ปีที่ 23 ฉบับที่ 3 ...tnaph.org/wp/wp-content/uploads/2018/01/56-3.pdf ·...

วาร

สาร

พยาบ

าลกระท

รวงสาธ

ารณ

สข • ป

ท 2

3 ฉ

บบท 3

กนยาย

น –

ธนวาค

ม 2

556

สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข The Nurse Alumni Association of the Ministry of Public Health

การนำรปแบบTTMไปใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอการปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ในผปวยโรคเรอรง

ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล

ผลของการใชรปแบบการสอบOSCEเพอประเมนความรและทกษะทางคลนกดานการรกษาโรค เบองตนและการรบรของอาจารยพเลยงตอทกษะทางคลนกของนกศกษา

มมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม บรบทอำเภอหนองจกจงหวดปตตาน

การเลยงบตรดวยนมมารดาของหญงตงครรภวยรนในเขตเทศบาลนครสงขลา

ผลของดนตรบรรเลงตอระดบความปวดในผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป

ผลของโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงดวยยางยดตอความร และความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม

ผลการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

การรบรประโยชนการรบรอปสรรคและการรบรความสามารถของตนเองกบพฤตกรรม สรางเสรมสขภาพและภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาล

ผลของโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตอการพลดตกหกลมในผสงอาย

ประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในตำบลลาดบวขาวอำเภอบานโปง จงหวดราชบร

ผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอความทกขทรมาน ของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย

การรบรสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองในผปวยกลมเสยง

ประสบการณการนำเสนอผลงานวจยในการประชมสภาการพยาบาลสากล ICN25thQuadrennialCongress

ปท 23 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2556 ISSN 0857-3743

Vol. 23 No. 3 September – December 2013 ISSN 0857-3743

สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข อาคาร4ชน7สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสขถนนตวานนทอำเภอเมองจงหวดนนทบร11000

โทรศพท/โทรสาร02-590-1834www.tnaph.org

พมพท:บรษทธนาเพรสจำกด

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ปท 23 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2556 ISSN 0857-3743

คณะทปรกษา

นายแพทยอำพล จนดาวฒนะ สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต นางนตยา จนทรเรอง มหาผล สำนกวชาการสาธารณสข นางสาวกาญจนา สนตพฒนาชย ผทรงคณวฒ นางสาวดาราพร คงจา สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ดร.กาญจนา จนทรไทย สำนกการพยาบาล ศ.ดร.วณา จระแพทย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

บรรณาธการ

ดร.ศกรใจ เจรญสข วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช

รองบรรณาธการ

ดร.อฏฐพร หรญพฤกษ สถาบนพระบรมราชชนก

กองบรรณาธการ

ผศ.ดร.พลสข เจนพานชย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ผศ.ดร.โสมภทร ศรไชย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ดร.อษณย เทพวรชย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยวงษชวลตกล ดร.มณฑาทพย ไชยศกด ผทรงคณวฒ ดร.ชตมา ปญญาพนจนกร ผทรงคณวฒ Dr.Paul Alexander Turner ผทรงคณวฒ

ผจดการ นางไพบลย วงษใหญ

เจาของ สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข อาคารสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ตก 4 ชน 7 ถนนตวานนท อำเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทรศพท / โทรสาร 02-590-1834 www.tnaph.org Email: [email protected]

พมพท บรษท ธนาเพรส จำกด เลขท 9 ซอยลาดพราว 64 แยก 14 แขวง/เขตวงทองหลาง กรงเทพฯ 10310 โทร. 0-2530-4114 โทรสาร 0-2108-8951 Email : [email protected]

_13-1556(000)P2.indd 1 12/18/13 1:45:16 PM

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ii

รายนามผทรงคณวฒผกลนกรองบทความวจย


ปท 23 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2556

1 อ.ดร.มณฑาทพย ไชยศกด ผทรงคณวฒ

2 อ.ดร.สาลกา เมธนาวน ผทรงคณวฒ

3 อ.ดร.ชตมา ปญญาพนจนกร ผทรงคณวฒ

4 ผศ.ดร.พลสข เจนพานชย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

5 ผศ.ดร.นภาวรรณ สามารถกจ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

6 ผศ.ดร.กาญนถา ครองธรรมชาต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

7 ผศ.ดร.จรยาภรณ รจโมระ สาขาพฒนาชมชน คณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยราชภฎ จ.พระนครศรอยธยา

8 อ.ดร.อภญญา ศรพทยาคณกจ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

9 อ.ดร.ชดชอย วฒนะ คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต

10 อ.ดร.อษณย เทพวรชย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยวงษชวลตกล

11 อ.ดร.ยน พงศจตรวทย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

12 นอ.หญง ดร.โสพรรณ โพทะยะ กองการพยาบาล โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช

13 อ.ดร.ยพาวรรณ ทองตะนนาม วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จงหวดนนทบร

14 อ.ดร.ถาวร ลอกา วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครลำปาง

15 อ.ดร.ศภาพชญ โฟน โบรแมนน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จงหวดนนทบร

16 อ.ดร.บญเตอน วฒนกล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร

17 อ.ดร.พนารตน วศวเทพนมตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ

18 อ.ดร.กมลรตน เทอรเนอร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครราชสมา

19 อ.ดร.จราพร วฒนศรสน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครศรธรรมราช

20 อ.ดร.ศรกล การณเจรญพาณชย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช

21 อ.ดร.อญชลพร อมาตยกล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นพรตนวชระ

22 อ.ดร.มารสา สวรรณราช วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

_13-1556(000)P2.indd 2 12/18/13 1:45:16 PM

Nursing Journal of the Ministry of Public Health iii


สารบญ

การนำรปแบบ TTM ไปใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอการปองกนการเกด ..................... 1 ภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเรอรง

ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล.............................................................. 12

ผลของการใชรปแบบการสอบ OSCE เพอประเมนความรและทกษะทางคลนก ...................25 ดานการรกษาโรคเบองตนและการรบรของอาจารยพเลยงตอทกษะทางคลนกของนกศกษา

มมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม .......... 36 บรบทอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน

การเลยงบตรดวยนมมารดาของหญงตงครรภวยรนในเขตเทศบาลนครสงขลา ...................46

ผลของดนตรบรรเลงตอระดบความปวดในผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป........................54

ผลของโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงดวยยางยด .............64 ตอความรและความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตด เปลยนขอเขาเทยม

ผลการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบ ....................................................77 ทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

การรบรประโยชน การรบรอปสรรค และการรบรความสามารถของตนเอง ....................... 89 กบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพ ของนกศกษาพยาบาล

ผลของโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตอการพลดตกหกลมในผสงอาย ..................... 99

ประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในตำบลลาดบวขาว ................................ 111 อำเภอบานโปง จงหวดราชบร

ผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอ ............................... 123 ความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย

การรบรสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองในผปวยกลมเสยง .......................................133

ประสบการณการนำเสนอผลงานวจยในการประชมสภาการพยาบาลสากล ..................... 143 ICN 25th Quadrennial Congress

ปท 23 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2556

_13-1556(000)P2.indd 3 12/18/13 1:45:16 PM

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข iv

บรรณาธการแถลง

สวสดคะ....สมาชกสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสขและผสนใจทกทาน วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขฉบบนเปนฉบบท 3 ปท 23 กนยายน-ธนวาคม 2556 มเนอหาทเขมขนและหลากหลายมากขน ทงบทความวชาการ อนไดแก ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล และการปรบเปลยนพฤตกรรมผ ปวยทเปนโรคเร อรงเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเรอรง และบทความวจย ทงในดานการศกษา และการปฏบตการพยาบาล อาทเชน ผลของการใชรปแบบการสอบ OSCE เพอประเมนความร และทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตน และการรบรของอาจารยพเล ยงตอทกษะทางคลนกของนกศกษา การเลยงบตรดวย นมมารดาของหญงตงครรภวยรน ในเขตเทศบาลนครสงขลา ผลของดนตรบรรเลงตอระดบความปวด ในผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป และมมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม บรบทอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน เปนตน นอกจากนยงมบทความพเศษ เรองประสบการณการนำเสนอผลงานวจยในการประชมสภาการพยาบาลสากล (ICN 25th Quadrennial Congress) โดย อไรพร จนทะอมเมา ซงเปนผทไดรบทนสนบสนน จากสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ในการไปนำเสนอผลงานวจยในการประชมดงกลาว และไดนำประสบการณทไดรบมา แบงปนอยางนาสนใจ ในนามของบรรณาธการวารสาร ดฉนขอขอบคณผทรงคณวฒทไดกลนกรองบทความและ ใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนในการปรบปรงบทความใหมคณภาพยงขน และหวงวาวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข จะเปนเวทของการแลกเปลยนทางวชาการทเปนประโยชนแกพยาบาลในทกสาขาตลอดไป………… ดร.ศกรใจ เจรญสข บรรณาธการ

_13-1556(000)P2.indd 4 12/18/13 1:45:17 PM

Nursing Journal of the Ministry of Public Health 1

* พยาบาลวชาชพชำนาญการวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสงขลา

บทคดยอ

บทความเรองน ไดเขยนขนจากการรวบรวมความรทไดจากการทบทวนงานวจยและประสบการณการดแล

ผปวยโรคเรอรงของผเขยน โดยมวตถประสงคเพอเปนการแลกเปลยนเรยนรและนำเสนอแนวคดของการปรบ

พฤตกรรมเพอทจะนำไปใชพฒนาแนวทางปฏบตในการปองกนการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเรอรงโดยใช

แนวคดของTranstheoreticalmodel

Transtheoretical model (TTM) เปนแนวคดทฤษฎทไดบรณาการมาจากทฤษฎทางจตวทยาหลายๆ ทฤษฎ

มาประยกตใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมตามขนของพฤตกรรมทประกอบไปดวยการประเมนขนของพฤตกรรม

และการจดกจกรรมเพอสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมตามความแตกตางของขนของพฤตกรรมของผปวย

ในแตละราย ซงพบวามหลายการศกษาสามารถนำโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมตามแนวคด TTM มาใช

ในการปรบเปลยนพฤตกรรมไดอยางมนยสำคญทางสถต

คำสำคญ :Transtheoreticalmodel/ผปวยโรคเรอรง

การนำรปแบบ TTM ไปใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอการปองกนการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเรอรง

ผาณต หลเจรญ*

_13-1556(001-011)P2.indd 1 12/18/13 1:45:34 PM

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข 2

* RegisteredNurse,BoromarajonaniCollegeofNursingSongkhla

Abstract

This article is written based on knowledge collected from research regarding applied the

Transtheoreticalmodelforchanginghealthbehaviorsandbymypatientscareexperiences.Thepurposesare

tolearnandshare,andtopresenttheconceptasamethodtoimprovecomplicationpreventionguidelinesin

patientswithchronicdisease.

TheconceptofTranstheoreticalmodel (TTM) isan integratedconceptbasedonseveralpsychological

theories.Theprocessincludesanassessmentofanindividual’sreadinesstoactonanewhealthierbehavior,

andguidethe individual throughthestagesofchange.SeveralstudieshavefoundthatTTMprogramcan

changebadhealthbehaviortogoodhealthbehaviortoasignificantdegree.

Key words :Transtheoreticalmodel/Patientwithchronicdisease

Application of Trantheoretical Model to Complication Prevention in Patients with Chronic Disease

Phanit Leecharoen*

_13-1556(001-011)P2.indd 2 12/18/13 1:45:34 PM


ความเปนมาและความสำคญ ความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยและเครองมอทางการแพทย ทำใหอายขยเฉลยของคนยาวนานข น แตเนองจากความเสอมตามอายขย ของคนทำใหคนทมอายยนยาวมกมโรคเรอรงเปน โรคประจำตว จากการรายงานการเฝาระวงโรค ไมตดตอเร อรง พบผ ปวยโรคความดนโลหตสงจำนวน 360,658 ราย มอตราปวยสงสด เทากบ566.17 ตอประชากรแสนคน รองลงมา คอ โรค เบาหวาน 176,685 ราย อตราปวย 277.36 ตอประชากรแสนคน โรคหวใจขาดเลอด 38,176 รายอตราปวย 59.93 ตอประชากรแสนคน1 โรคเรอรงกอใหเกดผลกระทบทางดานรางกายและจตใจของ ผปวยโดยเฉพาะภาวะแทรกซอนทจะเกดขนตามมาสงผลตออตราการเกดความพการและอตราการตาย ภาวะแทรกซอนเหลาน เปนภยนตรายทมอง ไมเหนและคราชวตผคนมากมายโดยเฉพาะผปวยทเปนโรคเกยวกบหลอดเลอดและหวใจ เชน ผปวยโรคความดนโลหตสง ผ ปวยโรคหวใจ และผปวย ทเปนโรคเกยวกบการเผาผลาญอาหาร เชน ผปวยเบาหวาน ผ ปวยโรคของตอมไทรอยด จากสถตรายงานสาธารณสขของกระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2548–2550พบวา โรคความดนโลหตสง และโรคหลอดเลอดสมอง เปนสาเหตการตายอนดบ 3 ของประเทศไทย2 การเกดภาวะแทรกซอนของผปวยโรคเรอรงสวนหนงเปนผลมาจากพยาธสภาพของโรคแตสวนหนงกเปนผลมาจากการปฏบตตวของผ ปวยเองเน องจากพฤตกรรมการปฏบต ตวของผ ปวยม ความแตกตางกนขนอยกบประสบการณการเรยนรทผานมาสงแวดลอมแรงจงใจและสภาพจตใจการดแลเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของผปวยจงตองอาศยความรวมมอกนของบคลากรทาง การแพทย ท งในโรงพยาบาล ในชมชน และแรงสนบสนนของครอบครว เพอสงเสรมใหผ ปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตองและเหมาะสมพบวาผ ปวยโรคเร อรงสวนใหญมพฤตกรรมการปฏบตตวทไมถกตอง3 จากการศกษาเรองผลของ

โปรแกรมปรบเปลยนพฤตกรรมตอระดบไขมน ในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 ซงไดทำการศกษาพฤตกรรมการปฏบตตวของผปวยโรคเบาหวานพบวา ผปวยสวนใหญยงไมสามารถควบคมระดบนำตาลในเลอดใหตำกวา 140 มลลกรมเปอรเซนต ผปวยรอยละ 90 มระดบไขมนในเลอดสงรวมทง มความดนโลหตสงรวมดวยผปวยเบาหวานสวนใหญมพฤตกรรมการออกกำลงกายอยในระดบตำ4 ซง ผปวยเบาหวานเปนผปวยทตองควบคมพฤตกรรมการรบประทานอาหารอยางเขมงวด จงเปนเรองยากพอสมควรทจะควบคมใหพฤตกรรมทเหมาะสมของผปวยคงอยไดอยางยงยน เนองจากพฤตกรรมเกดจากประสบการณและการเรยนรของผปวย พฤตกรรมจงมความแตกตางกนในแตละบคคล และแตกตางกนในแตละชวงเวลา เนองจากการปรบพฤตกรรมเพอใหผปวยโรคเรอรงมพฤตกรรมทเหมาะสม สามารถดแลตนเองไดน น เปนเปาหมายทสำคญของพยาบาลในการดแลผปวยโรคเรอรง พยาบาลจงควรมความรความเขาใจในเรองของพฤตกรรม การประเมนพฤตกรรมและทกษะในเรองของการปรบเปลยนพฤตกรรมเพอ ชวยใหผปวยโรคเรอรงมพฤตกรรมการปฏบตตวทเหมาะสม แนวคดของการปรบเปลยนพฤตกรรมรปแบบ Transtheoreticalmodel (TTM) เปนรปแบบทพฒนาจากงานศกษาวจยของ โปรชาสกาและไดคลเมน5 ซงเช อวาพฤตกรรมมความซบซ อนไมอาจใช ทฤษฎใดทฤษฎหนงมาอธบายพฤตกรรมได จงได บรณาการแนวคดทฤษฎทางจตวทยาหลายๆทฤษฎมาทดลองใชในการปรบพฤตกรรมสขภาพทไม พงประสงค โดยการประเมนข นของพฤตกรรม กอนและจดกจกรรมการดแลผ ปวยใหเหมาะสม ตามข นของพฤตกรรม จากผลการวจยทผานมา พบวาแนวคด TTM สามารถนำมาปรบใชในการ ปรบพฤตกรรมไดอยางมนยสำคญ เชน พฤตกรรมการจดการกบความเครยด6พฤตกรรมการรบประทานยาในผปวยโรคเรอรง7,8 พฤตกรรมการรบประทานอาหาร 9,10,11,12,4 ซ งพฤตกรรมสขภาพเหลาน

_13-1556(001-011)P2.indd 3 12/18/13 1:45:34 PM


เปนพฤตกรรมทผ ปวยโรคเร อรงตองควบคมเพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของโรค จงขอ นำเสนอแนวคด TTM เพอเปนทางเลอกในการพฒนาการดแลผ ปวยโรคเร อรงในมต ด านการปองกนการเกดภาวะแทรกซอน การปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยทเปน โรคเรอรง โรคเรอรง เปนการเจบปวยหรอภาวะททำใหเกดความเปลยนแปลงทงทางดานรางกายและจตใจซงมลกษณะอยางใดอยางหนงหรอหลายลกษณะและเปนการเจบปวยท เก ดข นอยางถาวร การ ดำเนนของโรคเกดขนอยางชาๆ เปนสาเหตใหมการเปลยนแปลงทางสรระวทยาและทางกายภาพพยาธสภาพทเกดขนไมกลบคนเขาสภาวะปกต ตองการการฟ นฟสภาพอยางเฉพาะเจาะจงและตอเนองตองการการดแลเอาใจใส ตดตามประเมนอาการและใหการชวยเหลอเปนเวลานาน13 และ องคการอนามยโลก14 ไดใหคำจำกดความของโรคเรอรงวาเปนโรคทมระยะเวลาของการเปนโรคยาวนานและการดำเนนโรคคอยๆ เกดขนอยางชาๆ ประกอบไปดวย โรคหลอดเลอดในสมอง โรคหลอดเลอดหวใจโรคหวใจ โรคความดนโลหตสง โรคมะเรง โรคภมแพ โรคเบาหวาน โรคเอดส และโรคระบบทางเดนหายใจเชนโรคปอดอดกนเรอรงโรควณโรค พฤตกรรมการปฏบตตวเปนสวนสำคญในการปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของผปวยเรอรงเหลาน โดยเฉพาะผปวยหลอดเลอดในสมอง โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหวใจ โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวาน งานวจยสวนใหญในเรองของการปรบเปลยนพฤตกรรมจงใหความสำคญกบผปวยกลมโรคดงกลาวสำหรบการจดการกบการเจบปวยเรอรง มลเลอร15 ไดใหความหมายวา เปนปญหาและการเปลยนแปลงตางๆ ทผปวยเรอรงตองเผชญและจดการกบสงเหลานนตลอดเวลาเพอรกษาและฟนฟ สมดลของรางกาย จตใจของตนและสามารถดำเนนชวตครอบครวและสงคมตามปกต ไดอยางเหมาะสม

พฤตกรรมสขภาพจงเปนปจจยทม ความสำคญและมอทธพลตอภาวะสขภาพของผปวยโรคเรอรง พฤตกรรมสขภาพทดจะชวยคงไวซงภาวะสขภาพปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและการรบรภาวะสขภาพของบคลจะเปนองคประกอบทมผลตอการกระทำพฤตกรรมสขภาพ สาเหตทสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนในผ ปวยน นมกจะมาจาก 2สาเหตคอ 1) สาเหตทไมสามารถควบคมไดคอสาเหตจากตวโรคเองหรอการรบประทานยาอนๆ 2)สาเหตทสามารถควบคมไดซงไดแกพฤตกรรมการปฏบตตว ซงไดแกพฤตกรรมการควบคมอาหารพฤตกรรมการออกกำลงกายพฤตกรรมการจดการกบความเครยด ซงการควบคมพฤตกรรมดงกลาวจำเปนตองทำอยางตอเนองตลอดชวต และตองเปน สวนหนงของการดำเนนชวตประจำวน แตพบวา ผปวยโรคเรอรงสวนใหญยงมปญหาเรองการควบคมพฤตกรรม ผปวยสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดแตไมสามารถทำไดอยางยงยน จากการศกษาท ผานมาพบวาการปรบเปลยนพฤตกรรมเปนเรอง ทซบซ อนตองอาศยปจจยท งจากตวผ ปวยเอง และปจจยส งแวดลอม เชน ความร ทศนคตประสบการณ การยอมรบสนบสนนและความสมพนธระหวางผ ปวยกบครอบครว สงรอบขางและการดำเนนชวตใหสอดคลองกบภาวะของโรคซงแนวคดการปรบเปลยนพฤตกรรมโดยใช TTM ได ให ความสำคญในองคประกอบเหลาน อยางครอบคลมดงน แนวคดทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม 1. รปแบบทรานสทโอเรทเคล(Transtheoretical model : TTM) หรอทฤษฎขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Transtheoreticalmodelหรอ Stage ofChange) เกดขนเมอป ค.ศ.1970 ในงานจตวทยาคลนกของโปรชาสกา16 เปนรปแบบการพฒนาจากงานศกษาวจยของ โปรชาสกาและไดคลเมน5 ซงประกอบดวย5โครงสรางดงตอไปน 1.1 ระดบขนความตงใจในการเปลยน

_13-1556(001-011)P2.indd 4 12/18/13 1:45:35 PM


แปลงพฤตกรรม (stage of change: SOC) เปนการอธบายใหเหนถงการเปลยนแปลงในดานทศนคต(att itude) และความต งใจในการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงสงผลตอพฤตกรรมทแสดงออกสามารถแบงออกไดเปน5ระดบไดแก 1.1.1 ข นกอนมความต งใจทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม (precontemplation) เปนพฤตกรรมทยงไมปฏบตและไมตงใจปฏบต ผทอยในระดบน ภายใน 6 เดอนขางหนาจะไมมความตงใจ ทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม มกไมร สกหรอไมมความรถงผลเสยของพฤตกรรมทกำลงทำอย จะพยายามหลกเลยงการอาน พด หรอคดถงผลเสยของพฤตกรรมทเปน การพยายามใหขอมลหรอบงคบใหผปวยเปลยนแปลงพฤตกรรม จะทำใหเกดความรสกตอตานอยางรนแรงผปวยมกไมมแรงจงใจและไมพรอมทจะเขารวมกจกรรมหรอการรกษาใดๆแมผปวยจะยอมเปลยนแปลงพฤตกรรมเนองจากถกกดดนจากผ คนรอบข างแต เม อปราศจาก แรงกดดนน น ผ ปวยมกจะกลบมามพฤตกรรมเหมอนเดมอกในระดบนผ ปวยมกรสกตอตานการเปลยนแปลงพฤตกรรม (resistance stage) หากใหกจกรรมเสนอแนะทผดพลาดอาจทำใหผปวยตดอยในระดบนนานกวาทควร 1.1.2 ขนมความตงใจทจะเปลยน แปลงพฤตกรรม (contemplation) เปนข นของพฤตกรรมทยงไมปฏบต แตมความตงใจวาอาจจะทำ ผทอยในระดบนจะมความตระหนกถงปญหาและมความคดทจะแกไขพฤตกรรมแตยงไมคดทจะลงมอทำในทนท มกวางแผนวาจะเปลยนแปลงพฤตกรรมในอก 1 เดอนขางหนา ผอยในระดบนจะประเมนวา พฤตกรรมทตองทำนนใหผลดตอตวเองนอยกวา ความพยายามและความยากลำบากท ตองประสบ เพอเอาชนะปญหาทเกดข นเมอตองเปลยนแปลงพฤตกรรม ทำใหไมเรมลงมอเปลยน แปลงพฤตกรรมของตวเองทนท การศกษาจำนวนมากพบวาผทอยในระดบนอาจตดอยนานเกน 2 ปโดยไมเปลยนแปลงไปสระดบทสงขน หากไมไดรบกจกรรมเสนอแนะทเหมาะสม

1.1.3 ขนเตรยมการ (preparation)เปนขนของพฤตกรรมทไมปฏบต/ปฏบตบาง และต งใจจะทำทนทผ ทอยในระดบน จะมความต งใจเปลยนแปลงพฤตกรรมในอกไมเกน 1 สปดาหขางหนา หรออาจจะเคยลองเปลยนแปลงพฤตกรรม มาแลวในชวงเวลา 1 ปทผานมาแตประสบความ ลมเหลวหรอปจจบนอาจพยายามทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม แตยงไมสามารถบรรลเปาหมายของพฤตกรรมทตองการได 1.1.4 ขนปฏบตการ (action) เปนพฤตกรรมทปฏบตเปนบางคร ง/เปนประจำ เมอ เรว ๆ นผอยในระดบนตองอทศเวลาและพลงงานเปนอยางมากเพอเปลยนแปลงพฤตกรรมทเคยชนใหเปนพฤตกรรมใหมทตองการ ผ ปวยในระดบน มกมอารมณตงเครยดมากกวาผทอยในระดบอนจะถอวาอยในระดบน เมอสามารถปฏบตพฤตกรรม เปาหมายถงระดบทตองการไดตงแต1วนแตไมเกน6เดอน 1.1.5 ระดบพฤตกรรมคงท (maintenance)เปนพฤตกรรมทปฏบตเปนประจำนานแลวผทอยในระดบทสามารถปฏบตพฤตกรรมเปาหมายถงระดบทตองการไดนานกวา 6 เดอนขนไป สงทบคลากรทางการแพทยตองทำในระดบนคอ การปองกนการยอนกลบไปปฏบตพฤตกรรมเดมทเปนปญหาอกผ ปวยจะมความมนใจในความสามารถของตวเองในการเปลยนแปลงพฤตกรรมสง สรปข นตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรมจำแนกตามลกษณะการปฏบตและความตงใจแบงไดเปน5ขนตอนแตละขนตอนสามารถปรบเปลยนข นลงไดตลอดเวลา ตามปจจยตางๆเชน ความรความเชอ สงแวดลอมทเปลยนแปลงไป บคคลจำนวนมากปรบเปลยนพฤตกรรมพงประสงคได ไมนานกกลบคนสพฤตกรรมเดมอกการปรบเปลยนพฤตกรรมทประสบผลสำเรจนนพฤตกรรมใหมควรอยอยางยงยน การปรบเปลยนพฤตกรรมทประสบผลสำเรจตองใชความพยายาม อดทนและเวลา ซง Prochaska and Velicer17 ไดเสนอวธการปรบเปลยนพฤตกรรมไว10วธภายใตกระบวนการปรบ

_13-1556(001-011)P2.indd 5 12/18/13 1:45:35 PM


พฤตกรรม 2 กระบวนการคอ กระบวนการปรบความรสกนกคด (Cognitive or experiential process) และกระบวนการเปลยนพฤตกรรม (BehavioralProcess)ดงรายละเอยดตอไปน 2. กระบวนการปรบความร ส กน กค ด(Cognitiveorexperientialprocess)และกระบวนการเปลยนพฤตกรรม(BehavioralProcess)ดงตอไปน 2.1 การปลกจตสำนก (consciousnessraising) เปนการเพมการรบร สาเหต และสงท เปนผลของพฤตกรรมทตองการเปลยน กจกรรมทสามารถปลกจตสำนก ไดแกการใหขอมลยอนกลบการเผชญหนา การแปลความหมาย การใหขอมลและการสอน 2.2 การเร าอารมณและความร ส ก(dramatic relief) เนองจากอารมณจะมผลใหคน เรมประเมนสถานการณและตดสนใจ ดงนนการจดกจกรรมกระตนใหเกดอารมณ เชน การพดคยกน ในกลม การดภาพเหตการณทเกดขนกจะสามารถใชเปนเครองกระตนใหคนรสกและตองการเปลยนแปลง 2.3 การประเมนตนเอง(Self-evaluation) เปนกระบวนการทคนแตละคนสะทอนขอด ขอเสยปญหา อปสรรค ประโยชน ของการทำพฤตกรรม ในใจของตนเอง ซงจะทำอยตลอดเวลา ดงนนการกระตนใหเกดการเปลยนพฤตกรรม ซงควรทำให คนเชอวาการเปลยนพฤตกรรมจะนำไปสผลลพธทเขาตองการ 2.4 การรบร ส งแวดลอมทสนบสนนสขภาพ (Social l iberation) เปนการเอ อให เกดพฤตกรรมทพงประสงค โดยการยอมรบวา สงแวดลอมสนบสนนพฤตกรรมทต องการปรบเปลยนเชนไมมของหวานในบาน 2.5 การทำพนธะสญญากบตนเอง(Self-liberation) เปนการสนบสนนใหบคคลพฒนาความมงมนทจะสรางพฤตกรรมสขภาพทพงประสงคพฒนาความมงมนทจะสรางพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค โดยการสนบสนนใหบคคลคนหาทางเลอกสอดคลอง กบความตองการ จำนวนทางเลอกทหลากหลายจะเสรมใหบคคลมงมนทจะไปถง

2.6 การหาแรงสนบสนนทางสงคม(helping relationships) เปนว ธ การจดระบบสนบสนนทางสงคมใหสงเสรมการสรางพฤตกรรมใหม เชนการสนบสนนของครอบครว การจดระบบเพอนชวยเพอน 2.7 การทดแทนดวยสงอน (Counterconditioning) เปนการทดแทนพฤตกรรมสขภาพทไม พงประสงคดวยพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค เชนการทดแทนความเครยดดวยกจกรรมคลายเครยดเชนการออกกำลงกาย การรองเพลง การทดแทนการรบประทานอาหารทมไขมนสงดวยผกเปนตน 2.8 การประเมนผลของพฤตกรรมทมตอสงแวดลอมและบคคลรอบขาง (environmental-reevaluation) เปนขนทคนประเมนความรและความรสกของบคคลวา การทำพฤตกรรมของเขามผลตอคนอน ๆ ดงนนการจดกจกรรมในขนตอนนคอ การทำใหคนนนรสกวาการทำพฤตกรรมของตนเองเปนทงตวแบบทดและไมด หรอทำใหเขาใจผลกระทบของพฤตกรรม และเขามความสามารถทจะควบคมพฤตกรรมนนได 2.9 การควบคมสงเรา(Stimuluscontrol) เนองจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมจะเปนไปไดงายถาไมมสงเรามากระตน ดงนนจงจำเปนตองมการเปลยนแปลงสงแวดลอมททำใหคนร ส กถกกระต นใหแสดงพฤตกรรมทพงประสงค เพอลดโอกาสของการถกกระตนจากสงแวดลอมเดม เชนการไมเดนผานบรเวณทขายอาหาร 2.10 การใหการเสรมแรง (Reinfor-cement management) ทำไดทงการเสรมแรงทางบวก และทางลบ การใหการเสรมแรงทางบวกเพอรกษาพฤตกรรมทพ งประสงคไว ในขณะทการใหการเสรมแรงทางลบเพอลดพฤตกรรมทไมพงประสงค อยางไรกตามวธการใหการเสรมแรงทางบวก เปนวธการสนบสนนใหการปรบพฤตกรรมเปนไปโดยธรรมชาตและสอดคลองกบวถการดำเนนชวตของผปรบพฤตกรรมมากกวาการใหการเสรมแรงทางลบหรอการลงโทษ 3. การเปรยบเทยบผลดและผลเสยของ

_13-1556(001-011)P2.indd 6 12/18/13 1:45:36 PM


พฤตกรรม (decision balance) เปนการทำใหเหนถงความขดแยง ซงกอนทจะเรมมการเปลยนแปลงพฤตกรรมหนงๆมนษยมกมการประเมนถงประโยชนหรอผลดทจะไดรบและสงทตองสญเสยไป 4. ความมนใจในความสามารถของตวเอง(self-efficacy) เกดจากการประยกตใชทฤษฎทางจตวทยาของ Bandura A.17 ซงกลาววา “ความ คาดหวงเกยวกบความสามารถของตวเองมอทธพลตอการเลอกกจกรรมและเลอกสงแวดลอมของคนการตดสนวามความสามารถเทาใด ความมนใจ ในความสามารถของตวเองสวนใหญจะมาจากประสบการณในการจดการกบชวตของตวเอง โดยประสบการณทประสบความสำเรจจะเพมความมนใจใหเพมมากขน ระดบความมนใจในตวเองในแตละ stage of change จะไมเทากน โดยในระดบprecontemplation และระดบ contemplation ผปวยจะมระดบความมนใจในตวเองใกลเคยงกนและคอยๆ เพมขนเมออยในระดบ preparation และเพมมากข นอยางชดเจนเมออยในระดบ action และmaintenanceดงนนการชวยใหผปวยมความมนใจในตวเองเพมขนจงมความสำคญตอการเปลยนแปลงพฤตกรรม 5. ระดบความเคยชนและสงลอใจ (habitstrength/ temptation) ความเคยชนหมายถง การกระทำพฤตกรรมนนซำๆหลายครงในอดต กระทำโดยอตโนมตไมตองอาศยการบงคบควบคม โดยพฤตกรรมนนตองมลกษณะทเปนพเศษแตกตางจากพฤตกรรมทวไป โดยระดบความเคยชนจะวดการทำพฤตกรรมเปาหมายทเราตองการ สวนสงลอใจเปนการวดพฤตกรรมหรอสงทกระตนใหทำพฤตกรรม ทเราตองการจะทำ การประยกตใช Transtheoreticle model การปรบเปลยนพฤตกรรมโดยประยกตรปแบบ ทรานสทโอรทเคล (TTM/Transtheoreticle model)16 ซงประกอบดวยมการวเคราะหข นของพฤตกรรมและการตอบสนองใหเหมาะสมกบขนของพฤตกรรมดงน

1. ขนกอนมความตงใจในการเปลยน แปลงพฤตกรรม (Precontemplation) ผปวยท ขนของพฤตกรรมอยกลมนกระบวนการทนำมาใชคอการปลกจตสำนก (consciousness raising) การเราอารมณและความรสก (dramatic relief) การประเมนผลของพฤตกรรมทมตอสงแวดลอมและบคคลรอบขาง(environmental-reevaluation) บทบาทของพยาบาลในผปวยทมขนของพฤตกรรมในกลมน คอการสรางสมพนธภาพทดและความไววางใจ เพมความตระหนกในการเปลยน แปลงพฤตกรรมโดย ทำการประเมนปญหาของ ผปวยและแจงผลการประเมน,ใหขอมลทเปนจรงใหผประเมนผลกระทบของการปรบเปลยนพฤตกรรมตอสงแวดลอมรอบตว ใหความร เรองโรค ภาวะแทรกซอนของโรคและการควบคมโรค โดยการ รบประทานอาหาร, การออกกำลงกายและการคลายเครยด พรอมสรปประเดนกระตนใหผ ปวยสงสยถงผลกระทบจากภาวะแทรกซอน, การเราอารมณและความรสกโดยการใหดภาพตางๆเปนตน 2. ขนมความตงใจทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม (contemplation) ผ ปวยทข นของพฤตกรรมอยกลมนกระบวนการทนำมาใชคอ การประเมนตนเอง (Self-reevaluation)และการเปรยบเทยบผลดและผลเสยของพฤตกรรม (decisionbalance) บทบาทของพยาบาลในผปวยทมขนของพฤตกรรมในกลมน คอการเสรมสรางแรงจงใจและความเชอมนในตนเองของผปวย โดยใหผปวยรบรความสามารถในการปฏบตพฤตกรรมดวยตนเองการตดสนใจเลอกวธการปรบเปลยนพฤตกรรมดวยตนเอง ใหผปวยไดมการเปรยบเทยบขอดขอเสยของการปฏบตพฤตกรรมใหผปวยไดประเมนตนเองและใหกลาวถงคาดหวงและเปาหมายในอนาคต 3. ขนเตรยมการ (Preparation)ผปวยท ขนของพฤตกรรมอยกลมนกระบวนการทนำมาใชคอ การรบรสงแวดลอมทสนบสนนสขภาพ (Socialliberation)และการทำพนธะสญญากบตนเอง(Self-liberation)

_13-1556(001-011)P2.indd 7 12/18/13 1:45:36 PM


บทบาทของพยาบาลในผปวยทมขนของพฤตกรรมในกลมน คอ ใหผปวยไดมการวางแผนการปรบเปลยนพฤตกรรม โดยการคนหาทางเลอกในการแกไขปญหา ชวยผ ปวยต งเป าหมายบน พนฐานความเปนจรงและประสบความสำเรจไดในเวลาส นๆ พฒนาแนวทางปฏบตใหผ ปวยไดทำสญญากบตนเอง กำหนดวธสรางแรงจงใจและ สรปการวางแผนจนไดแนวทางการวางแผนทำสมดบนทกกจกรรมตนเอง 4. ขนปฏบตการ (action)ผปวยทขนของพฤตกรรมอยกลมนกระบวนการทนำมาใชคอการหาแรงสนบสนนทางสงคม (helping relationships)การทดแทนดวยสงอน(Counterconditioning) บทบาทของพยาบาลในผปวยทมขนของพฤตกรรมในกลมน คอการใหครอบครวเขามามสวนรวม การจดกจกรรมกลมเพอการแลกเปลยนเรยนรโดยใหผทสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดสำเรจมาแลกเปลยนประสบการณ การใหขอมลยอนกลบสงเสรมการรบรความสามารถของตนเองการเสนอหนทางเลอกในการออกกำลงกายหรอการเลอกรบประทานอาหาร 5. ขนพฤตกรรมคงท (maintenance) ผปวยทขนของพฤตกรรมอยกลมนกระบวนการทนำมาใชคอการควบคมสงเรา (Stimulus control) การใหการเสรมแรง (Reinforcement management)และการสงเสรมความมนใจในความสามารถของตวเอง(self-efficacy) บทบาทของพยาบาลในผปวยทมขนของพฤตกรรมในกลมน คอการสรปการพฒนาในแตละขนตอนและใหขอมลยอนกลบสงเสรมการรบรความสามารถของตนเอง และชใหผปวยเหนวาตนเองมความสามารถในการควบคมพฤตกรรมของตนเองได การใหคำชนชมในการปรบเปลยนพฤตกรรม สงเสรมการปรบพฤตกรรมโดยการควบคมสงเราการยกยองใหเปนแบบอยางประเมนผลและคงไวซงพฤตกรรมทเหมาะสมและการตดตามอยางตอเนอง จะเหนไดวาการปรบพฤตกรรมตามแนวคดTTM มการใชเทคนคหรอรปแบบทหลากหลาย เชน

เทคนคการสรางแรงจงใจ การใหคำปรกษา การใชกระบวนการกลม การเสรมสรางความเชอมนในความสามารถของตนเอง ซงเปนเรองทพยาบาลตองเรยนรและตองผานการฝกฝนเพอใหสามารถนำหลกการหรอวธการมาใชไดอยางมประสทธภาพ ขอจำกดของการนำแนวคดไปใช เนองจากจำนวนผปวยโรคเรอรงทเพมขนซงเปนปญหาทสำคญของงานบรการดานสาธารณสขซงตองยอมรบวาปจจบนงานดานบรการสาธารณสขจดอยในประเภทงานลนคน ภาครฐไมสามารถผลตบคคลากรใหรองรบกบงานทเพมมากขนไดทนกบสถานการณความเจบปวยในปจจบน สำหรบการดแลผปวยโรคเรอรงใหมพฤตกรรมการปฏบตตว ทถกตองเหมาะสม สามารถดแลตนเองได เปนบทบาททสำคญและเปนอสระของพยาบาล เพอ ชวยลดคาใช จายในการเข ารบการรกษาตวใน โรงพยาบาลของผปวย ลดอตราการเกดความพการลดอตราการตาย ลดอตราการกลบเขามารกษาซำและลดจำนวนวนนอนของผปวยในโรงพยาบาล จากประสบการณการทดลองใชโปรแกรมTTM ในการดแลผ ปวยเบาหวานทม ระดบไขมน ในเลอดสงของผเขยนไดมการเตรยมตนเองกอนใชโปรแกรมโดยไดเขารวมอบรมการใชเทคนคการสมภาษณเพอสรางแรงจงใจและเทคนคการสรางแรงจงใจอนๆจากผทรงคณวฒสวนการจดกจกรรมตองอาศยความรวมมอของทมสขภาพเชนแพทยพยาบาลประจำคลนกโรคเรอรง และอาสาสมครประจำหมบานจงตองทำความตกลงรวมกนกอนทำ การทดลองและกลมตวอยางทใช ต องมข นของพฤตกรรมทเหมอนกนโดยการปรบขนของพฤตกรรมเปนรายบคคลกอนซงใชเวลาในการปรบพฤตกรรมของแตละบคคลไมเทากน จนกระทงผปวยมขนของพฤตกรรมทอยในขนเตรยมการจงนำผปวยมาจดกจกรรมกลมซงตองขอความรวมมอจากผปวยในการใชเวลาทำกลมนอกเหนอจากเวลาตรวจรกษาตามปกตประมาณ2-3ครงตอจากนนเปนชวงของการตดตามตอเนองและเยยมบานซงตองขอความ

_13-1556(001-011)P2.indd 8 12/18/13 1:45:37 PM


รวมมอจากอาสาสมครประจำหมบาน หลงทดลองผปวยสามารถปรบพฤตกรรมของตนเองได ระดบ ไขมนรวม (Total cholesterol) และไขมนตวราย(LDL-cholesterol) ลดลงอยางมนยสำคญทางสถต4

แตกพบอปสรรคทเกยวของ เชนผปวยทำงานไมเปนเวลา สถานการณแทรกซอนทมผลกระทบตอจตใจเชนการสญเสยซงกตองเรมเขาไปใหคำปรกษาและประเมนขนของพฤตกรรมใหม ดงกลาวเปนผลทไดจากการศกษาแตรปแบบการทำงานในการดแลผปวยโรคเรอรงตามปกตประกอบดวย การซกประวต การประเมนภาวะสขภาพ การตรวจสขภาพ การใหความรเรองการปฏบต ตว เปนการสอนรายบคคลและรายกลมพรอมประเมนความร ในเรองการควบคมอาหารการรบประทานยา การคลายเครยด การออกกำลงกาย และการมาตรวจตามนด ในขณะทโปรแกรมการปรบพฤตกรรมจะประกอบไปดวยการใหความรการสอนสขศกษา การใหข อมลยอนกลบ การประเมน การใชกระบวนการกลม การใหการเสรมแรง การใชแรงสนบสนนทางสงคม การใชตวแบบการใหคำปรกษา การรบรประโยชนของการปรบเปลยนพฤตกรรมและการรบรโทษของพฤตกรรมการสงเสร มความเช อมนในความสามารถของตนเอง ฯลฯ ซงมหลายข นตอนและหลากหลาย วธการ ตองมการประเมนข นของพฤตกรรมของ ผปวยในแตละรายเปนระยะ และมการจดกจกรรมใหสอดคลองกบข นของพฤตกรรมทแตกตางกนตองใชเวลาในการจดกจกรรมอยางตอเนอง จะเหนวามขนตอนทยงยากมากกวาการใหการบรการแบบปกตมาก จากเหตผลของขอจำกดของทฤษฎ TTM ในเรองของระยะเวลาในการใชโปรแกรมทยาวนานการมองขามปจจยแทรกซอนทอาจมผลตอการเปลยนของข นของพฤตกรรมเชนปจจยดานอายด านการศกษา ดานสงคม ดานความตางของวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ และเครองมอทใชใน การประเมนขนของพฤตกรรมยงไมเปนมาตรฐาน ยงไมมความตรงกบทกกรณ ตลอดจนไมสามารถ

