77. zenbakia (2008ko azaroa)

aarrttzzaappee77. zenbakia - 2008ko azaroa

] ARRANTZA KANPAINAREN AMAIERA

MUSIKAZ BLAI]

GE

TAR

IAR

RO

NT

OP

AG

UN

EA

BERTSO ESKOLA

Musika Banda

Mendeurrenari begira

]]5/Inkesta:

Durangoko azoka

]]6-7/Getarian zer berri?

Arrantza kanpainaren amaieraMusikaz blai

]]8-11/Elkarrizketa: Getariako Musika

Banda

]]12 -13/Argazkien Txokoa:

Askizuko San Martin jaiak

]]14-15/Elkarrizketa: Getariako Bertso Eskola

]]19/Petrilaren harritartetik

]]20/Historiaren katebegiak: Erroma eta gero zer?]]23/Akordatzen: Makala tamaina!

artzape77. zenbakia

2008ko azaroa

Azaroa hotz, negua motz. Azaroa bero, negua gero."

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Amaia Iribar eta Maider Ostolaza [lan taldea] Izaskun Larrañaga, Monika Uzkiza, Ane Azkue, Jon Illarramendi, Josune Urresti,Kepa Iribar, Imanol Iribar, Zigor Saizar, Amets Etxabe, Irantzu Ezenarro, Aitor Irigoien, Beñat Gereka,

Mikel Mugika [kolaboratzaileak] Xabi Intsausti, Xabier Alberdi eta Suso Perez [argazkiak] Artzape[publizitatea] Artzape

[inprimaketa] Gertu [tirada] 1.200 ale [lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

Getariako Udalak, Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak diruz lagundutako aldizkaria

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2008ko azaroa artzape-3

Gure Txeru Elkartea

Argazkia: J.M. Ostolaza

uela 800urte aldaketa nabarmen bateman zen Getarian. Ordurarte gaur egunEuskal Herriaren mapa osatzen duten pro-bintzia guztiek Nafarroako Erreinua osa-tzen zuten, Iruñea zelarik bertako hiribu-rua. Nafarroako erreinua, izaera propioazuen, beste edozein Erreinu bezala zenezagutua garai hartako Europaren egitu-ran.

XIII. mendean zehar Gaztelako erreinua-ren globalizazio edo hedapenaren baitan,Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa Gaztelakokoroaren menpera igarotzen dira. Heda-pen hau bultzatzeko erreminta gisa erabilizutelarik herri ezberdinak fundatzea edoGetariaren kasuan bezala birfundatzea.Ordutik gaur egunerarte igarotako mendeguztietan zehar euskal herritarrok gurenortasun propioaren atzerakada nolaeman den ikusi dugu.

Getaria, Nafar erreinutik Gaztelako errei-nuaren menpe egotera igaro zen duela zor-tzirehun urte. Data horretan eman zionGetariari “hiri gutuna” (“carta puebla”)delakoa Gaztelako Alfontso VIII-ak... Hiri-bildu izaera, Nafar Erreinuko “LizarrakoForu” delakoan oinarri hartuta emanzigun Gaztelako erregeak.

Ezker abertzalearen ustez 2009.urtea datagarrantzitsua da. Batezere garrantzitsua da

Getariarrok gure herriaren historia ezagu-tzea eta 800. urteurrena bere kontestuankokatzea. Bestalde garbi dugu data gurekultura eta nortasunaren atzerakada supo-satu zuen data ez dela ospatzeko modu-koa.

Gaur egun ere zapalkuntza gogorra bizidugu, mende ugariren ondoren oraindikere onartzen ez gaituzten bi Estatuen alde-tik. XXI. mendean, oraindik ere gatazkaluze baten lekuko gara. Gure herriarenaskatasunaren alde borroka egitera behar-tzen gaituzte Espainia eta Frantziak.

Aipatutakoaren arira, ezker abertzaleakurtetako gatazka gainditzeko proposamenbat aurkezten du: “Marko Demokratiko-rako proposamena” hain zuzen ere, bertangutxiengo demokratikoak jasotzen diragatazka sortzen duten bi korapilo nagusie-nei irtenbidea emateko (Lurraldetasunaeta erabakitzeko eskubidea). Balio bezaberaz, gure historiaren errepaso honeketorkizunerako euskal herri aske batenbidean pausuak aurrera emateko.

Iker AzkueIñaki Mondragon

Karmele IribarHautetsi Indenpendentistak

zenburu horrekin egin nuen idatzia2006ko maiatzan bidali nuen artzape aldiz-karira, eta orduan argitaratua izan zen.Nire arridurako 2008-ko iraileko aleanagertu zen berriro, baina ez nion garrantzihandirik eman idatzian azaldutako egoe-rak tamalez berdintsua izaten jarraitzenbaitu.

Hala ere badirudi norbaitek ez duela ongiulertu hain xinplea den idatzi horren esa-nahia.Agian idatziek marrazkiekin ilustra-tuta joan beharko dute aurrerantzean,baten batzuk ulertezinak diren ondorioe-tara iritsi ez daitezen.

Gaizka Ezenarro Uzin

gutunak]

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbiderabidali zure izen-abizenekin. Gutunak gehienez200 hitz izan beharko ditu eta luzeagoak direnakmozteko eskubidea izango du Artzapek. Ez dugutestu iraingarririk onartuko eta Artzapek ez dubere gain hartuko argitaratzen diren iritziengaineko erantzukizunik.

D I

“GETARIAREN 800. URTEURRENA”:ZER DUGU OSPATZEKO?

GETARIA TXUKUN ETA GARBI (III)

Freud mendekati!

inkesta Aitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika ]]


Abenduaren hasieran, euskal kulturaren bai-tako hitzordu berezi bilakatu da Durangokodisko eta liburu azoka. Zer iruditzen zaizu egi-tasmo hau? Urtean zehar euskaraz irakurriedota euskal musika entzuten al duzu?

Bilgune oso polita iruditzen zait, eta bertan sortzen den giroa ereaberatsa da. Bertan jende interesgarri asko biltzen dela iruditzenzait. Niri dagokidanez, urtero joan ohi naiz, azkenaldian, Esko-lako irakasle lagun batekin egiten dut egun osoko txangoa, goi-zean goiz abiatuta. Gehienbat eskolarako material berria ikusi,eta interesgarria bada erosteko baliatzen dut azoka. Horretazaparte, pertsonalki, musika nobedadeetan jartzen dut arretagehien; izan ere, musikaren munduan barneratuta nabil, eta den-bora asko eskaintzen diot musikaren inguruko guztiari. Horrenondorioz, irakurketa eta liburuak pixka bat alboratuta dauzkatmomentuz.

Ixio Unanue

Egia esan azken urteetan ez dut Durangoko Azoka bisitatu. Halaere, pare bat aldiz egona naiz bertan, eta gehien azpimarratukonukeena bertan sortzen den giro aparta da: bai azokan eta baiherrian ere azoka itxi ondoren. Izan ere, kontzertuak egoten dira,eta kale nahiz tabernetan oso giro majoa izaten da gauean. Joanizan naizenetan, nire arrebarekin izan da, eta aldiro diskoren batedo beste erosi izan dut. Bestalde, euskaraz gutxi irakurtzen dut,gaztelaniaz hobeto moldatzen naizelako. Euskal musika aldizasko entzuten dut, asko gustatzen baitzait hemen egiten denmusika. Oso talde interesgarriak ditugu Euskal Herrian.

Urtzi Esnal

Azoka garrantzitsua bezain polita iruditzen zait. Oso komeniga-rria da halako ekitaldiak antolatzea Euskal Herri mailan, euskalkulturako eragileak bertan elkarrekin bildu eta euskal kultura etasorkuntza bultzatzeko. Lehen urtero joaten ginen lagun kuadrila,baina azkenaldian bi urtean behin hurbiltzen naiz azokara. Horibai, lehen, zer erosi aurretik pentsatu eta erabakita joaten nintzeneta orain berriz, ezer pentsatu gabe joaten naiz, buelta bat emaneta zerbait interesgarria ikusten badut, erosi egiten dut; egia esan,beti erosten dut zerbait azkenerako. Bukatzeko,urtean zehar ira-kurtzeko ohitura badut, baina nagusiki gaztelaniaz, erraztasungehiago baitut. Orain ingelesez ere irakurtzen hasi naiz, lanekokontuak medio. Euskal musika betidanik entzun izan dut etaorain ere sarri entzuten ditut talde euskaldunak.

