14 frontepopularrarenprogramairuzkina
28
FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16) TESTUA ULERTZEKO ETA IRUZKINA EGITEKO INFORMAZIO OSO ERABILGARRIA ETA ANTOLATUA
Transcript of 14 frontepopularrarenprogramairuzkina
FRONTE POPULARRAREN
PROGRAMA(1936-01-16)
TESTUA ULERTZEKO ETA IRUZKINA EGITEKO INFORMAZIO OSO ERABILGARRIA ETA
ANTOLATUA
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
1. TESTUA ARRETAZ IRAKURRI
2.TESTUAREN IZAERA
TESTU MOTAJATORRIAREN ARABERA
FORMARENARABERA
EDUKIARENARABERA
•Lehen mailako informazioa dugu esku artean. Gertaeraren protagonista garaikideek idatzitako dokumentua, hau da, testu historikoa.
•Izaera aldetik, testu narratiboa da, kazetaritza - testua, El Socialista izeneko eguneroko egunkari sozialistan argitaraturiko artikulu batetik ateratako pasarteak dira eta.
• Edukiari begira, jorratzen diren gai nagusiak sozio-politiko-ekonomikoak direla baiezta daiteke, Fronte Popular koalizioaren programan aldarrikapenak arlo horietakoak baitira (delitu politikoentzako amnistia, 1931ko konstituzioaren izpiritua, errepublika ulertzeko era, nekazal erreforma edo banka sistema)
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
TESTUAREN EGILEA (1)
• Artikulua El Socialista aldizkarian lan egiten zuen alderdiaren kide/kazetari batek idatzi zuen. Joera sozialista moderatukoa, Julian Zugazagoitiak zuzendua. (Hortik garbi utzi nahi izatea, Fronte Popularrak irabaziz gero, Errepublika Sozialista Iraultzailea –Komunista- ezartzeko asmorik ez zutela. Bestalde, eskuinak, hauteskunde kanpainan bertan, hiritarrak -nagusiki sozialista iraultzaileak ez zirenak, baina bai Errepublikazaleak- beldurtzeko ere erabili zuten Iraultza Sozialistaren «mamua». Honen bidez, «mamu» hori uxatu ere nahi zuten)
• Egileak Fronte Popularrean elkarturiko alderdiek eztabaidatukoa laburbiltzen du. Horiexek izan ziren programaren egileak
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
TESTUAREN EGILEA (2)• Artikuluan programaren egileak koalizioan elkarturiko ezkertiar alderdiak direla agertzen da. Era orokorrean sozialistak eta errepublikarrak aipatzen ditu idazleak alderdien izenak eman gabe baina komunistak eta nazionalista ezkertiar kataluniarrak ere egon ziren:
• Partido Socialista Obrero Español (PSOE)• Partido Comunista de España (PCE)• Unión General de los Trabajadores (UGT)•Partido Obrero de Unificación Marxista (POUM)• Partido Sindicalista• Juventudes Socialistas• Unión (Acción) Republicana (Azañaren alderdia)•Izquierda Republicana, •Kataluniako alderdi ezkertiarrak (Esquerra Republicana de Catalunya)
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
TESTUAREN HELBURUAK
Testu publikoa da, egunkari batean argitaraturik, ahalik eta irakurle gehien izateko. El Socialista egunkaria PSOE eta UGT-ren tresna nagusia zen alderdiaren ideologia zabaltzeko beraz, gehien bat, langile sozialista espainiarrak izango ziren irakurleak eta hortaz, nazio esparruko testua izango litzateke baina Espainian gertatutakoa nazioarteko testuinguru batean kokatu behar da Europako beste hainbat herritan ere Fronte Popularrak sortzen ari zirelako eta berez, Espainiako ereduak interesa sortuko luke nazioartean eta hedapen zabalagoa izango zuen dokumentuak.
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
TESTUAREN HELBURUAK
•Errepublikar-sozialistek iritzi desberdintasunak alde batera utzi eta hauteskunde aliantza egin nahi zuten, Fronte Popularra (ezkertiar errepublikarrak, sozialistak eta komunistak). Programaren helburu nagusiak Errepublikaren lehenengo bi urteetako berrikuntza politiko-ekonomikak berrezartzea eta urriko iraultzan atxilotutakoei amnistia osoa ematea ziren.
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
TESTUAREN KOKAPENA
Aro Garaikidean, XX.mendearen 1ºzatian, II. Errepublikan, Biurteko Eskuindarraren azkeneko unetan, 1934ko urriko iraultzaren ostean, gorteak osatzeko hauteskundeetarako deialdia egin berria zenean, Espainiako Gerra Zibila hasi baino urte erdi lehenago, 1936ko urtarrilean.
