1 Estrutura e funcións dos seres vivos

O biólogo espacial

A pesar de que a enorme nave ten a altura dun edificio de vinte pisos, á superficie do planeta chegará só un pequeno robot do tamaño dun coche. A cápsula en que viaxa foi coidadosamente esterilizada para asegurarse de que fóra da Terra non viaxa ningún microorganismo.

A pesar de que aínda quedan seis horas para o lanzamento, os técnicos realizan as últimas comprobacións dos foguetes, os sistemas de control e o equipo de comunicacións. Tras a conta atrás («...tres, dous, un, cero!»), envolta nunha nube de fume, a nave espacial partirá cara ao planeta Marte, ao que chegará tras unha emocionante viaxe que durará quince meses.

O robot traballará nunha das zonas húmidas de Marte. Leva equipos de perforación que lle permiten acceder a zonas do chan de ata dez metros de profundidade, xunto con microscopios elec- trónicos e equipos de análises que permitirán comprobar se no planeta veciño existe ou existiu vida. Se a hai, case seguro que será moi sinxela: bacterias ou algún tipo de fungo.

...1 COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA

Como

te

parece

que

se

comunica

a

nave

co

centro

de

control?

Que equipos de comunicación cres que

utilizan as persoas que se ven na imaxe?

2

Traballo

coa

imaxe

1

Que son os seres vivos

EUn ser vivo esta formado por células e realizar as funcións vitais.

 

Nutrición: obter alimentos (nutrientes).

Reproducción:

tener

descendencia

na

idade

adulta.

Relación:

 

sentir

as

cousas

que

temos

dentro

e

fora

do

corpo.

Partes dunha célula.

Realiza as tres funcións vitais:

A

 

célula

 

e

 

a

 

parte

 

máis

 

pequena

 

dun

 

ser

 

vivo.

 

As

células

Membrana: recubre á célula.

Citoplasma:

ocupa a parte interior da célula.

Estrutura básica das células

Estrutura básica das células

CÉLULA ANIMAL

CÉLULA VEXETAL

Citoplasma. Material xenético.

Parede.

Membrana.

Citoplasma.

Membrana.

Material xenético.

Núcleo:

contén

o material para reproducirse.

chamada

Parede.

*._ Algunhas posúen tamén unha membrana ríxida

Compara

estas

dúas

células

e

explica

as

diferencias

que ves entre

elas .

A NUTRICIÓN

1._AUTÓTROFA: fabrican o alimento con auga, enerxía solar e dióxido de carbono .

2._HETERÓTROFA: extraen o seu alimento doutros

seres

vivos.

As células e as funcións vitáis [Traallo coa imaxe 2 j

Célula con nutrición autótrofa

Dióxido de carbono

luz solar

auga

Célula con nutrición heterótrofa

Alimentos procedentes

doutros seres vivosa) Respiran collendo o osixeno do medio que as rodea.

b) Usan o alimento e o osixeno para obter enerxía.

c) Expulsan os refugallo ao exterior a través da membrana.

A RELACIÓN

Reaccionan ante os camios do medio ( medran, encollen, expulsan substancias...).

A REPRODUCIÓN

Formando células fillas semellantes a elas.

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA...

2 Para que utilizan as células os alimentos e o osíxeno?

1 Nomea as condicións que ten que cumprir todo ser vivo.

Tipos de seres vivos

Son os que posúen unha soa célula.

Os seres vivos unicelulares

*._ Algunhas células forman grupos chamados colonias.

Teñen formas diferentes ,(redondas, alongadas, estreladas...)

Viven na auga, na terra, no aire, no interior dos seres vivos...

Son aqueles que teñen máis dunha célula.

Células iguais nonespecializadas

2._ Con tecidos : con células especializadas en dististas tarefas.

Os seres vivos pluricelulares

*._ Tecido : grupo de células que xuntas fan unhadeterminada tarefa (proteger, sostener...)

Varios tecidos concélulas especializadas

Tipos:

1._Sen tecidos : con células iguais non especializadas

 

 

 

3._ Con

órganos: os

teñen

os

seres

vivos

máis

desenrolados.

*._Órgano: parte

do

corpo

que

fai

tarefas

moi

especializadas

e

coordinadas.