Igor Arregi

Xabi Intxausti

Artzapetik begira

Kongresu batera joan nintzen, osodotore ni, gorbata eta guzti, dena nirekonferentzia emateko prest. Freudiburuz hitz egin nahi nuen; hobetoesanda. Freud kritikatu nahi nuen, denapsikologikoki ulertzen duelako (panlo-gismoa esaten dute adituek) eta ezdituelako ulertzen gizartearen benetakogakoak. Zerbait nabaritu nuen, podiu-mera igo nintzenean: denak niri begiraari ziren, oso modu arraroan. Bi poliziahurbildu zitzaizkidan, eta preso hartuninduten. “Zer gertatzen da?”, galdetunien, ”Zer egin dut?” “Balentziagarengaltzontziloak daukazulakoan gaude”.Nire buruari begiratu nion eta prakarikgabe nengoen, galtzontzilotan. Pintaederra nirea! “Balentziaga Batzorderaeraman behar zaitugu, eta bere aurreanerantzun behar duzu, ea benetan Balen-tziagarenak diren galtzontziloak etanondik atera dituzun”.

Orduan konturatu nintzen Freud egunbatzuk lehenago nire etxera etorri zela nibisitatzera, eta ni konturatu gabe Balen-tziagaren galtzontziloak armairuansartu zizkidala. Konferentziako egu-nean, nik galtzontziloak hain politakzirela ikusita, berehala jantzi nituen.Hain liluratuta nengoen Balentziagaren(nik jakin gabe!) galtzontziloekin,ahaztu egin zitzaidan prakak haien gai-nean janztea. Hori Batzordeari kontatutaziur nengoen ulertuko zutela.Eta justu une hartan agertu zen taldebat, niri galtzontziloak kentzeko prest,garrasika: “Balentziagaren galtzontzi-loak Balentziaga museora!”

Zer gaizki esnatu nintzen goiz hartan!Freud, mendekati!

Goizean Freudi galtzontziloak nondikatera zituen galdetzeko deitu nion.Honako hau esan zidan:

[Oharra: sentitzen dugu, baina eran-tzuna oso konprometitua da, eta ezindugu hemen jarri. Ulertuko duzuela-koan, eskerrik asko].

Abenduan urteko kuota pasako zaie har-pideei: 18€ko kuota ordainduko duteherrian bizi diren harpideek eta 20€herritik kanpo bizi direnek. Transferen-tzia egin nahi dutenek honako kontue-tan sar dezakete dirua: Kutxa(0011067949) edo Euskadiko Kutxa(1920005322).

Azaroaren 9an ospatu zen 44. Behobia-Donostia maratoi erdian hamazortzi herritarrek hartu zuten parte. Herriko korrikala-rien artean gure lankidea den Zigor Saizar izan zen lehena helmuga zeharkatzen, 1:18:49 denborarekin; emakumezkoen artean,berriz, Kontxi Monasteriok lortu zuen denborarik onena: 1:43:09. Zorionak guztioi!

6-artzape @topagunea.com

] getarian zer berri?

Arrantza urtea bukatzear da Artzapeko kuotaordainketa

Gabonetakoloteria salgaiKeta Futbol Taldeak Gabonetako loteriajarri du salgai herriko hainbat tabernaeta dendatan: Merke janaridendan, Poli-tena eta Taxco tabernatan, Mari Nievesarrandegian, Juanjo autozerbitzuan, Iza-rri okindegian, Txoko erretegian etaEugenio Uranga aseguru artekariare-nean. Lortutako dirua denboraldiko kos-tuei aurre egiteko erabiliko dute.

Korrikalari batzuk Donostia aldera abiatu aurretik.

Herritarrak Behobia-Donostian

Aurtengo arrantza urtea bukatzear da, eta balorazioa egiteko garaia da. 2008 urteaez da batere ona izan, halaxe azaldu digu Kofradiako presidentea den EmeterioUrrestik: "Kilotan %25 gutxiago arrantzatu dugu, eta gainera batezbesteko prezioaez da ona izan. Hegamotzari dagokionez, kuota txikia genuen; gainera Frantzia-ren boikota zela-eta Espainian saldu behar izan genuen prezio baxuan; hegaluzea,berriz, pixka bat harrapatu zen, eta gehiena freskoan saldu genuen, kalitateaeskainiz, lehiatzeko hori eskaini behar dugu eta. Gero, beste kanpaina txikiekinere jardun gara: txitxarroa, sardina, eta azkena, garai honetan sartu eta asko balo-ratzen den urraburua".

Datorren urterako Bruselasek antxoaren beda proposatu du, eta horrek arrantzasektorea kinka larrian jartzen du: "Beda hori irekitzeko borrokatuko dugu: ahalden kuota txikiena izan dadila, baina zerbait, izan ere, azken lau urteetan merka-tua galtzen ari gara, kontserbagileek beste merkatuetara jotzen dute eta.”

Sailkapena:

Zigor Saizar 1:18:49Bernar Urresti 1:19:10Javi Alonso 1:21:39Fernando Campos 1:22:46Ander Iribar 1:24:38Unai Gastañares 1:26:39Mikel Illarramendi 1:29:42Iban Aranguren 1:37:51Miguel Angel Hernandez 1:37:56Joxe Agustin Tena 1:39:45Kontxi Monasterio 1:43:09Ioritz Fuentes 1:44:59J. Berasaluze 1:46.19Uraitz Etxeberria 1:46:25M. Luisa Palacios 1:48:26J. Atorrasagasti 1:52:43Mª Isabel Aizpuru 1:52:43Irune Azpiazu 1:58:05J.I. Atorrasagasti 2:00:26

Itsasontziak moila barrenean.

Argazkia: Manzisidor

Zaborraren aurpegi polita


Iraunkortasunerako gogoak eta inguru-giroa errespetatzeak eraman gaitu motaguztietako energia aprobetxamendu sis-temak sortzera. Gaur egun hiri hondaki-nak dira erabiltzen hasi direnak argiindarra sortzeko. Biogasa erabiltzeakkostu txikia du, eta gainera negutegiefektua sortzen duten gasen isurketamurrizten du.Biogasa zabortegietan utzitako HHS(hiri-hondakin solido) deitzen zaionetiksortzen da. Edukinontzietan utzi ondo-ren, eta hermetikoki itxi ondoren, hartzi-dura prozesua hasten da, gas ezberdi-nak nahastuz eta gasa sortuz. Hautransformazio gune batera bideratzenda energia bihurtuz.

Energi aprobetxamendu sistema honekdituen abantaila nagusiak dira biomasaoinarrizko materia moduan erabil daite-keen baliabide berriztagarria dela, etaingurugiroan eta osasunean eragin han-diak dituen erregai fosilak ordezkatzendituela. Gainera biogasaren bidez argi indarrasortzea ingurugiroarekin errespetagarriaden garapena lortzeko zehaztutako iriz-pideekin bat dator, jakinda bere eraginaoso txikia dela. EAEn ez dago boigasa sortzeko planta-rik. Katalunian dagoen plantan metanoasortzen dute; metanoa materia organi-koko digestio anaerobikotik (oxigenorikgabea) lortzen da, hondakin organikoe-tatik lortzen da; mindetatik, lokatz araz-tegietatik edo hiriko hondakin solidoe-tatik.

Informazio gehiago:Tel.: 943 896024

[email protected]

] bi hitzetan

Gazte Alaiak Txistulari Taldeko kideak kontzertua ondoren izan zuten bazkarian.

Musika Eskolako haurrak kalez kale. Abesbatzak eskaini zuen kontzertua.

Hotzari aurre egiteko txokolatea banatu zen plazan. Txistularien kontzertua.

Musikaz blai!Santa Zezilia Eguna dela eta, hainbat ekitaldi izan dira hilabete osoan: Gazte AlaiakTxistulari Taldearen kontzertua Salbatore Deunaren elizan, Musika Eskolako hau-rrek eskainitako kalejira, Abesbatzaren kontzertua elizan, Musika Bandaren kon-tzertua… Azaro honetan euriaz gain musikaz blai!




