A pintura do Renacemento no s. XVI: O Greco

A PINTURA ESPAÑOLADO RENACEMENTO

DOMÉNIKOS THEOTOKÓPOULOS

(Creta 1541 – Toledo, 1614) O GRECO

Creta dependía naquela época de Venecia

En 1560 o pintor transládase a esta cidade, atraído pola

fama de Tiziano e Tintoretto

A PINTURA MANIERISTA: CARACTERÍSTICAS XERAIS

• Arbitrariedade no uso da cor:

– Prefírense as cores frías (verdes, azuis, grises)

– Gustan os contrastes fortes e acendidos

• As proporcións altéranse segundo a vontade do pintor, na busca de novos valores expresivos

• As figuras alónganse e estilízanse, adoptando siluetas filiformes

– Canon anatómico alóngase (por riba de 1/10)

– Sen perderen a humanidade, agora máis profunda pola expresión dos sentimentos

• Predominan as composicións complexas, con figuras que adoptan posicións serpentinas e dislocadas, que potencian o desequilibrio e a inestabilidade. Gustan dos escorzos de grande intensidade

• Las figuras aparecen constrinxidas por marcos estreitos, espazos pechados e angustioso, que acentúan a sensación de ansiedade

• Prefírense os fondos negros que permiten resaltar as figuras, valorando os efectos lumínicos, como un claro anticipo do tenebrismo barroco

A ollada do GRECOOS XÉNEROS

A EVOLUCIÓN ESTILÍSTICA DO GRECO (1541-1614)

Os comezos

Primeiras obras en España

madureza

Últimas obras

1566-1576

1576-1580

1581-1605

A dormición da Virxe antes de 1567

Témpera e ouro sobre madeira, 61,4 x 45 cm

Catedral da Dormición da Virxe, Ermoupolis, Syros

O GRECO, Un pintor de formación bizantina

(até 1567)

A tradición da ICONA RELIXIOSA marca a súa formación inicial.Características:- Rixidez propia da plástica bizantina, - Carácter abstracto das formas, que non son tomadas do natural- Cromatismo sen intervención da luz

Bautismo de Cristo1568

Témpera sobre madeira, 24 x 18 cm

Galleria Estense, Módena

Trasládase Venecia, onde aprenderá a “cor” dos mestres venecianos (1567-1570)Tiziano, Veronés e Tintoretto inflúen na utilización dun cromatismo cálido, mórbido e acendidoGusto polos escorzos atrevidos, as grandes composicións divididas en estanzas, os choques brutais de cor e o nerviosismo ondulante do debuxoInfluencias de Tintoretto, que incorpora ao seu estilo

A purificación do templo1571-76

Óleo sobre lenzo

117 x 150 cm Institute of

Arts, Minneapolis

(EEUU)

A estadía en Roma (1570-1575) permitiulle coñecer a obra de Rafael e de Miguel Anxo, aproximándoo ao poderoso estudo da anatomía humana e á terribilitá miguelanxiana

A purificación do templo (o mesmo tema 25 anos despois) c. 1600 Óleo sobre lenzo 106 x 130 cm - National Gallery, Londres

A Anunciación (Roma, c.1576)

O soprón(Roma, 1570-1572)

O GRECO INSTÁLASE EN ESPAÑA: PRIMEIROS TRABALLOS

O Expolio1577-79

Óleo sobre lenzo, 285 x 173 cm

Sancristía da Catedral de Toledo

A falta de oportunidades en Italia, induciu ao Greco a se instalar en España, coa intención de traballar

en Madrid ao servizo da CortePasaran dez anos dende a súa saída de Creta e o pintor xa se formara na estética manierista

A túnica de Xesús, vermella como o sangue, é o símbolo do calvario de Cristo, ao descender acompañado pola multitude que o insulta e escarneceÁ esquerda as tres Marías, coa Virxe no centro. Á dereita o personaxe de verde está a piques de quitarlle a túnica a Cristo, de aí o nome de “O Expolio” Cristo, no centro dunha composición de forma romboidal, co rostro mirando o ceoO vermello da túnica destaca poderosamente sobre a multitude de figuras, nun espazo angustioso e desequilibrado, fortemente expresivo e dramático

A Trindade(Procede do altar maior da igrexa de San Domingos o Bo, de Toledo; remataba o ático do retablo e foi o encargo que lle

trouxo a Toledo)1577

Óleo sobre lenzo, 300 x 179 cmMuseo do Prado, Madrid

A obra amosa unha clara influencia das formas de Miguel Anxo (Piedade

Rondanini) e do cromatismo veneciano

A posición serpentinata de Cristo é un claro trazo manierista, nun conxunto onde predominan as liñas crebadas, en zigzag, así como a sensación de Horror Vacui, que será xa unha dos seus sinais de identidade. As cores

