berriak.

Talde-92 izenekoak (GKEek eratutakoa) kritikatuegiten du helburu ekonomikoen nagusitasuna,iraunkortasuneko helburu orokorrei dagokienez.Batez ere, Danimarkako merkataritzaren eraginariburuzko azterketarik ez egotea kritikatzen da; hala-ber, «4. faktoreak» eta «10. faktoreak», aipatu egi-ten diren arren, ez dute islatzen ondorengo ekono-mia-, politika- eta gizarte-helburuetan duten inpli-kazioa.

Erakunde-xedapenak

GIa lortzeko, beharrezkoa da alderdi guztiek ho-rretarako ekarpen aktiboa egitea eta, gainera, eurenerabakietan ingurumenari nahiz GIri buruzko iritziakintegratzeko zein sustatzeko ardura onartzea:Informazioa, hezkuntza eta irakaskuntza lagungarriakizan daitezke GIri buruzko ezagupenen zabalkundeaegiteko eta, horrela, jarrerak aldatzeko.

Ikuspegi orokorra, dirudienez, estrategiak nola-baiteko gida edo orientazio eman behar izatearen in-gurukoa da, GIko gizarte-prozesuaren inguruan.Estrategiak berez ez du politiken integraziorako era-kunde-konpromiso erabakigarririk eskaintzen, eta

Gobernuan lehendik ezarritako mekanismoetara bi-deratzen da.

Integrazio horizontala

1994tik, Ingurumen eta Energia Ministerioarenbultzadaren eta buruzagitzaren bidez garatzen ari da,Ingurumen Babeseko Agentzian oinarrituz,Ministerioak nekazaritza-, garraio- eta ekonomia-mi-nisterioen erakunde-ikuskapena egiten du, inguru-menaren eta iraunkortasunaren arloan, eta bilakae-rari buruzko txosten informalak egiten ditu.

Agentziaren helburua Rioren eraginezko prozesuosoa ikuskatzea da, eta Gobernuko IdazkaritzaErantsi baten modukoa da, zenbait ministeriorekinbatera: Osasuna eta Finantzak, Ekonomia, HiriGarapena eta Etxebizitza, Nekazaritza eta Arrantzaeta Garraioak. Batzuetan, lehen ministroa ere inte-gratzen da.

Hala eta guztiz ere, txosten kritiko batzuetanikusten denez, akatsak daude integrazioren ikuspe-gian, ministerio desberdinen artean formulaturikopolitikak elkarren aurkakoak izatearen ondoriozko ez-egokitzapenen eraginez (Batzordearen barruan ezbaitago bitartekaririk). Kontrola eta bitartekaritza le-hen ministroaren esku-hartzearekin egiten denean,integrazio sektorialaren sakontasuna eta irismenanahiko handiagoa izaten da.

Integrazio bertikala

Ia ez da kontuan hartzen, Danimarkaren ezauga-rrien ondorioz. Izan ere, ez dago eragileen hierarkiza-ziorik.

Inplementazio-prozesuan parte hartzearen gaia,dirudienez, ez da hain garrantzitsua; izan ere, estra-tegia ez da agiri bat, jendeak ondo ezagutzen etaonartzen duen helburu bat baizik.

Adierazleak

Oro har, 39 adierazle ezartzen dira gai horizon-taletarako, eta 51 adierazle, jarduera sektorialeidagokienez.

82



Ezagupen espezializatuan eta dokumentaturikoaurrebaldintzetan oinarritzen dira, eta, horiei, aplika-zioko prozedurak eta metodoak eransten zaizkie.

Adierazleak modu iraunkorrean garatu behardira, nazioarteko esperientziak kontuan hartuta. Urtebakoitzean aurkezten dira, GIrako web berezi batenbidez.

Jarraipena

Estrategiak adierazle oso orokorrak baino ez ditueskaintzen, helburuak lortzeko eta jarraipen-prozedu-ra gauzatzeko moduari buruz. Hala eta guztiz ere,onartu egiten du, helburu jakinak dituen epe luzekoprozesua denez, ebaluazioa eta emaitzak monitoriza-tu beharra dagoela. Etengabeko informazioa (adie-razleen bidezkoa) emateko ardura gobernuak dauka,eta horrek aukera ematen du ekimenak sartzeko etaegokitzapenak egiteko.

Inplementazioan bi arlo detektatu dira,Estrategiaren formulazioan agertzen ez direnak:

Ez dira jasotzen hiru dimentsioen arteko truke-mekanismoak, eta egoera bakoitzean zein nagusitubehar den ere ez da esaten. Estrategiak ez du bideberririk sartzen, erabakiak proiektuetan, egitamuetaneta politiketan berregiteko; adibidez, iraunkortasuna-ren gaineko eraginaren ebaluazioen kasuan, hori in-gurumen-jarduketa estrategikoak hobetzeko ezinbes-tekoa dela esan arren.

Estrategian behin eta berriro aipatzen da hazkun-de ekonomikoa ingurumen-presiotik bereizi beharradagoela. Hala ere, ez du aukerarik ematen inguru-men-parametro guztietarako aurrerakuntzak egitendiren edo epe labur edo ertaineko birbanaketak eginbehar diren eztabaidatzeko.

3.2.2. Suedia

Azalera handikoa izan arren, herri honen tamai-na ertaina da (11 milioi biztanle), eta biztanleriahori bata bestetik banandutako hiru eremutan (es-

kualde geografikotzat hartzen direnak) pilatzen da.

Ez dago barruko deszentralizazio politikorik, bai-na lankidetza-lotura handiak eta eskualdeko erakun-deen artekoak daude, Baltikoko itsasertzean daudenherriekin eta, aldi berean, Eskandinaviako bost he-rrien artean130.

Artearen egoera

1997an Ingurumen Iraunkortasunerako EkintzaPrograma sartu zen, eta horrek ingurumen-dimen-tsioa baino ez zuen nabarmentzen. 2001eko maiatze-an, garapen iraunkorrerako aurrerakuntzak ebalua-tzeko adierazle batzuk sartu ziren.

Ingurumen Ministerioak, 2000ko azaroan,«Suedia Iraunkorrari buruz» izenburuko Fact Sheetargitaratu zuen, eta, aldi berean, eztabaida publiko-ko prozesua hasi zuen, 2001eko udazkenetik aurrera.Prozesua Johannesburgeko Gailurra (2002) baino le-hen amaitu zen, eta, horrela, Suediako garapeniraunkorreko lehenengo estrategia nazionala sortuzen, garapen iraunkorraren hiru dimentsioak lantzendituena. Gero, horren lehenengo ikuskapena eginzen, 2004an, eta Johannesburgen harturiko konpro-misoak jaso ziren; hori 2006an berriro ikuskatu etaParlamentuan aurkeztu dute, «Erronka estrategikoak:Garapen Iraunkorreko Suediako Estrategiaren birsor-kuntza» izenburuarekin.

Estrategia oraintsu abiatu denez, horren inple-mentazioa hasierako fasean dago. Hala eta guztizere, neurri kopuru handia jarduteko modulutzat edobloketzat abiaturik zegoen.


Garapen Iraunkorreko Suediako estrategiarenbihotza gizarte-ongizatea eta garapen ekonomikoakonbinatzeko aukera da, ingurumenaren errespetuaktiboa aintzat hartuta.

83


130 Izan ere, Suediak hiru Estrategietan hartzen du parte, Suediako estrategia nazionalean, Baltikokoan eta Eskandinaviakoan.Suediako estrategia nazionala baino ez da aztertuko.


Horrela, Estrategia euskarritzen duten printzipio-ak honako hauek dira:

• Baliabideak zentzuz erabiltzea; horiek kontserba-tzea eta baliabideotan, inguru naturalean nahizpertsonengan inbertitzea.

• Zenbait eragileren partaidetza aktiboa izatea, etakontsulta publikoaren bidezko erabakia hartzea.

• Epe laburreko ikuspegia, balioetan oinarritzea; po-litikako tresna batzuk erabiltzea, baita inplementa-tu beharreko tresnak eta prozesuak ere, aldaketa-prozesuan aurrera egiteko.

Estrategia nazionala agiri bizia da eta etengabemonitorizatzen nahiz ebaluatzen ari dira.

Estrategiaren barruan iraunkortasunaren hiru di-mentsioak sartzen dira; elkarreragiean eta, gainera,koordinaturik dago nazioarteko estrategiarik garran-tzitsuenekin; era berean, Suediako politikaren barru-ko arlo garrantzitsu guztietara hedatzen da.


Estrategiak funtsezko 8 arlo nabarmentzenditu. Horietariko bik soilik dituzte helburu kuantitati-boak (etorkizuneko ingurumena eta aldaketaklimatikoaren mugaketa). Etorkizuneko ingurume-nari dagokionez, gaikako 15 helburu daude eta, ho-rien barruan, 65 azpihelburu berezi. Horri guztiaribeste 3 estrategia gehitu behar zaizkio, helburuoklortzeko ahaleginen gidatzat.

«Aldaketa klimatikoaren mugaketa» deritzonarenkasuan, nazioarteko konpromisoak hartu eta, gaine-ra, murriztapen-helburu askoz ere zailagoak sartzendira.

Gainerakoen kasuan (Biztanleria eta osasunpublikoa; Gizarte-kohesioa, ongizatea eta se-gurtasuna; Enplegua eta heziketa ezagupena-ren gizartean; Hazkunde ekonomikoa etalehiakortasuna; Eskualde-garapena eta kohe-sioa; Erkidegoko garapena -udalerriak-), hel-buru kualitatibo oso orokorrak baino ez dira plante-atzen, eta horiek gehienbat asmo-adierazpen antzadute.

Nolanahi ere, helburu horiek hiru dimentsioak in-dartzera orientaturik daude, baina gizarte- eta eko-nomia-dimentsioen garrantzi handiarekin, baita ga-rapen iraunkorrerako kaltegarritzat hartzen diren al-derdiak murriztera bideraturik ere.

Erakunde-xedapenak

Estrategia erreferentziako esparrua da etaParlamentuak onartuta dago.

Estrategia hartzearen ardura politikoa Gobernuakdauka, eta hori inplementatzearen ardura ministerio-ek dute.

Jarduketa publikoaren helburua, izan ere, aginta-ri publikoei, enpresei nahiz erakundeei eta jendearijarduteko adorea ematea da, tresnak eta ekimenakeskainiz, euren jarduerek garapen iraunkorra susta-tzeko. Tresna eta pizgarri nagusiak honako hauek dira:

Legeria; Planifikazio espaziala; Integrazio sekto-riala eta hurbiltze kausala; Muga sektorialak gaindi-tzea; Tresna ekonomikoak; Eraginaren ebaluazioak;Ikerketa eta garapena; Hezkuntza, informazioa etaelkarrizketa.

Horrekin batera, erakundeen gaitasuna indartze-ko konpromisoa dago, koordinazioaren, epe laburre-ko nahiz luzeko prozesuak konbinatzearen eta era-kunde-egiturak indartzearen bitartez. Hori guztia ho-nako hau behar duen erronkatzat hartzen da: buruza-gitza, egokigarritasuna, kostuen eraginkortasuna,erantzukizuna eta heziketa.

Estrategia garatzeko, hurbildu eta aldi laburrekokontsulta egin zitzaien kontsulta-erakundeei, koor-dinazio-erakundeei (adibidez, Agenda 21aren etaHabitataren Batzorde Nazionala), GKEei, udalerriei,gizarte zibilari, enpresei, komunikabideei, gazte-el-karteei eta gizartearen barruko funtsezko beste era-gile batzuei.

Estrategiaren justifikazioan, herriak gizarte- etaekonomia-egokitzapenen arloan duen tradizio luzeagailentzen da; izan ere, gauzak egiteko, parte hartze-ko eta pentsatzeko modu bat sortu dute biztanleenartean, eta horrek ahalbidetu egin du GIko eredu ba-terako azken pausoa ematea.

84




Estrategiaren sorrera aintzat hartuta (lehendikere jarduketa sektorialak egon dira eta Estrategiakhoriei koherentziako estaldura eman nahi izan die),koordinazio sektorialeko neurri oso orokorretara mu-gatu da.

Aldiz, Estrategiak zenbait helburu lortzea erraz-ten duten neurriak jasotzen ditu; esate baterako, tre-betasunen eraikuntza, hezkuntza, heziketa eta komu-nikazioa, zerga-erreformak, planeamendu espazialaeta, eraginaren ebaluazioari dagokionez, iraunkorta-sunaren gaineko eraginaren ebaluazioa (SIA).


Suediako Hirien Kontseiluaren indarra aintzathartuta, esan daiteke bertako toki-agintari guztiekonarturik dituztela Agenda 21 kontzeptua eta horreninplikazioak. Izan ere, horien %70ek baino gehiagok,2001ean, Estrategia eztabaidatzen hasi zenean,kontzeptu horretan oinarrituriko egitamuak edo pro-gramak zituzten. Halaber, handia zen Agenda 21eksustaturiko jardueretan parte hartu zuten taldeen,boluntario-elkarteen eta enpresen aniztasuna nahizkantitatea. Estrategia erreferentziako esparru irmoaeta bateratua ezartzera mugatu da.

1997an laguntza-programa berezia sortu zen (LIPPrograma - Local Investments Program), ingurumen-iraunkortasunaren alderdiak ikertzeko eta tokikoGarapen Iraunkorrerako prozesuen egokitzapenerakoprogramak diseinatzeko. Programarako diru-ekarpe-nak gobernuak, toki-agintariek eta enpresek egitendituzte (gobernuak ekarpenen %30 egiten du, orohar).

Suediako Estrategia Nazionala EuropakoEstrategia hartu ondoren ezarri zenez, bertanEuropakoa aipatzen da, eta, gainera, lehentasunenartean, Europako Estrategiako lau ingurumen-arlosartzen dira. Gai honetan ere, estrategiaren helburuaEBrekiko lankidetza bilatzea izan da, bertatik nazio-artearekin lankidetzan jarduteko.

Adierazleak

Lehenengo adierazle multzoa edo panela2001ean argitaratu zen. Oinarrizko elementua izanzen estrategia bera lantzeko prozesuan.

Lehenengo multzo horren barruan, lau gairen edoarloren inguruan egituraturiko 30 adierazle sartzenziren: Eraginkortasuna -5-, Berdintasuna/partaidetza-9-, Egokigarritasuna -7-, Balioak eta baliabideak hu-rrengo belaunaldietarako -9-.

Gai horien barruan, adierazleek iraunkortasuna-ren osagaiak edo dimentsioak sartzen ziren, ekono-miaren, ingurumenaren eta gizartearen arlokoak.

Suediako Estatistika Agentziak adierazle horieklantzen jarraitu du, eta adierazle sektorial batzuk aur-keztuko ditu.

Jarraipena

Estrategiaren ustez, gizarte iraunkorrerakoegokitzapena etengabe hobetu beharreko prozesuluzea da. Lorturiko emaitzak monitorizatu eta eba-luatu egin behar dira, gero oinarri arautuetan etajarraituetan euskarrituz aurkeztu eta ikuskatu ahalizateko.

Garrantzitsuak dira gardentasuna, partaidetzaeta kontsulta publikoa. Eragile asko lagungarriakizan daitezke egokitze-prozesurako, eta partaidetzaeta inplikazioa funtsezkoak dira Suedia iraunkorrera-ko.

Bi urtez behingo ikuskapenak egiten dira, eta ho-riek Parlamentuak berretsi behar ditu.

3.2.3. Herbehereak

Holanda azalera txikiko baina biztanle kopuruhandiko (15 milioi biztanle) herria da, eta, horri dago-kionez, antz handia dauka EAErekin. Ez dauka des-zentralizazio politikorik; baina, zergati historikoeneraginez, probintziek administrazio-eskumen handiakdituzte.

85



Artearen egoera

Holandako gobernua aurrendarietariko bat izanda, garapen iraunkorreko politiken inplementazioan.1989an lehenengo NEPPa (Ingurumen PolitikakoNazio Egitamua) aurkeztu zuen. Gaur egun,Ingurumen Kudeaketako Laugarren Plana (NMP4)dago indarrean, eta horren izenburua Mundu bat etanahi bat: iraunkortasunean lan eginez da. NMP4 ho-rren arabera, Holanda 2030ean iritsiko da, gutxi go-rabehera, «garapen iraunkorraren» egoerara.

2002ko azaroan, Ministro Kontseiluak GarapenIraunkorreko Ekintza Egitamuaren nazioarteko zatiaonetsi zuen, eta nazio mailako ekintzen zatia, berriz,2003an onetsi zen. Bien jarraipena GarapenIraunkorreko Holandako Estrategia da.


Definizioa abiapuntutzat aipatu eta onartzen da.Beraz, Ekintza Egitamuak Garapen Iraunkorraren in-terpretazio zabala egiten du, hiru dimentsioak aintzathartuta: Soziokulturala (pertsonak); Ekologikoa (pla-neta); Ekonomikoa (hobariak), eta eduki osoan orde-na horixe mantentzen da. Ezein dimentsio ez zaie gai-nerakoei nagusitzen. Denbora bereiztu beharra na-barmentzen da, «hemen eta orain», «bertan», «gero».

Ekintza Egitamuk eskema arrazionala manten-tzen du eta, bertan, helburuak ezartzeaz gain, hauxeere ezartzen du: agintari publikoen eginkizuna, erabi-li beharreko tresnak, proiektu nahiz programa eredu-garri batzuk, eta orain arte jarduketa publiko egokirikizan ez duten eremuak jasotzeko agenda politikoa.

Ekintza Egitamuaren nazioarteko zatiak neurri zu-zentzaileen multzoa ezartzen du, JoahnesburgekoGailurrean adierazitako lehentasunezko bost gaieta-rako (ura, energia, osasuna, nekazaritza eta biodi-bertsitatea); horien barruan, milurtekoko gailurra etabeste batzuk sartzen dira. Gobernuak seigarren gaibat gehitu du (merkataritza eta inbertsioa), finantzia-zioari buruzko akordioak (Monterreyko Konferentzia)eta MMEko negoziazioak indartzeko.


Egitamuan hauxe eskatzen da: «garapen- etaikaskuntza-prozesu bat hastea, eta, horren bidez,gero eta ageriagokoak izango dira dilemak zein si-nergiak onartzea, ekintza batzuk aurreikusteko mo-dua eta politikan nahiz komunikazioan irakaspenakondo aplikatzeko modua».

Horrela, helburu neurgarriak edo kuantifikagarriakbarik, prozesuaren helburuak nabarmentzen dira.

Horrekin batera, gaikako helburuak (12 gai) di-tuen atala dago, epe luzerakoa (asmoak)131.

Egitamuak proposaturikoaren arabera, gatazkak«konpontzen jakitera» bideratu beharrean, energiadilema horiek sormenez ekiditera eta «irabazi-iraba-zi» soluzioak proposatzera bideratu behar da.Azaldutako egitamurik eta helbururik gehienak, izanere, Johannesburgen edo EB osoaren barruan lehen-dik erabakitakoaren ondoriozkoak dira.

Erakunde-xedapenak

Ekintza Egitamua gobernu-politikaren 2002koikuskapenean oinarriturik dago, baita gizarteakGarapen Iraunkorrerako garaturiko ekintzen ikuska-penean ere. Ikuskapen horiek Ministerio PolitikarakoTalde batek egin zituen (Ekonomia, Hiri Politika etaGutxiengo Etnikoen Integrazioa eta Etxebizitza,Lurralde Planifikazioa eta Ingurumena), eta horrek le-hen ministroari egin zion jakinarazpena. Ministeriobakoitza bere ekintzen inplementazioaz arduratzenda. Etxebizitza, Lurralde Antolamendu eta IngurumenMinisterioak koordinatzen du inplementazioa.

Nazioartean, inplementazioaren erantzukizunaGarapenerako Lankidetzako Estatu Idazkaritzak dau-ka, eta koordinazio-arduraduna, berriz, KanpoArazoetarako Ministerioa da. Fondo bereziak eta ba-nanduak daude kanpoko ekintzen inplementaziorako.

Lehen ministroak nazioko eta nazioarteko progra-men arteko koordinazioa ikuskatzen du.

Eragileekiko lankidetzaren arloan, NIDO deritzo-na abiatu da (Garapen Iraunkorrerako Nazio

86


131 Hauxe hurbiltzen da gehien helburu sektorialetara.


Ekimena). Hala eta guztiz ere, oraingoz ez da argiaNEPPetik Estrategiarako trantsizioaren (batuketa-tzat), NIDOren jardueren eta ekintza eragileko pro-gramaren arteko erakunde-lotura.

Aipatu beharreko alderdi bat Egitamuak partai-detzari eskainitako arreta da, eta, hain zuzen ere, el-karreragina eta komunikazioa sortu beharrari es-kaintzen diona. Izan ere, programaren zati nazionale-ko xehetasun batzuk garatzeko, kontsulta egin zi-tzaien gizarte zibileko erakundeei, enpresaburu-el-karteari eta udal- nahiz probintzia-agintariei.Argitaraturiko inkestek, gobernu-politikaren ikuska-penak eta Gizarte eta Ekonomia Kontseiluaren (SER),Gobernu Politikarako Zientzia Kontseiluaren (WRR)eta Lurralde Planifikazioaren, Naturaren etaIngurumenaren Ikerketarako (RMNO) KontsultaKontseiluaren gomendioek, bestalde, EkintzaEgitamuaren funtsezko oinarriak jarri zituzten.

Holandako gizartean eta eragile pribatuetan ezdago Garapen Iraunkorrerako Nazio Kontseilurik.Stakeholdersak, beste alde batetik, etengabeko ezta-baida izan zuten, ekintza-programa prestatzeko proze-surako behar izan ziren bi urteetan. 2003ko martxoan,RMNOk, NIDOk eta GKE batzuek, egoera hori amaitze-ko, Garapen Iraunkorreko Nazio Foroa eratzeko eskabi-dea egin zioten Gobernuari, stakeholdersen partaide-tza aktiboa bermatzeko, holandar gizarte iraunkorrera-ko trantsizio-prozesuan. Ez dugu aurkitu Gobernuak es-kabide horri emandako erantzunari buruzko materialik.

Integrazio horizontala eta bertikala

Ekintza Egitamuko programa sektorialak egoeraberrirako trantsizio kontzeptuan oinarritzen dira.Horretarako, jardueren koherentzia politikoa susta-tzen da, besteak beste, honako neurrien bitartez:

Ministerio-sail bakoitzak, hurrengo urterako au-rrekontuan, garapen iraunkorraren dimentsioak poli-tiken inplementazioan eta prestakuntzan nola har-tzen diren aintzat azaldu behar du.

Ekintza Egitamuak azterketa kopuru jakinaren ga-rapena dauka aurreikusita, politikaren bi arlo (ekono-

mia eta ingurumena) batera aztertzeko eta integraziohurbilagoak balio erantsirik sortzen duen ikusteko.

Gobernuak Iraunkortasunaren EraginaEbaluatzeko metodologia dauka (inbertsioa eta eki-men politiko berriak handitzen direnean).Gobernuaren urteroko aurrerakuntza-txostenetan in-formazioa dago inplementazioari, ikasitako irakaspe-nei eta erabaki-hartzeetan garapen iraunkorreko ele-mentuak integratzeko orduan aurkitu diren oztopoeiburuz.

Egitamuan estatu-agintarien eginkizuna nabar-mendu arren, onartu egiten da nazioko eragileek etanazioarteko agentziek eginkizun aktiboa izan behardutela, guztien arteko koordinazioan oinarrituz.

Eragile publikoen eginkizuna hauxe izan beharda: Mobilizatzea eta abiatzea, Norabidea erakus-tea132, Banakako eragileentzako tresna erakarga-rriak garatzea, eta Laguntzea eta erraztea.

Holandako probintziek garapen iraunkorreko pro-grama independentea dute. Programa horien gainekoerantzukizuna probintziena eurena da; horri dagokio-nez, euren eta nazioko gobernuaren arteko kontsul-tak egiten dira, koherentzia politikoa bermatzeko.Toki mailan ere garapen iraunkorrari garrantzia ema-teko programak daude.

Adierazleak

Ekintza Egitamuak ez dauka adierazleen zerren-darik, baina 2002ko ikuskapenean 36 adierazle sar-tzen dira, Garapen Iraunkorraren dimentsio bakoitze-rako 12. Horietariko batzuk EBren edo OCDEren ze-rrendetan oinarritzen dira. Gainera, aldizkakotasuna-ren arabera ordenatzen eta hierarkizatzen dira (he-men eta orain, bertan edo gero).

Gobernuen asmoa, izatez ere, garapen iraunkorre-ko egitamuren bat duten gobernu maila eta erakundepribatu guztiek euren adierazle taldea garatzea da.

Herbehereetako Ingurumen Agentziak, 2003arenamaieran, adierazle talde berria prestatu zuen, «iraun-kortasunaren balantzea» kalkulatzean erabiltzeko.

87


132 Adibidez, Ekintza Egitamu hau bezalako gidaliburuak garatuz.


Adierazle konbinatuak ere lantzen dira, adibidez,Nazio Diru-sarrera Iraunkorra (SIN), baina indize ho-rrek ez du kontuan hartzen garapenaren gizarte-di-mentsioa.

Jarraipena

Egitamua ez da oso esplizitua inplementazioan.Printzipio nagusia mobilizatzea, adieraztea eta ikas-tea da. Tresnen, proiektuen eta programen lerrunabaliozkoa izan behar da garapen iraunkorra praktikangauzatzeko modua adierazteko. Adierazpen hori ba-liozkoa izan behar da beste eragile batzuek ere eurenesku dagoen guztia egiteko. Horrenbestez, boronda-tezko ekimenekiko mendekotasun maila handiadago.

Ikaskuntzaren gakoak urteroko aurrerapenari bu-ruzko txostena eta eztabaida publikoa dira.

Halaber, beste agentzia batzuekiko mendekota-sun handia ere badago, garapen iraunkorra eta, hainzuzen ere, programa honen helburuak inplementatze-ko. Zatirik handiena PMNan, EBko sisteman, banaka-ko sailetan eta proiektu jakinetan inplikaturiko herri-administrazioko beste adar batzuetan egiteko itxaro-pena dago.

Nazioarteko Ekintza Egitamuaren bilakaera, bes-talde, Atzerri Ministerioak Parlamenturako 2003anegindako lehenengo txostenean dokumentaturikdago.

Egitamu nazionalerako ikuskapena Egitamuanbertan jasota dago:

Urtero, gobernuak eztabaida bat antolatzen dugarapen iraunkorraren bilakaera aztertzeko.Garapenerako Lankidetzako eta GarapenIraunkorreko Estatu Idazkaritzekin koordinaturik egonbehar da. Gero, Parlamentuari izandako bilakaerariburuzko informazioa ematen zaio.

Aipatzekoa da stakeholders batzuek egiten du-ten kritika, jarraipen hori egokia izateko partaide-tza instituzionalizatuta egon behar izateari buruz,baita Ekintza Egitamuaren formulazioaren alderdi-rik ahulena argitu behar izateari buruz ere: helburueta adierazle kuantitatiborik egon ezean, nola

emango du Gobernuak aurrerapenei buruzko infor-maziorik?

3.2.4. Alemania

EBko herririk garrantzitsuena eta biztanle kopu-rurik handiena duena da, eta bertako ekonomiakoraindik ere industria-osagai sendoa dauka.Lurraldearen zati batek, dentsitate demografikoarieta egitura sozioekonomikoari buruz, EAEren antzadauka- Aldiz, Alemaniako beste leku batzuetan, ego-era oso desberdina da. Bertako egitura politikoak(Estatu Federala) ikuspegi globala eta lokala azter-tzeko aukera ematen du.

Artearen egoera

Bundestageko (Parlamentu federala) EnqueteBatzordearen behin betiko txostenek, Lur eta giza at-mosferaren babesa izenburudunek (1992-1994,1995-1998), Garapen Iraunkorreko Estrategiarakoprintzipio gidariak ezarri zituzten. Bundestagarenpresiopean, halaber, Gobernu Federala, 2000koamaieran, Nazio Estrategiaren zirriborroa egiten hasizen. «Alemaniarako aurreikuspenak – garapen iraun-korreko estrategia alemana» izeneko estrategia2002ko apirilean sortu zen, eta JohannesburgekoGailurrean aurkeztu zuten.

Oinarrizko planteamendutzat, lehenengo estrate-gia horrek uko egin zion iraunkortasuna eskualdemailan definitzeari: subsidiariotasuna ez da egokiaestrategia federalerako. Aintzat hartu behar daLänder batzuek modu independentean hasi zituztela,90eko hamarkadan, GIEak lantzeko prozesuak.