Órgano: arteria

Tecido: sangue

Órgano: músculo

Tecido:

muscular

RESPONDE

AS

SEGUINTES

PREGUNTAS

1 Escribe

os

nomes

de

seis

especies

de

seres

vivos,

dende

o

máis

pequeno

que

coñeces

ata

o

máis

grande.

2 Indica si as siguintes afirmacións son verdadeiras (V) o falsas (F):

.___. Un can é un organismo unicelular.

.___. O núcleo da célula dirixe as actividades da célula.

.___. As células teñen un citoplasma, un núcleo e unha membrana celular.

.___. A membrana celular está rodeada polo citoplasma.

3 Contesta ás siguientes preguntas:

c- Cal é a unidade máis pequena dos seres vivos? Nomea as súas partes.

b- Cales son as funcións máis importantes dos seres vivos?

a- En qué se diferencia un ser vivo dun ser non vivo (inerte)?

•

Unicelulares.

•

Células

sen

núcleo

diferenciado.

•

Nutrición

autótrofa

ou

heterótrofa.

Está formado

polas bacterias

e as súas características son:

COMPRENDE, PENSA...

1 Cales

son as

características do reino dos

moneras?

2 Busca no dicionario o significado de microorganismo.

As

bacterias

teñen

distintas

formas.

As

que

aparecen

na

imaxe

C

teñen

forma

de

espiral.

Indica

que

formas

teñen

as

bacterias

das

imaxes

A

e

B.

A B

C

O reino dos moneras

As

bacterias

poden

ser:

1._

Prexudiciais,

producen

enfermidades

como

a

bronquite

o

cólera

etc.

2._

Beneficiosas,

producen

cosas

boas

como

o

iogur,o

queixo,

antibióticos, limpan o

auga contaminada, etc.

3 Cita algún efecto beneficioso das bacterias

O reino dos protoctistas

     

               

     

       

     

 

             

Fórmano

os

protozoos

e

as algas e as súas características son:

As algas e os protozoos poden ser:

1._ Prexudiciais,

porque son

malas

para a nosa saúde.

2._ Beneficiosas,

porque producen cousas

boas

para nós.

• Células con núcleo.

• Unicelulares, excepto algunhas algas, que son pluricelulares sen tecidos.

• Nutrición autótrofa, as algas.

• Nutrición heterótrofa, os protozoos.

Protozoo

ciliado.

Algas

unicelulares.Algas

pluricelulares.

Na imaxe A hai un protozoo que se despraza con cilios, na B, un que se despraza cun flaxelo.

Como eres que se despraza o protozoo da imaxe C?

•Os protozoos se moven con: cilios, flaxeos ou prolongacións do seu corpo.

Viven na auga, en terra húmida ou no interior dos seres vivos.

•A gran maioría das algas son acuáticas.

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA...

1 Que organismos inclúe o reino dos protoctistas?

2 De que se alimentan os protozoos?

3 Busca no dicionario o significado de plancto.

4 Como é a nutrición das algas?

5 Busca en internet algúns veneficios das algas?

O reino dos fungos

Fórmano os fermentos, mofos e cogomelos e as súas características son:

• Unicelulares,

os

fermentos.

•

Pluricelulares sen tecidos, os mofos e cogomelos.

• Nutrición heterótrofa

.

• Parede que rodea a membrana.

Os fungos poden ser:

1._ Prexudiciais, porque son perigosos para a nosa saúde.

2._ Beneficiosas, porque producen cousas boas para nós, medicamentos,

alimentos...

Na imaxe A hai un fermento, na imaxe B un mofo, e na C, un fungo que forma cogomelos.

Escribe as

diferenzas

que observas

entre eles.

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA...

1 Nomea caracteristicas do reino dos fungos?

2 Que tipo de nutrición teñen os fungos?

C3 ales son fungos son pluricelulares?

4 Busca na web onde viven os mofos?

Son

os

virus

seres

vivos?Os

virus

están

considerados

no

límite

entre

os

seres

vivos

e

a

materia

non viva.

Non

realizan

as

funcións

vitais

por

si

sós. Non

obstante ,

se

invaden

unha

célula ,

é

dicir ,

penetran

no

seu

interior ,

empezan

a

multiplicarse

producindo

máis

virus,

o

que

ao

final

provoca

a

destrución

da

célula.

Seguindo

este

proceso,

os

virus

causan

numerosas

enfermi-dades,

como

a

gripe,

o

sarampelo ,

a

poliomelite

ou

a

hepatite. Os

virus

son

tan

pequenos

que

se

coñeceron

moito

despois

ca

as

enfermidades

que

causaban.