ácidas e incandescentes impregnan a mística atmosfera desta obra

O martirio de San Mauricio e a lexión Tebana

1580-81Óleo sobre lenzo,

448 x 301 cmMosteiro de San Lourenzo, O

Escorial

Pintada para o rei Filipe II, coa intención de se establecer en Madrid coma pintor da Corte, non gustou ao monarca, polo que o pintor se trasladará a Toledo, onde fixará o seu

obradoiro e a súa residencia até a súa morte 1614

Tema:Nesta obra nárrase o martirio dun xeneral romano que se negou, xunto a súa lexión, a participar na adoración dos deuses pagáns con toda a súa lexión

Elementos claves da composición:• Os oficiais do primeiro termo• A lexión nun plano intermedio, disposta a ser decapitada• O ámbito celestial, o mundo do alén, onde se sitúan os anxos coas palmas do martirio en axitados escorzosCómpre estar atentos ao tratamento estilizado das figuras é a serenidade dos rostros e actitudes, expresión da espiritualidade visionaria e mística do pinto e do momento representadoA gama de cores frías e o tratamento do tema non foi apreciado polo rei, o que lle impedirá converterse en pintor da corte

O Greco retratista

Retrato de Xulio Clovio (Roma, 1571-1572)

A dama do armiño (1577-1578)

Retrato de home coa man no peito

1583-85Óleo sobre lenzo, 81 x 66 cm

Museo do Prado, Madrid

O cabaleiro pertence á Orde de Santiago e chámase Xoán de Silva, Marqués de Montemayor

Os seus retratos reflicten a austeridade e sobriedade da España da Contrarreforma, imbuídos dunha profunda espiritualidade e severidade cromáticaSon dun gran realismo e profundidade psicolóxicaA luz concéntrase en dous puntos: o rostro e a man, o que subliña a intensa relixiosidade do personaxe

Retrato de cabaleiro1580-85


Sobre un fondo negro destácase o rostro, que nos

mira dun xeito intenso e expresivo

Sobre o pescozo, a golilla branca, típica da moda da

época, e a vestimenta negra, típica da nobreza española, que cobre a figura de medio corpo

Retrato do doutor Rodrigo de la

Fuente (O Médico)

1588-89Óleo sobre lenzo

93 x 84 cmMuseo do Prado, Madrid

Os seus retratos amósanos homes

severos, de aspecto osudo e fibroso,

encarnacións da nobreza castelá, de rostros pálidos e mórbidos

Son figuras estáticas e ríxidas, case hieráticas

Frei Hortensio Félix Paravicino

c. 1609 Óleo sobre lenzo, 112 x 86 cmMuseum of Fine Arts, Boston

(EEUU)

"Creta déulle a vida e os pinceis, / Toledo mellor patria onde comeza / a lograr coa morte eternidades“ (versos

dedicados ao pintor, escritos por este frade)

Retrato de cardealc. 1600


Metropolitan Museum of Art, New York

A calidade cromática da súa paleta loce, con gran esplendor, na púrpura espellada

do cardealO debuxo vai desaparecendo para dar

paso á cor, en grandes pinceladas cada vez máis soltas

Antonio de Covarrubias (c. 1600)

O Cardeal Tavera (1608-1614)

O enterro do Señor de Orgaz

1586-88 Óleo sobre lenzo,

480 x 360 cmSanto Tomé, Toledo

Esta obra constitúe, sen dúbida ningunha, a obra mestra do

retratoO enterro do Señor de Orgaz

convértese nunha escusa para retratar aos personaxes máis importantes do Toledo de la

épocaContén, ademais, todos os elementos propios do seu

estilo:o nivel terreal e celestial, o

cromatismo acendido e contrastado, a angustia e a

confusión espacial, as figuras alongadas, así como a intensa

espiritualidade

No nivel terreal, de composición horizontal, os santos Estevo e Agostiño enterran o Señor, mentres que os homes importantes de Toledo contemplan a escenaO Señor de Orgaz aparece representado por medio dun profundo escorzo e vestido cunha armadura

No nivel celestial agardan para recoller a alma do Señor, transportada polo anxo, Cristo, San Xoán, a Virxe María, Noé, Moisés, San Pedro e os Apóstolos