Definizioa onartuta, belaunaldien arteko nolabai-teko kontratuaren bidezkoa sortu du. Horretarako,kudeaketarako oinarrizko araua nabarmendu du:

Belaunaldi bakoitzak bere arazoak konpondubehar ditu, arazo horiek hurrengo belaunaldieieman barik. Halaber, kontuan hartu behar dira au-rreikusteko modukoak diren etorkizuneko arazoak,

88



baita gizarte-kohesioa eta aldaketa demografikoakere.

Gobernu Federalak nazioarteko jarduerekiko kon-promisoa dauka hartuta, Rioko Prozesuaren eta hu-rrengo Konferentzia handien arloan.

Lau ekintza-arlo ezartzen ditu: Bizi-kalitatea,Nazioarteko erantzukizuna, Belaunaldien arteko eki-tatea (4. faktore deritzona nabarmenduz) eta Gizarte-kohesioa.

Estrategiak gizarte osoa inplikatzearen garran-tzia aipatzen du. Hain zuzen ere, honako hauek ai-patzen ditu: zientzia, erakunde eklesiastikoak133, ga-raperako laguntzako erakundeak, ingurumen-erakun-deak, industria- eta merkataritza-batasunak, kontsu-mitzaile-elkarteak, nekazaritza-elkarteak, udalerriak,haurrak eta gazteak.

Estrategiak, horri dagokionez, Alemaniako gizar-tea orokorrean hartzen du, baina gabeziak ere badi-tu, eragileak eta bakoitzaren erantzukizunak zehazte-ko orduan; gainera, dei boluntaristak baino ez dituegiten.

Estrategiaren helburua. Edukiak

Estrategiak kudeaketako hamar arau izenekoakditu jasota, partaideei (2) eta ekintza-arloei (8) buruz-koak.

• Denek hartu behar dute parte garapen iraunkorre-an.

• Kontsumitzaileak erantzukizuna dauka produktuakhautatzeari eta modu egokian (gizarte- eta ekolo-gia-alderdiak aintzat hartuz) erabiltzeari dagokio-nez.

• Baliabide natural berriztagarriak suspertze-gaita-sunaren tarteen barruan erabili behar dira, eta be-rriztaezinak, berriz, kasuan kasuko aukerak bilatu-ta erabili behar dira.

• Saihestu egin behar dira justifikaziorik gabekoarriskuak.

• Egitura-aldaketa moldeatu eta irizpide berrietaraegokitu behar da: errentagarritasun ekonomikoa,gizarte-iraunkortasuna eta ingurumen-iraunkorta-suna.

• Hautsi egin behar da hazkunde ekonomikoaren etakontsumoaren (energia, baliabideak eta garraiokozerbitzuak) arteko lotura.

• Agintariek aintzat hartu behar dute belaunaldienarteko ekitatea bilatu behar dela.

• Nekazaritza iraunkorra bateragarria izan behar daingurumenarekin, eta, gainera, janari osasuntsuakeskaini behar dizkio kontsumitzaileari.

• Indartu egin behar da gizarte-kohesioa.

• Nazioarteko baldintzak aldatu egin behar dira, he-rri guztietako pertsonek bizi-baldintza duinak edu-kitzeko.

Estrategiak sei helburu orokor ditu: Energia era-ginkortasunez erabiltzea; Mugikortasuna bermatzea-ingurumena babestea; Produkzio osasuntsua susta-tzea-elikadura osasuntsua edukitzea; Aldaketa de-mografikoa moldeatzea; Antzinako egiturak alda-tzea-ideia berriak garatzea (hezkuntza-erreforma);Enpresa berritzaileak eta ekonomia arrakastatsuafinkatzea.

Helburu horien hierarkia ez dago argi zein den.

Erakunde-xedapenak

2001ean GIko Idazkaritzen Batzorde Iraunkorrasortu zen (ministerioak: kanpo arazoak, finantzak,zientzia eta hezkuntza, ekonomia eta enplegua, ga-rraioa, ingurumena, kontsumitzaileen babesa eta ne-kazaritza, osasuna, eta garapenerako lankidetza), etabatzordeburua Kantzilertza Federaleko estatu-minis-troa izan zen.

Prozesuko sailen arteko kudeaketaren arduradu-na da, eta estrategia politikan integratzen dela ber-matu behar du. Kabinete Federalari aldian behingoinformazioa ematen dio.

89


133 Eliza protestanteek sustaturiko programek gizartean duten garrantzia eta ospea aintzat hatuta.


Era berean, 2001ean, kantzilerrak GarapenIraunkorreko Kontseilua izendatu zuen; bertako 17 ki-deak eragile sozioekonomikoak eta Landerretakonahiz udalerrietako ordezkariak dira. Kontseilu horrekzuzeneko informazioa ematen dio KantzilertzaFederalari; gainera, nazio-estrategia garatzen lagun-du eta iritzi kritikoak ematen ditu.

Estrategia adostu ondoren, berori garatzeko etainplementatzeko ardura Kontseiluak dauka. Halaber,estrategia egiteko proiektuak proposatzen ditu.Kontseiluaren lan gehigarri bat, izan ere, iraunkorta-sunaren edukiei buruzko gizarte-eztabaida sustatzeada, kontzientziazio maila handitzeko.

Bestalde, Bundestagek, 2004ko martxoan,Garapen Iraunkorreko Kontsulta Kontseilua ezarrizuen; kideak 9 parlamentari ziren, eta eginkizunak,izan ere, estrategiaren garapen gehigarria egitea etaesperientziak nahiz irizpideak bateratzea ziren, baitagarapen iraunkorra sustatzen duten legegintza-proiektuak hastea ere.

Arlo eragilean, parlamenturako txostena egitekoardura dute, gutxienez bi urtez behin. Lehenengotxostenean, 2004an, Gobernuak Estrategian erabaki-tako politikaren jarraipena egin zen.

Gobernu federalak bi fasetan artikulatu zuen hi-ritarren partaidetza: a) lehenengo fasea Internetenbidez, zirriborroak komentatzeko edo proposatzeko,eta b) estrategiaren hasierako zirriborroari buruzkokontsulta stakhorldersei, horren barruan adierazleaketa helburuak aintzat hartuta. Iruzkin guztiak kontuanhartu ziren, Estrategia garatzeko orduan.

Gobernuak 2004ko martxoan, jarraipenari buruz-ko behin-behineko txostena argitaratu zuen, eta,gero, eztabaida publikoa sortu zuen, posta elektroni-koaren, gutunen, foroen eta txaten bidez.

Sei hilean behingo jarraipen-txosten gehigarriakegitea dago aurreikusita.

2004tik aurrera estrategia ikuskatzeko asmoadago. Orduan, informazio gehiago emango da lehe-nengo estrategia horrek sorturiko balizko eraginariburuz. Hala ere, inplementazioak bereizte gehiga-rria beharko du (adibidez, plan sektorialen eta poli-tikak integratzeko estrategien arabera). Agintari fe-

deralak arreta jartzen diote estrategiari, bainaoraindik ezin da jakin horren inguruan harturiko kon-promiso maila.


Kantzilertza Federaleko estatu-ministroa proze-suaren sailen arteko kudeaketaren arduraduna da.Estrategiako agirian, konpentsazioen arazoa plante-atzen da:

Helburuen arteko gatazkak nahitaezkoak dira.Izan ere, hori horrela izan ezean, ez litzateke estrate-giarik beharko. Iraunkortasun-estrategia helburuenarteko oreka ezartzera bideraturik dago, berariaz,eta, ahal den neurrian behintzat, horien arteko har-monia egotea nahi du (90. orrialdea).

Baina agiriak ez dauka arau eragilerik, estrate-giaren hiru dimentsioak (ingurumena, ekonomia etagizartea) neurtzeko modua eta konpentsazio-arauakezartzeko modua jakiteko. Estrategiak adostasunaeta lankidetza lortu beharra azpimarratzen du, bainaez du jarraibiderik ematen erabaki horiek lortzekomoduari edo horren inguruko konpentsazioak egote-ari ala ez egoteari buruz.


Alemaniako konstituzioan ezarritakoaren arabe-ra, udalerriak erakunde autonomoak dira, eta berta-ko agintarien esku dago garapen iraunkorreko toki-estrategiak garatzea. Agenda 21aren prozesuan milaudalerrik baino gehiagok hartzen dute parte.Jarduerak, Landerretan, Agenda-LanderrekoBulegoek koordinatzen dituzte. Koordinazio federale-rako, Transferentziako Agentzia bat ezarri da.

Estrategia federalak ere ez du eskualdeko iraun-kortasun-estrategiari buruzko eskakizunik eta irado-kizunik. Eskualdeko estrategiak konstituzio-aginta-riek (Landerrak) garatu behar dituzte. Lander ia guz-tiek (13) eginda dituzte euren estrategiak, edo horiekonesteko fasean daude.

90



Adierazleak

Estrategiaren hasierako planteamenduaren arabe-ra, adierazleak funtsezko osagaiak dira GIEaren inple-mentazioa kudeatzeko eta hori etengabe egokitzeko.

Horretarako, adierazle kopuru nahiko txikia man-tentzen da (guztira 21), helburu orokorren lau arloeilotuta, horiek neurgarriak izateko. Horren helburua,egoeraren irudi zehatza edukitzea baino gehiago,iraunkortasunaren irudi osoa proiektatzea da.

Jarraipena

Aurrerakuntzari buruzko lehenengo txostenaprestatu ondoren, hori 2004ko ekainean argitaratuzen. Horrela, Interneten eta horren aplikazioen bidez-ko elkarrizketa nazionala ireki zen berriro. Halaber,Garapen Iraunkorreko kontseiluak esku hartu zuenjoera ez-iraunkorren zehaztapenean, alertarako etaohartarazpenerako funtzio batekin.

3.2.5. Walonia

Belgikako eskualde honek autogobernu politikoa-ren eta administratiboaren arloko eskumen handiakditu. Azalera nahiko txikia eta biztanleria-dentsitatehandia dauka; gainera, industria-birmoldaketako es-kualde bihurtu da historia berrian, hasi ikatz- nahizaltzairu-aberastasunen eraginezko jarduera tradizio-naletatik Europako ekonomiaren funtsezko ardatzaizateari loturiko jarduera berrietara.

Artearen egoera

1999ko ekaineko hauteskundeen ostean,Waloniako gobernu berriak ikuspegi berria planteatuzuen, Waloniarako garapen-proiektuen programara-ko: asmo handiak eta adostasun handia biztanleria-rekin eta erakundeetatik kanpoko eragileekin.

2000ko otsailean, Etorkizuneko Kontratua abiatuzen: «Waloniako gizon-emakumeak proiektu bateratubaten inguruan mobilizatu behar ziren». Kontratuarenhelburua «Waloniako indar biziak» mobilizatzea,energiak talde-proiektu baten inguruan federatzea

eta, horrela, Waloniako gobernantza norabide ego-kian bideratzea zen.

Harrezkero, hiru ikuskapen egin dira, WaloniakoEbaluazio Institutuaren, Prospektibaren nahizEstatistikaren (IWESP) eta kanpoko aholkularitzarenbidez.

Aipagarria da Waloniako lurraldean «Inter-Environnement Wallonie a.s.l.» Federazioak presen-tzia aktiboa duela; 1974an sortu zen eta ingurume-naren arloan lan egiten duten 130 elkarte inguru bil-tzen ditu, eta horiek gai honen alderdirik anitzenetandihardute. Biltzar orokorra dauka (urtean behin bil-tzen dena), baita organo iraunkorrak ere, izan ere, in-gurumena zaintzeko, horren inguruko sentsibilizazioasustatzeko, gai sentikorrak proposatzeko zein horieninguruko jarrera hartzeko eta berriztapenerako eragi-le nagusia da, eta hausnarketarako nahiz ekintzarakogaiak eskaintzen dizkio gizarteari.

Etorkizuneko Kontratua talde-lana da, funtsean.Biztanleriarekiko kontaktuen esperientzia aberasga-rria ikusita, Gobernuak bere proiektua neurri zeha-tzekin osatzea erabaki zuen, eta neurriok, berriz, ohi-ko legegintzaldian abiatzeko konpromisoa hartuzuen, eta, lehentasun nahiz printzipio komunen arlo-an, hurrengo legegintzaldietan jarraitzeko konpromi-soa ere bai. Konpromiso hori Kontratuan bertan be-rariaz jasota dago.


Estrategia honek eragile publikoen eta pribatuenbaterako jarduketa nabarmentzen du. Barruan, kude-aketa-modalitateek behar duten malgutasuna jaso-tzen da, eragileak egoerara azkar egokitzeko, araudieta prozedura astunei nahiz garestiei aurre egin be-harrik ez izateko, horiek sarritan gogoa kendu eta,horrela, eragileak geldiarazita geratzen baitira.Beraz, Estrategiarako printzipio batzuk ezartzen dira,jarraibideen edo gomendioen eran.

Kontratuaren hasieran ikuspegi zehatza azaltzenda:

«Walonia aktiboa eta elkartasunezkoa, garapeniraunkorraren bidean»; hain zuzen ere:

91



• bizi-kalitatearen inguruko kezka iraunkorra;

• aukera-berdintasuna; irekitzeko, partaidetza bi-latzeko eta garapeneko eragileak mobilizatzekogogoa, baita eragile guztien sare-erako funtzio-namendua ere; erabateko kalitatearen bilaketaetengabea; politika eraginkorra eta soziala, ingu-rumena errespetatzen duena; arlo zein maila guz-tien administrazio-sinplifikazioa, eta hiritarrareneta enpresaren zerbitzuan eta guztiz moderniza-tuta dagoen administrazioa; ekintzak eta aurre-kontu-baliabide erabilgarriak urte anitzekoa etaespaziala den programazioan bildu nahi izatea;Waloniaren eta Bruselaren arteko lankidetza etakoordinazioa; ebaluazioaren kultura; Waloniarenarrakastak etengabe agerian jartzea.

Estrategiaren barruan GIaren hiru estrategiak bil-tzen dira; izan ere, «gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-alderdien arteko nahitaezko osagarritasunak nabar-mentzen ditu, baita horien arteko oreka aurkitu beharraere, elkarren arteko gatazka sortzen denean».

Denbora-irismena 10 urtean ezarrita gelditu da.


Estrategiak edo Kontratuak lau lehentasun ezar-tzen ditu:

• Garapen ekonomiko iraunkorra, batez ere ETEenbidez

• Europak eutsitako barrutien garapena bizkortzea

• Gazteen inplikazioa, Waloniaren garapenean

• Ezagupenaren Gizartea

Horretarako, Gobernuak asmo handiko helburukuantitatiboak (7) ezarri ditu (batez ere, ekonomiareneta gizartearen arloan), hiru dimentsioetan; baitahelburu kualitatiboak ere, eta horiek motibazioa etakohesioa lortzeko asmo-adierazpenak baino ez dira.Guztira, 12 helburu dira.

Horrekin batera, ekintza zehatzak garatzen dira,adibidez, ekintzen lehenengo faserako neurrien tal-dea, bi urteko epemugaren barruan. Horiek urteroikuskatzen dira.

Erakunde-xedapenak

Etorkizuneko Kontratuak hautsi egiten duWaloniako historia politikoa, erakundeen artean era-giten duen konpromiso motaren ondorioz. Apurtuegiten du orain arteko kudeaketa gehienbat pragma-tikoa, aurreko gobernuek ezarritakoa.

Ondo zehaztu gabeko alderdi batzuk daude, agi-riaren estatutuari (Waloniako legegintzaren etaaraudiaren arloan ezohikotzat hartua), «kontratu» ize-na edukitzeari, globalizatzailea izateari (guztia inte-gratzen duena) eta helburuen errealismo handiagoa-ri nahiz txikiagoari buruz.

Proiektua kontsulta-organoei, elkarteei, gizarte-eragileei eta gainerako biztanle guztiei aurkeztu zi-tzaien eztabaidarako. Eztabaidaren mekanismoa uni-bertsitateko adituen esku jarri zen. Lan-taldeak alda-keta-eskarien laburpena egin zuen, hiritarren etabiltze- nahiz hitzartze-organoen eskariak hobeto ja-sotzeko eta sintonizatzeko.

Iritzi orokorra, izan ere, kontratua mobilizazio-tresna iraunkorra izatea da. Onartu egiten da gaita-suna izan duela Waloniako Gobernuaren,Administrazioaren eta eragileen energiak federatze-ko; gainera, indartu egin du eskualdeko ekintzarentalde-izaera.

Ebaluazio iraunkorrak abioa indartzea ahalbidetueta, gainera, finkatu egin du horren sinesgarritasuna.Azken horixe da ebaluazioaren oinarria, bai kudeake-ta- nahiz zuzendaritza-zikloan eta bai ziklo politikoan.Proiektua abiatzeko moduari buruzko informazioaeman ondoren, eta proiektuaren eta horren kudeake-taren sendotasunak zein ahultasunak aztertutakoan,ebaluazioa ekarpenen integraziora bideratu da,Gobernuak egingarriak ziren hobekuntzak onartu etabidezko zuzenketa guztiak egin ahal izateko.Ebaluazioa, horrenbestez, Waloniako gobernuareneta iritzi-buruzagien arteko bitartekaritza pribilegia-tua izan da; aldi berean, prozesuak sorturiko dinami-kan konfiantza sortzeko aukera eman du, hori hobe-kuntza iraunkorreko prozesu ofizial baten barruansartuta.

Horri dagokionez, 2001etik, Gobernuak helbu-ruen araberako kudeaketa abiatu du, Administrazio

92



osorako, horren zerbitzuak modernizatzeko eta horienkalitatea hobetzeko. Apustu hau, bestalde,Prospektibako Aginte Koadroen onartze metodologi-koan oinarritzen zen, eta horiek, berriz, maila guztie-tan garatu beharreko helburuak, ekimenak eta ekin-tzak ezartzen dituzte.


Kontratuko beste alderdi bat ere hobetu egin be-har da; hain zuzen ere, «gaikako planoak» manten-tzea edo ugaritzea. Hori ona da eragileak inplikatze-ko eta helburuak bereizteko, baina sarritan gehiegiz-ko zatikatzea egoten da, eta horrek mugatu egiten duzeharkakotasuna eta, hortaz, eraginkortasun oroko-rra. Horrela, esate baterako, «aire» eta «energia»erako planoak batera egoteak agerian jartzen du kul-turak eragina duela, eta ekintza-jabarien banaketadagoela, oreka dinamikoen bilaketan eta faktore as-koren eraginean oinarrituriko kultura sistemikoari da-gokionez. Trantsizio-aldi batean (adibidez, lehenengokontratu honetako aldia), zatikatzearen hobariak han-diak dira, baina epe luzean eta 12 helbururekin ain-tzat hartu behar dira multzo osoa eta elkarreraginak.

Integrazio-printzipioen aplikazioa ez da batera-tua, eta gainera, gobernantzan sarturiko aldaketa sa-konen eraginez, beharrezkoa da lehenengo espe-rientzia horren metodologia finkatzea eta, aurreran-tzean, alderdien interesak aintzat hartzea, integrazioglobaleko ikuspegi batean.

Azken ebaluazioak bidea irekitzen dio integraziohorizontaleko planteamendu berri bati.


Kontratuaren oraingo ulermenaren arabera (ku-deaketa- eta inplikazio-eredua), ez da eskualdetikbeherako mailetako partaidetza aktiborik. Esan dai-teke Kontratu «uniformizatzailea» dela. Udalerri mai-lako neurrien zehaztapena «dena delakoan oinarri-tuz» egiten da, hau da, kontratuan ezarri gabeko ere-muetan, gaietan eta alderdietan, eta horiek eragin-kortu egiten dute eskema nagusia. Halako gaietan,udalerriek jarduteko askatasuna dute.

Adierazleak

Ez daude halakotzat ezarrita. Jarduketa etaekintza-ardatz batzuk aukeratzean, berriz, zenbakizkohelburuak agertzen dira, eta horiek aurrerapenekoadierazleen bidez ebaluatu ahal dira. Hala eta guztizere, konparazioko erritmoak edo oinarriak ere ez diraadierazten.

Jarraipena

Kontratuaren urteroko ebaluazioetan egindakohiru inkestek agerian jartzen dute Kontratuak ezarri-tako dinamikarako eta proiekturako atxikipen mailaindartu egin da: 2001eko ebaluazioan islaturiko la-guntza zuhurretik eta itxaropen handikotik proiektuakaurrera egiteko aho batezko borondatera igaro da,2003an. Elementu berria, izan ere legegintzaldi ani-tzeko bokazioa edukitzea eta etorkizunerako orienta-zioa izatea da.

2003aren amaieran, hautaturiko ekintza estrate-gikoen guztizkoaren (guztira, 63) gaineko emaitzenaurrerapenak adierazitakoaren arabera, %81 betea-razteko fasean eta %16 abiatzeko fasean zeuden.Beraz, martxan jartzeko erritmoa indartsua eta jarrai-tua da.

Akordio bakoitzaren bilakaeraz gain (batzuenfuntzionamendua ona da, eta beste batzuena ez hainona), abiatzeko orduan ere zailtasunak sortu dira.Berritzailea izatean eta legegintzaldi erdian eskuhartzean, lehendik dauden akordio sektorialekiko ar-tikulazio-arazoak sortu dira. Beharrezkoa daGobernuaren estrategia argitzea, akordioen eta par-tenariatuen arloan; gainera, bakoitzari esleiturikoeginkizuna eta helburuak ere zehaztu beharra dago.

Orain arte abiaturiko akordioek agerian jartzendute Waloniako gizartea mobilizaturik dagoela,Etorkizuneko Kontratua egiteko. Oraindik ere, elkar-tze, akordio eta partenariatu kontzeptua nahiko anbi-guoa da; izan ere, pertsona askok egoera oso des-berdinetan erabiltzen dituzte, eta kontzeptua modudesberdinetan ulertzen da, solaskideen arabera.

Waloniako Gobernuak talde-laneko arauak apli-katzearen ondorioz (esaterako, gobernantza oneko

93



printzipio batzuk aplikatzea: ebaluazioa, partenaria-tua, irekiera, administrazio-sinplifikazioa, kalita-tea…), erabakitzaile askok eraginkortasun gero etahandiagoa eta talde-koherentzia handiagoa nabari-tzen dute Gobernuaren lanean.

Kontratuaren zabaltasuna duen programa bateneragin globalak nekez nabaritzeko modukoak dira, ezbaitira azkar agertzen (oraindik ez dira 5 urte igaro),batez ere emaitzetan eta eraginetan gauzatzeko aldinahiko luzea behar duten neurri berritzailerik gehie-nen kasuan.

Hala ere, ikusitako eraginen arabera, 2001etik2003ra, ezarritako ekintzen %70 emaitza positiboakematen hasi dira. Horrek agerian jartzen ditu kontra-tuaren hobariak, eta aditzera ematen du ekintzeneraginpekoek egiaztatu eta ebaluatu egin dituztelaageriko hobariak. Beste %22 oraindik ere egiten aridira, eta ezin da behin betiko emaitzarik ondoriozta-tu, aurrerapena guztiz positiboa izan arren.Jarduketen %8k, aldiz, ez dute ikusteko moduko on-doriorik sortu.

Inguruko herriekin konparatuta, eta aurreko ha-markadetan gertaturikoaren alderantziz, behin betikohelburu kuantitatiboen irakurmenetik ondorioztatzendenez (PBG, enplegu-tasa, negutegi-efektuko gasenisurpena edo enpresa-esportazioak), Walonia horienerritmoan edo erritmo hobean bilakatzen ari da.

Irudi on hori ezin zaio egotzi kontratua indarreansartzeari bakarrik, izan ere, horrek 2002tik aurrerabaino ez du jardun, eta adierazleek, batik bat, 2000neta 2001ean islatu dute aurrerakuntza hori. Eraginbatzuk lehenago abiaturiko neurriei eta jarduketeiegozteko modukoak dira, argi eta garbi; adibidez,EBtik iritsitako Egiturazko Fondoen erabilerari. Horridagokionez, kontratuaren sustraiak lehenagoko mu-gimenduan sartuta daude, eta hori, gainera, lagun-garria izan da Kontratua diseinatzeko eta egiteko.

Kontratuaren helburua kudeaketa-tresna izateaizan ez bada ere, horren ezaugarrien eta ikuspegia-ren eraginez, halakotzat hartu da, baina horrek plan-teatzen dituen alderdi tekniko batzuk hobetu eginbehar dira, hurrengo fasean izango duen gaitasunahobetzeko. Horrela, esate baterako, kudeaketa-gai-tasunak hobetzeko, aurrera egin behar da kapituluen

egituran eta artikulazioan. Ezinbestekoa da ekintzapolitikoaren zeharkakotasunean sakontzea.

3.2.6. Erresuma Batua

GIEN sortu duen lehenengo herria izatean(1994an), derrigorrezko erreferente da. Bestalde, es-kualde historikoei autonomia politikoa itzultzeko pro-zesua finkatu duenez (legegintza- eta arauketa-gaita-suna utzita), gai jakinetan «pentsamendu globala etatoki-jarduketa» deritzoneko eskeman ere erreferen-tea da.

Artearen egoera

Lehenengo Estrategiak ekonomia-gaiak, inguru-mena eta baliabideen erabilera aztertu zituen, bainaez zuen gizarte-dimentsiorik aintzat hartzen.Horrenbestez, lehen ministroak (Blair), 1997an,«Aldaketarako aukerak» deritzonari buruzko hausnar-ketak egin zituen, eta horren barruan gizarte-gaiakere sartzen ziren, ekologia- eta ekonomia-gaiekin ba-tera. 1999an, Gobernuak Erresuma Batuko GIkoEstrategia abiatu zuen, «Bizi-kalitate hobea» izenekolemarekin.

Lanketa horretako kontsulta-eragiletzat,Gobernuak aintzat hartu zituen boluntarioak eta tal-de komunitarioak (udalerrietan), enpresa-sektorea,toki-agintariak eta osasun-erakundeak, etaEstrategiaren aurrerakuntzak monitorizatzeko moduanabarmendu zuen.

Nazioarteko akordioak eta konpromisoak kon-tuan hartuta, Gobernuak GIko Esparru Estrategikoberria sustatzeko akordio publikoa ere hartu zuen,eta hori 2005eko martxoan egin zen; horren barruan,Ingalaterrako, Galeseko, Eskoziako eta Ipar Irlandakogobernuek baterako lana egitearen alde harturikoerabakia sartzen da, helburu, printzipio eta lehenta-sun komunak lortzeko.


GI kontzeptuak onarpen eta erabilera handiadauka Erresuma Batuan, baina oraindik ez dago ho-

94



rrek praktikan duen esangurari buruzko adostasunik.Brundtland definizioa zehatz eraginkortu behar delapentsatzen da.

Estrategiak aldi berean lortu beharreko lau xedeazaltzen ditu:

• Bakoitzaren beharrizanak onartzen dituen gizarte-aurrerakuntza

• Ekonomia- eta enplegu-hazkunde altuaren etaegonkorraren mantenamendua

• Ingurumenaren babes eraginkorra

• Baliabide naturalen zentzuzko erabilera

Helburu horiek garrantzi berekotzat hartzen dira,baina horien erlazioak eta konpentsazioak irekitagelditzen dira.

Jasotzailetzat «hiritar guztiak» agertzen dira, hauda, biztanleria nazional osora zuzenduta dago etabiztanleria osoan dauka eragina. Hala ere, iparralde-aren eta hegoaldearen arteko loturak nabarmentzenditu; gainera, arlo horretan zenbait helburu bereziezartzen ditu.

Funtsezko 7 gairen multzoa ezartzen du (gehie-nak ingurumenekoak), ez lortu beharreko helburu ab-solutuen mailan, horien ebaluazioa kontrolatzeari da-gokionez baizik; halaber, oraingo egoera hobetzearenaldeko apustua egiten du.

Estrategiaren lau xedeak lortzeko, Gobernuaren po-litikak 10 printzipiotan oinarritu behar direla ezartzen da.Horietariko batzuen ondorioz, funtzionamendurako lege-sorkuntza eragin dute, eta beste batzuk, berriz, gehien-bat «hurbiltzeak» dira, erabakiak hartu ahal izateko.1999ko Estrategian ez zen gaikako lehentasunik ezarri.

Erakunde-xedapenak

Estrategia, hartu ere, Britainia Handiko gobernu-ko 19 sail garrantzitsuenen politikak formulatzekoesparrutzat edo gidatzat hartzen da. Horretarako, le-hentasuneko hiru ekintza-arlo identifikatu dira: go-bernu-egoeraren errendimendua hobetzea; GI eraba-ki-hartzeetan integratzea; GIren ulermena nahiz eza-gupena sustatzea, sailen bitartez.

