ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia...

26
1. 2. , 3. miserando atque eligendo . ( , venerabilis)’ (672/3-735 ) . ( 9,9 ) , . * 2017 .

Transcript of ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia...

Page 1: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

1.

2. ,

3.

miserando atque eligendo . ‘’ ‘ ( , venerabilis)’

(672/3-735 ) . (9,9 ) , .

* 2017 .

Page 2: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

. (miserando atque eligendo) , ‘ ’ .1)

, .

, , .2)

, ‘ ’ .3) .

.4) , ,

.5)

2016 6), 2016 11 21(Misericordia et Misera) . .

(Misericordia et Misera) , ( 8,1-11 ) .

. ‘ [ ] , (Relicti sunt duo, misera et misericordia: , 33,5)’.

1) , (Homiliae) , ed., D. Hurst J. Fraipont, CCSL, Turnhout: Brepols Publishers, 1955, 21: “Vidit ergo Iesus publicanum et quia miserando atque eligendo vidit, ait illi: Sequere me.”

2) : , 1 , , 472(2016. 5), 10.

3) , , , ( : , 2017), 53-55; ,, , , ( : , 2016).

4) : , (Amoris Laetitia) , , (, 2016).

5) : J.L. Narvaja, “Il significato della politica internazionale di Francesco”, La Civiltà Cattolica, 2017 III, 12-14.

6) : , (Misericordiae Vultus) , , (, 2015).

Page 3: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

! .”7)

‘ ’ .

(Hippo) . 414 8

.8) [ ](misera)

(misericordia) .

.

.9) 6 (1963-1978 ) . 6

1965 6 30 , 1972 197310), 1965

.

7) , (Misericordia et Misera) ( ), http://www.cbck.o

r.kr/book/book_search.asp?p_code=k5110&seq=402628&page=1&Cat=A&key=Title&kword=( : 2017. 8. 30).

8) 407/408 -419/420 , 33 414 . : A. Fitzgerald, “Mercy, Works of Mercy”, Augustine through

the Ages, (Cambridge: W.B. Eerdmans Publishing Co, 1999), 474.9) “

‘ , ’(Relicti sunt duo, misera et misericordia) ( 33,5).” [ , , ( :

, 2002), 114], “ , miseriamisericordia . . ,

. .”. [ , , ( : , 2012), 461].

10) : John Magee, “La vita quotidiana di Paolo VI”, Paul VI et la modernité dans l‘Église, (Roma: Publications de l'École française de Rome, 1984), 136-137.

Page 4: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, . , . , (Kyrie eleison; Christe eleison; Kyrie eleison). , ,

( ‘ ’ .)[ ] , ,

[ ]. ‘ (Tu scis insipentiam

meam)( 69,6).’ . . (miseria et misericordia)

. , (miseria mia, misericordia di Dio).

, .11)

‘ , (miseria mea, misericordia Dei)!’ , .

.12)

, ‘(misericordia)’ ‘ (miseria)’ ‘ (cor)’ ,

‘ (miser)’ ‘ (cor)’ .

? . (misericordia) (miser) .

11) 6 , (Pensiero alla morte) , (1979. 8. 9), 32-33.

12) : , , , 1 , , ( : , 2016), 297-381.

Page 5: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

(miseria) (cor) . (miseria)(cor) , .”13)

. . ,

. , ( 12,15 )

.14) ,

. .

, . .

, . .

. . .

. . .

. .15)

( )( ) .16)

,

13) , 358/A,1. : “ (misericordia) (miseri)(cor) ?”(

1,27,53); “ (misericordia) (miseria) (cor)”( 11).

14) : , (De diversis quaestionibus ad Simplicianum) , ed., A. Mutzenbecher, CCSL, Turnhout: Brepols Publishers, 1970, 2,2,2.

15) , , 358/A,1.16) : , , , ( : , 2016), 50-51.

Page 6: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, .

(misericordia) (compassio), (compassio) ?17)

, .18)

.