Só

puideron

ser

observados

cando

se

descubriu

un

potente

microscopio :

o

microscopio

electrónico. Ao

examinalos,

viuse

que

non

estaban

formados

por

células,

pero

si

tiñan

unha

cápsula

con

forma

xeométrica

e

o

material

xenético

coa

información

necesaria

para

que

o

virus

se

reproduza.

Observación

dun

champiñón

e

das

súas

esporas•

O

pé,

que

é

a

parte

que

se

conserva

en

contacto

co

fungo

que

vive

no

chan.•

O

sombreiro,

que

é

a

parte

superior.•

Na

zona

inferior

do

sombreiro,

distínguen-se

unhas

estruturas

en

forma

de

láminas

en

cuxo

interior

se

forman

as

esporas,

que

son

as

células

que

orixinarán

novos

fungos.•

Para

observar

as

esporas

podes

seguir

o

procedemento

indicado

nas

imaxes.

Materiais

•

Un

champiñón•

Unha

lupa•

Un

vaso

con

auga•

Unha

folla

de

papel

ProcedementoA

simple

vista,

podes

observar

as

partes

dun

cogomelo:

3

1 2

Ao cabo de dous ou tres días soltará un po marrón. Son as esporas, que podes observar coa lupa.

Apóiao sobre un vaso con auga.

Pon o champiñón atravesando o papel.

Champiñón

Folla de papel

Vaso con auga

REPASO DA UNIDADE

1 Coas palabras protoctistas, algas, protozoos, autótrofo, heterótrofo, escribe varias frases que teñan sentido.

2 Observa a imaxe da dereita.

Nela obsérvase un organismo pluricelular que crece sobre un amorodo.

a) De que organismo se trata?

b) Como é a súa nutrición?

Escribe o que debería ir en lugar dos recadros A, B, C e D.

RESUMO

OS SERES VIVOS

inclúen

que son

Binclúen

que son que son

están formados por

realizan as tres

e teñen diferentes

A

C

inclúen

que son

D

Organismo

3 Escribe un dos seguintes nomes ( Moneras, Protoctistas, Protozoos, Algas ou Fungos) en

cada

a

característica

que

lle

corresponda

das

que

se

citan

a

continuación.

5 De

que

tres

formas

diferentes

se

moven

os

protozoos

para

conseguiren

o

seu

alimento?

6 Que

diferenza

existe

entre

a

célula

dunha

bacteria

e

a

dun

protozoo?

Unicelulares________________

ou

pluricelulares

con

nutrición

heterótrofa

e

células

parede

celular.

________________ Unicelulares,

cuxa

célula

carece

núcleo.

________________ Unicelulares

con

peliños

que

lles

serven

para

desprazarse.

________________ Pluricelular, sen formar tecidos, de nutrición autótrofa.

Os animais2

A balea e o diminuto krillUnha femia de rorcual azul suca o sur do océano Índico. Impre-siona ver como move o seu enorme corpo de case 27 metros de lonxitude e 120 toneladas de peso.

Un equipo de científicos , a bordo dun buque oceanográfico , séguena para estudala . Localízana grazas a un transmisor de radio que lle colocaron hai tempo na súa aleta caudal.

Agora fílmana mentres abre a súa enorme boca para engulir e filtrar grandes cantidades de

auga con pequenos seres vivos. Sorprende saber que un animal tan grande se alimenta

case

exclusivamente dun crustáceo similar a unha gamba, de entre 1 e 5 centímetros de lonxitude,

chamado krill, que, á súa vez, se ali-menta das algas microscópicas que flotan no

océano. Pódese dicir que , tanto as algas coma o krill, sosteñen toda a fauna destes mares

fríos :

ademais das grandes baleas, hai augamares e pequenos peixes que se

alimentan

deles;

luras , peixes máis grandes, aves mariñas e golfiños que cazan eses peixes pequenos;

pescadores

humanos que tamén pescamos e cazamos, ás veces en exceso...

2 Que

teñen

en

común

todos

os

animais

destes

debuxos?

3 Clasifica a especie humana no grupo de animais ao que pertence.

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA...1 Escribe os nomes dos diferentes animais que poidas ver nas ilustracións.