2002an, GIrako Esparrua argitaratu zen, gobernu-egoeran; bertan, lehentasunezko lehenengo arloa fo-katzeko ahalegina egiten da, eta, gainera, funtsezkogizarte- eta ingurumen-eragin guztiak hartzen dituaintzat. Halaber, sailei helburuak lortzen laguntzekogida bat ere jasotzen du.

Hala eta guztiz ere, lehenago ere akordio batzukegin dira, garapen iraunkorra sustatzeko:

• Ingurumenerako Kabineteko Batzorde bat, GIkopolitika koordinatzeko

• 1997an eraturiko Ministerio Berdeen sistema

• Garapen Iraunkorrari buruzko Sailen arteko Taldebat

• GIri buruzko Task Force bat, ministroek eta stake-holdersek osatua, 2005eko estrategia berria sus-tatzeko

Halaber, Garapen Iraunkorrerako Batzordea ereeratu da (SDC); 21 kide ditu eta batzordeburuaIngurumeneko ministroa da; batzorde horren helbu-rua Estatuko gobernuari eta eskualdeko hiru admi-nistrazioei aholkularitza ematea da. Batzorde horrekGIa Erresuma Batuko sektore guztietan sustatu, au-rrerapenak ikuskatu eta beharrezko adostasuna lor-tzen du, helburu bereziak lortzen laguntzeko ekintzaksartu ahal izateko. Batzordeak, batez ere, gai zeha-tzetan egiten du lan; adibidez, Elikaduran,Osasunean, Produktibitatean eta Suspertzean.

TUSDAC izenekoa (GIrako Aholkularitza BatzordeSindikala) urtean hirutan biltzen da, 1998tik hona;hori 2004ko maiatzean sortutako Negozioen etaIngurumenaren Aholkularitza Kontseiluarekin (ACBE)osatu da. Helburua, izan ere, enpresetako inguru-men-errendimenduaren hobekuntza lortu duten en-plegatuen eta enpresaburuen lan-ekimenak aurkez-tea da.

1998an, halaber, gobernuak GarapenIraunkorreko Hezkuntzarako Panela (SEP) eratu zuen,eskolatzearen arloan jarduteko (laneko, aisialdikoeta etxeko hezkuntza irakasle taldea).

2003ko irailean, hezkuntza-sektoreko GIkoEkintza Egitamua abiatu zen.

95



Azkenik, Estrategiak GIri buruzko ErresumaBatuko Mahai-ingurua (UKRSD) sortzea proposatuzuen, sektore desberdinen arteko adostasuna eraiki-tzeko. Ministroekin urtean bitan bildu eta txosten batargitaratzen du.

Stakeholdersei kontsulta egin zitzaien, 1999koEstrategia lantzeko orduan. Estrategia berria lantze-ko, Elikadurarako, Ingurumenerako eta LandaGaietarako Saila (DEFRA) etxeko sektoreko ikuspe-giak ikertzen hasi da, baita GIko Estrategiaren orain-go formulazioan eta kontzeptuan egon diren aldake-tak ere.

Erresuma Batua, era berean, aurrendaria izan daErantzukizun Sozial Korporatiboaren (CSR) arloan;hain zuzen ere, konpainia eredugarri asko erabili etakontzeptua garatu nahiz martxan jarri du.


Estrategiak ez ditu kontuan hartzen iraunkorta-sun kontzeptuaren hiru dimentsioen arteko balizkogatazkak konpontzeko xehetasunak. Hala eta guztizere, oro har, bi printzipio gidari ezartzen ditu:

• Ingurumen-hobekuntzak lortzea, baina gizarte- etaekonomia-helburuak indartuz (osasun hobea, ener-giaren erabilera eraginkorragoa, etab.).

• Jarduketa neurritsua garatzea, argi onartuta edo-zein ingurumen-hobekuntza ezin dela justifikatuGIko helburuak aintzat hartuta.

Bigarren printzipio horri dagokionez, onartu egi-ten da ingurumen-babesa sustatzen duten zerga-tresnak, aztertu ere, diru-sarrera urriko familienganeta enpleguan duten eragina kontuan hartuta aztertubehar direla.


Zenbait maila zabaltzen dira:

• EBren Estrategiarantz

Oraindik ere ez da bi estrategien arteko loturarikezarri.

• Toki mailetarantz

Local Governement Bill (2000) deritzonaren ondo-rioz, toki-administrazio guztiek Agenda 21ak ezarribehar dituzte. Halaber, lehen ministroarenBulegoaren ikuskaritzapean, toki-gobernuekTokiko Hitzarmen Estrategikoak garatu behar dituz-te, udalerri bakoitzaren ekonomia, gizartea eta in-gurumena sustatzeko eta hobetzeko.

• Eskualdeetarantz

Estatuko Gobernuak Eskoziako, Galeseko eta IparIrlandako eskualde-parlamentuei, EskualdeGarapeneko Korporazioei (Ingalaterra) eta LondresHandiko Administrazioari esleitu die garapeniraunkorreko estrategien erantzukizuna.

Nazio Estrategia estaldura komuna da, eta, ber-tan oinarrituz, eskualde-eskumen historikoei itzulita-ko gaiak zehaztuko dira. Bestalde, task force bat eza-rri da, lau legegintza-kidegoen lana sustatzeko, es-trategia berrira bideraturiko kontsulta-prozesuaezartzeko eta maila horretan 2020rako helburuak fin-katzeko. Batez ere, helburu ekonomikoen ezarkun-tzan egiten da lan, baita eskualdeko mailen eta es-kalen monitorizazioan ere, Nazio Estrategiaren egoe-rari dagokionez.

Horretarako, lehenengo neurritzat, EskualdekoGIetarako Esparruak prestatzeko Gida bat ezarri da,eta hori eskualdeko mailen eta osagaien adierazlenagusien desagregazioan oinarriturik dago (monitori-zazioaren ondoreetarako).

Adierazleak

Estrategia monitorizatzeko, Gobernuak 15 adie-razle nagusi eta 147 adierazle neurgarri hartu ditu.Adierazle nagusien barruan, bai ekonomia-adierazle-en eta bai ingurumen- eta gizarte-adierazleen bilaka-era jasotzen da (joera positiboak eta negatiboak),baina ikuspegi oso orokorrarekin («arlo nagusiak»).

Adierazle bakoitzaren eginkizuna Estrategian etajarraipen-txostenetan azaltzen da, hiritarrek kontsul-tatu eta argibideak eman ahal izateko. Azken helbu-ruak edo xedeak neurri batean baino ez daude kuan-tifikatuta, eta, beraz, adierazle nagusiak garrantzi-

96



tsuagoak dira (joera adierazten baitute), azken hel-buruak baino; hortaz, adierazle-sistema nahiko mal-gua edo aldagarria da.

Jarraipena

Mekanismoak argi zehaztuta eta egituratutadaude. Erantzukizuna Ingurumen, Elikadura etaLanda Gaiak Sailak (DEFRA) dauka. Ikuskapen oroko-rra eta hurrengo 9 urteetarako helburuen ezarkuntzaegiteko konpromisoa hartuta dago 2004rako.Eskualde historikoetarako ikuskapen bananduakprestatzen ari dira.

Adierazle nagusien aurrerakuntza, bestalde,«Bizi-kalitate hobea lortzea» deritzonari buruzko urte-roko txostenetan argitaratzen da. 2004ko txostene-an, gainera, 1999tik 2003ko amaierara bitarteko au-rrerakuntzaren ikuskapena ere egiten zen.

Horrekin batera, aholkularitza-enpresa indepen-dente bati adierazle nagusien ikuskapena aginduzaio, eta horrek, gainera, irakaspenak atera eta orainarteko martxa ikasi behar du.

Iraunkortasunaren arloan diharduten adituen lan-tegi bi prestatu dira (2004ko martxoa eta 2000ko ha-siera), aurrerakuntzei eta 2000n erabakitako partai-detzaren garapenari buruzko iritzia emateko.

SDCak 2004ko maiatzean argitaraturiko txoste-naren izenburua «Promesak erakusten dira. Bainajarduketa trinkoagoa behar da» izan zen; bertan, 19aldaketa jasotzen dira: «Gobernurako aldaketak es-trategia berrirako eta hurrengo 5-10 urteotarako». 19gomendio horietan, berriz, Estrategiaren barruko ele-mentuak agertzen dira, baita politika sektorialenikuspegiak, ekonomiaren kudeaketa edo ingurume-neko helburu absolutuak.

Aldaketa-gomendio horiek GIak gobernu mailaneraginkortzeko zailtasunak islatzen dituzte.

3.2.7. Eskozia

Eskualde historiko honek administrazio-eskume-nak ditu Erresuma Batuaren barruan; 1980ko hamar-kadak birmoldaketa ekonomiko gogorra izan zuen,

teknologia aurreratuko (elektronika) sektoreetarantz.Gainera, aintzat hartu behar dira bertako tamaina de-mografikoa, itsasertz atlantikoan duen kokalekua etaelkarren aurkako bi zonen presentzia; hain zuzen ere,Firthen arroa (biztanlerik gehienak) eta High Landsizenekoak.

Artearen egoera

1998an, Down to Earth Ekintza Egitamua argita-ratu zen; bertan, gainditu beharreko joera ez-iraun-korrak erakutsi, garaiko programei edo garatu beha-rrekoei buruzko informazioa eman eta toki mailennahiz Erresuma Batuaren arteko integrazio bertikale-ko prozedura azaltzen zen.

2002an, ikuspegiari eta adierazleei buruzko kon-tsulta-prozesu baten ostean, EskoziakoIngurumeneko talde betearazleak agiri hauxe presta-tu zuen: «Garapen Iraunkorrerako Beharrizanak,Lehentasunak, Ekintzak eta Xedeak bilduz». Agiri ho-rretan, prozesu iraunkorra hastea proposatzen zen,Eskoziari zer komeni zitzaion eta xedeak lortzeko zerneurri hartu behar ziren zehazteko. Horrela,Galeseko, Ipar Irlandako eta Britainia Handiko gober-nuekin batera, Eskoziako gobernuak garapen iraun-korreko esparru estrategikoa sinatu zuen, denen ar-teko lana egiteko eta, horrela, helburu, printzipio etalehentasun komunak gauzatzeko. EsparruEstrategikoa 2005ean gauzatu zen, eta, horren ondo-rioz, Eskoziako gobernuak, 2005ean, garapen iraun-korreko estrategia garatu zuen, laburra eta funtsezkolehentasunetara bideratutakoa; horren helburua es-parru estrategikoa gauzatzea izan zen.


Brundtland definizioa onartuta, belaunaldien ar-teko orekarako printzipio batzuk formulatu dira: ba-liabide maila bera lortu ezin dutenak zaintzea; geureekintzek etorkizuneko belaunaldietan duten eraginaahalik eta gehien murriztea; planetan gure jardueraeusteko gaitasunaren barruan bizitzea.

Planteamendu horretatik, lehentasunezko ekin-tza-aroak ondorioztatzen dira: a) baliabideen erabile-

97



ra, b) energia, eta c) mugikortasuna. Aipagarria daagirian ez dela gizarte- edo ekonomia-printzipiorikformulatzen, eta hori harrigarria da, agiriaren justifi-kazio-zatian gizarte-garapenari eta hazkunde ekono-mikoari buruzko bi kapitulu baitaude, baita inguru-menari buruzko beste kapitulu bat ere.

Orokorrean, hiru dimentsioak lehentasunezkoeremuen barruan egongo lirateke, baina ez dira ja-sotzen hiru osagaien arteko konpentsazioak.

Irismenaren barruan Eskoziako biztanleria osoada, Parlamentuak 2002ko urtarrilean onetsitakoarenarabera; belaunaldien arteko dimentsioa ez da aipa-tzen, eta dimentsio globala labur-labur baino ez daaipatzen, baliabideen erabilerari buruzko gaian.


Eskoziako gobernuak lehentasunezko hiru gai tal-de hartu ditu, horiek politika sektorial bakoitzeanerraz integratzeko modukotzat hartzen direlako.Agirian lehentasunezko arlo bakoitzaren arazoakazaltzen dira, baina horien azterketa sakonik gabe.Ekintzaren kapituluan eskualde-arazo batzuk aipa-tzen dira, baina helbururik edo xederik ezarri gabe.Zerrenda, dirudienez, osatu gabe dago, eta arazoasko ez dira berariaz aipatzen.

Estrategiarekin batera, osasunaren, hezkuntza-ren, krimenaren eta boluntarioen arloko programakdaude, Gobernuak abiaturiko Gizarte JustiziarakoEstrategiatik hartutakoak; hala ere, ez dago eztabai-darik Eskoziako gizartearen egiturari eta horren alda-ketei buruz, eta ez da proposatzen ekintzen eraginakneurtzeko edo ikuskatzeko modurik, ez baita loturaargirik ezartzen Estrategiaren eta Iraunkortasunarenartean.

Erakunde-xedapenak

2003an, Gobernuak Lankidetza Akordioa abiatuzuen (Partnership Agreement), eta horrek GIren nora-bidea ezartzen zuen: ingurumen-gaiak politika publi-koaren erdigunean jartzea eta Eskoziako erkidegoguztietarako ingurumen-justizia segurtatzea.

Eskoziako gobernuaren barruan, GIrako taldeaeratu da, eta horrek gaiari loturiko guztiaren erantzu-kizuna dauka. Hala ere, ez daude argi taldearen osa-keta eta eginkizun zehatza.

Bestalde, ministerio talde horren helburuaEskoziako Kabinetea koordinatzera eta euskarritzerabideraturik dago, politika iraunkorraren arloko eraba-kietan. 2003ko azarotik, Batzordea urtean 4 aldiz bil-tzen da, eta Eskozia Iraunkorrerako KabinetearenAzpibatzordetzat (CSCSS) hartzen da. Lehenengo bi-leran, batzorde guztiak monitorizatzeko mekanismobat sortzeko erabakia hartu zuen, «Eskozia iraunkorraeraikitzeko» edo «Eskozia hobetzeko akordioak» har-tzeko (2002tik abiatuta).

Lehen ministroak izendatuta eta berorren mende,Azpibatzorde honetako kideak lehen ministroa bera,Landa Garapeneko eta Ingurumeneko diputatua,Herri Zerbitzu eta Finantzakoa, Garraiokoa etaKomunikaziokoa dira.

Hala eta guztiz ere, erakunde interesgarriago batsortu da: Garapen Iraunkorreko Eskoziako Foroa(SDDF), barruan zenbait talde dituen aholkularitza-eta koordinazio-organotzat. Horren egitura argi for-mulaturik dago; baina, oraintsu eraturiko organoadenez, ez dago judizioko elementu nahikorik, organo-aren eraginkortasuna ebaluatzeko.

Organismo horrek adorea ematen du Eskoziairaunkorrerako aurrerapausoak egiteko. GIko ErresumaBatuko Batzordeko eskoziar kideak, enpresak nahiz sin-dikatua, GKEak nahiz NDPBak eta bestelako pertsonakhartzen ditu barruan. Helburua Eskozia osoan jarduteaeta pentsatzea da, eztabaidak sustatuz, alderdi intere-satuak erlazionatuz, ulermena argituz, jardun onakbultzatuz eta ekintzarako gomendioak emanez.

2003ko azaroan onetsitako eta task-force gisa(betearazteko ahalmena dutenak) eraturiko taldeakhonako hauek dira:

• Hezkuntzako taldea

• Komunikaziokoa

• Iraunkortasunerako ekonomiakoa

• Gizarte-gaitasuna eraikitzekoa

• Politiken integraziokoa

98




Agiriaren barruan ez dago gai honetako gatazkakkonpontzeko ikuspegirik edota mekanismorik. Gai ho-netan erantzukizuna Azpibatzordeak duela jo daiteke.


Eskozia Iraunkorrerako Sarea (SSN), Gobernuakeratutakoa da, eta horren helburua toki-agintarieketa eskualdeko gobernuak Tokiko Agenda 21ak sus-tatzea da. 1997an134, 2000rako lurralde-agentziaguztiak egitea planteatu zen. Eskoziako Bulegoareneta Tokiko Agenda 21erako koordinatzaile-sarearenarteko akordioak (1997) aprobetxatu ziren.

Tokiko Agenda 21en arloko jardueraren koordina-zioa Eskoziako Sare Iraunkor berrira lekualdatu da(lehen, Tokiko Agenda 21en Eskoziako Sarea). Taldehonen barruan tokiko 32 ordezkari daude, eta talde-ak sareko eztabaida sustatzen du, GIren arloko poli-tikak nahiz proiektuak monitorizatzeko eta inplemen-tatzeko.

1999ko irailean, sare horretako kideek, Eskoziakogobernuarekin batera, gomendioen eta aintzat hartubeharreko alderdien esparru malgua sortu zuten,toki-agintarientzat, Route Planner izenekoa; horrenbarruan, halaber, etxeko ekintzarako printzipio gida-riak, lankidetza-laneko politiken integrazioa eta erki-degoa inplikatu beharra ere sartzen ziren.

2002ko urrian, Sareak onarpena jaso zuen,Development Officer deritzonak aintzat hartu zuene-an; azken hori Gobernuak ezarri zuen eta bere eginki-zuna, izan ere, toki-agintarien eta horien nahiz bestelurralde-organo batzuen arteko lankidetza hobetzeazen.

Erresuma Batuarekiko eta horren Estrategiarekikoloturak, bestalde, zuzenean ez ezik, eskualdeko gaine-rako gobernuekin lan eginez ere ezartzen dira, batera-ko jarduketa sustatuz. Horren ondorioz, 2005ean espa-rru estrategiko berria egin zen.

Europako Estrategiari dagokionez, lantegi berezibateko lana (VI. Ekintza Programan oinarrituta) hartu

da eredutzat eta lortu beharreko esparrutzat, eskual-deko estrategia ezartzeko orduan.

Adierazleak

2001eko maiatzean, Eskoziako Bulegoak«Aldaketa egiaztatuz» izeneko kontsulta-kanpainahasi zuen, GIrako aurrerakuntzak neurtu ahal izateko.Kontsulta horren emaitzatzat, 2002an 24 adierazlekoagiria argitaratu zen, eta horiek iraunkortasunakEskozian zuen egoerari buruzko ikuspegia ematen zu-ten. 11 adierazle baliabideen erabileraren lehentasu-nezko esparruari buruzkoak dira, 2 energiaren gaira-koak, 4 mugikortasunerakoak eta 7 «gizarte-justizia-rakoak».

Baina adierazle horiek, «gizarte-justiziakoak»izen ezik, gehienbat azaltzaileak dira eta ez dute hel-bururik aipatzen. Agirian jasotakoaren arabera, hel-buru batzuk oraindik zehaztu barik daude, aintzat har-tuta zientzia-lan berriak eta politika sektorialen gara-pena, eta oraingoz egokiagoa da joera monitoriza-tzea.

Jarraipena

2004ko edizioan Eskoziarako GIko adierazleak ai-patzen dira. Urteroko ebaluazio horren barruan, zen-bakizko datua ez ezik, adierazlearen garrantzia, era-bilitako iturrien zehaztapena, desagregazio gehiga-rria, xedeak eta kasuan kasuko ekintza ere jasotzendira.

3.2.8. Katalunia

Espainian sustraituriko eskualde historiko hone-tan oraindik ez dago onetsitako Estrategiarik mart-xan, eta autogobernurako aginte handiak eta esku-men asko ditu; funtsezko hiru alderdi bereizten dira:gizarte- eta ekonomia-garapen maila altua, gizarte-politiken aplikazioan lurralde aurreratutzat duenonarpena, eta mediterranear kulturakoa izatea.Beraz, kasu desberdina eta osagarria da, Europa er-

99


134 Eskumenak eskualde historikoetara eskualdatu baino lehen.


dialdeko eta eskualde atlantikoetako erreferenteeidagokienez.

Artearen egoera

Kataluniako gobernuak (Generalitatea), bertakoParlamentuak 1997an emandako agindu baten bidez,Kataluniako Agenda 21 sustatzeko erabakia hartuzuen, bertan katalanen eta euron lurraldearen etorki-zuna eraikitzeko: aberastasunaren sorkuntza, pertso-nen ongizatearen hobekuntza, gizarte-kohesioa, ba-liabideen kudeaketa iraunkorra, inguruaren kontser-bazioa eta etorkizuneko belaunaldien garapen-auke-ren bermea. Agenda 21 horren helburua dimentsioestrategikoa sortzea zen, Kataluniako errealitateamodu integratuan, zeharkakoan eta diziplina arteko-an jasotzeko.

Agenda 21 lantzeko prozesua 1998an hasi zen,Fòrum Consultiu de l’Agenda 21 de Catalunya deri-tzonaren aldez aurreko prospekzio-lanarekin; foro horiKataluniako gizarte zibileko ehun aditu inguruk osatzenzuten, eta, bertan, Agenda 21aren oinarriak prestatu zi-ren; halaber, Consell Assessor per al DesenvolupamentSostenible de Catalunya (CADS) izenekoak ere partehartu zuen horretan (Generalitatearen kontsulta-orga-noa). Hasierako kontsulta-fase hori 2000ko amaieraraarte luzatu zen.

Bestalde, Kataluniako Agenda 21Generalitataren jarduketa publikoen eta egituren be-rrorientazio estrategikoaren testuinguruan txertatzenzen; hain zuzen ere, 2000n administrazio-eredua al-datzeari buruz hasitako prozesuan (CAT21 GobernuEgitamua).

2001eko lehenengo seihilekoan, hiritarrei infor-mazioa emateko fasea garatu zen, eta, bertan, iraun-kortasunari loturiko zeharkako gai nagusiak aztertuziren (aldaketa klimatikoa, mugikortasuna, biodiber-tsitatea, etab.).

2001eko bigarren seihilekoan, sailen arteko la-naren fasea garatu zen; bertan, Generalitatearen sai-lek (Generalitatearen 40 goi-kargu inguru eta politikaestrategikoetan inplikaturiko 100 teknikari inguru)Kontsulta Agiria sortu zuten; agiri horretan, ildo es-trategikoen multzoa sortu zen, eta hori oinarrizko ma-

teriala izan zen, hurrengo faseko kontsulta-prozesu-rako. Halaber, lan hori osatzeko, kanpoko irizpenakere eskatu zitzaizkien, gai garrantzitsuetan zihardu-ten adituei.

2002ko lehenengo seihilekoan, kontsulta-agiriareneztabaida Kataluniako sektore guztietara hedatu zen(ekonomia, lanbidea, gizartea, unibertsitatea eta ingu-rumena). Horrela, kontsulta-agiria oinarritzat erabilizen, eztabaida sektoriala eta lurralde-eztabaida plante-atzeko, eta hori 2002ko uztailean amaitu zen.

Kataluniako Agenda 21aren garapena, hasieran,Generalitatearen Lurralde Antolamendu etaIngurumen Sailak sustatu zuen. Gero, Agenda 21arengarapenaren eskumena Presidentzia Sailari emanzioten.

2003an agiri batzuk egin ziren, GarapenIraunkorreko Kataluniako benetako Estrategia disei-natzeko. Horren helburua Agenda 21aren irismenazabaltzea zen. «Agenda 21» agiria lantzeaz gain, bes-te hiru agiri ere landu ziren: GIaren erronkakKatalunian; Iraunkortasunaren adierazleak;Kataluniako iraunkortasun-atlasa.

2003ko azaroan, Katalunian gobernua aldatu on-doren, Kataluniako Estrategia garatzearen eskumenaLurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailaren eskuutzi zen berriro; hain zuzen ere, Ingurumen Politiken etaIraunkortasunaren Zuzendaritza Nagusiaren esku.

Gaur egun, Estrategiaren zirriborroa osatzen du-ten lau agiriak ikuskatze-fasean daude, eta ez dakiguhorien guztien onespena eta bidezko laburpena nolabideratuko diren.

Laburtzeko: Katalunian ez dago Estrategiarik edoantzeko tresnarik onetsita, indarrean edo onartuta.


Agendaren arabera, gizarte osoak iraunkortasu-naren kultura-eraldaketa sakona egin behar zuen,printzipio eta balio berriak eskaintzen baititu, gizaharremanak eta horiek inguruarekin duten elkarrera-gina beste modu batera interpretatzeko.Iraunkortasunaren kultura apurka-apurka inplemen-tatuta sorturiko garapen-ereduaren bidez, hazkunde

100



ekonomikoa gizarte-ongizateari eta natura- zein kul-tura-ondarea kontserbatzeari lotuta dago.

Agenda oinarritu duten printzipioak hamar dira:

a) Integrazioa eta subsidiariotasuna; b) Hiritarrenpartaidetza eta baterako erantzukizuna; c)Ekonomiaren gizarte- eta ingurumen-orientazioa; d)Gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-ekitatea; e)Etorkizuna; f) Arreta- eta prebentzio-printzipioen apli-kazioa; g) Aurrezpena eta eraginkortasuna; h)Natura- eta kultura-ondarearen kontserbazioa etaberriztapena; i) Giza eta gizarte ahalmenaren kon-tserbazioa eta garapena; j) Erantzukizun ekologikoglobala eta elkartasuna nahiz lankidetza.

Irismena, bestalde, zehaztu gabe eta irekita gel-ditzen zen. Kataluniako Agenda 21aren prozesuarenhelburu nagusia, izan ere, eragileen partaidetzarekin,hurrengo urteotan iraunkortasunaren arloan gainditubeharreko erronka nagusiak identifikatzea eta horieilehentasuna ematea zen, baita norabide horretansortu beharreko ildo estrategikoak formulatzea ere(erronka bakoitzerako).

Partaidetza funtsezko baldintzatzat planteatzenzen, garapen iraunkorrerako edozein estrategia ga-ratzeko; izan ere, iraunkortasun-politiken diseinuanparte hartzea oinarrizkotzat planteatzen zen, gizarte-ak ezarkuntzan duen baterako erantzukizuna berma-tzeko.

Horrenbestez, ez zegoen jasotako ezein ekarpenmugatzeko asmorik.


Kataluniako Agenda 21ek 10 helburu estrategikoproposatzen ditu. Lehenengoak «gobernu ona» beharizatea aipatzen du, guztien partaidetza duen gober-nua; gainerako helburuak, berriz, Kataluniako gizar-te- eta lurralde-errealitateko eremu guztietara bide-ratzen dira, orokorrean.

Erakunde-xedapenak

Agenda 21 formulazioaren bidezko Estrategiak ezdauka lege-oinarririk, eta erreferentziako esparrua da.

Hala eta guztiz ere, hori kudeatzeko organotzateratu dira Consell Asesor per al DesenvolupamentSostenible de Catalunya (CADS) eta Fòrum Consultiude l’Agenda 21 de Catalunya deritzenak.

Hiritarren partaidetzaren fasea garatu baino le-hen, lurralde-partaidetzako lantegien bidez, gaieneta jarduketa-ardatzen lehenengo hautapena eginzen, baina horren emaitza oso desberdina eta kriti-koa izan zen kasu askotan, neurri batean Estatukoegoeraren eraginez, Nazio Estrategia ez baitzenonetsi eta zenbait alderdiren (CES bera ere barne)erantzuna izan baitzuen.

Kataluniak, aldi berean, ingurumen-ebaluazio es-trategikora bideraturiko esperientziak hasi zituen,prozedura eta metodologia guztiz heterogeneoakerabiliz. Horretarako, Kataluniak eta Europako beste9 eskualdek proiektu bat bideratu zuten, formalizatuondoren, ingurumen-ebaluazio estrategikoaren gara-penean interesaturiko eragile guztien hausnarketa-,azterketa- eta esperimentazio-aldia finkatzeko.Horren ondorioz, ENPLAN proiektua sortu zen «egita-muen eta programen ingurumen-ebaluaziokoa»;2002ko abenduan onetsi zen, Europako Interreg IIIB-MEDOC programaren barruan, eta 2004ko ekainerabitarteko iraupena aurreikusi zitzaion.

ENPLANek metodologia bateratua eta partekatualantzeko aukera eman zuen, ingurumen-ebaluazio es-trategikoa egitamuetan eta programetan aplikatzeko,proiektuan parte hartzen duten kide guztien artean; ho-rrela, erantzun egokia eman nahi zaie 2001/42/EEZuzentarauak planteaturiko erronka guztiei, inplikaturi-ko lurralde-errealitate guztiak kontuan hartuta.


Ez da ikuspegi zehatzik jasotzen, eta badirudi gaihau albo batera uzten dela. Ez dira bideratzen arlohonetako eskumenak garatzeko aukerak, eta gehien-bat estatu-estrategiaren jarraipena egiten da.


Katalunia garrantzitsua da agenda 21 deritzenenlanketa sustatu duelako eta arlo horretan berezko

101



metodologia landu duelako (Estatuko beste eskualdebatzuetara esportatu den metodologia). Izan ere,erreferente bihurtu da gainerako toki-administrazioe-tarako.