. (humanitas) , ( )

.19)

. (25,31-46) 275 20)

21) ‘ (misericordia)’‘ ’ ‘ (eleemosyna)’ .

‘ (eleemosyna)’ ‘ (misericordia)’ . , ,

? [ ] , , , ,

?”22)

17) , (De civitate Dei) , 15-17, , ( : , 2004), 9,5.

18) : Ibid., 19,7.19) , , 259,3.20) : A. Fitzgerald, “Mercy, Works of Mercy”, Augustine through the Ages, (Cambridge: W.B.

Eerdmans Publishing Co, 1999), 560.21) : , (Misericordia et

Misera) , , (2016. 11. 21), 19.

Page 7: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

.23) , .24) (miseri)

(cor) ‘ (misericors)’ .25) ,

“ , .”26) , ,

. ‘ ( ) ( ) ’ , ‘(Christus caput et corpus)’, ‘ (totus Christus)’

.27)

.28) “. ‘ (compassio caritatis)’

.”29) .

, . .

22) , , 207,1.23) : V.H. Drecoll, “Misericordia”, Augustinus-Lexikon, ed., R. Dodaro, vol. 4, (Basel: Schwabe

AG, 2012), 36-40.24) : , , , ( : 2017), 115-119.25) , (Confessiones) , ed., L. Verheijen, CCSL, (Turnhout: Brepols Publishers,

1981), 10,28,39.26) , (Enarrationes in Psalmos) , ed., D.E. Dekkers - J. Fraipont, CCSL,

(Turnhout: Brepols Publishers, 1956), 62,2.27) Ibid., 142,3; , 64/A,2; , 10,8. : ,

, , 195(2016, ), 217-218. ‘ ’(compassio Dei), :

, , 30(2017, ), 82-86.28) : , (Contra epistulam Manichaei quam vocant

fundamenti) , ed., J. Zycha, CSEL, (Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1891), 37,43.29) , , 122,1.

Page 8: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

? . , .30)

(miseria) .31) .32) [ ] ,

. , , ‘ /

/ / ’33) ( ).

(miseria)?

? ?34)

, (miseria).35)

. , 36), 14 ‘

’ .37) 38),

30) Ibid., 32,2,4.31) : , (Contra Iulianum opus imperfectum) , ed., E.

Kalinka - M. Zelzer, CSEL, (Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1974, 2,117;(In Ioannis evangelium tractatus) , ed., D.R. Willems, CCSL, (Turnhout: Brepols

Publishers, 1954), 124,5.32) : , , 118,9,1.33) , , , ( : , 2017), 21.34) , 19,4,2.35) : , , . , ( :

, 2016), 416.36) : , , 4,4,8-4,8,13.37) : Ibid., 6,15,25.38) : Ibid., 9,11,27-9,13,37.

Page 9: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

.39) “ ”40)

. ‘ , ’41) .

400 , . (confessio)

, , .

‘ ’ 42), “‘ (confessio peccati)’ ‘ (confessio laudis)’ .”43)

, (laus), (laus)

. .

(Liber Confessionum) . , . ,

. [ ] , .44)

39) : Ibid., 9,6,14.40) , , 2,89.41) , , , ( : , 2017), 107.42) : , , , ( : , 1965/19922/20103).43) : , : (1999. 12), ,

15( : , 2000), 73. 44) , (Epistulae) , ed., A. Goldbacher, CSEL, (Wien: Wiener Akademie der

Wissenschaften, 1895-1911), 231,6.

Page 10: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

40“ ,

, , .”45)

, . “ ,

.”46)

. ,

. .

‘’ , .

, (2 12,10 ).47)

.48) 49), ( 5,20 ).

, . “ , !

.”50)

45) , , 6( 18, , : 2008, 31).

46) , , 10,3,4.47) Ibid., 10,3,4.48) : , , 50,21.49) : Ibid., 70,2,8.50) , , 6,16,26: “Ego fiebam miserior et tu propinquior.”

Page 11: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, ,

.