O fillo do Greco, Xurxo Manuel, sinálanos no centro da escena, retratado coa mesma severidade cós adultos que asisten ao enterro

Obsérvense os expresivos rostros de sentimento espiritual de moitos dos cabaleiros retratados, a pel cerúlea do rostro e a extraordinaria calidade do detalla na casulla de Santo Agostiño

O GRECO, UN PINTOR RELIXIOSO

Cristo cargando a cruz1580



As obras de carácter religioso son, cos retratos,

as máis abundantes da súa produción pictórica

A clientela estaba formada, polo xeral, por cregos,

aristócratas ou burgueses, desexosos de decorar as súas capelas e igrexas

A Anunciación1595-1600

Óleo sobre lenzo, 91 x 66,5 cm

Museum of Fine Arts, Budapest(Hungría)

A Sagrada Familiac. 1585

Óleo sobre lenzo, 106 x 87,5 cm

The Hispanic Society of America, New York

A Sagrada Familia con María Magdalena1595-1600


Museum of Art, Cleveland(EEUU)

A adoración dos pastores

1596-1600Óleo sobre lenzo,

11 x 47 cmGalleria Nazionale d'Arte

Antica, Roma

A Anunciación1597-1600

Óleo sobre lienzo, 114 x 67 cmMuseo Thyssen-Bornemisza, Madrid

A forma vertical do lenzo vén dada pola disposición da composición en dous niveis (o terreal e o celestial)Adoitan organizarse por medio da figura dalgún anxo ou, coma neste

caso, do Espírito Santo

O Bautismo de Cristo1596-1600

Óleo sobre lenzo350 x 144 cm


O bautismo de Cristo1608-28


Hospital Tavera, Toledo

A Crucifixión1596-1600



A Crucifixión(1596-1600)

A Resurrección de Cristo1596-1600


Pentecostés1596-1600



A Virxe da Inmaculada Concepción1608-13

Óleo sobre lenzo, 348 x 174,5 cmMuseo de Santa Cruz, Toledo

A adoración dos pastoresc. 1614


Os efectos lumínicos anticipan xa algunhas das chaves do tenebrismo

barrocoO xogo de luces e contraluces,

ademais das múltiples perspectivas nun mesmo cadro, aumentan a

espiritualidade da escena

San Martiño e o mendigo1597-99

Óleo sobre lenzo, 193 x 103 cmNational Gallery of Art, Washington (EEUU)

Pintura do altar da Capela de San Xosé, Toledo

(1597-1599)

As pinturas de santos e mártires ocupan unha parte importante

da súa produción

San Francisco orando1580


Joslyn Art Museum, Omaha(EEUU)

Santo André e San Francisco1595


As bágoas de San Pedro (c. 1605)

O apóstolo Santo André1610-14


Museo do Greco, Toledo

Apostolados: da Serie de Cristo e os Apóstolos

(1610-14)

O apóstolo San Pedro1610-14


Museo do Greco, Toledo

AS ÚLTIMAS OBRAS

Oración no horto(c. 1608)

A Visitación (1610-1613)

Unha vista de Toledo1597-99

Óleo sobre lenzo, 121,3 x 108,6 cm


As paisaxes que pinta de Toledo remítennos a un mundo onírico

de atmosferas agobiantes e

dramáticas, que serán moi valoradas polos pintores simbolistas

do s. XIX

Vista e plano de Toledoc. 1610

Óleo sobre lenzo, 132 x 228 cmMuseo do Greco, Toledo

Sobre o fondo paisaxístico de Toledo nárrasenos o episodio do sacerdote troiano Laoconte, coa aparición onírica do cabalo de Troia transmutado nun cabalo real que cabalga cara á cidade de Toledo, escurecida por un ceo de treboadaOs nús filiformes, o frío cromatismo, o dinamismo compositivo da escena e a palidez dos corpos subliñan a desazón e o drama do momento

Laoconte1610

Óleo sobre lenzo,142 x 193 cm

National Gallery of Art, Washington (EEUU)

A apertura do quinto selo:

a visión de San Xoán da resurrección dos

mortos1608-14

Óleo sobre lenzo, 222,3 x 193 cm

Metropolitan Museum of Art, New York.

A estraña modernidade desta

pintura, unha das súas últimas obras, sitúanos

ao pintor na liña dos grandes e

inclasificables xenios da pintura

A pintura do Renacemento no s. XVI: O Greco

Education

Transcript of A pintura do Renacemento no s. XVI: O Greco