Hala eta guztiz ere, esperientziak eredu guztizanbientalistaren araberakoak dira, eta bertan, gaine-rako dimentsioak egoera aztertzeko unean aztertzendira, baina ez dira integratzen ekintza-egitamuetan.

Europako estrategia erreferente egokia da, bainaez dago loturarik edo egokitzapenik Kataluniako ego-erara.

Jarraipena

Ez dago onetsita eta indarrean, eta, beraz, ezdago horren jarraipenerako tresnarik.

3.2.9. Ipar Errenania – Westfalia

Alemaniako eskualderik garrantzitsuena da, etabiztanle kopururik handienekoa; bertan, hiriek eta in-dustria-jarduerek garrantzi handia dute. Hala etaguztiz ere, industria astunari lotutako jarduera tradi-zionalak egitura-aldaketa gogorrak izan ditu, eta, ho-rren ondorioz, gaur egun industria modernoaren na-gusitasuna zein dibertsifikazioa dago, eta zerbitzu-sektore garrantzitsua ere bai. «Errenaniako habitata»izeneko hiri- eta lurralde-egitura erreferente ezagunada. Horrenbestez, iraunkortasunaren arazoak gizarte-eta ingurumen-gai asko bideratu behar ditu.

Artearen egoera

Landerako Agenda 21 sortzeko erabakia 2000koekaineko gobernu-koalizioan hartu zen, etaParlamentu Federalak berretsi egin zuen hori, 2000koirailean.

GIrako Azpiordezkari Batzordea sortu zen, 2001ekourtarrilean, kideekiko eta stakeholersekiko lankidetza-prozesua koordinatzeko. 6 lan-talde artikulatu eta 6konferentzia programatu ziren Agendari buruz(2002rako). Lanen emaitza 2003ko azaroan aurkeztuzen, «Ipar Errenanian – Westfalian Iraunkortasuna lor-

tuz. Gida, helburuak eta adierazleak» izenburuarekin.Landeko parlamentuak 2004an onetsi zuen.

Prozesu horrekin batera, presidente-ministroak,2001eko uztailean, «Etorkizuneko Kontseilua» abiatuzuen, merkataritzako, industriako, zientziako, komu-nikabideetako eta beste stakeholders batzuetako 28irudirekin Kontseilu horrek iraunkortasunaren ikuspe-gia landu zuen Landerako (2015era artekoa).Txostena 2004ko martxoan aurkeztu zuten.


Hasieran, Agendaren formatuarekin gauzatu zen.Brundtland definizioa zuzenean aipatu barik, agiriguztiek kontzeptu hori barneratu dute, eta, beraz, ba-liabide naturalen babesa eta zaintza garatzen dute;aldi berean, oraingo eta etorkizuneko belaunaldieta-rako gizarte-justizia printzipioa bete nahi dute.

Helburua interesak (ekonomikoak, ingurumeneko-ak eta gizartekoak) orekatzea da, eta, gizarte talde guz-tiei, oreka horren lorpenean parte hartzeko aukeraematen die. Gainera, eta hau etengabe aipatzen da,aintzat hartu behar dira etorkizuneko belaunaldien etamundu globalizatu osoko pertsonen interesak.

Irismena, berriz, Parlamentuak 2000ko iraileanpartaideei egindako enkarguan jasota dago:

• Lurralde iraunkorrerako jarraibideak garatzea

• Proiektu zehatzak inplementatzea

• Egiaztatzeko moduko kalitatezko ekintzak eta xe-deak batera zehaztea

• Inplementaziorako etapak, partaideen ekarpenaketa beharrezko tresnak erabakitzea


4 helburu orokor ezarri dira:

• gizartean GIren ideiaren onarpena indartzea;

• eskualdean GIko politika publikoan laguntzea;

• kideak mugiaraztea;

• GIrako aldaketak zehaztea, proiektuen bidez.

102



Hortik aurrera, taldeetako lanak Agenda forma-tuaren berezko ekintza-elementuak bideratu zituen:

Proiektu zehatzak: GIa sustatzeko proiektuak, ki-deen partaidetzan oinarritzen direnak, emaitza zeha-tzekin eta garrantzitsuekin lurralde osorako

Jardun onen adibideak: Landeko GIrako lagunga-rriak direnak, eta jarduera berriak eragiten eta sus-tatzen dituztenak

Sareak: testuinguru honetako lankidetza-sare be-rriak, kideen lanean laguntzeko balio dutenak

Jarraibideak: helburu zehatzak garatzea, adieraz-leak sortzea, politiken gomendioak zehaztea

Gaikako 6 helburu ezarri ziren, eta bakoitzakjardun onen adibide batzuk eta zenbait proiektu zi-tuen. Horien barruan, helburu eragileak eta adieraz-leak daude, baita «jarduketarako gomendioak» izen-burua duen kontzeptu bat ere. Elementu batzuen etabesteen arteko loturak nahiko zailak dira, eta loturahorietan ez dago eskema logikorik.

Proiektuak oraindik ere ez dituzte erabakiLandeko Parlamentuak eta Gobernuak. Jardun onenadibideen zerrenda osotik hautapena egin behar da,horiek aplikagarriagoak izateko.

Erakunde-xedapenak

Parlamentuak oraindik modu formalean hartu ezbadu ere, lanketa-prozesuan erabilitako erakunde-mekanismoek ondorengo jarraipena izango dute.Gobernuko Kabineteak hiru organismo sortu ditu:

GIrako Idazkariorde Batzordea; batzorde horrekIngurumena eta Naturaren Kontserbazioa Ministeriokobi kide, Ekonomia eta Enpleguko 2 kide eta honakohauetako kide 1 ditu: Garraio, Energia eta Antolamendu

Espaziala, Zientzia eta Ikerketa, Hiri Garapena etaEtxebizitza, Kultura eta Kirola, Osasuna, GizarteArazoak, Emakumea eta Familia, Hezkuntza, Gazteriaeta Haurtzaroa eta Estatuko Kantzilertza. Batzordeak zu-zeneko informazioa ematen dio Gobernuari.

Ministerioetako agentea Agendarako:Batzordean ordezkaturiko ministerio bakoitzak agen-da bat egin du, batzorde horren lanean laguntzekoeta Agendaren integrazioa (politika sektorialetan) in-dartzeko.

Programaren kudeaketa. Ingurumena eta NaturarenKontserbazioa, Nekazaritza eta KontsumitzailearenBabesa Ministerioak Agenda programaren prozedura-kudeaketaren ardura dauka. Horretarako, lan taldeiraunkorra sortu du, eta bertako burua honako atal ho-netako arduraduna da: «politika, planifikazio eta koordi-nazioko gaiak, mundu Bakarrerako politika». Horrek lan-kidetzan dihardu Agendaren transferentziarako agent-ziarekin, eta Agendako proiektuen inplementazioa erraz-teko ardura dauka.


Orain arte aurreikusitako elementu bakarraKabinete Berdea da; Agenda egiteko prozesurako sar-tu da, baina oraindik ere mantendu egiten da. Proiektukontzeptuak berak zeharkakotasuna adierazi arren, ezda integrazio sektorialeko politikarik aipatzen.


Zenbait hedapen daude jasota.

EBren Estrategiari dagokionez

IE-Westfaliako Agenda 21ek ez du esparru hauaipatzen:

103


Funtsezko helburua Helburuak Adierazleak Gomendioak

Klimaren eta mugikortasun iraunkorraren babesa 29 36 31

Ekonomia iraunkorra 17 73 64

Giza ezarkuntzak eta eremu naturalak 15 16 35

Erantzukizun globala mundu bakarrean 16 - 84

Kontsumitzailearen eta osasunaren babesa 13 27 19

Gizarte-politika 27 88 -

GUZTIRA 6 helburu 117 240 233


Tokiko mailari edo esparruari dagokionez

Landeko udal-agintaritzen erdietako baino gehia-goko Udal Kontseiluek ekintza-programak inplemen-tatzea erabaki dute, Tokiko Agenda 21en formatuan.Jarduera horiek Landeko Agendaren erdigunea osa-tzen dute, eta, horretarako, koordinazio- eta susta-pen-jarduerak ezarri dira:

Iraunkortasun Agendaren GardentasunerakoAgentzia. 1996an ezarritako agentzia hau irabazi asmo-rik gabeko erakunde pribatua da, eta zatirik handieneanIE-Westfaliako gobernuak finantzatzen du. Agendarenekimenak eta proiektuak lekualdatzeko, egokitzeko etaabiatzeko ardura dauka. Horretarako, proiektuei buruzkoinformazioa eta esperientziak ematen ditu, denboraerrealean; aldi berean, proiektuaren garapena kontrola-tu eta horren ohartarazpena egiten dio Agendako orga-nismoari. Era berean, mintegiak, aholkularitzak eta argi-talpenak antolatzen ditu. Jardunik onenak ikertu etabere jarduera jendeari aurkezten dio, Interneten bitartez.

LAG21 NRW e.V. deritzona Agenda 21erako es-kualde-elkartea da, erregistraturiko sozietatearen esta-tusa duena; udalerriek nahiz barrutiek, sindikatuek, el-karteek eta erakundeek osatzen dute, eta horiek guztiakAgenda 21arekin lotuta daude. Helburua udal-aginta-rien eta inplikaturiko beste eragile batzuen «agenda in-tegratzea» da. Kideen arteko informazio-trukea sustat-zen du, aldian behingo konferentziak eta kontsultak egi-nez; azken batean, Agenda 21aren prozesuko stakehol-ders garrantzitsuenetariko bat da orain. Lankidetza es-tuan jarduten du transferentziako Agentziarekin, elka-rrekiko sinergiak eta hobariak bilatuz.

Jarraipena

Argitu egin behar da Landeko gobernuak landu denAgendarekin nola jardungo duen, eta Parlamenturakojustifikazio-txostena ere oraindik amaitu gabe dago.Sei lan-talderen agiriek ez dute monitorizazio-mekanis-morik proposatzen, ezta aurrerakuntzak ebaluatzekomekanismorik ere. Beraz, une honetan ezin daitekeAgendaren hobariei buruzko ondoriorik atera.

Hala ere, aldez aurreko bi ondorio aipa daitezke:

Lanketa-prozesuaren garapenak jarduketa mul-tzo zabala sustatu du, eta horiek iraunkortasunerako

pausotzat har daitezke. Jarduera horiek esparru inte-resgarria eratu dute jendearen artean, eta jendeareninplikazioaren adibide arrakastatsuak direla esandaiteke. Hala eta guztiz ere, ezin daiteke ahaztuekintza-aniztasun hori Landeko finantza-aukeren etabertako egoera politikoaren araberakoa dela. Orain,eraginkortasuna neurtu behar da, garapen iraunko-rreko estrategiatzat.

Agenda 21ak ahultasunak ditu erakunde-integra-zioan. Administrazio mailatik partaidetzako eta ekin-tzako mailara jaisteko modu bat izan arren, oraindik eregap bat dago zuzendaritzan, atzeraelikadurako meka-nismorik ez edukitzearen ondorioz. Gabezia hori orain-dik ez da agerian jarri, Ingurumen Ministerioa KabineteBerdea sustatzen ari delako; dena den, dirudienez, ere-duaren dimentsioen arteko konpentsazioen eta gataz-ken kasuan, azken erabakia Kantzilertzak hartu behardu (hau da, maila Federalean), beti bezala.

Sei lan-taldeetako kideen artean, garapen iraun-korreko estrategiaren garapenerako hurbilketa ikus-ten da, argi eta garbi. Baina hurbilketa hori proze-suaren ahultasunetariko bat izan daiteke, egindakolanarekin batera ez baitago gobernu mailako formu-lazio politikorik. Irismen handia eta helburu, proiektu,neurri nahiz adierazle kopuru handia aintzat hartuta,oso zaila da eraginkortasun maila kontrolatzea.

3.3.Esperientzia aipagarriak eta jardun hobeak.

Europan adibide gisa garatu diren prozesuetakoesperientzia nagusiak formatu erosgarrian azaldu on-doren, arreta hiru arlo orokorretara bideratu behar daorain: a) prestakuntza-prozesua; b) estaldura, inte-grazio horizontala nahiz bertikala eta oraingo inte-grazio-tresnak; c) jarraipenerako zein ebaluaziorakomekanismoak eta adierazleak.

Lehenengo eta behin, eta orokorrean, zenbaithausnarketa egin daiteke. Ondorioztaturikoarenarabera, Brundtland definizioa, oro har, aurrerakun-tza-ikuspegitzat interpretatzen da, eta, horren ba-rruan, gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-kezkak in-tegratu eta orekatu behar dira, horiek kasu bakoi-tzean modu desberdinetan sortzen baitira, herri edoeskualde bakoitzaren bilakaeraren arabera. Hala

104



eta guztiz ere, irismen handi horrek zaildu egiten duinplementazio praktikoaren inguruko adostasuna,eta, horrela, garapen iraunkorra kaxa hutsa izatekoarriskua dago (benetako aldaketarik ez dakarrenkaxa), oraingo ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-politikak sartzeko kaxa hutsa (horren barruan etike-ta berria jartzeko eta, askoz jota, agiri bakarrean ja-sotzeko).

Horren ondorioz, kontzeptua garatu duten herriekbizi-kalitatea nabarmentzen dute gehienbat, eta,kasu horretan, bakoitzak bizi-kalitatearen adierazle-tzat hartzen duena azpimarratzen du. Iparraldeko he-rriek ingurumenaren aldeko apustua egiten jarraitzendute, euren gizartearen iruditzat; eskualde mailaneta hegoalderago, berriz, ingurumena nolabait erres-petatzen duen garapen ekonomikoari garrantzi han-diagoa ematen zaio. Gizarte formulazio koherenteaduten kasuak gutxi dira.

Hala eta guztiz ere, azterturiko kasu ia guztietan,esaten da Garapen Iraunkorrerako aurrerapausoakematea prozesu dinamikoa dela, lehentasun publikoekdenboraren araberako bilakaera duten eta teknologiakaukera nahiz arrisku berriak sortzen dituen neurrian.

Garapen iraunkorra bilatzeak edo definitzeak,bestalde, lehentasun politikoei buruzko eztabaidairekitzen du, ordezkaritzakoa eta arduratsua den sis-tema politiko baten testuinguruan. Garapen iraunko-rra estu lotuta dago gobernu-arloarekin eta eraba-kiak hartzearekin.

3.3.1. Prestakuntza-prozesua

Estrategiaren onespen ofizialarekin amaitzenden prestakuntza-prozesua, kasu guztietan,Gobernuaren (naziokoa edo eskualdekoa) buruzagi-tzaren mende dago.

Aurretiazko planteamendurik egonez gero, horiekdimentsio bakarrekoak izan arren (Iparraldeko herriaketa Erresuma Batua, baita Alemania ere), prozesuaurtebete inguruko epean amaitzen da. Gobernuak le-henengo agiria prestatu eta, horren inguruan, kon-tsulta- nahiz partaidetza prozesua hasten da; azke-nik, behin betiko agiria sortzen da. ErresumaBatuaren kasuan, lehenengo Estrategian (ingurume-

nekoa eta ekonomikoa) gizarte-osagaia sartzeak mo-teldu egin du prozesuaren erritmoa, baina horiIngalaterrako eredu sozioekonomikoaren bereizitasu-nen eraginezkoa da, eredu hori nahiko urrun baitagoEBko gainerako lekuetan gizarte- eta ekonomia-arlo-an dauden planteamendu nagusietatik.

Herri horien arrakastaren zati handi bat, bestalde,prozesua eskumen argiak dituen edo solaskidetzatonartzen den (gutxienez, kabineteko gainerako kideeidagokienez) ministerio batek sustatzea izan da.Alemaniaren kasuan, esate baterako, horri dagokionezaberasgarria da prozesuaren buruzagitza Idazkariordebotereguztidunen Kabineteari eskuordetzea.

Herbehereen kasuan, Gobernuak EkintzaEgitamuen baliozkotasuna mantendu eta egitamuok,gainera, nazioarteko jarduketarekin osatu ditu; horre-tarako, kontsulta-prozesu txikiagoa behar da, eta,horrela, nazioarteko Ekintza Egitamu batekiko kon-bergentzia azkarra dago. Aldiz, nazio-egitamuetanbeste dimentsio batzuk sartzeko, prozesua motelduegiten da eta beste urtebete behar du amaitzeko;gainera, onesteko ere arazoak egoten dira.

Porrot egin duen esperientzia baten kasuaKataluniakoa da; bertan, kasuan kasuko gobernuakabiaturiko prozesua moteldu eta geldiarazi egin da, go-bernu hori aldatzean. Horrela, prozesua luzatu egin da(hiru urte), buruzagitza publikorik ez edukitzearen ondo-rioz. Muturreko egoera horretara heldu barik,Frantziako kasua ere aipa daiteke; bertan, gobernuarensustapen urriak atzeratu egin du ekimenaren hasiera,gero galdutako denbora berreskuratzeko ahaleginaegin arren; Espainiako kasua ere aipatzekoa da:Gobernua ez da asmoen fasetik igaro, eta ez dago pro-zesurik; horren ondorioz, hori geldiarazita dago.

Berez, azterturiko kasu guztiak eta EBren mailankontsultatu diren beste batzuk gizarte talde tradiziona-len partaidetzan oinarritzen dira. Hala eta guztiz ere,horietariko batzuetan gizarte talde oso espezifikoaksartzen dira, besteak beste, oinarrizko gizarte-elkarte-ak (biztanleentzat ezagunak eta onartuak diren erakun-deei lotutakoak); adibidez, Alemanian (eta, beraz, IE-Westfalian), eliza ebanjelikoen mendeko elkarteekin,eta Walonian (hiritar guztiak eta, batez ere, gazteak in-plikatzen dira, eraiki nahi den etorkizunaren adierazle-

105



tzat). Horri dagokionez, Waloniaren eta, neurri txikia-goan, Suediaren kasuek gehienbat oinarrizko gizarte-indarren ordezkaritza sustatzen dute, stakeholdersenordezkaritza baino gehiago.

Alemaniaren kasuan (gizarte osoa barruan har-tzen duen ikuspegia), eragileen zehaztapenari loturi-ko gabeziak daude, eta, horrela, partaidetza apur batdeseginda gelditzen da, erantzukizunak esleitzeko or-duan. Hori konpentsatzeko, alde batetik, kudeaketa-ko bitarteko organoak eta erakundeak sortzen dira,eta bestetik, Informazioaren Gizartearen oraingo au-kerak sustatu egiten dira.

Halaber, sarritan, Estrategia prestatzeko arduraduen erakundea ministerioen arteko erakundea iza-ten da, eta ministerio garrantzitsu guztietako ordez-kariak izaten ditu.

Koordinazio azpiegiturak desberdintasun handiakjartzen ditu agerian, erakunde arduradunaren osake-taren eta buruzagitzaren arloan. Danimarkaren,Alemaniaren, Suediaren, Herbehereen eta ErresumaBatuaren kasuan, egitura nagusia gobernu-ordezka-riek soilik osaturikoa da. Gainerakoen kasuan, hirita-rren ekarpen handiagoa dago.

Estrategiaren erantzukizuna Gobernu osoarenada (talde-erantzukizuna), baina ingurumen-ministe-rioek sarritan funtsezko eginkizuna izaten dute. Horiarrazoi historikoen eraginezkoa izan daiteke, eta ga-rapen iraunkorraren lehentasuna inguruaren gainekokalteak murriztea dela uste izatearen eraginezkoa.

Alemaniak, Erresuma Batuak eta Eskoziak, esatebaterako, Lehen Ministroaren bulegoan ezarri dute,zuzen-zuzen, koordinazioaren erantzukizuna. Horrek,agian, agerian jartzen du estrategiak lehentasunaduela; berori inplementatzeko konpromiso politikoa-ren seinalea ere izan daiteke, eta presio taldeen in-plikazioa bermatzeko tresna ere bai.

Ia herri guztiek, izendaturiko organo betearazlea-ren bidez, presio taldeen partaidetzarako erakunde-egituraren bat izaten dute. Hala eta guztiz ere, sta-keholdersek prozesu politikoetan duten inplikazioaridagokionez, egitura horiek oso aldagarriak dira herribatetik bestera. Presio taldeek oraingo prozesu poli-tikoan duten inplikazio mailak agerian jartzen ditu

herrietako iraganeko egokitze eta lehentasun institu-zionalak. Suediaren kasuan, adibidez, Estrategiakonartu egiten du azkar landu ahal izan dela, «kontuanhartuta Suediako gizartean eraldaketa sozioekono-mikoen arloan dagoen tradizioa».

Horrek guztiak aditzera ematen du eragileen in-plikazioa estu lotuta dagoela kasuan kasuko herrikogizarte-kulturari, eta faktore hori erabakigarria daprozesu koherentea eta azkarra bermatzeko orduan.

Herri ia guztiek, bestalde, kontsulta publikoren ba-tekin osatzen dute antolaturiko presio taldeen partai-detza formala. Hain zuzen ere, audientzia publikoak,gaikako tailerrak nahiz sektoriala, nazioko presio talde-en konferentziak eta webguneen bidezko kontsultakantolatzen dira, Estrategiaren aurretiazko bertsioei bu-ruzko iruzkinak egiteko. Kontsulta modu horrek bi hel-buru ditu: alde batetik, hiritarrei gobernuaren asmoeiburuzko informazioa ematea, eta bestetik, horiek lehentasun politikoen zehaztapenean inplikatzea.

Kontsulta publiko asko, hala eta guztiz ere, beran-du heldu ziren prozesu politikoan. Hortaz, eragin txikiaizan zuten Estrategiaren orientazioan eta edukian.Herri batzuek hasierako etapetan inplikatu zituzten biz-tanleak: Herbehereek, neurri batean, Holandako gizar-teak garaturiko ikuspegien eta ekintzen aurretiazkoikuskapenean oinarritu zuten euren Ekintza Egitamua(hiritarren, industriaren eta zientzia-ikerketako zentro-en partaidetzarekin). Prestakuntzako txosten batean,Alemaniak garapen iraunkorreko ikuspegiari buruz gal-detu zien gizarte taldeei, eta Estrategia informazio ho-rrekin elikatu zuen. Herri horiek aurrerantz joan ziren,jendearen konpromisoa sustatzeko ahaleginean, estra-tegia lantzean kontuan hartu baitzuten eragile taldeguztien iritzia.

Onespenaren arloan ondorioztaturikoaren arabe-ra, horrek ez dauka garrantzi handirik, edo behintzat,Estrategiek ez dute goi mailako lege-babes esplizitu-rik, martxan jarri ahal izateko. Onespena jendaurrekoaurkezpenaren ostean egiten da, edo ez da inoiz egi-ten (Herbehereak, IE-Westfalia, Walonia),Estrategiaren eraginezko jarduketak eta proiektuakmartxan jarri arren.

Alemaniaren kasuan (ekimena Bundestagetikbertatik sortuta), onespena eraginkorra izan da eta,

106



gainera, aukera eman du garapena errazteko eta ho-rretan laguntzeko organismoak artikulatzeko.Britainia Handiaren kasuan, planteamenduaren ko-herentziaren ondorioz, Estrategiaren zatirik handienaaplikagarria da eskualdeetan eta udalerrietan; beraz,gobernu-ekimentzat abiatu da, legegintza-ganberenberariazko onespenik gabe.

Jardun on aipagarriak

Bi herri eta eskualde bat aipatu behar dira, pres-takuntza prozesuan garaturiko jardun onak kontuanhartuta:

Erakunde-partaidetzaren arloan,

• Herbehereak, ministerio guztiak prozesuan nahasi-ta baitaude. Estrategia 2003ko MinistroKontseiluak onartu zuen, eta Parlamentuak onetsibehar du orain.

• Suedia, estrategia Gobernurako erreferentzia-es-parrua den neurrian. Parlamentuak onetsita dago.

Gizarte-partaidetzaren arloan,

• Walonia. Proiektua eztabaidarako aurkeztu zen kont-sulta-organoetan, elkarteetan, gizarte-eragileetan etabiztanleen artean. Gobernuak aurkezturiko zirriborroa-ren gaineko partaidetzaren ondorioz, Kontratuan ho-bekuntzak sartu ziren: 206 hobekuntza, hitzartze-orga-noetatik jasotako 50 iradokizunen, presidentzia-ezta-baidetatik kanpo egindako 1200 iradokizunen, ezta-baidetako 200 iradokizunen nahiz ondorioen eta hala-koen («boomerang» gutunak, etab.) eraginez.

3.3.2. Estaldura, Integrazioa eta Tresnak

Estaldurari dagokionez, eskualdeen kasuan go-bernuek ex-novo erako prozesuak bideratzen dituzte,eta horiek, hasiera-hasieratik, hiru dimentsioak ga-ratzera bideratzen dira, ekonomia- eta gizarte-di-mentsioak nabarmenduta; horren ondorioz, horiekirekiagoak dira eta gizartea aldatzera orientaturikdaude (Walonia, Eskozia, Westfalia…).

Eskualdeetan ez da Estrategia esplizitu baten al-deko apusturik egiten, eta zenbait eredu garatzen

dira; esate baterako, Agenda 21 (arazoak konpontze-ko gaien eta proiektuen zerrendatzat hartuta) edo hi-ritarrekiko kontratuak, «gauzak beste modu bateraegiteko», adibidez, Walonian (Eskozia bitarteko jarre-ran gelditzen da). Kataluniaren kasua ere Agenda 21gisa hartzen da.

Irismenari dagokionez, kasu guztietan etorkizu-narekiko kezka nabaritzen da. Belaunaldien artekoloturak aipatzen dira, estrategia irmoen kasuan, etaetorkizun iraunkorrerako prozesuak, berriz, eskualde-en kasuan. Aipagarria da Holandako planteamendua,eta, bertan, ekintzak «orain» eta «gero» deritzenenarabera egituratzen dira.

Hiru kasutan baino ez dago konpromiso argia,garapen bideko herrien egoerarekin. EBko GarapenIraunkorreko Estrategiaren esparruan sartzen direnestrategietan (iparraldeko herriak), aipatu egiten daarazo hori; hala ere, mundu mailako helburuak etakonpromisoak dituen jarduketa estrategien ardatzgisa programatu dutenak Erresuma Batua etaHerbehereak dira. Alemaniaren kasuan apur baturrunago heldu dira, behintzat kontzeptu mailakoplanteamenduan; izan ere, bertan ezartzen denez,«Mundu Bakar» baten globaltasunean jardutea fun-tsezko helburua da. Hiru herri horietan, nazioartekomerkataritzak garapen handiagoa dauka Europa kon-tinentearen barruan. Aldiz, eskualde-estrategietaniraunkortasunaren dimentsio hori ez da planteatzen,ezta euren lurraldearen barruko jardueretarako ere(nazioartean diharduten jarduerak). Kontzientzia-zioaren gapa nahiko agerikoa da.

Kontzeptu mailako planteamendurik argienaErresuma Batukoa da; izan ere, hasiera-hasieratik,«bizi-kalitatea» hobetzeko helburu iraunkorra sartzendu, eta, kontzeptu horren barruan, gizartearen aldetikbidezkoa eta ingurumenaren aldetik errespetuzkoaden garapen ekonomikoa sartzen da. Alemaniarenedo Danimarkaren kasuan, etorkizunera begira gizar-te-ongizateko egoera mantentzearen aldeko apustuaegiten da, baina kontzeptua ez da azaltzen iraunkor-tasunaren dimentsioen piramidearen erpintzat.

Suediaren kasuan, beste dimentsio bat sartzenda, kulturaren dimentsioa; horren barruan, kapitalnahiz ondare historikoaren mantenamendua eta gu-

107



txiengo taldeen zein herrien mantenamendua sartzenda. EBko beste kasu batzuetan ere egon da plantea-mendu hori, hau da, zabaldu egin dira iraunkortasu-naren dimentsioak; gai hori gehien nabarmenduduen herria Frantzia da, eta Europa Ekialdeko zenbaitherritan ere nabarmendu dute. Espainiaren kasuan,osagai hori ez da planteatu.

Waloniaren kasua kenduta, bertan jarduketa-arauekiko konpromisoa hartu baita, gainerako kasue-tan helburu orokorrak edo lehentasunezko gaienadierazpenak daude, eta horiei gaikako helburu era-gileak gehitzen zaizkie. Azterturiko kasuen mota ba-teko eta besteko helburuen barreiadura erabatekoada. Aipagarriak dira Alemaniaren eta, beste mailabatean, IE-Westfaliaren kasuak, bertan helburu oro-korrak «kudeaketa-arautzat» hartzen direlako.

Azken kasu honetan, sailen politiketarako gidali-buru baterako orientazioa dago, eta, gainera, errefe-rentziako kasua da, irmotasuna eta trinkotasuna kon-tuan hartuta.