. , !

. .

. .

.51)

‘ (interior intimo meo)’ , ‘ (superior summo meo)’

, ‘ ’ .52)

.53) , .

! , ! ! , . (medicus es, aeger sum).

(misericors es, miser sum).54)

, , ‘ ’“ ”55)

51) Ibid., 10,27,38.52) : Ibid., 3,6,11.53) : , , , ( : , 2015),

152-153; Agostino, Una sola promessa sicura: la Tua misericordia, a cura di G. Vigini, (Milano: San Paolo, 2016), 8-9.

54) : , , 10,28,39: “Ei mihi! Domine, miserere mei! Ei mihi! Ecce vulnera mea non abscondo: medicus es, aeger sum; misericors es, miser sum.”

, 34,39.

Page 12: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

15 .

, .

(adultera et Dominus) . (vulnerata et medicus) . (magna miseria et magna misericordia)

.56)

(solus et sola) . (creator et creatura). (miseria et misericordia) .

.57)

(peccatrix et Salvator) . (aegrota et medicus) . (misera et misericordia) .58)

, “.”59)

, .

, ,

.

55) , , 33,5.56) , , 50,8: Remansit adultera et Dominus, remansit vulnerata et medicus,

remansit magna miseria et magna misericordia.57) , , 16/A,5: “Remansit solus et sola; remansit Creator et creatura; remansit

miseria et misericordia; remansit quae suum reatum agnoscebat, et qui peccatum dimittebat.”58) Ibid., 13,5: “[ ] remansit peccatrix et Salvator. Remansit aegrota et medicus. Remansit misera et

misericordia.”59) 6 , , (1974. 3. 20): , “

”, , 2 , , ( : , 2016), 150-151 .

Page 13: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

,

.60) , , ,

. ,

.

, , ? ,

( 15,7 ). ( 15,4-6 ) .

( 15,8-10 ). ‘

.’( 15,11-32 ).61)

.62) ,63) .64)

65),

60) : , , 2,1-3,2.61) , , 8,3,6. : Ambrogio - Agostino - Cirillo di Alessandria - Pietro

Crisologo, Le parabole della misericordia, a cura di L. Coco, (Bologna: EDB, 2015), 37-52; Francesco, La gioia della Misericordia. Il Vangelo di Luca letto dal Papa, (Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2016), 169-176.

62) : Ibid., 1,6,7.63) : , , 102,21,14.64) : , , 3,6,11.65) : Ibid., 2,4,9.

Page 14: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

66), .67) .

, .

. .

? ? . ‘.’68)

. , , .

“ , , (36,7-8 ).” , ,

. ,

( 5,45 ).69)

‘’70) ‘

(2 2,13)’ . . ,

. . “ , ,

.”71)

66) : Ibid., 6,12,22.67) : Ibid., 9,1,1.68) , , 32,2,2.69) Ibid., 23,11.70) , , 3,3,5.71) Ibid., 10,32,48.

Page 15: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

. ,

. .72) (1

1,27 ), ‘ , ’73) .

. , .

.74)

, .

. .

? . ,

?75)

, .76)

.77)

72) : Ibid., 6,11,20.73) , , 4,16,31.74) , , 88,1,1.75) , , 2,7,15.76) : , , 32,2,24.77) : , (De spiritu et littera) , ed., J. Zycha, CSEL, (Wien: Wiener

Akademie der Wissenschaften, 1913), 7,11.

Page 16: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, .

! . ,

? , , ‘(1 1,31 ).’78)

“ !”79)

. “ , ( 50,3 ). , . ,

. , , .”80) “ ,

. [ ] , ‘ (50,3 ).’ ,

.”81) .82) .83)

76, .

84), , ,

.85)

78) , , 9,13,34.79) : ( ) - ( ), Miserere.

, ( : , 2017).80) , , 24,7.81) , , 10,3,5.82) : , , 114,4.83) Ibid., 32,2,2 : “Qui ergo misericordiam diligit, miseretur.”84) : , , 351,3,4; 352,3,9.