Como son

os

animais

Son

seres

vivos

pluricelulares con

tecidos

que

teñen

nutrición

heterótrofa.

A

organización

do

corpo

A

simetría

1._

Isto

é

que

as

partes

do

seu

corpo

se

repiten

a

ambos

os

dous

lados

dun

eixe

(Bilateral).

2._

Ao

redor

dun

punto

central

(Radial),

como

os

raios

dunha

roda.

A

organización

corporal.

Nas

esponxas,

moi

sinxelas.

Nos

demáis

é

complexa

con

órganos

ou

aparatos.

A

función

de

relación.

1._

Case

todos

teñen

órganos

dos

sentidos

(xeralmente

na

cabeza).

2._

Un

sistema

nervioso

que

controla

o

funcionamento

do

corpo.

3._

Músculos

para

moverse.

Simetría

dunha

avespa.

Esta metade........e esta metade

Traballo coa imaxe Describe, o máis detalladamente que poidas, o corpo do cabalo.

A clasificación dos animais

Os vertebrados

Teñen un esqueleto interno duro e columna vertebral.

O corpo está dividido en:

1._ Cabeza : Formada polo cranio que protexe o cerebro, nela está a boca...

2._ Tronco : O recorre a columna vertebral, nel están a maior parte dos órganos .

3._ Extremidades : Son catro aínda que algúns carecen delas (serpes...)

Os invertebrados

Non teñen esqueleto interno nin columna vertebral. Uns

teñen

cabeza

diferenciada

e

outros

non.

Algúns teñen o corpo blando e outros protexido por unha cuncha ou exoesqueleto.

a forma delas está adaptada ao medio (patas, ás, aletas)

Todos son ovíparos e cando nacen son moi diferentes aos adultos.

Cabeza con cranio

Tronco con columna vertebral

Extremidades

Con cunchaprotectora Con cabeza

diferenciada

Sen columna vertebral

Estrutura dos vertebrados.

Estrutura dos invertebrados.

Sen cuncha

Sen cabezadiferenciada

COMPRENDE,

PENSA,

INVESTIGA...

1 Resume

as

características

dos

vertebrados

e

dos

invertebrados.

2 Se

observas

un

animal,

que

te

levaría

a dicir

se é un

vertebrado

ou

un

invertebrado?

2._ Corpo, xelatinoso ou fibroso, con moitos poros revestidos por células.

3._ Viven fixos nos fondos.

4._ O auga para polos poros e as células reteñen os alimentos e o osíxeno.

Esponxas

Os animais in vertebrados

A maioría dos animais da terra son invertebrados.

Os poríferos

1._ Son

acuáticos

e

moi

sinxelos. A

esponxa filtra o agua queentra polos seus poros

Os poríferos

Exemplo: As esponxas.

Os cnidarios

1._ Son acuáticos.

2._ Corpo con forma de saco e unha boca.

3._ Comen animais que atrapan cos tentátulos velenosos da boca.

Exemplo: as augamares, as anemones ou os corais.

Corais

Corpo en forma de saco

Augamares

Tentáculos velenosos

Os anélidos

1._ Háinos acuáticos (samesugas, miñocas) e terrestes (lombriga).

2._ Corpo longo, delgado e musculoso con aneis.

3._ Toman o osíxeno a través de todo o seu corpo.

Plumeiro de mar

Miñoca

Cnidarios

Anélidos

Corpo dividido en aneis

Lombriga

EquinodermosOurizo de mar

Coiraza

Tentáculos

Estrelas de mar

Exemplo: As ourizos e estrelas de mar.

Interpreta.

Usa

os

debuxos para facer descriciónscurtas dunha esponxa, dunha augamar, dunha miñocae dun ourizo de mar

Os equinodermos

1._ Son mariños.

2._ Corpo sen cabeza con placas espiñentas e simetría radial.

3._ Teñen pequenos tentáculos que usan para respirar, alimentarse e móverse.

Os moluscos

1._ Háinos acuáticos (mexillón, ostra, polbo, lura...) e terrestes (caracol, lesma).

2._ Corpo está dividido en cabeza, masa visceral e pé.

3._ O seu corpo pode estar cuberto por unha cuncha ou carecer dela.

4._ Os acuáticos respiran a través de branquias e os

terrestres por unha especie de pulmón moi simple.

Tipos de moluscos

1._ Gasterópodos

A) Son os caracois e lesmas (acuáticos e terrestres).