Amaia Iribar] elkarrizketa

Getariako Musika Banda

Getariako Musika Banda 1911n sortu zen lehen zuzendaria izan zen Ignazio Etxesorturen eskutik. Hasieranbanda 16 musikarik osatzen zuten, baina berehala gehitu ziren. 1925ean Manuel Gorostiaga “Piarres”-ek hartu zuen Bandaren zuzendaritza. Aguazil postua hartu zueneanEmeterio Isastiri utzi zion gidaritza, eta 1933tik 1936ra Justo Urangak jarraitu zuen. Bandak gerra garaianjotzeari utzi zion, eta amaitu zenean, Emeterio Isastik hartu zuen berriz zuzendaritza 1949 arte. Ordutik 1977urtera arte Anjel Aizpuruk zuzendu zuen, eta hurrengo hiru urteetan, 1980 urtera arte, musikariek beraiekzuzendu zuten. 1980tik 1987ra Jesus Uria izan zen zuzendari, eta 1987tik 2001 bitartean Xabier Egaña. Ordu-tik Aitor Uria zarauztarra da Getariako Musika Bandaren zuzendaria.

Aitor Uria Musika Eskolaren sorreran etorri zen Getariara: Musika Mintzairako eta Musika Tailerretako irakasleizateaz gain, Musika Eskolako zuzendaria zen, eta Banda zuzentzen hasi zen gaur egun arte.


] elkarrizketa] Getariako Musika Banda

Zenbat kide zarete bandan?Normalean hogeitik hogeitahamar bitartean ibili ohi gara.Asko herritik kanpora bizidira, baina oraindik etortzendira, lagun aldetik justuan bai-kabiltza, eta eskertzekoa da.Bestalde, kanpoko hainbatlagun ere elkartzen zaizkigu:Oriokoak, Zumaiakoak, Tolo-sakoak, Elgoibarkoak, Azpeiti-koak… Azken hiru herritakokide horiek taldea sendotzeraetorri ohi dira momentu zeha-tzetan, banda itxura izateko.

Justuan zaudete, beraz?Bai, eta tamalez, zenbat etalagun gutxiago, orduan etalotuago daude. Banda batdesegitea errazena da, bainaeskerrak zenbait lagunek eutsieta eutsi egiten duten temati;horiei esker banda aurreradoa. Getaria herri txikia da,baina banda dauka, eta horre-taz arro egon behar dugu;badira Musika Eskola izanbaina bandarik ez dutenherriak: Orio, Lasarte…Gurean belaunaldi batek eus-ten dio, baina oraindik atzetiketorriko den belaunaldia faltazaigu.

Entseguak egiterakoan, nola moldatzen zarete kanpokoekin?Adibidez, Tolosatik 6/7 lagunetorri izan ohi dira, baitagutxiago ere; horiei, oro harpartiturak bidaltzen dizkiegu,eta kontzertua hurbiltzen doanneurrian, azken bi entsegue-tara etortzen dira. Guztiakeskarmentu handiko lagunakdira, eta etortzean, hemengosoinuari egokitzea besterik ezzaie falta izaten; izan ere,

banda bakoitzak bere soinuaizaten du.

Bandaren arabera, beraz,sonoritate ezberdinakdaude?Bai, noski. Batetik, banda txi-kia ala handia izateak zeriku-sia du sonoritateari dagokio-nez: handia, Tolosakoa kasu,instrumentu aldetik osatuagoada eta sonoritate aldetik ezber-dina; horri banda zuzendaria-ren maniak ere erantsi beharzaizkio.

Zenbat eta lagun gehiago,norberak altuago jotzen aldu?Ez, baina ohitua dago bereinguruan bolumena izatera;adibidez, klarineteak izuga-rrizko bolumena izan ohi duatzetik, eta eurek ere eutsi eginbehar diote bolumen horri.Bestalde, kalean jotzen ohituaizanez gero, tolosarrak bezala,oraindik eta ozenago jotzenda. Beraz, hona etortzen dire-nean, kamarako banda txikibatekin egiten dute topo, etagainera elizan jo ohi duena.

Zer abantaila du elizanjotzeak?Guretzat izugarrizkoa. Batetik,leku itxia da, jendea entzuteraetortzen da eta isiltasuna danagusi; bestetik, oihartzunederra dauka, soinua gorpuz-ten laguntzen duena. Guk horiguztia oso ondo aprobetxatzendugu, izan ere, kontzertu guz-tiak, Salbatore Deunaren Egu-nekoa izan ezik, elizan egitenditugu, eta tamaina ondo har-tuta daukagu.

Kanpoan jotzeak ozenago

“Getaria herri txikia da, bainabanda dauka, eta horretazarro egon behar dugu”

Hasierako banda herrian kalez kale.



txikietan areagotu egiten da,lagun gutxiago baitago.

Tarte horretan Musika Eskolasortu da; bandarentzatlagungarri?Musika Eskolarekin nola fun-tzionamenduarekin egokitubehar; izan ere, Musika Eskolabandaren beharragatik sortuzen: garai batean ez bezala,musika tresna bakoitzeko ira-kasle espezializatu bat egoteakomeni zela adostu zuen ban-dak.

Musika Eskolatik bandarakosaltoa erraza al da?Getaria bezalako herri txikibatean, guregana iristeko den-borak luze jotzen du, eta lekuguztietan Musika Eskolakmotz geratzen diren bandekdituzten beharretarako, eurekbere martxa baitute musikairakasteko. Hori dela eta,Valentzian adibidez, MusikaEskola izan beharrean Ban-dako Eskolak daude, non ban-dako instrumentuak irakasten

jotzea suposatzen du?Bai, baina nahiz eta ozenago jo,soinuak ihes egiten du, etaemaitza eskasagoa da; horrezgain, kaleko ekitaldietan kon-tzentrazioa lortzea zailagoa da,eta ondorioz, pieza guztiakezin dira kalean jo.

Banda gaztea da, ezta?Helduak diren hiru bat kideditugu, belaunaldi batenhutsunea dago, eta azken mul-tzoa 20-30 tartean mugitzengara. Banda gaztea da, bainaadin txarrenean dago:ezkondu direnak, beste herrie-tara bizitzera joanak, haurdundaudenak...

Lagun berriak sartzea herriguztietako arazoa da, ezta?Bai. Bandek azken 20/30 urte-etan izugarrizko aldaketa izandute, gizarte beraren aldaketekeraginda; jende gaztea erakar-tzea zaila da, baina hau ez dabanden arazoa soilik, tamalezedozein ekintzetan aurki daite-keen arazoa da. Gainera, herri

diren. Hala ere, gu elkarlaneanari gara pauso hori era eta den-bora egokian izateko; hori delaeta, aurten esperientzia berribat jarri dugu martxan: ban-dan jo nahi duten lagunakbilatu ditugu, eta horiei gureinstrumentuak utzi dizkiegudoan; trukean, bandarekikokonpromiso bat eskatzendugu, lotura txiki bat. Gainera,herriak nahi du banda eduki,baina horretarako herritarrakinplikatu behar dira, eta gehie-nak ez dira kontziente jendeabehar dela.

Esperientzia horren emaitzaona al da?Ni gustura nago; hamar bathaur ditut, LH4 eta LH5ekoak,eta ostiraletan biltzen gara:pixkanaka bandaren gauzetaraohitzen doaz, partituren egitu-rekin, zatiekin, instrumentue-kin…

Zenbat instrumentu ditu ban-dak?Flauta, flautina, klarinetea,

“Herriak nahi dubanda eduki, bainahorretarako jendeabehar da”



saxo altua, saxo tenorra, flis-kornoa, tronpak, tronboiak,bonbardinoak, tubak eta per-kusioa.

Guztiek batera entseatzen aldute?Batetik partzialak egitenditugu: bandaren zatiak izanohi dira, talde txikitan entsea-tzen da praktikoagoa baita; etabestea, bandarekin egitendudana. Kontzertua dugu-nean, azken bi entseguetarakanpoko kideak etortzen dira,eta orduan lortzen dugu guz-tiak bateratzea; noizbait ger-tatu da kideren bat ez etortzea,eta orduan, emaitzan nabari-tzen da.

Entzuleak nabari du?Musika ez dakitenentzat egi-ten da, beraiek baitira musika-rekin gozatzen dutenak, etahori lortuz gero, nahikoa.Entzuleek ez dute jakin beha-rrik musika hori lortzeko zerpauso eman diren, horretarakomusikan jakitunak daude:entzuleek gozatu egin behardute.