Lehenagoko prozesuetan oinarrituriko Estra-tegien kasuan, helburuak itxiagoak eta trinkoagoakdira; ingurumenari lotutakoak nagusitzen dira, etahoriei gizartearen eta ekonomiaren arloko gutxi bat-zuk gehitzen zaizkie. Kasu guztietan, sakontasunhandiagoarekin edo txikiagoarekin, esaten da helbu-ruen arteko desorekak eta deskonpentsazioak daude-la, eta horrek gatazkak sor ditzake, aurreikusitakoekintzak garatzeko ardura duten ministerioen artean.

Waloniaren eta IE-Westfaliaren kasuak desberdi-nak dira. Lehenengoaren kasuan, etenik gabeko alda-keta-prozesuaren aldeko apustua egiten denez, helbu-ruak ez daude hierarkizatuta edo ordenatuta, eta gizar-te- eta ingurumen-gaiak hobetzeko baldintzak indartubeharra azpimarratzen da. IE-Westfaliaren kasuan,agendaren formatuaren eraginez, edukia jarduketa-proiektuen batuketatzat egituratzen da, eta proiektuhoriek xede orokorretan bilduta daude. Horren ondo-rioz, helburu eragile asko daude, eta, horrela, prozesuanahasia eta kudeatzeko zaila da. Horrenbestez, proiek-tu asko oraindik onetsi barik daude, eta helburuen arteko hierarkiak ezartzen eta sartzen ari dira.

Alemaniako planteamenduan jasotako iritzi bat,izan ere, adierazleen garrantzi handiagoari buruzkoa

da; adierazleen bilakaerak, hain zuzen ere, aukeraematen du epe laburreko eta ertaineko helburu era-gileak etengabe identifikatzeko, eta horiek, horrela,fidagarriagoak dira eta onarpen handiagoa dute.Beste kasu batzuetan ere (Danimarka,…) plantea-mendu hori nabaritzen da, baina ez dago argi eta gar-bi adierazita.

Integrazio bertikala eta horizontala egiteko edu-kian jasotako ikuspegiaren arloan ondorioztatzen de-nez, orokorrean ez da integrazio horizontalerako arau-rik ezartzen. Hori politika sektorialetarako uzten da,aintzat hartuta estrategien edukirik gehienak iraunkor-tasunaren hiru dimentsioetan gaiak erantsita landu di-rela, ekonomiaren eta gizartearen arteko integrazioakontinente osoan konpondu gabeko arazoa izan arren.

Suediaren kasuan (EBren estrategian guztiz oina-rrituta), neurri horizontal orokorrak adierazten dira (hez-kuntza,..), gizarte osora orientatuak. Beraz, Waloniarenkasua azterturiko guztien arteko argiena izan daiteke,zeharkako integrazio eragileari eta praktikoari dagokio-nez, aintzat hartuta nabarmendu egiten duela lurralde-aren ekonomia- eta gizarte-eredua, eta, gainera, irudiberezia nahiz aurreratua finkatzeko ahalegina egitenduela. IE-Westfaliaren kasuan ere hasi egin daiteke in-tegrazio horizontala, baldin eta proiektu praktikoak po-litika sektorial orokorragoetan txertatzen badira. Bikasu horiek «behetik» sustaturiko zeharkakotasunarenadibideak izango lirateke.

Belgikak Garapen Iraunkorreko zelula-sarea sortuzuen (Ministerio bakoitzean bat). Zelulek Ministeriobakoitzaren erantzukizunak koordinatzeko arduradute, eta, horretarako, ministerioen arteko idazkari-tza iraunkor baten laguntza dute.

Estrategien integrazio bertikala konparatzea zai-lagoa da, ekimena sustatu duen gobernuaren esku-men-lerrunaren eraginpean baitago erabat. Nolanahiere, horren alderdi positiboaren barruan, aipagarriada udalerriek euren toki-estrategiak garatzea eraba-ki dutenean, estrategia horien erreferentzia-esparruaeta gida hurrengo goiko mailan dagoena dela.

Integrazioak, gehienbat bertikalak,Administrazioko maila desberdinen arteko loturakerrazteko mekanismoak behar ditu. Alemaniaren ka-suan, IE-Westfaliako gobernuak ezarritako harreman

108



bertikalen adibidea aurkezten da. IraunkortasunAgendaren Transferentziarako Agentzia eratzeaonetsi da, Agendaren ekimenak lekualdatzeko, abia-tzeko eta egokitzeko, bai udalerrietan eta bai jendea-ren nahiz gizarte-taldeen artean. Teorian, esan daitekemekanismo oso interesgarria dela eta horren ibilbideanahiz funtzionamendua jarraitzea komeni dela.

Tresna berriak deritzon faktorean ez dago infor-mazio erabilgarri askorik. Suediaren kasuan, planea-mendu espaziala eta Iraunkortasunaren gainekoEraginaren Ebaluazioa (IEE) nabarmendutako tresnakdira, helburuak lortzea errazten duten neurriak aipa-tzeko orduan.

Zenbait kasutan, adibidez, Danimarkakoan, go-bernu-sailek edo ministerioen arteko batzordeek, es-trategiari efektu handiagoa emateko, urteroko lan-programa zehatzaren garapena sustatzen dute.

Belgikaren eta, beraz, Waloniaren kasuan,Estrategia Federala inplementatzeko prozesurako, era-bakitzaileentzako jarraibide politikoen multzoa ezarrizen. Hori, izan ere, Administrazioan GarapenIraunkorraren arloko gaitasunak eraikitzeko eta ezagu-penak agerian jartzeko mekanismoaren zati bat da.Suediak administrazio-gaitasunak indartzeko neurriakditu aurreikusita, ingurumen-programan eta Estrategian.

Jardun on aipagarriak

Kasuak eta horien jardun onak honako hauekdira:

Estalduraren arloan,

•Westfalia. Xede eta gai nagusien formulazioa ko-herentea da hiru osagaien zehaztapenarekin.Garatu beharreko gai nagusietariko bakoitza zen-bait jarduketa-arlotan banantzen da, eta, horieta-rako, helburuak, adierazleak, gomendioak eta kro-nogramak zehazten dira.

Integrazio horizontalari eta bertikalari dagokionez,

•Suedia. Inplementazioaren erantzukizuna ministe-rio bakoitzak dauka.

•Danimarka. Gobernu-sailek urteroko inplementa-zio-programak garatzen dituzte.

•Herbehereak. Holandako probintziek garapeniraunkorreko programa independentea dute.Programa horien gaineko erantzukizuna probin-tziek eurek dute, eta horien eta nazio-gobernuarenarteko aldian behingo kontsultak egoten dira, ko-herentzia politikoa segurtatzeko.

Azkenik, eta integrazio-tresnei dagokienez,

•Herbehereak. Iraunkortasunaren gainekoEraginaren Ebaluazioaren metodologia kasu espe-rimentalen kopuru mugatuari aplikatuko zaio.Gainera, ministerio-sail bakoitzak, hurrengo urte-rako aurrekontuan, garapen iraunkorraren dimen-tsioak politiken prestakuntzan eta inplementazio-an nola aintzat hartzen diren azaldu behar du.

•Katalunia. ENPLAN proiektua garatzen da, egita-muen eta programen ingurumen-ebaluaziokoa.

•Suedia. Fiskalitate berdea erabiltzen da. Tasakhanditu egin dira ingurumenean presioa sortzenduten jardueretan, eta enpleguaren gaineko tasak,aldiz, murriztu egin dira. Gobernuaren diru-sarre-ren %6n jatorria aldatu egin da.

3.3.3. Jarraipenerako eta ebaluaziorakoadierazleak eta mekanismoak

Adierazleak hiritarrei informazioa emateko etagobernu-politiken emaitzak kontrolatzeko elemen-tuak dira.

Dirudienez, adierazleetan ere eragina dauka le-henagoko historiak: ingurumen-kontzientziazioa biz-tanleen eta stakeholdersen artean sustraiturik ego-nez gero, gaikako adierazteak egituratzen dira, gi-zarte-materialaren arloko gehigarriren batekin ba-tera. Aldiz, kezka garapenaren (ekonomia- eta gi-zarte-garapena) beharrizanaren ondoriozkoa bada,zerrendan ingurumen-adierazleak sartzen dira; kasuhonetan, askoz ere orokorragoak dira eta asmoengida-adierazleetara hurbiltzen dira.

Erresuma Batuaren kasuan, adierazle-sistemazentrala garatzeko ahalegina oztopatu egin da,Garapen Iraunkorreko osagaien arteko desorekareneraginez; horren ondorioz, gizarte-sektoreak gainera-ko bi dimentsioek baino balorazio urriagoa dauka.

109



Bestalde, Britainia Handiko adierazleak ez daude in-tegratuta: sektorialak dira.

Suediaren kasuan, adierazleak lau erabilgarrita-sun-irizpideren bidez antolatzen eta sailkatzen dira;irizpide horien artean, aipagarriak dira ekonomiaren,gizartearen edo ingurumenaren arloko «eraginkorta-suna» neurtzen dutenak.

Erresuma Batuaren kasuan, adierazleak hierarki-zatu egiten dira, adierazle nagusien talde txikia era-tu arte, eta horien bilakaerak, berriz, bizi-kalitateiraunkorreko ereduaren funtzionamendua deskribatubehar du. Adierazle nagusien artean ingurumenaren,gizartearen eta ekonomiaren arlokoak daude, bainaazken bi horiexek dira gehienak.

Holandaren berezitasuna, bestalde, adierazleensekuentzia egitea da, lehen esan dugunez, «hemen-orain» eta «bertan-gero» erako planteamendu peda-gogikoan oinarrituz.

Alemaniaren kasuan, adierazleen garapena osoberria da (2002), eta ekimena kontsulta-kontseiluak(urtebete lehenago sortua) sustatu zuen, Estrategialantzeko prozesua hasi eta berehala. Norabide ar-gia adierazten da: adierazleen sistema Alemaniakogobernuaren gidaria izan behar da, lehentasunezkolau gai nagusiren inguruko helburuak lortzeko auke-ra ematen dioten politiken garapenean. Estrategiaezartzeko prozesua kudeatzeko elementutzat plan-teatzen ditu adierazleak, eta ez aurrerakuntzakneurtzeko tresnatzat. Horiek ez dira GarapenIraunkorreko zutabe tradizionalen araberakoak,hautaturiko lehentasunezko lau arloen araberakoakbaizik. Brundtland definizioan oinarritzen dira, etahorrek aukera ematen du Garapen Iraunkorreko gainagusiak nabarmentzeko, horiek sarritan besteadierazle-sistema batzuetan ez baitira hain nabar-menduta egoten (esate baterako, belaunaldien ar-teko ekitatea eta nazioarteko erantzukizuna).

Jarraipenari eta ebaluazioari dagokionez, zenbaitkasutan organismo eta erakunde independenteak an-tolatu beharra aipatzen da, aurrerakuntzen eta kon-promisoen monitorizazioa nahiz jarraipena egitekoorduan fidagarritasuna bermatzeko. Hala ere, hiruirudiko (estatistika-zentroa, ingurumen-organismoaeta aholkularitza espezializatua) mekanismoa ezarri

duen bakarra Walonia izan da, bilakaeraren «ikuska-pena» eta Administrazioaren nahiz hiritarren bitarte-karitza egiteko.

Gobernuen ikuspegi desberdinen ondorioz, pro-zesu «itxiak» sortu edo denboran irekiak diren proze-suak proposatu dira. Muturreko kasua Danimarkandago, bertan Estrategiaren indarraldia 2020ra arte-koa baita, ikuskapen oso espezializatuekin. Aldiz, es-trategia partzialen aurrekariak dituzten herriek aldilaburrean lantzen dute Estrategia, epe laburrekomartxan jartzea eta ikuskapenak edukitzeko (kasurikgehienetan bi urte), eta etengabeko kontrola egitenda, edukia egoera berrietara egokitzen joateko.

Jardun on aipagarriak:

Adierazleei dagokienez,

• Alemanian, adierazle bakoitza helburu jakinari lo-tuta dago; guztira 21 dira, 4 ekintza-arlotan bana-tuta: belaunaldien arteko ekitatea, bizi-kalitatea,gizarte-kohesioa eta nazioarteko erantzukizuna.

• Erresuma Batuan 15 adierazle nagusi daude, etahoriek, orokorrean, egoera nolakoa den adieraztendute.

Jarraipenari eta bilakaerari dagokionez,

• Walonian gobernuak Aginte Lauki Prospektiboenmetodologia erabiltzen du; hau da, maila guztietangauzatu beharreko helburuak, ekimenak eta ekint-zak ezartzen dira. Lorturiko emaitzak monitorizatueta, gero, oinarri arautuen arabera aurkeztu nahizikuskatu behar dira.

• Suedian ministerio bakoitzak monitorizatzen ditubere helburuen inplementazioaren arloan eginda-ko aurrerapenak; gainera, informazio horiIngurumen Ministerioari ematen dio. IngurumenHelburuen Kontseiluak (Environmental ObjectivesCouncil), urtero, 15 ingurumen-helburuen jarrai-pen-txostena egiten du.

• Walonian ebaluazioa urtero egiten da, WaloniakoEbaluazio, Prospektiba eta EstatistikaInstitutuaren (IWESP) eta kanpoko aholkularitzabaten bidez.

110



GARAPEN IRAUNKORREKO EAE-KO INGURUMEN ESTRATEGIA


Kapitulu honetan, 2002ko ekainean onetsitakoGarapen Iraunkorreko EAEko IngurumenEstrategiaren sorrera eta edukiak aztertzen dira.

Honako hau aztertzen da: horren aurrekariak etaedukiak; eragileen lanketa-partaidetzarako zehazturikomekanismoak; gauzatzeko tresnak eta prozedurak, in-

gurumen-alderdiak gainerako politika sektorialetansartzea ere barne (energia, garraioa, nekazaritza, in-dustria, etxebizitza…), eta jarraipena eta ebaluazioa.

Agiriak, azkenik, hobetu ahal diren alderdiak aur-kezten ditu, aurreko kapituluan azterturiko esperien-tzietan oinarrituz.

112



4.1.Testuingurua

4.1.1. Ingurumena Babesteari buruzko 3/1998Lege Orokorra eta Ingurumeneko EsparruPrograma.

Garapen Iraunkorraren edukia lehenago ere erre-gistraturik dago, EAEko Herri Administrazioak susta-turiko egitamu batzuetan135; hala eta guztiz ere,Ingurumena Babesteari buruzko Lege Orokorra(IBLO) onetsi arte ez da arauzko lerrunarekin jaso ga-rapen iraunkorrerako aurrerapauso irmoak ematekohelburua. Hain zuzen ere, bertako bigarren artikuluanezartzen denez, Legearen helburuetariko bat hauxeda:

«Oraingo beharrizanak betetzea bermatzen due-na, baina etorkizuneko belaunaldiek euren beharriza-nak betetzeko aukerak arriskuan jarri barik».

Helburu hori lortzeko, Legeko seigarren artiku-luan ezartzen denez, «EAEko ingurumen-politikaIngurumeneko Esparru Programa (IEP) bateanezarriko da; horrek lau urteko indarraldia izangodu, Jaurlaritzak onetsiko du, eta, gero,Legebiltzarrean aurkeztuko da; honako helburuhauek izango ditu:

• EAEko lehentasunezko ingurumen-gaiak zehaz-tea, hurrengo urteotarako.

• Kuantifikagarriak eta denboran planifikatuak direningurumen-helburuak ezartzea.

• Gizartearen eta eragile ekonomikoen erantzuki-zun partekatua sustatzea, arazoen konponketan.

• Tresna eraginkorragoak sortzea.

Ikuspegi globala eta etorkizunekoa susta-tzea, ingurumen-gaien arloan.

4.1.2. Iraunkortasunaren aldeko konpromisoa

2001eko urtarrilaren 22an, EAEko IngurumenarenEgoerari buruzko Diagnostikoa egitean, EuskoJaurlaritzak agerian jarri zuen EAEko garapen-ereduberriaren oinarriak ezarri nahi zituela, EuskalAutonomia Erkidegoko Iraunkortasunaren al-deko Konpromisoa sinatuta136.

Konpromiso horretan islaturikoaren arabera, beha-rrezkoa zen EAEn garaturiko iraunkortasun-politika be-rriek gizarte-kohesioarekin eta ingurumenaren babesare-kin bateratzea garapen ekonomikoa. Horretarako,Iraunkortasunaren aldeko Konpromisoa eta Estrategiaren(2002ko ekainean onetsita) etorkizuneko zehaztapena ho-nako printzipio hauetan oinarrituz finkatu behar ziren:

Kodigo etikoa. Aldatu egin behar ditugu pen-tsaerak, balioak, bizi-estiloak eta kontsumo-ohiturak.

Kohesioa eta gizarte-partaidetza. Gizartekosektore guztiek eginkizuna dute iraunkortasunerakoprozesuan.

Arreta-printzipioa. Ingurumenaren aurkakokalteren bat gertatzeko arriskua dagoenean, ekintzaksustatu behar ditugu.

Ikuspegi integratua. Lehentasunezkoa da inguru-men-alderdia politika sektorial guztietan integratzea.

Ekoeraginkortasuna. Baliabide naturalen era-bilera murriztu egin daiteke eta murriztu egin beharda, eta produktibitatea handitu.

113


4. Garapen iraunkorreko eae-ko ingurumen estrategia

135 EAEko Baso Egitamua, 1994-2030.136 EAEko Iraunkortasunaren aldeko Konpromisoaren testu osoa: http://www.ihobe.net/publicaciones/descarga/compromiso.pdf


Plangintza estrategikoa. Ingurumen-helbu-ruak EAEko gizarteak garapen-eredu berriari buruzegindako hausnarketa-prozesu baten eraginezkoakizan behar dira.

Eusko Jaurlaritzak Iraunkortasunaren aldekoKonpromisoa onartzea funtsezko lorpena izan zen,Ingurumen Estrategia garatzeko prozesuan; hain zu-zen ere, Garapen Iraunkorra Herri Administrazioaksustaturiko edozein politika publikoaren oinarrizkohelburua izan behar dela aldarrikatzen da.

Konpromiso hori onartzean, aldatu egin zenIngurumeneko Esparru Programa lantzeko ikuspegia;horrela, nolabait ere, hori Garapen IraunkorrekoEAEko Estrategia bihurtu zen.

3/98 Legeak dioenez, Esparru Programaren irau-pena lau urtekoa da; hala ere, lege-testuan bertanesaten denaren arabera, beharrezko da ingurumen-politikaren antolamendu egonkorra eta iraunkorradagoela bermatzea, ekintza publikoari eta ekimenpribatuari bermea, segurtasuna eta eraginkortasunaemateko.

Garapen iraunkor kontzeptuaren eta oraingo deso-rekak zuzentzearen epe luzerako ikuspegiak agerian ja-rri zuen Jaurlaritzak Garapen Iraunkorreko EAEko2002-2020ko Ingurumen Estrategia (GIEIE) formu-latu behar zuela, Rio de Janeiroko Lurraren Gailurreanadierazitako konpromisoak aintzat hartuta(Johannesburgeko 2002ko Gailurrean berretsitako kon-promisoak), estatuetan eta udalerrietan garapen iraun-korreko estrategiak lantzeari dagokionez.

Horrenbestez, 2020ko epemuga ezarri zen,erreferentziako epemuga estrategikotzat, EuropakoBatzordeak bere Garapen Iraunkorreko Estrategianezarritako epemugarekiko koherentzian137.

Bi epemuga horiek batera egoteak izaera bitarraematen die prozesutik sorturiko agiriei:

Epe luzeko erreferentziako epemuga (2020),Garapen Iraunkorreko EAEko IngurumenEstrategiarekin bat datorrena.

Epe ertaineko epemuga (2006), LehenengoIngurumen Programarekin bat datorrena.

Ezarritako aurreikuspenen arabera, 2006anIngurumeneko Esparru Programa berria (2007-2010)egingo da.

4.2.Garapen iraunkorreko EAEko ingurumen-estrategia

4.2.1. Lantzeko prozesuaren agiri-lorpenak

GIEIEa lantzeko prozesua orokorrean hartuta, ho-nako agiri-lorpen hauek bereizten dira:

• 2000n Agiri Estrategikoa landu zen, edo EAEkoIngurumeneko Esparru Programa (2000-2012) egi-teko egitamu metodologikoa.

• 2001ean EAEko Ingurumenaren Diagnostikoatxostena egin zen; bertan, EAE arlo horretan zeinlekutan dagoen aztertzen da.

• 2002an Garapen Iraunkorreko EAEko 2002-2020ko Ingurumen Estrategia egin zen, epe lu-zeko xedeak formulatu zituena; halaber, EAEkoIngurumeneko Esparru Programa (2002-2006)egin zen, epe ertainean garatu beharreko ekintzaketa jarraibideak ezarri zituena (lau urtez behin be-rritu beharrekoa).

• Ingurumen Adierazleen eta IngurumenIraunkortasunaren urteroko txostenak egitendira; horiek ingurumen-egoeraren eta EAEkoAdministrazioak harturiko konpromisoen jarraipe-na eta ebaluazioa egiteko aukera ematen dute.

Ondoren, Estrategiaren aurreko lehenengo biagirien esangura azaltzen da:

A) Agiri Estrategikoa

Agiri Estrategikoak138 Ingurumeneko EsparruProgramaren eskema metodologikoa garatzen du;

114


137 Lehenengo agirietan, epe luzeko mugatzat 2012a hartu zen.138 EAEko Ingurumeneko Esparru Programa (2000-2012). Agiri Estrategikoa. Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila. Eusko

Jaurlaritza. 2000ko ekaina.


horrek informazioan eta partaidetzan oinarriturikoestrategia baten aldeko apustua egiten du, hori fun-tsezkoa baita presioa sortzen duten edo ingurumen-kalitatea eskatzen duten eragile guztiek ekonomia-ren eta ingurumenaren arteko integrazioa onartzeko.

Agiri Estrategikotik ateratako ondorio nagusiakhonako hauek dira:

Orain arteko politikek arauzko eta ekonomia-ar-loko tresnak aplikatuta murriztu nahi izan dituzte in-gurumen-presioak, aintzat hartu barik hazkunde so-zioekonomikoaren eta eraginen sorkuntzaren artekozuzeneko proportzionaltasun-lotura; horrela, garatu-riko ekintzen arrakasta partziala izan da, eta horiekbeste modu batera bideratu beharra dago.

Hortaz, ingurumen-politika berriak sistema sozio-ekonomikoaren eta ingurumenaren arteko loturak az-tertu behar ditu, jarduketak ingurumen-arazoen sus-

traietara bideratzeko, harik eta hazkunde ekonomiko-aren eta ingurumenaren arteko lotura hautsi arte.

Ingurumen-politikaren oinarria gizarte taldeada. Horrek, alde batetik, ingurumen kalitate jakinaeskatzen du; bestetik, ingurumenean presioa sortzenduten ondasunak eta zerbitzuak nahi ditu.

B) EAEko Ingurumenari buruzko 2001ekoDiagnostikoa

Euskal Autonomia Erkidegoko IngurumenarenDiagnostikoak139 EAEko Ingurumen Sistemaren diag-nostiko osoa egiten du; alde batetik, ingurumenarenegoera jasotzen du, eta bestetik, jarduera sozioeko-nomikoek etorkizun hurbilean izan dezaketen bilaka-eraren eraginezko arriskuen zein aukeren azterketaestrategikoa egiten du.

115


139 http://www.ingurumena.net/castellano/Doc/Otros/D_0003.htm. Diagnostiko honek gaurkotu egiten du «EAEko IngurumenEgoera, 1998», EAEko ingurumenaren egoerari buruzko lehenengo agiria; horren egitura OCDEk adierazitakoaren eta Europako Batzordeakhalako lanetarako mantendutakoaren araberakoa izan zen. Hori 3 urtean behin lantzea, izan ere, EAEko Ingurumena Babesteari buruzkoLege Orokorrean ezarritako agindua da.

INGURUMEN GAIAK

Indar eragileak• Garapen ekonomikoaren

eredua• Gizarte-garapenaren eredua

Erantzunak• Programak eta jarduketak• Araudiak• Pizgarriak• Gizartea jabearaztea• Informazioa• Berrikuntza teknologikoa• Kudeaketa ekoeraginkorra• Baliabideen susperraldia

Inguruak• Atmosfera• Urak• Luzoruak• Natura

• Kalitate maila• Karga kritikoen maila• Zonen sentikortasuna

• Hirikoak• Landakoak• Kostaldekoak• Mendikoak

Eremuak

EGOERA

Ingurumen Gaiak

Presioak• Kutsagarrien isurpena• Baliabideen kontsumoa• Hondakinen sorkuntza• Lurzoruaren erabileak• Arrisku naturalak

eta teknologikoak

Eragaiak• Klima-aldaketa• Giza osasunaren narriadura• Lurzoruaren eta paisaiaren

barruko galerak• Ondarearen narriadura• Galera ekonomikoak• Baliabide naturalak agortzea• Lurzoruaren eta paisaiaren

narriadura


Agirian EAEko Ingurumen Sistemaren egoera etaezaugarriak identifikatzen dira, ekonomiaren, gizar-tearen, teknikaren eta erakundeen aldetik; agiria,izan ere, zenbait lan-taldetan antolaturiko aditu taldezabalaren hausnarketan oinarrituz sortu da, eta taldehorrek kausazko eredu integralean euskarrituriko az-terketa egin du (DPSIR eredua edo indar eragileena-presioa-Egoera-Eragina-Erantzuna).

Horrela, ingurumenaren egoerari eta lehentasu-nezko hamar ingurumen-gaiei buruzko informazioare-kin batera, EAEko ingurumenean presio egiten duteneragile edo indar eragile sozioekonomiko nagusiakidentifikatzen dira; gainera, jarduketa edo erantzunmailarik handiena behar duten funtsezko alderdiaknabarmentzen dira.

4.2.2. Edukia: Beharrezko helburuak etabaldintzak

Ingurumen-egoeraren azterketan oinarrituz,GIEIEek bost Ingurumen Helburu eta Beharrezkobost Helburu finkatu dituzte, EAEko HerriAdministrazioak horietan lehentasunezko lana egite-ko.

A) Ingurumen Helburuak

GIEIEek bost Ingurumen Helburutan biltzen dituz-te Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumen-lehenta-sun nagusiak:

1. Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasunga-rriak bermatzea.

2. Baliabide Naturalak eta Hondakinak ardu-raz kudeatzea.

3. Natura eta Biodibertsitatea babestea: susta-tu beharreko balio garrantzitsua.

4. Lurralde Oreka eta Mugikortasuna: ikuspegibateratua.

5. Aldaketa klimatikoaren eragina mugatzea.

Helburu bakoitzaren barruan xede batzuk finka-tzen dira, eta, horiek, aldi berean, zenbait jarduketadituzte.

B) Iraunkortasunerako aurrerapausoak emate-ko Beharrezko Baldintzak

Helburuak lortzeko baldintzak sortu ahal izateko,beste horrenbeste Beharrezko baldintza identifi-katzen dira:

1. Ingurumen-aldagaia politika publikoetan inte-gratzea.

2. Indarreko legeria eta horren aplikazioa hobetzea.

3. Merkatuari ingurumenaren alde jarduteko bultza-da ematea.

4. Hiritarrak, Administrazioa eta enpresakIraunkortasun handiagorako jokabideak edukitze-ko gaitzea eta horien artean baterako erantzuki-zuna sortzea.

5. Ingurumenaren arloko ikerketa, garapen teknolo-gikoa eta berrikuntza sustatzea.

Helburuak eta baldintzak guztiz koherenteak dirahonako hauetan planteatzen diren edukiekin:Garapen Iraunkorrerako Europar BatasunarenEstrategia eta Ingurumenaren arloko EuropakoSeigarren Ekintza Programa.

Horretarako, denborak hedaturiko jarduketa-konpromisoen multzoa onartu eta abiatu behar da.

Helburuak eta Beharrezko Baldintzak lortzeko,Estrategiak 223 konpromiso ezartzen ditu, eta ho-rietatik 181 (guztizkoaren %81) IEParen epemuganbete behar dira, hau da, 2006a baino lehen; gainera-

116


139 http://www.ingurumena.net/castellano/Doc/Otros/D_0003.htm. Este Diagnóstico constituye una actualización del «Estado delMedio Ambiente en la CAPV 1998», primer documento de la situación del medio ambiente en el País Vasco cuya estructura siguió la in-dicada por la OCDE y la mantenida por la Comisión Europea para este tipo de trabajos. Su elaboración cada 3 años constituye un manda-to recogido en la Ley General de Protección del Medio Ambiente del País Vasco.


koak, berriz, 2020ra arteko epemugan bete behardira.