ระบไดวาจะใชเวลานานเทาไหรในการเปลยนขนของพฤตกรรมในแตละบคคล18 ขอจำกดเหลานจงทำใหไมสามารถนำแนวคดTTMมาใชไดอยางแพรหลายในคลนกผ ปวยโรคเร อรง ถงแมวาจะมหลกฐาน เชงประจกษวาสามารถชวยปรบเปลยนพฤตกรรมทไมพงประสงคไดจรง และเนองดวยจำนวนบคลากรทไมเพยงพอ จำนวนผปวยทเพมมากขน และผทจดกจกรรมตองเปนผทมทกษะและมความรในเรองของจตวทยาทเกยวของกบการปรบพฤตกรรมเปนอยางด ขอ เสนอแนะเพ อ ใหสามารถนำเอาโปรแกรม TTM มาประยกตใชไดจรง จะเหนวาจดเดนของแนวคด TTM คอการมองความตางกนของความพรอมในการปรบเปลยนพฤตกรรมเปนรายบคคล การประเมนความพรอมในการปรบเปลยนพฤตกรรมเปนรายบคคล การใชเทคนคการปรบพฤตกรรมทหลากหลายซงเปนประโยชนสำหรบพยาบาลในการนำหลกการไปประยกตใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมซงเปนปญหาทสำคญของผปวยโรคเรอรง เพอใหสามารถนำแนวคดของ TTM ไปใชไดจรงหรอใชใหเปนประโยชนมากทสดจงขอนำเสนอแนวทางปฏบตดงน 1. ควรสงเสรมใหพยาบาลผทดแลผปวยโรคเร อรงมความร ความเขาใจในหลกการทางจตวทยาและมทกษะในเรองการใชเทคนคทเกยวของ กบการปรบเปลยนพฤตกรรม 2. สงเสรมการดแลผ ปวยเปนรายกรณเพอใหสามารถใหการดแลผปวยตามความแตกตางของผปวยแตละบคคล 3. ควรประเมนขนของพฤตกรรมของผปวยโรคเรอรงทกคนเปนระยะ เพอปองกนการยอนกลบของพฤตกรรม รวมทงการประเมนความรและการปฏบตตวของผปวยโรคเรอรง 4. ควรกำหนดบทบาทของพยาบาลท เกยวของกบการดแลผปวยโรคเรองรงมบทบาทในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวย ทงในคลนก ผปวยโรคเรอรงและในชมชนอยางชดเจน

_13-1556(001-011)P2.indd 9 12/18/13 1:45:37 PM


5. ควรกำหนดแนวทางปฏบต ในการใชโปรแกรมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสมของผปวยโรคเรอรงไวอยางชดเจน 6. จดก จกรรมโดยการประสานความ รวมมอกนของสหสาขาวชาชพ เชน การประเมน ขนของพฤตกรรมโดยพยาบาลประจำคลนก การใหความรเรองโรคเปนรายกลมโดยผเชยวชาญอาจเปนแพทยหรอพยาบาลเฉพาะทาง การใหคำปรกษารายคนโดยงานสขภาพจต เปนตนและควรประสานความรวมมอในชมชนเพอการดแลผ ปวยอยาง ตอเนอง และนำอาสาสมครประจำหมบานเขามามสวนรวมในการดแลผปวย เอกสารอางอง 1. อมรา ทองหงษ, กมลชนก เทพสทธา, ภาคภม จงพรยะอนนต และธนวนตกาบภรมย. รายงาน การเฝาระวงโรคไมตดตอเร อรง. ปรายงาน การเฝาระวงระบาดวทยาประจำสปดาห2555; 43:257-271.2. นาตยา ภมรเดชากล. ผลการใช โปรแกรม สงเสร มสขภาพทม ตอพฤตกรรมการดแล สขภาพตนเองในผ ปวยสงอายท ม ความดน โลหตสง โรงพยาบาลโกรกพระ. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑตสาขาการสงเสรมสขภาพ มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค;2552.3. วราภรณ ดเสยง. ผลของโปรแกรมการจดการ ตนเองตอระดบฮโมโกบนทมนำตาลเกาะและ ระดบโคเลสเตอรอลในเลอดชนดความหนาแนน ตำของผปวยเบาหวานชนดท 2. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ พยาบาลผ ใหญ จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2549.4. ผาณต หลเจรญ. ผลของโปรแกรมปรบเปลยน พฤตกรรมตอระดบไขมนในเลอดของผ ปวย เบาหวานชนดท2.วทยานพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาว ชาการพยาบาลผ ใหญ จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2552.5. Prochaska, JO & DiClemente. The trans-

theoretical approach: crossing traditional boundaries of therapy. Homewood, IL: Dow Jones-Irwin;1984.6. Evers KE, Prochaska JO, Johnson JL, Mauriello LM, Padula JA, & Prochaska JM. A randomized clinical trial of a population- and transtheoretical model-based stress- management intervention. Health Psychol 2006;25,521-529.7. Johnson SS, Driskel l MM, Johnson JL, Prochaska JM, Zwick W, & Prochaska JO. Efficacy of a transtheoretical model-based expertsystemforantihypertensiveadherence. DiseaseManagement2006;9,291-301.8. เพญจนทร สทธปรชาชาญ. ความรวมมอใน การใหยาตานไวรสเอดสของผตดเช อเอชไอว และเอดส:การประยกตใชทฤษฎ ทรานสทโอ เรดเคล.วทยานพนธเภสชศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเภสชกรรมคลนก ภาควชาเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2550.9. JohnsonSS,PaivaAL,CumminsCO,Johnson JL, Dyment SJ, Wright JA, Prochaska J O, ProchaskaJM,&ShermanK.Transtheoretical model-basedmultiple behavior intervention forweightmanagement :Effectivenessona population basis. PreventiveMedicine 2008; 46:238-246.10. Curry JS, Kristal RA and Bowen JD. An Application of the stagemodel of behavior change to Dietary fat reduction. Heath educationResearch.1992;7:97-105.11. VetEd,NooijerJd,VriesNKdandBrug1J. Comparing stage of change and behavioral intention to understand fruit intake. Health educationResearch.2006;4:599-608.12. KasilaK,PoskipartaM,KarhilaP,KettunenT. Patients’ readiness fordietarychangeat the

_13-1556(001-011)P2.indd 10 12/18/13 1:45:38 PM


beginning of counselling: a transtheoretical model-based assessment. Journal of Human Nutrition&Dietetics2003;16:159-166.13. Taylor CR, Lillis C, Lemone P and Lynn P. Fundamentals of Nursing : The Art and ScienceofNursingcare.7thed.Philadelphia: Wolterskluwer/LippincottWilliams&Wilkins:; 2011.14. World Health Organization [Internet]. topic page on chronic diseases; [update 20013; cited in 27 November 13 Available from: http://www.who.int/topics/chronic_diseases/en/15. MillerJF.CopingwithChronicIllnessOvercoming Powerlessness. 2nd ed Philadelphia : F A

Davis;1992.16. ProchaskaJOandVelicerWF.Thetranstheoretical model of health behavior change. Am J Health Promot [Internet].1997 [cited 2013 November 27]. Available fromwww.uri.edu/ ...The%20Transtheoretical%20model%20of...17. Bandura, Albert. Social cognitive theory: An agentic perspective Annual Review of Psychology2001;52(1):1–26.18. Boston University School of Public Health mobile page. Behavioral Change Model [Internet].2013[cited2013Oct10].Available from: http://sph.bu.edu/otlt/MPH-Modules/SB/ SB721-Models/SB721-Models6.html.

_13-1556(001-011)P2.indd 11 12/18/13 1:45:38 PM


บทคดยอ

ขมความร เปนแหลงความร ทรวบรวมจากประสบการณการปฏบตงาน เปน กลเมด เคลดลบ หรอ เทคนค

เฉพาะตวทใชแลวไดผลในการปฏบตงาน ซงเปนความร ทเกดจากการบรณาการของความร โดยนย (Tacit

knowledge) และ ความรชดเเจง (Explicit knowledge) ทถกเกบสะสมในตวบคคล นำมาแบงปนแลกเปลยนเรยนร

ในบทความนจะกลาวถง ความสำคญของการสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล อธบายถง

กระบวนการกอนจะมาเปนขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ตลอดจนขมความรดานการเรยน

การสอนทางการพยาบาล

คำสำคญ: ขมความร/ การจดการความร/ การเรยนการสอนทางการพยาบาล

ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล

กลยารตน อนนทรตน*

* ครศาสตรดษฎบณฑต; คด.พยาบาลวชาชพชำนาญการพเศษ (ดานการสอน) วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข

_13-1556(012-023)P2.indd 12 12/18/13 1:46:36 PM


Abstract

The accumulation of knowledge through practical experience and techniques used in the workplace brings about a valuable resource that can be shared with others. It is an integration of tacit knowledge and explicit knowledge. This paper discusses the importance of the creation and compilation of materials for nursing instruction and describes the processes that lead to the creation of such knowledge, as well as the knowledge for nursing instruction. KEYWORDS: knowledge assets/ knowledge management/ Teaching and learning of nursing

The Knowledge Assets for Nursing Instruction

Kalayarath Anonrath*

* Doctor of Philosophy Degree, Higher Education; Ph.D., HE Nurse Instructor at Boromarajonani College of Nursing, Bangkok, Praboromarajchanok Institute, The Ministry of Public Health, Bangkok, Thailand.

_13-1556(012-023)P2.indd 13 12/18/13 1:46:36 PM


ความเปนมาและความสำคญ ปจจบนองคกรทจะอยรอดไดจะตองเรยนรเทาทนสถานการณการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวการจดการความร ทเนนการสรางความร และนวตกรรมใหม ทเรยกวา “ขมความร” จงเปนแนวทางหนงทเพมขดความสามารถในการแขงขนสถาบนการศกษาทรบผดชอบดานการจดการศกษาและผลตบคลากรทางดานสขภาพ คอ วทยาลยพยาบาล ในสงกดสถาบนพระบรมราชชนก กระทรวง สาธารณสข ไดเลงเหนถงความสำคญของการจดการความรและนำมาพฒนางานดานการเรยนการสอนและงานวจยใหมคณภาพอยางตอเนอง การดำเนนการสรางขมความรนน บคลากรในองคกรจำเปนจะตองมความเขาใจ ในกรอบของการศกษาการจดการความร เพอสรางขมความร ดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ซงมหลายมต โดยมองคประกอบสำคญทเกยวของ ดงน 1) ประเภทของความร ซงโนนากาและทาเคช1 แบงออกเปน 2 สวน คอ ความรโดยนย (Tacit knowledge) และความร ชดแจง (Explicit knowledge) ทสงสมอยในตวบคคลและองคกร 2) ระดบของความรซงวจารณ พานช2 แบงออกเปน 4 ระดบ คอ ระดบท 1: Know-what (รวาคออะไร) ระดบท 2: Know-how (รวธการ) ระดบท 3: Know-why (รเหตผล) ระดบท 4: Care-why (ใสใจกบเหตผล) 3) การนยามความร ไดม ผ น ยามความร ไว หลายความหมายสรปไดดงน ความรทร วาร ความรทร วาไมร ความรทไมรวาร และความร ทไมร วาไมร 4) ลกษณะของความร ราวนดรา และคณะ3 ไดระบลกษณะของความร เปน 3 ประการ ไดแก ความรทตองการอยางแทจรง (Right knowledge) ความรททนยคสมย (Right time) และความรทมาจากแหลงทเชอถอได (Right place) ขมความรคออะไร เพอใหเขาใจถงขมความรอยางลกซ งและสามารถนำไปดำเนนการสรางขมความรไดอยางมประสทธภาพ มนกวชาการ นกการศกษา ไดอธบายถงความหมายของขมความรไว ดงน

โนนากะ และทาเคช กลาววา ขมความร เปนการดงความร โดยนย (Tacit knowledge) ทมในตวคนออกมาเปนความร ชดเเจง (Explicit knowledge) เมอไดความร ชดแจงแลวสการเปนความร ขององคกร สนทรพยความร ขององคกร (Knowledge assets) ขมความร สามารถแบงได 4 ประเภท คอ 1) สนทรพยความรทอยในรปทกษะ วธการทำงานทเกดจากประสบการณ ของบคคล (Experiential Knowledge Assets) 2) สนทรพย ความร ท กำลงใช งานอยในกระบวนการทำงาน (Routine Knowledge Assets) 3) สนทรพยทเปนแนวคดตางๆ ในองคกร (Conceptual Knowledge Assets) และ 4) สนทรพยความรในการจดระบบความรทไดนำเขามาสองคกร (Systemic Knowledge Assets) ประกอบดวยการจดระบบและรวบรวมความรชดแจง (Explicit knowledge) เปนผลผลตทมการใชเทคโนโลยตางๆ เขามาชวยเกดเปนเอกสาร ฐานขอมล มการจดทะเบยนลขสทธ และใบอนญาตเพอเปนการปกปองทรพยสนทางปญญาขององคกร เฮนร และฮพเพด4 กลาววา การบรหารสนทรพยความร (Knowledge assets) เปนกระบวนการของการจดการความรขององคกรทงทเปน ความรโดยนย (Tacit knowledge) และ ความรชดเเจง (Explicit knowledge) ประพนธ ผาสขยด5 กลาววา ขมความร หมายถง องคความร ท องคกรได เกบสะสมไว รวบรวมไวเปนคลงความร ซงมาจาก 2 สวน คอความร โดยนย (Tacit Knowledge) และความร ชดแจง (Explicit Knowledge) “ขมความร” ไดจากการสะสม “เกรดความร” ซงเกดจากกระบวนการแลกเปลยนเรยนร การจดเกบจะตองมการออกแบบวางโครงสรางไวอยางเหมาะสม มการจดแบงหมวดหม ไวอยางเปนระบบ เพอสะดวกในการเรยกใช ว จารณ พาณชกลาววา ขมความร ค อ ความรสำหรบปฏบตงาน และไดมาจากประสบการณในการปฏบตงานชนนนๆ เปนเคลดลบในการทำงาน เปนความรทไมมในตำรา ขมความรไดมาจากการถอดความร จากการปฏบต งาน คอเปนความร

_13-1556(012-023)P2.indd 14 12/18/13 1:46:36 PM


โดยนย (Tacit knowledge) เมอรวบรวมไดแลว จดเกบบนทก เปนขมความร (Knowledge assets) ทำใหความรของบคคลเปนความรขององคกร โดยสรป ขมความร หมายถง แหลงความร ทรวบรวมจากประสบการณการปฏบตงาน เปน กลเมดเคลดลบ หรอเทคนคเฉพาะตวทใชแลวได ผลในการปฏบตงาน ซงเปนความรทเกดจากการ บรณาการของความรโดยนย (Tacit knowledge) และ ความร ชดเเจง (Explicit knowledge) ทถก เกบสะสม ในตวบคคล และองคกร นำมาแบงปนแลกเปลยนเรยนร ดวยวธการแปลงความร /วงจรการจดการความร ขมความรจะตองจดเกบโดยการออกแบบวางโครงสรางไวอยางเหมาะสม มการจดแบงหมวดหม ไวอยางเปนระบบในรปของเอกสาร ฐานขอมล เพอสะดวกในการคนหาและใชงานเผยแพรและแลกเปลยนหมนเวยนใชระหวางกน ตอไป ความสำคญของการสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ตามทสำนกงานคณะกรรมการการอดม ศกษา ไดจดทำกรอบคณวฒแหงชาต (Thailand Qualification Framework for Higher Education in Thailand: TQF) ทมความมงหมาย เพอเสรมเปาหมายแหงชาต เกยวกบการจดการเรยนการสอนในระดบอดมศกษาดวยการเนนหนกเรอง 1) การคดวเคราะห (Critical Analysis) 2) การทำงานเปนทม (Teamwork) 3) การตดตอสอสาร (Communication) 4) เทคโนโลย สารสนเทศ (Information Technology) 5) การเรยนรตลอดชวต (Lifelong Learning) 6) การประเมนตนเอง และการสะทอนความคดของตนเอง (Self Assessment/ Critical Reflection)การจดการศกษาพยาบาลซงเปนกระบวนการเตรยมบณฑตทางการพยาบาลใหมความพรอมทงความรความสามารถ ในทางทฤษฎและการปฏบตเพอตอบสนองความตองการของผรบบรการไดตามมาตรฐานของวชาชพควบคไปกบการมความเชอและคานยมทด ตอการชวยเหลอเก อกลเพอนมนษย ใหมสขภาพดการจดการเรยนการสอนทางการพยาบาลมงใหผเรยน

มความรความสามารถอยางกวางขวางในศาสตรทางการพยาบาล และศาสตรอนทเกยวของและเพอใหสอดคลองกบกรอบมาตรฐานคณวฒแหงชาต ดงนนการจดการเรยนการสอนทางการพยาบาลจงมงเนนการพฒนาทกษะของผเรยนใหมคณลกษณะตามทสงคมตองการตามมาตรฐานผลการเรยนร ของบณฑต (Learning Outcome) โดยมขอบเขตของการเรยนร (Domain of Learning) 6 ดาน ซงเปน ขอกำหนดเกยวกบความคาดหวงทจะใหนกศกษาเรยนร และสามารถทำไดหลงจากไดศกษาแลวประกอบดวย 1) ความร 2) ทกษะเชาวนปญญา 3) ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความ รบผดชอบ 4) ทกษะการวเคราะหและการสอสาร 5) การพฒนาคณธรรมและจรยธรรมและ 6) ทกษะการปฏบต การทจะพฒนาความสามารถทกำหนดไวในขอบเขตของการเรยนรใหครอบคลมผลลพธการเรยนร ดงกลาว จงจำเปนตองมคร อาจารย หรอผ สอนทมความร ความสามารถท งทางดานวชาชพ และทางดานการศกษาและเพอสนบสนนกระบวนการประกนคณภาพการศกษา สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา6 ไดทำการพฒนาเกณฑการประกนคณภาพการศกษา โดยระบไว ในองคประกอบท 7 การบรหารและการจดการ ตวบงช ท 7.2 เรองการพฒนาสถาบนสสถาบน เรยนรโดยมเกณฑมาตรฐาน ประกอบดวย 1) มการกำหนดประเดนความรและเปาหมายของการจดการความรทสอดคลองกบแผนกลยทธของสถาบนอยางนอยครอบคลมพนธกจ ดานการผลตบณฑตและดานการวจย 2) กำหนดบคลากรกลมเปาหมายทจะพฒนาความรและทกษะดานการผลตบณฑตและ ดานการวจยอยางชดเจนตามประเดนความร ท กำหนด 3) มการแบงปนและแลกเปลยนเรยนรจากความร ทกษะของผ ม ประสบการณตรง (Tacit Knowledge) เพอคนหาแนวปฏบตทดตามประเดนความรทกำหนดในขอ 1 และเผยแพรไปสบคลากรกลมเปาหมายทกำหนด 4) มการรวบรวมความรตามประเดนความรทกำหนดในขอ 1 ทงทมอยใน ตวบคคลและแหลงเรยนรอนๆ ทเปนแนวปฏบตทด

_13-1556(012-023)P2.indd 15 12/18/13 1:46:37 PM


มาพฒนาและจดเกบอยางเปนระบบโดยเผยแพรออกมาเปนลายลกษณอกษร (Explicit Knowledge) 5) มการนำความรทไดจากการจดการความรในปการศกษาปจจบนหรอปการศกษาทผานมา ทเปนลายลกษณอกษร (Explicit Knowledge) และจากความร ทกษะของผ ม ประสบการณตรง (Tacit Knowledge) ทเปนแนวปฏบตทดมาปรบใชในการปฏบตงานจรงจะเหนไดวาจากความสำคญของการจดการ เร ยนการสอนท สอดคล องกบกรอบมาตรฐานคณวฒ และการบรหารจดการเพอใหเกดองคกรแหงการเรยนร ดงน นการสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาลจงมความสำคญทจะชวยใหบรรลคณภาพการศกษา กวาจะมาเปน “ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล” การจดการความร ในสถาบนอดมศกษาไทย สวนใหญใหความสำคญกบการจดการเกยวกบโครงสราง ระบบทเปนปจจยตอการดำเนนการจดการความรในสถาบนการศกษาใหประสบความสำเรจ แตเนองจากการจดการความร ยงมกรอบแนวคดทหลากหลาย ยากแกการนำไปปฏบตไดอยางครบถวน ประกอบกบจดออนของการจดการความรทพบทวไป เกดจากความร ทอยในรปของขอมล ทกษะ ประสบการณท ม มากมาย ดาน การเรยนการสอนทางการพยาบาลของอาจารยพยาบาล ยงไมมการดำเนนการสราง แลกเปลยน ประยกตใชความร ใหเปนรปแบบของ ขมความร (Knowledge Assets) ทชดเจน ดงน นจงมความจำเปนทจะตองนำแนวคดการจดการความร มา สรางขมความร ด านการเรยนการสอนทางการพยาบาล อยางเปนรปธรรมโดยการถายทอดแลกเปลยนความร กน ระหวางสมาชกภายใน และภายนอกวทยาลยพยาบาลฯ ซงเปนความรทดทสด ทมอยในวทยาลยพยาบาล โดยมองคประกอบหลก ค อ การประยกตใช กระบวนการแปลงความร (Knowledge Conversion) และวงจรการจดการความร ประกอบดวย 1) การรวบรวมความรโดยนย

(Tacit Knowledge) และความร ชดแจง (Explicit Knowledge) ในระดบบคคล 2) การจดเกบ และจดระบบความร 3) การเขาถง การกระจาย และการถายทอดความร 4) การนยามความร แตละดาน รวาร รวาไมร ไมรวาร และไมรวาไมร จากขนตอนของการจดการความร ดงกลาว จะทำใหเกดขมความร ด านการเรยนการสอนทางการพยาบาล ประกอบดวย สาระ ทกษะทางวชาชพ หลกการ วธการ เทคนคการเรยนการสอนทางการพยาบาล ซงเปนผลมาจากการเรยนรของบคคลในองคกรโดยผานการเรยนร และประสบการณ การปฏบตการเรยนการสอนทางการพยาบาลทงภาคทฤษฎ และภาคปฏบต ทลกซงจนสามารถวเคราะห และสรางเปนขอสรปของตนเอง สามารถนำมาแบงปนแลกเปลยนเรยนรกบคนในองคกร ซงองคความรทเกดจากการทำงานสวนใหญเกยวของกบความรโดยนย (Tacit Knowledge) เปนความรทฝงอยในตวบคคล ไมสามารถบอกกลาว พด หรอแสดง แตอยบนพนฐานของการคดอยางมเหตผลโดยมความเชอวาความรโดยนย (Tacit Knowledge) สามารถจดเกบ แปลความ และเปลยนแปลงใหอยในรปแบบอนได วธการทจะถนอมรกษาไวซงองคความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล คอ การนำแนวคดการจดการความร (Knowledge Management) มาเปนเครองมอในการสรางขมความร โดยการ แลกเปลยน จดเกบและถายโอนความร ซงสามารถใชเปนฐานในการตอยอดองคความร ให องคกร เขมแขงขน การจดการเรยนการสอนทางการพยาบาลเปนการผสมผสานของ แนวคด และหลกการจด การเรยนการสอน โดยเนนผเรยนเปนสำคญ7-9 ในสวนของการเรยนการสอนทางการพยาบาล ซงเปน กระบวนการแลกเปลยนความรและประสบการณระหวางผสอน ผเรยน บคคล ครอบครว และชมชนทสงเสรม สนบสนนใหผเรยนแสวงหาความรดวยกระบวนการทางปญญา การดำเนนการจดการเรยนการสอนทางการพยาบาล เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตรงตามจดมงหมายทกำหนดไว ประกอบ

_13-1556(012-023)P2.indd 16 12/18/13 1:46:37 PM


ดวย แนวคดและหลกการพยาบาลแบบองครวมบนพนฐานของทฤษฎ การดแลดวยความเอ ออาทร ไดแก มโนทศนเกยวกบการพยาบาล การเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ การ สงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟ นฟสภาพ การวเคราะหปญหาสขภาพทพบ การนำกระบวนการพยาบาลไปใช ในการวางแผนการพยาบาลทม ปญหาสขภาพตามสถานการณท กำหนดไดและครอบคลมทงดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ การสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาลในบทความน จงหมายถง แนวการปฏบต ทเกดจากการบรณาการ ระหวาง การรของบคคลหรอการนยามความรในองคกร ซงม 4 ระดบคอ 1) “ร วามความร” เปนความรทเปนทางการ (Explicit knowledge) 2) “ร วาไมมความร ” เปน ชองวางของความร (Knowledge gaps) 3) “ไมรวา มความร ” เปนความร ท ไมเปนทางการ (Tacit knowledge) และ 4) “ไมร วาไมมความร ” เปน ชองวางของความไมร (Unknowledge gaps) ของการเรยนการสอนทางการพยาบาล แนวคดและหลกการพยาบาลแบบองครวมบนพ นฐานของทฤษฎ การดแลดวยความเอออาทร นำมาบรณาการกบสวนของความรโดยนย (Tacit knowledge) และ ความรชดเเจง (Explicit knowledge) ทถกเกบสะสม ในตวผ ปฏบตงานดานการเรยนการสอนทางการพยาบาลแตละบคคล นำมาแบงปนแลกเปลยน เร ยนร ด วยว ธ การแปลงความร (Knowledge Conversion) วงจรการจดการความร ประกอบดวย การแลกเปลยนความรระหวางความรโดยนย (Tacit to Tacit Knowledge) การดงความรโดยนยใหเปนความรชดแจง (Tacit to Explicit Knowledge) การผสานความรชดแจงเขาดวยกน (Explicit to Explicit Knowledge) และการเปลยนความร ชดแจงให เปนความรโดยนยเปนการนำความรทเรยนรมาไปปฏบตจรง (Explicit to Tacit Knowledge) หลงจาก ทรวบรวมและสงเคราะห ความรของแตละบคคล ผนวกเขากบความรขององคกร แลวนนจงแบงความ

รออกเปน 4 ระดบ ประกอบดวย 1) know-what (รวาคออะไร) ไดแก ความรทางการพยาบาลทเปนความรทตองการอยางแทจรง (Right knowledge) ความรททนยคสมย (Right time) ความรทมาจากแหลงทเชอถอได (Right place) และ แนวคด ทฤษฎ และกระบวนการเรยนการสอนทเนนผ เรยนเปนสำคญ 2) know-how (รวธการ) คอ ประสบการณการทำงานดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ภาคทฤษฎ และภาคปฏบต 3) know-why (ร เหตผล) ไดแก แนวปฏบตในการแบงปนแลกเปลยนเรยนร ประสบการณ การรวบรวมความร (วงจรความร) เกดการผลกดนใหจดเกบเปนขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาลอยางเปนระบบเพอใหงายตอการเขาถง การกระจาย และการถายทอดความรในองคกรและ 4) care-why (ใสใจกบเหตผล) ไดแก แหลงความร กลเมด เคลดลบ เทคนคเฉพาะตวทใชในการเรยนการสอนทาง การพยาบาล ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล จากการศกษา คนควาเกยวกบ ขมความร ของ ทาเคช และโนนากา10 เฮนร และฮพเพด4 วจารณ พาณช2 และประพนธ ผาสขยด5 สรปผลการสงเคราะหขมความร พบวา 1) เปนสวนของความรโดยนย (Tacit knowledge) และ ความรชดเเจง (Explicit knowledge)ทถกเกบสะสม ในตวบคคล 2) เกดจากการแบงปนแลกเปลยนเรยนร ดวยวธการแปลงความรและวงจรการจดการความร 3) จดเกบโดยการออกแบบวางโครงสราง มการ จดแบงหมวดหม ไวอยางเปนระบบ เพอสะดวก ในการคนหาและใชงานเผยแพรและแลกเปลยนหมนเวยนใชระหวางกน ในบทความนจะกลาวถง ขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาลและ แนวปฏบตเพอใหไดมาของขมความร ดาน การเรยนการสอนทางการพยาบาล ซงเปน รปแบบ วธการหรอเทคนคการสอน และเปนเคลดลบเฉพาะตวทใชสอนหรอการแกปญหา ประกอบดวย

_13-1556(012-023)P2.indd 17 12/18/13 1:46:38 PM


1. ขมความร เกยวกบ หลกการ แนวคด ทฤษฎ และกระบวนการเรยนการสอนทเนน ผเรยนเปนสำคญ เนองจากอาจารยผสอนมวธการสอนทหลากหลาย มกลเมดเคลดลบ หรอเทคนคเฉพาะตวทใช เพอชวยใหการจดการเรยนการสอน มประสทธภาพมากยงขน หลกการ แนวคด ทฤษฎ และกระบวนการเรยนการสอนทเนนผ เรยนเปนสำคญทผสอนนยมใช ไดแก 1) การจดการเรยนการสอนจากกรณศกษา (Case base) ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการใหนกศกษาไดรบประสบการณตรง เชน 1.1) ผสอนเลอกกรณศกษาทเหมาะสมกบความร ประสบการณของผเรยน เพอใหผเรยนไดวเคราะหอบตการณ (Case Incident Method) แกปญหาทพบในการปฏบตการพยาบาลในรปแบบการอภปรายกลม หรอสมมนาโดยผ สอนจะใหคำปรกษาและ ขอเสนอแนะพรอมทงแทรกประสบการณการเรยนการสอน และสนบสนนการเรยนรท งโดยตรงและโดยออม 1.2) การจดทำธนาคารกรณศกษา (Case bank) เพอประโยชนในการศกษาคนควาตอไป 2) การเรยนการสอนจากสภาพจรง (Authentic learning) ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการใหผ เรยนไดเรยนร จากสภาพการณจรง ปญหา และโลกแหงความเปนจรง ซงนกศกษาจะตองเผชญปญหาและแกปญหา โดยคำนงถงบรบทแวดลอมเปนการเรยนรทสมพนธกบความเปนจรง เชน 2.1) การจดการเรยนการยกตวอยางจรง ให นกศกษาเรยนรจากชวตจรง (Authentic learning) ประสบการณใกลตวนกศกษา เชอมโยง จากทฤษฏสการปฏบตอยางเปนระบบ 2.2) ผสอนและผเรยนศกษาจากสภาพจรง โดยเขาไปฝงตว และรวมทำงานกบบคลากร เชน ในสถานสงเคราะหคนชรา ชมรม คลนก และองคกรอนๆ ทเกยวของและนำประสบการณมาถายทอดใหผเรยนไดเรยนร 3) แบบแผนผงมโนทศน (Concept Mapping) ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการให ผเรยนเกดการเชอมโยงประเดนตางๆ ของเรองราว ทำใหสามารถเหนภาพความคดรวบยอด ในรปแบบ

ทจบตองได ทำใหสามารถใหความสำคญไดงายดาย จงสะดวกในการนำไปทบทวนทกครงทตองการ การเรยนการสอนแบบแผนผงมโนทศนจะชวยเสรมความเขาใจ และการเรยนร ใหกบผ เรยน เพราะสามารถเหนภาพ ความคดรวบยอดทสำคญ ไปพรอมๆ กบสรปความสมพนธระหวางความคด เหลานน 4) แบบใชปญหาเปนฐาน (Problem-Based Learning) ผ สอนจะใชวธการสอนน เมอตองการใหผเรยนสรางความรใหมจากการใชปญหาทเกดขนในโลกแหงความเปนจรง ผเรยนเกดทกษะในการคดวเคราะหและคดแกปญหา รวมทงไดความรตามศาสตรในสาขาวชาทตนศกษาดวย การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานจงเปนผลมาจากกระบวนการทำงานทตองอาศยความเขาใจ และการแกไขปญหาเปนหลกเชน ประเดนสงคมในปจจบนเรมเปนสงคม ผสงอาย ในอนาคตจะมแนวทางแกปญหาอยางไร และกระตนใหผเรยนมองเหนปญหา ใฝหาความร สบคนหาคำตอบ เรยนรทเนนการควบคมตนเอง และพยายามแกไขปญหา 5) การคดว จารณญาณ (Crit ical thinking) ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการให ผเรยนมกระบวนการคดพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบ และประเมนเกยวกบขอมล หรอสภาพการณทปรากฏ โดยใชความร ความคด และประสบการณของตนเองในการสำรวจหลกฐานอยางรอบคอบ เพอนำไปสขอสรปอยางสมเหตสมผล เชน 5.1) การสรางความคดวจารณญาณ (Critical thinking) ท มงสรางความสามารถในการคดพจารณาเหตผล เหตการณ โดยเสนอสถานการณปญหา จากกรณตวอยาง ในคลนก เปดโอกาสใหนกศกษาประชมแลกเปลยนความคดเหน (Conference) กระตนให นกศกษาสำรวจความคด เจตคต และกระตนใหคดจนสนสดกระบวนการพยาบาล 5.2) การตงคำถามให นกศกษาเกดการคนควาความร (Knowledge Inquiry) การแนะนำเวบไซตใหอานวจย การเขาฐานขอมล (Data base) ใหมากขน เพอใหนกศกษา มกระบวนการคดวจารณญาณ

_13-1556(012-023)P2.indd 18 12/18/13 1:46:38 PM


6) การ ใช หล กฐาน เช งประจ กษ (Evidence-Based Practice) ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการใหผเรยน เกดการคนควา ประเมนและประยกตใชหลกฐานทางวทยาศาสตร ในการปฏบตโดยมเปาหมายหลกในการชวยใหผ ปฏบตสามารถตดสนใจ (Decision making) เลอกวธปฏบตทดทสดสำหรบผใชบรการเพอใหเกดประสทธภาพ ประสทธผล ความคมทน เชน 6.1) การใชกระบวนการทำงานวจย การนำผลการวจย นวตกรรมควบคกบการสอน 6.2) การศกษาจากงานวจยเปนสวนใหญการคนควาความรใหม (Update knowledge) จาก Systemic Review Guideline 7) การใชสถานการณจำลอง (Simu-lation) ผ สอนจะใชวธการสอนน เมอตองการให ผ เร ยนเข าไปอย ในสถานการณท สร างข นมา ซงสถานการณนนจะมลกษณะคลายคลงกบสภาพความจรงมากทสดทงสภาพแวดลอมและปฏสมพนธ การเรยนรแบบสรางสถานการณจำลองนจะชวยใหผเรยนเกดการถายโยงการเรยนไดดและสามารถนำไปใชแกปญหาในชวตจรงได เชน 7.1) การฉายภาพยนตร เรอง คณยายฉนดทสด ใหนกศกษาด และกระตนใหคดวเคราะห กอนเขาสบทเรยน 7.2) การใหนกศกษารวมกนคดสถานการณจำลอง และรวมแสดงกนเอง หรอใชวธการสอนการพยาบาลทางคลนกเปนแบบทดลอง (Laboratory method) เชน การสนทนาระหวางผปวยกบพยาบาล 8) การเร ยนร โดยผ เร ยนนำตนเอง (Self-Directed Learning) ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการใหผ เรยนรเรมการเรยนรดวยตนเอง ตามความสนใจ ความตองการ และความถนดโดย เรมจากการตงเปาหมายหรอวตถประสงคของการเรยนร การเลอกวธเรยนร การแสวงหาแหลงความรการรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล รวมทงการประเมนความกาวหนาของการเรยนร ของตนเอง โดยจะดำเนนการดวยตนเองหรอรวมมอชวยเหลอกบผอน หรอไมกได เชน 8.1) การจงใจใหนกศกษาคนควาจากตำราตางประเทศ (Textbook) ความคดเหน/ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ (Expert opinion)

วารสารการพยาบาลตางประเทศ (Nursing Journal) 8.2) การกระตนใหนกศกษาวเคราะหสถานการณ (Incident analysis) เนนเรองสำคญๆ ในสถานการณนนๆ แลวใหนกศกษาคนควาดวยตนเอง พยายามหาคำตอบใหถงทสนสดขอสงสย เนนใหนกศกษา คดเลอกหนงสอทอานเขาใจงายและลกซง 9) การเรยนผานสอออนไลน Social media (twitter, line, facebook), Web blog, game ผสอนจะใชวธการสอนนเมอตองการใหผเรยนรจกแสวงหาความรดวยตนเอง (Active Learners) หลกเลยงการกำกบ ผสอนเปนผปอนขอมลหรอคำตอบ ผเรยนเปนผขวนขวายใฝหาองคความรตางๆ โดยการแนะนำของผ สอน เชน 9.1) การรวมพฒนาความพรอมทางดานฮารดแวร ซอฟทแวร รวมทงความสามารถของระบบเครอขายทผเรยนใช 9.2) การพฒนาความสามารถและการเรยนรของผเรยนใหพรอมกอนใช 9.3) การแนะนำเวบไซต (Website) การเขาฐานขอมล (Data base) และแนะนำใหอานงานวจยการเรยนผานสอออนไลน ควรใชเสรมการเรยนการสอนทางการพยาบาล มากกวาใชเปนหลก 10) แบบผสมผสาน ผสอนจะใชวธการสอนน เพอตอบสนองตอความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน เพอใหผเรยนสามารถบรรลเปาหมายของการจดการเรยนการสอน โดยผสอนปรบแกปญหาทเกดขนในระหวางการเรยนการสอน จดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนหลกความยดหยน มงเนนการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยการสรางสงแวดลอมและบรรยากาศในการเรยนร ให ผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเอง มการผสมผสานยทธวธในการเรยนการสอนทหลากหลายเขาดวยกน ตวอยางในการลงมอปฏบตจรง เชน 10.1) การจดทมการสอน (Team Based Learning) รวมกบ การเปดโอกาสใหนกศกษามสวนรวมในการเรยนการสอน (Cooperative Learning) และการจด การเรยนการสอนโดยใชโครงการ (Project Based Learning) คอ การจดทำโครงการสงเสรมสขภาพทงในชมชนและสถานสงเคราะห 10.2) การสอดแทรกการเรยนการสอนในวชาทเกยวของกบการพยาบาล

_13-1556(012-023)P2.indd 19 12/18/13 1:46:38 PM


ตงแตอย ป 1 ถง ป 4 10.3) การจดทำแผนการสอนทมความยดหยน 2. ขมความร เกยวกบ ความรทรวาร ดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ไดแก ความรทไดจากตำรา เอกสาร หนงสออเลคทรอนค (e-book) ความรเกยวกบ นโยบาย ทฤษฎ โรคและการพยาบาล ผลงานวชาการดานการพยาบาล ในรปแบบตางๆ เชน งานวจย เอกสารประกอบ การสอน คม อ บทความในวารสาร นวตกรรมธนาคารกรณศกษา (Case bank) และคลงขอสอบเกยวกบการเรยนการสอนทางการพยาบาล 3. ขมความร เกยวกบความรทรวาไมร ดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ไดแก ความรเกยวกบการดแลผปวยทถกทอดทงในชมชน ความรเกยวกบการดแลผปวยทมความแตกตางทางวฒนธรรม การดแลผปวยระยะสดทาย (end of life care) ความรเกยวกบแพทยแผนไทย สวสดการขององคกรอนๆ ทเกยวของ กฎหมาย สทธประโยชน หลกการ แนวคด ทางจตวทยา จตตปญญา การเสรมพลงอำนาจ การมสวนรวมและการเปลยนแปลงเคม ชวภาพ 4. ขมความรเกยวกบความรทไมรวาร ดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ไดแก ความรทางวทยาศาสตรแขนงอนมาประยกตใชในการใหคำแนะนำผปวย หลกการ เทคนค การดแลตนเองของผปวยทถายทอดสบตอกนมาจากอดตถงปจจบน หลกการ แนวคด ทางจตวทยา ประยกตใชในการดแลผ ปวย และความร เกยวกบแพทยทางเลอก สมนไพร ภมปญญาไทย วฒนธรรม สงคม 5. ขมความร เกยวกบความรทไมรวาไมร ดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ไดแก โรคและปญหาสขภาพทพบในกลมทมความ แตกตางกน เชน ศาสนา ภม ภาค ชมชนการพยาบาลผปวยโรครายแรง เชน โรคเอดส (HIV) การบาดเจบรนแรง (Injury, Trauma) ภมปญญาและการดแลตนเองของผ ปวยทถายทอดสบตอกน มาจากอดตความเชอทางศาสนา ความศรทธาทแตกตางกนความเชอมโยงไปสเรองของความตาย

(Death & Dying) กฎหมาย สทธ พนยกรรมชวต สทธทจะตายโดยไมทรมานแนวทางการจดการศกษาในการพยาบาลผปวยเพอรองรบประชาคมอาเซยนและความกาวหนาทางเทคโนโลย เชน IT, Social media, Social network 6. ขมความร เกยวกบความรทตองการอยางแทจรง (Right knowledge) ไดแก แนวทางการดแลผปวยทมความหลากหลายทางวฒนธรรม ในแตละภมภาค และแตละชมชนแนวทางการดแล ผ ปวยดอยโอกาส ถกทอดท งทารณกรรมผ ปวย โรคเรอรงทนอนตดเตยงความรจากปราชญชมชนงานวจยเชงคณภาพเกยวกบประสบการณชวต หรอวถชวตผปวย 7. ขมความร เกยวกบความรททนยคสมย (Right time) ไดแก การศกษาเกยวกบการดแลผปวยกบภยพบต เชน นำทวม พาย แผนดนไหว การศกษาและพฒนาดานสงแวดลอม สงอำนวยความสะดวก รอบๆตวผปวย ทใชในชวตประจำวน เชน บนได อปกรณเครองครวเรอน การใชเทคโนโลย ในการดแลผปวย เงนสนบสนนผปวยดอยโอกาส การสรางกจกรรมเพอเพมรายไดใหผ ปวยเร อรง การบรณาการเช อมโยงความร กบศาสตรอ นๆ (สหสาขาวชา) เชน สถาปนก อาชวอนามย การสรางองคความร ใหผ ปวยอยในสงคมยคใหมได เชน การใหผ ปวยมาเรยนร การใชคอมพวเตอร Tele-med หรอ hotline สขภาพ 8. ขมความร เกยวกบ ความรทมาจากแหลงทเชอถอได (Right place) ไดแก 8.1) วารสารทเกยวของกบการพยาบาล ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ตำรา และงานวจยใหมๆ ทเกยวของกบการพยาบาล 8.2) เวบไซต (Website) ท เปนของ หนวยงานทเปนทยอมรบ เชน องคการอนามยโลก (WHO) และฐานขอมลตางๆ 8.3) บคคลทมความร ความเชยวชาญเปนทยอมรบทางการพยาบาล 8.4) สถานทหรอบคคลทเปนตนแบบทางดานการดแลผปวย ไดแก คณะพยาบาลศาสตร

_13-1556(012-023)P2.indd 20 12/18/13 1:46:39 PM


มหาวทยาลยตางๆ โรงพยาบาลเฉพาะทางการดแลผปวยเฉพาะโรคศนยความเปนเลศทางการพยาบาล (Excellent center) ชมรมคลงสมองสถาบนการศกษาท งในและตางประเทศและกองทน (foundation) ท งในและตางประเทศทม แนวปฏบต ท ด (Best practice) แหลงความร และแนวปฏบตเพอไดมาของขมความร จากการรวบรวมขอมล วธการสอน กลเมดเคลดลบเฉพาะตวของผเชยวชาญทมประสบการณการสอน พบวาแหลงความร และแนวปฏบตเพอไดมาของขมความรประกอบดวย 1) การจดทำแฟมรายวชา 2) การรวบรวมนวตกรรม งานวจยทนาสนใจ 3) การรวบรวมเนอหาจากการสอนทบทวน 4) การจดระบบสารบรรณอเลกทรอนค 5) การ จดทำ (case bank) 6) การจดทำคลงข อสอบ 7) การศกษาดงานจากศนยความเปนเลศ/การใช วธศกษาจากสภาพจรง การดงาน รวมทำงานโดยการออกหนวยกบสถานสงเคราะห การรวมเปนอาสาสมครผดแลผปวย 8) การศกษาจากผลงานวจย นวตกรรม Best practice, Evidence practice 9) การทำงานรวมกนกบอาจารยทปรกษาทมความเชยวชาญ 10) การทำงานวจยรวมกนของผทมความเชยวชาญทหลากหลาย 11) การเขาประชม/อบรม/ สมมนาการเข ารวมสมาคม/ชมรมทางวชาการพยาบาลในระดบชาต และนานาชาต 12) การสรางหรอลงขอมลในเวปไซด/การใชนวตกรรม Social media เชน Facebook เพอแลกเปลยนเรยนร กน 13) การจดเวทการเรยนร /การนำเสนอผลงานใน รปแบบตางๆ เพอแลกเปลยนความร 14) การพดคยแลกเปลยนเรยนรกบผทรงคณวฒทมประสบการณผรในชมชนหรอปราชญชาวบาน 15) การจดระบบ พเลยง 16) การศกษา คนควาจาก ตำรา หนงสอ เอกสาร เวบไซต ทรวบรวมภมปญญา จาก อดตถงปจจบน 17) การจดการประชมกลม/อภปรายกลมของผ ปวยนำมาถายทอดแลกเปลยนกนรวบรวม บนทกเกยวกบความรโดยนย (Tacit knowledge)