Madrilen, Espainiako hiriburuan.
3.TESTUAREN AZTERKETATERMINO HISTORIKOEN AZALPENA
•Kontzeptuak•Instituzioak•Pertsonaiak•Gertakariak,…
ALDERDIA?
HAUTESKUNDEAK?
KOALIZIOA?
AMNISTIA?
ALDERDI ERREPUBLIKARRAK?
AUZITEGIA?
KONSTITUZIOA?
NAZIONALIZATU?
ALDERDI LANGILEAK?
BANKA?
ERREPUBLIKA?
ASKATASUN DEMOKRATIKOKO ERREGIMENA?
3.TESTUAREN AZTERKETAAlderdia: Iritzi eta helburu politiko jakin bat duten pertsonak biltzen dituen erakundea. Testuan aipatzen direnak espainiar alderdi ezkertiarrak dira, errepublikarrak eta sozialistak, gehien bat.
Hauteskundeak: Karguak, eta bereziki herriaren ordezkari eta agintariak hautatzeko botoa emateko prozesua. Testukoak 1936ko otsailean burutu zirenak dira.
Koalizioa: Ekintza bateratu bat burutzeko eta bere indarra handitzeko herri, estatu, alderdi politiko, etab.ek epe jakin batez eratzen duten elkarte edo hitzarmena. Testuan lehen aipaturiko alderdi ezkertiarrek osaturiko koalizioa Herri Fronte izenekoa da.
Amnistia: Botere publikoak, arrazoi politikoengatik, erantzukizun penala itzaltzea, zigorra eta honen efektuak suntsiaraziz. Amnistia ez da delituren batengatik ezarritako zigorrak barkatzea; nolabait delitutzat hartuak zeuden ekintzak ez-delitutzat aitortzea, eta zigorra hartua zutenak errugabetzat aldarrikatzea da. Amnistiak zentzu politikoa du, eta arrazoi politikoengatik eman ohi da; amnistiaren azpiko filosofian dago, zigorpean zeuden ekintzen azpiko arrazoi politikoak arrazoizkotzat eta zigorturiko ekintzak nolabait zilegitzat ezagutzea. Dokumentukoa 1934ko Urriko Iraultzan parte hartzeagatik espetxean zeudenei aplikatu nahi zieten amnistia da. Gerra Zibila hasi arte, jarduera politiko osoa iraultza horren eraginpean egon zen, hori Espainiako ezkerraren batasunaren ikurra baitzen.
Auzitegia: Lurralde jakin bateko auziak erabakitzen dituen organoa; haren egoitza eta eraikina.
Konstituzioa: Estatu baten ekintza politiko, sozial, ekonomiko, etab. osoki erregulatzen duen arau nagusia, estatu bateko lege gorena. Eskuarki idatzia izan ohi da, eta lehen mailako izaera du. Bi zati nagusiz osatzen da: organikoa, botereen arteko harremanak erregulatzen dituena, eta dogmatikoa, hiritarren eskubide eta betebeharrak finkatzen dituena. Testuan aipaturikoa 1931ko abenduan onarturiko konstituzio errepublikar, demokratiko eta laikoa da.
Estatu errepublikarra: 1931ko apirileko udal hauteskundeetako garaipen ezkertiarrak Espainiako II.Errepublikaren aldarrikapena eragin zuen eta ondorioz estatu errepublikarraren jaiotza. Estatuaren ardatz nagusia abenduan onarturiko konstituzio errepublikarra izan zen eta horretan estatu berriaren ezaugarri nagusiak definitu ziren: errepublikarra, demokratikoa (ganbara bakarreko sistema legegilea, emakumearen botoa), laikoa, integrala, deszentralizatua, bakezalea eta benetako berdintasunean oinarritua.
Alderdi errepublikarra: Errepublika sistema politikoaren aldekoa. Isabel II.aren garaian sortua, oposizioan aritu zen monarkiaren kontrako politika etengabe defendatuz. I.Errepublikan agerian geratu zen barne zatiketak iraun zuen denbora luzez; alde batetik zentralistak eta beste aldetik, federalak. Langile mugimenduaren jaiotzaren ondorioz jarraitzaile ugari galdu zuten errepublikarren ardatza arlo politikoaren inguruko aldarrikapenak zirelako. II.Errepublikan alderdi errepublikar ugari zegoen, estatu mailakoak zein lurralde mailakoak (katalanak edo galiziarrak).