EAEko Ingurumeneko Esparru Programa etaGarapen Iraunkorreko EAEko Ingurumen EstrategiaEusko Jaurlaritzak onetsi zituen, 2002ko ekainaren

4ko Gobernu Kontseiluan140 eta, gero, EuskoLegebiltzarrean aurkeztu ziren141.

Legegintza-aurreikuspenen arabera, 2005arenamaieran Ingurumeneko bigarren Esparru Programa(2007-2010) hasiko dira egiten.

117


Konpromisoak Kuantitatiboak Programakoak Guztira

2003a amaitu baino lehen bete beharrekoak - 39 39

2004rako bete beharrekoak 5 36 41

2005erako bete beharrekoak - 7 7

2006rako bete beharrekoak 31 34 65

Konpromiso iraunkorrak 8 21 29

Guztira 2002-2006ko epemugan 44 137 181

GIEIEak guztira (2002-2020) 82 141 223

GIEIEEN KONPROMISOAK EPEMUGAREN ARABERA

140 http://www1.euskadi.net/acuerdos/datos_c.apl?cod_acuerdo=850141 http://parlamento.euskadi.net/aic/EDW?W=ini_numexp=’07\10\06\02\0047’


118


GIEIEEN INGURUMEN HELBURUAK ETA BEHARREZKO BALDINTZAK (2002-2020)

1. HELBURUA: Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasungarriak bermatzea

• Substantzia arriskutsuen eta kutsagarrien isurpenak eta isurketak murriztea

• Inguru naturalen kalitatea hobetzea

2. HELBURUA: Baliabide Naturalak eta hondakinak arduraz kudeatzea

• Baliabideen kontsumoak eta horren eraginek ingurumena kargatzeko nahiz suspertzeko gaitasuna ez gainditzea, etahazkunde ekonomikoaren eta baliabideen erabileraren arteko disoziazioa lortzea.

• Azken edo amaierako hondakinen sorkuntza murriztea, eta, jatorrian egindako prebentzioaren bidez, hazkunde ekono-mikoaren eta hondakinen sorreraren arteko disoziazioa lortzea.

• Azken hondakinak modu seguruan eta hurbilekoan kudeatzea.

3. HELBURUA: Natura eta biodibertsitatea babestea

• Ekosistemak, espezieak eta paisaia babestea eta kontserbatzea

• Ekosistemak eta espezieak euren inguru naturalean suspertzea, baita paisaiak ere.

• Biodibertsitatea ikertzea eta horren gaineko kontzientzia sortzea.

4. HELBURUA: Lurralde-oreka eta mugikortasuna: ikuspegi bateratua

• Lurraldearen erabilera iraunkorra lortzea.

• Erabilera eta jarduera guztietarako (egoitza, jarduera ekonomikoak eta aisialdia) garapen iraunkorra ahalbidetzenduen irisgarritasuna lortzea.

• Garapen ekonomikoa motordun garraiobideen eskariaren hazkunde orokorretik banantzea

5. HELBURUA: Aldaketa klimatikoaren eragina mugatzea

• Negutegi-efektuko gasen atmosferarako isurpenak 2020rako murriztea.

• Karbono-hustubideak ugaritzea.


119


GIEIEEN BEHARREZKO BALDINTZAK ETA HELBURUAK

1. BEHARREZKO BALDINTZA: Ingurumen-aldagaia politika publikoetan integratzea

• Jarduketa politikoaren buruzagitza eta koherentzia hobetzea.

• Ingurumena politika sektorialetan (industria, energia, nekazaritza, garraioa, kontsumoa, turismoa, etab.) integratzekoestrategiak garatzea.

• Administrazioaren ekintza eredugarria sustatzea.

• Administrazioaren egitamuen eta programen ingurumen-ebaluazioa sustatzea.

• Herri Administrazioaren erosketetan ingurumen-irizpideak sartzeko ahalegina egitea.

• Lurzorua lortzeko politiketan eta hirigintza-egitamuetan ingurumen-aldagaia sartzea, ekonomia- edo egoitza-jarduerakezartzeko orduan.

• EAEko ingurumen-sektorea sustatzea, arlo horretako enpresen sorkuntza errazten duen lege-esparruaren bidez.

2. BEHARREZKO BALDINTZA: Indarreko legeria eta horren aplikazioa hobetzea

• Arauen garapena, argiztapena eta sinplifikazioa sustatzea, ingurumen-araudia errazago aplikatzeko.

• Ingurumen-legeriaren hedapena bultzatzea (testu osoan eta eskuliburu praktikoak).

• Administrazioaren egitamuen legeria aplikatzearen (ez aplikatzearen aukera aintzat hartuta) kostuak aztertzea.

• Prebentzioko (borondatezko akordioak) eta laguntzako borondatezko tresnak sustatzea, legeria betetzen laguntzeko.

• EAEko fiskaltzaren eta poliziaren inplikazio eta espezializazio handiagoa eragitea, ingurumenaren arloan.

• Legeriaren aplikazioaren kontrola sustatzea, EMAS deritzon ingurumen-kudeaketako sistemaren bitartez.

• Ingurumen-ebaluazio integratuko kontzeptuak sartzea, eragile publikoen eta pribatuen artean.

• Jendearen partaidetza errazteko administrazio-baliabideak ugaritzea.

3. BEHARREZKO BALDINTZA: Merkatuari ingurumenaren alde jarduteko bultzada ematea

• Irizpide ekologikoak aintzat hartzen dituen erosketa publikoen politika sustatzea.

• Ingurumen-helburu berrietara orientaturiko zerga-politika ezartzea.

• Enpresekin eta enpresa-elkarteekin batera lan egitea.

• Diru-laguntzako lerroak ezartzea, ingurumen-araudia gainditzea eragiteko.

• Ingurumen-jokabide egokiko enpresetarako sari-sistemen ezarkuntza bultzatzea.

• Ingurumen-arriskuak eragiten dituzten prozesuetarako aseguruak sustatzea, ingurumen-erantzukizuna ezarrita.

• Kudeaketako Ingurumen Sistemak, ingurumen-txostenak eta halakoak sustatzea.

• EAEn produktuaren gaineko estrategia integratua sustatzea, ingurumena errespetatzen duten produktuen aldeko piz-garriak bultzen dituena.

• Etiketa ekologikoaren erabilera eta eraginkortasun-ebaluazioa sustatzea.

• Ingurumen-jardun hobeen trukea sustatzea.

• Berrikuntza- eta eraginkortasun-irizpideen sarrera hobetzea, politika sektorial guztietan.

• Ingurumen-arazoak konpontzean, finantzako tresnak sartzea (ingurumeneko arrisku-kapitaleko eta inbertsio-fondokolehentasunezko kredituak, etab.).

• Sektore pribatuaren ekimenak sustatzea, erosketa-aukeretan ingurumen-faktoreak jasotzera bideratzen direnak.

(Jarraitu)


120


GIEIEEN BEHARREZKO BALDINTZAK ETA HELBURUAK (JARRAIPENA)

4. BEHARREZKO BALDINTZA: Hiritarrak, Administrazioa eta enpresak Iraunkortasun handiagorako jokabideak edukit-zeko gaitzea eta horien artean baterako erantzukizuna sortzea

• Tokiko Agenda 21eko programak sustatzea, udalerrietan eta eskualdeetan, hiritarren artean informazioa, sentsibiliza-zioa eta partaidetza sustatzeko.

• Hezkuntza-sisteman ingurumen-hezkuntzako egitamuak sustatzea.

• Lanbideko eta unibertsitateko heziketan (akademikoa eta lanekoa) ingurumen-aldagaia sartzea.

• Ingurumen-informazioko sistema ezartzea, kalitatezko ingurumen-informazio gaurkotua eta fidagarria bermatzeko(datu-baseak, aplikazio informatikoak,…).

• Ingurumen-informazioko (fidagarria eta eskuragarria) komunikazio-mekanismo eraginkorrak sortzea, informazioarenteknologia berriak sustatuz (Internet).

• Hiritarren partaidetzarako foro egonkorren sorkuntza bultzatzea.

• Hiritarrei euren bizimoduaren errendimendu ekologikoa ebaluatzeko eta konparatzeko aukera ematen dieten tresnaksortzea.

• Ingurumen-informazioa sortzen duten eragileen artean informazioa, esperientziak, jardun onak eta halakoak trukatze-ko sare egonkorren ezarkuntza sustatzea.

• Garapen iraunkorraren printzipioak eta kultura kontuan hartzen dituzten komunikazio- eta kontzientziazio-kanpainakbultzatzea.

5. BEHARREZKO BALDINTZA: Ingurumenaren arloko ikerketa, garapen teknologikoa eta berrikuntza sustatzea

• Ingurumen-sistemaren eta horrek gizakiaren osasunarekin duen loturaren ezagupena hedatzea.

• Produkzio-sistemetan hobekuntza teknologiko erabilgarriak sartzea.

• Eusko Jaurlaritzaren «Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Egitamua 2001-2004» deritzonaren barruan, oraingo iraun-kortasun-estrategiarako onenak diren ikerketa-proiektuak sustatzea.


4.3.Partaidetza-prozesuak

EAEko IBLOk ezartzen duenaren arabera,Ingurumeneko Esparru Programa EAEko ingurumen-organoak egin behar du, Euskal AutonomiaErkidegoko Ingurumen Batzordean ordezkaturikoHerri Administrazioekin lankidetzan.

Halaber, hirugarren kapituluan ezarritakoarenarabera, Ingurumeneko Aholkularitza Batzordeak ho-

nako funtzio hau izango du: gizarte- nahiz ekonomia-interesak eta Unibertsitateen interesak ordezkatzendituzten eragileen partaidetza sustatzea, ingurumen-politika sortzean, kontsultatzean eta horren jarraipe-na egitean.

IBLOk gizarte-partaidetzaren garrantzia nabar-mentzen du, Estrategia garatzeari dagokionez; hainzuzen ere, bertako hirugarren artikuluan ezartzen de-

121


INGURUMEN ORGANOA

INGURUMEN BATZORDEA

INGURUMEN ORGANOA EAEko Ingurumen Organoa Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila da.Horren eginkizunak honako hauek dira:

• IEPa lantzeko eta ebaluatzeko prozesuan buruzagitza izatea.

• IEParen ezarkuntza bultzatzea eta koordinatzea.

• Hiritarren Komunikazio eta Informazio politika egitea.

Ingurumen Batzordea142 kontsulta-organoa da; EAEn diharduten administrazioen artean ingurumenaren arloko harrema-nak, partaidetza eta koordinazioa sustatzeko ardura dauka. Honako eginkizun hauek ditu:

• EAEko erakundeen arteko koordinazioa sustatzea.

• IEPri buruzko informazioa ematea.

• IEPan oinarrituz garaturiko egitamuei eta programei buruzko informazioa ematea.

EAEko Ingurumen Batzordeko burua Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Ingurumeneko sailburua da; gainerako ba-tzordekideak honako hauek dira: Ingurumeneko sailburuordea; Lurralde Antolamendu eta Etxebizitzako sailburuordea;Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa sailak ordezkatzen dituen sailburu-lerruneko pertsona bat; Herrizaingoa;Industria, Merkataritza eta Turismoa; Osasuna; Garraioa eta Herri Lanak; eta Nekazaritza eta Arrantza (EuskoJaurlaritzatik); Lurralde Historiko bakoitzeko Foru Aldundiko ordezkari bat, eta EAEko Udalerrien Elkarteko (EUDEL) bostordezkari

Ingurumeneko Aholkularitza Batzordea143 kontsulta-organoa da; bere eginkizuna, izan ere, gizarte- nahiz ekonomia-in-teresak eta Unibertsitateen interesak ordezkatzen dituzten eragileen partaidetza sustatzea da, baita ingurumen-politika-ren sorrera, kontsulta eta jarraipena egitea ere. Bere funtzio nagusiak honako hauek dira:

• Ingurumen-politikari, egitamuei eta programei buruzko aholkuak ematea

• Ingurumen-politikak enplegu-sorrerari lotzeko ingurumen-politikak proposatzea, garapen iraunkorra lortzea, ekimenekonomiko publikoa zein pribatua koordinatzea eta hiritarrak sentsibilizatzea eta parte hartzea

• Unibertsitatearen eta ikerketa-zentroen partaidetza sustatzea, ingurumen-politikaren barruan.

Ingurumeneko Aholkularitza Batzordeko burua ingurumenaren arloan eskumena duen Saileko sailburu titularra da;gehienez 30 batzordekide izango ditu: Eusko Legebiltzarra; Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra; ForuAdministrazioak; EUDEL; sektore ekologistak; kontsumitzaileen eta erabiltzaileen elkarteak; enpresak eta enpresa-elkar-teak; sindikatuak; zentro teknologikoak; ingurumenari loturiko ikerketa-zentroak; UPV/EHU, eta ingurumenaren arloan os-pea duten adituak.

INGURUMENEKO AHOLKULARITZA BATZORDEA

142 http://www.ihobe.net/publicaciones/descarga/69_2000.pdf143 IBLOko III. kapitulua


nez, pertsona guztiek eskubidea dute ingurumen-ba-besaren arloko erabakietan zuzeneko partaidetza edoingurumen-defentsazko elkarteen bidezkoa edukitze-ko, arauetan ezarritakoa aintzat hartuta.

Horrela, erakundeen arteko koordinazioa(Ingurumen Batzordearen bidez) eta gizartearen par-taidetza (Aholkularitza Batzordearen bitartez) berma-tu nahi da, IEP egiten denean. Praktikan, ikuskapenhori ez da inondik inora ere nahikoa.

Ingurumen Batzordea eta AholkularitzaBatzordea kontsulta-organoak baino ez dira, eurenesku-hartzea manuzkoa izan arren. Bestalde,Ingurumen Batzordearen osaketa ez daJaurlaritzaren eta Aldundien eskumen-banaketarenaraberakoa; izan ere, lehenengoa sailen bidez dago

ordezkatuta, eta bigarrenek, ostera, ordezkari baka-rra dute; horrela, udalek baino ordezkaritza urriagoadute.

Guztiarekin ere, erakunde- eta gizarte-partaide-tza modu desberdinean artikulatu da GIEIEak lantze-ko prozesua osatzen duten lehenengo hiru agirietari-ko bakoitzean:

• Diagnostikoa egitean, Legeak ezarritako organoekez ezik, lau lan-taldek ere (Gizartekoa,Ekonomikoa, Teknikoa eta Erakundekoa) partaide-tza aktiboa izan dute, eta horien osaketa helburuakhurrengo laukian agertzen dira.

• GIEIEak lantzeari dagokionez, erakunde- eta gi-zarte-partaidetza bi lan-talderen bitartez bide-

122


LAN TALDEAK

Lan Taldeak Lan-taldeek IEP egiteko fase bakoitza garatzeko proposamen estrategikoak, neurriak eta jarduketak azter-tu, eztabaidatu eta garatu zituzten. 4 lan-talde sortu ziren:

Gizarte Taldea:

• Osaketa: 14 aditu (soziologoak, ekologistak, hezitzaileak, trebatzaileak, informatzaileak eta Euskadiko GazteriKontseiluko eta kontsumitzaile-elkarteetako ordezkariak).

• Eginkizuna:– EAEko jokabidearen eta balio-eskalaren ezaugarriak adieraztea, ingurumen-konpromisoaren edo horrekiko bizipe-

naren arabera.– Hiritarren ingurumen-jokabidean eragina duten faktoreak identifikatzea eta horiei lehentasuna ematea.

• Tresna: 15 urtetik gorako 2000 pertsonari egindako inkesta.

Ekonomia Taldea:

• Osaketa: 16 aditu, makroekonomiaren eta ekonomia sektorialaren arlokoak (Unibertsitatekoak, Banketxeetakoak,Aholkularitza Enpresetakoak, Sektore Elektrikokoak eta Eusko Jaurlaritzakoak).

• Eginkizuna:– Garapen sozioekonomikoaren etorkizuneko egoerak aurreikustea.– Oraingo garapen-eredua aztertzea.– Ingurumen- eta ekonomia-tresnen eraginkortasuna bermatzea– Ekonomia eta Ingurumena bereiztea.

Talde Teknikoa:

• Osaketa: 24 ingurumen-aditu, gaikako lan-mahaietan banatuta.• Eginkizuna: Ingurumeneko gaiak aztertzea:

– Presioak, Egoera, Eraginak eta Erantzunak– Etorkizuneko joerak

Erakunde arteko Taldea:

• Osaketa: Eusko Jaurlaritzako (Nekazaritza, Industria, Merkataritza eta Turismoa, Garraioak eta Herri Lanak, Hezkuntza,Osasuna eta Herrizaingoa), hiru Foru Aldundietako, EUDELeko, EVEko, SRIko eta IHOBEko 18 ordezkari.

• Eginkizuna:– EAEko Ingurumen Sistemaren erantzun publikoak aztertzea.– Politiken koordinaziorako eta integraziorako estrategiak.


ratu da: alde batetik, Erakunde arteko Taldea,eta horrek aktiboan jarraitu du IngurumenarenEgoeraren Diagnostikoaren lanketan partaidetzaizan ondoren; bestetik, Iraunkortasun Taldea,eta hori ingurumenaren eta iraunkortasunarenarloko 20 pertsona inguruk osatzen dute (gehie-nak Ingurumeneko Aholkularitza Batzordeko ki-deak).

Erakunde arteko Taldeak partaidetza oso aktiboaizan zuen Oinarrizko Agiriaren garapenean; hain zu-zen ere, 2001eko urritik 2002ko apirilaren amaieraraarte aldian behingo bilerak egin ziren. Aldiz,Iraunkortasun Taldearen partaidetza askoz ere urria-goa izan zen, eta horrek bertako kide batzuen kritikakeragin zituen.

Ingurumen Batzordeak eta IngurumenekoAholkularitza Kontseiluak erakunde-rola bete zuten;horri dagokionez, 2001ean Diagnostiko Agiria onetsizuten, eta 2002ko apirilean GIEIEaren OinarrizkoAgiria, eztabaida- eta alegazio-aldi baten ostean.

Partaidetza Publikoa

Onetsi baino lehen, GIEIEaren Oinarrizko AgiriaEAEko gizarte- eta ekonomia-sektorerik garrantzi-tsuenei aurkeztu zitzaien, ad hoc eran egindako bile-

retan, eta jendaurrean azaldu zen, 2002ko martxoa-ren hasieratik apirilaren 8ra arte. Horretarako, mailasektorialeko aurkezpenak antolatu eta www.inguru-mena.net weba sortu zen; web hori EuskoJaurlaritzak Garapen Iraunkorraren arloan duen erre-ferentziako gunea da.

Halaber, jendearen iritzia ere eskatu zen, EuskalAutonomia Erkidegoko 15 urtetik gorako 2.000 per-tsonari egindako inkesta baten bidez, honako hau ja-kiteko: EAEko gizarteak Ingurumenarekiko duen sen-tsibilizazio maila, inguruaren defentsan duen konpro-miso maila, kontsumo-ohiturak, ingurumenaren gai-neko eragina, ingurumen-arazoetarako proposaturikosoluzioak eta ingurumenaren oraingo egoerari buruz-ko informazio iturriak. Horren emaitzak «2001ekoGizarte Ekobarometro»144 izenarekin argitaratuak,Gizarte Taldearen lan-inputa izan ziren.

4.4. Integrazioa

4.4.1 Integrazio horizontala

GIEIEak ezarritako lehenengo Beharrezko Baldintzaingurumen-aldagaia EAEko Administrazioaren gainera-ko politiketan integratzea da.

123


INKESTA PUBLIKOAREN ONDORIOAK (ZATIAK):

Jendearen ustez, «beharrezkoa da bizi- eta garapen-ereduak guztiz aldatzea, ingurumenaren narriadura geldiaraziahal izateko».

• Ikuspegi hori positiboa izan arren, lotura urria dago horren eta eguneroko jardueren artean. Gizarte-partaidetzarenmaila oso urria da.

• Biztanlerik gehienek badakite Ingurumenaren arloko konpromiso pertsonala garrantzitsua dela, beste pertsona ba-tzuek halako konpromisorik erakutsi ez arren, eta norberak gehiago egin ahal duela. Horren balorazio positiboa egi-ten da.

• Ez dago informaziorik eta fidagarritasunik Ingurumenarekiko errespetua duten produktuei dagokienez. Nekez identi-fikatzen eta aurkitzen dira. Etiketa ekologikoen arloan aurrerapausoak eman beharko lirateke, baldintza jakinak be-tetzen ez dituzten produktuetan halako etiketak debekatuta. Ekologikoa ez da «garestiagoarekin» identifikatu behar,eta sarritan aurkakoa gertatzen dela jakinarazi behar da.

• Automobilen arloan, biztanleria ez dago ohiturak aldatzeko prest; hala ere, gidarien %15ek esan dute orain gutxia-go erabiltzen dutela automobila, kutsadura gutxiago sortzeko.

• Neurri murriztaileak, gehienbat, automobilaren erabileraren arloan, orokorrak eta ondo azaldutakoak izan behardira, jendeak barneratzeko.

144 http://www.ihobe.net/publicaciones/descarga/Ecobarometro_Social.pdf


Ondoren, Herri Administrazioko sailek inguru-men-aldagaiaren integrazioa (euren politiken gara-penean) zein neurritan barneratu duten aztertukodugu. Horretarako, honako alderdi hauek hartzen dirakontuan:

• Iraunkortasun kontzeptua erabiltzea, euren egita-muak eta politikak egitean.

• Estrategiak adierazitako konpromisoak eta eurekbete beharrekoak betetzea.

• Sailaren barruan antolamendu-aldaketak egotea,euren jardueraren kudeaketan ingurumen-dimen-tsioa aintzat hartzen dela agerian jartzen dutenak.

• Ingurumen Sailarekin lankidetza-akordioak ezartzea.

A) Lehen Sektorea

EAEko Landa Garapenari buruzko apirila-ren 8ko 10/1998 Legeko bigarren artikuluan ezarri-takoaren arabera, helburuetariko bat EAEko nekaza-ritzaren eta landa inguru osoaren funtzio aniztasunaeta iraunkortasuna bermatzea eta sustatzea da, eko-nomiaren, gizartearen, ingurumenaren eta kulturarenarloan. Legearen helburu sektorialen artean, hain zu-zen ere, landa-inguruaren garapen iraunkorra susta-tzea da, oraingo beharrizanak beteta, baina etorkizu-neko belaunaldiek euren beharrizanak betetzeko izanbeharreko gaitasuna arriskuan jarri barik.

Halaber, EAEko Landa Garapeneko 2000-2006koEgitamuak145, aldi horretan landa-zonetan egiten di-ren landa-garapeneko jarduketa guztiak biltzen di-tuenak (EAEko 2. helburua146), landa-inguruarenfuntzio anitzeko ikuspegia planteatzen du, landa-po-litikaren barruan funtzio ekonomikoa, funtzio ekologi-koa eta funtzio soziokulturala integratzeko147.

Horrela, Egitamuaren lehentasunen artean, ne-kazaritza-jarduera finkatzea dago, landa-inguruko

egitura sozioekonomikoaren zatitzat; horri dagokio-nez, merkaturatzeko bermerik handiena duten pro-dukzioen orientazioa sustatuko da, baita inguru natu-rala gehien errespetatzen eta jardueraren garapeniraunkorragoa sustatzen duten jarduerak ere.

Hain zuzen ere, egitamu horrek zehazten dituenhelburu eragileen artean, aipagarriak dira ustiapenkopurua 2.000n handitzea eta azalera 55.000 hekta-reatan handitzea, nekazaritza- eta ingurumen-kon-promisoetan oinarrituz, baita nekazaritza ekologiko-rako erabilitako azalera 300 hektareatan handitzeaere.

Halaber, Egitamuak nazioarteko ingurumen-poli-tikaren arloko betebeharrak betetzeko konpromisoahartzen du, honako hauetan ezarritakoari dagokio-nez: Natura 2000 Sarea, hegaztiei buruzko79/409/EEE Zuzentarauko I. eranskina etaKontseiluaren 1992ko maiatzaren 21eko 92/43/EEEZuzentarauko (habitat naturalak eta basoko faunanahiz landaredia kontserbatzeari buruzkoa) 10. arti-kulua nahiz I. eranskina.

Konpromiso horiek GIEIEa baino lehenagokoakdira, eta bertan jasota daude; gainera, baso-sektore-ari, arrantzari eta elikadura-kalitateari buruzko bestekonpromiso berezi batzuk gehitzen dira.

GIEIEak ezarritako 2006ra arteko konpromisoen(Nekazaritza Sailaren ad hoc erako jarduketak behardituzten konpromisoak) betetze maila positiboa da,konpromiso ia guztiak martxan jarrita daudelako etaezarritako epean betetzeko aurreikuspena dagoela-ko148.

Azkenik, aipagarria da Lurralde Antolamendu etaIngurumen Sailak eta Nekazaritza Sailak sinaturikosailen arteko hitzarmena; horren bidez, EAErako ne-kazaritza- eta ingurumen-adierazleen sistema garatueta karbonozko hustubideei nahiz adierazleei buruzkotxostenak egingo dira.

124


145 http://www.nekanet.net/pdrs/doc/PDRS_TOMOI.PDF146 Zona horiek 3.958 km2-ko azalera dute, hau da, EAEko azalera osoaren %55.147 Funtzio anitzeko landa-espazioaren ezaugarriak: «errenta eta enplegua sortzea; ingurumena, natura eta paisaia babestea; lu-

rraldearen kudeaketa orekatua sustatzea; Landa Komunitateen biziraupena bermatzea, eta bertako kultura eta bizimodua mantentzen la-guntzea».

148 Eusko Jaurlaritza. 2005eko Iraunkortasun Txostena. Eranskina. http://www.ingurumena.net/Descarga/Doc/soscas.pdf


B) Industria

Euskal Autonomia Erkidegoko industrializaziomotak ingurumen-gabeziak eragin ditu. Ingurumenariloturiko alderdiek sorturiko kezka gero eta handiago-aren eraginez, nabarmen aldatu da industriak horriburuz duen ikuspegia, hasierako faseko ikuspegitik(kutsadura jarduera ekonomikoaren garapenaren be-rezko ondorio negatiboa) gaur egunekora (enpresa-ren biziraupenerako ezinbesteko elementua).

Ikertzen ari garen aldian, EAEko industria, batezere, 2000-2003ko Ekonomia Sustapeneko Erakundearteko Egitamuaren (ESEE) eta 2001-2004ko Zientzia,Teknologia eta Berrikuntza Egitamuaren (ZTBE) oina-rrietan euskarritu da.

GIEIE onetsi ondoren garaturiko beste tresna ba-tzuek hurrengo urteotarako jarraibideak adieraztendituzte; horien artean, funtsezkok dira EuskadirakoEnergia Estrategia (2010) eta Euskadiko Lehia-kortasun Egitamua (2015).

a) Ekonomia Sustapeneko Erakunde artekoEgitamua, 2000-2003

Ekonomia Sustapeneko Erakunde artekoEgitamuaren helburu orokorrak honako hauek dira:

• Europar Batasunarekiko benetako konbergentzia,enpleguaren bidez

• Gizarte- eta lurralde-kohesioa

• Modernizazioa eta bizi-kalitatea.

Helburu horiek lortzeko, Egitamuak erronka ba-tzuk aipatzen ditu, eta, horien artean, aipagarriakdira ingurumena enpresen lehiakortasunerako fakto-retzat hartzea eta gizartea baliabideen urritasunazjabearaztea.

Hain zuzen ere, Egitamuak lehiakortasunarenfaktoretzat hartzen du ingurumen-dimentsioa, edo-zein enpresaren kudeaketan aintzat hartu beharrekoaldagaia den neurrian. Horrela, Egitamuaren arabe-ra, epe ertainean arlo horretara egokitzen ez direnenpresak merkatutik kanpo gelditu ahal dira.Gainera, epe laburrean, lehiakideak baino azkarragoegokitzeak lehiaren arloko hobaria dakar, Egitamuan

esaten denez. Bestalde, gizarteak garapen iraunkorraeskatzen du, eta, horren ondorioz, ingurumenarensektorean negozio-aukera garrantzitsuak sortu dira.

Helburu horietan oinarrituz, Egitamuak ildo es-trategiko batzuk zehazten ditu, jarduera garatzekoeta dibertsifikatzeko, ingurumenaren arloan sortzendiren aukera berriak erabiliz.

b) Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Egitamua(2001-2004)

ZTBEa EAEko Herri Administrazioak hazkundeekonomikorako eta jardueraren dibertsifikaziorakoduen tresna da, ezagupenaren sektore intentsiboe-tan. Egitamuaren helburua, izen ere, iraunkortasunaketa EAEko gizartearen beharrizan berriek une bakoit-zean egiten dituzten zientzia- eta teknologia-arlokoeskariei erantzun egokia ematea da. Horretarako,Egitamuaren helburuetariko bat garapen iraunkorralortzea da; hain zuzen ere, EAEko enpresen lehiakor-tasunaren aldeko apustua ezin daiteke ingurumenakontuan hartu barik egin, oraingo eta etorkizunekobelaunaldien bizi-kalitatearen barruko alderdi ga-rrantzitsuak hipotekatuz.