ของผปวยทมประสบการณมานาน 18) การเรยนรจากผปวยโดยตรง ผสมผสานความเขาใจทางศาสนาและการพยาบาลขามวฒนธรรมท งในครอบครว และชมชน 19) การศกษาวจยเชงคณภาพเกยวกบประสบการณชวต หรอวถชวต 20) การจดการความรทางการพยาบาล 21) การจดทำฐานขอมล ผปวย 22) การประยกตใช เทคโนโลย ทใหความสำคญผปวยทงเกาและใหม 23) การประยกตใชความรดานภยพบต 24) การบรณาการเชอมโยงความรกบศาสตรอนๆ (สหสาขาวชา) เชน สถาปนก อาชวอนามย 25) การสรางองคความรใหผปวยอยในสงคมยคใหมได 26) การสราง tele-med หรอ hotlineเพอชวยเหลอผปวย 27) แหลงความรเพอการศกษาคนควา ไดแก วารสารทางการพยาบาลทงในและตางประเทศตำรา และงานวจยใหมๆ ทศทาง แนวโนมของการสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล การศกษาพยาบาลในสงคมยคโลกาภวฒนเปนการจดการศกษาเพอผลตพยาบาลทมความรความสามารถสงกวาเดมทงการปฏบตการพยาบาลโดยตรงและการปฏบต การพยาบาลทม ความ เชยวชาญพเศษ โดยเฉพาะประเทศทมการพฒนาแลวทมการใชเทคโนโลยการแพทยระดบสง ดงนน จงมความตองการพยาบาลทแตกตางไปจากสงคมเดม คอ การปฏบตการพยาบาลตองมความสามารถในหลายๆด านและควรเปนพยาบาลท ได รบ การยอมรบวาเปนวชาชพไดรบการศกษาในระดบปรญญาตรท ม หลกสตรพยาบาลศาสตรความชดเจน ท ง หลกสตรพยาบาลศาสตรทเปนการพยาบาลทวไป ทสามารถปฏบตงานไดหลายดาน (General Practice) และ หลกสตรการพยาบาลเฉพาะทาง (Specialist) ทสามารถปฏบตงานทมความเฉพาะเจาะจง เพอใหสอดคลองกบความตองการของสงคมในยคปจจบน เปาหมายสำคญของการสรางขมความรดานการเร ยนการสอนทางการพยาบาลเพ อ เพ มประสทธภาพของการจดการศกษา และพฒนา

_13-1556(012-023)P2.indd 21 12/18/13 1:46:39 PM


มาตรฐานของวชาชพพยาบาลในระดบทพงประสงค โดยทศทาง แนวโนมของการสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาลจะตองพฒนา มดงน 1. การสรางขมความร ดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล จะตองครอบคลมการจดการเรยนการสอนทางการพยาบาลทชดเจนมากยงขน โดยเนนการเรยนรและทกษะปฏบตของนกศกษาพยาบาล 4 ดาน คอ 1.1 การสรางขมความรดานการปฏบตการพยาบาลทางคลนก ซงหมายถงการปฏบตการพยาบาล ในสาขาว ชาการ ด านอายรศาสตร ศลยศาสตร กมารเวชศาสตร สตศาสตร ใหแก ผรบบรการทกระดบอาย 1.2 การสรางขมความร ด านการสงเสรมสขภาพแกผ รบบรการ โดยการศกษาขอมลว น จฉยการพยาบาล วางแผน และปฏบต การพยาบาล เพอการใหคำปรกษา แนะนำ สอน หรอปฏบตการโครงการเพอสงเสรมสขภาพแกประชาชน 1.3 การสรางขมความรดานการพยาบาลชมชน อาชวอนามย และการใชเทคโนโลยทางการพยาบาล เปนการเรยน และ ฝกปฏบตเพอสรางเสรมความสามารถของนกศกษาพยาบาล ในดานบทบาทของนกศกษาพยาบาลกบสขภาพของผรบบรการทเกยวเนองกบการประกอบอาชพ และ แนวโนมของสงคมดานเทคโนโลย สารสนเทศ กบการพยาบาล 1.4 การสรางขมความรในลกษณะการฝกความชำนาญเฉพาะทางซงมความจำเปนมากขน กลาวคอใหมความสอดคลองกบความเปนไปของ ยคสมย เชน ขมความรดานการรบมอกบภยพบต ไดแก พาย นำทวม แผนดนไหว ฯ นอกจากนการกาวสประชาคมอาเซยน จำเปนตองพฒนาความชำนาญเพอใหบณฑตพยาบาลศาสตรมคณภาพสามารถเคลอนยายแรงงานไปประเทศตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ 2. ปจจยทางสงคมในปจจบนจงมผลตอสถานภาพการจดการเร ยนการสอนทางการ

พยาบาลอยางมาก ปจจยทางสงคมอาจเกยวของกบสถานการณในสงคม ปญหาทางสงคมทพบในปจจบนมหลากหลายปญหา เชน การจางงาน อาชญากรรม ความยากจน การเพมของประชากร ความกดดนดานการเมอง สงคราม ภยธรรมชาต การเคลอนยายของประชากร ความกดดนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ตลอดจนความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใต ปญหาทรนแรงดงกลาว สงผลกระทบตอการพยาบาลเปนอยางมาก การศกษาทางการพยาบาลจงตองใหความสนใจตอสถานการณทางสงคม เพอจดการสรางขมความร ทมความเฉพาะเจาะจงและสอดคลองกบสงคมในชวงเวลานนๆ 3. การสรางขมความร ควรนำไปประยกตใชกบภารกจอดมศกษาดานอนๆ คอ ดานวชาการ ดานวจย ดานบรการวชาการแกสงคม ดานพฒนา นกศกษา และดานบรหาร ควรประสานความรวมมอในทกภารกจ เพอใหเกดความเชอมโยง สอดคลอง และตอเนองกน 4. สถาบนการศกษา หร อหนวยงานทเกยวของสามารถนำขมความร ไปเปนแนวทางในการดำเนนการสราง แลกเปลยน ประยกตใชความร ในรปแบบทเหมาะสม เฉพาะกบหนวยงานนนๆ บทสรป การสรางขมความรดานการเรยนการสอนทางการพยาบาล ควรเรมทอาจารยในวทยาลยพยาบาล ใหมความร ความเขาใจในความร ทจะบร หารจดการกอน มองคประกอบใดบาง ใช กระบวนการจดการอยางไร โดยเรมตนจากการรวบรวมความรทเปนความรโดยนย (Tacit knowledge) และความรชดแจง (Explicit knowledge) ในระดบบคคลเสยกอน จากนนนำมาแบงระดบของความร ไดแก รวาคออะไร รวธการ รเหตผลและใสใจกบเหตผล และการนยามความร ไดแก ความรทรวาร ความรทรวาไมร ความรทไมรวาร และ ความรทไมรวาไมร รวมทงตองเปนความรทตองการอยางแทจรง (Right knowledge) ความรททนยคสมย (Right time)

_13-1556(012-023)P2.indd 22 12/18/13 1:46:40 PM


และความรทมาจากแหลงทเชอถอได (Right place) นำมาแบงปนแลกเปลยนเรยนร ดวยวธการแปลงความร (Knowledge Conversion) วงจรการจดการความร กระบวนการดงกลาวมความเกยวของสอดคลอง และตอเนองกนตลอดเวลา อาจารย ผสอนควรบรณาการการสรางขมความรใหเขากบการปฏบตงานประจำ เพอไมใหรสกวาเปนการเพม ภาระงาน สามารถแลกเปลยนเรยนรขอมล ความร ประสบการณทแตกตางกน จดเกบขมความรและสามารถนำขมความรและแนวปฏบตของการไดมาซงขมความร ไปประยกตใชในระหวางปฏบตงาน นอกจากนยงเปนแนวทางใหอาจารยผสอนแสวงหาความร ด านการเรยนการสอนทางการพยาบาล ผสงอายเพมเตมและเลอกแนวปฏบตในการแบงปนแลกเปลยนเรยนร มาใชไดอยางหลากหลายและ ทนสมย อนจะเปนประโยชนตอการจดการเรยน การสอนตอไป เอกสารอางอง 1. Nonaka, I. and H. Takeuch. The Knowledge- creating Company: How Japanese Companies Create the Dynamics of Innovation. New York: Oxford University Press; 1995. 2. วจารณ พานช. การจดการความร ฉบบนก ปฏบต. พมพครงท 3 กรงเทพมหานคร:สำนก พ มพสขภาพใจ บร ษทตถาตา พบลเคชน จำกด; 2549. 3. Ravindra Deshmukh, Lewlyn, L. R., Rodrigues, G. R. and Krishnamurthy. Earthquake Risk and Knowledge Management. Journal of Knowledge Management Practice. [Internet]. 2008 [cited 2013 Jan 28]: Available from: http://www.tlainc.com/articl162.htm.

4. Henrie and Hedgepeth. Size Is Important In Knowledge Management. Journal of Knowledge Management Practice. 2003 [cited 2012 Oct 26]: Available from: <http://www.tlainc.com/ articl53.htm. [2006, August 26] 5. ประพนธ ผาสกยด. การจดการความร ฉบบ มอใหมหดขบ. พมพครงท 9 กรงเทพฯ: บรษท ใยไหม ครเอทฟกรฟ จำกด; 2550. 6. สำนกงานคณะกรรมการอดมศกษา. คมอการ ประกนคณภาพ การศกษาภายในสถานศกษา ระดบอดมศกษา พ.ศ. 2553. พมพคร งท 1 (มกราคม 2554). กรงเทพมหานคร: ภาพพมพ; 2553. 7. ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอน องคความร เพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. พมพครงท 13. กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ จำกด; 2553. 8. ดรณ รจกรกานต. การจดการเรยนการสอน ทางการพยาบาล.โครงการตำราทางการ พยาบาล มหาวทยาลยมหาสารคาม ขอนแกน: โรงพมพศรภณฑออฟเซท; 2541. 9. สถาบนพระบรมราชชนก.คมอการใชหลกสตร พยาบาลศาสตรบณฑต พ.ศ.2545. สวน พฒนาการศกษา สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข; 2546. 10. Takeuchi, Hirotaka&Nonaka, Ikujiro. Classic Work: Theory of Organizational Knowledge Creation. In Knowledge Management: Classic and Contemporary Works. Morey, Daryl ; et al. London: The MIT Press.; 2001;139-182.

_13-1556(012-023)P2.indd 23 12/18/13 1:46:40 PM


บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของการใชรปแบบการสอบ OSCE เพอประเมนความรและทกษะ

ทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตน 7 ดาน และการรบรของอาจารยพเลยงตอทกษะทางคลนกของนกศกษา

พยาบาล ปการศกษา 2554 กลมตวอยางเปน นกศกษาพยาบาลชนปท 4 จำนวน 80 คน สมโดยวธการสม

อยางงาย และ อาจารย 12 คน อาจารยพเลยง 15 คน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง เครองมอทใช ประกอบดวย

ชดโจทยสถานการณ แบบสอบถามการรบรทกษะทางคลนกและปญหาในการสอบ OSCE ตรวจสอบคณภาพ

เครองมอโดยแพทยและพยาบาล จำนวน 15 คนไดคาดชนความสอดคลองของเนอหา 0.75 และคาความเชอมน

ของแบบสอบถาม 0.86 วเคราะหขอมลโดยใช รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การวจยไดนำชดโจทยสถานการณ 5 กลมโรค มาทดสอบกบนกศกษาในรปแบบการสอบ OSCE พบวา

ประเมนทกษะและจำแนกความสามารถในการปฏบตของนกศกษาได ประเมนผเรยนเปนรายบคคลไดจงสามารถ

นำทกษะทบกพรองมาพฒนาใหดขน อาจารยพเลยงและนกศกษามการรบรทสอดคลองกนวา ทกษะทนกศกษา

ปฏบตไดในระดบด คอทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย การใหคำแนะนำผปวยและการวนจฉยแยกโรค

สวนทกษะการตรวจรางกาย เปนทกษะทนกศกษาตองแกไข ผลการศกษาครงนทำใหเหนแนวทางการพฒนา

ทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนใหกบนกศกษาตอไป การทนกศกษาไดฝกทกษะจากการสอบ OSCE

ซงมโจทยสถานการณทจำเปนในการปฏบตงานจำลองใหมสภาพเหมอนจรง เมอนกศกษาไดฝกประสบการณตรง

กบผปวยจรงจงสามารถนำความรมาสการปฏบตไดดขน อาจสรปไดวารปแบบการสอบ OSCE เหมาะสมในการใช

ประเมนวชาการปฏบตทางการพยาบาล สามารถนำมาประยกตใชในทดสอบเพอประเมนความรของนกศกษา

สำหรบเตรยมความพรอมกอนฝกภาคปฏบตได

คำสำคญ: การประเมนผล การสอบแบบ OSCE ทกษะดานการตรวจรกษาโรคของนกศกษาพยาบาล

นนทรยา โลหะไพบลยกล* บญชย ภาละกาล*

* พยาบาลวชาชพชำนาญการพเศษ กลมวชาการพยาบาลอนามยชมชน วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสรรพสทธประสงค อบลราชธาน

ผลของการใชรปแบบการสอบ OSCE เพอประเมนความรและทกษะ ทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนและการรบรของอาจารยพเลยง

ตอทกษะทางคลนกของนกศกษา

_13-1556(024-034)P2.indd 24 12/18/13 1:47:22 PM


* Registered Nurse, Department of Community Health Nursing, Boromarajonnani College of Nursing, Sanpasithiprasong, UbonRatchathani,Thailand.

Abstract

The purpose of this study was to examine the effects of an Objective Structured Clinical Examinations

(OSCEs) test to evaluate the knowledge and clinical skills in seven domains of basic medical treatment and

perceptions of preceptors on the clinical skills of nursing students in Academic Year B.E. 2554. A random

sampling technique was used to recruit 80 of the 4th year nursing students whilst a purposive sampling

technique was used to select 12 nurse instructors and 15 preceptors from community hospitals to participate

in this study. The instruments were composed of 5 sets of clinical scenarios and questions which were OSCEs

and a questionnaire asking about perceptions on clinical skills and problem regarding taking OSCEs. The

content validity was approved by 15 experts of doctors and nurse practitioners with an IOC of 0.75.

Reliability was 0.86. Data were analyzed using descriptive statistics.

Five sets of OSCEs were implemented to test nursing students. The study found that OSCEs could

evaluate and differentiate clinical skills and performance of the nursing students. They could also assess

individual skills which can help the faculty to improve the students individually. Preceptors and nursing

students consistently perceived that the skills that students well performed were building relationships with

patients, advising patients and diagnosing disease. Physical examination was a skill that should be improved.

The results of this study provide information to the development of clinical skills in basic medical treatment.

Using OSCE test as allows nursing students to learn to practice in simulations and these experiences can be

referred to the real situations when working. OSCE test is applicable for practical nursing course and could be

applied in the assessment of students’ knowledge for preparing clinical skills.

Keywords : Evaluation, Objective Structured Clinical Examinations (OSCE), Nursing students’ skills of

physical examination.

Mrs.Nuntareeya Lohapaiboonkul* Mr.Boonchai Palakarn*

The Effects of an Objective Structured Clinical Examinations (OSCEs) Test to Evaluate The Knowledge and Clinical Skills in Basic Medical Treatment and Perceive of Preceptors from Community of The Clinical

Skills of Nursing Students

_13-1556(024-034)P2.indd 25 12/18/13 1:47:22 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา นกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาลบรม ราชชนนสรรพสทธประสงค เรยนวชาการรกษา โรคเบองตน ในชนปท 4 โดยเรยนทฤษฎ จำนวน 3 หนวยกต และฝกปฏบต จำนวน 2 หนวยกต การสอนภาคทฤษฎมท งการบรรยายและการใชกรณศกษา การสอบภาคทฤษฎใชขอสอบปรนย และอตนย ประเมนผลการสอบแบบองเกณฑ ถา ไดคะแนนมากกวารอยละ 60 จงจะผานเกณฑ และสามารถฝกปฏบตการรกษาโรคเบ องตนใน โรงพยาบาลชมชนเปนระยะเวลา 2 เดอน ผลการศกษาสภาพปญหาการฝกปฏบตงานวชาการรกษาโรคเบองตนโดยสอบถามจากนกศกษาและอาจารยพ เล ยงในแหลงฝกปฏบต ในปการศกษา 2553 พบวา รอยละ 60 ของนกศกษาทฝกปฏบตงานมปญหาดงน1

1. การสอสารกบผ ปวย นกศกษาขาดความมนใจในการพดคยกบผปวย ขาดทกษะในการสรางสมพนธภาพ 2. ทกษะการซกประวต ไมสามารถบอก ไดวาปญหาสำคญ (chief complaint) หรอปญหาทแทจร งทนำผ ปวยมาพบแพทย ซกประวต ไมครอบคลมแตละระบบ 3. ทกษะการตรวจรางกาย ขาดความมนใจ โดยเฉพาะการฟงปอดแยกเสยงผดปกตไมได ขาดทกษะการคลำ การเคาะ ตรวจรางกายไมสมพนธกบอาการของโรค บนทกผลการตรวจรางกายไมสมบรณ 4. การสงตรวจและแปลผลทางหองปฏบตการ บางครงไมทราบวาจะตองสงตรวจอะไร จะนำผลมาใชอยางไร แยกประเดนการแปลผลทางหองปฏบตการไมนำผลมาบรณาการ 5. การวนจฉยแยกโรค การรกษาและการใหคำแนะนำผ ปวย ขาดความร ในเรองขนาดยา (dose) ทใหในเดก ขาดความรในการแยกโรค ไมสามารถใหคำแนะนำทเฉพาะโรคได จากปญหาดงกลาววเคราะหไดวา นกศกษา ทสอบผานทฤษฎแลวบางคนไมสามารถนำความร

มาประยกตใชในการคดแกปญหาการตรวจรกษา ผปวยไดอยางมประสทธภาพ ทงนเพราะ การปฏบตทางคลนกของพยาบาลเปนลกษณะทเฉพาะเจาะจง วธการประเมนผลทเหมาะสมสำหรบการปฏบตจำเปนตองใชสถานการณหรอจดประสบการณใหนกศกษาไดลงมอปฏบตจรงในสภาพทใกลเคยงกนกบสภาพจรงมากทสดเพอใหเกดการเรยนรทกษะการปฏบต ทเรยกวาการทดสอบการปฏบตการนนเอง2 ผวจยจงมแนวคดในการนำรปแบบการสอบ OSCE (Objective Structured Clinical Examination) มาใชเพราะวธการวดและประเมนผลโดยการใช รปแบบการสอบ OSCE เปนวธการประเมนผลทกษะทางคลนกทมมาตรฐานสามารถแยกระดบความรของนกศกษารายบคคลไดอยางแทจรง เปนวธประเมนผลทครอบคลมการวดทกระดบความร ทงในดานทกษะ เจตคตและการตดสนใจ3-4 การประเมนแบบ OSCE เปนการประเมนตามสภาพจรง โดยจะมโจทยสถานการณหรอพฤตกรรมทจำเปนในการปฏบตงานทตองการประเมนนกศกษา หลกการสำคญคอ การสรางสถานการณใหกบผ เขาสอบ จดหาผปวยจรงหรอผปวยจำลองทแสดงบทบาทของโรคมาใหนกศกษาตรวจ มการสรางคำถาม ใหนกศ กษาหมนเว ยนไปทดสอบตามสถานตางๆ ในแตละสถานผ สงเกตการณประจำสถานสอบสามารถประเมนนกศกษาทงดานกระบวนการโดยใหนกศกษาปฏบต การพยาบาลกบผ ปวย หรอประเมนดานผลลพท คอประเมนความรรวบยอดโดยใหนกศกษาทำการวเคราะหตอบคำถามตามสถานการณทกำหนด ดงนนการประเมนแบบ OSCE จงสามารถวดความร และทกษะการปฏบต ทางคลนกของผเรยนเปนรายคนได5 ดงนนเพอแกไขปญหาในการปฏบตงานของ นกศกษาดงกลาว ภายหลงการสอบภาคทฤษฎ วชาการรกษาโรคเบองตน ผวจยจงไดนำรปแบบการสอบ OSCE มาใชกบนกศกษาอกคร งเพอประเมนทกษะดานการรกษาโรคเบองตนเปนรายบคคล โดยการใชโจทยสถานการณทเสมอนจรง เพอใหนกศกษาสามารถประยกตความร สการ

_13-1556(024-034)P2.indd 26 12/18/13 1:47:22 PM


ปฏบตและเปนการเตรยมความพรอมกอนการฝกภาคปฏบตจรงไดดวย วตถประสงคการวจย 1. ศกษาผลของการใชรปแบบการสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบ องตนเพอประเมนความร และทกษะทางคลน กดานการรกษาโรค เบองตนของนกศกษาพยาบาล 2. ศกษาการรบร ของอาจารยพเล ยงในแหลงฝกและการรบรตอตนเองของนกศกษาเกยวกบทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนของ นกศกษาภายหลงการสอบ OSCE 3. ศกษาปญหาและขอเสนอแนะในการใช รปแบบการสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบองตน วธดำเนนการวจย การวจยนเปนการวจยเชงพรรณนา ดำเนนการวจย ระหวางเดอนกนยายน 2554 ถง กนยายน 2555 ประชากร กลมตวอยางและการสมตวอยาง ประกอบดวยนกศกษาพยาบาลและอาจารย พเลยง ดงน 1. ประชากร คอ นกศกษาพยาบาลช น ปท 4 ปการศกษา 2554 จำนวน 113 คน 2. ขนาดตวอยางนกศกษาพยาบาล จำนวน 80 คน ไดจากตารางกำหนดขนาดตวอยาง (Kerjcie and Morgan, 1970 ทระดบความเชอมน 95% ยอมใหเกดความคลาดเคลอน 0.05) สมตวอยางจากประชากรโดยวธการสมอยางงาย (Simple random sampling) 3. อาจารยแพทยพเลยง พยาบาลพเลยงทนเทศนกศกษาดานการรกษาโรคเบ องตน ปการศกษา 2554 ในโรงพยาบาลชมชน 7 แหง จำนวน 15 คน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง แหงละ 2-3 คน 4. อาจารยพยาบาลทรวมสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบองตน จำนวน 12 คน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

1. โจทยสถานการณการสอบ OSCE ประกอบ ดวย โจทย 5 กลมโรคและคำถามในสถานสอบยอย 7 สถาน คำสงสำหรบนกศกษาผเขาสอบ อาจารย ผคมสอบประจำฐานและผปวยจำลอง 2. ใบใหคะแนนและเกณฑการใหคะแนน (check list หรอ marker sheet) แตละสถานสอบคะแนนเตม 100 คะแนน 3. แบบสอบถามเกยวกบการรบร ทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนของนกศกษา ใชมาตรประมาณคา 5 ระดบ คอมากทสด มาก ปานกลาง ไมเหนดวยและไมเหนดวยอยางยง 4. แบบสอบถามปญหาในการสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบองตน ตรวจสอบความเทยงตรงเชงเน อหาของ เครองมอชดโจทยสถานการณ แบบใหคะแนนและเกณฑการใหคะแนน โดยแพทยและพยาบาลเวชปฏบต จำนวน 15 คน ไดคาดชนความสอดคลองของเนอหาชดโจทย เทากบ 0.75 และไดคาความเชอมนของแบบสอบถามเทากบ 0.86 การรวบรวมขอมล ระหวางเดอนกนยายน 2554 ถง กนยายน 2555 1. รวบรวมคะแนนความรและทกษะดานการรกษาโรคเบ องตนของนกศกษาพยาบาลช น ปท 4 ทกคน ภายหลงการสอบ OSCE 2. รวบรวมขอมลการรบร ตอตนเองเกยวกบทกษะดานการรกษาโรคเบ องตนและปญหา การใชรปแบบการสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบองตนภายหลงการสอบ 3. รวบรวมขอมลการรบร เกยวกบทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนของนกศกษาจากอาจารยแพทย พยาบาลพเลยงในโรงพยาบาลชมชนขณะออกเยยมนเทศนกศกษาในโรงพยาบาลชมชน ในสปดาหท 1 การพทกษสทธผใหขอมล ผวจยไดแจงใหกลมตวอยางทราบวตถประสงคของการทำวจยและขอความยนยอมในการใหขอมล การใหขอมลไมมผลตอคะแนนสอบ ขอมลทไดจะเกบเปนความลบ ใชสำหรบการวจยเทาน น ไมเปดเผยขอมลเปน

_13-1556(024-034)P2.indd 27 12/18/13 1:47:23 PM


รายบคคล เมอครบกำหนด 1 ปจะทำลาย การดำเนนการวจย ผวจยไดนำชดโจทยสถานการณ 5 กลมโรค และรปแบบการสอบ OSCE มาใชทดสอบนกศกษาพยาบาล ช นปท 4 รนท 39 ปการศกษา 2554 จำนวน 113 คน ดงน ขนเตรยมการ ดำเนนการตามลำดบดงน 1. ศกษารปแบบการประเมนทกษะทางคลนกโดยการสอบ OSCE 2. เลอกหวเรองหรอพฤตกรรมทตองการประเมนนกศกษา 3. ว เคราะหวตถประสงควาตองการวดทกษะหรอความรเพอเตรยมสถานสอบ 4. สรางโจทยสถานการณ 5 โจทย แตละโจทยแบงสถานสอบยอยเปน 7 สถานเพอประเมนความร และทกษะดานการรกษาโรคเบ องตนของ นกศกษาพยาบาล 5. สรางแบบวดและประเมนผลการสอบแตละสถาน 6. จดทำคำสงสำหรบนกศกษา อาจารย ผคมสอบ และผปวยจำลอง

7. ใหผ เช ยวชาญตรวจสอบโจทยสถานการณเพอนำมาปรบปรงแกไขใหสอดคลองกบวตถประสงค ตรวจสอบการใชภาษา แบบประเมนการใหคะแนนและเวลาในการสอบ ขนดำเนนการสอบ 1. แจงใหนกศกษาทราบรปแบบการสอบ OSCE ทจะนำมาใชทดสอบความรและทกษะดานการรกษาโรคเบองตนเปนรายบคคล โดยใชโจทยสถานการณทเสมอนจรง 2. แจงใหนกศกษาทราบกลมอาการ 5 กลมโรค ทจะนำมาสอบเพอใหนกศกษาเตรยมความร และฝกทกษะลวงหนา โจทย 1 กลมโรค สามารถวนจฉยแยกโรคไดไมนอยกวา 5 โรค ดงนนนกศกษาตองเตรยมความรเกยวกบโรคไมนอยกวา 25 โรค 3. จดเตรยมสถานทสอบ อปกรณประจำหองสอบเตรยมผปวยจำลองเพอใหแสดงบทบาทตามทกำหนดสอดคลองกบสถานการณของโรค 4. แบงฐานการสอบเปน 2 ชดๆ ละ 5 ฐานแตละฐานมสถานสอบยอย 7 สถาน มอาจารยคมสอบประจำฐานเพอประเมนความรและทกษะดานการรกษาโรคเบองตน 7 ดาน ดงน

โจทยสถานการณ ชดท 1 ชดท 2

1. กลมอาการไขสง 2. กลมอาการปวดเขา 3. กลมอาการไอหอบ 4. กลมอาการมไขปวดสขาง 5. กลมอาการเจบหนาอก

ฐานท 1 อาจารย ก. ฐานท 2 อาจารย ข. ฐานท 3 อาจารย ค. ฐานท 4 อาจารย ง. ฐานท 5 อาจารย จ.

ฐานท 6 อาจารย เอ ฐานท 7 อาจารย บ ฐานท 8 อาจารย ซ ฐานท 9 อาจารย ด ฐานท 10 อาจารย อ

5. กอนการสอบ แบงนกศกษา เปน 11 กลมยอย กลมละ 10 คน นกศกษากลมยอยจบฉลากเพอเลอกโจทย 1 กลมโรค จาก 5 กลมโรค เขาสอบตามฐานๆ ละ1 คน มนกศกษาเขาสอบรวม 10 คนตอรอบ

6. แตละฐานมผ ปวยจำลองทผานการ เตรยมบทบาทตามคำสงของโจทยเพอใหนกศกษาทเขาสอบ ไดทดสอบทกษะทง 7 ดาน นกศกษาเขาสอบในฐานและแสดงพฤตกรรมในแตละสถานตามทกำหนด ดงน

_13-1556(024-034)P2.indd 28 12/18/13 1:47:23 PM


สถานท 1-7 เวลา(นาท) คะแนน

1. การสรางสมพนธภาพกบผปวย 2. การซกประวต 3. การตรวจรางกาย 4. การตรวจทางหองปฏบตการและการแปลผล 5. การสรปปญหาและการวนจฉยแยกโรค 6. การรกษาโรคเบองตน 7. การใหคำแนะนำผปวย

15

10 5 5 5 5

6 24 20 10 20 10 10

รวม 45 100

การใหคะแนนในสถานท 2 การซกประวต และสถานท 3 การตรวจรางกาย จะแตกตางกนในแตละกลมโรคถาผ เขาสอบซกถามประวตผ ปวย ตรวจรางกาย ไดตรงตามประเดนทเกยวกบโรคนนๆ จงจะไดคะแนนตามเกณฑทกำหนด สวนสถานท 1,5,6 และ 7 ทกกลมอาการใชแบบประเมนผลเหมอนกนรวมคะแนนสถานท 1-7 เทากบ 100 คะแนน 7. อาจารยประจำฐานทำหนาทประเมน นกศกษารอบละ 1 คน โดยในสถานท 1-4 เมอไดรบโจทย นกศกษาตองแสดงพฤตกรรมตางๆ กบผปวยจำลอง เรมตงแตสรางสมพนธภาพ ซกถามขอมลจากผปวย ตรวจรางกาย สงตรวจทางหองทดลองและแปลผลการตรวจกบอาจารยประจำฐาน อาจารย จะเปนผ สงเกตการณประเมนการปฏบตและใหคะแนนผเขาสอบขณะแสดงพฤตกรรม สถานท 5-7 ประเมนความคดรวบยอดของนกศกษา โดยใหเขยนคำตอบลงในกระดาษคำตอบ อาจารยประจำฐาน จะนำมาตรวจใหคะแนนตามเกณฑภายหลงเมอการสอบส นสดลง อาจารย 1 คน จะสอบนกศกษา ได 10-11 คน นกศกษาทสอบไดคะแนนนอยกวา รอยละ 60 ถอวาไมผานเกณฑ ตองไดรบการซอมเสรม โดยอาจารยประจำฐาน

8. นกศกษา 1 คน ใชเวลาในการสอบตงแต สถานท 1-7 รวม 45 นาท โดยมเวลากำกบในแตละสถาน นกศกษาไมสามารถยอนกลบไปสอบใน สถานกอนหนาไดแมวาจะมเวลาเหลอดำเนนการเชนเดยวกน 11 รอบ แยกนกศกษาทสอบแลวและทยงไมสอบออกจากกน เพอไมใหซกถามกน ใชเวลาในการสอบประมาณ 6 ชวโมง นกศกษาผานการสอบ OSCE เปนรายคน จำนวน 113 คน การวเคราะหขอมล โดยการหาคารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจย วตถประสงคขอท 1 ศ กษาผลของการใช รปแบบการสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบองตนเพอประเมนความรและทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนของนกศกษาพยาบาล ผลการประเมนความรและทกษะของนกศกษา โดยอาจารยผคมสอบประจำฐาน ผลการประเมนความรและทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบ องตนของนกศกษาพยาบาลเปนรายบคคลโดยใชรปแบบการสอบ OSCE กบโจทยสถานการณดงตารางท 1-2

_13-1556(024-034)P2.indd 29 12/18/13 1:47:24 PM


ตารางท 1 ระดบความรและทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตน รวมทกษะ 7 ดาน ของนกศกษา พยาบาลชนปท 4

ระดบความรและทกษะดานการรกษาโรคเบองตน จำนวนคน รอยละ

ดมาก (คะแนนรอยละ 80-100) ด (คะแนนรอยละ 70-79) พอใช (คะแนนรอยละ 60-69) ควรปรบปรง (คะแนนตำกวารอยละ 60)

2 19 68 24

1.77 16.81 60.18 21.24

รวม 113 100.00

ผลการประเมนรายบคคลในภาพรวมทกษะ 7 ดาน คะแนนเตม 100 คะแนน พบวานกศกษามความรและทกษะในระดบดมาก ในสดสวนนอยทสดคดเปนรอยละ 1.77 (จำนวน 2 คน) มความรและ

ทกษะในระดบทควรปรบปรง คดเปนรอยละ 21.24 (จำนวน 24 คน) มความรผานเกณฑรอยละ 60 ขนไป คดเปนรอยละ 78.76

ตารางท 2 จำนวนและรอยละของนกศกษาพยาบาลทมคะแนนสอบ OSCE แตละสถานมากกวารอยละ 60 (n =113)

ความรและทกษะดานการรกษาโรคเบองตน จำนวนคน รอยละ

1. มทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย 2. ซกประวตไดถกตองครอบคลม 3. ใชเทคนคดคลำเคาะฟงในการตรวจรางกายไดถกตอง 4. การสงตรวจทางหองปฏบตการและการแปลผล 5. การสรปปญหาทพบในผปวยและการวนจฉยแยกโรค 6. การใหการรกษาโรคเบองตน 7. การใหคำแนะนำแกผปวย

105 88 76 81 84 75 97

92.92 77.88 67.26 71.68 74.34 66.37 85.84

เมอวเคราะหผลรายบคคล โดยใชเกณฑตดสน คอมคะแนนผานเกณฑ รอยละ 60 แยกตามทกษะแตละดาน ผลการศกษาพบวานกศกษามความรและทกษะการสรางสมพนธภาพกบผปวยผานเกณฑสงท สด รองลงมาคอทกษะการให คำแนะนำแกผ ปวย สวนเรองทนกศกษามความรและทกษะผานเกณฑนอยทสด คอ ทกษะการใหการรกษาโรคเบองตนและรองลงมาคอการใชเทคนคดคลำ เคาะ ฟง ในการตรวจรางกาย

นกศกษาทสอบไมผานเกณฑในแตละสถาน ไดรบการซอมเสรมความรเปนรายบคคลจนกระทงผานเกณฑทกำหนด (ผานเกณฑ รอยละ 60) จงสรปไดวาการสอบ OSCE สามารถประเมนทกษะทางคลนกผเรยนเปนรายบคคลไดจรงและสามารถนำทกษะทดอยมาแกไขขอบกพรองได วตถประสงคขอท 2 ศกษาการรบร ของอาจารยพเลยงในแหลงฝกและการรบรตนเองของ

_13-1556(024-034)P2.indd 30 12/18/13 1:47:24 PM


นกศกษาเกยวกบทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนภายหลงการสอบ OSCE ภายหลงการสอบ OSCE ผ ว จยไดใหนกศกษาประเมนการรบร ตนเองเกยวกบทกษะทางคลนกดานการตรวจรกษาโรคเบองตนดงตารางท 3

อาจารยแพทยและพยาบาลพ เล ยงใน โรงพยาบาลชมชนประเมนการรบรเกยวกบทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนของนกศกษา ในสปดาหท 1 ของการฝกปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน แสดงในตารางท 4

ตารางท 3 คาเฉลยคะแนนการรบร ตนเองเกยวกบทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบ องตนภายหลง การสอบ OSCE ของนกศกษา (n= 80)

ทกษะดานการรกษาโรคเบองตน SD ระดบคะแนน

1. มทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย 2. ซกประวตไดถกตองครอบคลม 3. ใชเทคนคด คลำ เคาะ ฟง ในการตรวจรางกาย 4. การสรปปญหาทพบและการวนจฉยแยกโรค 5. การสงตรวจทางหองปฏบตการและการแปลผล 6. การรกษาโรคเบองตน 7. การใหคำแนะนำแกผปวย

4.38 3.85 3.76 3.83 3.83 3.78 4.25

0.88 0.80 0.86 0.93 0.82 0.85 0.86

ด ด ด ด ด ด ด

เกณฑการแปลผล ระดบดมาก (4.51-5.00) ด (3.51-4.5) ปานกลาง (2.51-3.50) ตองปรบปรง (1.51-2.50) ตองปรบปรงอยางยง (นอยกวา 1.50) นกศกษาแสดงการรบรตอตนเองวา มทกษะดานการรกษาโรคเบองตน ทง 7 ดาน อยในระดบด

ทกดาน ดานทมคาเฉลยสงสดคอ มทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย รองลงมาคอ การให คำแนะนำผ ปวย ดานทม คาเฉลยนอยทสดคอ มทกษะการตรวจรางกาย รองลงมาคอ การใหการรกษาโรคเบองตน

ตารางท 4 คาเฉลยคะแนนการรบร ของอาจารยพเล ยงในแหลงฝกปฏบตเกยวกบทกษะทางคลนกดาน การรกษาโรคเบองตนของนกศกษาพยาบาล

ทกษะดานการรกษาโรคเบองตน SD ระดบคะแนน

1. มทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย 2. ซกประวตไดถกตองครอบคลม 3. ใชเทคนคด คลำ เคาะ ฟง ในการตรวจรางกาย 4. การสรปปญหาทพบและการวนจฉยแยกโรค 5. การสงตรวจทางหองปฏบตการและการแปลผล 6. การรกษาโรคเบองตน 7. การใหคำแนะนำแกผปวย

4.00 3.46 3.31 3.77 3.31 3.38 3.85

0.71 0.52 0.48 0.60 0.63 0.51 0.55

ด ปานกลาง ปานกลาง

ด ปานกลาง ปานกลาง

ด

_13-1556(024-034)P2.indd 31 12/18/13 1:47:25 PM


อาจารยพเลยงในแหลงฝกปฏบต แสดงการรบรตอทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตนของนกศกษาอยในระดบด 3 ดาน คอ มทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย การวนจฉยแยกโรคและการใหคำแนะนำแกผปวย สวนดานอนๆ อยในระดบปานกลางดานทคาเฉลย นอยทสดคอ ทกษะการตรวจรางกาย และการสงตรวจทางหองปฏบตการและการแปลผล วตถประสงคขอท 3 ศ กษาปญหาและ ขอเสนอแนะในการใชรปแบบการสอบ OSCE เพอประเมนความรและทกษะดานการรกษาโรคเบองตนของนกศกษาพยาบาลในวชาการรกษาโรคเบองตน ปญหาในการสอบและขอเสนอแนะม ดงน 1. ชดโจทยสถานการณ ใหแยกออกเปน 3 สวน คอ สวนทเปนขอมลของผปวยจำลอง ขอมลสำหรบอาจารยประจำฐานและขอมลของผเขาสอบ ปรบปรงโจทย ไขสง ถายเหลว แตวนจฉยวาเปน โรคไขเลอดออก ใหตดขอมลการถายเหลวออก เพอใหเนอหาชดเจนมากขนและควรสรางชดโจทยสถานการณเพ มข นให ครอบคลมโรคทางดานศลยกรรม สตกรรม และกลมโรคทางอบตเหต และฉกเฉน 2. กระบวนการสอบ อาจารยประจำฐานตองปฏบตตอผเขาสอบโดยใชหลกเดยวกน ขณะทำการสอบ เพราะอาจทำใหผเขาสอบไดเปรยบเสยเปรยบกนระหวางฐาน ใหสญญาณเมอเรมสอบและเมอหมดเวลาสอบแตละสถาน 3. เวลาในการสอบ ใหเพมเวลาในสถานตรวจรางกายอก 5 นาท เพราะผเขาสอบตองตรวจทกระบบ เพมเวลาการสอบเปน 50 นาท ตอรอบ อาจใชขอสอบ MEQ (Multiple Essay Question) ซงใชเวลานอยกวามาทดสอบกอนออกฝกภาคปฏบต อาจแยกการสอบตรวจรางกายออกมาจากการสอบ OSCE สถานการตรวจรางกายใหตรวจเฉพาะระบบทเกยวของเทานนเพอลดระยะเวลาการสอบ 4. สถานสอบ สถานการสงตรวจและแปล

ผลทางหองทดลอง ใหผ เขาสอบบอกกอนวาจะ สงตรวจอะไรบาง อาจารยประจำฐานจงจะใหผลการตรวจเพอใหผเขาสอบแปลผลการตรวจ 5. แบบใหคะแนน ประชมอาจารยประจำฐานทำความเขาใจวธใหคะแนนและเกณฑการใหคะแนน ปรบคาคะแนนการถวงนำหนกใหเหมาะสม ปรบปรงแบบใหคะแนนโดยเฉพาะสถานการซกประวตใหมความเฉพาะกบแตละกลมโรค สถานการตรวจรางกายออกแบบใหคะแนนทเนนการตรวจ ทเฉพาะกบกลมโรคนนๆ 6. ผปวยจำลอง จดใหสอดคลองกบโจทยสถานการณ ซกซอมการแสดงบทบาทใหเหมอนจรงตามทสมมต เชน การแตงกาย ใสเสอผาใหเหมาะสม กบบทบาท แสดงลกษณะรอยโรคใหสอดคลองกบบทบาท เชน รอยชำจากอบตเหต การบวมของขออาจใชสทาทขอใหเหนชดเจน เปนตน สรปอภปรายผลและขอเสนอแนะ การใชรปแบบการสอบ OSCE ในวชาการรกษาโรคเบองตน สามารถประเมนทกษะทางคลนกและความร รวบยอดของนกศกษาไดจรง จำแนกความสามารถในการปฏบตของผเรยนได ดงผลการศกษาในครงน พบวานกศกษามความรและทกษะทางคลนกในระดบดมาก คดเปนรอยละ 1.77 ในระดบทควรปรบปรง คดเปนรอยละ 21.24 การสอบ OSCE สามารถประเมนผ เรยนเปนรายบคคลได ทำใหบอกไดวาผเรยนคนใด ขาดทกษะในเรองใด จงนำทกษะทบกพรองมาพฒนาใหดขนได ผลการวเคราะหรายบคคลแยกตามทกษะการรกษาโรคเบองตน พบวา ท ง 7 ทกษะมนกศกษาบางสวน มคะแนนไมผานเกณฑทกำหนด นกศกษาเหลาน จงไดรบการซอมเสรมทกษะทขาดเปนรายบคคล ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของ พชร วรกจพนผล และ อมรรตน งามสวย6 ทพฒนา รปแบบการประเมนผลการปฏบตการพยาบาล ในกระบวนวชาการฝกปฏบต การพยาบาลแมและเดก 2 โดยการสอบแบบ OSCE พบวาเปนการทดสอบทวดความสามารถในการปฏบตทางคลนกและความร

_13-1556(024-034)P2.indd 32 12/18/13 1:47:25 PM


ของบคคลไดจรงครอบคลมทกดานทงการปฏบตและทฤษฎ และการศกษาของ นธพฒน เจยรกล และคณะ7 คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล ทใหความเหนวาการสอบ OSCE เปนวธหนงของการประเมนสมรรถนะการปฏบตรายบคคลโดยตรงของนกศกษาแพทยทจะตองมการพฒนาการสอบใหมความเทยงและความนาเชอถอ จะชวยใหคนหาจดบกพรองในระดบทยงสามารถแกไขไดของนกศกษา เมอเปรยบเทยบการรบรของนกศกษาและอาจารย พเลยงในแหลงฝกปฏบตเกยวกบทกษะทางคลนกของนกศกษา พบวา มการรบร ท สอดคลองกน คอ มความเหนวานกศกษามทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผปวย การใหคำแนะนำผปวยและการวนจฉยแยกโรค อยในระดบด สวนทกษะดานอนๆ โดยเฉพาะทกษะการตรวจรางกาย เปนสงท ท งสองกลมเหนวานกศกษาตองพฒนา ผลการศกษาครงนทำใหเหนแนวทางการพฒนาทกษะทางคลนกดานการรกษาโรคเบองตน ใหกบนกศกษากลมนและนกศกษาในรนตอไป การศกษาสภาพปญหาในการฝกปฏบต ในป 2553 พบวานกศกษาขาดทกษะในการวนจฉยแยกโรคซงตางจากผลการศกษาในคร งน ท อาจารย พเล ยงในแหลงฝกปฏบตเหนวานกศกษามทกษะดานนในระดบด อาจเปนผลจากการใหนกศกษาไดฝกทกษะจากการสอบ OSCE ซงมโจทยสถานการณหรอพฤตกรรมทจำเปนในการปฏบตงาน จำลองใหมสภาพเหมอนจรง เมอนกศกษาไดฝกประสบการณตรงกบผ ปวยจรง จงสามารถนำความร มาสการปฏบตไดดขน แสดงใหเหนวาการใชรปแบบการสอบ OSCE ประเมนความร และทกษะดานการปฏบตทำใหนกศกษามทกษะการปฏบตดขน อาจสรปไดวาการสอบ OSCE เหมาะสมในการใชประเมนวชาการปฏบตทางการพยาบาล สามารถนำมาประยกตใช ในทดสอบเพอประเมนความร ของนกศกษาสำหรบเตรยมความพรอมกอนฝกภาคปฏบตได ขอเสนอแนะเพอดำเนนการตอไป 1. ใชรปแบบการสอบ OSCE ขยายผลใน

รายวชาอนตอไป 2. อาจนำขอสอบ MEQ (Multiple Essay Question) มาใชทดสอบเพอเตรยมความพรอมกอนฝกภาคปฏบตในวชาการรกษาโรคเบองตน เพอลดระยะเวลาในการสอบ 3. จดใหมการสอบตรวจรางกายแยกออกมาจากการสอบ OSCE จะทำใหการตรวจรางกายทำไดทกระบบอยางละเอยด 4. ปรบปรงแบบประเมนใหคะแนนตามกลมอาการทสามารถใชไดกบหลายโรคในกลมนน เมอนำไปใชสอบ สามารถเปลยนโจทยสถานการณระหวางการสอบภาคเชากบภาคบายได เพอปองกนไมใหขอสอบรว กตตกรรมประกาศ คณะผ ว จยขอขอบคณ นายแพทยวระชน ทวศกด ทใหความอนเคราะหในการตรวจเครองมอการวจย และนกศกษาพยาบาลศาสตรช นปท 2 ทอาสาสมครมาเปนผปวยจำลองในการสอบครงน เอกสารอางอง 1. นนทรยา โลหะไพบลยกล และคณะ สรปผล การฝกภาคปฏบตว ชาปฏบตการรกษาโรค เบองตน ปการศกษา 2553. อบลราชธาน : ว ทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสรรพสทธ ประสงค สถาบนพระบรมราชชนกสำนกงาน ปลดกระทรวงสาธารณสข; 2553. 2. จนตนา ยนพนธ. การเรยนการสอนพยาบาล ศาสตร. กรงเทพฯ : ภาควชาพยาบาลศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2547. 3. Niklaus AH., DaRosa DA., Markwell SJ. Is test security a concern when OSCE station are repeated across clerkship rotation. Academic Medicine. 1996; 71: 287-9. 4. Sloan DA., Donnelly MB., Schwartz RW. The objective structured clinical examination. The new gold standard for evaluation

_13-1556(024-034)P2.indd 33 12/18/13 1:47:25 PM


postgraduate clinical performance. ANNALS of Surgery. 1995; 222: 735-42. 5. สภาพ อารเออ การประยกตใช OSCE ในการ ประเม นผลการเร ยนการสอนภาคปฏบต . รามาธบดพยาบาลสาร. 2541;4: 318-29. 6. พชร วรกจพนผล, อมรรตน งามสวย. การ พฒนารปแบบการประเมนผลการปฏบตการ พยาบาลในการสอนวชาการฝกปฏบต การ

พยาบาลแมและเดก 2 โดยการสอบแบบ OSCE. วารสารการศกษาพยาบาล.2549;17: 25-33. 7. น ธ พฒน เจ ยรกล, อดม คชนทร, เรวด พรวฒนฒก, ชนะ นฤมาน.ทกษะทางคลนก สามารถพฒนาได ด กวาความร ทางทฤษฎ ภายหลงการฝกอบรมเปนแพทยประจำบาน อายรศาสตร. เวชบนทกศรราช 2552; 2:116-20.