Partzialak osatzeko zer irizpide hartzen dira?Normalean Bandako zatienarabera egin beharko litzateke,baina gure kasuan, batetik urteasko eta eskarmentu handiaduen taldea daukagu, eta bes-tetik, jende hasi berria; ondo-rioz, partzialak Bandan dara-matzaten denboraren araberaegiten ditut, perkusioko taldeaizan ezik.

Entseguek ba al dute zailta-sunik?Niretzat zailena une oro ban-daren gogo-aldartea zein denjakitea da: hau da, non dagoenmuga, noiz exijitu gehiago etanoiz ez.

Etorkizunari begira, zer hel-buru ditu Bandak?Bandari dagokionez, lagunkopurua ugaritzea izangodugu helburu nagusiena; bes-

talde, musikalki ditugun hel-buruak gozatzea eta musikaribezala ikastea lirateke. Horrezgain, Bandan dauden mailakuztartu behar dira: eskar-mentu handia duen taldea etasartu nahian dagoena.

Banda zuzentzeko orduan,zer da zailena?Berez, keinu sinpleena dena:guztiak batera sartu behardugu, eta guztiak batera joaneta bukatu behar dugu; bainahegazkinei gertatzen zaienbezala, musikan ere zailenahastea eta bukatzea da. Kei-nuak garbia izan behar du:musika egin baino lehenago,arnasa hartu eta gero guztiakbatera sartu; ez bada hala ger-tatzen, zuzendariaren errua-gatik izan ohi da. Tarte horre-tan jotzen dutena garbi izanbehar dute, baina horrekarrisku bat dauka: kontzer-tura oso ikasita badoaz,lasaiegi egoten dira, eta niriurduritasun pixka bat izateagustatzen zait, tentsio positibobatekin egotea. Nik entsegue-tan gero eta gauza gutxiagoesaten ditut, berehala ulertzenbaitute esandakoa: nik eurenpultsua hartuta daukat, eureknirea bezala.

Aurten Salbatore Jaietanereserkia estreinatu da: Bandarentzat pieza errazaizan al da?Bai, erraza izan zen, oso ondoidatzita zegoen eta. Nire ustezereserkiak herrikoia izanbehar du, herriari gustatubehar zaio; zerbait herrikoianahi denean, herriaren logikaeduki behar du.

“Musikalki ditugun helburuakgozatzea eta musikari bezala ikastea lirateke”

Banda Musika Eskolan entsegatzen, Aitor Uria zuzendari dela.


Askizuko bizilagunek zein ingurukoek bost egunez festaz goza-tzeko aukera izan zuten. Aurtengoan euria izan zen protagonistanagusia, eta horrek egitarauan zenbait aldaketa egitera behartuzituen antolatzaileak, Askizun ez baitago aterperik. Azaroaren11, San Martin Eguna, izan zen egun garrantzitsuena: mezaNagusia, hamaiketakoa… Baina beste egunetan ere izan zutenzer ospatua: bailarako ezkondu eta bikoteen afaria (30 bat lagunbildu ziren), gazteen afaria (56 lagun bildu ziren), Mus Txapel-keta, herri kirolak, Gorriti eta bere animaliak… Herri kirol lehia-ketan, Getariako arraunlariak eta Aizarnazabalgo gazteakneurtu ziren zortzi probatan, eta azkenean, getariarrak nagusituziren 15 segundo inguruko aldearekin.

Amaia Iribar eta Maider Ostolaza

Datorren Sanmartinakarte!


Amaia Iribar] elkarrizketa

Zeinen ekimena izan zenGetarian Bertso Eskola sortzea?Hasiera batean, duela zazpiurte inguru, Udalak eta LAN-KUk bi hilabeteko ikastaroaantolatu zuten. Izan zuenarrakasta ikusita, Aste San-tura arte luzatu zen hasierabatean Gabonak arte zen ikas-taroa.

Sorreratik zer bilakaera izan du?Hasieratik hona parte har-tzaile kopurua ez da gehiegialdatu, baina talde giroa etamotibazioan gora egin dugulairuditzen zait. Duela hiru urtejendearen konstantzia ez zenhainbestekoa, eta batzuetanlau edo bostekin egiten geni-tuen eskolak; baina iaz etaaurten ikaragarria da, bene-

tan. Urteetan jende asko pasada, baina hasiera hartako laukjarraitzen dute oraindik ere.

Hasieratik bertan irakaslezaitugu; Getarian bakarrik jardun al duzu?Euskal Filologia bukatuorduko hasi nintzen HitzetikHortzera saioan, eta han zor-tzi urte lanean aritu ondoren,lanbidez aldatzea erabaki dut.Bertsozale Elkarteko irakaslehasi naiz aurten eskolazeskola. Getarian ni izan naizhasieratik irakasle edo akuilulanetan aritu dena.

Nola funtzionatzen du Getariako Bertso Eskolak?Ostegunetan elkartzen garailuntzeko zortziak aldera; aur-ten ostegunero afari-meriendaegiten dugu, eta astero batek

Bertso Eskolan jarduten duten hainbat kide.

Amaia Agirre

Argazkia: Conny Beyreuther.

hartzen du horren ardura.Hizketan eta jaten ordu erdiaritu ondoren, bertsotan has-ten gara. Batzuetan egurrezkomikrofonoarekin, bestetaneserita eta bertso jarriak kan-tatuz; geroago elkarri pun-tuak jarriz, gaia emanda,librean, esperimentazio saioak

Getariako Bertso Eskola duela zazpi bat urte sortu zen.Orduztik zortziko txikian, zortziko handian, hamarrekotxikian, hamarreko handian... hainbat bertso, errimaeta doinu landu dituzte. Hasieratik irakasle izan denBillabonako Amaia Agirre bertsolariarekin izan duguhitzordua.

“Ikasleek lagunartean aritu nahidute, ez dute plazakobertsolari izan nahi”

Getariako Bertso EskolaGetariako Bertso Eskola

dira, baina jende aurreko sal-toak sekulako bertigoa ema-ten du. Ea aurten zirikatzenditugun!

Bertso Txapelketa garrantzi-tsuenetara jende ugari hurbiltzen da; herriko jaialdietara, aldiz, ez horrenbeste. Zergatik?Herrietan antolatzen direnbertso jaialdietan eta txapelke-tako saioetan sekulako aldeaantzematen da entzule kopu-ruari dagokionez. Txapelke-tara soilik joaten den entzule-rik ere bada. Lehia etamorboak euskalduna erakarriegiten du, eta ez bertsotanbakarrik. Jendeak onenakentzun nahi ditu, eta txapelajokoan bada, askoz hobeto.

Bertsolari ezagunak badira,ekitaldiek arrakasta gehiagoizaten dute; zer deritzozu?Hori ez da bertsolaritzan soi-lik gertatzen. Normala irudi-tzen zait; bertsolari onekinantolatzen den jaialdia garan-tia bat da aldez aurretik. Gertadaiteke saio pattala ateratzea,baina antolatzaileak nahidituenak ekartzeko aukera etaeskubidea izaten du ia gehie-netan, eta ni hor ez naiz sar-tzen.

Zer bertsolari perfil duzu gustuko?

probatuz… Denetik egitendugu, baina bat-batekoan.

Zein animatzen dira gehiago:emakumezkoak ala gizonezkoak?Iaz arte neska bakarra eza-gutu du Getariako BertsoEskolak, eta hark ere utzi eginzuen. Gerora beste bat azalduzen, baina hark ere utzi eginbehar izan zuen; aurten bineska berri ditugu, eta egia daarnas berria ematen diotelataldeari. Oso giro ona dagogure artean.

Zein da taldearen batez besteko adina?Aurreko urteetan hamazortziurtekoren bat ibili izan da,baina aurten adibidez 25 urte-tik 45 urte bitarteko gazte-txoak ditugu.

Non izaten dira klaseak?Ostegunetan elkartzen garaliburutegi gaineko MusikaEskolan, eta lekuarekin osogustura gaude; ez dakit zeresango duten biharamuneangela horretan sartzen direnek!