Alderdi sozialista / alderdi langilea: Partido Socialista Obrero Español-Espainiako Langile-Alderdi Sozialista (PSOE). Oinarri marxista duen Espainiako alderdi politikoa, 1879an fundatua. Pablo. Iglesias izan zen lehen lehendakaria eta alderdia II. Internazionaleko kidea izan zen sorreratik. 1888an UGT sindikatua sortu zuen. 1936an ezkerreko alderdien koalizioa bultzatu zutenetariko bat. Alderdiaren helburu nagusiak langileek botere politikoa eskuratzea, jabetza pribatuaren deuseztapena eta klase sozialen desagerpena ziren.
Lurra nazionalizatu: nazionalizatzea jabetza/ondasun pribatua desjabetze prozesu baten ondorioz estatuaren eskuetara pasatzea da. Espainiako nekazari pobreen aspaldiko aldarrikapena landu gabeko edo gutxi aprobetxaturiko latifundisten lurren desjabetzea eta lurrik gabeko nekazari pobreen arteko banaketa zen. Espainiako (batez ere Andaluziako eta Extremadurako ) nekazal munduko lur-jabetza desorekatu eta injustuari aurre egiteko neurri honek oso eztabaida sutsuak eragiten zituen ezkertiarren artean.
Konstituzio errepublikarrak jabetza pribatua herritarren interes menpe jarri zuen eta honek itxaropen handia zabaldu zuen. Azañaren Biurteko Aurrerakoian onartu zen Nekazaritza-erreformak kalte-ordaina baten truke lurrak desjabetzeko baimena eman zuen baina burokraziaren arazoak eta aplikatzeko behar zen diru faltak oztopatu zuten legearen benetako eraginkortasuna. CEDAren Biurtekoan, neurria bertan behera gelditu zen eta horixe zen koalizioak berreskuratu nahi zuen proiektua.
Banka: Banketxea. Jarduera nagusia publikoarengandik gordailuak onartu eta kreditu-eragiketak burutzea duen enpresa publiko edo pribatua, bitartekari-lan horretan kopurua, epea, arriskua eta prezioa egokitzen dituela.
3.TESTUAREN AZTERKETA
Errepublika: Estatuaren buruzagitza hauteskunde bidez hautatzen duen gobernu-era, buruzagi nagusitzat presidentea duena eta parlamentu bidez ordezkatua. Monarkian ez bezala, estatuburua (presidente edo lehendakaria) herriak hautatzen du agintaldi jakin baterako, eta bere funtzioak ez dira jaraunspenezkoak. Horrelako gobernu-era duen estatua ere errepublika deitua da.
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
1.1936ko otsailerako hauteskundeei begira, Fronte Popularra izeneko ezkertiarren koalizioak programa komuna osatzeko adostu dituen konpromisoak edo aldarrikapen nagusiak aurkezten dira dokumentuan.
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
1.1. 1933ko azaroko hauteskundeetatik, hau da, eskuinak gobernua osatu zuenetik, delitu politiko eta sozialengatik espetxeratuak izan direnentzako amnistia zabala. •Sindikalista eta alderdi ezkertiarren militante asko zeuden kartzelan euren ideiak defendatzeagatik (lurren konfiskazioak, grebak, indarkeria-ekintzak,...) . Arazo larriena 1934ko urriko iraultzan sortu zen, Asturias eta Katalunian, batez ere.
•Atxilotuak askatzea premiazko helburua zen ezkertiarrentzat. Anarkistek ere, honekin ados, koaliziorako botoa eskatu zuten hauteskundeetarako.
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
1.2.Eskubide eta askatasunetan oinarrituriko 1931ko konstituzio errepublikarraren atal guztien berreskurapena.
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
1.3. Sozialistek proposatutako lurren nazionalizazioa baztertu dute errepublikarrek nahiz eta nekazarientzako neurrien beharra errekonozitu.
Programa sortzeko prozesuan, hasierako bi puntuetan arazorik ez da egon sozialista eta errepublikarren artean, gutxieneko konpromisoak dira eta. Hirugarrenetik aurrera, ordea, desadostasuna agertu da. Sozialisten muturreko proposamen ekonomikoak murriztu dituzte errepublikarrek:
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
1.4. Banka sistema hobetzeko neurrien alde agertzen dira alde biak baina bankaren nazionalizazioa bazterturik gelditzen da errepublikarren ezetzagatik.
OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
1.5.Alderdi sozialistak eskaturiko langileen kontrola ez dute errepublikarrek onartu. Errepublika ulertzeko alderdi biek dituzten ikuspegiak ezberdinak dira. Ez da errepublika sozialista/komunista osatuko.