_13-1556(024-034)P2.indd 34 12/18/13 1:47:26 PM


บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) เพอศกษามมมองผรบบรการตอการพยาบาล

ดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม โดยศกษาจากกลมผรบบรการทมารบบรการ ณ โรงพยาบาล

หนองจก จงหวดปตตาน จำนวน 50 คน ชวงเวลา 1 ตลาคม 2554 – 30 กนยายน 2555 เครองมอทใชเปน

แบบสอบถามและแบบสมภาษณ ประกอบดวย 2 สวนคอ (1) ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง (2) มมมองของ

กลมตวอยางตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม ซงประยกตตามแนวคดการดแล

ของโรช (Roach, 1992)

ผลการวจยพบวา มมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม

อำเภอหนองจก จงหวดปตตาน สามารถสรปเปน 2 ประเดนหลกดงน 1. ความหมายการพยาบาลดวยหวใจความ

เปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม ประกอบดวย 1.1 การดแลอยางเทาเทยม ดวยความเอาใจใสดจญาตมตร

1.2 ความเขาใจในบคคลตางชาต ตางศาสนา 1.3 ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล 2.การปฏบตการพยาบาล

ดวยหวใจความเปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม ประกอบดวยการดแลเปน 5 องคประกอบ คอ 2.1 ความเหนอก

เหนใจ (compassion) ปรารถนาทจะใหผอนเปนสข 2.2 ความสามารถ (competence) ประกอบดวย 1) ดานความร

ความสามารถสอดคลองกบวถชมชน 2) ดานทกษะ/ประสบการณความชำนาญและการตดสนใจของแตละบคคล

2.3 ความเชอมน (confidence) ความเชอถอ ความศรทธาและความไววางใจ 2.4 ความมสตรชอบ (conscience)

เปนความรสกวาอะไรควรทำ ไมควรทำ และ 2.5 ความมงมน (commitment) อดทน เสยสละ กระตอรอรน ตงใจ

ทจะกระทำการพยาบาล

ผลการศกษาครงน สามารถนำมาใชในการกำหนดรปแบบการใหบรการพยาบาลแนวใหม ทตอบสนอง

ความตองการของประชาชน เนนการสรางเสรมสขภาพแบบองครวม ภายใตความหลากหลายทางวฒนธรรม

คำสำคญ: การบรการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม

องคณา วงทอง* อนชต วงทอง *

ตวนฮานาณ วดเสน * วนด สทธรงษ**

* โรงพยาบาลหนองจก อำเภอหนองจก จงหวดปตตาน ** รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตหาดใหญ

มมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม บรบทอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน

_13-1556(035-044)P2.indd 35 12/18/13 1:48:25 PM


* Nongjik Hospital, Pattani Province. ** Associate Professor, Faculty of Nursing, Prince of Songkla University.

Abstract

The purpose of this qualitative research was to study clients’ perspectives on humanized nursing care

within the multicultural context. The participants were 50 clients having health services at Nongjik Hospital,

Pattani Province. The tools consisted of 2 parts: 1) personal information of participants, 2) participants’ views

of humanized nursing care within the multicultural context, developed by the research team based on

Roach’s (1992) concept.

The results of personal information showed that 72% were female, 58% were Muslim, 70% were

married, 34% were between 41 and 60 years old, 56% graduated from high school or equivalent, 26%

were hired as general workers, and 42% had an annual income between 5001 and 10,000 baht. 62% had

illnesses such as HT and DM, 64% received hospital services more than 6 times a year, 82% chose hospital

services because of health insurance card holder’s privileges, 66% chose to come to the hospital because of

its convenience, and 18% used public servant’s privileges. For the clients’ perspectives, there were two main

themes: 1) The meaning of humanized nursing care within the multicultural context, which consisted of 1.1

providing equal care and treating everyone as relatives, 1.2 understanding different nationalities and

religions. 2) Nursing practice - which consisted of 2.1 compassion, 2.2 competence including knowledge and

capability consistent with community’s ways of life, 2.3 confidence, trust, and faith, 2.4 conscience - what

should and shouldn’t be done, and 2.5 commitment including being patient, sacrifice, and responsible.

The result of this study could be used to improve or develop a nursing system in accordance with social

and community needs and holistic health concern within the multicultural context.

Key words: Humanized Nursing Care within the Multicultural Context.

Angkana Wangthong* Anuchit Wangthong*

Tounhananee watsen* Wandee Suttarangsri**

Clients’ Perspectives on Humanized Nursing Care within a Multicultural Context: A Case Study of Nongjik District, Pattani Province.

_13-1556(035-044)P2.indd 36 12/18/13 1:48:25 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา เดมคนไทยจะดแลชวยเหลอจตใจผ อนสง มความผกพนกน ชวยเหลอกนและกน มความเออเฟ อเผอแผกน มการพบปะพดคยกน เคารพความร สกของผ อน การเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรม การเมอง เศรษฐกจ และความเชอท เกดข น เกดการเปลยนแปลงของวถช ว ตความ เปนอยของประชาชนในพนท และเมอพจารณาจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต1 จะพบวาเปนการมงเนนพฒนาดานวตถเพอความมงคงของประเทศ จนลมดคณคาของการดำรงชวตของคนและสงแวดลอมทคนอาศยอย ยงสงผลกระทบตอภาวะวกฤตเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ดงนนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2549) จนถง ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) จงมการกลาวถง “การพฒนาคน” มากขน โดยใหประชาชนทงในระดบบคคล ครอบครวและชมชน สามารถดแลสขภาพตนเองและมสวนรวมในการปองกน แกไขปญหาสาธารณสขของชมชน ใหประชาชนเขามามสวนรวมในการดแลสขภาพของชมชนกนเอง จงนบเปนการยอมรบศกยภาพของประชาชน รวมทงยงใหแนวคดแกประชาชนในการชวยเหลอซงกนและกน และการพงพาตนเองบน ฐานของความไวเนอเชอใจและเกอกลกนในสงคม2 รวมทงใหมโอกาสในการเขาถงบรการสาธารณสขของรฐทเหมาะสม สำหรบงานดานสาธารณสข กจะเหนวามการพฒนาคณภาพชวตคนมากข น โดยเนนการสรางเสรมสขภาพและฟนฟสขภาวะทงดานกาย จต สงคม และจตวญญาณในวถชวตของคนในพนท พหวฒนธรรม ซงการพยาบาลทมคณภาพจะตอง ตอบสนองความตองการของผรบบรการทงบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม ซงคนและบคคล เปนองครวมทงดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ มความสมพนธกนไมแยกออก เปนสวนๆ และความสมพนธดงกลาวตองอยในภาวะสมดล เพอใหบรรลเปาหมายในการมสขภาวะทดทสด3

ในชวงทผานมา ไดมการพดถงการดแลดวย

หวใจความเปนมนษยมากขน ซงการดแลดวยหวใจความเปนมนษย เปนกระบวนการดแลทม “ความเปนมนษย” (humanize health care) หรอ “ใสหวใจใหระบบสขภาพ” เปนการพยาบาลทใหความเมตตา ดแลดวยความจรงใจ อยากชวยเหลอใหเขาพนทกข ไมวาจะเปนทกขเพราะเจบปวยทางกายหรอจตใจ4

สำหรบบรบท 3 จงหวดชายแดนภาคใต จะมความเปนเฉพาะจากบรบทอนๆ เนองจากมความหลากหลายดานวฒนธรรม ประชาชนนบถอตางศาสนา หรอตางเชอสายชาตพนธ มวถวฒนธรรมของผคนทเนนศาสนาเปนหลกดำเนนชวต5 การดแลดวยหวใจความเปนมนษย จงเปนกลไกสำคญของการใหบรการสขภาพ อนจะนำไปสคณภาพชวตของประชาชน และเขาถงผ รบบรการและชมชนมาก ยงขน ดงนนความเขาใจในธรรมชาตของบรบทและธรรมชาตของมนษยในฐานะของสงมชวต จตใจ และคณคาจงเปนสงสำคญ ในการใหการดแล ดานสขภาพ ผวจยจงใหความสนใจศกษาเกยวกบ “มมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความ เปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม” บรบทอำเภอหนองจก จงหวดปตตานขน เพอใหสามารถนำมาใชบรณาการในการปฏบตการพยาบาลไดดยงขน วตถประสงคการวจย เพอศกษามมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม อำเภอหนองจก จงหวดปตตาน คำถามการวจย มมมองผ รบบรการตอการพยาบาลดวย หวใจความเปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม อำเภอหนองจก จงหวดปตตานเปนอยางไร กรอบแนวคด การวจยศกษา เรอง มมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม บรบทอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน

_13-1556(035-044)P2.indd 37 12/18/13 1:48:25 PM


ทงนไดจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ6-11

และมการประยกตกบแนวคดการดแลดวยหวใจของความเปนมนษยของโรช12 ซงอธบายการดแลเปน 5 องคประกอบคอ 1. ความเหนอกเหนใจ (compassion) ความรกใคร ม ความสงสารตอเพอนมนษยด วยกน ปรารถนาใหผอนเปนสข 2. ความสามารถ (competence) ดานความร ทกษะ ประสบการณ การตดสนใจและความรบ ผดชอบในวชาชพ 3. ความเชอมน (confidence) ความเชอถอ ความศรทธา ความไววางใจ และการรกษาความลบ 4. ความมสตร ชอบ (conscience) ความ ร สกผด ตระหนกร ถงกฎระเบยบและจรยธรรม มโนธรรม เปนความรสกวาอะไรควรทำ ไมควรทำ 5. ความมงมน (commitment) ความเสยสละ ความกระตอรอรน ความจรงจง ความตงใจจรงภายใตความรบผดชอบ นยามศพท การพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย (Humanize Nursing care) หมายถง การให บรการพยาบาลโดยบรณาการสขภาพกบความเปนมนษยดวยความเอาใจใส ประดจญาตมตร มความรก ความเมตตา ใสใจในปญหา ดแลผ ปวยท งดานรางกาย จตใจ สงคม เศรษฐกจและจตวญญาณ เชอมโยงมตทางสงคม ออนโยนตอชวต ออนนอม ตอธรรมชาตระหวางผดแลกบผปวยกอใหเกดความสขใจ ทงผใหและผรบรกษาพยาบาล8,13 สามารถประเมนไดจากการบอกเลาของผปวยทมประสบการณตรง ตามแนวคำถามการสมภาษณททมวจยสรางขน ขอบเขตการวจย การวจยคร งน เปนการศกษามมมองผ รบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ในพ นทตางวฒนธรรมอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน ตงแตเดอน 1 ตลาคม 2554–30 กนยายน 2555

วธดำเนนการวจย การว จยคร งน เปนการว จยเช งคณภาพ (qualitative research) เพอศกษามมมองผรบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ในพนทตางวฒนธรรม บรบทอำเภอหนองจก จงหวดปตตาน ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ในการศกษาครงน กลมประชากรเปนผรบบรการทมารบบรการ ตงแตเดอน 1 ตลาคม 2554 – 30 กนยายน 2555 ณ โรงพยาบาลหนองจก จงหวดปตตาน กลมตวอยาง กลมตวอยางเปนผรบบรการทมารบบรการ ณ โรงพยาบาลหนองจก จงหวดปตตาน จำนวน 50 คน ซงการกำหนดขนาดกลมตวอยางครงน ใชหลกการของเครก ซงกลาววา จำนวนกลมตวอยางขนาด 50–100 คน เพยงพอทจะอ างอ งไปยงประชากรกลมตวอยางของงานวจย ผ ว จยคดเล อกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) โดยกำหนดคณสมบตของกลมตวอยาง ดงน 1. เปนผรบบรการอาย 15 ป ขนไป ทมารบบรการ (OPD, IPD case) ไมนอยกวา 2 ครง นบ ต งแตเดอน1ตลาคม 2554–30 กนยายน 2555 ณ โรงพยาบาลหนองจก จงหวดปตตาน 2. สามารถอานและเขยนภาษาไทยได 3. สมครใจเขารวมวจย เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยแบงเปน 2 สวน คอ สวนท 1 แบบบ นท ก ข อม ลส วนบ คคล จำนวน 11 ข อ ซ งประกอบดวยเพศ ศาสนา สถานภาพ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได โรคประจำตว จำนวนครงทเขามาใชบรการ เหตผลในการมารบบรการ และการใชส ทธการรกษาพยาบาล

_13-1556(035-044)P2.indd 38 12/18/13 1:48:26 PM


สวนท 2 แนวคำถามเกยวกบมมมองของผ รบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม อำเภอหนองจก เปนคำถามปลายเปด จำนวน 3 ขอ การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ตรวจสอบความตรงเชงโครงสรางและเนอหา โดยผเชยวชาญ 3 คน คอ ผเชยวชาญ ดานหลกสตรและการเรยนการสอน 1 คน พยาบาลวชาชพทเปนพยาบาลเฉพาะทาง (APN) สาขาจตเวชและสขภาพจต 1 คน และพยาบาลวชาชพทเปนพยาบาลเฉพาะทาง (APN) สาขาเวชปฏบตชมชน 1 คน แลวนำ ผลจากการตรวจ สอบมาปรบปรงแกไขเครองมอ จากนนไดนำไปทดลองใชกบผรบบรการ 10 คน เพอดความเปนไปไดและความเหมาะสมของภาษา วธเกบรวบรวมขอมล ในการวจยครงนผวจยดำเนนการในการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองโดยมขนตอนดงน 1. ขนเตรยมการ ทำหนงสอผานผอำนวยการโรงพยาบาลหนองจก เพอทำการเกบรวบรวมขอมล เพอชแจงวตถประสงคของการศกษาและการขออนญาตเกบขอมล 2. ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล 2.1 เมอไดรบอนญาตแลว ผ ว จยได ลงเกบข อมลท อาคารผ ปวยนอกและผ ปวยใน โรงพยาบาลหนองจก จงหวดปตตาน 2.2 ดำเนนการคดเลอกผ รบบรการทมารบบรการ ณ โรงพยาบาลหนองจก จงหวดปตตาน ทมคณสมบตครบตามเกณฑและแจงการพทกษสทธใหกลมตวอยางทราบ 2.3 ทำการเกบรวบรวมข อมลโดย การสมภาษณผรบบรการทมารบบรการตามแบบสมภาษณ ณ โรงพยาบาลหนองจกเองทกราย การพทกษสทธของกลมตวอยาง ในการศ กษาคร งน ผ ว จ ย ได คำน งถ ง

จรยธรรมและจรรยาบรรณนกวจย ทงในสวนของ ผวจยและสทธของกลมตวอยาง ตงแตเรมตนขนตอนการเกบรวบรวมขอมล จนกระทงนำเสนอผลการวจย จงไดมการพทกษสทธกลมตวอยางดงน 1. ผวจยไดเสนอโครงรางผานคณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลหนองจก 2. ในการวจยครงนผวจยได ชแจงรายละเอยดวตถประสงคของการวจย ข นตอนการเกบขอมลอยางละเอยดและขอความรวมมอกอนทจะดำเนนการสมภาษณ อธบายใหกลมตวอยางทราบวาจะไมมการระบชอหรอทอยของกลมตวอยางและการตดสนใจในการเขารวมการวจยในครงน และมสทธทจะยตการตอบไดเมอตองการ โดยไมเกดผลกระทบใดๆ ทงส น ขอมลทไดจะเกบไวเปนความลบและ จะนำเสนอเปนภาพรวมเพอประโยชนในการศกษาเทานน การวเคราะหขอมล ประมวลขอมลดวยโปรแกรมสำเรจรปและวเคราะหโดยใชสถต และวเคราะหขอมลเชงเนอหา (content analysis) ดงน 1. ข อมลสวนบคคล ว เคราะหโดยการแจกแจงความถ หาคารอยละและคาเฉลย 2. ขอมลมมมองของผ รบบรการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพ นทตางวฒนธรรม อำเภอหนองจก จงหวดปตตาน นำมาวเคราะหเนอหาและจดกลมประเดนหลก ผลการวจย ผลการศกษาครงน พบวา กลมตวอยางเกนกวาครง (รอยละ 72.00) เปนเพศหญง สถานภาพค (รอยละ 70.00) นบถอศาสนาอสลาม (รอยละ 58.00) มอายอยในชวง 41–60 ป มากทสด (รอยละ 34) เมอพจารณาระดบการศกษาของกลมเปาหมาย พบวา ผปวยสวนใหญจบการศกษาระดบมธยมศกษาหรออนปรญญา (รอยละ 56.00) มอาชพรบจางทวไป (รอยละ 26.00) และสวนใหญมรายไดเฉลยตอเดอนอยในชวง 5,001–10,000 บาท (รอยละ

_13-1556(035-044)P2.indd 39 12/18/13 1:48:26 PM


42.00) และยงพบวากลมตวอยางสวนใหญม โรคประจำตว เชน HT, DM เปนตน (รอยละ 62) โดยเขามาใชบรการมากกวา 6 ครง/ป (รอยละ 64) ซงสวนใหญเลอกรบการรกษาทโรงพยาบาลหนองจกเพราะตามสทธทระบในบตรประกนสขภาพ/ประกนสงคม (รอยละ 82) รองลงมาคอ เดนทางสะดวก (รอยละ 66) สวนมมมองของกลมตวอยางตอการตอการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพ นทตางวฒนธรรม สามารถสรปไดเปน 2 ประเดนหลกคอ การใหความหมายของการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม และการปฏบตการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ซงแตละประเดนสามารถนำเสนอโดยสรปไดดงน 1. ความหมายการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม กลมตวอยางใหความหมายของการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย เปน 3 ประเดนยอย ดงน 1.1 การดแลอยางเทาเทยม ดวยความเอาใจใสดจญาตมตร ซงเปนการมองวา การดแลดวยหวใจความเปนมนษย เปนการกระทำของพยาบาลทแสดงใหเหนถงความเอาใจใส มองผรบบรการทกคนเปนเสมอนญาตของพยาบาล และใหการดแลทเหมอนกนทกราย ดงตวอยางคำพด “นกถงใจเขาใจเรา ใหความจรงใจ ใหความรก ใหบรการแบบญาตพนอง เปนกนเองกบคนไข แมจะอยคนละศาสนากตาม” (D1) “การดคนอยางเทาเทยมกน ไมแบงแยกศาสนาไมแบงแยกสถานะและดแลดวยหวใจทจรงใจ และจรงจง” (Y10) 1.2 ความเขาใจในบคคลตางชาต ตางศาสนา กลมผ ใหขอมลมองวาการดแลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม ตองแสดงใหเหนวาพยาบาลใหการดแลดวยความเขาใจในผรบบรการทกราย ไมวาบคคลนนจะเปนใคร หรอมาจากไหน ดงตวอยางคำพดทวา “ไมวาจะไทยพทธ มสลม กเปนคนไทยเหมอนๆ กน แตถงจะเหมอนยงไง กคดวายงมสวนท

แตกตางกนในดานศาสนาทนบถอตางกน เรองอาหารการกน ความศรทธากตางกน ถาเราลองสงเกตดอาหารการกน อาหารตองผานฮาลาล การแตงกายตองมดชด” (T2) “แตเทาทสงเกตทรพ.หนองจกไมเหมอน กบโรงพยาบาลอนๆ ทนมสมดยาซน มลกศรเปนทศกบละฮใหละหมาด สงเกตดทหองพเศษโรงพยาบาลอนยงไมมแบบนนะ” (T3) 1.3 ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล ดงตวอยางคำพด “ผใหบรการควรยอมรบความแตกตางระหวางบคคล จะยากดมจน ลกเตาเหลาใครกควรใหความเมตตาและใหความยตธรรมกบผปวยอยางเสมอภาคกน และคดวาเขากเปนมนษยเหมอนกนมศกดมคณคาในชวตดวยกนทงนน” (D10) “ปกตพตองทำงานตอนเชาและจะวางตอนบายๆ ซงทางพยาบาลกเขาใจในความเปนพ มนทำใหพไดรบการรกษา” (J10) 2. การปฏบตการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย ผใหขอมลมองวาการปฏบตทแสดงถงการดแลดวยหวใจความเปนมนษย ตองประกอบดวย 5 องคประกอบ คอ ความเหนอกเหนใจ ความสามารถ ความเชอมน ความมสตรชอบและความ มงมน ดงรายละเอยดโดยสรปดงน 2.1 ความเหนอกเหนใจ เปนการปฏบตทแสดงถงความเขาใจในผรบบรการ พยาบาลทมการดแลดวยหวใจความเปนมนษย สวนใหญจะมการแสดงถงความปรารถนาดทอยากใหผรบบรการทกคนมความสข พนจากความทกขจากการเจบปวยดงตวอยางคำพด “ไมตองกลว แปบเดยวเอง เกงอยแลว แมจะเปนแคคำพดปลอบใจ แตเรากเรยนรไดวา พพยาบาลกำลงตองการใหเรารสกด รสกไดวาเขาเขาใจวาเรากำลงกลวและเหนใจเรา กเปนความพยายามและความสามารถทจะเขาใจคนไขของพพยาบาล” (Y10) 2.2 ความสามารถ เปนการแสดงถง

_13-1556(035-044)P2.indd 40 12/18/13 1:48:26 PM


การมความร ความเขาใจบรบทของผ รบบรการ แมวาจะตางวฒนธรรมจากพยาบาล นอกจากน ตองแสดงใหเหนถงการมทกษะและความสามารถ ในการตดสนใจใหการพยาบาล เมอตองเผชญกบผรบบรการทมความเชอ หรอวถชวตทแตกตางกน ดงตวอยางคำพดทวา “คดวาเปนคนทมความร ความสามารถพอสมควรนะ สามารถแกไขปญหาเฉพาะหนาได สามารถดแลเบองตนได สามารถรกษาแทนแพทยเบ องตนไดนะ อยางรดวานลกชายคนรองกหอบบอย เวลาอากาศเยนๆ ยงกลางคนจะเปนเยอะ จำได ค นน นมาโรงพยาบาลเกอบๆ เท ยงค น พยาบาลเคากรบดใหนะ พนยาไป 2 ท อาการเหนอยกดขน พยาบาลเคาใหยามาแนะนำวากลบไปใหใสเสอแขนยาว หมผาหนาๆใหทานยา หากหายใจไมออกกใหรบมานะ ไมตองรอถงเชาพรงน แต อลฮมดลลลา (ขอบคณองคอลเลาะห) นะ คนนน รดวานอาการกดขน” (T1) 2.3 ความเชอมน เปนการแสดงออกของพยาบาลททำใหผ รบบรการเชอวาพยาบาลสามารถใหการดแลไดอยางด ดงนนพยาบาลจงตองสามารถสรางความไววางใจใหเกดขนกบผรบบรการใหได ดงตวอยางคำพดทวา “กโอเคนะ” กะแวทำทานก “เคยสงเกตนะเวลาซกประวต กะแวกจะเหนวาพยาบาลเคากมกจะซกกนเบาๆ ลองนกดสวาคนเปนโรคเอดสหรอเปนโรคทนารงเกยจ ดตอนเวลาถามกจะถามเบาๆ กะแวคอนขางมนใจนะ ไมมคนร หรอกวาซกถามกนเรองอะไร เปนการรกษาความลบดวย” (T3) 2.4 ความมสตรชอบ เปนองคประกอบทแสดงใหเหนวา ในการดแลทกครงพยาบาลตองทำงานอยางมสต สามารถตดสนใจไดวาอะไรควรหรอไมควรปฏบต ตามความเหมาะสมในแตละบรบท ดงตวอยางคำพด “มเมาะคนหนงซงผมรจก แกเปนคนไมคอยปกต (เปนคนไขจตเวช) แลวแตงตวมอมแมมมาก ผมตงคำถามขนมาในใจทนทวา พยาบาลจะรงเกยจเมาะเคามยนะ แตแลวกผดคาดนะครบ ม

พยาบาลคนหนงมาหาเมาะแลวถามสนทนากน มนแสดงถงวาพยาบาลทำเพอสวนรวมมากกวาสวนตนคอไมรงเกยจผปวย” (Y8) 2.5 ความมงมน เปนการปฏบต ของพยาบาลทแสดงใหผรบบรการทราบหรอตระหนกถงความตงใจจรง และมงมนทจะใหการดแลอยางมคณภาพ ดวยความเขาใจในความตองการของผรบบรการ ไมยอทอทจะใหการดแล ดงตวอยางคำพด ทวา “สงทประทบใจทสดคอความเขาใจ มงมนตงใจใหบรการผปวย เชน เมอเราไมสามารถมาตามวน เวลา ทนดได พยาบาลกจะปรบใหเหมาะสมกบความสะดวกของเราโดยไมใหผปวยแบบเราตองดำเนนการเอง ทำใหรสกวา คำพด คำขอของเรามคณคา” (J6) อภปรายผล จากผลการศกษาจะพบวา การดแลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม จะใหความสำคญกบการดแลทเทาเทยมกน ไมเลอกวาเปนใครมาจากไหน ซงสะทอนใหเหนถงกระบวนการของความสมพนธภายใตการปฏบตการพยาบาล แกผ ปวยโดยพยาบาล ในฐานะผใหบรการตองมความเขาใจสภาวะของบคคล และใหบรการไดอยางเหมาะสมกบสภาพแตละบคคลดวยความเปนมตร เอาใจใส ชวยเหลอผปวยทกคนดวยความเสมอภาค ดวยเคารพในคณคาและศกดศรความเปนมนษยโดยไมมการเลอกปฏบต7 สงผลใหพยาบาลมปฏสมพนธกบผ ปวยอยางใกลชด เกดความเขาใจ ไววางใจระหวางบคคลตางวฒนธรรม เชอมนในความร ความสามารถของพยาบาล และเกดสภาพแวดลอมททำใหผปวยรสกปลอดภย ทามกลางสถานการณความไมสงบ 3 จงหวดชายแดนภาคใต ทมความหลากหลายในด านวฒนธรรมหร อท เร ยกวา พหวฒนธรรม14 ผลการศกษาครงนมความสอดคลองกบการใหความหมายของการดแลของวตสนทวาการดแลอยางเทาเทยม ดวยความเอาใจใสดจญาตมตร ตอง

_13-1556(035-044)P2.indd 41 12/18/13 1:48:27 PM


เปนการใหการดแลพยาบาลโดยไมรงเกยจ บรการเสมอนญาต มจตสาธารณะ สรางโอกาสใหคนในชมชนเขาถงระบบบรการอยางเสมอภาค ลดความขดแยง เกดความสงบสข15 ความเขาใจในบคคล ตางชาต ตางศาสนาไมวาจะอยในศาสนาใด ความศรทธาใด การดแลผปวยในพนท เชอมโยงกบวถชวตและบรบทของสงคม การเมองและวฒนธรรม โดยตองไมขดตอหลกแนวคดและวถชมชน5 ซงจะเหนไดจากการสรางบรรยากาศภายในโรงพยาบาล เนนความสะอาด ปลอดภยและเปนสวนตว เพอเออตอการทำกจวตรประจำวนตามหลกศาสนาหรอ สงศกดสทธทตนนบถอ ดงตวอยางมมม อาซาน (รบขวญเดกแรกเกดตามหลกศาสนาอสลาม) มหนงสอยาซน (เปนซเราะห คอบทโองการจากพระเจา) หนงจากอลกรอาน และเปนซเราะหทมาสรางความเขมแขงใหกบจตใจของบรรดาผศรทธาไดอยางมาก ซงตรงกบหลกศาสนาอสลาม16 มลกศรชทศกบละฮ เปนทศทหนไปยงอาคารกะบะฮ ในนครมกกะฮ (กบละฮสำหรบเมองไทยคอทศตะวนตกเฉยงเหนอ) ซงเปนทศทมสลมหนหนาไปยามละหมาดและขอดอาอ(พร)17 เปนตน นอกจากนจะเหนวาผลการศกษาสะทอนถงความสำคญของภาษาทใชดวย โดยกลมผใหขอมลมองวาพยาบาล มการใชภาษาทเหมาะสม เขาใจงาย ถกตองและชดเจน การใชภาษาทองถน เชน ภาษามลายถน ภาษาใต จะสรางความประทบใจกบผปวยและญาตไดมาก ทงน อาจเนองจากภาษาเปนการแสดงถงการใหคณคาและการทำความเขาใจในการมอง ผปวยในฐานะทเปนมนษยมากขน ยอมรบในความแตกตางของบคคลดวยความรสกจากจตใจ18 ชวยจดการลดขอขดแยง19 สรางความประทบใจ มความไววางใจ เกดสมพนธภาพทด มความเอ ออาทร ตอกนระหวางพยาบาล ผปวยและญาต20 2. การปฏบตดวยหวใจความเปนมนษยในพ นทตางวฒนธรรมคร งน มความสอดคลองกบแนวคดการดแลของวตสน ทอธบายวาการดแลตองประกอบดวยการดแล 5 องคประกอบ คอความ เหนอกเหนใจ (compassion) ความเมตตา ความ

รกใคร ปรารถนาทจะใหผ อนเปนสข ดงตวอยาง เจาหนาทไปสงทคลนก ถามวาหมอเรยกตรวจ หรอยง ใหคำพดปลอบใจ สอบถามอาการวาดขนไหม ตงใจตอบตงใจบอกไมหงดหงด ตดตอบตรสทธ รบยามาให เชดตว ปอนนำ ปอนยา เปนตน ซงการตอบสนองความตองการดวยความเหนอกเหนใจ เปนสงจำเปนทจะชวยใหเกดคณภาพการบรการ ทด21 สำหรบองคประกอบท 2 คอความสามารถ (competence) ประกอบดวย 1) ดานความร จบจากสถาบนทใหความร สามารถใหการพยาบาลได มความรความสามารถ สามารถแกไขปญหาเฉพาะหนา สามารถดแลเบ องตน รกษาเบ องตนแทนแพทย อธบายสาเหต การปองกน การสงเกตอาการผดปกต อธบายทฟงแลวเข าใจงาย เปนระบบ เชอมโยงกบวถชวต บรบทสงคมและวฒนธรรม5

2) ดานทกษะ/ประสบการณ การตดสนใจและชำนาญในงาน โดยนำความรจากศาสตรทเกยวของ รวมตดสนใจอยางมเหตผลในแตละสถานการณทเกดขนสอดคลองวถการดำเนนชวต วฒนธรรมขนบธรรมเนยม ประเพณและความเชอ ซงสมรรถนะสงสมและพฒนามาจากความร ทกษะและประสบการณ22 สงผลให ผปวยเกดความเชอมนไววางใจในความสามารถความรของพยาบาล และเกดสภาพแวดลอมททำใหผปวยรสกปลอดภย7 สำหรบองคประกอบท 3 คอ ความเชอมน (confidence) ความนาเชอถอ การตอบสนองความตองการและรกษาความลบของลกคามความสำคญสงสด การสรางความนาเชอถอและสรางความเชอมน จะตองมการสอสารและดำเนนบรการไปในทศทางเดยวกน หากเจาหนาทแตละคนไมมความสมำเสมอ ไปคนละทศละทาง ยอมจะ สงผลตอความนาเชอถอและลดความเชอมนของลกคาลงไป21 ถงแมบางคร งความเชอและความศรทธาอาจแตกตางกบผ ปวย สำหรบความมสต รชอบ (conscience) ซงเปนองคประกอบท 4 เปนความรสกผด รสกวาอะไรควรทำ ไมควรทำ กเปนองคประกอบหนงทแสดงใหเหนถงการดแลทด มคณภาพเพราะพยาบาลตองตระหนกร ถ งกฎระเบยบและจรยธรรม ซงการมคณธรรมตระหนกร

_13-1556(035-044)P2.indd 42 12/18/13 1:48:27 PM


ถงกฎ ระเบยบและจรยธรรม สอดคลองวถชมชน เปนการปฏบต การพยาบาลทมศลปะจะทำใหเกดความกลมกลน งดงามเมอปฏบต เพราะผปฏบตจะใสใจตอความสอดคลองวถชวตของผปวยภายใต กฎ ระเบยบและจรยธรรม20 สำหรบองคประกอบสดทายคอ ความมงมน (commitment) สามารถอธบายไดวาเปนความมงมนทจะกระทำการพยาบาลใหบรรลผลสำเรจตามความมงหมาย ภายใตความรบผดชอบ ขยน ตงใจ อดทน เนนการดแลดวยหวใจความเปนมนษยมาชวยจดการขอขดแยง23

ดงน น การพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทพหวฒนธรรม เปนการใหบรการทตอบสนองความตองการ โดยยดผปวยเปนศนยกลาง เนนการสรางเสรมสขภาพแบบองครวม ภายใตความหลากหลายทางวฒนธรรม เชน ภาษา การสมผส ฯลฯ จรยธรรม ศลธรรม สงคม เชน เชอชาต ศาสนา อาชพ เคารพในคณคา ความเชอและวถทางวฒนธรรม จตวญญาณ เปนตน ขอเสนอแนะ 1. ผบรหารควรกระตน สงเสรมใหพยาบาลมพฤตกรรมการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม โดยสอดคลองวถการดำเนนชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรมและความเชอของผรบบรการ พรอมประเมนพฤตกรรมการพยาบาลอยางตอเนอง 2. ควรไดมการวจยและพฒนารปแบบการประเมนพฤตกรรมการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษยในพนทตางวฒนธรรม เพอใหไดรปแบบการประเมนทมประสทธภาพและประสทธผลสงสด เอกสารอางอง 1. สำนกคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ สงคมแหงชาต. เขาถงไดจาก http://www. nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=90 (วนทคน ขอมล: 6/1/2556). 2. ชชชนม เพชรรตน. เข าถ งได จาก http:// 203.172.141.12/nst1/laws_edu/28.pdf. (วนท

คนขอมล: 6/1/2556). 3. http://www.oknation.net/blog/print.php?id = 140405 (วนทคนขอมล: 2/1/2556). 4. สงศร กตตรกษตระกล. การพฒนารปแบบ เครอขายจตเวชดวยหวใจความเปนมนษยของ ว ทยาลยสงกดสถาบนพระบรมราชชนก. วารสารกองการพยาบาล. 2554; 38(1),16-30. 5. ศรลกษณ คมภรานนท, สปรญา นนเกลยง, สวมล อสระธนาชยกล และมลวรรณ รกษวงศ. เข าถงไดจาก http://www.pol.cmu.ac.th/ proceeding.php. (วนทคนขอมล: 1/8/2555). 6. โกมาตร จงเสถยรทรพย.อดมคตนกศกษา แพทย. แผนงานพฒนาจตเพอสขภาพ. มลนธ สดศรสฤษดวงศ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ เดอนตลา, 2550. 7. พศสมย อรทย และศรเวยงแกว เตงเกยรต ตระกล. พฤตกรรมการดแลเอ ออาทรของ พยาบาลหองผาตดตามการรบร ของผ ปวยท เขารบการผาตด ในโรงพยาบาลรามาธบด. Rama Nurs May–August 2008, 14 (2), (197- 208). 8. สรย ธรรมกบวร. การพฒนาศกยภาพบคลากร: การพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย. เขาถง ไดจาก www.nurse.Ubu.ac.th/ sub/knowledge detail/1.pdf. (วนทคนขอมล: 1/8/2555). 9. http://www.authostream.com/Presentation/ ejjansen-1278812. (วนทคนขอมล: 08/01/ 2556). 10. http: //www.humanheathcare.com/Article asp?art id=338 (วนทคนขอมล: 6/1/2556). 11. วรณยพา รอยกลเจรญ. การปฏบตการพยาบาล การดแลดวยหวใจของความเปนมนษย. เขาถง ไดจาก http://www.pmsnurse.com/ เกรด ความร/ วารสารการพยาบาล/การปฏบตการ พยาบาล (วนทคนขอมล: 12/11/2555). 12. Sister Simone Roach. Nursing Theorists. เขา ถงไดจาก http://nursing101.wikispaces.com/ Nursing+Thories. (วนทคนขอมล: 6/01/2556).