B) O pé e plano para reptar.

C) O caracol ten cuncha en espiral a lesma non ten cunha.

2._ Bivalvos

A) Son os mexillóns, as ostras, as ameixas, as navallas...

B) O pé con forma de machado para escavar na area.

C) Ten unha cunha con dúas pezas.

3._ Cefalópodos

A) Son os polbos, luras, calamares, chocos...

B) O pé é unha coroa de tentáculos con ventosas.

C) A lura e a sépia teñen cunha interna o polbos no.

O caracol

Pé

plano

sobre

o

que

repta

Cuncha espiral queprotexe

a

masa visceral

Cabeza definida

cos ollos sobreos tentáculos

Aameixa

Manto que cobrea masa visceral

Pé en forma de machado.

Cuncha formada por dúas pezas

Carece decuncha.

O pé é unha coroade tentáculos

con

ventosas querodean a boca.

O polbo

Mantoquecobreamasavisceral.

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA... 1 Escribe as diferenzas no pé dos tres principais tipos de moluscos.

2 Investiga. Escribe os nomes dalgúnsmoluscos que utilizamos como alimento e indica aquegrupopertencen.

2 Investiga. Escribe os nomes dalgúns moluscos que utilizamos como alimento e indica a que grupo pertencen.

Os artrópodos

1._ Acuáticos (nécora, gamba, langosta, percebe...) e terrestes (araña,

saltón,

cempés...).

2._ Corpo cuberto por

un

exoesqueleto

articulado,

cabeza

diferenciada

, e

tronco

segmentado

do

que

saen

varios

pares

de

patas

(varían según o grupo).

3._ Moitos

acuáticos

respiran

por

branquias,

os demais

por

finos

tubos

chamados

tráqueas.

2._ Arácnidos

A) Son as arañas,

os

carrachos,

os

escorpións...

B) Teñen

oito

patas

(4

pares)

e

palpos.

1._ Insectos

A) Son as abellas, os escaravellos, os mosquitos, bolboretas...

B) Teñen seis patas (3 pares), moitos teñen ás para voar.

3._ Crustáceos

A) Son os cangrexos, as gambas, as percebes, as langostas...

B) Teñen dez patas (5 pares).

C) A maioría son acuáticos.

4._ Mirápodos

A) Son os cempés, os milpés.

C) Teñen moitas patas.

Tipos de artrópodos

O saltón

Seis patas

Antenas

Ollos compostos

Ollos simples

Palpos

Oito patas

A araña

O cangrexo de río

Exoesqueleto moi duro

Antenas

Dez patas

Ollos compostos

A escolopendra

Moitas patas

Antenas

Ollos simples

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA...

1 Cal é o único grupo de invertebrados capaz de voar?

2 Investiga. Escribe os nomes dalgúns artrópodos que utilizamos como alimento e indica a que grupo pertencen.

Os animais invertebrados Os peixes

Características

1._ Son acuáticos.

2._ Corpo cuberto de escamas e hidrodinámico (adaptado para nadar).

3._ Teñen aletas no tronco e nas extremidades.

4._ Collen o osíxeno da auga a través das branquias.

5._ Son ovíparos e poñen ovos sen casca na auga.

Tipos

Cartilaxinosos

Óseos

1._ Esqueleto formado por ósos.

Exemplos: as sardiñas, faneca, pescada, atún...

1._ Esqueleto formado por cartilaxes (substancia máis branda e flexible cun óso).

Exemplos: as raias, quenllas, rape...

Corpo hidrodinámico

Ovos sen casca

Escamas

BranquiasCuberta das escamas

Boca no extremo do morro

Aletas do tronco

Aletas das extremidades

Peixes óseos

Aleta caudalcon dúas partes

desiguais

Quenlla tigre

Fendas as branquias sen cuberta

Boca baixo do fociñoAletas do tronco

Aletas das extremidades

Peixes cartilaxinosos

Cíclido púrpura

COMPRENDE, PENSA, INVESTIGA...1 Explica para que valen as branquias e as aletas dos peixes.

Animais vertebrados. Os anfibios

Características

1._ So

7._ Son ov²paros e po¶en ovos sen casca na auga ou en

sitios h¼midos.

8._ Sofren metamorfose: as cr²as nacen sen patas e te¶en aletas e branquias; ao ir crecendo, desenvolven patas e pulm·ns.