Betaurreko feministak jarrita begiratzen dio Tica Morenokglobalizazioak bere herrialdean duen eraginari. Brasilgo eta,oro har, Latinoamerikako emakumeen arazoak salatzen eta haien ahotsa indartzeko lanean dihardu.

Irune Lasa

Gaztea izanagatik ere, curricu-lum betea du Tica Moreno sozio-logoak ekonomia feminista azter-tzen. Zortzi herrialdetako taldeakbiltzen dituen Remte Emakume-ak Ekonomia Eraldatzen Latino-amerikar Sarea erakundeko par-taidea da Moreno, eta Euskal He-rrian izan berri da Saregitennazioarteko topaketetan, CalcutaOndoanek emakumeen giza es-kubideen defentsarako eta haienahalduntzerako estrategia femi-nistak elkarrekin trukatzeko xe-dez antolatutakoetan.

Bere hitzaldian, Brasilgo ema-kumeen arazo, kezka eta borro-ken berri eman zuen Morenok,globalizazioari begira jarriz; horibai, betaurreko feministak jantzi-ta. Brasil, Latinoamerika eta Eus-kal Herriari betaurreko horiekinbehatuz, han eta hemen emaku-meek hainbat arazo partekatzendituztela da atera daitekeen ondo-rio bat.

Adibidez, lan merkatuan ema-kumeek duten kokapenean badaantzekotasunik hango eta he-mengo egoeran. «Brasilen argita-ra ekarri nahi dugu soldatapekolanaren eta etxeko lanaren batu-rak nola gizonezkoena baino as-koz ere luzeagoa bihurtzen duenemakumeen lanaldia», dio More-nok. «Gero, zehazki lan merka-tuari begiratuta, Brasilen klasebanaketari arrazaren eta genero-aren banaketa gehitzen zaio. Ho-rrela, emakumezko beltzentzatizaten dira lanpostu okerrenak,gizonezko beltzentzakoak edotaemakumezko zurientzakoak bai-no okerragoak». Brasilen ere, for-malak ez diren lanpostuak, esku-biderik gabekoak, maiz emaku-mezkoentzat jotzen direnogibideetakoak izaten dira.«Emakume brasildarren erdiakegiten du lan merkatu ez-formalhorretan», eta, hara, etxeko langi-leak dira horietatik gehienak.

ErrentagarritasunzikoitzaJakina, formalak ez diren heine-an dira errentagarri hainbat ne-gozio, bai Brasilen eta bai hemenere. Baina egia da konpainia han-di ugari joan direla herrialde gara-tuetatik garapen bidean diren he-rrialdeetara, errentagarritasunzikoitz horren bila. «Horregatiketorri dira. Brasilen badituguarauak langileen eskubideak ba-besteko, baina gurearen modukoherrialde handi batean oraindikere erraza da iruzur egitea etaarauak saihestea». Baina ez dagoBrasil okerren. «Horren adieraz-garri, badugu arazo bat Brasilenehungintza industrian lan egiteraBoliviatik eta Paraguaitik dato-zen emakumeekin, esklabotzabaldintzetan aritzen direlako».

Globalizazioak pertsonak eta,bereziki, emakumeak merkan-tzia bihurtzen dituela uste du Ti-

ca Morenok. Hor kokatzen duemakumezkoei egozten zaizkieneta botikaz sendatu beharko lira-tekeen ustezko buruko gaixotasu-nak, botika konpainia handieta-tik bultzatutakoak; edota emaku-mezko eredu fisiko ideal eskurae-zinen hedapena, izugarri arro-tzak direnak Latinoamerikan.«Santa Cruzko (Bolivia) airepor-tuan ikusi nuen publizitate afitxahartako emakumezko ilehori, ga-rai eta argalak zer zerikusi du Bo-liviako emakume indigenekin?Farmazia eta kosmetika konpai-nia handiek gure kontura egitendute negoziorik handiena».