_13-1556(035-044)P2.indd 43 12/18/13 1:48:27 PM


13. บบผา ดำรงกตตกล. งานจดการความร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สระบร Knowledge Manage BCNS. เข าถงไดจาก http://km- bcns.blogspot.com (วนทค นขอมล: 13/11/ 2555). 14. อามดญาน ดาโอะ. การสอนพหวฒนธรรมใน สามจงหวดชายแดนใต...จำเปนหรอ?. เขาถงได จาก www.multitied.org/ เอกสารงานวจยท เกยวกบชาตพนธ /การสอนพหวฒนธรรม ใน สามจงหวดชายแดนใต....จำเปนหรอ.pdf. (วนท คนขอมล: 3/10 /2555). 15. Chula Pedia. ทฤษฏการดแลของวตสน. เขาถง ไดจาก mhtml:file://K:/http:ทฤษฏการดแล ของวตสน - ChulaPedia.mht. (วนทคนขอมล: 2 /1/2556). 16. มสลม. คณคาทางภาษาของอลกรอาน http:// islamhouse.muslimthaipost.com/main/index. php?page=sub&category=53&id=19101. (วนทคนขอมล: 2 /1/2556). 17. เกรดนารในอสลาม. http://www.oknation.net/ blog/print.php?id=53392. (วนทคนขอมล: 2/1/2556). 18. พมพจรส อยสวสด และประภา ลมประสต. การใหบรการพยาบาลอยางเอออาทร. เขาถง ได จาก http://www.pmsnurse.com/เกรด ความร/ วารสารการพยาบาล/การใหการพยาบาล อยางเอออาทร. (วนทคนขอมล: 12 /11 /2555). 19. สภากาชาดไทย. ประชมวชาการ ประจำป พ.ศ. 2553 เรอง “การบรหารความขดแยง: กลยทธสรางสรรคงานพยาบาลสรางสข” โดย

สภากาชาดไทย. เขาถงไดจาก http://www. gotoknow.org/posts/382512. (วนทคนขอมล: 1/8/2555). 20. สรย ธรรมกบวร. การพยาบาลองครวมกบ ศลปะการพยาบาล. วารสารวทยาลยพยาบาล บรมราชชนน กรงเทพ, 2541.(1)13, หนา 16-20 21. ปองพล รงรตนธวชชย, ภมพร ธรรมสถตเดช และตรทศ เหลาศรหงสทอง. การประชมวชาการ เครอขายงานวจย สาขาบรหารเทคโนโลยและ นวตกรรม ครงท 1. นวตกรรมองคกร: กรณ ศกษาการประเมนระดบคณภาพในการบรการ โดยอาศยแบบจำลอง. (หนา 428-437). ภาค วชาวศวกรรมอตสาหกรรม คณะวศวกรรม ศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555. 22. กตตพร เนาวสบรรณ, ชตมา จนทรประทน, พฤกษ ชนเจรญ และสนนาฎ เนาวสวรรณ. การ ศ กษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมเช ง จรยธรรมกบความสามารถเชงสมรรถนะ หลก ของพยาบาลวชาชพงานอบตเหตฉกเฉนใน โรงพยาบาลชมชนภาคใต. วารสารวชาสมาคม อดมศกษาเอกชนแหงประเทศไทย (สสอท.), 17 (2) 69-78. เขาถงไดจากwww.google.com. apheiconferance. spu.ac.th/attachments / article/7169.กตตพร pdf. (วนทค นขอมล: 12/11/2555) 23. กฤษณา สำเรจ. (2553). การบรหารความ ขดแยง: กลยทธสร างสรรคสงานพยาบาล สรางสข. เขาถงไดจาก www.gotoknow.org. (วนทคนขอมล: 8/1/2556)

_13-1556(035-044)P2.indd 44 12/18/13 1:48:28 PM


บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงบรรยายเพอศกษาการเลยงบตรดวยนมมารดาของมารดาวยรนในเขตเทศบาล

นครสงขลา จำนวน 24 ราย เครองมอทใชในการวจยม 2 สวน คอ แบบสอบถามขอมลทวไป และแบบสมภาษณ

เจาะลกการเลยงบตรดวยนมมารดา วเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยการคำนวณความถและรอยละ ขอมลเชง

คณภาพวเคราะหโดยวธการวเคราะหเนอหา (content analysis) ผลการวจยพบวามารดาวยรนมความคดเหน

ทางบวกตอการเลยงบตรดวยนมมารดารอยละ 95.83 เลยงบตรดวยนมมารดาไดนานเปนเวลาแตกตางกน

ตงแต 1 สปดาห-10 เดอน โดยมพฤตกรรมการเลยงบตร 3 ลกษณะคอ 1) เลยงบตรดวยนมมารดาอยางเดยว

รอยละ 29.16 2) เลยงดวยนมมารดารวมกบนมผสมรอยละ 54.17 และ 3) เลยงดวยนมผสมอยางเดยวรอยละ

16.67 ปญหาและอปสรรคในการเลยงบตรดวยนมมารดามเฉพาะในกลมทเลยงดวยนมมารดารวมกบนมผสม

(รอยละ 37.5) และกลมเลยงบตรดวยนมผสมอยางเดยว (รอยละ 16.67) โดยกลมเลยงบตรดวยนมมารดารวมกบ

นมผสมจะพบปญหาและอปสรรคคอมารดาตองทำงานนอกบาน สภาพหวนมไมเหมาะสม นำนมไหลนอยและม

อาการออนเพลย เหนอยลาจากภาระเลยงดบตรคนโต สวนกลมเลยงบตรดวยนมผสมอยางเดยวพบปญหาและ

อปสรรคเรองมารดามความรความเขาใจทไมถกตองเพยงพอเกยวกบการเลยงบตรดวยนมมารดา สภาพหวนม

ไมเหมาะสม และบตรมนำหนกตวแรกคลอดนอย เฉพาะกลมเลยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมเทานนทม

ความตองการความชวยเหลอดานคำแนะนำและการดแลเกยวกบการเลยงบตรดวยนมมารดาขณะอยบานจาก

บคลากรทมสขภาพ

จากผลการวจยมขอเสนอแนะวาควรใหความรเกยวกบการเลยงบตรดวยนมมารดาแกหญงตงครรภวยรน

เปนระยะๆ ในแตละไตรมาสของการตงครรภ และในระยะ 6 เดอนแรกหลงคลอดควรมการตดตามการเลยงบตร

ดวยมารดาเปนระยะเพอใหการชวยเหลอกรณมอปสรรคปญหา

คำสำคญ : การเลยงบตรดวยนมมารดา มารดาตงครรภวยรน เทศบาลนครสงขลา

ปฐมพร โพธถาวร* อำไพอร เพญสวรรณ* นตยา ศรญาณลกษณ*

* อาจารยพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

การเลยงบตรดวยนมมารดาของหญงตงครรภวยรนในเขตเทศบาลนครสงขลา

_13-1556(045-052)P2.indd 45 12/18/13 1:49:02 PM


* Nurse instructor, Boromrajonani College of Nursing, Songkhla

Abstract

This descriptive study was conducted to explore the breastfeeding of 24 teenage mothers in Muang

Songkhla municipality. The research instrument was divided into two parts; 1) general information

questionnaire, and 2) open-ended interview questions about breastfeeding. Quantitative data were analyzed

by using frequencies and percentages. Content analysis was performed to analyze qualitative data. The

results showed that teenage mothers had positive attitudes toward breastfeeding (95.83%). The duration of

breastfeeding varied from one week to ten months. Breast feeding behaviors were divided into 3 categories

1) breastfeeding alone (29.16%), 2) a combination of formula feeding and breastfeeding (54.17%) and

3) formula alone (16.67%). Problems and difficulties found among teenage mothers in the combination group

were working outside their homes, nipple problems and low lactation, and fatigue from raising an older child.

Problems and difficulties found among teenage mothers in the formula feeding group included having flat

nipples, low birth weight babies, and lack of knowledge and understanding about breastfeeding. Only the

group of teenage mothers who used combination of formula feeding and breastfeeding needed advice and

support from health personnel at home.

The findings from this study suggest that knowledge about breastfeeding should be provided to

pregnant teenage women in every trimester of the pregnancy. A follow-up of breastfeeding should be done

within the first 6 months after delivery and monitored periodically to help the teenage mothers.

Keyword : Breastfeeding, Teenagemothers, Muang Songkhla Municipality

Patomporn Photaworn* Aumpaiorn Pensuwan*

Nittaya Sriyannalak*

Breastfeeding among Teenage Mothers in Muang Songkhla Municipality

_13-1556(045-052)P2.indd 46 12/18/13 1:49:02 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา การเลยงบตรดวยนมมารดามประโยชนตอมารดาคอ ทำใหมดลกเขาอไดเรว ลดความเสยงและปองกนการตกเลอดหลงคลอดโดยเฉพาะในระยะ 2 ชวโมงแรกหลงคลอด ไมทำใหเกดภาวะอวนหลงคลอด มารดาทเล ยงบตรดวยนมตนเองจะม นำหนกลดลง 0.8 กโลกรม/เดอน ใน 6 เดอนแรกหลงคลอด1 มโอกาสเปนมะเรงเตานม มะเรงรงไขนอยลง ประหยดคาใชจาย ทตองใชในการซอนมผสม อปกรณในการใหนมและคาใชจายทเกดจากการ เจบปวยของบตร2,3 ทารกทไดรบนมมารดาอยางเพยงพอจะมการเจรญเตบโตอยางเหมาะสม ไมเกดภมแพและมภมตานทานการตดเช อไวรสโปลโอ ไวรสไขหวด ไวรสไขหวดใหญ ม Macrophage สามารถฆาเช อรา bile salt-stimulated lipase สามารถฆาเช อพยาธบางตว และ Omega-3 ปองกนการเกดโรคหวใจ โรคทเกดจากการอกเสบเรอรง1-5 ในปจจบนแมการเลยงบตรดวยนมมารดาจะมประโยชนมากมายตอมารดาและบตรแตกลบพบวามารดาเลยงบตรดวยนมมารดาลดลงจากในระยะแรกหลงคลอด โดยพบวามารดาหลงคลอดในเขตชนบทเลยงบตรดวยนมมารดาลดลงจากรอยละ 72 เหลอรอยละ 56 สวนในเขตเมองลดลงจาก รอยละ 42 เปนรอยละ 26 ยงเปนเขตเมองทมความเจรญทางเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมอยาง ในเขตกรงเทพมหานครพบการเล ยงบตรดวยนมมารดาอยางเดยวเมอแรกคลอดรอยละ 90 เมอออกจากโรงพยาบาลลดลงเหลอรอยละ 40 และลดลงเหลอรอยละ 20 ภายใน 1 เดอนแรกหลงคลอด2

เขตอำเภอเมองสงขลามลกษณะเปนชมชนเมองทมความเจรญ มแหลงการศกษาระดบอดมศกษา 5 แหง ระดบอนปรญญา 3-4 แหง และระดบมธยมศกษาอกประมาณ 4 แหง จากสภาพสงคม สงแวดลอมหรอการเขาถงสอประเภทตางๆ ท ลอแหลมตอการมเพศสมพนธในปจจบน6 อาจทำใหวยรนทอยในวยศกษาเลาเรยนมเพศสมพนธกน ไดงายข น และทำใหเกดการตงครรภในผทอยใน วยศกษาเลาเรยนหรอวยรนไดมากขน จากขอมล

การตงครรภและการคลอดของหญงตงครรภทอายตำกวา 20 ป ตงแตปพ.ศ. 2540-2551 ของศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สำนกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย พบเปนรอยละ 5.37 ในปพ.ศ. 2540 รอยละ 11.98 ในปพ.ศ. 2545 และรอยละ 13.37 ในปพ.ศ. 25507 สำหรบจงหวดสงขลาพบสถตผ คลอดท โรงพยาบาลสงขลาอายนอยกวา 20 ป โดยเฉลย 41.0-52.86 คนตอเดอน8 การต งครรภในวยรน กอใหเกดปญหาสขภาพตางๆ มากมายทงตอมารดาและทารก ปญหาทเกดข นตอมารดาเชน ภาวะ โลหตจาง การคลอดลำบากเนองจากการเจรญเตบโตของกระดกเชงกรานยงไมสมบรณทำใหตองผาตดคลอดมากขน เกดความเครยด ความวตกกงวลทเกดจากการต งครรภไมพงประสงคตองปกปดไมใหผ ปกครองและบคคลอนๆร สงผลให เกดภาวะครรภเปนพษและปญหาอนๆ อกมาก9 นอกจากนยงพบวาประมาณรอยละ 57 ของมารดาตงครรภวยรนมภาวะซมเศราหลงคลอดภายใน 4 ป สวนดานทารกพบวาทารกมกคลอดกอนกำหนด นำหนกตวนอย พฒนาการและการเจรญเตบโตในระยะตงครรภและหลงคลอดนอย เนองจากมารดาตงครรภวยรนมกเลอกอาหาร กลวอวน มพฤตกรรมบรโภคและการปฏบตตวทไมเหมาะสมและอาจเลยงบตรดวยนมมารดาอยางไมมประสทธภาพเนองจากตองเรยนหนงสอควบคไปดวย4 มารดาวยรนจงตองเผชญกบภาวะวกฤตท งจากการเปนวยรนและ เปนมารดา10 การมวฒภาวะทไมพรอมตอบทบาทมารดา รวมทงการตงครรภทไมพงประสงคจะทำใหมารดาวยรนเกดความร สกขดแยงทตองมความ รบผดชอบอยางมากในเวลาทรวดเรว เกดความรสกตอตานและคดวาตนเองไมมความสามารถเพยงพอในการเล ยงดบตร11 สงผลตอความพรอมในการเลยงดบตรดวยนมมารดาภายหลงคลอด6,7,9 ซงพบวามารดาวยรนมอตราและระยะเวลาการเลยงบตรดวยนมมารดาตำกวาวยผ ใหญ12 ผ ว จยจงสนใจศกษาผลการเล ยงบตรดวยนมมารดาของหญง ต งครรภวยรนในเขตเทศบาลนครสงขลา เพอ

_13-1556(045-052)P2.indd 47 12/18/13 1:49:03 PM


ตดตามผล ปญหาและอปสรรคในการเลยงบตรดวยนมมารดาของหญงมารดาวยรน วตถประสงคของการวจย เพอศกษาความคดเหน พฤตกรรมการเลยงบตรดวยนมมารดา ปญหาและอปสรรคของการเล ยงบตรดวยนมมารดา และความตองการการ ชวยเหลอในการเลยงบตรดวยนมมารดาของหญงตงครรภวยรนในเขตเทศบาลนครสงขลา วธดำเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงบรรยายโดยการสมภาษณเจาะลก (in-depth interview) คดเลอกกลมตวอยางโดยสำรวจจากสมดทะเบยนบนทกการฝากครรภหญงตงครรภทแผนกฝากครรภ โรงพยาบาลสงขลาประจำป พ.ศ. 2554 ทมกำหนดคลอดบตรระหวางเดอนมกราคม – ตลาคม 2554 โดยขณะทตงครรภครบกำหนดคลอดมอายนอยกวาหรอเทากบ 19 ป มจำนวน 228 คน เปนมารดาทระบทอยอาศย อยในเขตเทศบาลนครสงขลา จำนวน 39 คน แตสามารถตดตอนดสมภาษณตามเบอรโทรศพททแจงไวกบโรงพยาบาลไดเพยงจำนวน 24 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลทวไป ประกอบดวยอาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ลกษณะครอบครว ความพรอมในการต งครรภ สภาพหวนม และประสบการณการเลยงบตรดวยนมมารดา และแบบสมภาษณเจาะลกทมโครงสรางคำถามหลกทเปนคำถามปลายเปดเกยวกบความ คดเหนตอการเลยงบตรดวยนมมารดา พฤตกรรมการเลยงบตร ปญหาและอปสรรคขณะเลยงบตร และความตองการการชวยเหลอจากบคคลอน ขณะเล ยงบตรดวยนมมารดา ทผ ว จยสรางข น โดยไดรบการตรวจสอบคณภาพดานความตรงตามเน อหาจากผ ทรงคณวฒจำนวน 3 ทาน และ ผานคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจย ในมนษย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา ได รหส EC.BCNSK. 10/2554 ผ วจยเกบขอมลโดย การสมภาษณเจาะลกเปนรายบคคลโดยช แจง

วตถประสงคของการวจย วธตอบแบบสอบถาม ขนตอนการสมภาษณ พรอมทงพทกษสทธของกลมตวอยางโดยขออนญาต ใหแสดงความยนยอมโดยสมครใจและสามารถยตการดำเนนการวจยไดหากไมตองการ หลงจากนนทำการสมภาษณและบนทกเสยงกลมตวอยางดวยตนเอง โดยใชเวลาสมภาษณกลมตวอยางคนละประมาณ 30-45 นาท แลวตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยการทวนสอบคำพดและพฤตกรรมการเลยงบตรดวยนมมารดาทกลมตวอยางบรรยายไวกบกลมตวอยางแตละรายอกครงหนง เมอกลมตวอยางยนยนความถกตองของขอมล และผวจยไดขอมลทเพยงพอ สมบรณตามวตถประสงคของการวจยจงหยดสมภาษณแลวนำขอมลเชงปรมาณมาวเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ และคดคารอยละ ขอมลเชงคณภาพทสามารถแปลงเปนขอมลเชงปรมาณไดมาวเคราะหขอมลโดยการ แจกแจงความถ และคดคารอยละ สวนขอมลเชงคณภาพทไมสามารถแปลงเปนขอมลเชงปรมาณได วเคราะหขอมลโดยทำความเขาใจขอมล จดกลมขอมล คนหาคำ ความหมายของคำและประเดนสำคญทมความหมายคลายกนทปรากฏอยในขอมลของกลมตวอยางแตละคน แลวนำมาสรปสาระสำคญเปนผลการวจย ผลการวจยและการอภปรายผล ผลการวจยสรปไดเปน 6 ประเดนดงน ขอมลทวไป กลมตวอยางสวนใหญมอาย 16 ป (รอยละ 50) ม ระดบการศกษาอยในระดบมธยมศกษา (รอยละ 87.5) อยดวยกนกบสาม (รอยละ 66.67) โดยอยรวมกนกบครอบครวตนเองหรอสาม (รอยละ 83.33) ไมพรอม / ไมตองการตงครรภ (รอยละ 75) ม สภาพหวนมปกต (ร อยละ 79.17) และไมม ประสบการณในการเลยงบตรดวยนมมารดามากอน (รอยละ 79.17) ความคดเหนตอการเลยงบตรดวยนมมารดา กลมตวอยางรอยละ 95.83 มความรสกทด

_13-1556(045-052)P2.indd 48 12/18/13 1:49:03 PM


และมความคดเหนทางบวกตอการเลยงบตรดวยนมมารดา โดยมความคดเหนวา การเลยงบตรดวยนมมารดาด มประโยชนกวาการเลยงดวยนมผสม มประโยชนโดยตรงตอทารก ชวยใหทารกมภมตานทานโรค ชวยปองกนเชอโรคและการเกดโรคตางๆ ทำใหบตรมสขภาพทแขงแรง ไมเจบปวยบอย ชวยประหยดคาใชจายของตนเอง ลดภาระคาใชจายของครอบครว รวมท งประหยดเวลาดวย การทกลมตวอยางมความคดเหนเชนนอาจเปนเพราะในปจจบนสถานบรการทางสขภาพของรฐบาล ไดมการสงเสรมการเล ยงบตรดวยนมมารดา โดยแสดงนโยบายภาพ ขอความเรองประโยชน วธการ ขนตอน การเลยงบตรดวยนมมารดาประชาสมพนธไวในสถานทใหบรการ ทำใหกลมตวอยางมความเขาใจ และมความรสกทดตอการเลยงบตรดวยนมมารดา สอดคลองกบผลการวจยของ วรรณวมล วเชยรฉาย, ทพวรรณ ลมประไพพงษ และจนทรมาศ เสาวรส2 ทพบวา หญงตงครรภมความคดเหนวาการเลยงบตรดวยนมมารดาจะเปนผลดตอสขภาพของบตร และลด คาใชจาย ระยะเวลาในการเลยงบตรดวยนมมารดา กลมตวอยางสามารถเล ยงบตรดวยนมมารดาไดนานเปนระยะเวลาทแตกตางกนต งแต 1 สปดาห – มากกวา 10 เดอน (ณ วนทเกบขอมลมารดาใหนมบตรนาน 10 เดอน) พฤตกรรมการเลยงบตรดวยนมมารดา พฤตกรรมการเลยงบตรดวยนมมารดาสรปไดเปน 3 กลม คอ กลมเลยงบตรดวยนมมารดาอยางเดยวมจำนวน 7 ราย (รอยละ 29.17) กลมเล ยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมมจำนวน 13 ราย (รอยละ 54.17) และกลมเลยงบตรดวยนมผสมอยางเดยวมจำนวน 4 ราย (รอยละ 16.67) โดยกลมทเลยงบตรดวยนมมารดาอยางเดยวหรอเลยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมสามารถเลยงไดตอเนอง 1-10 เดอน ทงทมหวนมปกตและมหวนมไมเหมาะสมตอการดดของบตร โดยกลมทมหวนมปกต สวนหนงเปนมารดาทตองทำงานนอกบาน จะใชวธใหนมมารดาในชวงกลางคน กอนไปทำงาน

และกลบจากทำงาน สวนตอนกลางวนจะใหนมผสมอยางเดยว โดยกลมตวอยางกลาววา “จะไมบบนมใสขวดไวหรอก เพราะไมสะดวก เราทำงานโรงงาน ไมมทเปนสวนตวใหเปดนม แตกอนออกจากบานเราจะใหลกดดนมเรากอน พอตอนเยนกลบจากโรงงาน อาบนำ กนขาว จดการเรองของตวเองเสรจกจะมาเอาลก เลยงลกกบนมแมอยางเดยวเลย ทำแบบนเรากจะไมเหนอยมาก ไดพกกอนทจะดแลลก” สวนกลมทมหวนมไมเหมาะสมจะใชวธบบเกบนำนมแลวปอนใหบตรโดยใชแกวหรอขวดนม ทงน อาจเปนเพราะวามารดาไดรบการเตรยมความพรอมจากบคลากรทมสขภาพในการเลยงบตรดวยนมมารดา และการแกไขปญหาทเกดจากการเลยงบตรดวยนมมารดาตงแตในระยะตงครรภ และระยะหลงคลอดตงแตแรกคลอด ดงทมารดาใหขอมลวา “ตอนฝากทองไดรบการตรวจเตานม เขาบอกวาหวนมส น ลกจะดดไมได เขาสอนดงหวนม ใหกระบอกฉดยามาดงหวนมและใหทครอบหวนม (ปทมแกว) มาใชดวย” และ “หลงคลอดพยาบาลสอน แนะนำ ทำใหดเกยวกบการบบเกบนำนม กนำมาใชตอทบาน ชวยใหมนมเลยงลกได” สอดคลองกบมาน ปยะอนนต4 ทกลาววา แนวทางหนงทสงเสรมใหมารดาประสบความสำเรจในการเล ยงบตรดวยนมมารดา คอ การเตรยมความพรอมในการใหนมมารดาแกบตรของบคลากรทมสขภาพ โดยการบอกประโยชน ขนตอนการใหนม การแกไขปญหาเรองหวนมทนททมาฝากครรภและในระยะหลงคลอด ปญหาและอปสรรคในการเลยงบตรดวยนมมารดา อปสรรคของการเลยงบตรดวยนมมารดามเฉพาะในกลมทมการเลยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสม และในกลมทมการเล ยงบตรดวยนมผสมเทาน น โดยกลมทม การเล ยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมมอปสรรคคอมารดาตองทำงานนอกบานและสภาพหวนมไมเหมาะสม คอ หวนมใหญ หรอหวนมสน ทำใหมารดาตองใชนมผสมควบคไปดวยแตหลงจากใหนมผสมบตรจะปฏเสธนมมารดาตองการนมผสมเพยงอยางเดยว

_13-1556(045-052)P2.indd 49 12/18/13 1:49:04 PM


สอดคลองกบมาน ปยะอนนต4 ทกลาววา การใหบตรดดนมจากขวด จะทำใหบตรเกดภาวะ Nipple confusion คอ การตดนมขวดและปฏเสธนมมารดา สวนในกลมตวอยางท เล ยงบตรดวยนมผสมมอปสรรคคอ สภาพหวนมไมเหมาะสม รวมกบอาจมความพยายามหรอความตงใจไมเพยงพอหรออาจมความร ความเขาใจทไมถกตองเพยงพอในการเลยงบตรดวยนมมารดาทำใหเกดการเขาใจผดและไมเลยงบตรดวยนมมารดาทงๆ ทมสภาพหวนมปกต บตรดดนมไดด นำนมไหลด เชน เขาใจผดวา บตรไดรบนมมารดาแลวทองเสยจากการทบตรถายหลายครงมลกษณะเปนเนอเละๆ ปนนำ ไมจบตวเปนกอน ซงเปนลกษณะอจจาระปกตของทารกทไดรบนมมารดาซงอาจถายหลายครงหรอถายภายหลงไดรบนมมารดาทกคร งกได นอกจากน ยงเขาใจผดวา หากเลยงบตรดวยนมมารดาบตรจะคนเคย ตดนมมารดาจนไมสามารถเรยนตอ หรอทำภารกจอนๆ ได ซงในความเปนจรงทารกจะมพฒนาการดานการเรยนรทสามารถปรบตวรบนมมารดาและนมผสมไดหากมการเตรยมทารกทด สอดคลองกบพรเพญ โชสวสกล11 ทกลาววามารดาวยรนโดยเฉพาะครรภแรกมกประสบปญหา ความยงยากในการทำหนาทเปนมารดาเนองจากขาดความร ประสบการณการเลยงดบตร รวมทงการใหนมดวย ความตองการการชวยเหลอขณะเลยงบตรดวยนมมารดา เฉพาะกลมตวอยางท เล ยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมเทานนทมตองการความชวยเหลอจากบคลากรทมสขภาพในดานการดแลหรอการใหคำแนะนำเพอแกไขปญหาในการเลยงบตรดวยนมมารดาขณะอยทบาน โดยกลมตวอยางไดกลาววา “อยากใหบคลากรทมสขภาพมาชวยเหลอและแนะนำเวลามปญหาการเลยงลก ทผานมาไมมบคลากรตดตามถามปญหาหรอตดตามเยยมทบาน” ทงนอาจเปนเพราะกลมตวอยางลมความรและประสบการณในการแกไขปญหาทเกดจากการเล ยงบตรดวยนมมารดาท ได รบขณะพกอย ใน โรงพยาบาลจงไมสามารถนำกลบไปใชตอทบานได

จงตองการใหบคลากรทมสขภาพชวยเหลอ ซง การลมความร และประสบการณทไดรบแลวน นสามารถเกดขนได เนองจากกลมตวอยางทตองการความชวยเหลอท งหมดเปนมารดาครรภแรกไมมประสบการณในการเลยงบตรดวยนมมารดาและการแกไขปญหามากอน สอดคลองกบมาน ปยะอนนต4 ทกลาววา การใหความรเกยวกบประโยชน ขนตอนการให และการแกไขปญหาในการใหนมมารดาตองมการเนนยำหลายครง รวมทงตองมการตดตามเยยมบานผานสาย (Telephone visit) เมอมารดากลบไปอยทบาน เพอใหมารดาสามารถเลยงบตรดวยนมมารดาไดอยางตอเนอง และตรงกบผลการวจยของศรธร พลายชม, เทยมศร ทองสวสดและ ลาวลย สมบรณ13 ทพบวา การไดรบคำแนะนำ/สนบสนนจากบคคลอนมความสมพนธ กบระยะเวลา ในการเล ยงบตรดวยนมมารดาของมารดาวยรนอยางมนยสำคญทระดบ .01 สรปผลการวจย จากการเกบรวบรวมขอมลสรปไดวา มารดาวยรนมความคดเหนทางบวกตอการเลยงบตรดวยนมมารดารอยละ 95.83 สามารถเลยงบตรดวยนมมารดาไดนานเปนเวลาแตกตางกน โดยเล ยงได ตงแต 1 สปดาห-10 เดอน โดยมพฤตกรรมการเลยงทแบงไดเปน 3 ลกษณะคอ เลยงบตรดวยนมมารดาอยางเดยวรอยละ 29.17 เลยงดวยนมมารดารวมกบนมผสมรอยละ 54.17 และเลยงดวยนมผสมอยางเดยวรอยละ 16.67 พบปญหาและอปสรรคในการเลยงบตรดวยนมมารดาเฉพาะในกลมทเล ยงดวยนมมารดารวมกบนมผสม (รอยละ 37.5) และกลมเล ยงบตรดวยนมผสมอยางเดยว (ร อยละ 16.67) โดยกลมเลยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสม จะพบปญหาและอปสรรคคอ มารดาตองทำงานนอกบาน มารดามสภาพหวนมไมเหมาะสม น ำนมไหลนอยและมารดามอาการออนเพลย เหนอยลาจากภาระเล ยงดบตรคนโต สวนกลม เลยงบตรดวยนมผสมอยางเดยวจะพบปญหาและอปสรรคเกยวกบมารดามสภาพหวนมไมเหมาะสม

_13-1556(045-052)P2.indd 50 12/18/13 1:49:04 PM


คอ มสภาพหวนมสนบตรดดไดลำบาก บตรมนำหนกตวเมอแรกคลอดนอย และมารดามความรความเขาใจทไมถกตองเพยงพอเกยวกบการเลยงบตรดวยนมมารดา เฉพาะกลมเลยงบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมเทานนทมความตองการความชวยเหลอดานคำแนะนำการดแลเกยวกบการเลยงบตรดวยนมมารดาขณะอยบานจากบคลากรทมสขภาพ การนำผลการวจยไปใชประโยชน จากผลการวจยขางตนสามารถนำไปใชประโยชน ดงน 1. การใหความร แกหญงต งครรภวยรน ควรทำเปนระยะๆ ในแตละไตรมาสของการตงครรภเกยวกบการเล ยงบตรดวยนมมารดา การแกไขปญหานำนมไหลนอย หวนมสน ลกษณะการขบถายอจจาระ ปสสาวะในทารกทไดรบนมมารดาเพอเตรยมความพรอม ทบทวนความรความเขาใจเปนระยะๆ รวมทงแกไขความเขาใจทไมถกตองกรณทารกถายอจจาระเหลวเละและถายบอยคร งเมอ ไดรบนมมารดา 2. การใหความรแกมารดาวยรนหลงคลอดในรายทมแนวโนมจะเกดปญหาการเลยงบตรดวยนมมารดา เชน ตองทำงานนอกบาน ตองเรยนหนงสอ ควรมการวางแผนการจดตารางการใหนมบตรดวยนมมารดารวมกบนมผสมทเหมาะสมชวยใหมฮอรโมนโปรแลคตนคงทสำหรบการสรางนำนมและเปนปจเจกของแตละบคคล โดยการทำงาน รวมกนของบคลากรในโรงพยาบาลทมารดาวยรนมาคลอดและหนวยสขภาพในพนทๆ มารดาวยรนหลงคลอดอาศย เพอตดตามเยยมและชวยเหลอ ในระยะ 6 เดอนแรกหลงคลอด 3. ควรสนบสนน สงเสรมใหสามหรอสมาชก ในครอบครวของสามหรอของมารดาวยรนไดม สวนรวมในการเลยงบตรดวยนมมารดา โดยจดกลมสนทนา วางแผนการใหนมบตรรวมกนระหวางมารดาวยรน สาม สมาชกในครอบครว และทมสขภาพ โดยเฉพาะในรายทเปนมารดาทองหลง เพอลดปญหาความร สกไมตองการเล ยงบตรดวยนม

มารดา หรอปญหานำนมไหลนอยเนองจาก มารดาวยรนออนเพลย เหนอยลาจากภาระการเลยงบตรคนโต เอกสารอางอง 1. กนกวรรณ ฉนธนามงคล. การพยาบาลทารก แรกเกด. พมพครงท 3. สมทรปราการ : บรษท คอมเมอรเชยล เวลด มเดย จำกด; 2553, 115-130. 2. วรรณวมล วเชยรฉาย, ทพวรรณ ลมประไพพงษ และจนทรมาศ เสาวรส. ปจจยทมอทธพลตอ ความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว นาน 6 เด อนหลงคลอดของหญงต งครรภ ทมาฝากครรภ ณ โรงพยาบาลพระปกเกลา. จนทบร : ว ทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร;2549;ค,14-69. 3. สำนกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวง สาธารณสข. คมอการอบรมผเชยวชาญการ เลยงลกดวยนมแม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก; 2553, 10-38. 4. มาน ปยะอนนต. นมแม. กรงเทพฯ : ศรยอด การพมพ ประเทศไทย จำกด; 2548:1-15, 37-49,72. 5. สาหร จ ตตนนท, ว ระพงษ ฉตรานนทและ ศราภรณ สวสดวร. เลยงลกดวยนมแม ความ ร..สปฏบต. กรงเทพฯ: กรงเทพเวชสาร; 2546, 1-54. 6. สำนกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ. 25 ป เอดสเยอนไทย วยรนกำลงถกรกฆาต. จดหมายขาวตนคด.2552;21:10-13. 7. สำนกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ. แม ว ย ใสคล น โถมซดคณภาพส งคมไทย. จดหมายขาวตนคด.2552;19:10-13. 8. หองคลอด โรงพยาบาลสงขลา จงหวดสงขลา. แฟมขอมลการคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาล สงขลา ปงบประมาณ 2549-2554; 2554. 9. พรยา ศภศร, วไลพรรณ สวสดพาณชยและ

_13-1556(045-052)P2.indd 51 12/18/13 1:49:04 PM


ตตรตน สวรรณสจรต. การดแลสขภาพมารดา- ทารกทม ภาวะเสยงและเบยงเบน (เลม 1). ชลบร : ศรศลปการพมพ;2549:59-62. 10. Old.S.B., London, M.L., Ladewig, P.W. & Davison. Maternal-newborn nursing & woman’s health care. (7 th ed.). NewJersy: Pearson Practice Hall. 2004. 11. พรเพญ โชสวสกล.การประเมนพฤตกรรม การเล ยงลกด วยนมแมของมารดาวยรน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 1 กรงเทพมหานคร. วารสารวทยาลยพยาบาล พระปกเกลา จนทบร. 2548;16 (1):12-21.

12. Ryan, A.S., Wenjun, Z. & Acosta, A. Breastfeeding continues to increase into the new mil lennium. Pediatric. 2002; 110 (6):1103-09. 13. ศ ร ธร พลายชม, เท ยมศร ทองสวสดและ ลาวลย สมบรณ. ปจจยทเกยวของกบระยะ เวลาในการเลยงบตรดวยนมมารดาของมารดา วยรน. วารสารพยาบาลสาร.2555; 39 (2): 79-87.

_13-1556(045-052)P2.indd 52 12/18/13 1:49:05 PM


บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลของดนตรบรรเลงตอระดบความปวด

ในผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป โดยใชแนวคดทฤษฏควบคมประตและทฤษฎควบคมความปวดภายใน โดยการ

ประเมนความปวดของผปวย และจดการกบความปวดดวยการใชดนตรบรรเลงรวมกบการใชยา กลมตวอยาง คอ

ผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป โดยการเลอกแบบเจาะจงตามเกณฑ จำนวน 20 คน แบงเปน 2 กลม โดย

กลมแรกเปนกลมควบคม 10 คน และกลมทสองเปนกลมทดลอง 10 คน เครองมอทใชในการทดลองประกอบดวย

แบบบนทกขอมลทวไปของผปวย โปรมแกรมการฟงดนตรบรรเลง แบบวดความรสกปวดหลงผาตด แบบบนทก

การใชยาแกปวด ความเชอมนของแบบประเมนความปวด = 0.79 วเคราะหขอมลความปวด โดยการแจกแจง

ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบความแตกตางกอนและหลงการทดลอง โดยใช

สถตท (pair t-test) และเปรยบเทยบความแตกตางระหวางหลงการทดลองในกลมทดลองและกลมควบคม โดยใช

สถตท (independent t - test)

ผลการวจยพบวา หลงผาตด 48 ชวโมง ผปวยทไดรบการฟงดนตรบรรเลงมคะแนนเฉลยความรสกปวดตำ

กวากลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 (t =-2.27, p=.04) ผปวยทไดรบการฟงดนตรมคะแนน

เฉลยความรสกปวดหลงทดลองตำกวากอนทดลองอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 (t= 7.154, p=.000)

ผปวยทไดรบการฟงดนตรมจำนวนคร งของการใชยาระงบปวดไมแตกตางกลมควบคมในระยะ 48 ชวโมง

หลงผาตด (t=-.802, p=.43 )

จากผลการศกษาครงน สามารถนำดนตรบรรเลงมาใชในผปวยหลงผาตดในระยะ 48 ชวโมงแรก เพอ

ควบคมและลดความปวด เปนการเพมประสทธภาพและคณภาพในการจดการกบความปวดของบคคลากรดาน

สขภาพ

คำสำคญ : ดนตรบรรเลง/ ระดบความปวด/ศลยกรรม

เพญประภา อมเอบ* วรวรรณ คงชม*

กรณศ หรมสบ และคณะ*

* พยาบาลวชาชพชำนาญการ, โรงพยาบาลนครนายก

ผลของดนตรบรรเลงตอระดบความปวดในผปวยหลงผาตดศลยกรรมทวไป

_13-1556(053-062)P2.indd 53 12/18/13 1:49:32 PM


* Registered Nurse, Nakhonayok Hospital

Abstract

The purpose of this quasi-experimental research was to study the effects of music therapy on

post-operative pain of patients undergoing general surgery. The music therapy used the concepts of gate

control theory and endogenous pain control theory in order to assess pain of the patients. Pain management

consisted of both pharmacology and music therapy. The participants were purposively selected and consisted

of ten patients listening to music (experimental group) and ten patients notlistening to music (controlled

group). The instruments included music therapy, demographic questionnaire, pain level questionnaire and

analgesic record. The reliability of the pain level questionnaire was 0.79. Frequency, percentage, mean,

standard deviation, and t-test were used for analyzing the data.

The results showed that at 48 hours post-surgery, the mean score of painlevel in the experimental

group was significantly less than control group (t =- 2.27, p =0.04) and the post-experiment mean score of

pain level in the experimental group was also significantly less than pre-experiment (t = 7.154, p <0.000)

The results of this study suggested that the music therapy could be used for 48 hour post-surgery

patients in order to control and relieve pain and it might increase efficiency and quality in pain management

of people as well.

Keyword: Music therapy / pain level / surgery

Penprapa Im-erb* Wreewon Kongchoom.*

Koranit Rimsueb and et al*

The Effects of Music Therapy on Post-operative Pain.

_13-1556(053-062)P2.indd 54 12/18/13 1:49:32 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา ความปวด เปนสงท บคคลกลวมากเปนอนดบสองรองจากความตาย1 ซงผปวยมกกลวและอยากหลกเลยง เปนการรบรของบคคลทไมพงพอใจดานอารมณ และความร ส กจากการท เน อเยอเสมอนวาถกทำลายหรอ ถกทำลายจรงๆ ผทปวดเทานนทจะบอกไดวาลกษณะการปวดเปนอยางไรและมากนอยเพยงใด และจะยงคงมอยตราบเทาท ผปวยบอกวาม ซงความปวดนมผลตอปฏกรยาตอบสนอง ตางๆ ของรางกาย อาจทำใหเกดการขยายตวของหลอดเลอดสวนปลาย และมผลทำใหเก ดอาการหนามดเปนลมหรอชอค จนกระทงเกดการลมเหลวในระบบไหลเวยนโลหต และทำใหเสยชวตได เมอเกดความเจบปวดขนไมวาจะรนแรงมากนอยเพยงใด รางกายจะพยายามหนเพอใหพนจากภยนตรายอนเปนเหตจากความเจบปวด ซงจะพบวาความปวดนเปนสงททมสขภาพพบเปนประจำและเปนปญหาสำคญในการใหความชวยเหลอในระบบบรการสขภาพ ความปวดหลงผาตด เปนความปวดชนดเฉยบพลน นบเปนปญหาสำคญอนดบแรกของ ผ ปวยศลยกรรม ซงเกดจากการทเน อเยอและ เสนประสาทไดรบความชอกชำและถกทำลาย มการบวม ดงรงและหดตวของกลามเนอทไดรบบาดเจบ รวมทงมการกระตนของปลายประสาทอสระในขณะผาตด สงผลใหรางกายเกดการเปลยนแปลงทางสรรวทยา มการหลงสารเคมตางๆ เกดเปนปฏกรยาของการอกเสบ ซงสารเคมเหลาน จะไปกระต นปลายประสาทรบความรสกเจบปวดทำใหเกดความเจบปวดขน นอกจากนนเมอเกดความปวด จะเพมการทำงานของระบบประสาทอตโนมต ทำใหอตราการเตนของหวใจเพมข น ความดนโลหตสงข น เพมการทำงานของกลามเนอหวใจ เมอเกดความ เจบปวดเปนเวลานาน จะทำใหกลามเนอหดเกรงและ เหนอยลา การเคลอนไหวลดลง ไมอยากเคลอนไหวรางกาย การไหลเวยนกลบของหลอดเลอดดำลดลง เกดการตกตะกอนเปนลมของเลอดดำ เพมอตราเสยงตอการเกดภาวะลมเลอดอดตนในหลอดเลอด

ดำสวนลกของขา และอาจเกดภาวะทลมเลอดหลดลอยไปตามกระแสเลอด ไปอดตนทหลอดเลอดท ไปเลยงอวยวะทสำคญ เชน ปอด เปนตน นอกจากนความเจบปวดหลงผาตด โดยเฉพาะการผาตดบรเวณหนาทองยงทำใหผปวยไมสามารถหายใจเขา – ออก ลกๆได หรอไมสามารถไอไดเตมท เกดภาวะปอดบวม ถงลมปอดแฟบ และยงมผลตอระบบทางเดนอาหาร เกดอาการคลนไส อาเจยน ทองอด ทำใหผปวยรสกไมสขสบาย มผลตอระบบตอมไรทอ และเมตาบอลซม ทำใหการหลงของฮอรโมนผดปกต ความทกขทรมาน จากความเจบปวด ยงทำใหเกดผลกระทบทางภาวะจตสงคม เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมดานอารมณ เชน กลว เครยด และวตกกงวล สมาธสน จดจำขอมลไมได ซมเศราและหมดหวง ร ส กสญเสยคณคาในตวเองทไมสามารถควบคมความเจบปวดทเกดขนได ภาวะแทรกซอนดงกลาวทำใหอตราปวยเพมขน ผปวยฟนตวกลบเขาสสภาวะปกตชา ตองใชเวลาในการรกษาตวอยในโรงพยาบาลนานขน สงผลกระทบตอภาวะเศรษฐกจของผ ปวย ตองเสยคารกษาพยาบาลเพมข นและสญเสยทรพยากรดานการรกษาพยาบาลเพมขน2 การจดการกบความปวดหลงผาตด เปนการบรรเทาหรอลดความปวด ถอเปนหวใจของการดแลผปวยในระยะหลงผาตด ซงการจดการความปวดในระยะหลงผาตด แบงไดเปน 2 วธใหญๆ คอ การจดการกบความปวดโดยการใชยา และการจดการกบความปวดโดยวธการไมใชยา3 สำหรบวธการใชยานนเปนวธทใชโดยทวไป มใชบทบาทอสระของพยาบาลโดยตรง แตพยาบาลมบทบาทในการบรหารยา สวนการจดการกบความเจบปวดโดยไมใชยา แบงออกเปน 3 วธใหญๆ คอ 1) วธทมการกระทำโดยตรงตอรางกายเพอบรรเทาความปวดไดแก การนวด การสมผส เปนตน 2) วธการใชกระบวนการคด และการกระทำ ไดแก การใหขอมลและการฝกปฏบตตน การใชเทคนคการผอนคลาย การใชเทคนคเบยงเบนความสนใจในรปแบบตางๆ เชน อานหนงสอ ฟงเพลง เปนตน 3) การใชหลายวธรวมกน

_13-1556(053-062)P2.indd 55 12/18/13 1:49:33 PM


ดนตรบำบดเปนการจดการความปวดทไมใชยา มผลตอรางกาย จตใจ และจตวญญาณของบคคล4 ดนตรชวยลดภาวะกงวล ลดปวด และความเครยด ลดความซมเศรา และเบยงเบนความสนใจ โดยมผลตอระบบประสาทอตโนมตกระตนตอมพทอตารใหหลงสารเอนดอรฟน ซงมฤทธ ในการบรรเทาความร ส กเจบปวดโดยธรรมชาตนอกจากนเสยงดนตรยงเบยงเบนความสนใจผปวยออกจากความรสกเจบปวดใหมาสนใจอยกบเสยงดนตร ทำใหการรบรความปวดลดลง ซงแบงเปน 2 ชนดคอ ดนตรทใชในการลดปวด และดนตรเพอผอนคลายลดความวตกกงวล โดยดนตรทใชลดความปวดนนควรมจงหวะสมำเสมอ ไมมเสยงแหลมหรอเรงเรา เสยงดนตรนมพลว4 สวนดนตรเพอผอนคลายและลดความวตกกงวลนนนน ควรเปน Live music เสยงดงไมมากและผฟงควรมสวนรวมดวย ในฐานะทผวจยมประสบการณในการปฏบตงานในหอผปวยศลยกรรมหญง พบวาปญหาสำคญของผ ปวยระยะหลงผาตดททกคนตองเผชญ คอ ความเจบปวดแผลผาตด ผ ปวยบางรายขอยา ในเวลาอนสนและบอยครง การประเมนและการจดการกบความปวดมวธการทหลากหลายขนอยกบประสบการณของบคลากรแตละบคคล ซงการจดการกบความเจบปวดสวนใหญขนอยกบการใชยาเพอบรรเทาความปวดตามแผนการรกษาของแพทย แตการจดการกบความปวดโดยวธ การไมใช ยา ซงเปนบทบาทอสระของพยาบาล เพอชวยเสรมประสทธภาพของการจดการความเจบปวดนน ไมไดนำมาใชอยางชดเจน และยงพบวาความเจบปวดหลงการผาตดยงคงเปนปญหาและเพมความทกขทรมานใหผปวย จากการทบทวนวรรณกรรม ผวจยเหนความสำคญของการจดการความปวดดวยการใชเทคนคเบยงเบนความสนใจควบคกบการใชยา จงมความสนใจศกษาการลดความปวดในผปวยหลงผาตด โดยการนำดนตรบรรเลงมาใช เนองจากดนตรบรรเลงมจงหวะสมำเสมอ ไมมเสยงแหลมหรอเรงเรา เสยงดนตรนม การใชเสยงธรรมชาตทไมมเนอรองน ทำใหผปวยไมตองคดตามเนอรอง