Horri dagokionez, Egitamuaren funtsezko jardu-keta-eremuen artean, ingurumena eta energia dau-de; horrela, arlo horretan hiru jarduketa-programazehazten dira:

Energia Garbien eta Zentzuzko ErabilerarenPrograma:

• Industria-jardueraren barruan, EAEko ekonomiarenbarruko sektore nagusienetariko bat energia da,aintzat hartuta bai bolumena eta bai garrantzi es-trategikoa. Beste alde batetik, horrek eragina dau-ka gizarte osoan, handitu egiten baitu gizarte-on-gizatea, kalitate eta segurtasun handiagoko ener-gia-hornidura eginez, eta ingurumena eta ekono-mia errespetatuta. Programak planteaturiko helbu-ruak honako hauek dira:

– Energia-kontsumoa kontrolatzea eta murriztea.

– Energia sortzearen, eraldatzearen, garraiatzea-ren eta kontsumitzearen ondoriozko ingurumen-eragina murriztea.

125



– EAEko energia-autohorniduraren tasa hobetzea.

– Energiaren dibertsifikazioa sustatzea.

– Energia-horniduraren segurtasuna eta kalitateahobetzea.

• Ingurumen Sistemaren Iraunkortasun Programa:

Honen barruan, EAEko ingurumena ondo kudeatze-ko soluzioen garapenean aurrera egiteko aukeraematen duten ezagupenak eta teknologiak gara-tzeko ekintza guztiak sartzen dira. Programan plan-teatzen diren helburuak honako hauek dira:

– Ingurumena etorkizuneko funtsezko fakto-retzat hartzea, horrek balio erantsia emangobaitie EAEko zientzia-komunitateari, produkzio-sektoreari eta gizarte osoari.

– Ingurumen-aldagaia ezagupenaren arlo guztie-tan eta gizarteko sektore guztietan integratzea.

– Lurralde-antolamendua sustatzea; horrekondareaz gozatzeko aukera emango du, eta, gai-nera, errespetatu egingo du ingurumena.

– Ingurumenaren erabilera iraunkorra, el-kartasunezkoa eta zentzuzkoa sustatzea,eta ingurumena bizi- eta lurralde-kalitatea ber-matzeko funtsezko elementutzat hartzea; hala-ber, Ingurumeneko Esparru Programako iraun-kortasun-helburuak lortzea.

• Ekonomia eta Gizarte Jardueretako IngurumenIraunkortasuneko Programa:

Honen barruan, gizarte- eta ekonomia-beharrizanaskori erantzuna emateko aukera ematen dutenezagupenak eta teknologiak garatzeko ekintzaguztiak sartzen dira; horri dagokionez, garapenekonomikoa eta ingurumenaren kontserbazioakonbinatzen dira. Horrela, EAEn industria-heda-peneko hamarkada askotan sortu den inguru-men-defizit handitik, apurka-apurka, jarduera-arlo berria sortzen ari da, ekoindustria; horrekongizatea eta aberastasuna sortzen du, eta ber-tako enplegu mailen hazkundea, gaur egun, eko-nomiako gainerako sektoreetakoa baino bi aldizhandiagoa da. Programa honen helburuak hona-ko hauek dira:

– Hazkunde ekonomikoaren eta ingurumen-eragi-nak sortzearen arteko lotura haustea.

– Ingurumeneko Esparru Programako helburuakerrazago lortzea.

– Hemengo ingurumen-eskaintza hazten etafinkatzen laguntzea.

– Ingurumen-arazoak konpontzeko aukera ematenduten ezagupenak eta teknologiak garatzea, in-darreko araudia betetzeko eta geure enpresenlehiakortasuna handiagoa izateko.

c) Euskadi 2010 Energia Estrategia

2005ean onetsitako estrategia honek energiarenaurrezpenerako eta eraginkortasunerako programakintentsifikatzea planteatzen du, energia kontsumi-tzen duten sektore guztietan; halaber, energia berriz-tagarrien garapena sustatzea ere planteatzen du,Kiotoko Protokoloak ezarritako ingurumen-helburuaklortzen laguntzeko. Horretarako, Energia Estrategiakgasaren eta ziklo konbinatuko planten aldeko apus-tua egiten du, Zentral Termiko tradizionalen ordez.

Energia-estrategiak konpromiso zehatzak etakuantifikatuak ezartzen ditu (adibidez, energiaren%12 iturri berriztagarrietatik lortzea), GIEIEak sartuezin izan dituenak.

d) Euskadi 2015 Lehiakortasun Egitamua

Industria, Merkataritza eta Turismo Sailak, 2004-2005ean, hurrengo lau urteotarako jarduketa-arda-tzak artikulatuko dituen Egitamua garatu du, eta hori,gainera, Turismorako eta Merkataritzarako egitamubereziekin osatu du.

Lehiakortasun-egitamua garapen iraunkorrareki-ko konpromisoan oinarritzen da, eta testuinguru ho-rretako berrikuntza nagusia hauxe da: gizarte-ko-hesioari (gizarte-kohesioko eta elkartasuneko irizpi-deak, lehiakortasun politikak abiatzeko orduan) etaingurumen-garapenari (politika publikoetan ingu-rumen-dimentsioa sartzearen aldeko apustua, baitaingurumen-sentsibilitatea, garapen iraunkorreko es-trategiak dituzten enpresen sustapena eta inguru-

126



men-teknologien berrikuntza garatzearen aldekoapustua ere) lotutako jarduketa-ardatza.

Programa-multzo honetako konpromisoetarikobatzuk bat datoz GIEIEarekin; horri dagokionez, aipa-garriak dira ingurumen-teknologietan oinarriturikoproduktu nahiz teknologia berrien sorrera, enpresakoingurumen-kudeaketako sistemen hobekuntza etaenergia-eraginkortasunaren hobekuntza. Aipatzekoada bigarrenaren betetze maila altua eta lehenengoa-ren lorpen maila urria.

Azkenik, Industria, Merkataritza eta TurismoSaila, 2004an, Lurralde Antolamendu eta IngurumenSailarekin lankidetzan ibili da, IngurumenKontsumo Iraunkorreko EAEko 2005-2010ekoEgitamua deritzona garatzen.

C) Etxebizitza

Eraikuntza sektore eraginkorrago eta iraunkorra-go baten ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-hobariakitzelak izan daitezke. GIEIEaren ustez, sektore horre-tako enpresek hobetu egin behar dute lehiakortasu-na, bezeroei poztasun, ongizate nahiz balio handia-goa ematen dieten eraikinak zein azpiegiturak eskai-niz, energiaren nahiz beste baliabide natural batzukkontsumoa erabat murriztuz eta inguru naturala sus-tatuz zein babestuz.

Etxebizitza Egitamu Gidariaren (2002-2005)ardatz estrategikoetariko batean hauxe aipatzen da:kudeaketan eta eraikuntza-prozesuetan kalita-teko sistemak ezartzeko politikak indartu beharra,eta iraunkortasun-irizpideak orokorrean integratubeharra.

Egitamu horrek adierazitako helburuak ez ezik,sailen arteko hitzarmena ere abiatu da, LurraldeAntolamendu eta Ingurumen Sailaren eta EtxebizitzaZuzendaritzaren artean; horren bidez, EraikuntzaIraunkorraren Gida eta Eraikinak BaloratzekoKodea sortu dira, Industria Sailaren partaide-tzarekin.

Estrategian jasotako konpromisoen ikuspegirikgehienak (eraikuntza-sektoreari loturiko konpromiso-ak), bestalde, eraikin publiko eta pribatuetako ener-

gia-eraginkortasuna hobetzearen arlokoak dira.Konpromiso horiek betetzeko mailari dagokionez,2005eko Ingurumen Iraunkortasuneko Txosteneanezarritakoaren arabera, ezarritako konpromisoak be-tetzen ari dira.

D) Garraioa

EAEko Ingurumena 2001 deritzon DiagnostikoTxostenean, garraioaren ingurumen-eragina nabar-mentzen da, ingurumen-arazo nagusienetarikotzat,bai Euskadin eta bai Europan; horrek, hain zuzen ere,eragina dauka garraio-azpiegituren politikan eta hiri-tarrek garraiobideen erabileran dituzten ohituretan.Ingurumen-datuek txarrera egitearen ondorioz, arlohorri berriro ere arreta jarri behar zaio; izan ere, ne-gutegi efektua eragiten duten gasen isurpen guztien%43 arlo honetan egiten dira.

EAEko garraio-politikaren ikuspegitik begiratuta,Garraio Iraunkorreko Egitamu Gidariaren ba-rruan (2002ko azaroan onetsita), GIEIEan jasotakokonpromisoei lotutako helburu batzuk jasotzen dira.Hain zuzen ere, Egitamuak honako hauek ezartzenditu:

• Garapen ekonomikoa garraio-eskaria handitzetikbanantzea.

• Erabilera unibertsala eta iraunkorra lortzea.

• Garraiobideen oreka berria sustatzea.

• Euskadik Europan duen posizio estrategikoa sus-tatzea.

• Garraio iraunkorrerako aurrerapausoak ematea.

Garraio Iraunkorreko Egitamu Gidaria onesteaberez ere aurrerapauso handia da, baina oraindik ereberori garatu beharra dago, mugikortasunaren kude-aketa eraginkortasunez lantzen duten jarduketa-egi-tamuen bidez, azpiegiturak eraikitzera mugatu barik.Horrenbestez, GIEIEak harturiko konpromisoen ikus-pegitik, betetze maila batez bestekotik beherakoada.

2005eko Iraunkortasun Txostenean ezarritakoarenarabera, legegintza-garapenean aurrera egin da, bainaaurreratze hori ez da nahikoa mugikortasunaren kude-

127



aketan edo trenbide-azpiegituren garapenean, horiekbaliozkoak izango baitira ingurumen-eragin askoz ereurriagoa duen garraiobide hori sustatzeko. Garraiobidedesberdinen arteko koordinazioaren arloko aurrera-kuntza ez da nahiko azkarra, eta beste aukera oso inte-resgarri batzuek (esaterako, itsasoko autobideak)oraindik ez dute aurretiazko ikerketen fasea gainditu.Hala eta guztiz ere, pauso garrantzitsuak eman dira fo-ruen eta behatokien sorkuntzan, eta horiek arazoenkonponketa bizkortzeko aukera emango dute.

E) Lurralde Antolamendua

Estrategian ezartzen denez, lurralde-garapenorekatu eta kohesionatua lortu behar da; bertan, jar-duera ekonomikoa lehiakorra izango da eta, gainera,bermatu egin behar du landa, hiri nahiz kostaldekokomunitateen bideragarritasuna. Horretarako, hiri-sistema koherentea sustatzen duen lurralde-ereduabultzatu behar da, eta sistema hori gauza izan beharda EAEko biztanle guztiek zuzkidurak, zerbitzuak etaberrikuntzak errazago eskuratzeko.

Estrategiak Lurralde Antolamenduaren arloanhartzen dituen konpromisoak, funtsean, EuskalAutonomia Erkidegoko Lurralde Antolamen-durako Jarraibideak (LAJ) garatzean oinarritzendira, Lurraldearekiko Zati Egitamuetan (LZE) etaLurraldearekiko Egitamu Sektorialetan (LES) oinarri-tuz. Apur bat atzeratuta bada ere, Estrategian jaso-tako Lurraldearekiko Zati Egitamu etaLurraldearekiko Egitamu Sektorial guztiek kasuan ka-suko tramitazio-prozesuak jarraitzen dituzte, baliabi-de turistikoen, Euskadiko portuen eta harrobiko zo-nen LESen kasuan izan ezik, horiek oraindik ez baitu-te tramitazioa hasi. 2005eko Ingurumen Iraun-kortasuneko Txostenaren arabera:

• LZEei dagokienez:

– Lurraldearekiko 5 Zati Egitamuren behin betikoonespena (Araba Erdialdea, Guardia-ArabakoLautada, Laudio, Deba Garaia eta Behea).

– Laster, Bilbo Metropolitarreko eta Urola-Kostako LZEen behin betiko onespena egingoda.

– Goierriko LZEaren hasierako onespena.

– Gainerako LZEak aurrerapen-fasean daude.

• LESei dagokienez:

– EAEko Zona Hezeen LESaren behin betiko ones-pena.

– Jarduera Ekonomikoen LESaren behin betikoonespena.

– Itsasertzaren LESaren hasierako onespena.

– Nekazaritza, abeltzaintza eta basoko LESarenhasierako onespena.

– Etxebizitzaren Sustapen Publikoaren LESekoIEBE ikerketa.

– Kultura Ondarearen Lurralde Egitamua aurrera-pen fasean dago.

4.4.2. Integrazio bertikala

Garapen Iraunkorreko EuropakoEstrategiarekiko integrazioa

GIEIEak argi eta garbi islatzen du bere helburuekkoherentzia dutela Europako Estrategiako helburuekin,ingurumenari dagokionez. Koherentzia horrek agiri oso-an zehar dauka presentzia, bai denboraldiaren ikuspe-gitik149 eta bai ingurumen-helburuak zehaztearen ikus-pegitik begiratuta. «Europako 2001eko ekainekoEstrategian garapen iraunkorrerako jasotako sei helbu-ruekin eta xedeekin koherentzian (…), bost IngurumenXedetan bildu dira Euskal Autonomia Erkidegoko ingu-rumen-estrategiako lehentasun nagusiak», baita hartubeharreko konpromisoak ere. Hala eta guztiz ere, EAEkoEstrategiak bazter batean uzten dituen iraunkortasun-alderdi garrantzitsuak daude; besteak beste, aipaga-rriak dira gizarte-alderdiak (zahartze demografikoa etahorren ondorioak, eta pobreziaren aurkako borroka) edogarapen iraunkorraren nazioarteko dimentsioa.

128


149 «… Iraunkortasun Estrategiaren helburuak eta xedeak lortzeko epemuga 2020an jarri da; Europako Estrategiak epemuga horixeezartzen du, eta, gutxi gorabehera, belaunaldi bati dagokio.»


Garapen Iraunkorreko EspainiakoEstrategiarekiko integrazioa

Ez da GIEIEaren eta Garapen IraunkorrekoEspainiako Estrategiaren artean sortu, besteak bes-te, hori garatzeko prozesua geldiarazita dagoelako.

Espainiako gobernuak 2000ko ekainean abiatuzuen Garapen Iraunkorreko Espainiako Estrategiarenlanketa. Urte horretako abenduan, AutonomiaErkidegoetan eta Gizarte eta Ekonomia Kontseiluan,Garapen Iraunkorreko Espainiako Estrategiari (GIEE)buruzko Kontsulta Agiria aurkeztu zen150. Aldi be-rean, Gobernuak agiriaren eztabaida publikoa eginzuen, gizarte- eta ekonomia-eragileen, gobernuz kan-poko erakundeen, adituen eta herri-administrazioeniritzi guztiak jasotzeko. Jasotako iritzien artean,Gizarte eta Ekonomia Kontseiluarenak aipa daitez-ke151, baita Estatuko mugimendu ekologista nagu-siena ere.

WWF/Adena, SEO/BirdLife, Greenpeace etaEkologistak Ekinean elkarteek Garapen IraunkorrekoEspainiako Estrategiarako aukeren agiria aurkeztuzuten. Bertan, garapen iraunkorreko benetako estra-tegiatik sustatu beharreko 225 neurri proposatu zi-tuzten152.

Zirriborroari egindako kritiken eraginez, motelduegin zen estrategia lantzeko prozesuaren erritmoa,eta, 2004ko martxoan gobernua eta presidentea al-datu ondoren, prozesua berrikuspen-fasean sartuzen.

Foru Aldundien politikekiko integrazioa

Foru Aldundiek funtsezko eginkizuna dute iraun-kortasunean eragin handia duten politika sektorialakgaratzeko eta betearazteko orduan. Horrela, inguru-menaren arloko eskumen bereziak ez ezik (ur publikokontinentalak, ubide naturalak, urbazterrak eta zorta-

sunak, Eremu Natural Babestuen administrazioa)153,foru-administrazioek jarduketa-gaitasun handia dutehondakinen kudeaketaren, landa-garapenaren, sus-tapen ekonomikoaren, herri-lanen, azpiegituren etaabarren arloan ere.

Hala eta guztiz ere, GIEIEak lantzeko prozedurakez ditu Foru Aldundiak lotzen, Ingurumen Batzordeakesku hartu arren. Beraz, EAEko IngurumenEstrategiak ez du aldundientzako konpromiso lotesle-rik ezartzen.

Bizkaiko eta Gipuzkoako Lurraldeen kasuan,GIEIEak inplementatzeko jarraibideen ildoko jarduke-tak egin dira; horien artean, honako hauek aipa dai-tezke:

• «Bizkaiko Udalerrien Iraunkortasun Adie-razleen Sistema» eta Iraunkortasun Irizpideakzehaztea eta hautatzea.

• Udalerriak sustatzea eta eurekin lan egitea,Agenda 21ak ezartzen joateko, harik eta horieklurralde osoan hedatuta egon arte; halaber,Udaltalde 21en sorrera sustatzea, baita iraunkor-tasuneko egitamuak nahiz ekintzak betearaztekoekintzak ere.

• Garapen Iraunkorrerako Saila sortzea,Gipuzkoako Foru Aldundiaren barruan.

• Mugikortasun Iraunkorrarekin loturiko jardueraksustatzea eta Gipuzkoako iraunkortasun-es-trategiako prozesua hastea.

Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu etaIngurumen Sailaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiarenarteko lankidetzak formazko lerruna hartu du, 2004kourriaren 16an sinaturiko lankidetza-hitzarmenaren bi-dez; horren bitartez, Garapen Iraunkorraren arlokolankidetzarako baldintzak finkatu ziren, eta horrenhelburua Gipuzkoako Lurralde Historikoan iraunkor-tasuna lortzeko ekintzak sustatzea da154.

129


150 http://www.congreso.es/public_oficiales/L7/CONG/DS/CO/CO_403.PDF151 Kontseiluak Garapen Iraunkorreko Espainiako Estrategiaren Kontsulta Agiriari buruzko txostena aurkeztu zuen, 2002ko otsaile-

an. http://www.ces.es/informes/2002/inf0102.pdf152 http://www.ongd-clm.org/PUBLICACIONES%20DIGITALES/geografia%20medio%20ambiente/225_medidas.pdf153 Lurralde Historikoei buruzko Legea. EHAA, 182. zenb., 1983ko abenduaren 10ekoa.154 http://www.gipuzkoa.net/notasprensa/119692.doc


Bi erakundeen arteko lankidetza, bestalde, tekni-karen, ekonomiaren eta gizartearen arloko informa-zioa trukatzean oinarritzen da, baita koordinazioanere, baliabideen erabileran, ekintzen sustapeneaneta zerbitzuen hobekuntzan, besteak beste, honakoarlo hauetan: erosketa publiko berdea, zerga-berri-kuntza ekologikoa, funtzionarioentzako ingurumenheziketako egitamua, kutsaturiko lurzoru publikoensusperraldia, Tokiko Agenda 21aren garapena, etab.

Halaber, Iraunkortasuna Sustatzeko EkintzaPrograma abiatu du, Aldundiaren barruko funtziona-mendua, eta hiritarrentzako heziketa-, informazio-,hezkuntza- eta sentsibilizazio-egitamuak diseinatuditu.

Toki Administrazioekiko integrazioa

Agerikoa da ingurumen-kezka, apurka-apurka,EAEko Herri Administrazioko maila guztietara eta gi-zarte osora hedatzen ari dela. Toki-eremuan, udalerrikopuru gero eta handiagoan Tokiko Agenda 21aklantzeko prozesua orokortzea (GIEIEetan berariaz ja-sotako helburuetariko bat) lagungarria izan da horre-tarako, eta hori nabarmendu egin da urteko panora-man. Gaur egun, 190 udalerri ari dira agenda horieklantzeko edo ezartzeko faseren batean, eta udalerrihoriek EAEko biztanleriaren %90 baino gehiago bil-tzen dute. Era berean, garrantzitsua da udalerri geroeta gehiago Udalsarea 21 Sarean sartzea(Iraunkortasuneko Euskadiko Udalerrien Sarea); ber-tan, 2005eko otsailean, EAEko 66 udalerri zeudensartuta. Gainera, Udaltalde 21ak ere eratu dira; es-kualde bateko udalerriek osaturiko lan-talde horienhelburua baterako lana egitea da, udalerriotanTokiko Agenda 21ak ezartzeko.

Aipagarria da EAEko udalerri ia guztietan AL21deritzonak garatzen eta ezartzen ari direla; tresna ho-rrek gainditu egiten ditu Estrategian jasotako inguru-men-manuak, ingurumen-helburuekin batera gizarte-eta ekonomia-helburuak ere jasotzen baititu.

Tokiko Agenda 21eko prozesuen (EAEko geogra-fia osoan burutzen ari direnak) eta Eusko Jaurlaritzakiraunkortasunarekin duen konpromisoaren arteko lo-tura, bestalde, berariaz planteatzen da; izan ere,

IHOBEren finantza- eta logistika-laguntzarekin mar-txan jartzea erabakitzen duten udalerriak aldez au-rretik atxikita egon behar dira bertara.

4.5.Tresnak

GIEIEaren inplementazioak ez du tresna edo ba-liabide ekonomiko berriak sartzea eragin. Horrenarrakasta, Jaurlaritzaren zuzeneko erantzukizuneko-ak diren jarduketei dagokienez, Jaurlaritzako sailekharturiko konpromisoak betetzeko borondatearenaraberakoa da, eta, horretarako, bestek beste, kon-promisoak betetzeko jarraipen-politika garatu beharda. Beste leku batzuen mendekoak diren jarduketeidagokienez (toki-administrazioak, enpresak, hirita-rrak…), ostera, borondatezko informazio-, sentsibili-zazio- eta akordio-politikaren araberakoa da.

4.5.1. Ingurumeneko Eraginaren BaterakoEbaluazioa

Salbuespentzat, ingurumeneko eraginarenbaterako ebaluazioko (IEBE) derrigorrezko proze-dura sustatu da, eta horrek eragina dauka egitamueta programa berrien formulazioan; uztailaren 27ko183/2003 Dekretuaren bidez jarri da martxan.

IEBEa funtsezko tresna da ingurumen-iritziak po-litika sektorialetan eta lurralde-politiketan integra-tzeko. Horrela, prozedura hori onetsi ondoren, EuskalAutonomia Erkidegoan formulatzen diren egitamueta programa guztiei, IBLOko I. eranskinean jasotadaudenak, ebaluazioa egingo zaie, zentzuzko aukeraguztien arteko aukerarik egokiena hautatzeko, eta,horrela, ingurumena babesteko maila altua eta ba-liabide naturalen erabilera iraunkorra lortzeko. Hainzuzen ere, ingurumeneko eraginaren baterako eba-luazioko prozedura honako egitamu hauei aplikatukozaie:

• Lurralde Antolamendurako Jarraibideak.

• Lurraldearekiko zati-egitamuak.

• Lurraldearekiko egitamu sektorialak eta lurraldeaneragina duten gainerako egitamu nahiz programaguztiak.

130



• Hiri-antolamenduko egitamu orokorrak eta horienaldaketak, lurzoru urbanizaezinean eragina dute-nean.

• Planeamenduko arau subsidiarioak eta horien al-daketak, lurzoru urbanizaezinean eragina dutene-an.

• Egitamu bereziak eta horien aldaketak, lurzoru ur-banizaezinean eragina dutenean.

Prozedura horren balizko eragina garrantzi handi-koa da; izan ere, ingurumenerako oso erabakigarriaketa anitzak diren sektoreetako egitamuetan eta pro-grametan dute eragina; esate baterako, garraioa, lu-rralde-antolamendua, lurzoruaren nahiz baliabide na-turalen erabilera, energia, turismoa, nekazaritza,etab. Hori zorrotz aplikatzea funtsezkoa da GIEIEenarrakastarako.

4.5.2. Borondatezko akordioak

Eragile ekonomikoek partaidetza aktiboa ga-ratzeko gehien erabiltzen duten tresnetariko bat, izanere, sektore ekonomiko baten eta Administrazioarenarteko Borondatezko Akordioak sinatzea da, etahorietan elkarrekiko konpromisoak eta xedeak ezar-tzen dira. Enpresek eta parte hartzen duten erakun-deek konpromisoa hartzen dute euren ingurumen-jo-kabidea indarreko legeriak eskaturikoaren gainetikhobetzeko, politikak partekatzeko eta alderdi intere-satu guztiekiko elkarrizketa irekia sustatzeko (enple-gatuak, toki-agintariak, hornitzaileak, etab.).

Borondatezko akordioak, bestalde, kutsadu-raren prebentzio eta kontrol integraturako (IPPC)61/96/EE Zuzentarauaren eraginpeko industria-sek-toreekin hasi dira, baina beste enpresa talde batzue-tara ere hedatu dira.

Orain arte, zazpi akordio sinatu dira honakosektore hauekin: Altzairua, Zementua, Kimika,Papera, Galdaketa, Hondakin-kudeatzaileak, etaBeira, zeramika eta karea, baita MondragónCorporación Cooperativa (MCC) enpresarekin ere.2005ean akordioak lortu dira nekazaritza- eta eli-

kadura-sektorearekin eta gainazalen tratamendu-rako sektorearekin.

4.5.3. Merkatuko tresnak

GIEIEak merkatuko indarrak garapen iraunkorrera-ko erabiltzearen aldeko apustua egin arren, jarduerak,epe ertainean, halako kasuak bideratzeko baldintzaketa modalitateak ikertzera mugatzen dira (esate bate-rako, fiskalitate berdea). Hala eta guztiz ere, aurrera-pauso garrantzitsuak ematen ari dira, ingurumen-kostuak nazioartera hedatzearen arloan; horri dago-kionez, Uren Kanona (Urei buruzko Legearen proiek-tuan ezarritakoa) eta Hondakinak Isurtzearen Tasaonesteko proposamena egin da; gainera, ikuskatu eginda zenbait sailen diru-laguntza politika, horien irizpide-ak GIEIEko jarraibideetara egokitzeko. Horrela, 59 tek-nologia garbiren zerrenda erabaki da, eta horiek%30era arteko zerga-murriztapenak izan ditzakete(2004ko maiatzaren 14ko EHAAn argitaratuta); halaber,energiaren eta ingurumenaren arloko diru-laguntzakikuskatu egin dira.

4.5.4. Borondatezko beste ekimen batzuk

Era berean, aipagarria da gero eta enpresa kopu-ru handiagoak dituela ingurumen-kudeaketakoziurtagiriak (ISO 14001, EMAS edo Ekoscan), etaEkoscan izeneko ingurumen-hobekuntzako progra-man ere gero eta enpresa gehiagok hartzen dute par-te (2004aren amaieran 756 eta 524 enpresa, hurre-nez hurren).

Bestalde, oraingoz lehenengo fasean egon arren,EAEko zenbait enpresak guztiz barneratu duteIraunkortasun Memoriak egitearekiko iraunkorta-sun-konpromisoa, eta horiek enpresaren erantzu-kizun sozialaren jardun onen barruan sartzendira155. Entorno Fundazioak Espainiako EnpresakoIngurumen Kudeaketari buruzko Txostena deritzone-an jasotakoaren arabera, EAE da enpresak inguru-menarekin duen konpromisoa eta jarrera neur-tzeko indizean baliorik handiena lortu duenErkidegoa.

131


155 Iraunkortasunerako EAEko Enpresa Elkartea (IZAITE) sortu da.


4.6. GIEIEaren jarraipena eta ebaluazioa

4.6.1. Ingurumen-informazioa

GIEIEko zazpigarren kapituluan, jarraipenerakoeta ebaluaziorako mekanismoak ezartzen dira; gai-nera, aldez aurreko euskarrien edo eragiketen sorre-ra adierazten du, ingurumenaren egoeraren eta per-tzepzioaren bilakaera jakiteko, hori beharrezko abia-puntua baita IEParen aurrerakuntza eta eraginkorta-suna ebaluatzeko. Eragiketa horien artean, honakohauek aipa daitezke:

• EAEko Ingurumenaren Egoerari buruzko Txostena(2004an, 2007an eta 2010ean).

• Ingurumen Adierazleen urteroko txostena (adieraz-le nagusiak).