Bertsolariak trebatzen direnean, animatzen al dirakalean kantatzera?Ikasle hauek ez dute plazakobertsolari izan nahi; eurenartean larunbat gauetan elka-rri hitza ezin eman ibiltzen

lantzeak. Irudimena, jendeaurrekotasuna, bat-batekota-suna, formulazioa, kulturarenparte bat… hori eta gehiagojartzen zaie ikasleei eskura.

Ba al dago bertsozaletasu-nik herrian? Zer egin daitekeareagotzeko?Nik elizan antolatzen denjaialdia eta beste behin txakolindegi batean egindakobertso afariaren berri soilikdakit. Bati baino gehiagorientzun izan diot Getarian ezdagoela bertsozaletasun ika-ragarririk. Bertso Eskolakoakinoiz jende aurrera ateratzealortzen badut, ikusiko duzueorduan zer nola hurbildukoden jendea!

Egaña, Iturriaga, Amets etaMaialenen arteko koktelaegingo nuke; ezin da, eta egiaesan, hala hobeto. Bakoitzazerbaitegatik da den bezala-koa, ezta?

Bertsozale Elkartea aspal-dian “Bertsolaritzaren curri-culuma” prestatzen ari dahezkuntza arautuan txerta-tzeko (Lehen Hezkuntzan); zertan da une honetan?Sekulako arrakasta izan dubertsolaritza hezkuntza arau-tuan lantzen hasteak, osobalorazio onak jaso dira.Curriculuma ez dago laulerrotan laburbiltzerik, bainaikasleei mejora baino ez dieekartzen eskolan bertsolaritza


] elkarrizketa ] Getariako Bertso Eskola

Bertso Eskolako ikasleak, egurrezko mikrofonoa lagun dutela, beste ikasleen aurrean bat-batean abesten.

Lanean buru-belarri.

] harritarten txutxupeka / herri eskola

16- artzape @topagunea.com16-artzape @topagunea.com

gasa kanporatzeko tximiniak egin; hon-dakinak lurperatu eta isolatu eskoria,eskonbroa eta lurra erabiliz... Geroxe-ago, materia organikoarekin konpostanola egiten den erakutsi ziguten.

Azkenik, jolas bat egin genuen zaborgutxiago sortzen ikasteko.

Irtenaldi honetan gauza asko ikasiditugu eta benetan probetxagarria izanda.

5. maila

Lehengo ostiralean, azaroak zazpi,Zarauzko Arteta zabortegia bisitatugenuen.

Aurrena, pertsona bakoitzak zenbathondakin sortzen duen jakinarazi zigu-ten: 1,4 kg pertsonako. Ondoren, zabo-rrek desagertzeko zenbat denbora beharduten ikasi genuen: beirak, adibidez,4.000 urte.

Hori egin eta gero, zabortegiak nola fun-tzionatzen duen ikusi eta ikasi genuen:animalientzat hesia ipini; urak lurazpiko hodi-sarearen bidez bideratu;

Zaborrekin, zer?

1. MODULUA

Osasun sexuala eta ugalkorra. Mundumailako testuingurua eta herrialdepobreetan dituzten oztopo nagusiak (1,5kreditu)

- Zer dira sexu eta ugalketa eskubideak?- Osasun sexuala eta garapena: Nola era-giten du osasun sexualak herrialdeengarapenean?- Herrialde pobretuetan sexu eta ugal-keta eskubideen garapenerako oztoponagusiak: emakumezkoen genitalenerauzketa, praktika kultural eta sozialak(kontrazepzioa, prostituzioa etab.)- Orientazio eta izaera sexuala: Ipa-rralde- Hegoalde errealitate desberdi-nak.- Genero indarkeria, mundu mailakoarazoa. Emakume etorkinak eta generoindarkeria.- Sexu eta ugalketa osasunaren oztopoeta aukerak Perun.- Gehiegizko boterea eta genero desber-dintasunak Indian.Azaroaren 18-19-20-24-25 eta 2616:00etatik 18:30 era (1,1 gelan)

2. MODULUA

GIB/hiesa: Krisi globala-Ekintza glo-bala. Emakumea eta GIB-a (1,5 kreditu)

- VIHaren epidemiaren testuinguru oro-korra eta garapenean dauden herrialde-etan duen eragina. Epidemiaren sarreraorokorra eta lurraldekako bilakaera.Egungo mundu egoera.- Hiesaren aurpegia, pobreziaren aurpe-gia: osasun zerbitzu eskasak/ hutsalak,analfabetismoa, praktika kulturalak,gerra gatazkak, errefuxiatuak, etab.- Emakumea eta VIHa. Epidemiarenfeminizazioa.- VIHaren aurkako borrokaren estrategiaosoa: prebentzioa, artatzea eta tratamen-tua. Sistema Publikoen indartzea.- Sendagaiak eskura izateko eskubidea:botikak eta multinazionalak, pantenteenaurkako borroka. Gobernuen, GGKEeneta gizarte zibilaren papera. Eragin poli-tikoaren garrantzia.- Haurtzaroa ikustezin hiesaren aurrean.- Hiesa, lehen heriotz eragilea Afrikan.Epidemiaren eragina eta testuingurua.Ama- seme trasmisioaren problematika

berezia. Erronka globala.Azaroaren 27an eta 28an, eta aben-duaren 2, 4, 9, 10 eta 11n 16:00etatik18:30era (1.1 gelan)

] elan-euskadi

OSASUN SEXUALA ETAUGALKORRAREN GAINEKO VIII. IKASTAROA

IZENA EMATEKO:

Donostiako Erizaintza EskolakoidazkaritzanModulu bakoitza 20 € ordaindueta gero:

KUTXA 2101 0001 13 0001435882

EUSKADIKO KUTXA 3035 0060 41 0600043748

(Adierazi: “OSU VIII.aren Kur-tsoaren Matrikula” eta ikaslea-ren izena)

Oharra: Ekuador edo Hondurasenpraktikak egiteko, beharrezkoa damoduluak egitea

Eguraldi txarra dago arratsaldean, euria tarteka eta haizehotza. Udazkenaren presentzia nabaritzen hasia da. Mareagoian dago, eta olatuak lehian dabiltza haitz zein hormahandiekin nork indar handiago, nork iraun gehiago.

Oinez noa Zarautzerako bideko paseoan, haize freskopixka bat hartzeko asmoarekin. Malkorbe hondartzarenparetik igarotzerakoan geratu egin naiz, paisaia ikusga-rriaren eraginez: hondartza dena, ezkerretik eskuinera,kaioz josita dago; hondartzak grisa dirudi, kaio mareaerraldoiaren eraginez. Paisaiari begira zur eta lur jarraitzendut...

Kaio denak pelotoian daude, elkar itsatsita, hondartzankabitu ezinik. Udan, egun eguzkitsuetan turistak ibili ohidiren bezala. Uda amaierarekin joaten diren turisten lekuakaioek hartu dute; gizakien turismoari, kaioenak eman diojarraipena.

Hondartza atzean utzita aurrera egin dut. Iturri Txikiigarotzean, itsasertzeko haitz handiek ere kaio gehiagorenbisita dutela ohartu naiz. Hamarnaka atzeman daitezke,haitz grisen tartean kamuflaturik. Lehendik ere kaio askobertan izan direla begibistakoa da, gehienak kaioen zirinarrastoak pintatuak baitituzte. Berriro turistez gogoratunaiz, hauek ere nekez joaten baitira arrastorik utzi gabe.Modan dago antza ni hemen egon nintzen esaldia markatutauztea; edozein lekutan, edozein modutan.

Irudiok, aspalditik buruan nituen bi hausnarketa berres-kuratzera eraman naute: ekologia eta turismoa. Elkarri hel-duta doazen bi gai, sarri bigarrenak lehenengoaren gainduen eragin negatiboa medio.

Ekologia: halako paisaiak, natura bere osotasunean askekontenplatzea plazerra da, egunerokoaren zurrunbiloaninor gutxik hartu arren honetarako astirik. Baina honetazgozatzen jarraitu nahi izanez gero, erantzukizunak har-tzen hasi behar dugu, gaur bertatik. Gure bizimodu, ohi-tura eta kontsumo zoroak eragiten dituen kalteez kon-tziente izan behar dugu, bakoitzarengatik hasita neurriakhartu.