ของเพลง สงผลใหไดรบการผอนคลายเตมท เปนคณลกษณะทเหมาะสมในการใชลดความปวด และชนดของดนตรเหมาะสมกบผปวยตงแตวยเดกถง ผสงอาย เพอนำผลการศกษามาใชในการพฒนางานดานการจดการความปวดใหมประสทธภาพ ยงข น เพ มคณภาพมากในงานพยาบาล และประยกตใชในการดแลผ ปวยในแผนกตางๆ ทม ความปวด ตอไป คำถามงานวจย: ดนตรบรรเลงสามารถลดความปวดในผปวยทไดรบการผาตดทวไปไดหรอไม วตถประสงคงานวจย เพอเปรยบเทยบผลของการใชดนตรบรรเลง ตอระดบความปวดในผปวยหลงการผาตดทวไป กรอบแนวคดการวจย ผ ว จยใช ทฤษฎความปวด ไดแก ทฤษฎควบคมประต ของ เมลเซค และวอลล5 และ ทฤษฎควบคมความปวดภายในของฮวร และคณะ6 เปนแนวทางในการศกษา โดยทฤษฎควบคมประต เปนกลไกควบคมความปวดทระดบไขสนหลง ซงประกอบดวยกระแสประสาทจากใยประสาทขนาดใหญ ใยประสาทขนาดเลก บรเวณเอส. จ.เซลล และ ทเซลล โดยเอส. จ.เซลล จะมหนาทสำคญในการควบคมปรบเปลยนสญญาณประสาททนำเขาไขสนหลงผานไปสทเซลล และสงตอกระแสความ รสกไปยงสมอง เมอมกระแสประสาทจากใยประสาทขนาดใหญผานมาท เอส.จ. เซลล จะกระตนทำใหมผลยบยงการทำงานของทเซลล จงไมมกระแสประสาทสงไปยงสมอง เรยกวา “ประตปด” แตถามกระแสประสาทจากใยประสาทขนาดเลก จะมผลมายบยงการทำงานของ เอส.จ.เซลล ทำใหทเซลลนำกระแสประสาทไปสสมองได เรยกวา ”ประตเปด” จงเกดความรสกปวด สวนทฤษฎควบคมความเจบปวดภายใน กลาวถงการพบสารทมคณสมบตคลาย มอรฟนในรางกาย ซงมฤทธในการควบคมความ

_13-1556(053-062)P2.indd 56 12/18/13 1:49:33 PM


ปวดในรางกาย ไดแก เอนเคฟาลน และเอนดอรฟน โดยเมอเนอเยอไดรบอนตราย กระแสประสาทนำเขาสดอรซอลฮอรนบรเวณ เอส.จ. จะมการหลงสาร พ ออกมากระตนทเซลล และสงประแสความรสกปวดไปยงสมอง ซงระบบประสาทสวนกลางจะสงกระแสประสาทนำลงมาทบรเวณ เอส.จ. แลวจะกระตนใหมการหลงสาร เอนเคฟาลน ซงสารนจะมผลใหยบยงการปลอยสาร พ ทำใหไมมสญญาณไปกระต นทเซลล จงไมมการสงกระแสประสาทไป ยงสมอง ทำใหไมร สกปวด สวนการใหฟงดนตร

บรรเลงจะมผลตอระบบประสาทอตโนมตโดยกระตนตอมพตอตาร ใหหลงสารเอนดอรฟน ซงมฤทธบรรเทาความเจบปวดโดยธรรมชาต นอกจากนเสยงดนตรยงเบยงเบนความสนใจของผ ปวยออกจากความรสกปวดทกำลงเกดขนใหมาอยกบเสยงดนตร การใชดนตรบรรเลงเลยนเสยงธรรมชาตทไมม เนอรองน ผ ปวยไมตองตดตามเนอรองของเพลง ทำใหไดรบการผอนคลายเตมท เกดความสงบ สบายใจจงมผลตอการควบคมและลดความปวดตามมา

รปภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

ดนตรบรรเลง ความปวด

ตวแปรตน ตวแปรตาม

วธการดำเนนการวจย การศกษาวจยครงน เปนการวจยกงทดลอง (quasi–experimental research) แบบ 2 กลมวด กอนและหลง ศกษาในตกศลยกรรมหญงโรงพยาบาลนครนายก ระหวาง 1 กรกฎาคม 2551 – 28 กมภาพนธ 2552 1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอผปวยทไดรบการผาตดในแผนกศลยกรรมหญง เลอกกลมตวอยาง โดยการเลอกแบบเจาะจงตามเกณฑและสมแบงเปน กลมทดลอง และกลมควบคมกลมละ 10 ตามคณสมบตทกำหนดคอ 1) เปนผปวยหลงผาตดตงแตกลบจากหองผาตดจนครบ 48 ชม. 2) ไมตดยาระงบปวด 3) ไดรบยาดมสลบ (GA) 4) สมครใจเขารวมทำการวจย 2. เครองมอทใชในการวจย 2.1 เครองเลน CD ชนดปรบความดงของเสยงได พรอมหฟงปองกนเสยงรบกวนจากภายนอก 2.2 CD เพลงบรรเลงเลยนเสยงธรรมชาต 2.3 แบบบนทกขอมลทวไปของผปวย

2.4 แบบวดความร สกปวดหลงผาตด คอ การรวบรวมความถของคะแนนความปวด โดยใชมาตรวดความปวดของจอหนสน ประกอบดวยเสนตรงยาว 10 เซนตเมตรหนงเสนแทนความตอเนองของความร สกปวดต งแต 0-10 คะแนน มตวเลขกำกบไวทเสนตรงน นและมขอความบอกระดบของความรสกเจบปวด 3 ระดบ คอ ไมรสกเจบปวด รสกเจบปวดปานกลาง และรสกเจบปวดมากจนทนแทบไมได ซ งให ผ ปวยใช ด นสอทำเครองหมายกากบาท (x) บนตำแหนงทตรงกบความรสกจรงของผปวย7 ใหผปวยวดและประเมนตนเอง โดยคะแนนความรสกเจบปวดนจดเปน 3 ระดบตามสเกลวดความร สกเจบปวดของจอหนสนซงม 10 คะแนน โดยแบงตามเกณฑเฉลยของคะแนนคอ มาก มคะแนนอยระหวาง 7.5-10 ปานกลาง มคะแนนอยระหวาง 2.6-7.4 นอย มคะแนนอยระหวาง 0-2.5 2.5 แบบบนทกการไดรบยาแกปวดโดยใชแบบบนทก ของจราภรณ สงหเสนย1 มาประยกตใช ซงมความเฉพาะเจาะจง ดไดจากการบนทกรายงานการพยาบาลและสอบถามจากผ ปวยจง

_13-1556(053-062)P2.indd 57 12/18/13 1:49:34 PM


ไมไดหาความเชอมน 3. การหาคณภาพของเครองมอ แบบวดความรสกปวด หาความเชอมน (Reliability) โดยผวจยนำแบบประเมนความเจบปวดของจอหนสนทใชในงานวจยของ ดาวใจ เทยนส8

ซงผานการหาคาสมประสทธไปทดสอบกบผปวยจำนวน 3 คน นำคะแนนทไดจากการวดไปหาคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน ไดคาความ เชอมน .79 การเกบรวบรวมขอมล ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยขออนญาตผอำนวยการโรงพยาบาลนครนายก ในการเกบรวบรวมขอมล 2. ผวจยคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทกำหนด และขอความรวมมอลงนามรวมวจย 3. หลงผาตดวนแรก กลมทดลอง เมอผปวยรสกตวด วดความรสกเจบปวดของจอหนสน หลงผาตดทนท หลงจากนนใหฟงดนตรบรรเลง นาน 30 นาท พก 3 ชวโมง ยกเวนเวลาหลบ ในวนแรก ผปวยจะไดฟงดนตร 2-3 ครง เมอสนสดการฟงดนตรครงสดทายในวนแรก ใหประเมนความปวด อกคร ง ในกรณไดรบยาแกปวดจะเวนระยะหาง ของการวดออกไปอก 4 ชวโมงนบจากเวลาไดรบ ยาแกปวด 4. สวนในวนท 2 หลงผาตด หลงจากผปวยทำกจวตรสวนตวเรยบรอยแลวใหผ ปวยฟงดนตรบรรเลง วนละ 2- 3 คร ง คร งละ 30 นาท พก 3 ชวโมง ยกเวนเวลาหลบเมอสนสดการฟงดนตรครงสดทายใหผปวยทำแบบวดความรสกเจบปวดของจอหนสน กรณทผปวยไดรบยาแกปวด จะเวนระยะหางของการทำแบบวดความร ส กเจบปวด ออกไปอก 4 ชวโมงนบจากเวลาไดรบยาแกปวด สวนกลมควบคม ใหการพยาบาลตามปกตในวนแรกหลงการผาตดเมอผปวยรสกตวดใหผปวยทำแบบวดความรสกปวด แลวใหผ ปวยไดรบการรกษาพยาบาลตามปกต เวนระยะเวลาใหใกลเคยงกบกลมทดลอง แลวใหผปวยทำแบบวดความรสก

เจบปวด ในกรณทไดรบยาแกปวดจะเวนระยะหางของการวดออกไปอก 4 ชวโมง สวนในวนท 2 ใหการพยาบาลตามปกตแลวใหผ ปวยทำแบบวดความเจบปวดเวลาใกลเคยงกบกลมทดลอง หาก ไดรบยาแกปวดจะเวนระยะหางของการวดออกไปอก 4 ชวโมง 5. ผ ว จยตรวจสอบบนทกการได รบยา แกปวดจากใบรายงานการพยาบาลใน 48 ชวโมง 6. เมอสนสดการทดลอง ผวจยตรวจสอบคะแนนตามเกณฑทกำหนด นำคะแนนทไดจากแบบวดความรสกเจบปวด แบบบนทกการใชยาแกปวดมาวเคราะหขอมลทางสถต การพทกษสทธของกลมตวอยาง ผ ว จยอธ บายวตถประสงคการทำว จย ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการทำวจยใหผปวยเขาใจและใหลงนามรวมวจย แตมสทธในการถอนตวจากการรวมวจยเมอตองการ การวเคราะหขอมล นำขอมลทไดมาตรวจสอบความสมบรณ และนำมาวเคราะหตามวธทางสถตโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสำเรจรป โดยวเคราะหคาเฉลย คาความเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบความ แตกตางโดยใชสถต ท วดผลกอนและหลงการทดลอง ผลการวเคราะหขอมล กลมตวอยางจำนวน 20 ราย เปนเพศหญงทงหมด สวนใหญอาย 41-50 ป คดเปนรอยละ 35 จบการศกษาระดบประถมศกษามากทสด คดเปน รอยละ 75 ในกลมควบคมเปน Appendicitis และทำผาตด จำนวน 5 ราย คดเปนรอยละ 50 เปน Spinal stenosis ไดรบการผาตด จำนวน 3 ราย คดเปน รอยละ 30 ผปวย CA breast และทำผาตด MRM จำนวน 1 ราย และผปวยมกระดกแขนหกทำผาตด ORIF จำนวน 1 ราย ไมมประสบการณการผาตด

_13-1556(053-062)P2.indd 58 12/18/13 1:49:34 PM


ร อยละ 80 กลมทดลองไดรบการว น จฉยเปน Appendicitis และทำผาตด จำนวน 4 ราย คดเปนรอยละ 40 เปน Spinal stenosis และทำผาตด Posterior Decompression จำนวน 3 ราย คดเปน

รอยละ 30 และผปวยกระดกแขนหกทำผาตด ORIF จำนวน 2 รายคดเปนรอยละ 20 ไมมประสบการณการผาตด รอยละ 70

ตารางท 1 จำนวน รอยละ ของยาบรรเทาปวดทใช เมอครบ 24 และ48 ชวโมงหลงผาตดของกลมควบคมและ กลมทดลอง

กลม

ชนดของยาระงบปวด

MO. Pethidine อน

จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ

กลมควบคม เมอครบ 24 ชวโมง เมอครบ 48 ชวโมง

กลมทดลอง เมอครบ 24 ชวโมง เมอครบ 48ชวโมง

4 4 2 1

40 40

20 10

3 1

30

30 10

30

1 0 4

10 0

40

จากตารางท 1 พบวา การจดการกบความปวด โดยการใชยาระงบปวด เมอครบ 24 ชวโมงหลงผาตด กลมควบคมไดรบยา morphine สงสด รองลงไปเปนยา pethidine รอยละ 40 และ 30 ตามลำดบ กลมทดลอง ไดรบยา pethidine สงสด

รองลงมาเปน morphine ร อยละ 30 และ 20 ตามลำดบ เมอครบ 48 ชวโมง ในกลมควบคม ได รบยา morphine ร อยละ 40 รองลงมาคอ pethidine ร อยละ 10 สวนกลมทดลองไดรบ morphine รอยละ 10

ตารางท 2 คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนความปวดของกลมตวอยางเมอกลบจากหองผาตด ทนท เมอครบ 24 และ 48 ชวโมงหลงผาตด

ชวงเวลาทวดหลงผาตด กลมควบคม (n =10) กลมทดลอง (n= 10)

SD ระดบ SD ระดบ

ทนท เมอครบ 24 ชวโมง เมอครบ 48 ชวโมง

7.70 6.90 4.10

2.21 2.73 2.60

มาก มาก

ปานกลาง

5.20 3.90 2.10

1.93 1.66 .99

ปานกลาง ปานกลาง

นอย

_13-1556(053-062)P2.indd 59 12/18/13 1:49:35 PM


จากตารางท 2 พบวา กลมควบคม เมอกลบจากหองผาตดทนท มความปวดมาก โดยมคาเฉลยความปวด 7.70 (SD = 2.21) เมอครบ 24 ชวโมง มคาเฉลยของคะแนนความปวดเทากบ 6.90 (SD = 2.73) และ เมอครบ 48 ชวโมงมคาเฉลยของคะแนนความปวด เทากบ 4.10 (SD = 2.60) สวนกลม

ทดลอง เมอกลบจากหองผาตดทนท มความปวดปานกลาง โดยมคาเฉลยความปวด 5.20 (SD = 1.93) เมอครบ 24 ชวโมง มคาเฉลยของคะแนนความปวดเทากบ 3.90 (SD 1.66) และ เมอครบ 48 ชวโมงมคาเฉลยของคะแนนความปวด เทากบ 2.10 (SD = .99) ตามลำดบ

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรสกปวดหลงการทดลองระหวางกลมทดลองและกลมควบคม เมอครบ 48 ชวโมง

กลม จำนวน คาเฉลย SD d t P-Value

ควบคม ทดลอง

10 10

4.10 2.10

2.60 .99

18 -2.27 .036

จากตารางท 3 พบวา กลมทไมไดพงดนตรเมอครบ 48 ชวโมงมคาเฉลยของคะแนนความปวด เทากบ 4.10 (SD = 2.60) สวนกลมทไดฟงดนตร เมอครบ 48 ชวโมงมคาเฉลยของคะแนนความปวด เทากบ 2.10 (SD = .99) ตามลำดบ เมอนำมาทดสอบคาท พบวา คาเฉลยของ 2 กลมมความ แตกตางกนอยางม นยสำคญทางสถ ต ท ระดบ ∞ < .05 (t=-2.27, p = .04 ) สรปและอภปรายผล 1. จากการวจยพบวากลมทดลองมคะแนนเฉลยความรสกปวดตำกวากลมควบคมในระยะ 48 ชวโมงหลงผาตดอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 ทงนเพราะการฟงดนตร เปนเทคนคเบยงเบนความสนใจททำใหดงดดความสนใจไปยงสงอน และมความทนตอความปวดเพมขน ซงเปนการจดสงกระตนใหมทำใหเกดการนำกระแสประสาทเขาสระบบเรตคลาร ฟอรเมชน และไปยงท เซลล ประตควบคมความเจบปวดจงถกปด นอกจากนนดนตรยงเราอารมณทางดานบวกกระตนตอมพทอทาร ใหหลงเอนดอรฟน ซงมฤทธยบยงการสงกระแสความปวดทระดบไขสนหลง หรอเพม ระดบ pain threshold สามารถชวยลดความปวดไดในผ ปวยทไดรบการ

ผาตดทวไปได สอดคลองกบผลการวจยของ ดวงดาว ดลยธรรม9 ทไดศกษาผลของดนตรบำบดตอการปวดในผปวยหลงผาตดตรงกระดกตนขา ทพบวา คะแนนความปวดในระยะ 24 ชวโมงแรกและใน ชวง 24-48 ชวโมงหลงผาตดกลมทดลองตำกวากลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 สอดคลองกบงานวจยผลของการเปรยบเทยบดนตรบรรเลงกบการนวดไทยประยกตตอความเจบปวดของผ ปวยหลงผาตดคลอด ของดาวใจ เทยนส8 พบวาความเจบปวดหลงผาตดคลอดทไดฟงดนตรบรรเลงในระยะหลงทดลองตำกวากลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 และขวญหทย ยมละมย10 ทศกษาผลของดนตรบำบดและการใชเทคนคการผอนคลายกลามเนอเพอลดความรสกเจบปวดภายหลงการผาตด พบวากลมทจดใหฟงดนตรมคะแนนเฉลยความร ส กปวดตำกวากลมควบคมในระยะ 48 ชวโมงหลงผาตด 2. กลมทดลองมคะแนนเฉลยความร สกปวดหลงทดลองตำกวากอนทดลองในระยะ 48 ชวโมงหลงผาตดอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 แสดงใหเหนวาการฟงดนตรประเภทบรรเลงคลายเสยงธรรมชาตโดยใชหลกการเบยงเบนความสนใจทำใหบคคลหนเหความสนใจจากตนเองหรอสถานการณ

_13-1556(053-062)P2.indd 60 12/18/13 1:49:35 PM


เดมมงไปสนใจสงกระตนใหมทเกดขนคอเสยงดนตรบรรเลง ทำใหผปวยหนเหความรสกจากความเจบปวดทไดรบและร สกผอนคลายทำใหระดบความปวดนอยกวากลมทไมไดมการเบยงเบนความสนใจ 3. กลมทดลองมจำนวนครงของการใชยาระงบปวดไมแตกตางกลมควบคมในระยะ 48 ชวโมงหลงผาตดสอดคลองกบงานวจยของขวญหทย ย มละมย10 เนองจากผ ปวยทไดรบการจดใหฟงดนตร เปนการใชหลกการเบยงเบนความสนใจ ททำใหบคคลหนเหความสนใจออกจากตนเองมงไปสนใจสงกระตนทนาสนใจมากกวา11 ซงหากใชอยางถกตองและเหมาะสมจะสามารถเบยงเบนความสนใจออกจากความร ส กเจบปวดของตนเอง นอกจากนยงใชไดกบบคคลทกวย ทกระดบความรนแรงของความเจบปวย และใชเวลาเพยงสนๆ จงเหมาะสำหรบนำมาใชกบผปวยหลงผาตดระยะแรกซ งสวนใหญเปนผ ม ความปวดแบบเฉ ยบพลน นอกจากดนตรบรรเลงจะชวยเบยงเบนความสนใจของผปวยแลว การฟงดนตรเลยนเสยงธรรมชาต จะชวยใหผปวยเกดความรสกผอนคลาย สบายใจ บอสส (Boss)12 กลาววา การเบยงเบนความสนใจเปนเทคนคทเปนประโยชนในผปวยทมความปวดระดบเลกนอยถงปานกลาง สวนในผปวยทมความปวดระดบรนแรงการเบยงเบนความสนใจจะชวยลดความวตกกงวลและความตงเครยด สงผลใหความปวดลดลงได และเมอความปวดลดลง จงสงผลใหปรมาณจำนวนครงของการใชยาระงบปวดจะลดลงเชนกน ขอเสนอแนะ การศกษาวจยครงน แสดงใหเหนวาการใชดนตร บำบดประเภทเพลงบรรเลงเล ยนเส ยงธรรมชาตสามารถนำมาใชเปนกจกรรมเสรมในการใหการพยาบาลผปวยหลงผาตดระยะ 48 ชวโมงแรกหลงการผาตดรวมกบการรกษาของแพทยได และควรมการใหคำแนะนำ และใหความรกบผปวยหรอญาตเกยวกบการนำดนตรมาประยกตใชรวมกบกจกรรมการพยาบาลอนๆ ทจะชวยในการลด

ความรสกปวด ทำใหเกดความผอนคลาย และควรมการเผยแพร ความรแกบคคลทวไป ขอเสนอแนะในการทำวจย ควรนำดนตรบรรเลงไปใชในการศกษากลมตวอยางทมความปวดจากสาเหตอนๆ เชน ในผปวยผาตดหลงคลอด ในผปวยทมโรคเรอรง หรอ นำดนตรหลายประเภทมาใชรวมกน เชน ดนตรบรรเลงโดยเครองดนตรไทย, ดนตรพนบาน เปนตน รวมถงควรศกษาหรอหาวธควบคมความปวดดวยวธอน ๆ เชน การฝกสมาธ การสรางจนตนาการ เปนตน เพอรวบรวมผลการวจยเหลานมาประยกตใชในการใหการพยาบาลผปวยเพอควบคมและลดความปวดไดอยางมประสทธภาพ เอกสารอางอง 1. จราภรณ สงหเสน. ผลของโปรแกรมการจดการ กบความปวดตอระดบความปวดและความ พงพอใจ ในการจดการกบความปวดของผปวย หลงการผาตดชองทอง. (วทยานพนธปรญญา พยาบาลศาตรมหาบณทต). ชลบร:มหาวทยาลย บรพา; 2548. 2. วชราภรณ หอมดอก. การพฒนาแนวปฎบต ทางคลนกดานการจดการกบความเจบปวดใน ผ ปวยหลงผาตดโรงพยาบาลมหาราชนคร เชยงใหม. (วทยานพนธปรญญา พยาบาลศาสตร มหาบณทต). เชยงใหม:มหาวทยาลยเชยงใหม; 2548. 3. วร น เลกประเสร ฐ. Nurse roles in pain management ใน:ปราศฬฐ ประทปะวณช และ พงษภารด เอกฑะเกษตรน. (บรรณาธการ) Diversity in pain management : The annual; 2544. 4. ศศธร พมดวง. ดนตรบำบด. สงขลานครนทร เวชสาร, 2549. (23) (3):185-191. 5. Melzack. R., & Wall. D. P. Pain mechanism: A new theory. Science; 1965 (150) (3699): 971-979.

_13-1556(053-062)P2.indd 61 12/18/13 1:49:36 PM


6. Hughes, J. et al. Isolation of an endogenous compound from the brain with Pharmacological properties similar morphine. Brain Resarch; 1975, 88 : 577- 579. 7. McGuire,D.B. The measurement of clinical pain. Nursing Research; 1984, June, 33: 154-156. 8. ดาวใจ เทยนส. เปรยบเทยบผลของดนตรไทย บรรเลงกบการนวดไทยประยกตตอความ เจบปวดของผปวยหลงผาตดคลอด.(วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาตร มหาบณฑต). ชลบร : มหาวทยาลยบรพา; 2544. 9. ดวงดาว ดลยธรรม. ผลของดนตรบำบดตอ การลดปวดในผปวยหลงผาตดยดตรงกระดก

ต นขา.(ว ทยานพนธพยาบาลศาสตร มหา บณฑต).สงขลา: มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2542. 10. ขวญหทย ยมละมย. ผลของดนตรบำบดและ การใชเทคนคการฝกผอนคลายกลามเนอ เพอ ลดความรสกเจบปวด ภายหลงการผาตดของ ผปวยผาตดใสเหลกดามกระดก โรงพยาบาล พจตร; 2547. 11. McCaffery, M. & Ferrel, B. How would you Respond to these patients in pain? Nursing; 1991, June, 91 :34-37. 12. Boss, B.J. Medical-surgical nursing assessment and Chinical problems. St louis : Mosby Year Book; 1992.

_13-1556(053-062)P2.indd 62 12/18/13 1:49:36 PM


บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอเปรยบเทยบความสามารถในการทำหนาทของ

รางกายของผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมเตรยมความพรอมทประกอบดวย

การใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด กบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต กลม

ตวอยางเปนผสงอายเพศหญงผาตดเปลยนขอเขาเทยม แผนกออรโธปดกส โรงพยาบาลราชวถ จำนวน 40 คน

แบงเปน 2 กลม คอกลมทดลอง 20 คน และกลมควบคม 20 คน โดยจดใหทง 2 กลมมความคลายคลงกนในดาน

อาย ชนดของการผาตด เครองมอทใชวจย คอโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมตามแนวคดทฤษฎ

การกำกบตนเองของ Leventhal and Johnson รวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดตามแนวคดของ เจรญ

กระบวนรตน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ แบบทดสอบความร แบบประเมนการเดนทางราบในเวลา

6 นาท วเคราะหขอมลโดยใชคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน รอยละ สถตการทดสอบท (t-test) ผลการวจย

พบวา

1. คะแนนเฉลยความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงเปลยนขอเขาเทยมภายหลง

ไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดสงกวากอนไดรบโปรแกรม

อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 (t = 19.803, p = .0001)

2. คะแนนเฉลยความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงเปลยนขอเขาเทยมภายหลง

ไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดสงกวากลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกต อยางมนยสำคญทางสถตท ระดบ .05 (t = 5.764, p = .0001)

คำสำคญ : การใหขอมล การออกกำลงกายดวยยางยด ความสามารถในการทำหนาท ผสงอาย ขอเขาเทยม

มนทกานต ยอดราช * ทศนา ชวรรธนะปกรณ **

* พยาบาลวชาชพชำนาญการ แผนกออรโธปดกสโรงพยาบาลราชวถ นสตพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล ผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ** ผชวยศาสตราจารย อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก สาขาการพยาบาลผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย

ผลของโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวย ยางยดตอความรและความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอาย

หลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม

_13-1556(063-075)P2.indd 63 12/18/13 1:50:04 PM


* Registered nurse, orthopaedic clinic, Rajavithi Hospital. Master of Nursing Science, Major Field: Gerontology, Faculty of Nursing Chulalongkorn University ** Thesis Advisor: Assistant Professor, Ph.D, Gerontology, Faculty of Nursing Chulalongkorn University

Abstract

The purpose of this quasi-experimental research was to test the effects of a preparation program that

includes information combined with a rubber chain exercise on functional capacity of elderly females post

total knee arthroplasty. The sample consisted of 40 elderly patients, post operation of total knee arthroplasty,

admitted to the orthopeadic ward of Rajavithi Hospital. They were equally assigned into an experimental

group and a control group by matching age and type of operation. The intervention was a preparation

program based on the Leventhal and Johnson theory of self-regulation, and a rubber chain exercise based

on the concept of Chareon Krabuanrat, using the six-minute walk test (6-MWT). The data were analyzed by

using mean, standard deviation, percentage, and t-tests.

The results were as follows:

1. The mean score of functional capacity of elderly patients post total knee arthroplasty, receiving the

preparation program, was significantly higher than the pre-test score (t = 19.803, p = 0.0001).

2. The mean score of functional capacity of elderly patients, post total knee arthroplasty,receiving the

preparation program was significantly higher than those who did not receive treatment (t = 5.764,

p = 0.0001).

Keyword : Information / rubber chain exercise / functional capacity / elderly / total knee arthroplasty

Montakan Yodrach* Tassana Choowattanapakorn**

The Effects of a Preparation Program Combined with a Rubber Chain Exercise Program on the Functional Capacity of Elderly

Post Total Knee Arthroplasty

_13-1556(063-075)P2.indd 64 12/18/13 1:50:05 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา ข อเขาเส อม เปนปญหาทสำคญสำหรบ ผ สงอาย เนองจากสาเหตสำคญหลายประการ ไดแก มอตราการเกดขอเขาเสอมมาก มผลกระทบตอชวตประจำวน นำไปสภาวะปวดเรอรงและอาจสงผลใหเกดภาวะซมเศราได1,2,3 รอยละ 70 ของ ผสงอายไทย หรอประมาณ 4.62 ลานคน มภาวะ ขอเขาเสอม4 เมอการดำเนนของโรคมาถงระยะสดทายจะไมตอบสนองตอการรกษาแบบประคบประคอง ทำใหผ ปวยอาจมอาการปวดรนแรง ไมสามารถเดนได จงบนทอนตอความสามารถในการทำกจกรรมตางๆ ปจจบนแพทยจะใหการรกษาโดยการทำผาตดเปลยนขอเขาเทยม5 เพอแกไขความพการ และบรรเทาความปวด ใหผปวยกลบมาใชขอเขาในการเคลอนไหวไดดงปกต เพมคณภาพชวตและสามารถดำเนนชวตประจำวนไดอยางมความสข6 ในประเทศไทยมอตราการรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยมรอยละ 21.6 เมอเทยบกบผปวยทเปนโรคขอเขาเสอม และมแนวโนมมากขนตามอายทเฉลยทเพมขนของประชากร สภาพสงคม7

การผาตดเปลยนขอเขาเทยมเปนการผาตดใหญ ทำใหมการบาดเจบและฉกขาดของเนอเยอรอบขอเขา มความเจบปวดรนแรงมากทสดในระยะหลงการผาตด6 เมอมอาการปวดมาก ผปวยจะอยนงๆ มการเคลอนไหวลดลง โดยเฉพาะบรเวณขาขางททำผาตด2 ทำใหผปวยไมคอยออกกำลงกายเพราะกลวเจบปวด ไมกลาลงเดน ไมมนใจในการเดน มกลดหรอหยดกจกรรมในการเคลอนไหว เนองจากไมกลาบรหารขอเขา ซงเปนปจจยสำคญททำใหขอเขาเหยยดงอไดไมสด และไมสามารถเดนไดอยางมประสทธภาพ ดงนนการฟนฟสมรรถภาพเพอการเคลอนไหวและการทำหนาทของรางกายจงชากวาวยอน รางกายดอยสมรรถภาพลง จงสงผลใหผ ปวยสญเสยความมนใจ ความเปนอสระของตนเอง ความสามารถในการทำหนาทของรางกายลดลง8,9 ในระยะยาวทำใหเกดกลามเน อลบและ ขอตดแขง สงผลใหอยในภาวะพงพาผอนมากขน นอกจากส งผลกระทบตอร างกายแล วย งส ง

ผลกระทบตอดานจตใจและสงคมดวย3,10 การฟนฟสมรรถภาพเพอความแขงแรงของกลามเนอและการทำหนาทของรางกายเปนสงทยากสำหรบผปวยสงอาย จงมแนวโนมทจะนำไปสความพการในอนาคต11,12 การเพมความสามารถในการ ทำหนาทของรางกาย ทำไดโดยการฟนฟสมรรถภาพผปวยหลงการผาตดเปลยนขอเขาเทยมโดยเรว คอ ในระยะ 1 สปดาหแรก ซงเปนระยะทมความจำเปนและมผลตอการเคลอนไหว การยน การเดน และการใชชวตประจำวนของผปวยอยางมาก เพอเพมกำลงกลามเนอเหยยดขอเขาและกลามเนอขา พสยงอและเหยยดของขอเขา13

การออกกำลงกายดวยการเหยยดและงอเขาจะมการฟนฟสมรรถภาพไดดทสดในชวง 6 สปดาหแรกหลงผาตด การบรหารอยางเตมทและตอเนอง ทบานจงมความสำคญอยางยง โดยผปวยตองไดรบขอมล ความร และการปฏบตตนเพอการฟ นฟสมรรถภาพหลงผาตดอยางถกตอง เพอปองกนภาวะแทรกซอนและชวยใหขอเขาเทยมมอายการ ใชงานทยาวนานเดนแลวไมปวดเหมอนกอนผาตด เหยยดเขาไดสดหรอเกอบสด งอเขาไดมากกวา 100 องศา และถาผปวยมการออกกำลงกายทตอเนองประมาณ 6 เดอน ขอเขาเทยมจะแขงแรง เหมอน ขอเขาปกตของผปวย ทำใหความสามารถในการ ทำหนาทของรางกายดข น สามารถเขาสสงคมไดมากขน14 อยางไรกตามผปวยสงอายสวนใหญยงขาดขอมล ความร ความเขาใจถงเหตผลของการใชขอเขาและการบรหารขอเขา การบรหารกลามเนอขาอยางตอเนอง ทำใหความสามารถในการทำหนาทของรางกายลดลง และอาจเกดการยดตดของขอเขาได2 การใหขอมลเตรยมความพรอมและการออกกำลงกายดวยยางยด เปนการฟนฟสมรรถภาพแบบสากลทใชอปกรณและวธการทเหมาะสมกบ คนไทย ซงเชอวาจะเพมประสทธภาพการทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตดขอเขาเทยมได ซงขอมลประกอบดวย ขอมลเกยวกบรายละเอยดของขนตอนการตรวจรกษา ขอมลชนดบงบอกความร สก การใหคำแนะนำสงทควรปฏบต เชน การ

_13-1556(063-075)P2.indd 65 12/18/13 1:50:05 PM


บรหารกลามเนอและขอหลงผาตดดวยยางยด การใหคำแนะนำเกยวกบวธ การเผชญความเครยด ขอมลชนดนจะทำใหผ ปวยควบคมสภาพจตใจไดและสามารถเลอกพฤตกรรมการตอบสนองไดอยางเหมาะสม15

การออกกำลงกายยางยดเปนการออกกำลงกายแบบมแรงตาน ทเสรมสรางความแขงแรงและความอดทนของกลามเนอ ตามคณสมบตพเศษของยางยดคอ มแรงดงกลบ ภายหลงจากการถกดงใหยดออก ซงเปนการกระตนระบบประสาทสวนทรบรความรสกของกลามเนอและขอตอ ใหมปฏกรยาการรบร และตอบสนองตอแรงดงของยางทกำลง ถกยด ซงเปนผลดตอการพฒนาและบำบดรกษาระบบการทำงานของประสาท กลามเนอใหมความแขงแรงและทำงานดขน ชะลอความเสอมของระบบประสาทกลามเนอ เอนกลามเนอ กระดกและขอตอ16 เนองจากผสงอายยงขาดความรในการปฏบตตนหลงผาตด เหตนผวจยจงสนใจศกษาโปรแกรมเพอใหผสงอายมความรทถกตอง ชดเจน เกดความเชอมน มความสามารถในการทำหนาทของรางกายเพมขน และสามารถดำรงชวตเปนไปอยางมคณภาพชวตทดจากการออกกำลงกาย ซงยางยดจะชวยใหกลามเนอยดหยน ลดความตงตว เพมความแขงแรงและทนทาน ทำใหการเคลอนไหวของรางกายดขน สงผลใหความสามารถในการทำกจวตรประจำวนและความสามารถในการทำหนาทของรางกาย เพมขน วตถประสงคของการวจย 1. เพอเปรยบเทยบความร กอนและหลง ไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอม รวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดระหวางกลมทไดรบโปรแกรมกบกลมทไดรบการดแลตามปกต 2. เพอเปรยบเทยบความสามารถในการ ทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมกอนและหลงไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด

3. เพอเปรยบเทยบความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดกบกลมทไดรบการดแลตามปกต วธการดำเนนการวจย การวจยครงน เปนรปแบบการวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบสองกลม วดกอนและหลงการทดลอง (The Pretest-Posttest Control Group Design) ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ ผสงอายโรคขอเขาเสอม ทมอาย 60 ปบรบรณขนไป ไดรบการรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยม กลมตวอยาง คอ ผสงอายเพศหญง ทมอาย 60 ปบรบรณขนไป ทไดรบการรกษาโดยการผาตดเปลยนข อเขาเท ยม ในหอผ ปวยออรโธปด กส โรงพยาบาลราชวถ จำนวน 40 คน ใชกลมตวอยางกลมละ 20 คน ขนาดของกลมตวอยางตามแนวคดของ Burns & Grove18 นำไปเปดตารางเพอหาคาขนาดของกลมตวอยางทอำนาจทดสอบ 0.80 และเพอปองกนการปนเปอนของกลมตวอยางทง 2 กลม ผวจยเกบรวบรวมขอมลในกลมควบคม 20 คนแรกใหเสรจสนกอน จงเกบขอมล 20 คนหลงเขาเปน กลมทดลอง ทง 2 กลมมลกษณะใกลเคยงกนดวยการจบค (Matched pair) ดงน อายของแตละค แตกตางกนไมเกน 5 ป และชนดของการผาตดเหมอนกน เลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) โดยกำหนดคณสมบตของกลมตวอยางดงน 1. ไมมภาวะแทรกซอนในระยะหลงผาตด 24 ชวโมง 2. มสตสมปชญญะด การรบรปกต สามารถ สอสาร อานและเขยนภาษาไทยได 3. ไมมความผดปกตดานการมองเหน การไดยน

_13-1556(063-075)P2.indd 66 12/18/13 1:50:05 PM


4. สามารถตดตอทางโทรศพทได 5. ยนยอมและใหความรวมมอในการวจย 6. อย ในเขตกรง เทพมหานครและเขต ปรมณฑล เกณฑการคด เล อกออกจากงานว จ ย (Exclusion criteria) คอ ผปวยทไดรบการผาตดซำ ไมสามารถเขารวมโปรแกรมไดครบตามระยะเวลา ทกำหนด การเกบรวบรวมขอมล ในการศกษาคร งน ผ ว จยดำเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง ประมาณเดอน เมษายน 2556 ถง เดอนมถนายน 2556 โดยดำเนนการเปนขนตอนดงน 1. ทำหนงสอขออนญาตจากคณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยถงผอำนวยการโรงพยาบาลราชวถและรองผอำนวยการฝายภารกจบรการวชาการ เพอขอความเหนชอบจากคณะกรรมการพจารณาการวจยในมนษย ขออนญาตเกบขอมล โดยชแจงเรองทจะทำวจย วตถประสงคของการวจย และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล จากนนจงดำเนนการเกบขอมล 2. คดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตตามเกณฑทกำหนดไว จากนนเขาพบกลมตวอยางเปนรายบคคลเพอขอความรวมมอเปนกลมตวอยางในการวจย แนะนำตว ชแจงวตถประสงค ขนตอนการดำเนนการวจย ระยะเวลาทเขารวมการวจย หลงจากไดรบความยนยอมแลว ผ ว จยรวบรวมขอมลสวนบคคลเพอจบคผปวยเขากลมควบคมและกลมทดลอง 3. กลมควบคม จะไดรบการพยาบาลตามปกตจากพยาบาลประจำการโดยไมไดรบการเขารวมกจกรรม ผวจยพบกลมตวอยาง 3 ครง ดงน ครงท 1 กอนผาตด 1 วน ผวจยศกษาประวตกลมตวอยางจากแฟมประวต และจากการสอบถามขอมลสวนบคคล จากน นจงทดสอบความร และ วดระยะทางการเดนบนทางราบในเวลา 6 นาท (ใชเวลาประมาณ 20 นาท) คร งท 2 หลงผาตด

24 ชวโมง เพอสอบถามอาการทวไปและนดพบ กลมตวอยางอกครงหลง 6 สปดาห ครงท 3 นดพบกลมตวอยางสปดาหท 6 ตรงกบแพทยนด ทดสอบความรชดเดมและวดระยะทางในการเดนในเวลา 6 นาท พรอมท งมอบหนงสอคมอสำหรบผ ปวย โรคขอเขาเสอมหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมและการออกกำลงกายดวยยางยด 4. กลมทดลอง จะไดรบการพยาบาลตามปกตจากพยาบาลประจำการรวมกบกจกรรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด จำนวน 7 ครง ดงน ครงท 1 กอนผาตด 1 วน ผ ว จยศกษาประวตกลมตวอยางจากแฟมประวตและจากการสอบถามขอมลสวนบคคล จากนนทดสอบความร ใหขอมลเกยวโรคขอเขาเสอม การผาตดเปลยนขอเขาเทยมตามแผนการสอน วดโอซด สอนทกษะการออกกำลงกายดวยยางยดและใหปฏบตตาม มอบยางยดและหนงสอคมอ และวดระยะทางในการเดนในเวลา 6 นาท (ใชเวลาประมาณ 1 ชวโมง 30 นาท) ครงท 2 หลงผาตด 24 ชวโมง ผ ว จยพบกลมตวอยาง ใหขอมลและทบทวนทกษะการออกกำลงกายดวยยางยดและใหผสงอายปฏบตจรง จำนวน 10 ทา ปฏบตครงละ 45-60 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห ครงท 3, 5 ผ วจยตดตามทางโทรศพท คร งท 4 นดพบกลมตวอยางใหตรงกบวนทแพทยนดทแผนกผปวยนอก คลนกออรโธปดกส โรงพยาบาลราชวถ ครงท 6 ผ ว จยตดตามเยยมทบ านกลมตวอยาง ใชเวลาประมาณ 60 นาท และครงท 7 นดกลมตวอยาง เมอสนสดในสปดาหท 6 ตรงกบวนทแพทยนดตรวจ ทแผนกออรโธปดกส โรงพยาบาลราชวถ ใหกลมตวอยางตอบแบบทดสอบความร ชดเดม และวดระยะทางการเดนบนทางราบในเวลา 6 นาท เครองมอทใชในการวจย 1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ไดแก เพศ อาย ศาสนา ดชนมวลกาย (BMI) สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพเดม อาชพปจจบน ระยะเวลาทเปนโรคขอเขาเสอม

_13-1556(063-075)P2.indd 67 12/18/13 1:50:06 PM


2. การประเมนความสามารถในการทำหนาทของรางกายซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม ทผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒจำนวน 5 ทาน ไดคาความตรงตามเนอหาเทากบ 1.0 ประเมนโดยการเดนทางราบในเวลา 6 นาท โดยผวจย 3. แบบบนทกการออกกำลงกายดวยยางยดของผสงอายโรคขอเขาเสอมหลงผาตดเปลยนขอเขาทยม เปนสมดบนทกดวยตนเอง โดยใหผสงอายทำการบนทกรายละเอยดคอ วน เดอน ป ระยะเวลาการออกกำลงกาย อาการและอาการแสดงความผดปกตทเกดขน ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ทผานการตรวจสอบความตรงตามเน อหาจากผ ทรงคณวฒจำนวน 5 ทาน ไดคาความตรงตามเนอหาเทากบ 1.0 4. แบบทดสอบความร ซงผวจยสรางขนจากแนวคดการกำกบตนเองรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด โดยศกษาจากตำรา เอกสาร การทบทวนวรรณกรรมงานวจยทเกยวของ จำนวน 25 ขอ ไดแก ความรเกยวกบอาการและผลกระทบ หลกการและวตถประสงคของการผาตดเปลยนขอเขาเทยม การดแลตนเองเมอมขอเขาเทยมอยในรางกาย การปฏบตตนเตรยมความพรอมกอนผาตดเปลยนขอเขาเทยม การปฏบตตนหลงผาตดในวนท 1-3 และการปฏบตตนหลงผาตดเพอฟ นฟสมรรถภาพในระยะยาว ลกษณะคำตอบของคำถามเปน ใช ไมใช ไมทราบ/ไมแนใจ ทผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒจำนวน 5 ทาน มาคำนวณหาดชน ความตรง ตามเนอหา และใชเกณฑ Content Validity Index ≥ .8019 ไดคาความตรงตามเนอหาเทากบ 1.0 คำนวณหาคาความเทยงใชสตร Kuder-Richardson 20 (K-R 20) ไดคาความเทยงเทากบ 0.95 การพทกษสทธกลมตวอยาง การวจยดำเนนการภายหลงไดรบอนญาตจากโรงพยาบาลราชวถ และหอผปวยทดำเนนการทดลอง โดยการขอความอนเคราะหจากกลมตวอยางกอนเขารวมการวจย ชแจงการดำเนนการทดลอง

ซงไมม ผลกระทบตอกลมตวอยางและการตอบแบบสอบถาม และสามารถยตการเขารวมการวจยได มการรกษาความลบของขอมลไวอยางปลอดภย ว เคราะหข อมลรายงานผลในลกษณะภาพรวม เชงวชาการ การวเคราะหขอมล ผวจยนำขอมลไปวเคราะหโดยใชโปรแกรมสำเรจรป ตามลำดบดงตอไปน 1. ว เคราะหข อมลสวนบคคลโดยการแจกแจงความถ หาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานรอยละ จำแนกตามขอมลสวนบคคล 2. ว เคราะหความร ของผ สงอายผาตดเปลยนขอเขาเทยม ทงกอนและหลงการทดลองในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต โดยนำมาแจกแจงจำนวนรอยละ 3. วเคราะหความสามารถในการทำหนาทของรางกายของผสงอายผาตดเปลยนขอเขาเทยม โดยการเดนบนพนราบในเวลา 6 นาท ทงกอนและหลงการทดลองในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต โดยใชสถต Pair t-test 4. ทดสอบคาเฉลยในระยะทางทสามารถเดนไดบนพนราบในเวลา 6 นาท และความแตกตางของระยะทางในการทำหนาทของรางกาย กอนและหลงเขารวมโปรแกรม ในกลมทดลองกบกลมควบคม โดยใชการสถต Pair t-test โดยทำการทดสอบ ขอตกลงกอนทำการเปรยบเทยบทางสถตทระดบ .05 ผลการวเคราะห 1. ผลการวเคราะหขอมลสวนบคคล พบวาผสงอายมอายอยในชวง 60-65 ป รอยละ 57.5 นบถอศาสนาพทธ รอยละ 92.5 มนำหนกเกนมาตรฐาน รอยละ 67.5 สถานภาพสมรส ค รอยละ 57.5 การศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 55 มอาชพเดมคาขาย รอยละ 52.5 อาชพปจจบนคาขาย รอยละ 42.5 ระยะเวลาทเปนโรคเฉลย 4.08 ป