• Gizarte eta Industria Ekobarometroen bi urtezbehingo lanketa.

• Udalen, Eskolen eta Herri AdministrazioarenEkobarometroen lau urtez behingo lanketa.

Informazioko eta azterketako elementu ho-riek sortzeaz gain, GIEIEak Estrategian bertan ezarri-tako konpromisoak zein mailatan betetzen diren jaki-teko diseinaturiko bi mekanismo ezartzen ditu:

• IEPko Ekintzen Urteroko Programa lantzea,Ingurumen Batzorderen txostenarekin batera (lor-turiko koordinazio eta betetze mailari buruzkotxostena).

• Ingurumen Iraunkortasuneko Txostena egitea,GIEIEan harturiko konpromisoak zein neurritanbete diren ikusteko; hori, berriz, iraunkortasun-po-litika ikuskatzen duen ekainaren hasierakoGobernu Kontseiluak onetsi behar du).

4.6.2. Ingurumen-adierazleak

Ingurumeneko Esparru Programaren aurrerakun-tza eta eraginkortasuna jakiteko, adierazle-sistemabat sortu zen, eta horren helburua, izan ere, estrate-giak adierazitako helburuen eta konpromisoen lorpe-

nean izandako aurrerakuntza aztertzea zen. Adierazlehoriek, gainera, baliozkoak ziren IngurumenDiagnostikoen ikuskapenak euskarritzeko, eta, eure-tan oinarrituz, ingurumen-egoeran izandako aldake-tak islatzen ziren. Helburu bikoitz hori aintzat hartu-ta, lau adierazle mota sortu ziren:

Oinarrizko Adierazleak. Adierazle hauek kau-sazko ereduan (supra) oinarrituz ezartzen dira; horrenbarruan, baliabideen egoera sartzen da, baita eragi-leek emandako erantzunen, indar eragileen, eragineneta presioen egoera ere. Baliozkoak dira hiru urterikbehingo txostena egiteko, EAEko Ingurumenarenegoerari buruz, eta txosten monografikoak egitekoere balio dute156.

Adierazle Nagusiak. Oinarrizko Adierazleetaneuskarrituz, adierazle kopuru txikia (22) aukeratzenda, eta horiek ezarritako lehentasuneko ingurumen-helburuen joera orokorrei buruzko informazioa ema-ten dute. Adierazle Nagusiekin UrterokoTxostena157 egiten da, eta horrek EAEko inguru-men-bilakaerari buruzko ikuspegia ematen du; gaine-ra, bertan dauden orekak islatzen ditu, eta, horrela,desoreka horiek zuzentzeko erabakiak errazago har-tzen dira.

Ingurumeneko Esparru ProgramakoKonpromisoen Adierazleak. Adierazle hauek ba-liozkoak dira Estrategian finkaturiko konpromiso guz-tien (programatikoak eta kuantitatiboak) aurrerakun-tza maila jakiteko eta ebaluatzeko. Garrantzitsuakizan arren, konpromisoak betetzeko mailaren kalku-lua ez dago sistematizatuta. Horrela, 2006an edo ge-roago lortu beharreko konpromisoetan ez dago bitar-teko ebaluaziorik, eta, beraz, ebaluazio hori parame-tro subjektiboetan oinarrituz egiten da («Hasi gabe»,«Hasita», «Aurreratuta», «Amaituta»). Nabarmendubeharreko beste alderdi bat, bestalde, konpromisokuantitatiboak ebaluatzeko zailtasuna da. Horrela,konpromisoak lortzeko mailaren ebaluazioa guztizsubjektibo da, ebaluaziorako erreferentziatzat«Aurreikusteko moduko lorpena» erabiltzen baita.

132


156 IEPko agiriak: http://www.ingurumena.net/Castellano/Doc/PMA/Index.htm157 2003ko adierazleak: http://www.ingurumena.net/Castellano/Doc/PMA/PMA_28.htm


Iraunkortasun Adierazleak. Estrategiak berakonartu egiten du gehienbat ingurumen-helburuetan etaintegrazio sektorialeko helburuetan oinarritzen dela. Halaeta guztiz ere, beharrezkotzat hartzen da gizarte- eta eko-nomia-dimentsioa sartzea, Iraunkortasun Adierazle izene-ko adierazle talde bereziago batean. Hori beharrezkotzathartu arren, Estrategiak ez du horri buruzko konpromiso-rik ezartzen; hala ere, Eusko Jaurlaritzako EkonomiaZuzendaritzak Egiturazko Adierazleak proposatu ditu, etahoriek Europako Batzordearen Udaberriko Txostenean ja-sotakoaren araberakoak dira.

4.6.3. Ingurumen Iraunkortasuneko Txostenak

Estrategiak ezarritako konpromisoetariko bat, izanere, harturiko konpromiso guztien aplikazioaren urterokojarraipena, kontrola eta ebaluazioa egitea da.Horretarako, urteroko Gobernu Kontseilua egitea ezar-tzen da, ekaineko lehenengo astean, Estrategiaren au-rrerakuntza maila aztertzeko, Ingurumen Iraunkorta-suneko Txostenean oinarrituz.

Txosten hori egiteko, Lurralde Antolamendu etaIngurumen Sailak estrategiaren ekintzen programa(kasuan kasuko aldian bete beharrekoa) aurkeztendio Gobernu Kontseiluari, ekitaldi bakoitzeko lehe-nengo hiruhilekoan onesteko. Ekintzen programan,jardueren zerrenda ez ezik, horiek garatzeko arduraduten organoak, aurreikusitako finantziazioa, gara-penarekin lortu beharreko helburuak eta kasuan ka-suko Estrategiaren helburuak ere jasotzen dira.

Txostena egiteko, eraginpeko sail guztiek iraun-kortasuneko urteroko txostenak aurkeztu behar diz-kiote Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailari;bertan, gutxienez, honako datu hauek jasoko dira:

• Urteroko Jarduketa Programan ezarritako ekintzaketa helburuak

• Gauzaturiko ekintzak eta helburuak lortzeko maila

• Programan jasota ez dauden beste ekintza batzuk,Ingurumeneko Esparru Programako konpromisoe-tariko batzuetan txertatzeko modukoak, zein hel-burutan txertatzen diren adieraziz

• Sail bakoitzaren ingurumen-iraunkortasunaren ba-lorazioa.

Horrela, ekaineko lehenengo asteko GobernuKontseiluak iraunkortasunerako aurrerapausoakemateko jarraibide egokiak ezartzen ditu, desbidera-tze garrantzitsuak dituzten ingurumen-alderdietan.

Hala eta guztiz ere, txosten horien ondorioetan ja-sotakoaren arabera, beharrezkoa da helburuak betetze-aren jarraipena eta ebaluazioa egiteko mekanis-moetan sakontzea; izan ere, «konpromiso batzuetanikusten diren atzerapenen zergatiak aztertzeko atzeraeli-kadurako mekanismoen beharrizana ikusten da»158.

4.7.Ondorioak

Garapen Iraunkorreko EAEko IngurumenEstrategiaren edukien eta lantzeko prozesuaren azter-ketatik, aldez aurreko ondorio batzuk atera daitezke:

A) Ikuspegiari dagokionez:

1. Eusko Jaurlaritzak, 2001ean, garapen ekono-mikoa gizarte-kohesioarekin eta ingurumena babes-tearekin bateratzearen aldeko apustu sendoa eginzuen, eta hori Iraunkortasunaren aldeko Konpro-misoa sinatuta gauzatu zen. Hala eta guztiz ere,konpromiso hori ez da Estrategia edo programaglobal batean gauzatu: EAEko gizartearen etorki-zuneko ongizatea arriskuan jartzen duten iraunkorta-sun-erronkak zehazten dituen eta horiei aurre egitendien programa. Horren ordez, estrategia (ingurume-na, energia, lehiakortasuna…) edo egitamu (garraioiraunkorra…) sektorialak agertu dira, eta horiek,konpromiso hori hartu arren, euren arloko ekintzakplanteatzen dituzte.

2. Iraunkortasunerako hurbiltze sektorial horrenondorioz, 2002an onetsitako Garapen IraunkorrekoEAEko Ingurumen Estrategiak ez du gizarte- eta ekono-mia-helbururik planteatzen, Europako beste estrategiabatzuetan gertatzen denaren alderantziz (adibidez, IparErrenania-Westfalia, Suedia, Danimarka, Herbe-

133


158 2004ko eta 2005eko txostenak.


hereak, etab.); gainera, ingurumen-estrategiatzat hart-zen du bere burua, planteaturiko Xedeetan etaKonpromisoetan ikusten denez. Beraz, GIEIEak ez dau-ka dimentsio bat bakarrik, helburuen eta estrategienformulazioan, eta ezin daiteke homologatu, zentzu zo-rrotzean, Europan orokortu diren azken belaunaldikoestrategiekin. Garapen Iraunkorreko EAEko Estrategiakmodu inplizituan identifikatu beharko lituzke ekono-miaren eta gizartearen arloko ez-iraunkortasun nagu-siak, baita ingurumenekoak ere, eta batzuen eta bes-teen arteko lotura egokiak ezarri beharko lituzke; hala-ber, oraingo produkzio- eta kontsumo-ereduetan sartubeharreko aldaketak adierazi beharko lituzke.

3. Ingurumen-dimentsioa bakarrik duenez, orain-go kudeaketa-, integrazio- eta koordinazio-tresnak(eraginkortasun edo eragingarritasun handigoa edotxikiagoa izan arren) horren eraginpean daude, eta ezdituzte aintzat hartzen (ezin dute) ingurumenekoak ezdiren iraunkortasuneko gainerako elementuak.

4. Goian adierazitakoaren kalterik gabe, esan be-har da GIEIEa Garapen Iraunkorreko EuropakoEstrategian (GIEE) ezarritako edukiekin eta ardatze-kin lerrokaturik dagoela; hori, izan ere, garapeniraunkorreko Europako estrategiaren ingurumen-ar-datza da (barne-alderdian).

B) Edukiari dagokionez:

5. GIEIEak Ingurumen Helburuak eta horiek lortze-ko Beharrezko Baldintzak ezartzen ditu, IngurumenEkintzako Seigarren Programako eta, lehen esan dugu-nez, Europako Estrategiako edukietan ezarritakoarenarabera. Gainera, arlo garrantzitsu batzuetan konpro-misoak ez dira zehazten lortzeko moduko helburutzat,eta, kasuren batean, konpromisoek ez dute erantzule-rik esleituta. Horixe gertatzen da garraioaren, energia-ren edo garapen iraunkorraren nazioarteko dimentsio-aren kasuan, hori ez baita jaso ere egiten. Beharrezko4. Baldintzak (Hiritarrak, Administrazioa eta enpresakgaitzea) ez dauka helbururik zehaztuta, kontsumoiraunkorraren arloan, baina gaur egun arlo horretako

jarraibideak garatzen ari dira. Azkenik, aipagarria da al-daketa klimatikoaren aurkako egitamurik ez ezartzeaedo Kyotoko Protokoloa bete beharra ez aipatzea.

6. Helburuak ezartzen direnean, estrategiak ez duzehazten horiek lortzeko zer ekintza gauzatuko den,eta finantza eta aurrekontu mailako inplikazioen ba-loraziorik ere ez du egiten. Hori beste estrategia as-kotan ere gertatzen da (estrategiaren hedapenaekintza-egitamuetan gauzatzen da); hala ere, sines-garritasuna eta, batez ere, ezarritako epeen ingurukosinesgarritasuna murriztuta gelditzen da, eta, beraz,estrategiaren etorkizuneko ikuskapenek aintzat hartubeharko dute alderdi hori.

7. Horiei lehentasuna emateko ahaleginik ere ezda egin, eta akats hori beste herri eta eskualde ba-tzuetako estrategiarik gehienetan ere ikusi da.Horrela, zenbait kasutan, ekintza nagusiak ekintzapolitikoen multzo handian deseginda gera daitezke,eta, horrenbestez, estrategiaren funtsezko elemen-tuen inplementazioa oztopatu egiten da. Jardunonen artean, Suediako kasua nabarmentzen da; hainzuzen ere, bertako gobernuak 8 arlo estrategikorieman die lehentasuna, gizarte iraunkorreko gai na-gusien bilakaerara egokitzeko159.

8. Estrategiak epe luzeko xedeak ezarri arren(2020ra artekoak) eta IEPa horren ingurumen-zehaz-tapena bada ere (4 urteko aldietarako), GIEIEareneduki programatiko ia osoa 2006ko epemugan agor-tzen da160, eta xede kualitatiborik gehienak 2012abaino lehen lortu behar dira.

C) Lantzeko prozesuari dagokionez:

9. Garapen Iraunkorreko Ingurumen Estrategiamodu nahiko nahasian sortu da, IBLOk lau urterikbehin ezarritako Ingurumeneko Esparru Programa(IEP) lantzeko prozesuaren barruan. Kontzeptuarenaldetik agiri desberdinak izan arren biek agiri bakarraosatzeak nahastea sortzen du, bakoitzaren orienta-zioei, helburuei eta xedeei buruz. Beraz, egokia da

134


159 Funtsezko arlo bakoitza justifikazio-sarrera batekin, helburu orokorren aurkezpenarekin eta hautaturiko neurri batzuekin zehazten da. 160 GIEIEak jasotako 141 helburu programatikoetatik 137 2006rako bete behar dira. Xede kuantitatiboak, aldiz, asmo handiagokoak

dira; beraz, 2002-2006 aldian 44 soilik dira nahitaez bete beharrekoak, eta gainerako 38ek epe luzeagoa dute betetzeko.


2007-2010eko IEPa lantzean agiriak bereiztea, estra-tegia berriak hiru dimentsioko ikuspegia hartzeko etaIEPa horren ingurumen-alderdia izateko.

10. Bigarren mailakoa izan arren garrantzitsuaden beste alderdi bat, izan ere, IEPa eta horri euska-rri teknikoa ematen dioten agiriak (esaterako, ingu-rumenaren egoeraren Diagnostikoa) ikuskatzeko pro-zesuetan denbora-koherentzia sartzea da. Hain zuzenere, legeak aginduta, Ingurumeneko EsparruProgramaren ikuskapenak lau urtez behin egingo dira(2006an eta 2010ean), eta Diagnostikoa, berriz, hiruurtez behin gaurkotuko da (2004an, 2007an eta2010ean). 2004ko Diagnostikoa 2005ean argitaratu-ko da, IEP ikuskatzeko garaiz, baina hurrengo biDiagnostikoen kasuan ez da halakorik gertatuko.

11. Hiritarren eta interesaturiko alderdien partaidet-za funtsezkoa da halako prozesuetan, eta desberdinaizan da prozesuko zati desberdinetan (ingurumenarenegoeraren Diagnostikoa, Agiri estrategikoa edo oinarriz-koa, eta Estrategia); gizarte-eragileak eta administrazio-ak ordezkatzen dituzten pertsona gaituen aurrean bide-ratu da beti, ad hoc eran sorturiko batzorde batzuetan.

a) Diagnostikoa egitean, partaidetza zabala etaeraginkorra izan zen, ad hoc sorturiko batzorde ba-tzuen bidez. Partaidetza publikoaren aldetik aipatubeharreko beste elementu bat, izan ere, prozesua-ren barruan egindako gizarte-iritziko inkesta izanda. Baina ez da abiatu eragile interesatuei kon-tsulta egiteko prozedura formalik, eta, beraz, ho-riek parterik hartu ez izanaren sentimendua dute.

b) Oinarrizko Agiria lantzean, Administraziotik kan-poko gizarte- eta ekonomia-eragileen partaidetzaurria, formalizatu gabea eta ex post erakoa izan zen.Zehazturiko kontraste taldeak komunikazio beharri-zanen araberakoak ziren gehienbat, erabakiak har-tzeko prozesuan parte hartzeko beharrizanen arabe-rakoak baino gehiago. Partaidetza urriagoa izan zenEstrategia egitean, segurutik ezarritako epeen pre-sioaren eraginez, horiek ez baitziren nahikoak kon-tsulta-fasea eraginkortasunez euskarritzeko.

12. Horrenbestez, mekanismo asko ezarri zirenOinarrizko Agiria eta Estrategia gizarte osora heltzeko.

Baina, agenda eta horren edukiak lantzeko prozesuanizandako partaidetza publikoari dagokionez, ezin daite-ke esan Estrategiaren inguruko gizarte-eztabaida egonzenik, kontsulta-organoen, elkarteen, gizarte-eragileeneta biztanle guztien artean; horren ondorioz, talde ho-riek ez dira Estrategiarekin identifikatzen. Legeak(Ingurumen Batzordea eta Aholkularitza Batzordea)ezarritako partaidetzako, lanketako, jarraipeneko etakontroleko organoek ere garrantzi urriko eginkizunaizan zuten, bilerak egin eta formalismoak bete arren.Zalantzarik gabe, alderdi horrek arreta handiagoa be-harko du etorkizuneko ikuskapenetan.

D) Integrazio horizontalari dagokionez:

13. Ingurumen-dimentsioaren integrazioak,EAEko Administrazioko sailek sustaturiko politiketan,adierazpen hutsen gaineko aurrerapausoak emanditu, baina prozesu motela eta zaila da, EuskoJaurlaritzako aginte politikorik gorenaren konpromi-so pertsonalarekin sustatua eta EAEko Iraunkor-tasunaren aldeko Konpromisoan formalizatua.Integrazio horren eraginez, ez dira berezko baliabide-ak indartu, eta sailen kudeaketa-prozedurak ere ezdira aldatu, jarduketen iraunkortasunaren azterketasistematikoa egiteko. Arlo horretako erreferentzia in-teresgarri bat Erresuma Batukoa izan daiteke; ber-tan, sail bakoitzak Ministro Berde bat izendatzen du,eta horrek honako hau bermatzeko ardura dauka: in-gurumenaren eta garapen iraunkorraren alderdiakaintzat hartzea eta integratzea, bere saileko politike-tan eta estrategietan.

14. Estrategiaren barruko alderdi formalek eta le-rrun mailakoek zaildu egiten dute integrazioa.Horrela, lantzeko prozesua eta inplementazioaren ja-rraipena Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailakegiteak161, nolabait ere, mugatu egiten du beste sailbatzuen erritmoetan eta konpromisoetan eragitekogaitasuna, eta hori agerian gelditu da funtsezko arlo-etan (adibidez, Energia eta Garraioa) helburu kuanti-tatibo zehatzik ez egotean. Ingurumen Sailaren etabeste sail batzuen arteko akordioak, horrela, lanki-detza-tresna nagusiak dira, eta planteaturiko konpro-

135


161 Izen berria: Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Saila.


misoen betetze maila adierazten dute urteroko ja-rraipen-txostenekin batera.

15. Alderdi aipagarri bat, izatez ere, IngurumenEstrategia Legebiltzarrak ez onestea da; hain zuzen ere,Legebiltzarrean eztabaida politikorik ere ez da egiten ho-rren inguruan, Jaurlaritzak sustaturiko beste estrategiabatzuekin gertatzen denaren alderantziz (GarapenIraunkorreko Estrategia oso baten zati osagarriak direnestrategiak). Iraunkortasun Estrategiaren behin betikoonespena aginte legegileak egitea justifikatzeko, horrenhelburuen garrantzia aipatzen da, horiek erraz gainditzenbaitute legegintzaldi bat, eta, beraz, adostasun mailahandiagoak behar baitituzte162; horren ondorioz, konpro-misoak betetzearen aldian behingo jarraipena eta eba-luazioa Legebiltzarrean egiten da, eta horrek garrantzihandiagoa ematen dio. Europako jardunik onenetan, mi-nisterio guztiak inplikatzen dira, eta horien kudeaketaParlamentuan eztabaidatzen eta kontrolatzen da(Herbehereak eta Suedia). Holandan, Erresuma Batuanedo Herbehereetan, esaterako, ministerio-sail bakoitzakhauxe azaldu behar du bere aurrekontuan: garapeniraunkorraren dimentsioak nola hartzen diren aintzat,bere politikak eta, hortaz, aurrekontuak prestatzeko etainplementatzeko orduan.

E) Integrazio bertikalari dagokionez:

16. EAEko Administrazioaren izaera ia federala-ren eraginez, prozesua oraindik ere konplexuagoa da,eta politika garrantzitsu batzuk (adibidez, Errepideak,Nekazaritza, Herri Lanak, Urak, etab.) foru-adminis-trazioen eskumenekoak dira. Eusko Jaurlaritzak gida-turiko Iraunkortasunaren aldeko Konpromisoak ez dubertako sailen maila bereko inplikaziorik eragin.

17. Lurralde Historikoek ez dituzte euren garapeniraunkorreko programak formulatu (Gipuzkoak hasitadauka prozesu hori, eta Iraunkortasunerako Saila daukabertako egitura organikoan), eta ez dago planteamen-duen koherentzia bermatzeko mekanismo eragilerik.GIEIEak lantzeko prozesuan izandako inplikazioa, lehenesan dugunez, mugatua izan zen, eta erakunde-koordi-nazioko prozedura ere ahula da (bi kasuotan, IngurumenBatzordearen bidez). Koherentzia aintzat hartuta, beha-

rrezkoa da GIEIEarekin batera lurralde-estrategiak ereformulatzea edota hedatzea, Europako beste herri ba-tzuetan bezala (adibidez, Herbehereak eta Alemania).

18. Aldiz, udalen inplikazioa egon da euren kudea-keta-eremuetan, Tokiko Agenda 21ak landuta (GIEIEanjasotako helburu bat), EAEko udalerri ia guztietan; ho-riek IHOBEk eta Foru Aldundiek sustatzen eta finan-tzatzen dituzte. Horri dagokionez, Toki Eragileek gizar-te- eta ekonomia-ardatzetako jarduketak sustatu nahidituzte, ingurumen-arloa gaindituta (behintzat, teo-rian); horren lanketan eta jarraipenean, berriz, hirita-rren partaidetzak (zentzu oso zabalean) eginkizun osogarrantzitsua dauka. Hala eta guztiz ere, agenda osogutxik sartu dituzte (euren eztabaidetan) hiri-garapena-ren ereduari eta horrek lurzoruaren okupazioan nahizgarraio-jarioen sorreran duen eraginari buruzko haus-narketak. Prozesuko fase aurreratuetan dauden udalenarteko lankidetza-mekanismoak sortuta (Udalsarea 21),jardun hobeak hedatzeko eta atzeraelikadurako meka-nismoak garatu ahal dira, baina horiek sortzeko faseaoraindik hasi baino ez da egin.

F) Tresnen garapenari dagokionez:

19. Estrategiak ez du hautaturiko helburuak be-tetzeari loturiko tresnen esleipen espliziturik egiten,eta, gainera, ez ditu baloratzen finantza- eta au-rrekontu-inplikazioak. Garapen Iraunkorraren lehen-tasunen integrazioa ez da argi islatzen aurrekontu-prozesuan, beste herri batzuetan gertatzen denarenalderantziz, adibidez, Holandan, Erresuma Batuanedo Herbehereetan; herriotan ministerio-sail bakoitzakhauxe azaldu behar du bere aurrekontuan: garapeniraunkorraren dimentsioak nola hartzen diren aintzat,bere politikak eta, beraz, aurrekontuak prestatzekoeta inplementatzeko orduan.

20. Ingurumenean eragina duten politiketan inguru-men-dimentsioa integratzea, bestalde, IngurumenekoEraginaren Baterako Ebaluazioko (IEBE) prozedura abia-tzean oinarritzen da, eta prozedura horren garapen meto-dologikoaren zirriborroa baino ez dago; eragileen jokabi-dearen jarraibideetan aldaketak sartzea, neurri handian,borondatezko akordioetan oinarritzen da (horren ba-

136


162 Legearen bidezko onespenak berez adostasun maila handiago hori bermatu ez arren.


rruan industriarekiko akordio sektorialak eta enpresetakoIngurumen Kudeaketako Sistemen ezarkuntzaren susta-pena sartzen dira ?arlo horretan Euskadik Europako buru-zagitza?, edo enpresaren nahiz Herri Administrazioarenarloko hobekuntza-programak), baita informazioaren za-balkundean eta ingurumen-hezkuntzaren sustapeneanere (adierazitako jardunik onenen araberako alderdiak).Beste tresna batzuen garapena, egotez ere, harturikokonpromiso programatikoen barruan dago (esate batera-ko, kontsumo iraunkorreko estrategiaren garapena edofiskalitate berdearen sustapena).

21. Baina, ingurumeneko ebaluazioaren baterakoprozedura berrian ez bezala, IEBEak, eskumen-arrazoienondorioz, Estrategiari egotzitako dimentsio bakarra dau-ka. Herbehereak norabide horretan joan dira, etaIraunkortasunaren gaineko Eraginaren ebalua-ziorako metodologiak garatu dituzte, horren hiru di-mentsioetan (eta ez ingurumen-dimentsioan bakarrik),gobernu-programa garrantzitsuei aplikatzeko.

22. Arrazoi berberak aintzat hartuta, GIEIEak iaez du aipatzen merkatuko tresnak sustatu beharra,eta fiskalitate berdea zeharretara baino ez du az-tertzen, baina horrek ekonomia- eta gizarte-iraunkor-tasunean duen eraginak (enpresen lehiakortasuna,enpleguaren gaineko eragina) azterketa zehatzak be-har ditu. Suediako politikak erreferentziako adibideona ematen du; izan ere, handitu egin ditu ingurume-nean presioa sortzen duten jardueren gaineko tasak,eta murriztu, berriz, enpleguaren gaineko tasak, arlohorretako tasak %6an urrituta.

G) Jarraipeneko eta ebaluazioko mekanismoeidagokienez:

23. Estrategiaren jarraipena adierazle-panel batenmonitorizazioan eta konpromisoak betetzearen jarraipe-nari buruzko urteroko txostenak egitean oinarritzen da.

24. Adierazleen panelak ez dauka GIEIEari ego-tzitako gabezia bera; izan ere, bere planteamendua-rekin koherentzian, ingurumen-adierazleak baino ezditu erabiltzen. Hala ere, bere estrategian oinarrituz,beste muga batzuk ere aipa daitezke:

• Estrategiak adierazitako Xedeek eta Helburuek ezdute ad hoc motako adierazlerik zehazten,Alemaniako eta Erresuma Batuko adierazle nagu-sien kasuan bezala, horiek orokorrean adieraztenbaitute egoera nola dagoen. Aipagarria daAlemaniako DUX adierazle sintetikoa, herriareniraunkortasun maila neurtzen duena.

• Bestalde, oraindik ez da garatu IntegrazioAdierazlerik edo Iraunkortasun Adierazlerik.

• Konpromiso kuantitatibo batzuek ez dute adieraz-lerik, euren bilakaera islatzeko.

• Hala ere, ez da adierazle biofisikorik zehazten, eta,beraz, ebaluatzen ez diren baliabide-kontsumoakdaude.

25. Ingurumen Iraunkortasuneko urterokoTxostenetan ahalegin handia egin da, Estrategianharturiko konpromisoen inguruan kargu hartzearenarloan, eta horrek ez dauka parekorik EuskoJaurlaritzako beste egitamu batzuen jarraipenean.Ahultasun handiagoa dute: erakunde independente ba-tek egiten ez dituenez (esaterako, Legebiltzarrak edoAholkularitza Batzorde independente batek egindakoebaluazioa), ez dira kritikoak Jaurlaritzaren lanarekin.Konpromisoak (gehienak programatikoak) lortzeko mai-laren ebaluazioan oinarritzen direnez, ebaluazioagehienbat subjektiboa da, eta betetzeko ardura dutensailek emandako informazioaren araberakoa. Bestalde,ez da aztertzen honako hauen arteko kausazko lotura:ingurumen-xedeak betetzearen (ingurumen-adierazle-ek emandako emaitzetan islaturiko betetzea) eta har-turiko konpromisoen artekoa. Horrenbestez, ebaluazio-ak Herri Administrazioaren konpromisoak zein maila-tan bete diren baino ez du adierazten, baina ez horiekzer egokitze edo bidezkotze maila duten, aldarrikaturi-ko eta programaturiko helburuei dagokienez; horrela,nabarmen mugatzen dira etengabeko hobekuntzakotresnatzat erabiltzeko aukerak.

Estrategiak jarraipenerako eta ebaluaziorakoezarritako mekanismoen artean, IngurumenBatzordearen urteroko txostena egitea dago, kon-promisoen lorpenean izandako koordinazio eta bete-tze mailari buruz, baina hori ez da egiten.

137



1 d n i 3 1 7 b 223/5/08 12:09:26 u 3Cub CES 7 ANEXO (13 ... documentaz… · politika batzuen...

Documents

Transcript of 1 d n i 3 1 7 b 223/5/08 12:09:26 u 3Cub CES 7 ANEXO (13 ... documentaz… · politika batzuen...