Materialismoan eta naturaren gain gure buruari ematendiogun hegemonian murgilduta, denaz jabetu nahi izandugu. Denak omen du jabe bat, baita bertan bizitzeko

aukera ematen digun lurrak ere. Honen harira, beti dator-kit burura Suwanish tribu indiarreko Seattle jefeak1855ean AEBtako lehendakariari bidali zion eskutitza,azken honek tribua bizi zen lurrak erosteko egin zion pro-posamenari erantzunez: “Lurra ez da gizakiarena, bai aldizgizakia lurrarena. Suntsitzen eta kutsatzen duzuen denak, lehe-nago ala beranduago, zuengan eragingo du”. Ordutik urteasko igaro dira, baina inork gutxik hartu ditu aintzatbasati kontsideratuak ziren haien irakasgaiak. Zoritxarrez,berdin jarraituko dugula iruditzen zait... bizitza ororeniturria agortu arte.

Turismoa: etxean garbi, kanpoan zikin. Zergatik ez garagainontzeko lekuak etxea bezala zaintzeko gai? Hainbes-teko lana al da kanpora joatean, edo kanpotik etortzean,garbiak izan eta arduraz jokatzea? Beste lekuak bisitatzeaknahi duguna egiteko baimena ematen al digu?

Bestalde, gero eta gehiago ari gara bultzatzen turismoa:Supermuseoak, turistentzat diseinaturiko bisita gidatu etaerakusketak, luxuzko etxeak... kanpokoen nahi eta kapri-txoak herritarren beharren gainetik jarriaz. Hainbestekoarreta merezi al du ordea turismoak? Nik jarduera osaga-rri gisa ikusten dut, herriko jarduera nagusi bainogehiago.

Badira urte batzuk nire gurasoek Kanariar Uharteetaraeztei bidaia egin zutela. Bertako kontakizunetatik gehienharritu ohi ninduena turista eta herritarren arteko desber-dintasun handia zen. Jatetxe batzutan turistek propinalurrera botatzen omen zieten zerbitzariei, hauek lurretikjaso zezaten... Guk ere turistek prepotentziaz, harrotasu-nez lurrera botatako propinak jasotzen amaitu nahi otedugun pentsatzen dut askotan, turismoa beste edozerengainetik bultzatu nahi dela dirudien garai honetan...

Paseotik bueltan, hondartza hutsik dagoela konturatunaiz, kaio bakar bat ere ez da gelditzen. Denek alde egindute. Turistek eguzkiak gutxi jotzen duen urteko gainon-tzeko bederatzi hilabetetan egin ohi duten moduan...

Mendebaldeko txoriak, arrebak halaxe deitu ohi izan diebetidanik kaioei. Mendebaldeko txoriak, udazkeneanturismo egiten; aldi berean, txori asko mendebaldekoagintari eta goi karguen buruan, garapena, ongizatea etaturismoaren inguruan. Natura eta ekologia bestalde,errege-erregina hipokresia eta ahanzturaren erreinuan.Aldaketa ezinbestekoa da.


]] Aitor Irigoien [[

Mendebaldeko txoriak

ahai baten bueltan, baz-kari legea egiten bi gizonezkoeta zortzi emakume,. Mutilakisilik, koilarakada bakoitza,kontzentrazio handiz, baba-rrunaz bete eta ahoratuz.Arraunlarien paladak bezala,tap dau, tap dau, erritmoaondo daramate, sabelekozorriak babarrun aleekin bon-bardatuko balituzte bezala.

Nesken ahoak, ordea, lanbikoitza dute: ahora darama-tena taxuz mutxikatu etaberaien arteko kalakan partehartu behar:

- Esaten diten tamainak ezduela axola, baina bai, bai... –dio batek, tonu sinesgaitzez,behatz erakuslearekin ezezkokeinua eginez.

- Konturatu al haiz hori esatenduten guztiak gizonezkoakdirela? Zeozegatik izango den.– beste batek, begia kinatuz.

Bitartean, mutilak isilik; elka-rri begiratu konplizea egin etaberriz ere platerari so. Bada-kite ekaitza datorkiela etahorrelakoetan hobe da buruajaitsi eta zaparradari eustea.

- Beltzena ez den fama baka-rrik izango, ni ziur naun egia-tik ere zerbait baduela esa-mesa horrek. – eta horiesanda, irri pikaroa nabar-mentzen zaio aurpegian.Beste zazpiak ere barre egitendute, mahai gainean striperbeltzarana imajinatuko balutebezala.

- Izango ez din ba! Gogoan al

duzue la cuesta del culo Donos-tian? Bai, neskak, gaur egunMirakontxa deitutako aldapahori. Ba berritu aurretik horbahitunan ospe lizuneko pubeta tabernak. Ni ez nindunanhandik ibiltzen, – hau esateanmasailak gorritu zaizkio –baina lagun batek esandabazekinat han bazela beltzbat, intxaurra zilborrean jarrieta hankartearekin puskatzenzuena! – Eta ia denak batera,magaletik zilborrerainoko dis-tantzia neurtzen hasten dira,begiak platerak bailiran,handi-handi eginda.

Mahai hartako gizajotako bati,ezentzunaren plantak egitendabilen bitartean, burutaziofranko dabilzkio ganbaran:“Laster esango dute eztarrikointxaurreraino iristen zitzaiolaodolkia; total, zilborretik ezta-rrira hainbeste ere ez dago eta!Eskerrak jaten ari naizen baba-rrun hauek sakramenturik gabeetorri diren, bestela…”.

Emakumeen kalakak, ordea,ez du su-etenik ematen:

- Nik bazeukanat halako espe-rientziatik pasa den lagunaeta berak hala esaten din: bel-tzena probatzen duena ezomen den gero zurienerabueltatzen, kar, kar, kar…

- Ze tuntunak garen: gukbakarrarekin egiteko aukeraizan dinagu eta bera zuriasuertatu behar!

“Udara partean hamaika beltza-ran ibiltzen dira Artzape azpianCD, DVD eta bestelako gutiziak

] petrilaren harritarteetik / Zigor Saizar

saltzen, baina inor ez zaie hurbil-tzen proposamen lizunekin. Un,dos, tres-eko La Bombik galde-tzen zuen bezala,¿por que será?”Pentsatzen du, konplexua sar-tzen hasia zaion mutiletakobatek.

Bazkari legearen ostean,aurreko tabernan kafetxoahartzeko ohitura dute, etahalaxe joan dira bertara: bimutilak burumakur; neskak,aldiz, kalejiran barrez etabarrez. Ohiko mahaian eseridira, batzuk kafearekin baterazigarroa errez; besteak tamai-nari buruzko kalakan jarrai-tuz. Badakizue gizonezkoparea zertan? Egunkari banairakurtzen, bururik altxagabe, eskeletan azaltzen direnhildakoen izen guztiak iaburuz ikasi arte.

Halako batean nork irekikotabernako atea eta, hara, txo-kolate beltza baino azal iluna-goko gazteak, aizue! Bibesoak ordulariz josita; eskui-

nekoan gizonezkoenak, ezke-rrekoan emakumezkoenak;lepotik zintzilik koilare kolo-retsuak, esmeralda, rubi etabestelako harribitxien imita-zioez eginda; eta eskuetanotartxo bat perfumez beteta:Jean Paul Gaultier, Loewe,Chanel, Hugo, Rochas...Mutiletako bati, begiak egun-karitik kendu eta saltzaileaatetik sartzen ikusi duenean,aurpegia aldatu zaio, “Hauduk nirea” esango balubezala. Beste gizajoari uka-londoarekin saihetsetan kol-pea eman eta zutitzeko kei-nua egin dio. Bera ere zutitueta honela esan dio beltzara-nari:

- Eseri, eseri hemen, lagun,neska hauek zure “merkan-tzia” probatzeko desiratzendaude eta.

- Bo guapísimas, gu Mariñelaksoziedadera goaz, ea aurtenbiotako bati Baltasarrena egi-ten uzten diguten.