_13-1556(063-075)P2.indd 68 12/18/13 1:50:06 PM


2. การเปรยบเทยบความร กอนและหลง ไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอม รวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดระหวางกลมทไดรบโปรแกรมฯกบกลมทไดรบการดแลตามปกตพบวา กลมตวอยางกอนไดรบโปรแกรมทง 2 กลม มความรอยทระดบปานกลาง โดยกลมควบคมคดเปนรอยละ 60.0 และกลมทดลองคดเปนรอยละ 62.5 สวนหลงไดรบโปรแกรม สวนใหญมความรเพมขน โดยกลมควบคมคะแนนอยทระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 และกลมทดลองคะแนนอยทระดบสง คดเปนรอยละ 100 ดงแสดงใน ตารางท 1 3. การเปรยบเทยบความสามารถในการ ทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฯ ของกลมทดลองและกลมควบคม 3.1 กลมควบคมสามารถเดนบนทางราบในเวลา 6 นาท กอนการทดลองไดระยะทางอยทชวง 100-200 เมตรมากทสด คดเปนรอยละ 100 หลงการทดลองสวนใหญเดนไดระยะทางอยใน ชวง 301-400 เมตร เพมขน คดเปนรอยละ 55.0 รองลงมาคอ ระยะทาง 201-300 เมตร เพมข น คดเปนรอยละ 40.0 และเดนไดระยะทางตำสดท 200 เมตร คดเปนรอยละ 5.0 ตามลำดบ ดงแสดงในตารางท 2 3.2 กลมทดลองสามารถเดนบนทางราบในเวลา 6 นาท กอนการทดลองไดระยะทางอยในชวง 100-200 เมตรมากทสด คดเปนรอยละ 60.0 สวนระยะทางทจำนวนกลมทดลองเดนไดนอย

ทสดอยในชวง 201-300 เมตร คดเปนรอยละ 40.0 หลงการทดลองกลมทดลองสวนใหญเดนไดระยะทางเพมขนในชวง 301-400 เมตร คดเปนรอยละ 55.0 รองลงมาเดนไดระยะทางเพมข นอยในชวง 401-500 คดเปนรอยละ 45.0 ดงแสดงในตารางท 3 4. เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระยะทางทสามารถเดนไดบนทางราบในเวลา 6 นาทของผสงอายทผาตดเปลยนขอเขาเทยมกอนและหลงไดรบโปรแกรมฯ ของกลมควบคมและกลมทดลองพบวา คาเฉลยของระยะทางทสามารถเดนบนทางราบในเวลา 6 นาท หลงการทดลองของกลมควบคมและกลมทดลองเพมข นอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 โดยทกลมทดลองมระยะทางทสามารถเดนไดบนทางราบ 6 นาทเพมขนโดยเฉลยสงกวากลมควบคม (200.35 เมตร และ 128.85 เมตร ตามลำดบ) ดงแสดงในตารางท 4 5. เปรยบเทยบคาเฉลยระยะทางทเดนไดเพม (D) ระหวางกลมทไดรบโปรแกรม กบผสงอายหลงผาตดเปลยนข อเขาเท ยมกลมท ได รบการพยาบาลตามปกตพบวา ผสงอายทเขารวมวจยทเปนกลมทดลอง หลงไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด มความสามารถในการเดนบนทางราบ สงกวากลมควบคม อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 (t = 5.764, p = .0001) โดยทมความสามารถในการเดนไกลกวากวา 71.5 เมตร โดยเฉลย ดงแสดงในตารางท 5

_13-1556(063-075)P2.indd 69 12/18/13 1:50:07 PM


ตารางท 1 จำนวนและรอยละของกลมตวอยาง จำแนกตามความร กอนและหลงเขารวมโปรแกรมการให ขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดของกลมควบคมและกลมทดลอง

ลกษณะกลมตวอยาง กลมควบคม (n=20) กลมทดลอง (n=20) รวม (n=40)

จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ

คะแนนกอนไดรบโปรแกรม 10-15 16-20 21-25

8 12 0

40.0 60.0

0

7 13 0

35.0 65.0

0

15 25 0

37.5 62.5

0

คะแนนหลงไดรบโปรแกรม 10-15 16-20 21-25

0 20 0

0

100.0 0

0 0 20

0 0

100.0

0 20 20

0

50.0 50.0

ตารางท 2 จำนวนและรอยละของกลมตวอยาง จำแนกตามระยะทางทสามารถเดนไดบนทางราบในเวลา 6 นาท กอนและหลงเขารวมโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการกำลงกายดวย ยางยดของกลมควบคม

ความสามารถในการทำหนาทของรางกาย

กอนการทดลอง (n=20) หลงการทดลอง (n=20)

จำนวน (คน) รอยละ จำนวน (คน) รอยละ

กลมควบคม ระยะทางทเดนไดบน ทางราบ (เมตร) 100-200 201-300 301-400 401-500

20 0 0 0

100.0 0 0 0

1 8 11 0

5.0 40.0 55.0

0

_13-1556(063-075)P2.indd 70 12/18/13 1:50:07 PM


ตารางท 3 จำนวน และรอยละของกลมตวอยาง จำแนกตามระยะทางทสามารถเดนไดบนทางราบในเวลา 6 นาท กอนและหลงเขารวมโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกาย ดวยยางยดของกลมทดลอง

ความสามารถใน การทำหนาทของรางกาย

กอนการทดลอง (n=20) หลงการทดลอง (n=20)

จำนวน (คน) รอยละ จำนวน (คน) รอยละ

กลมทดลอง ระยะทางทเดนไดบน ทางราบ (เมตร) 100-200 201-300 301-400 401-500

12 8 0 0

60.0 40.0

0 0

0 0 11 9

0 0

55.0 45.0

ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระยะทางทเดนไดบนทางราบในเวลา 6 นาทของ ผสงอายทผาตดเปลยนขอเขาเทยมกอนและหลงไดรบโปรแกรมฯ ของกลมควบคมและกลมทดลอง (n1 = n2 = 20)

ความสามารถใน การทำหนาท ของรางกาย

กอนการทดลอง หลงการทดลอง

กลมควบคม (n=20) SD SD SDD df t-test p-value

ระยะทางทเดนได 167.90 37.890 296.75 41.499 128.85 32.095 19 17.954 .001

กลมทดลอง (n=20)

ระยะทางทเดนได 196.45 25.465 396.80 60.593 200.35 45.245 19 19.803 .0001

_13-1556(063-075)P2.indd 71 12/18/13 1:50:08 PM


ตารางท 5 เปรยบเทยบคาเฉลยระยะทางทเดนไดเพม (D) ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยม ความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดกบผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมกลมท ไดรบการพยาบาลตามปกต

ความสามารถใน การทำหนาทของรางกาย

SDD t p-value

กลมควบคม (n=20) 128.85 32.096 5.764 .0001

กลมทดลอง (n=20) 200.35 45.245

อภปรายผลการวจย 1. ผลการวจยพบวา คะแนนเฉลยความรและความสามารถในการทำหนาทของรางกายของ ผสงอายโรคขอเขาเสอมทไดรบการรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยมกลมทดลอง หลงไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด สงกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยสำคญทางสถต (p<.05) ซงสามารถอภปรายไดวา การใชโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายแบบมแรงตานดวยยางยด ซงชวยเสรมประสทธภาพการรกษา และฟนฟสมรรถภาพของขอเขาใหทำหนาทไดดยงข น ชวยใหผ สงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม มความรเรองโรค การปฏบตตวกอนและหลงผาตด การออกกำลงกายดวยยางยดปฏบตไดถกตอง สงเสรมใหเก ดพฤตกรรมการออกกำลงกายทตอเน อง สงผลตอความสามารถในการทำหนาทของรางกาย สอดคลองกบการศกษาทพบวา การใชสอการสอน การใหขอมลหลากหลาย จะชวยใหผทเรยนสามารถเรยนร และจดจำไดด และเพมความมนใจในการออกกำลงกาย สงผลใหผปวยใหความรวมมอปฏบตตามโปรแกรมการออกกำลงกายเพมข นรอยละ 48.5 เพมความสามารถในการเดนและลดอาการ ขอเขาต ดร อยละ 13.3 หลงเข ารวมโปรแกรม รวมทงมการเคลอนไหวของขอเขาและความแขงแรงของกลามเนอตนขาดขน20,21 และพบวาผปวยโรค

ขอเขาเสอมทไดรบโปรแกรมการใหขอมลเกยวกบโรคและการบรหารกลามเนอตนขา มความรและความมนใจในการปฏบตตามโปรแกรมเพมขน ผลของการออกกำลงกายดวยยางยดชวยเพมความ แขงแรงของกลามเนอหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม ลดอาการปวดเขาและความพการลดลง มความ แขงแรงของกลามเนอตนขาดขน เพมความสามารถในการเดนไดนาน22

ซงการออกกำลงกายกลามเน อตนขาและ ขอเขาอยางตอเนองสมำเสมอ โดยการออกแรงเกรงกลามเนอตานแรงทมากระทำ จะเกดผลโดยตรงตอระบบกระดกและกลามเนอ ทำใหกลามเนอสามารถรบออกซเจนไดมากขน ซงเปนการเพมความแขงแรง ความทนทาน และความยดหยนของกลามเน อ รวมทงขอตางๆ ใหมการเคลอนไหวไดด สอดคลองกบการศกษาทพบวาการออกกำลงกายดวยยางยดในผสงอาย ทำใหการทรงตว การเคลอนไหวดขน เพมความแขงแรงของกลามเนอขาและขอ16,23 และการศกษาการออกกำลงกายกลามเนอขาและขอแบบมแรงตานดวยยางยด 3 ครงตอสปดาห เปนเวลา 6 สปดาห พบวามการเปลยนแปลงสมรรถภาพทางกายตงแตสปดาหท 4 ทมการออกกำลงกายอยางตอเนองความแขงแรงของกลามเน อขาและ ขอเทาทำใหการทรงตวดข นอยางมนยสำคญทางสถต24,25 ซงการออกกำลงกายกลามเนอตนขาในผทเปนโรคขอเขาเสอม จะทำใหเกดผลดทงดานรางกายและจตใจ คอ มผลตอสมรรถภาพการทำงานของ

_13-1556(063-075)P2.indd 72 12/18/13 1:50:08 PM


ปอดและหวใจ ระบบหลอดเลอด และระบบไหลเวยนในรางกาย มประสทธภาพตอจตใจและสงคม การออกกำลงกายอยางสมำเสมอจะมผลทำใหรางกายหลงสาร Endorphin จากตอมใตสมอง ซงสารชนดนมฤทธคลายมอรฟน ทำใหลดอาการซมเศราและลดความวตกกงวลได26 2. คะแนนเฉล ยความสามารถในการ ทำหนาทของรางกายของผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 สามารถ อธบายไดดงน หลงการผาตดเปลยนขอเขาเทยมจะชวยให ผสงอายมความสามารถในการทำหนาทของรางกายดข นทงสองกลม แตกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด จะชวยใหมความรในการดแลตนเองหลงผาตด และชวยเสรมใหกลามเนอมความแขงแรงทนทานมากขน ซงสงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต จากผลการวจยสามารถอธบายไดวาโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดเปนกจกรรมทพยาบาลสามารถใหการดแลผสงอายอยางแทจรง โดยลกษณะของโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดจะเนนการใหความรเกยวกบโรค การปฏบตตวหลงเปลยนขอเขาเทยม และการออกกำลงกายแบบมแรงตานดวยยางยด โดยการใชคำพดชกจงใจ เนนใหเหนความสำคญและประโยชนของการออกกำลงกายกลามเน อ ตนขาและขอเขา การดแลตนเองทถกตองเหมาะสมหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม การหลกเลยงทาทางทเพมแรงกดตอขอเขา รวมกบการพดคยแบบรายบคคล เปดโอกาสใหผ สงอายไดซกถามขอสงสยอยางเตมท เพอใหผ สงอายเกดการเรยนร ตามวตถประสงคทกำหนด27 เกดเปนพฤตกรรมการ ออกกำลงกายกลามเนอตนขาและขอเขา สงผลตอความสามารถในการทำหนาทของรางกาย

ขอเสนอแนะในการนำผลการวจยไปใช 1. ควรมการนำโปรแกรมการใหข อมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดมาจดเปนโครงการใหกบผสงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมอยางตอเนองทกราย 2. จดทำโปรแกรมใหเปนมาตรฐานสำหรบการดแลผ สงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยม โดยเนนการมสวนรวมของผสงอาย และผทจะนำโปรแกรมไปใชจะตองมความร ความเขาใจในการดแลผ สงอายหลงผาตดเปลยนขอเขาเทยมและแนวคดการกำกบตนเองไปใชอยางมประสทธภาพรวมถงแนวคดการออกกำลงกายแบบมแรงตานดวยยางยดและมทกษะการใชยางยดทถกตอง 3. ประยกตใชโปรแกรมการใหขอมลเตรยมความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยด สำหรบผปวยโรคเรอรงอนๆ ขอจำกดในการวจย 1. ชวงการเกบขอมลครงน ไมมผ สงอายเพศชายทม คณสมบต ตามเกณฑท กำหนด จง ไมสามารถเปรยบเทยบผลของความสามารถในการทำหนาทของรางกายในเพศชายได 2. การศ กษาคร งน เปนการเล อกกลมทดลองแบบเจาะจงตามคณสมบตทกำหนด โดยทำการศกษาผสงอายทเปนโรคขอเขาเสอมไดรบการรกษาโดยการผาตดเปลยนขอเขาเทยม ทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลราชวถ ทอาศยในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล ดงนนจงไมสามารถเปนตวแทนของประชากรกลมอนได 3. การประเมน 6-MWT เปนการวดโดยทางออมตอการเพมความแขงแรงของกลามเนอและอาจมปจจยทมารบกวนและทำใหการเดนไดนอยลงคอความปวด ขอเสนอแนะในการทำวจยครงตอไป 1. ควรขยายผลการศกษาวจยเพอตอยอดสการพฒนา นำผลการศกษามาสนบสนนทางการพยาบาล โดยการจดโปรแกรมการใหขอมลเตรยม

_13-1556(063-075)P2.indd 73 12/18/13 1:50:09 PM


ความพรอมรวมกบการออกกำลงกายดวยยางยดในระยะ 3 เดอน 6 เดอน หรอ 1 ป 2. ควรมการศกษาในกลมผสงอายเพศชายเพอเปรยบเทยบความแตกตางของความสามารถ ในการทำหนาท ของรางกายหลงผาตดเปลยน ขอเขาเทยม 3. ควรมการวดหรอประเมนใหครบองคประกอบ เชน ความแขงแรงและความทนทานของกลามเนอ การวดพสยของขอเขา เปนตน เอกสารอางอง 1. สมหมาย วนะวนานท. ผลของการสงเสรมให ผปวยมสวนรวมในการดแลตนเองตอภาวะสขภาพ และการทำกจวตรประจำวนภายหลงการผาตด เปลยนขอเขาเทยม. Rama Nurs J 2006;12: 80-93. 2. วรรณ สตยววฒน. การพยาบาลผปวยออรโธปดกส. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: เอนพเพรส; 2553. 3. ธวช ประสาทฤทธา. ขอเขาเสอม. กรงเทพฯ: เรอนปญญา; 2553. 4. มลนธโรคขอ. สถตผปวยโรคกระดกและขอใน ประเทศไทย. [อนเตอรเนต]. 2554 [เขาถงเมอ 30 มนาคม 2556]. เข าถ งไดจาก: http:/ www.healthcorners.com/new_read_article. php?category 5. Lützner J, Kasten P, Günther KP, and Kirschner S. Surgical options for patients with osteoarthritis of the knee. Nature Reviews Rheumatology 2009;5:309-16. 6. กรต เจรญชลวานช. การผาตดเปลยนขอเขาเทยม. ใน: สรศกด นลกานวงศ, บรรณาธการ. ตำรา โรคขอ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เอส พ เอน; 2548. หนา 1390-1406. 7. กตตพงศ ศรทองกล. การผาตดเปลยนขอเขาเทยม (Total Knee Arthroplasty). [อนเตอรเนต]. 2012 [เขาถงเมอ 15 พฤษภาคม 2012]. เขาถงไดจาก: http//www.orthosriracha.com/begin-ankle.php

8. สภาพ อารเออ, นภาภรณ ปยขจรโรจน. ผลลพธ ของโปรแกรมการใหขอมลและการออกกำลงกาย ทบานสำหรบผปวยโรคเขาเสอม. วารสารสภา การพยาบาล. 2551;23:72-84. 9. Fitzgerald JD, John EO, Lee TH, Marcantonio ER, Poss R, Goldman L, et al. Patient quality of life during the 12 months following joint replacement surgery. Arthrit is Rhueum 2004;1:100-9. 10. Pasero C, McCaffery M. Orthopaedic postoperative pain management. Journal of Peri Anesthesia Nursing 2007;22:160-74. 11. Silva M, Shepherd EF, Jackson WO, Pratt JA, McClung CD, Schmalzried TP. Knee strength after total knee arthroplasty. J Arthroplasty 2003;18:605-11. 12. Noble PC, Gordon MJ, Weiss JM, Reddix RN, Conditt MA, Mathis KB. Does total knee replacement restore normal knee function?. Clin Orthop Relat Res 2005:157-65. 13. นลนทพย ตำนานทอง. การฟนฟสภาพหลงการ ผาตดเปลยนขอเขาเทยม.ใน:สรศกด นลกานวงศ, บรรณาธการ. ตำราโรคขอ. พมพคร งท 2. กรงเทพฯ: เอส พ เอน; 2548. หนา 1371-6. 14. อาร ตนาวล. เรองทตองร หลงผาตดเปลยน ขอเขาเทยม. พมพครงท 1. ฉะเชงเทรา: 99 กรป เทรดดง เซนเตอร; 2553. 15. Leventhal H. Johnson JE. Laboratory and field experiment of a Theory self-Regulation. In: Wooldridge PT, et al (Eds). Behavioral Science and Nursing Theory. St. Louis, The C.V. Mosby Co; 1983. p. 189-262. 16. เจรญ กระบวนรตน. ยางยดชวต พชตโรค. กรงเทพฯ: พมพด; 2550. 17. American College of Sports Medicine. ACSM’s resources for Clinical Exercise Physiology : musculoskeletal, neuromuscula, neoplastic,

_13-1556(063-075)P2.indd 74 12/18/13 1:50:09 PM


immunologic, and hematologic conditions. 2nd ed. Philadelphia: Lippincott William & Wilkins; 2010. 18. Burns N, Grove SK. The practice of nyrsing research : Conduct, critique and utilization. 4th ed. Philadelphia : W.B. Sauunders; 2005. 19. Polit, DF, Beck, T. Nursing research: Principle and methods. 7th ed. Philadelphia: J. B. Lippincotte; 2004. 20. Phillips LD. Patient education: understanding the process to maximize time and outcomes. J Interven Nurs 1999;22:19-35. 21. Hughes SL, Seymour RB, Campbell R, Pollak N, Huber G, Sharma L. Impact of the fit and strong intervention on older adults with osteoarthritis. Gerontologist 2004;44:217-28. 22. de Jong ORW, Hopman-Rock M, Tak ECMP, Klazinga NS. An implementation study of two evidence-based exercise and health education programmes for older adults with osteoarthritis of the knee and hip. Health Educ Res 2004; 19:316-25. 23. สกลรตน อศวโกสนชย, จารวรรณ แสงเพชร, วราภรณ รงสาย. ผลสงเสรมสขภาพดวยการ ออกกำลงกายดวยยางยดตอการทรงตวและ การเคลอนไหวในผสงอาย. วารสารศนยการศกษา แพทยศาสตรคลนก โรงพยาบาลพระปกเกลา 2554;28:110-24.

24. ทศนย รววรกล. ประสทธผลของโปรแกรมการ ออกกำลงกายตอความสามารถตนเองตอการ ออกกำลงกาย ความคาดหวงในผลลพธของ การออกกำลงกาย ความรนแรงของอาการปวด เขา และสมรรถภาพทางกายของสตรไทยทม อาการของโรคขอเขาเสอม [วทยานพนธปรญญา ดษฏบณฑต]. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล; 2549. 25. Ribeiro F, Teixeet F, Brochado G, Olivera J, et al. Impack of low cost strength training of dorsi-and plantar flexors on balance and functional mobility in stitutionalized elderly people. Geriat Gerontal Int 2008;9:75-80. 26. วภาวรรณ ลลาสำราญ. สขภาพ สมรรถภาพ ทางกาย และการออกกำลงกาย. ใน: วภาวรรณ ลลาสำราญ, วฒชย เพมศรวาณชย, บรรณาธการ. การออกกำลงกายเพอสขภาพและในโรคตางๆ (Exercise for health and disease). สงขลา: ชานเมองการพมพ; 2547. 27. ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอนองคความร เพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: สำนกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2545.

_13-1556(063-075)P2.indd 75 12/18/13 1:50:09 PM


บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการ เพอศกษาผลการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบท

สมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ กลมตวอยางคอผปวยทใชเครองชวยหายใจในหอผปวยหนกและหอผปวย

สามญจำนวน 442 คน และพยาบาลทดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจจำนวน 159คน เครองมอในการวจย

แบงเปน 2 สวน ไดแกเครองมอในการทดลอง คอ รปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใช

เครองชวยหายใจซงถกพฒนาตามกระบวนการวจยเชงปฏบตการทผวจยและทมผปฏบตรวมกนพฒนาขนแบงเปน

3 ระยะ คอระยะท 1 ทบทวนและพฒนา แนวทางปฏบตเดม ระยะท 2 รวมสรางนวตกรรมสมาตรฐานการปฏบต

ระยะท 3 การนำนวตกรรมไปใชและใชกระบวนการทางวจยในการประเมนประสทธผลเพอนำไปสการพฒนาท

ตอเนอง เครองมอในการรวบรวมขอมล คอ แบบประเมนการตดเชอปอดอกเสบของศนยควบคมการตดเชอ

โรงพยาบาลสระบร แบบสอบถามความคดเหนของพยาบาล และแบบสมภาษณในการสนทนากลมยอยทผวจย

สรางขน การวเคราะหขอมลใชสถตเชงพรรณนา และการวเคราะหเนอหา ผลการวจยสรปได ดงน

1. อบตการณการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ ภายหลงการพฒนารปแบบ

การปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจยงมอตราสงขนเปน 14.58 ครง/1,000 วน

ใชเครองชวยหายใจ

2. พยาบาลทกคนมความพงพอใจตอรปแบบการพฒนาการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบ

การใชเครองชวยหายใจ และตองการใหมการดำเนนการตอเนอง

ขอเสนอแนะ ควรนำรปแบบการพฒนาแบบมสวนรวมในการปองกนการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธ

กบการใชเครองชวยหายใจไปใชในกลมอนเพอยนยนผลลพธ

คำสำคญ : การตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ รปแบบการพฒนาแบบมสวนรวม

ผกาวด บณยชาต* จนทรคำ โพธออง**

* พยาบาลวชาชพ ชำนาญการพเศษ โรงพยาบาลสระบร ** พยาบาลวชาชพ ชำนาญการ โรงพยาบาลสระบร

ผลการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบ ทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

_13-1556(076-087)P2.indd 76 12/18/13 1:50:39 PM


* Registered Nurse, Senior Professional Level, Saraburi Hospital ** Registered Nurse, Professional Level, Saraburi Hospital

Abstract

This action research aimed to develop an Associated Pneumonia Preventive Model and assess its

effectiveness. The sample consisted of 442 patients using a mechanical ventilator and 159 nurses in an ICU

and general wards. The experimental instrument was the Ventilator Associated Pneumonia Preventive Model

developed by the researchers and participants. The study was divided into 3 phases. Phase 1 involved a

review of traditional practice and development. Phase 2 included a synthesis and development of an

innovative model for standard practice. Phase 3 consisted of implementation of the developed model and

assess its effectiveness in order to get information for continuous development. Instruments employed for

data collection were Ventilator Associated Pneumonia (VAP) screening, questionnaire, and guideline for small

group interview. Descriptive statistics and content analysis were used to analyze the data.

The results revealed that the incidence of Ventilator Associated Pneumonia continues to increase as

high as 14.58 time/1,000 days of ventilator used. All nurses were satisfied with the model and had a desire

to continue the Participatory Development Model. From the results it can be suggested that nurses can apply

the participatory developing model in other settings and confirm the effectiveness of the model.

Key word : VAP , participatory developing model

Pakavadee Boonyachart* Junkum Pho-ong**

Development of Ventilator Associated Pneumonia Preventive Model

_13-1556(076-087)P2.indd 77 12/18/13 1:50:39 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา ผปวยทใชเครองชวยหายใจเปนผปวยทอยในภาวะวกฤตของชวต เปนชวงระยะทผปวยตองการการประคบประคองชวตและตองการการดแลอยางใกลชด เพราะอาจมโอกาสเกดภาวะแทรกซอน ตาง ๆ ไดมาก ผปวยทใสเครองชวยหายใจนานตงแต 48 ชวโมงขนไปมโอกาสและความเสยงสงทจะเกดการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ1

จากขอมลการเฝาระวงการตดเชอในโรงพยาบาลของสหรฐอเมรกาป ค.ศ. 1995-2000 พบอตราการเกดปอดอกเสบมากเปนอนดบหนงของการตดเชอ ในหอผปวยหนก2 จากการศกษาในตางประเทศพบอตราการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจอยในชวง 16.8–25 ครงตอ 1000 วนของการใชเครองชวยหายใจ3 ปจจยทพบวามสวนสมพนธหรอสงเสรมใหผปวยเกดการตดเชอนอกจากปจจยทางดานผปวย ไดแก อาย ภาวะโภชนาการ โรคเดมของผ ปวย ความรนแรงของการเจบปวย ภาวะภมคมกน และปจจยทางเชอกอโรคซงอาจเปนเชอจลชพภายในหรอภายนอกตวของผปวยเอง ปจจยดานสงแวดลอมกนบไดวามความสำคญอยางยงในการแพรกระจายเชอ อาทเชน เครองมอทางการแพทย อากาศรวมทงบคลากรผทมหนาทดแลผปวย โดยเฉพาะบคลากรพยาบาลซงเปนผ ทมบทบาทสำคญในการดแลผปวยและอยใกลชดผปวยตลอดเวลาทง 24 ชวโมง นอกจากนยงพบวาเทคนคในการปฏบตเพอดแลผ ปวยหลายอยาง เชน การสมผสรางกายผปวย การดแลอปกรณเครองชวยหายใจตางๆ เปนปจจยทสงเสรมใหเกดการตดเชอเชนกน ถาบคลากรขาดความระมดระวงในขณะปฏบตงานจะทำใหมโอกาสทเชอจลชพสามารถแพรกระจายสผปวยไดงายทงทางตรงและทางออม โรงพยาบาลสระบรเปนโรงพยาบาลศนยขนาด 700 เตยง มผปวยทตองใชเครองชวยหายใจอยทงหอผปวยหนกและสามญ มปญหาการขาดแคลนเครองชวยหายใจ เนองจากจำนวนผปวยทตองใชเครองชวยหายใจแนวโนมเพมขน แตการกระจายเครองชวยหายใจไมเหมาะสม บางหนวยตองใช

อปกรณรวมกนทำใหเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ โรงพยาบาลสระบรจงม นโยบายในการพฒนาระบบและกลไกในการปองกนการตดเชอในผปวยทใชเครองชวยหายใจ โดยการจดต งศนยเครองชวยหายใจและมคณะกรรมการพฒนาคณภาพการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ ประกอบดวยแพทย พยาบาล นกโภชนาการ นกกายภาพบำบด เภสชกร นกเทคนคการแพทย และชางซอมเครองมอแพทย คณะกรรมการมหนาทการจดทำคมอการรกษาพยาบาลผปวยทมปญหาระบบทางเดนหายใจ กำหนดตวช วดคณภาพการดแล ผ ปวยใชเครองชวยหายใจ พฒนาระบบการเกบขอมลวเคราะหขอมลและการรายงานผล จากผลการดำเนนงานของศนยในชวงป 2545 -2549 พบวาอตราการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจลดลงเปน 5.75 คณะกรรมการไดพฒนา การดำเนนงานอยางตอเนองในการพฒนาการบรหาร จดการทางคลนก โดยมการกำหนดแนวทางปฏบตในการดแลผปวยของแตละวชาชพ ปรบปรงเทคนคการดแลผปวย เสรมความรในการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจแกพยาบาลทดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ การดำเนนงาน ไดพบปญหาจากการ ปฏบตคอ การทำตามแนวทางปฏบตยงไมสามารถดำเนนการไดครบถวนเนองจากอตรากำลงของบคลากรไมเพยงพอ4 นอกจากนนอตราการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจกมอตรา สงขน โดยป 2550 อตราการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ 6.49 ครง ตอ 1000 วนของการใชเครองชวยหายใจ5 กอใหเกดผลกระทบทงตอตวผปวยเอง คอ ทำใหตองนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาลนานขน ตองเสยคาใชจายเพมขน และมอตราตายสงขน โดยสาเหตการตายทพบอนดบหนงคอ การตดเชอในกระแสเลอด รองลงมาคอ ปอดบวมนอกจากนยงสงผลตอทมบคลากรตองดแลผปวยทมการตดเชอโดยเฉพาะพยาบาลซงเปนวชาชพทดแลผปวยตลอดเวลาอยางใกลชดตองมภาระงานในการดแลผ ปวยเพมมากข น6 ทม ผ วจยในฐานะทเปนคณะกรรมการพฒนาคณภาพการดแลผปวยทใช

_13-1556(076-087)P2.indd 78 12/18/13 1:50:40 PM


เคร องชวยหายใจได ตระหนกถ งความสำคญ ของบทบาทพยาบาลในการใหการดแลผปวย การประสานการดแลกบบคลากรฝายตาง ๆ ตลอดจนบทบาทในการวจยเพอพฒนาคณภาพการพยาบาล จงมความสนใจทจะพฒนาคณภาพการดแลผปวย ทใชเครองชวยหายใจ โดยใชรปแบบการวจยเชงปฏบตการทเนนกลไกใหผรวมปฏบตมอสระในการคดสรางสรรคพฒนางานและนวตกรรมตาง ๆ อนเปนการตอบสนองทางจตวทยาใหเกดความพงพอใจและความสำเรจในการทำงาน7 และตดตามผลตอการเกดปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ และความพงพอใจของพยาบาลทดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ เพอการพฒนาคณภาพบรการอยางตอเนอง วตถประสงคการวจย 1. เพอพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ 2. เพอศกษาอบตการณการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจหลงการพฒนารปแบบการปองกน

3. ศกษาความพงพอใจของพยาบาลตอการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ กรอบแนวคดในการวจย รปแบบการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจน เนนการมสวนรวมของผปฏบต โดยใหบคลากรทกฝาย โดยเฉพาะทมการพยาบาลมสวนรวมคด รวมปฏบต รวมประเมนผลและสะทอนการปฏบตอยางตอเนอง เพอใหเกดความรวมมอในการปฏบตตามกระบวนการวจยเชงปฏบตการซงประกอบดวย การวเคราะหสถานการณ การพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ 3 ระยะไดแก ระยะทบทวนและพฒนาแนวทางปฏบตเดม ระยะรวมสรางนวตกรรมสมาตรฐานการปฏบต และระยะการนำนวตกรรม ไปใชและใชกระบวนการทำวจยในการประเมน ประสทธผลเพอนำไปสการพฒนาทตอเนอง และตดตามผลลพธทงดานผรบบรการและผใหบรการ ดงน

การยอนกลบ/ปรบปรง/จงใจ ในการพฒนาแบบมสวนรวม

ผลลพธ ดานผใชบรการ - อตราตดเชอปอดอกเสบท

สมพนธ กบการใชเครอง

ชวยหายใจ

ดานผใหบรการ - ความพงพอใจของพยาบาลท

ใช HME / Bacteria Filter

การดดเสมหะดวยระบบปด

และ การใชเครองชวยหายใจ

ทควบคมดวยปรมาตรใน

หอผปวยสามญ

วเคราะหสถานการณ ตวแปรตน ตวแปรตาม

ผปวยทใช เครองชวยหายใจ

- อตราตดเชอปอดอกเสบท

สมพนธ กบการใชเครอง

ชวยหายใจ

- คาเฉลยจำนวนวนทใช

เครองชวยหายใจตอราย

- คาใชจาย

รปแบบการพฒนา

ระยะท 3 การนำนวตกรรมไป

ใชและใชกระบวนการทางวจยใน

การประเมนประสทธผลเพอนำ

ไปสการพฒนาทตอเนอง

ระยะท 2 รวมสรางนวต

กรรมสมาตรฐานการปฏบต

ระยะท 1 ทบทวนและพฒนา

แนวทางปฏบตเดม

_13-1556(076-087)P2.indd 79 12/18/13 1:50:40 PM


วธดำเนนการวจย ประชากรทใชในการวจย ประกอบดวยผปวยทใชเครองชวยหายใจ จำนวน 442 คนและพยาบาลทดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจในหอผปวยหนกและหอผปวยสามญ โรงพยาบาลสระบร จำนวน 159 คน กลมตวอยาง 1. กลมตวอยางผปวยใชเครองชวยหายใจใช วธการเลอกแบบเฉพาะเจาะจง ดงน 1.1 อาย 15 ป ขนไป 1.2 ใชเครองชวยหายใจชนดควบคมดวยปรมาตรมากกวา 48 ชวโมง 2. กลมตวอยางพยาบาลทมประสบการณการดแลผ ปวยทใชเครองชวยหายใจท งในแผนก ผปวยหนกและหอผปวยสามญ เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 2 สวน คอ เครองมอในการทดลอง และเครองมอในการรวบรวมขอมล 1. เครองมอในการทดลอง คอ รปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจซงคณะผวจยไดพฒนาขนตามกระบวนการวจยปฏบตการแบบมสวนรวม แบงเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 ทบทวนและพฒนาแนวทางปฏบตเดม ประกอบดวย กจกรรมการทบทวนแนวปฏบตทเกยวของ ในการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ เชนการลางมอกอนการพยาบาล เทคนคการดดเสมหะและพฒนาแนวทางปฏบตในการลางมอ การดดเสมหะในระบบปด และการพฒนาการจดการโดยใชพยาบาลผ จดการดแลผ ปวยใชเครองชวยหายใจทำหนาทประเมนคณภาพการดแลผ ปวย พบวาการจดทานอนผปวยหวสงไมไดตามมาตรฐาน ผปวยใน ICU มปญหาหยาเครองชวยหายใจยาก ยายออกไมได

ระยะท 2 รวมสรางนวตกรรมสมาตรฐานการปฏบตมการพฒนานวตกรรมการจดการ โดยนำเครองชวยหายใจทควบคมดวยปรมาตรไปใชในหอผปวยสามญภายใตระบบพเลยงจากพยาบาลหอผปวยหนกและสงเสรม นวตกรรมการปฏบต ในการรณรงคการลางมอ วดองศาเตยง การหยาเครองชวยหายใจ พบขณะใชเคร องชวยหายใจนำใหความช นหมดบอยและมนำคางสายเครองชวยหายใจ ระยะท 3 นำนวตกรรมไปใช และใช กระบวนการทางวจยในการประเมนประสทธผลเพอนำสการพฒนาทตอเนอง ประกอบดวยกจกรรมการประกวดผลงานคณภาพและนวตกรรมประจำป และการศกษาวจยเปรยบเทยบประสทธภาพการใช HME/Bacteria Fi lter กบ heated humidif ier เพอการพฒนาตอเนอง ทมไดศกษาวจยทงานหอ ผปวยหนกอายรกรรม ระหวางเดอน พฤศจกายน 2554-30 เมษายน 2555 2. เครองมอในการรวบรวมขอมล ไดแกแบบประเมนการตดเชอปอดอกเสบ แบบสมภาษณโดยการสนทนากลมและแบบสอบถามความคดเหนของพยาบาล การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 1. การตรวจสอบความตรงเช งเน อหา (content validity) รปแบบการดำเนนการทกระยะของการพฒนา ทคณะผวจยรวมกนสรางขน และเครองมอในการรวบรวมขอมล ไดรบการตรวจสอบจากผ ทรงคณวฒจำนวน 3 ทาน ไดแก แพทย ผเชยวชาญระบบทางเดนหายใจ 1 ทาน พยาบาลศนยควบคมการตดเชอ 1 ทาน พยาบาลผจดการการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ 1 ทาน 2. การหาความเชอมนของเครองมอวจย (reliability) แบบสอบถามความพงพอใจไดทดลองใชกบพยาบาลหอผปวยหนกและผปวยสามญแลวนำมาหาความเชอมนโดยวธหาสมประสทธแอลฟา ของครอนบาค ไดคาความเชอมนในสวนความคด

_13-1556(076-087)P2.indd 80 12/18/13 1:50:41 PM


เหนตอการใช HME/Bacteria Filer ความคดเหนตอการดดเสมหะในระบบปดและความคดเหนตอ การใช เครองชวยหายใจชนดควบคมดวยปรมาตร เทากบ 0.80, 0.93 และ 0.82 ตามลำดบ การพทกษสทธของกลมตวอยาง การวจยครงนผ วจยไดช แจงเรองสทธของกลมตวอยางในการเขารวมโดยสมครใจ และไดรบการอนมตจากผอำนวยการโรงพยาบาลสระบรในการใชขอมล การวเคราะหขอมล ในการศกษามการวเคราะหขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพ ดงน 1. ขอมลเชงปรมาณ ไดแก ขอมลทวไป อบตการณการตดเช อ คะแนนความพงพอใจ ใชสถตเชงพรรณา ความถ รอยละ คาเฉลย สวน เบยงเบนมาตรฐาน 2. ขอมลเชงคณภาพ การวเคราะหขอมลเนอหา (content analysis) สะทอนสงทปรากฎขนและความคดเหนของผ รวมวจยในแตละระยะทก ข นตอน ต งแตเร มว เคราะห สถานการณ การวางแผน การลงมอปฏบตการสะทอนการปฏบตและการพฒนาตอเนอง ผลการวเคราะหขอมล สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง กลมอายของผ ปวยทใชเครองชวยหายใจสวนใหญเปนกลมอาย 70-79 ป (รอยละ 29.86) รองลงมาคอกลมอาย 80-89 ป (รอยละ 18.33) โรคทพบมากทสดในผปวยทตองใชเครองชวยหายใจ 5 อนดบแรก คอ ภาวะเลอดออกในสมอง (รอยละ 33.02) โรคเกยวกบปอด (รอยละ 20) โรคหลอดเลอดสมอง (รอยละ 10.79) การตดเชอในกระแสเลอด (รอยละ 8.25) โรคหวใจ (รอยละ 5.43) พยาบาลทเปนกลมตวอยางจำนวน 159 คน สวนใหญปฏบตงานในแผนกอายรกรรม (รอยละ 41.50) รองลงมาคอหอผปวยหนก (รอยละ 29.60)

และหอผปวยศลยกรรม (รอยละ 28.96) นอกจากนยงพบวาสวนใหญแลวพยาบาลกลมตวอยางมประสบการณทำงานนอยกวา 10 ป รอยละ 54.70 รองลงมา 11-20 ป รอยละ 34.60 และ 21-35 ป รอยละ 10.70 จำนวนวนเฉลยทใชเครองชวยหายใจของ ผปวยจำแนกตามรายปตงแตป 2551 ถง 2555 มคาเฉลยเทากบ 11.71, 17.14, 13.25, 14.29 และ 14.59 ตามลำดบ สวนท 2 การพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ การพฒนารปแบบการปองกนการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจไดเนนการปฏบตอยางมสวนรวมของสมาชก ในการวางแผนและดำเนนการเพอพฒนาคณภาพอยาง ตอเนอง ระหวางป 2551-2555 มการดำเนนงาน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 ทบทวนและพฒนาแนวทางปฏบตเดม ประกอบดวยกจกรรม ดงน 1) การทบทวนแนวปฏบตทเกยวของ พบประเดนหลกทปฏบตไมครอบคลม คอการลางมอกอนการพยาบาล มการปฏบตเพยงรอยละ 25 การวด cuff pressure ไมครบถวน และเทคนคการดดเสมหะไมถกวธ 2) การพฒนาแนวทางปฏบต มการพฒนาศกยภาพ RCWN เปนแกนนำในการปฏบต ตามแนวทางการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ มการสนบสนนอปกรณในการลางมอทกหนวยงาน มการจดเตรยม alcoholic hand washing ไวทเตยงผปวยหรอบรเวณทใชสะดวก มการประเมน cuff leak test กอนการ Off ทอชวยหายใจ เพราะถาประเมนผาน ผ ปวยสามารถ ถอดทอชวยหายใจออกไดอยางมประสทธภาพ พฒนาการดดเสมหะระบบปดและศกษาเปรยบเทยบกบวธเดม คอการดดเสมหะระบบเปด ผลการศกษาพบวา การดดเสมหะระบบปดชวยลดภาระงานโดยสามารถดดเสมหะโดยใชพยาบาลเพยงคนเดยว และลดความเสยงตอการขาดออกซเจน

_13-1556(076-087)P2.indd 81 12/18/13 1:50:41 PM


ของผปวย นอกจากนยงมตนทนตำกวา จงขยายไปใชทกหนวยงาน ระยะท 2 รวมสรางนวตกรรมสมาตรฐานการปฏบต ประกอบดวยสรางนวตกรรมการบรหารจดการและนวตกรรมปฏบตการ ดานนวตกรรมการบรหารจดการมการนำเครองชวยหายใจทควบคมดวยปรมาตรไปใชในหอผปวยสามญ ซงมการจดเสรมความรใหหนวยงาน และจดระบบพเลยง โดยระยะแรกใหพยาบาลจากหอผปวยหนกเปนพเลยง มการพฒนาศกยภาพเจาหนาทในการดแลผปวยท งหมด 4 รน เพอเปนแกนนำในการลงประเมนหนวยงาน สำหรบนวตกรรมปฏบตการ มงสราง นวตกรรมสการปฏบต อยางเปนรปธรรม ตามแนวทาง WHAP ไดแก การพฒนาแนวปฏบตการหยาเครองชวยหายใจ ในหอผปวยหนกอายรกรรม พบวาผ ปวย 261 ราย สามารถหยาเครองชวยหายใจสำเรจ 120 ราย เทากบ 45.97% ระยะเวลาทหยาเครองชวยหายใจ ไดสำเรจ มากทสด 8-14 วน จำนวน 32 ราย คดเปนรอยละ 35 สงเสรมนวตกรรมรณรงคการลางมอในรปแบบทมพบวา บคลากรมการลางมอเพมขนจากรอยละ 65.80 เปนรอยละ 82.06 นอกจากนมการคดนวตกรรมวดองศาเตยง พบวาทกหนวยสามารถจดทานอนผปวยมประสทธภาพมากขน มากกวา รอยละ 98 ของหนวยงาน ระยะท 3 การนำนวตกรรมไปใชและใชกระบวนการทางวจยในการประเมนประสทธผลเพอนำไปสการพฒนาทตอเนอง ประกอบดวยกจกรรม