Page 17: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

. .86)

? “ (Miserere, )!”

.

, ! .

, , , . ‘

’87) .6 ‘

, , ’

, .

, .

.88)

‘ (1,48)’ ,

.

85) : , , 31,1-2.86) : Ibid., 31,6.87) , (De natura boni) , ed., J. Zycha, CSEL, (Wien: Wiener Akademie der

Wissenschaften, 1892), 48.88) 6 , , (1979. 8. 9), 32-33.

Page 18: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

‘ , , [ ]

’89) .

. , ,

‘’90) (casta meretrix)

.

, , .

, .

.91) 23 2,

.92) ‘ (Papa bonus)’‘ ’93)

.

89) , , , , 479(2016. 1), 34. 90) : , , ( : , 2000), 125. ‘

’(ecclesia permixta) , , , 50(2004, ), 154-159.

91) : , , , ( : , 2017), 163-166.

92) : 2 , (Gaudet mater ecclesia) , (1962. 10. 11), 2-3 .

93) 23 , Il giornale dell’anima e altri scritti di pietà, a cura di L.F. Capovilla, (Milano: Cinisello Balsamo, 1989), 452: , , 22 .

Page 19: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

11 “, ,

”94) . . ‘ ’

.

94) 11 , (Ad salute humani generies) (1930. 4. 22): AAS 22(1930), 233 : 2 , , , 119(1988), 96 .

Page 20: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

[ ]CCSL = Corpus Christianorum, Series Latina, Turnhout: Brepols Publishers, 1954 ss.CSEL = Corpus Christianorum ecclesiasticorum latinorum, Wien: Wiener Akademie

der Wissenschaften, 1866 ss.

[1 ](Augustinus), (De moribus

ecclesiae catholicae et de moribus Manichaeorum) , ed., J.B. Bauer, CSEL 90, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1992, 3-156.

, (Confessiones) , ed., L. Verheijen, CCSL 27, Turnhout: Brepols Publishers, 1981, 1-392.

, (Contra epistulam Manichaei quam vocant fundamenti) , ed., J. Zycha, CSEL 25/1, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1891, 193-248.

, (De natura et gratia) , ed., C.F. Urba - J. Zycha, CSEL 60, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1913, 233-299.

, (De natura boni) , ed., J. Zycha, CSEL 25/2, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1892, 855-889.

, (Enarrationes in Psalmos) , ed., D.E. Dekkers - J. Fraipont, CCSL 38; 39; 40, Turnhout: Brepols Publishers, 1956, 616; 623-1417; 1425-2196.

, (De civitate Dei) , 15-17, , ( : , 2004).

, (De diversis quaestionibus ad Simplicianum) , ed., A. Mutzenbecher, CCSL 44, Turnhout: Brepols Publishers, 1970, 7-91.

Page 21: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, (De spiritu et littera) , ed., J. Zycha, CSEL 60, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1913, 155-229.

, (In Ioannis evangelium tractatus) , ed., D.R. Willems, CCSL 36, Turnhout: Brepols Publishers, 1954, 1-688.

, (In epistulam Ioannis ad Parthos tractatus) , 19, , ( : , 2011).

, (Contra Iulianum opus imperfectum) , ed., E. Kalinka - M. Zelzer, CSEL 85/1, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1974, 3-506.

, (Epistulae) , ed., A. Goldbacher, CSEL 34/1; 34/2; 44; 57, Wien: Wiener Akademie der Wissenschaften, 1895-1911, 1-125; 1-746; 1-736; 1-656.

, (Vita Augustini) , 18, , ( : , 2008).

, (Homiliae) , ed., D. Hurst - J. Fraipont, CCSL 122, Turnhout: Brepols Publishers, 1955, 1-473.

11 , (Ad salute humani generies) (1930. 4. 22) AAS 22(1930), 201-234.

23 , (Gaudet mater ecclesia) (1962. 10. 11)AAS 54(1962), 786-795.