4.TESTUAREN IRUZKINA
TESTUINGURUA
AURREKARIAK ONDORIOAK
GARAI HISTORIKOAZ DAKIZUNA AGERTZEKO LEKUA
TESTUINGURUA
POLITIKOASOZIALA
EKONOMIKOA
TESTUINGURUA14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
•1931ko apirilean: II.Errepublikaren jaiotza.•1931ko Konstituzioaren atal nagusiak.• Errepublikaren 3 etapak seinalatu•1933ko azaroko hauteskundeak, gobernu errepublikar erradikalaren agintea eta atzera egiteko politika. ***Garrantzitsua aurreko erreformen azalpena egitea (arlo ekonomikoak utzi beste atalerako)•1934ko Urriko Iraultza eta horren garrantzia politika eta gizartearen erradikalizazioan.
POLITIKOA
SOZIALA
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
•Gizarte klasistaren ezaugarri orokorrak•Klaseen ezaugarriak, proportzioak (%)•Errepublikan sorturiko aldaketak. Erlijio gaia eta emakumearen egoera.• Nekazal langileriaren eta proletalgoaren protestak eta aldarrikapen nagusiak: iraultza eskakizuna.
TESTUINGURUA
EKONOMIKOA
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
•1929ko krisi mundiala.•Nekazaritzaren betidaniko arazo nagusiak eta gune industrial/sektore nagusiak eta ezaugarriak.•Azañaren erreforma ekonomikoak eta ondorioak. (Nekazaritza-erreforma eta langileen lan-baldintzak hobetzeko lan arloko legedia -Largo Caballero-).•Alderdien proposamen ekonomikoak. Batez ere, azaldu ondo testuan dagoena, bertan ageri diren ideiak.
TESTUINGURUA
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
•Errepublikarrak eta sozialistak: Berrezarkuntza garaiko ezaugarriak berreskuratu: helburuak, gizarte-laguntzak, tresnak, …•1909ko Bartzelonako Astean sorturiko elkarlanaren garrantzia.•Nazioarteko egoeran totalitarismoen hedapena: Mundu Gerren arteko garaian faxismoa Italian eta nazismoa Alemanian.•III.Internatzionala eta komunisten faxismoari aurre egiteko proposamena: demokrazia VS faxismoa.•Espainiako polarizazio politikoa. Eskuinaren antolaketa eta horren aurrean erantzuteko beharra
AURREKARIAK
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.
•Fronte Popularraren programa.•1936ko otsaileko hauteskundeetako garaipena.•Gobernu berriaren osaketa.•Erradikalizazioa eskuin eta ezkertiarren artean.•Atentatu politikoak. (Castillo –eskuinak- eta Calvo Sotelo –errepublikano-sozialistek-)•Militarren esku hartze zuzena . Mola, Sanjurjo, Goded, Franco,…Altxamendu militarra (VII-17)•Gobernuaren moteltasuna. Casares Quiroga.•Pronuntziamenduaren porrota eta Gerra Zibilaren hasiera.
ONDORIOAK
• Fronte Popularraren bultzatzaile nagusiak Manuel Azaña (errepublikar zentrista «Union Republicana») eta Indalecio Prieto (sozialista moderatua «PSOE») izan ziren.
•Helburu nagusiak gobernua berreskuratzea eta eskuina aginte politikotik baztertzea izan ziren. Funtsean, 1931-33ko Azañaren gobernuaren programa berreskuratzen zen.
• Baina boterera heltzeko burgesiaren laguntza ere derrigorrezkoa zen eta horregatik oso garrantzitsua zen proposamen iraultzailerik ez agertzea. Jabetza pribatuaren defentsa onartu da nahiz eta dokumentuan seinalatzen den moduan, errepublikar eta sozialisten artean eztabaida handiak egon. Largo Caballeroren aldeko sozialistek (muturrekoagoak) estatuaren egitura sozio-ekonomikoen benetako eraldaketa nahi zuten, jabetza pribatuaren desagerpena eta langileen menpeko iraultza errepublikarra.
BALORAZIOA
• Oso dokumentu baliogarria da garaiko alderdi ezkertiarren arteko diferentzia ideologikoak aztertzeko eta baloratzeko. Idazteko eran agerikoa da ezadostasunak nabarmentzeko esaldien hasieran ezetza lehenengoz agertzen dela, hau da, zertan ez dauden ados esan ondoren, lorturiko akordioa zehazten da. Diferentzia adostasuna aurretik. Gogoan izan behar da, «El socialista» egunkari/aldizkariak, joera sozialista moderatuko ildo editoriala zeukala, Gerra Zibila hasita, nazionalek fusilatuko zuten Julian Zugazagoitia sozialista moderatuak zuzendurikoa zena.
BALORAZIOA