M

Tamaina


] Historiaren katebegiak/ Xabier Alberdi eta Suso Perez

tepean eta herri germaniarrek sortutakoerreinuetatik kanpo zeuden lurraldeaskok, egungo Euskal Herria osatzen dute-nak barne, Inperioren azken garaietakoegitura ekonomiko, sozial eta administrati-boak mantendu zituzten ahal zen neu-rrian, nolabaiteko burujabetza bat lortuzutelarik. Inperioaren amaierarekin ez zennoski ziurtasun falta bukatu. 463az geroz-tik itsasoz iritsitako Saxoi eta Bretoiek Bor-deletik iparralderako kostaldeak eraso, etabertan kokatu ziren, horietako Bretoi taldebat Galizian. Dena den, eraso larrienakberen lurraldeak hedatu nahi zituztenerreinu germaniarrek burutu zituztenaurrerantzean. VI. mende hasieranFranko-en erasoak hasi ziren Ipar EuskalHerrian, IX. mendera arte luzatuko zire-nak. Penintsula Iberiarrean Bisigodoeksortutako erreinu berriak, 581. urteazgeroztik, erasoak burutu zituen Baskoienaurka. Eraso hauek 711. urtean musulma-nak iritsi arte luzatu ziren eta hauek erepolitika berdinarekin jarraitu zuten VIII.eta XI. mendeen artean, IX. mende hasie-ran sortu zen Nafarroako erreinuaren eki-menak pixkanaka eraso horien arriskuaaldentzea lortu zuen arte. Bitartean VIII.mendearen erdi aldera, itsasotik heldutakoBikingo edo Normandoek ere eraso gogo-rrak burutu zituzten euskal kostaldean.

Mendebaldeko Erromatar Inperioaren

Erromatar Inperioak zituen arazo ekono-miko, politiko eta militar larriei aurre egi-teko bere lurralde zabala bi zatitan banatuzuten 395. urtean. Ekonomia askoz ereboteretsuagoa zuen Ekialdeko ErromatarInperioak biziraupena eta sendotze proze-sua hasi zuen bitartean, MendebaldekoErromatar Inperioak zituen arazo ekono-miko-politikoak areagotu egin ziren.Arazo horiek zirela eta, gizarte gatazkalarriak eta matxinada militarrak nagusituziren. Ezegonkortasun sozial eta militarrenondorioz, Inperioaren mugez kanpo zeu-den herri germaniarrek mugak hautsi etaInperioaren barnera sartzeko presioa etasaiakerak areagotu egin zituzten, azkenik409an muga hautsi eta barneratzea lortuzuten arte. Sueboak, Bandaloak eta Ala-noak Iberiar Penintsularaino iritsi ziren,sarraski kanpaina gogorra eraginez.411ean lehenengoak Galizian kokatu etaerreinu bat sortu zuten, urte gutxianPenintsulako mendebalde osora hedatukozena. Erromako enperadoreek Inperiokolurralde zabalen gaineko agintea galtzenari zirela eta herri germaniar batzuekinakordioak sinatu zituzten: Bisigodoenerrege Valiak, Bandaloak eta Alanoakgaraitu ondoren, 418an enperadorearekinituna sinatu zuen, Frantziako Tolosan hiri-burua zuen Bisigodoen erreinua sorrara-ziz. Ondorioz, Iberiar Penintsulako ekial-deak nolabait Erromako enperadorearenagintepean jarrai zezala bideratu zuten.Urte horien inguruan euskal lurretako zen-bait hiritan (Arabako Veleia-n eta Lapur-diko Lapurdum-en) gudaroste erromata-rrak kokatu zituzten aginte horiziurtatzeko asmoarekin.

Dena den, ezegonkortasun soziala etaziurtasun falta ez ziren amaitu. Horrenlekuko, 456an itsasoz iritsitako HeruloekBarduliako kostaldea -gaur egungo Gipuz-koako kostaldearen gehiengoa, Getariabarne- sarraskitu zuten. Erromako enpera-dorearen boterea, beraz, gero eta murritza-goa zen; 455ean Erromako hiria berasarraskitu zuten Bandaloek. Azkenik, 476.urtean Odoacro-ren agintepeko Heruloekazken enperadorea agintetik kendu etaMendebaldeko Erromatar Inperioarenamaiera eragin zuten. Ordura arte, izenezbazen ere, Erromako enperadorearen agin-

porrota gertatu arren, orain Getaria denhonetako populaketa eten ez zenarendatuak dira, agian, Zarautz Jauregiko aur-kikuntza arkeologiko nagusienetakoak.Goian aipatu dugu Inperioaren porrotarenaurreko eta ondorengo urteetan egituraekonomiko, sozial eta administratiboekbizirautea lortu zutela. Horren lekuko,hemengo biztanleek Akitania inguruare-kin zituzten merkataritza harremanak ezziren eten, erromatar kutsuko zerami-kazko ontzien etorrera mantendu eginzelarik. Aldaketa nagusienetakoa etxegin-tzan nabaritu zen. Agian, aipatu dugunziurtasun falta horri aurre eginaz bizi iza-ten jarraitu ahal izateko, lehenagokozurezko egitura sendoko etxe handiak baz-tertu, eta txabola edo etxola borobil antze-koak eraikiko zituzten aurrerantzean.Solairu batekoak ziren, eta teilarik gabekosabaia zuten erabat zura eta zumitzez erai-kitako etxe xume hauek. Gehienez, buzti-nezko edo harri pila batez eraikitako zorubat zuten lurreko hezetasunetik babesteko.Ziurtasun gabezia zenbait mendez luzatuzenez, etxegintza sistema honek ere askoiraun zuen, azkenekoak XIII eta XIV. men-dean eraiki zituztelarik Getaria inguruhonetan. Ondorioz, pixkanaka erromatarkutsuko gainbehera ohitura eta egituraasko desagertzeraino iritsi ziren, besteakbeste, Akitania ingurutik iristen zen zeramika.

ERROMA ETA GERO ZER? 6

IRUDIA: Erromatar Inperioaren amaieraz geroztik eraikitako etxeak

Hilabete honetan, JimThompsonen lan bikain bate-kin natorkizue. Lehen edi-zioa 1964. urtekoa da, etalanak izan duen arrakastaikusirik, beste hainbat hiz-kuntzatara itzuli izan da.Arrakastari dagokionez,idazlearen jatorrizko herrian,AEBetan, ez zen gehiegizkoaizan, baina lurralde horreta-tik kanpo errekonozimendualortu du.

Sail beltzari dagokion nobelabat da, eta badu zerbait bere-zia beste nobela beltzek ezdutena: protagonista, NickCorey sheriffa, antiheroi batda, hau da, bere burua inozomoduan aurkezten digu.Estrukturari dagokionez eretrinkoa da; protagonista isto-rioaren hasieran galduta

literatur txokoa / Izaskun Larrañaga]] moniren errezeta [[

Idazlea: Jim Thompson (AEB, 1906)Itzultzailea: Xabier OlarraArgitaletxea: Berria. Euskal EditoreaArgitalpen urtea: 2008Orri kopurua: 260

1280 Arima

Osagaiak:

25 g legami fresko

Koilarakada txiki bat azukre

350 g ogi-irin

150 g arto-irin

Arrautza bat

Oliba olioa

Tomate frijitua

Mozzarela gazta

Pizza orea

Egiteko era

Katilu txiki batean legamifreskoa jarri eta azukre koila-rakada txiki bat gehitu;jarraian, esne epela (katilutxikiaren erdia) eta irin tantabatzuk bota gainera, etaukitu gabe 20 minutu itxa-ron fermentatu arte. Ontzibatean ondorengo osagaiaknahastu: bi irin motak, lega-mia, arrautza, koilarakadabat olio; guztia eskuarekinpixkanaka nahastu eta tar-teka ur pixka bat bota masaegin arte. Lana egin beharduzun gaina irineztatu etabertan masa egiten jarraitu.Gero, pixka bat bustitakozapi garbi batean bildu oreaeta ordu betez utzi beroadagoen zerbaiten ondoan(aurretik pixka bat berotutadagoen labean, berogailugainean… . Denbora horipasa eta gero, berriro irinez-tatu eta rodilloaren lagun-tzarekin zabaldu; ondoren,brotxa batekin oliba olioazorea igurtzi, eta jarraian bro-txarekin tomate frijitu pixkabat igurtzi. Mozarella gaztazabaldu, eta gero, nahi direnosagai guztiak gehitu dai-tezke, norberaren gustuarenarabaera. Azkenik, aurretikberotutako labean sartu180ºtan 15/20 minutuz.

ON EGIN!!!

dabil eta istorioaren amaie-ran ere halaxe egongo da.

