3.gaia - Duenak ez duenari - 1.DBH
Transcript of 3.gaia - Duenak ez duenari - 1.DBH
3. gaia
Euskara eta literaturaDBH 1. maila
Ibaizabal
Duenak ez duenari
Zer ikasiko dugu?
Lexiko -(r)en trukean / truke / truk
KomunikazioaIpuinak
GramatikaIS, AS eta horien osagaiakKausazko perpausakDeklinabidea : Noren eta NongoNOR-NORK
Lexikoa
-(r)en trukean / truke / truk
Postposizio hau NOREN kasuearekin erabiltzen da normalean; hala ere, zenbait esapidetan kasu markarik gabe ere ager daiteke. Hutsaren truke Musu truk Tripa truk
Komunikazioa
Ipuinak (I)
Ipuinen ohiko egitura: Hasierako egoera: pertsonaien aurkezpena Korapiloa: zer gertatzen da? Bukaera: amaierako egoera
Narratzailea Ipuinak gehienetan 3.pertsonan kontatzen dira.
Ipuinak (II)
Hizkuntza (I) Hasierak bereziak izaten dira
Munduan beste asko bezala…; Bazen behin…; Behin batean…
Amaierak: Eta hau hala bazan, sar dadila kalabazan… Eta hala bazan edo ez bazan, sar dadila kalabazan eta
atera dadila Elorrioko plazan…
Ipuinak (III)
Hizkuntza (II) Denbora adierazleak:
Zehaztasunik gabe denbora adierazten dutenek: Behin batean, goiz batez, aspaldiko garai batean, …
nengoen batean… Erritmo aldatzaileak:
Bat-batean, berehala, halako batean, orduan… Iragana adierazten dutenak:
Txikitan, gaztetxoa nintzela, hurrengo egunean, egun batzuen buruan, orduz gero, egun batzuk geroago…
Ipuinak (IV)
Hizkuntza (III) Denbora adierazleak (II):
Aldiberekotasuna adierazten dutenak: Bezain laster, bezain pronto, eta berehala, orduko, -az
batera, -t(z)ean, -nean… Etorkizuna adierazten dutenak:
ondoren, eta gero, ostean, -takoan… Aditzaren aspektua:
Orainaldi nahiz lehenaldi burutua erabiltzen da. Burutua ekintza bukatua dagoela adierazten du. Burutu gabea ekintza bukatu gabe dagoela adierazten
du.
Ipuinak (V)
Deskribapenak: Pertsonaien eta lekuen deskribapenek sinesgarriagoa
eta aberatsagoa egiten dute ipuina.
Elkarrizketak: Elkarrizketek kontaketa arindu eta biziagotu egiten
dute.
Narratzailea: 3.pertsona 1. pertsona
Gramatika
IS, AS eta horien osagaiak (I)
Zer da perpausa? Esanahi osoa duen unitatea da. Bi zati ditu:
Subjektua Predikatua
Gure amak bi liburu erosi ditu Subjektua predikatua
IS, AS eta horien osagaiak (II)
Subjektua Ekintza nork egiten duen edo ekintzaren egilea nor
den adierazten du. Ardatza izena da. Izenak osatzen duen sintagma: Izen Sintagma (IS)
Osagai garrantzitsuenak: Izena Izenordaina Determinatzailea Izenondoa Izenlaguna
IS, AS eta horien osagaiak (III)
Predikatua Ekintzaren berri ematen duena. Ardatza aditza da. Aditzak sortzen duen sintagma: Aditz Sintagma (AS).
Osagai garrantzitsuenak: Aditza Adizlaguna Aditzondoa
Kausazko perpausak
Kausazko esaldiak egiteko gehien erabiltzen dira:
-(E)LAKO -(E)NEZ GERO BAIT-
Bait+nago = bainago Bait + dago = baitago Bait + gaude = baikaude Bait + zaude = baitzaude
… ETA
NorenNoren
MugatuaMugagabe
aSingularra
Plurala
etxearen etxeen etxeren
zuhaitzaren
zuhaitzen
zuhaitzen
txoriaren txorien txoriren
zezenaren zezenen zezenen
-
Durangoren
Beasainen
Garaziren
Mikelen
Deklinabidea (I)
Galdetzaileak
ErakusleakPertsona
izenordainak
noren honen nire
nortzuen horren hire
zeren haren haren
zeinen hauen gure
zeintzuen horien zure
zenbaten haien zuen
haien
NongoNongo
Galdetzaileak ErakusleakPertsona
izenordainak
nongohonetak
o-
zertakohorretak
o-
zeinetako hartako -
zeintzuetako
hauetako
-
zenbate(ta)ko
horietako
-
haietako -
Deklinabidea (II)
MugatuaMugagabe
aSingularra
Plurala
etxeko etxeetako etxetako
zuhaitzeko
zuhaitzetako
zuhaitzetako
- - -
- - -
-
Durangoko
Beasaingo
-
-
NOR-NORK (I)
Orainaldian
Ni Hi Hura Gu Zu Zuek Haiek
Nik haut dut zaitut zaituztet ditut
Hik naun/k dun/kgaitun/
kditun/k
Hark nau hau du gaitu zaitu zaituzte ditu
Guk haugu dugu zaituguzaituzteg
uditugu
Zuk nauzu duzu gaituzu dituzu
Zuek nauzue duzuegaituzu
edituzue
Haiek
naute haute dute gautezaituzt
ezaituztet
edituzte
NOR-NORK (II)
Lehenaldian
Ni Hi Hura Gu Zu Zuek Haiek
Nik hindudan
nuen zintudanzintuzteda
nnituen
Hik ninduan/an
huengintuan/
anhintuen
Hark ninduen hinduen zuen gintuen zintuen zintuzten zituen
Guk hindugun
genuen zintugunzintuztegu
ngenituen
Zuk ninduzun zenuen gintuzun zenituen
Zuek ninduzuenzenute
ngintuzuen
zenituzten
Haiek
ninduten hinduten zuten gintuzten zintuztenzintuztete
nzituzten
IES Antonio Trueba BHIBarakaldo