Baina, beharbada, emakume-ak merkantzia bihurtzen direne-ko adibide gordinena sexu turis-moa da. Ez dira urte asko Brasilgohondartzen propaganda tange-kin eskas jantzitako ipurdien iru-diekin egiten zela. «Hori ez da egi-ten orain, baina sexu turismoaezarrita dagoela esan daiteke. NiSao Paulon bizi naiz, ez dugu hon-dartzarik, baina turismoa nego-zioetakoa izaten da, hots, ia osoangizonezkoena. Azoka eta kongre-suen agendarekin hotelek etaprostituzio etxeek hainbat akor-dio egiten dituzte... Zerbitzu batgehiago eskaintzeko. Eta zer esa-

nik ez hondartzetan; ipar-ekialde-ko Fortalezako Futuro hondar-tzan, esaterako, hantxe ikusikodituzu emakumeak euren buruaeskaintzen gringoei, eta haietakoasko nerabeak dira... Rio de Janei-ron, orain bi urte, AEBetako gidaturistiko batek hiriko emakume-ak sailkatu egiten zituen... Arazohorri ikusgarritasuna ematensaiatzen ari gara, eta salatu nahidugu ez dela soilik turismoarenedo globalizazioaren eragina. Hi-riarentzako errentagarria delakodagoela finkatuta».

Emakumeen trafikoa ere arazolarria da Brasilen, Morenok sala-

tzen duen moduan. «Egin diraikerketak, nola emakumeak har-tzen dituzten eremu txiroenetan,Amazonian esaterako, eta he-men, Espainian eta Portugalenamaitzen duten. Alde horretatik,prostituzioaren inguruko diskur-tsoa oso liberala da gaur egun. Ja-kina, mundu perfektuan bizizgero, hor hitz egin genezake bo-rondate askeaz, aukeratzeko es-kubideaz. Baina bizi garen des-berdintasun inguru honetan...

Borondatezko aukeraren diskur-tso hori hautsi egin behar dugu,eta esplotazioaz hitz egin». More-nok esaldi batean laburbiltzen duideia hori: «Beste aukerarik ezduenaren aukera bakarra daprostitutarena».

Eta betaurreko feminista eran-tzi gabe, arazoei buruzko infor-mazioaz gain, irtenbideak edobehintzat irtenbiderako saioenberri ekarri du Brasildik More-nok. Hala, «demokrazia demo-kratizatu beharra» aipatu du, etabide horien artean aurrekontuparte hartzaileena nabarmendudu. «Hainbat hiri eta herritan, biz-tanleen esku utzi da aurrekon-tuen zati bat gastatzeko erabakia,eta, horrela, oinarrizko beharre-tarako baliatzea; Estatuak, beste-la, jada gehiago duten tokietangehiago inbertitzen baitu. Guk,feministok, emakumeen ahotsaindartu nahi dugu erabakiguneparte-hartzaile horietan, gizonez-koen ahotsa bakarrik entzun ezdadin».

Behin eta berriz erabili du esa-molde hau: «Hazten ari den he-rrialdea omen gara, eta abar etaabar». Ikuspegi horretatik,zuhurtzia handiz begiratzen dioherrialde aberatsen atzeraldiari,eta oharra egin nahi du: «Krisiakezin dira konpondu krisiak bestetoki batera eramanez». Horrenbeldur al zarete? «Ez dugu beldu-rrik; gure historiagatik, badakiguzer den beste herrialde edota elitegutxi batzuen aberastasunerakoesplotatuak izatea. Horregatik ja-betzen gara ederki kapitalismoa-ren prozesuez. Orain, eskubidegabeko langileak, aberastasunnaturalak eta bioaniztasuna mer-kantzia diren honetan... Esatenhasi gara, ez, geldi, ez etorri berrizhorrela».

Tica Moreno · Feminista brasildarra

«Krisiak ezin dirakonpondu beste tokibatera eramanez»

«Emakumebrasildarren erdiakegiten du lanmerkatu ez-formalean»

«Hiriarentzakoerrentagarria delako dagofinkatuta Brasilensexu turismoa»

GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS

Feminismoa 11 2012ko azaroaren 25a • Igandea