6 , (Pensiero alla morte) ,(1979. 8. 9), 32-33.

, (Evangelii Gaudium) (2013. 11. 24), , 2014.

, (Misericordiae Vultus)(2015. 4. 1), , 2015.

, (Amoris Laetitia) (2016. 3. 19), , 2016.

, (Misericordia et Misera) (2016. 11. 21), http://www.cbck.or.kr/book/book_search.asp?p_code=k5110&seq=402628&page=1&Cat=A&key=Title&kword= ( : 2017. 8. 30).

Page 22: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, : (1999. 12), 15, , 2000.

, ,, 1 , , , 2016.

, ,, 2 , , , 2016.

[2 ], “ ”, . ,

: , 2016, 392-417., , , : , 2016.

, , , : , 2017., , : , 2012., , : , 2017., 1 , ,

472(2016. 5), 4-15. , , , : ,

2017, 115-119. , , , , 479(2016. 1), 32-36.

, , : , 2002. , , : , 2000.

( ) - ( ), Miserere. , : , 2017.

, , , : 2015., ,

, : , 2017. , , , 195(2016, ), 204-228. , , , 50(2004, ),

134-161., :

, , 30(2017, ), 77-115.

Page 23: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

, , , , : , 2016.

Agostino, Una sola promessa sicura: la Tua misericordia, a cura di G. Vigini, Milano: San Paolo, 2016.

Ambrogio - Agostino - Cirillo di Alessandria Pietro Crisologo, Le parabole della misericordia, a cura di L. Coco, Bologna: EDB, 2015.

Drecoll, V. H., “Misericordia”, Augustinus-Lexikon, ed., R. Dodaro, vol. 4, Basel: Schwabe AG, 2012, 34-40.

Fitzgerald, A., “Mercy, Works of Mercy”, Augustine through the Ages, Cambridge: W.B. Eerdmans Publishing Co., 1999, 557-561.

Francesco, La gioia della Misericordia. Il Vangelo di Luca letto dal Papa, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 2016.

Magee, J., “La vita quotidiana di Paolo VI”, Paul VI et la modernité dans l‘Église, Roma: Publications de l'École française de Rome, 1984, 136-137.

Narvaja, J. L., “Il significato della politica internazionale di Francesco”, La Civiltà Cattolica, 2017 III, 8-15.

Page 24: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

. “ , (Relicti sunt duo, miesra et misericordia)”

. .

. ‘ (miser)’‘ (cor)’ .

. . ,

. , . ‘ , (miseria mea,

misericordia Dei)’! .

: , , , ,

Page 25: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia

The Apostolic Letter of the Pope Francis, Misericordia et misera, took its title from a work of St. Augustine. Augustine used this expression “Relicti sunt duo, miesra et misericordia”, when describing the dramatic scene where the wretched woman taken in adultery and Jesus were left alone. This keyword, which shows his profound insight to the misery of human existence and the mercy of God, runs through almost all of his works. For the encounter between the misery of humanity and the mercy of God is no other than the encounter of salvation. For Augustine, the mercy (misericordia) literally means the heart (cor) to suffer together with the miserable people (miser). And it also means the practical compassion to take part in their suffering and to fight against the painful reality. However, the source of misery is God. God does not turn his face away from the cries of humanity and his heart is torn with the compassion for the suffering people. From this compassion for the people, Jesus had shared in his whole life all the joys and sorrows with the people and still suffers with them. “Miseria mea, misericordia Dei!” It is a short but the most beautiful prayer and confession that St. Augustine taught us.

Key Words: Augustine, Mercy, Misery, Church Fathers, Compassion

Abstract

Page 26: ñ1] -Q= ±-Q2 2=(ñ0í (ñ6åtheoinst.sogang.ac.kr/theoinst/file/7.최원오.pdf · (Misericordia et Misera)-å ¥ }(½)é E. Õ *- ¹ ! a ¡ Õ hí = ò } E. ñ ¥ ¡ ¥ (Misericordia