Bortizkeria eta sexua ereoinarrizko bi gai izango dira.Protagonista, herri txikibateko sheriffa izateaz balia-tzen da herritarrekin nahiduena egiteko: hainbat gaiz-kile akabatzen ditu eta hauenerailketak ez dio inolakodamurik sortzen; bere emaz-tearekin duen harremanazgain, herriko hainbat emaku-merekin ere badabil…

Nobela beltza izanik, umorebeltza duen lan bat da. Hilke-ten ondoren, protagonistakagertzen duen zinismoaharrigarria da. Lan bikainaeta bikain itzulia; nobela bel-tza gustatzen zion irakurlea-rentzat primerakoa.

KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA


] abenduko agenda

FULDAIN farmaziaren zain-tza egunak: abenduaren

9tik 14ra (biak barne)

Udal bulegoa ....943 896 024Faxa ............943 140 190e-mail: [email protected]

Kiroldegia ........943 140 432Kirol-portua ......943 580 959Taxiak

Segundo ......607 720 242Jose Mari ....607 403 498

Udaltzaingoa ....943 896 146Liburutegia ......943 896 147Anbulatorioa ....943 140 653Botika ..............943 140 441 Herri Eskola.......943 140 729SOSdeiak ......................112Kofradia............943 140 200

artzape aldizkaria943 000 548

[email protected]

Telefono interesgarriak

Noiz: 18:00etanNon: Udal aretoan

[Abenduaren 20a, larunbataSANTO TOMAS Eguna Eguerdian: txorixo jana,taloak, musika ...Arratsaldean: gaztain erreakAntolatzailea: Gure Txeru

[Abenduaren 21a, igandeaGABONETAKO KANTALDIANoiz: 12:30eanNon: Salbatore Deunaren elizanAntolatzailea: Musika Eskola eta herriko musika taldeak

[Abenduaren 22a, astelehena]HAURRENTZAKOANTZERKIA: MAGIA TEI-LATUAN. Txalo antzerki tal-dearen eskutik 4 eta 12 urtebitarteko haur eta gaztetxo-entzat antzerkia eta magiasaioaNoiz: 18:00etanNon: Eskolako aretoanAntolatzailea: Getariako Udala eta Kutxa

[Abenduaren 23a, asteartea]BILBOKO GABONETAKOPARKERA BIDAIAAntolatzailea: Getariako Udala eta HerriEskolako Guraso Elkartea

[Abenduaren 23a, asteartea]PATXI USOBIAGA: “UR SAKONETAKOBAKARDADEA”. Eskalada mota bati buruzkoikus-entzunezkoaNoiz: 20:00etan

[Abenduaren 1a, astelehena]HIESAREN AURKAKONAZIOARTEKO EGUNA* Hiru egunetan KulturEtxeko balkoian LAZOGORRIA jarrita egongo daZuen etxeko balkoietan erejartzera animatzen zaituztegu

[Abenduaren 3a, asteazkena]NAFARROAREN EGUNA:Getariako nafarren afariaNoiz: 20:00etan, TaxconNon: Marinelak ElkarteanIzen-ematea: Getarianon

[Abenduaren 3a, asteazkena]EUSKARAREN NAZIOARTEKO EGUNAIturzaeta Herri Eskolakoikasleak eta irakasleak txistusoinuaz lagunduta herrikoplazara jaitsiko diraNoiz: 12:00etanNon: herriko plazan- “EUSKARA PLAZARA” eta“BEHIN BETIKO” kantakabestuko dituzte txistuzlagunduta- Ikasle batzuek txalaparta etaitsasoko karakolak jokodituzte- Eskolako haur batzuek ereasmatutako bertso batzukkantatuko dituzte

[Abenduaren 14a, igandea]MENDI IRTEERAIZARRAITZERA(Goiz buelta)Noiz: 8:30eanAntolatzailea: Gure Txeru

[Abenduaren 18a, osteguna]POSTAL LEHIAKETAko sari-banaketa

[Abenduaren 24a, asteaz-kena]OLENTZEROHerriko taldeak kalez kalekantari.Noiz: arratsaldean

[Abenduaren 31, asteazkena]* San Silbestre KROS HERRIKOIAMailak:Benjaminak (800 m) Alebinak (1.200 m) Infantilak eta kadeteak (2.000m) Helduak (5.000 m)Noiz: 12:00etanAntolatzailea: Sahatsaga kiroldegia

] KZguneaNoiz: 17:00etatik 20:00etaraNon: Kultur Etxeko lehen solai-ruanTutorearen abenduko bisitak:abenduaren 5ean eta 19an,12:00etatik 13:00etara

] Gaztelekua

GABONAK

Noiz: ostirala (17:00-20:00) /larunbata eta igandea (16:00-20:00)Abenduaren 12a, ostirala: GABON POSTALAK ETAIRRATI SAIOA PRESTATZENAbenduaren 13a, larunbata:GABON POSTALAK ETAGABONETAKO APAINKETAAbenduaren 14a, igandea: GABONETAKO APAINKETAeta POSTALEN BALORAZIOAAbenduaren 19a, ostirala:IRRATI SAIOA

PRESTATZEN Abenduaren 20a, larunbata: ARGAZKI ERAKUSKETARENPRESTAKETAAbenduaren 21a, igandea:ARGAZKI ERAKUSKETARENPRESTAKETAUrtarrilaren 2a, ostirala: TAILERRA: KANDELAK,ZILARGINAK.

Noiz:(10:00 -13:00 / 16:00 - 20:00)Abenduaren 22a, astelehena: TXOKOLATADAAbenduaren 23a, asteartea:GAZTE EBALUAZIOAetaABALORIOAK Abenduaren 26a, ostirala: FUTBOLTXAPELKETAAbenduaren 29a, astelehena:TXAPELKETEN GINKANAAbenduaren 30a, asteartea: IRTEERA: BILBOKO LASERGUNERA

zorion agurrak] akordatzen

Ez da makala! Mari Fran Berasaluze

Abenduak 16Zorionak etxeko denen

partetik. Ondo pasa zure urtebetetze eguna.

Adei MinguezAbenduak 20

Zorionak eta muxu handi bat.

Aita eta amaren partetik

Mª Carmen Alkorta eta Maialen LarrañagaAbenduak 1 eta 19

Zorionak familia guztiaren partetik.Muxu erraldoi bana bioi.

Monika UrkizaAbenduak 6

Zorionak Artzapeko lantalde guztiaren partetik.

Norbait zoriondu nahi izanez gero,argazkia bere testutxoarekin Txerukopostontzian utzi edo eta Eskualtxetaraeraman. Gogoratu! bazkideok doan dau-kazue eta bazkide ez zaretenok 4 €ordaindu beharko dituzue argazki bakoi-tzagatik.

Atal honetan jartzeko moduko argazki zaharren bat baduzu,deitu943000548 telefonora edo [email protected] helbidera bidali.

Aurten bai Paisaia eta bai Donibane Lohitzunen ere ikaragarrizko zimarroiakarrantzatu dira; baina lehen ere baziren tarteka horrelako arrantzak: goikoargazkian ikus daiteke 1954. urtean Getariako moila barruan arrantzatu zutenzimarroi alea. Ez da makala!

Argazkian Brigido Iribar, Feliziana Aizpuru eta Pepita Isasti ageri dira.

Feliziana Aizpuruk utzitako argazkia.

aarrttzzaappeeZer mendetan eraiki ziren Getarian etxola borobilak?URRIKO GALDERA:

Artzapen bazkidea bazara eta erantzuna baldin badakizu, e-mailez ([email protected]), gutunez (kale nagusia 1-3z/g) edo deitu (943 000 548) AZAROAREN 25a BAINO LEHEN.

AZAROKO ERANTZUNA: Erromako hiritar

IRABAZLEA: Trini Etxabe

Saria: Hiru botilako Larchago ardo kaxa bat.

Izen-deiturak:..................................................................................................................................................................................

Helbidea:...........................................................................................................................................................................................

Herria:.......................................P.K....................Telefonoa:..............................................................................................................

Kontu zenbakia:....................................................................................................................................................................................

Sukurtsala:........................................................................................................................................................................................

Getariatik kanpo bizi bazara eta aldizkaria etxean jaso nahi baduzu, EGIN BAZKIDE eta bidaliko dizugu!

Bazkide-kuota: urtean 18 euroaarrttzzaappee

77. zenbakia (2008ko azaroa)

Documents

Transcript of 77. zenbakia (2008ko azaroa)