ดงน 1) ทมผวจยศกษาวจยเพอพฒนางาน โดยวจยเปรยบเทยบ HME/Bacteria Filter กบ heated humidifier ในหองผปวยหนกอายรกรรม ผลการศกษาพบการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจไมแตกตาง แตสามารถลดภาระงานของพยาบาลในการเตมนำใหความชนและเทนำออกทงจากสายเครองชวยหายใจ ลดความเสยงในการแพรกระจายเชอ ลดตนทน และบางครงถาลมขณะเตมนำ นำอาจลนเขาเครองชวยหายใจเครองชำรด เสยเงน ครงละประมาณ 70,000 บาท และมการขยายผลใช HME/Bacteria Filter ในหอผปวยผใหญทกหอทมผปวยใชเครองชวยหายใจ 2) ศกษาดงานและพฒนานวตกรรมหนวยงาน สรางแรงจงใจประกวดผลงานคณภาพและนวตกรรม โรงพยาบาลสนบสนนให RCWN ไปศกษาดงาน โรงพยาบาลอนๆเพอนำมาพฒนางาน และมการจดประชมวชาการประจำป โดยสงเสรมใหทกหนวย นำเสนอผลงาน หรอนวตกรรม เกยวกบการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ ใหรางวลและประกาศผล ในงานวนเกดของโรงพยาบาล สวนท 3 ผลการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ 3.1 อตราการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

ตารางท 1 อบตการณการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

ป พ.ศ. 2551 2552 2553 2554 2555

อบตการณการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ (คร ง/1,000 วนทใชเครองชวยหายใจ)

7.83 7.44 10.54 7.67 14.58

จากตาราง 1 จะเหนไดวา การตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ ม อบตการณไมแนนอน และเพมสงขนจากคาเฉลย

7.83 ครง/1,000 วนทใชเครองชวยหายใจในป พ.ศ. 2551 เปน 14.58 คร ง/1,000 วนทใชเครองชวยหายใจ ในป พ.ศ. 2555

_13-1556(076-087)P2.indd 82 12/18/13 1:50:41 PM


3.2 ความพงพอใจของพยาบาล ตารางท 2 ความพงพอใจของพยาบาลตอการใช HME/Bacteria Filer (n=159 คน)

ขอความ SD ความพงพอใจ

1. ชวยลดภาระงานในการเตมนำ เครองชวยหายใจ 2. ชวยลดภาระงานในการเทนำทคางในสายตอเครองชวยหายใจ 3. ชวยแกไขปญหาเครองชำรดจากสาเหตนำลนเขาเครองชวย หายใจ ขณะเตมนำ 4. ชวยลดตนทนในเรองการซอมเครองชวยหายใจจากสาเหต นำลนเขาเครอง 5. ชวยลดการแพรกระจายเชอขณะเทนำทง 6. ชวยใหเกดความสะดวกในการปฏบตงาน 7. มความพงพอใจตอการใช HME / Bacteria Filer โดยภาพรวม

3.76 3.63 3.73

3.67

3.61 3.76 3.66 3.69

.47

.55 .91

1.04

.71 .78 .52 .50

ระดบมากทสด ระดบมากทสด ระดบมากทสด

ระดบมากทสด

ระดบมากทสด ระดบมากทสด ระดบมากทสด ระดบมากทสด

จากตาราง 2 จะเหนได วาโดยภาพรวมพยาบาลมความพงพอใจตอการใช HME/ Bacteria Filer ในระดบมากทสด ( = 3.69, SD = 0.50) โดยขอทมคะแนนเฉลยสงสดคอ การชวยลดภาระ

งานในการเตมนำ ( = 3.76, SD = 0.47) และ การชวยให เก ดความสะดวกในการปฏบต งาน ( = 3.76, SD = 0.78)

ตารางท 3 ความพงพอใจของพยาบาลตอการดดเสมหะแบบปด (n=159 คน)


1. วสดเหมาะสมในการนำมาใช 2. ขนตอนในการเตรยมไมยงยาก 3. สะดวกรวดเรวชวยผปวยไดทนทวงท 4. ประหยดแรงงานและประหยดเวลา 5. ลดการแพรกระจายเชอ 6. เสยงตอการปนเปอนนอย 7. ลดจำนวนขยะ 8. ความตองการนำมาใชในหนวยงาน 9. ความพงพอใจในการดดเสมหะแบบปด โดยภาพรวม

3.37 2.25 2.39 3.40 3.35 3.36 3.35 3.33 3.33 3.35

.63

.65

.62 .61 .72 .59 .66 .73 .69 .55

ระดบมาก ระดบปานกลาง ระดบปานกลาง

ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก

จากตารางท 3 จะเหนไดวา โดยภาพรวมพยาบาลพงพอใจตอการดดเสมหะแบบปดในระดบมาก ( = 3.35, SD = 0.55) โดยขอทมคะแนน

เฉลยสงสด คอ การประหยดแรงงานและเวลา ( = 3.40, SD = 0.61)

_13-1556(076-087)P2.indd 83 12/18/13 1:50:42 PM


ตารางท 4 ความพงพอใจของพยาบาลตอการใชเครองชวยหายใจชนดควบคมดวยปรมาตรทหอผปวยสามญ (n = 159)


1. ชวยลดปญหา ICU เตยงเตม 2. สามารถชวยผปวยทมปญหาระบบทางเดนหายใจ 3. ชวยแกปญหากรณผปวย Wean ยาก 4. ปรมาณเพยงพอตอการใชงาน 5. สามารถปรกษาพยาบาล ICU เมอเครองมปญหาในการใชงาน 6. ความพงพอใจตอการใชเครองชวยหายใจท ควบคม ดวย ปรมาตร ในหอผปวยสามญ โดยภาพรวม

3.11 3.38 3.25 2.79 2.76 3.12

3.08

0.92 0.76 0.82 1.21 1.17 .80

70

ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก ระดบมาก

ระดบมาก

จากตาราง 4 จะเหนไดวา โดยภาพรวมพยาบาลมความพงพอใจตอการใชเครองชวยหายใจชนดควบคมดวยปรมาตรทหอผปวยสามญในระดบมาก ( = 3.08, SD = 0.70) โดยขอทมคะแนน เฉลยสงสด คอสามารถชวยผปวยทมปญหาระบบทางเดนหายใจ ( = 3.38 , SD = 0.76) 3.3 การสนทนากลมยอย พยาบาลจากหอ ผปวยหนก และหอผ ปวยสามญ จำนวน 40 คน พบวา พยาบาลทกคนมความพงพอใจตอรปแบบการพฒนาการปองกนการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ และตองการใหมการดำเนนการตอเนอง โดยรอยละ 95 พงพอใจตอการระดมความรวมม ออยางจร งจงในการ ดำเนนงานจากบคลากรทกฝาย รอยละ 70 พงพอใจตอการมสวนรวมในการออกแบบคณภาพและการสรางสรรคนวตกรรมเพอพฒนาการดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจทสด โดย พยาบาลทดแล ผปวยทใชเครองชวยหายใจมความภาคภมใจในการมสวนรวมในการพฒนาและเสนอใหมการดำเนนการตอเนอง อภปรายผล 1. การพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ

การศกษาครงนมงแกปญหาการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ โดยเนนรปแบบทใหบคลากรทกฝาย โดยเฉพาะทมการพยาบาล เขามรวมคด รวมปฏบต รวมประเมนผลเพอใหเกดความรวมมอในการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกทด 12-13 และสงเสรมการมสวนรวมพฒนาอยาง ตอเนอง 3 ระยะ ตงแตระยะท 1 การทบทวนและพฒนาแนวทางปฏบตเดมเกยวกบหลกปฏบตใน การลางมอ การดดเสมหะ การวด cuff pressure ซงการตดตามประเมนปญหาการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจยงไมลดลง ทม ผวจยและผ รวมปฏบตเสนอใหมการศกษาดงานภายนอกเพอหาว ธ แก ปญหาใหม โดยใช หลกจตวทยาของผปฏบตงานทตองสนบสนนใหใชความคดรเรมสรางสรรค คดคนสงใหมๆ เพอใหเกดความพงพอใจในความสำเรจในงาน7 จงเกดรปแบบการพฒนาในระยะท 2 การรวมสรางนวตกรรมสการปฏบต ซงทมผวจยและผรวมปฏบตมความตนตว ในการสรางนวตกรรมมากมายในการแกปญหาการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ เชน นวตกรรมการวดองศาเตยง การใช weaning protocol และการนำเครองชวยหายใจทควบคมดวยปรมาตรไปใชในหอผ ปวยสามญ ซงบคลากรทกคนทมเทการทำงานอยางเตมทและ

_13-1556(076-087)P2.indd 84 12/18/13 1:50:43 PM


มระบบชวยเหลอตดตามโดยพยาบาลผจดการจากหอผปวยหนกและพยาบาลผจดการ การดแลผปวยทใชเครองชวยหายใจ (Respiratory care ward nurse) แตละหอผปวย แตการตดตามประเมนการต ดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใช เคร อง ชวยหายใจ ยงคงไมลดลง ทมผวจยและผรวมปฏบตจงปรบวธการดำเนนงานใหอยบนพนฐานของการวจย ตามแนวคดทวาการทำวจยในการดแลผปวยเปนการยดผ ปวยเปนสำคญ ทำใหผ ปวยไดรบบรการทดขน ผปฏบตงานสามารถทำงานไดรวดเรว ลดภาระการทำงาน เกดการทำงานแบบฉลาด (work smart) แทนการทำงานอยางหนก (work hard) แบบเดม16 การพฒนาระยะท 3 จงใหความสำคญกบการนำนวตกรรมไปใชและกระบวนการทางวจย มการศกษาวจยเพอพฒนางานการดแลผ ปวย ใชเครองหายใจ การจดสปดาหคณภาพและนำเสนอผลงานคณภาพประจำป การต ดตามประเม นประสทธผลตามแนวปฏบตเพอนำไปสการพฒนาตอเนอง 2. อบต การณการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจของโรงพยาบาลสระบร ภายหลงการพฒนารปแบบการปองกนการตดเชอทางเดนหายใจ พบวาอบตการณการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ มคาเฉลย เพมสงขนจาก 7.83 ครง/1,000 วนทใชเครองชวยหายใจในป 2551 เปน 10.54 ครง/1,000 วนทใชเครองชวยหายใจในป 2553 และ 14.58 ครง/1,000 วนทใชเครองชวยหายใจ ในป 2555 ตามลำดบ จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของพบวาปจจยทเกยวของกบการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธ กบการใชเครองชวยหายใจมหลากหลายปจจยมาก ทงปจจยดานการดแลรกษา ปจจยสงแวดลอมทมผลตอการแพรกระจายเชอและปจจยดานตวผปวยเอง8 เชนปจจยเกยวกบอาย จากการศกษาครงน พบวากลมตวอยางทมการตดเชอสวนใหญเปนกลมตวอยางทอยในวยสงอายทมอายตงแต 60 ปขนไปถงรอยละ 67.42 (n = 442) ซงผสงอายจะมระบบภมคมกนลดลงจงมภาวะงายตอการตดเชอในรางกาย

ประกอบกบการใสทอเครองชวยหายใจทำใหม การตดเชอไดงายขน และซงผปวยทอายมากกวา 65 ปขนไปทใชเครองชวยหายใจมอตราการเสยชวต สงกวาผปวยทมอายนอยถงเทาตว9 นอกจากนกลมตวอยางทใสเครองชวยหายใจในการศกษาในครงนสวนใหญผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเลอดออกในสมองและมปญหาเกยวกบปอด โรคหวใจ ซงผ ปวยทมเลอดออกในสมอง ผ ปวยทมปญหา โรคทรวงอก โรคหวใจ และปอดอกเสบจำนวนมากซงลวน เปนกลมเสยงทมการตดเช อปอดอกเสบ ทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ10 แมวาทมพยาบาลผ ดแลผ ปวยจะพฒนาเทคนคว ธ การ แนวทางปฏบตและผลตนวตกรรมในการพฒนาคณภาพอยางตอเนองแตยงไมสามารถลดอตรา การตดเชอได ซงผลการวจยไมสอดคลองกบการรายงานศ กษาท ผานมาซ งม การศ กษาการใช กระบวนการแกปญหาแบบมสวนรวมของบคลากรการสนบสนนอปกรณใหเพยงพอตอการใชงาน การกำหนดแนวทางปฏบตและกจกรรมรณรงคการ ลางมอมผลใหอบตการณการตดเช อปอดอกเสบ ทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจลดลง11-13

อยางไรกตามการศกษาดงกลาวเปนการพฒนา รปแบบการปฏบตเฉพาะในหอผปวยหนก ซงเปนหอผปวยทมลกษณะเฉพาะ สภาพแวดลอมเหมาะสม สามารถควบคมปจจยแวดลอมไดงาย แตการพฒนารปแบบในการวจยครงนเปนรปแบบทใชการบรหารแบบมสวนรวมของบคลากรและทมพยาบาลทกหนวยท ม การดแลผ ปวยผ ใหญท ใช เคร อง ชวยหายใจ ซงในระยะทศกษาวจยมจำนวนผปวย ทใชเครองชวยหายใจจำนวนมาก จนเตยงในหอ ผปวยหนกไมสามารถรองรบผปวยได ผปวยหนกตองออกมารกษาทหอผปวยสามญซงมสภาพแออด และอณหภมของหองอาจมสวนตอการแพรกระจายเชอ ซงอาจเปนปจจยททำใหไมสามารถลดอบตการณการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ 3. ความพงพอใจของพยาบาลผลการศกษาพบวา พยาบาลมความพงพอใจตอการพฒนา

_13-1556(076-087)P2.indd 85 12/18/13 1:50:43 PM


รปแบบการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ ทงนเปนเพราะรปแบบการพฒนาในการศกษาวจยครงน เนนการมสวนรวมของพยาบาลในการคดคนนวตกรรมและกจกรรมพฒนาคณภาพ RCWN เปนผ จดการดแลและ ทปรกษาของทมงานของบคลากรพยาบาลทกระดบซงเปนตวกระตนใหเกดความพอใจและปฏบตงาน ไดอยางมประสทธภาพ โดยความพงพอใจในการทำงานเกดขนจากการไดรบมอบหมายใหรบผดชอบและมอำนาจรบผดชอบไดอยางเตมท เปนการ ตอบสนองความตองการทางจตวทยาของมนษยใน การตองการการยอมรบ การยกยอง นอกจากนปจจยจงใจ เชน งานททาทายความสามารถอาศยความคดรเรมสรางสรรค คดคนสงใหมๆ ไมควบคมมากเกนไปเปนปจจยทกอใหเกดความพงพอใจกบงานโดยตรง7 ซงผลการศกษาสอดคลองการศกษาวจยในการพฒนาองคกรแบบมสวนรวมและการเสรมสรางพลงอำนาจ ของพยาบาลผปฏบตการทำใหเกดความพงพอใจในการทำงานได14,15 นอกจากนในการศกษาพบวา พยาบาลมความพงพอใจตอการกระจายผปวยใชเครองชวยหายใจไปอย หอผปวยสามญโดยเหนวาเปนการแกปญหาความไมเพยงพอของเตยงในหอผ ปวยหนกและเปนวธ ท ทกคนม สวนรวมชวยเหลอผ ปวยทจำเปนตองใชเครอง ชวยหายใจ โดยพยาบาลพงพอใจในการใช HME/Bacteria Filer ในระดบมากทสด ( = 3.66, SD = 0.52) โดยเหนวาชวยลดภาระงานในการ เตมนำและเทนำท คางในสายตอเครองชวยหายใจ และชวยใหเกดความสะดวกในการปฏบตงาน ขอเสนอแนะ ควรนำรปแบบการพฒนาแบบมสวนรวมในการปองกนการตดเชอปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจท ง 3 ระยะ ไปใชในกลมอน เพอยนยนผลลพธและศกษาปจจยอนทมผลตอการตดเช อปอดอกเสบทสมพนธกบการใชเครองชวยหายใจ เชน ปจจยดานสงแวดลอม

เอกสารอางอง 1. Weber and Rutala. cleansing and disinfection and sterilization.APIC text of infection control and epidemiology. APIC Inc; 2005. 2. National Nosocomial Infection Surveillance. System report and data summery. American Journal of infection control 2004; 32, 470-485. 3. Heyland et al. Prevention of venti lator associated pneumonia :current practice in canadian intensive care units. Journal of critical care 2002;17(3),161-167. 4. คณะกรรมการพฒนาคณภาพการดแลผปวย ท ใช เคร องชวยหายใจ.โรงพยาบาลสระบร (2547).รายงานผลการประเมนการดแลผปวยท ใชเครองชวยหายใจ 5. ศรสรย เออจรพงษพนธ. เอกสารประกอบการ บรรยายเร อง Definit ion of Nasocromial Infection โรงพยาบาลสระบร 2553. 6. Rosenthal et al. Impact of an infection control program on rates of VAP in ICU in Argentinean hospital. AJIC 2006; 34(2): 58-63. 7. Kotlerand Armstrong http://krufonclass9.blogspot. com/p/blog-page.html.20January2013 (0nline). 8. สมหวง ดานชยวจตร.วธปฏบตเพอปองกน ควบคมโรคตดเช อในโรงพยาบาล.กรงเทพ: อกษรสมย; 2548 9. กญญารตน ผงบรรหาร.ประสบการณการ ปฏ บต การพยาบาลข นสงในผ ปวยว กฤต โรงพยาบาล อตรดตถ; 2552 10. Tablan et al. “Guidelines for health care associated pneumonia: recommendations of CDC and the health care infection control practices advisory committee. infection control committee 2004 ; 53 :1-36

_13-1556(076-087)P2.indd 86 12/18/13 1:50:43 PM


11. กมลวรรณ ใครบตร.ผลของการสงเสรมการใช แนวปฏบตทางคลนกในการปฏบตของพยาบาล ตออบตการณการตดเชอปอดอกเสบ ทสมพนธ กบการใชเครองชวยหายใจในโรงพยาบาลทวไป. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม; 2551. 12. ลดาวลย ศรสวรรณ. การพฒนาวธการปฏบต เพอปองกนปอดอกเสบ ทสมพนธกบการใช เครองชวยหายใจโรงพยาบาลศรนครนทร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต. สาขาการพยาบาลผใหญ.มหาวทยาลยขอนแกน; 2551. 13. วงเดอน ฦาชา.การพฒนาคณภาพการปองกน การตดเชอปอดอกเสบสมพนธกบการใชเครอง ชวยหายใจโรงพยาบาลชยภม .วารสารกอง การพยาบาล 2553; 37 (3).

14. จรวรรณ อนคม และคณะ. ปจจยทสมพนธกบ ความพงพอใจในการปฏบตงานของพยาบาล ว ชาชพ.Thai Pharmaceutical and Health Science Journal, 2009; 4(4). 15. ทศนย ยงตระกล, มนสภรณ วทรเมธา และ ดารณ สวภาพ. ผลของโปรแกรมการเสรม สราง พลงอำนาจตอความพงพอใจในงานและ ความเหนอยหนายในงานของพยาบาล.รายงาน การประชมวชาการเรองการปฏบตการพยาบาล ข นสง: หนทางส Best Practiceบนพ นฐาน ความร เช งประจกษ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยรงสต; 2552. 16. สถาบนวจยระบบสาธารณสข.คมอเคลดไมลบ R2R.เอกสารการประชม “วถ R2R เรยบงาย คณภาพ ครบวงจร” ศนยประชมอมแพค เมองทองธาน; 2555.

_13-1556(076-087)P2.indd 87 12/18/13 1:50:44 PM


บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงบรรยาย (Descriptive Research) มวตถประสงคเพอศกษาการรบรประโยชน

การรบรอปสรรค การรบรความสามารถของตนเอง พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพของ

นกศกษาพยาบาล และความสมพนธระหวางการรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรค

ของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเอง กบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของนกศกษา

พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา กลมตวอยางใชเปนประชากรทงหมด คอ นก

ศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 2 รนท 44 ปการศกษา 2553 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

จำนวน 152 คน เครองมอทใชในการวจยคอ แบบสอบถามซงประกอบดวย 5 สวน ไดคาความเชอมนเทากบ

0.709 และเครองมอทางวทยาศาสตรซงใชในการประเมนภาวะสขภาพ มการตรวจสอบคณภาพของอปกรณและ

ความถกตองของการวดกอนใช วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสำเรจรป สถตทใชในการวเคราะห

ขอมล ไดแก รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน การหาคาท และสหสมพนธของเพยรสน ผลการวจย พบวา

1. การรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพอยในระดบมากทสด การรบรความสามารถของ

ตนเอง พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและภาวะสขภาพของนกศกษาอยในระดบมาก ทงกอนและหลงเรยน โดย

คาเฉลยคะแนนหลงเรยนสงกวากอนเรยน สวนการรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพทงกอนและ

หลงเรยนอยในระดบนอย โดยคาเฉลยคะแนนกอนเรยนสงกวาหลงเรยน และเมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอน

และหลงเรยนทกดาน พบวามความแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p <.01)

2. การรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรความสามารถของตนเอง และพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ

มความสมพนธกนอยางมนยสำคญทางสถต (p <.05)

คำสำคญ: พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ นกศกษาพยาบาล แบบจำลองการสรางเสรมสขภาพของเพนเดอร

จรญรตน รอดเนยม* สกนตลา แซเตยว**

วรวรรณ จนทวเมอง**

* พยาบาลวชาชพชำนาญการพเศษ ** พยาบาลวชาชพชำนาญการ, วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา

การรบรประโยชน การรบรอปสรรค และการรบรความสามารถ ของตนเองกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพ

ของนกศกษาพยาบาล

_13-1556(088-097)P2.indd 88 12/18/13 1:51:22 PM


* Registered Nurse (Senior Professionl Level) ** Nurse Instructor, Boromarajonani College of Nursing, Songkhla

Abstract

This descriptive research aimed to investigate 1) perceived benefits of action, perceived barriers of

action, perceived self-efficacy, health promoting behaviors, and health status, and 2) the relationship

between perceived benefits of action, perceived barriers of action, perceived self-efficacy and the health

promoting behaviors. The sample included all 152 nursing students in the 2nd year, academic year 2010,

Boromarajonani College of Nursing, Songkhla (BCNSK). Research instruments used in this study were 1) self-

reported questionnaire consisted of five parts, and 2) physical measurement tool for indicating health status.

Quality of the research instruments was examined. Data were analyzed using computer software packages.

The statistics used in data analysis were percentage, mean, standard deviation and Pearson’s Product

Moment Correlation Coefficient analysis. Major findings were as follow:

1. Both before and after taking the course, the perceived benefits of action was at the highest level,

the perceived self-efficacy, the health promoting behaviors, and the health status were at a high level. The

mean scores after taking the course were higher than before taking the course. The perceived barriers of

action before and after taking the course were at a low level. The mean scores before taking the course

were higher than after taking the course. The difference in mean scores between before and after taking the

course was statistically significant (p < .01).

2. Perceived benefits of action, perceived barriers of action, perceived self-efficacy and health

promoting behaviors were correlated at a statistically significant level (p < .05).

Keywords: Health Promoting Behavior, Nursing student, Pender’s Health Promoting Model

Jaroonrat Rodniam* Sakuntala Saetiaw**

Worawan Jantaweemuang **

Perceived Benefits, Perceived Barriers, Perceived Self-Efficacy and Health Promoting Behaviors, and Health Status of Nursing Students

_13-1556(088-097)P2.indd 89 12/18/13 1:51:22 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา การสงเสรมสขภาพเปนแนวทางสำคญททำใหคนมสขภาพด เปนกจกรรมทสงผลใหรจกดแลตวเองใหแขงแรงไมเจบปวยงาย ลดโอกาสในการเกดสถานการณสขภาพทไมพงประสงค อกทงยงกอใหเกดการเสรมสรางพลงปญญา (Empowerment) ซงการสรางพลงอำนาจทางสขภาพ (Health em-powerment) เปนกระบวนการชวยเสรมสรางความสามารถและพฒนาศกยภาพของบคคลในการควบคมปจจยตางๆ ทมผลกระทบตอสขภาพและคณภาพชวต ในระยะทผานมาการสงเสรมสขภาพในเรองตางๆ ยงไดรบความสนใจนอย เมอเปรยบเทยบกบความกาวหนาทางเทคโนโลยดานการรกษาพยาบาล นอกจากนนการสงเสรมสขภาพเปนสงทบคคลจะตองดำเนนการดวยตนเองอยางสมำเสมอและตอเนอง จงจะสงผลตอสขภาพทดในระยะยาว ดงน นบคคลสวนใหญจ งละเลยและไมเอาใจใส อยางไรกตาม นบตงแต ค.ศ.1990 เปนตนมา การสงเสรมสขภาพเรมเปนทสนใจมากขนและจดเปนองคประกอบสำคญของการพฒนาสาธารณสขในยคใหม ซงเปนเวลาเกอบทศวรรษหลงคำประกาศอลมาอาตา วาดวยเปาหมายแหง “สขภาพดถวนหนา” และยทธศาสตรแหง “การสาธารณสขมลฐาน” องคการอนามยโลกไดหนมาผลกดนแนวคดเกยวกบการสรางเสรมสขภาพอยางจรงจง การดำเนนงานสาธารณสขของประเทศไทยในปจจบนไดมการปฏรประบบสขภาพ เพอตอบสนองการเปลยนแปลงของปญหาสขภาพ สงสำคญทเกดจากการปฏรประบบสขภาพแหงชาต คอ พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 ซงกลาววาสขภาพดเปนสทธของทกคน ทกคนมโอกาสทจะเขาถงการมสขภาพดไดอยางแทจรงโดยทกคน ทกสวนของสงคมจะตองมสวนรวมสรางสขภาพด ตามแนวคดของเพนเดอร1

พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในวถชวตของบคคล (Health Promoting Lifestyle) ประกอบดวยพฤตกรรม 6 ดาน ไดแก ความรบผดชอบตอสขภาพ การปฏบตกจกรรมและการออกกำลงกาย ภาวะโภชนาการ ความสมพนธระหวางบคคล การพฒนาทาง

จตวญญาณและการจดการกบความเครยด พยาบาลเปนวชาชพหนงทปฏบต หนาทเกยวของโดยตรงกบการสรางเสรมภาวะสขภาพของประชาชน ในฐานะทวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา เปนสถาบนในสงกดสถาบนพระบรมราชชนก มพนธกจหนงในการผลตบคลากรทางการพยาบาล ไดผลตหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑตขน โดยในหลกสตรไดจดใหมการเรยนการสอนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย มจดมงหมายเพอใหนกศกษามความร ตระหนกถงคณคาของ การสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเอง และเปนแบบอยางทดในการดแลสขภาพ ตลอดจนสามารถสรางเสรมศกยภาพของบคคลวยเดก วยรน วยผ ใหญ และวยสงอาย ในการดแลตนเองแบบองครวมได โดยคำนงถงความเปนมนษย ยดหลกจรยธรรมและหลกสทธมนษยชน2

การศ กษาคร งน ม ง เน นการศ กษาถ งการสรางเสรมสขภาพทง 6 ดานดงกลาวขางตน โดยใชกรอบแนวคดของเพนเดอรเปนแนวทางในการศกษา และภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาล รวมทง ศกษาความสมพนธระหวางการรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเองตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ กบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล ภาควชาการพยาบาลอนามยชมชนและการรกษาพยาบาลเบองตนเลงเหนวา การบรณาการการจด การเรยนการสอนรายวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยกบประสบการณจรงในการสรางเสรมสขภาพตนเอง จะทำใหนกศกษาเกดการเรยนร ไดดข น ตระหนกถงความสำคญของการ สงเสรมสขภาพของตนเอง และมพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสม เพอเปนแบบอยางทดแกประชาชนตอไป ทมผวจยจงมความสนใจทจะศกษา ในประเดนเกยวกบการรบรประโยชน การรบรอปสรรค และการรบรความสามารถของตนเองกบพฤตกรรมสรางเสรม สขภาพ และภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาล

_13-1556(088-097)P2.indd 90 12/18/13 1:51:22 PM


ศาสตรบณฑต ช นป ท 2 ป การศกษา 2553 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาการรบร ประโยชน การรบร อปสรรค และการรบรความสามารถของตนเองกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาล ทงกอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยของ นกศกษาพยาบาลศาสตร 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางการรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเองตอพฤตกรรมสรางเสรม สขภาพ กบพฤตกรรมสรางเสร มสขภาพ ของ นกศกษาพยาบาลศาสตร

กรอบแนวคดการวจย ในการศกษาครงนผวจยไดประยกตใชแบบจำลองการสงเสรมสขภาพของเพนเดอร1 มาเปน กรอบแนวคดในการศกษา เพอศกษาพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพทง 6 ดาน คอ ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ดานกจกรรมทางดานรางกาย ดานโภชนาการ ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล ดานการพฒนาทางจตวญญาณ ดานการจดการความเครยด รวมทงศกษาความสมพนธระหวางการรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบร ความสามารถของตนเองตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพกบพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล นอกจากนไดศกษาความสมพนธระหวางภาวะสขภาพกบพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพรวมดวย ดงแสดงใน ภาพท 1

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ

- ความรบผดชอบตอสขภาพ

- การปฏบตกจกรรมและการออกกำลงกาย

- ภาวะโภชนาการ

- การมปฏสมพนธระหวางบคคล

- การจดการกบความเครยด

รบรประโยชนของพฤตกรรม สรางเสรมสขภาพ

การรบรอปสรรคของพฤตกรรม สรางเสรมสขภาพ

การรบรความสามารถของตนเอง

ภาวะสขภาพ

วธดำเนนการวจย 1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยาง ค อ นกศกษาทกคน ในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ช นปท 2 รนท 44 ปการศกษา 2553 วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา ทลงทะเบยนเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย

จำนวน 152 คน 2. เครองมอทใชในการวจยและการตรวจสอบคณภาพเครองมอ ประกอบดวย 2.1 แบบสอบถามซงผ ว จยปรบจากแบบสอบถามของ ฐาณชญาณ ผลกเพชร3 ประกอบดวย 5 ตอน คอ แบบสอบถามเกยวกบขอมล สวนตว การรบร ประโยชนของพฤตกรรมสราง

_13-1556(088-097)P2.indd 91 12/18/13 1:51:23 PM


เสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบร ความสามารถตนเอง และพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ วเคราะหหาคาความเชอมนโดยใชวธของครอนบาค โดยใชสตรการหา คาสมประสทธแอลฟา ไดคาความเชอมนเทากบ 0.709 2.2 เคร องม อทางว ทยาศาสตร ใช ประเมนภาวะสขภาพ ไดแก เครองวดความดนโลหตและชพจร เครองชงนำหนก เครองวดความจปอด เครองมอวดความออนตว แรงบบมอ แรงเหยยดหลง แรงเหยยดขา มการตรวจสอบคณภาพของอปกรณและความถกตองของการวดกอนใช 3. การเกบรวบรวมขอมล 3.1 เขาพบกลมตวอยางเพอแนะนำตว ช แจงวตถประสงคของการวจย และช แจงการ พทกษสทธ (ไดรบการอนญาตจากคณะกรรมการจรยธรรมวจยของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา) 3.2 ประเม นพฤต กรรมสร างเสร ม สขภาพและภาวะสขภาพของกลมตวอยางกอนเรยน โดยใชแบบสอบถามและเครองมอทางวทยาศาสตร ไดแก เครองวดความดนโลหต เครองชงนำหนก เครองวดความจปอด เครองมอวดความออนตว และเครองมอวดไขมนของรางกาย พรอมแบบบนทกภาวะสขภาพ 3.3 ประเม นพฤต กรรมสร างเสร ม สขภาพและภาวะสขภาพของกลมตวอยางหลงเรยน โดยใชแบบสอบถามและเครองมอทางวทยาศาสตร ไดแก เครองวดความดนโลหต เครองชงนำหนก เครองวดความจปอด เครองมอวดความออนตว และเครองมอวดไขมนของรางกาย พรอมแบบบนทกภาวะสขภาพ การวเคราะหขอมล 1. วเคราะหขอมลสวนตว โดยใชสถตเชงพรรณนา หาคาความถและรอยละ 2. วเคราะหระดบการรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรสมรรถนะตนเอง พฤตกรรม

สขภาพและภาวะสขภาพ โดยใชคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน 3. วเคราะหเปรยบเทยบการรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรสมรรถนะตนเองพฤตกรรมสขภาพและภาวะสขภาพกอนและหลงเรยน โดยใชสถตหาคาท (dependent T-test) 4. วเคราะหความสมพนธระหวางการรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรความสามารถของตนเอง และพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ โดยใชสหสมพนธของเพยรสน ผลการวจย 1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จำนวน 142 คนคดเปนรอยละ 93.4 อายเฉลย 19.65 ป รายไดอยในชวง 3,001-4,000 บาท จำนวน 59 คน คดเปนรอยละ 38.8 รองลงมาอย ในชวง 2,001-3,000 บาท จำนวน 47 คน คดเปนรอยละ 30.94 นบถอศาสนาพทธจำนวน 138 คน คดเปนรอยละ 90.8 และไมมโรคประจำตว จำนวน 132 คน คดเปนรอยละ 86.8 โดยโรคประจำตวทพบในกลมตวอยางสวนใหญ คอ ภมแพ 2. การรบรประโยชน ของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ กอนและหลงเร ยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ของนกศกษาพยาบาลศาสตรช นปท 2 พบวา กอนเรยนอยในระดบมากทสด ( = 4.51, SD = 0.27) และหลงเรยนอยในระดบมากทสดเชนเดยวกน ( = 4.68, SD = 0.25) แตคาเฉลยคะแนนหลงเรยนสงกวากอนเรยน และเมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงเรยน พบวามความแตกตางกนอยางม นยสำคญทางสถต (p < .01) โดยรวมและรายดานทง 6 ดาน 3. การรบร อปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ กอนและหลงเร ยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ของนกศกษาพยาบาลศาสตรช นปท 2 พบวา กอนเรยนอยในระดบนอย ( = 2.13, SD = .38) และหลงเรยนอยในระดบนอยเชนกน ( = 1.90, SD = .38) แต

_13-1556(088-097)P2.indd 92 12/18/13 1:51:23 PM


คาเฉลยคะแนนหลงเรยนตำกวากอนเรยน และ เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงเรยน พบวามความแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p < .01) โดยรวมและรายดานทง 6 ดาน 4. การรบร ความสามารถของตนเองตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพโดยรวม กอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการ เจบปวย ของนกศกษาพยาบาลศาสตรชนปท 2 พบวา กอนเรยนคะแนนเฉลยอยในระดบมาก ( = 3.69, SD = 0.39) และหลงเรยนอยในระดบมากเชนเดยวกน ( = 4.08, SD = 0.38) แตคาเฉลยคะแนน หลงเรยนสงกวากอนเรยน และเมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงเร ยน พบวาม ความ

แตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p < .01) โดยรวมและรายดานทง 6 ดาน 5. พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ กอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ของนกศกษาพยาบาลศาสตรชนปท 2 พบวา กอนเรยนอยในระดบสง ( = 1.38, SD =.18) และหลงเรยน อยในระดบสงเชนเดยวกน ( = 1.54, SD = .18) แตคาเฉลยคะแนนหลงเรยนสงกวา กอนเรยน และเมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลย กอนและหลงเรยน พบวามความแตกตางกนอยางม นยสำคญทางสถต (p < .05) โดยรวมและรายดานทง 6 ดาน ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ กอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ของนกศกษาพยาบาลศาสตร

พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ กอนเรยน หลงเรยน

t p SD ระดบ SD ระดบ

1. ดานความรบผดชอบตอสขภาพ 2. ดานกจกรรมทางดานรางกาย 3. ดานโภชนาการ 4. ดานการมปฏสมพนธระหวางบคคล 5. ดานการพฒนาทางจตวญญาณ 6. ดานการจดการความเครยด

1.19 1.24 1.10 1.48 1.64 1.53

.32

.32

.25

.34

.31 .29

ปานกลาง ปานกลาง ปานกลาง

สง สง สง

1.51 1.47 1.22 1.56 1.76 1.65

.33

.39

.27

.40

.27

.26

สง สง

ปานกลาง สง สง สง

-10.71 -6.31 -5.07 -1.98 -4.34 -4.56

.00

.00

.00

.05

.00

.00

รวม 1.38 .18 สง 1.54 .18 สง -10.00 .00

6. ภาวะสขภาพ ของนกศกษาพยาบาลศาสตรชนปท 2 ซงประกอบดวยชพจร ความดนโลหต ความจปอด แรงบบมอ แรงเหยยดหลง แรงเหยยดขา ความออนตวดานหนา ดชนมวลกายกอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย พบวา กอนเรยนอยในระดบมาก ( =

3.60, SD = .28) และหลงเรยน อยในระดบมาก เชนเดยวกน ( = 4.22, SD = .32) แตคาเฉลยคะแนนหลงเรยนสงกวากอนเรยน และเมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงเรยน พบวามความแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p < .05) ดงแสดงในตารางท 2

_13-1556(088-097)P2.indd 93 12/18/13 1:51:24 PM


ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของภาวะสขภาพ กอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ของนกศกษาพยาบาลศาสตร

ตวแปรทศกษา กอนเรยน หลงเรยน

t p SD ระดบ SD ระดบ

ภาวะสขภาพ 3.60 .28 มาก 4.22 .32 มาก -24.61 .00

7. ความสมพนธระหวางการรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรความสามารถของตนเอง และพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ กอนเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ของ นกศกษาพยาบาลศาสตร ช นปท 2 ปการศกษา 2553 พบวา ความสมพนธในระดบตำ คอ การรบรประโยชนของพฤตกรรมสขภาพมความสมพนธ เชงลบกบการรบร อปสรรคอยางมนยสำคญทางสถต (r = -.21, p < .05) และมความสมพนธเชงบวกกบการรบรความสามารถของตนเองและพฤตกรรม

การสรางเสรมสขภาพ อยางมนยสำคญทางสถต (r = .26, p < .01 และ r = .21, p < .01 ตามลำดบ) ความสมพนธในระดบปานกลาง คอ การรบร อปสรรค มความสมพนธเชงลบกบการรบรความสามารถของตนเองและพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพอยางมนยสำคญทางสถต (r = -.46, p < .01 และ r = -.50, p < .01) สวนความสมพนธในระดบสง คอ การรบรความสามารถของตนเองมความสมพนธเชงบวกกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพอยางมนยสำคญทางสถต (r = .65, p < .01) ดงแสดงในตารางท 3

ตารางท 3 ความสมพนธระหวางการรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรความสามารถของตนเอง พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาลศาสตร

ตวแปรทศกษา การรบรประโยชน

การรบรอปสรรค

การรบร ความสามารถ

พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ

การรบรประโยชน การรบรอปสรรค การรบรความสามารถของตนเอง พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ

1.00 -.21* .26** .21**

1.00

-.46** -.50**

1.00 .65**

1.00

การอภปรายผล 1. การรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรม สรางเสรมสขภาพ การรบร ความสามารถของตนเอง พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพโดยรวมทงกอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยของนกศกษาพยาบาล ชน

ปท 2 ปการศกษา 2553 อยในระดบมากทสด ซงเปนไปตามสมมตฐานทต งไว สอดคลองกบการศกษาของชลลดา ไชยกลวฒนา4 ซงศกษาเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล วทยาลยเทคโนโลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน พบวานกศกษาสวนใหญมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยในระดบด แตกตางจากผลการศกษาเกยวกบ

_13-1556(088-097)P2.indd 94 12/18/13 1:51:24 PM


พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล ว ทยาลยพยาบาลในเขตกรงเทพมหานครและนนทบร สงกดกระทรวงสาธารณสข5 คอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพโดยรวมของกลมตวอยางอยในระดบพอใช นอกจากน การศกษาเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน6 และการศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม7 พบวาระดบพฤตกรรม สงเสรมสขภาพของนกศกษาอยในระดบปานกลาง ซงจะเหนไดวาผลการศกษาระดบพฤตกรรมสงเสรม สขภาพของนกศกษาพยาบาลสวนใหญอยในระดบปานกลางขนไป ทงน เนองจากนกศกษาพยาบาลเปนผทไดรบการสอน กลอมเกลา และพฒนาตนเองเกยวกบการดแลสขภาพ เพอทจะไดเปนแบบอยาง ทดทางดานสขภาพตอไป นอกจากน พบวา การรบร ประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเอง พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาลหลงเรยนสงกวากอนเรยน นนคอหลงเรยนนกศกษามการรบร ทดข น สวนการรบร อปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรม สขภาพหลงเร ยนตำกวากอนเรยน ซงแสดงถง แนวโนมทดทจะสงผลตอการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของนกศกษาตอไป ทงนตามแบบจำลองการสรางเสรมสขภาพของเพนเดอร1,8 อธบายวา การรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพเปนความเชอของบคคลโดยคาดหวงประโยชนทจะไดรบภายหลงปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การคาดหวงประโยชนจากการปฏบตพฤตกรรม เปนแรงเสรมทำใหบคคลเกดแรงจงใจในการปฏบตพฤตกรรมนน สวนการรบรความสามารถของตนเอง เปนความเชอหรอความมนใจในความสามารถของตนเองทจะกระทำหรอปฏบตพฤตกรรมในสถานการณทแตกตางหลากหลาย และการรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ เปนความเชอหรอการรบร ถง สงกดขวางททำใหบคคลไมสามารถปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ โดยจากผลการวจยพบวา หลง

การเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรม และการรบรความสามารถของตนเองของนกศกษาพยาบาลสงขน สวนการรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมลดลง ซงการรบร ดงกลาวนำไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของนกศกษาและทำใหภาวะสขภาพดขน ทงนในการจดการเรยนการสอนในรายวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลาไดดำเนนการภายใตแนวคดการจดการศกษาทเนนผเรยนเปนสำคญ และใหบณฑตมคณลกษณะ “การบรการสขภาพดวยหวใจความเปนมนษย” โดยแนวคดสำคญทใชในการพฒนาการเรยนการสอนคอ แนวคดการสรางเสรมสขภาพ ภายใตปรชญาการสาธารณสขแนวใหม นนคอ การเนนสขภาพดเปนเป าประสงคของการพฒนาประชาชนและ เปาหมายดำเนนงาน การดแลสขภาพเนนความเปนองครวมของมนษย สงคม สงแวดลอม และสขภาพโดยพฒนาประชาชนใหมศกยภาพในการพงตนเองในการดแลสขภาพ และการจดกระบวนการเรยนการสอนมงใหนกศกษาเกดความเขาใจในศาสตรความร และมทศนคตทดเกยวกบการสรางเสรม สขภาพ สามารถเชอมโยงกบความจรงทางสงคม และนำไปประยกตใชในชวตจรงได โดยเรมตนจากตนเองกอน แลวจงนำความรและทกษะของตนไปใหบรการสขภาพและสนบสนนใหประชาชนมพฤตกรรมการสรางเสรมและดแลสขภาพของตนเองตอไป ซงกระบวนการจดการเรยนการสอนดงกลาว เปนสวนสำคญทชวยพฒนานกศกษาเกยวกบการรบรประโยชน และการรบรความสามารถของตนเองในการปฏบตพฤตกรรมสรางเสร มสขภาพ และลดการรบร อปสรรคของการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ ซงสงผลตอพฤตกรรมสขภาพและภาวะสขภาพทดขน สอดคลองกบการศกษาของสกนตลา แซเตยวและนยนนต จตประพนธ9 ซงไดศกษาเกยวกบประสทธผลของการจดการเรยนการสอนทเนน ผเรยนเปนสำคญรายวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยตอภาวะสขภาพของนกศกษา

_13-1556(088-097)P2.indd 95 12/18/13 1:51:25 PM


พยาบาล ผลการวจยพบวา ภาวะสขภาพของนกศกษา หลงสนสดการเรยนการสอนทนทดกวากอนการจด การเรยนการสอน 2. การรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเอง มความสมพนธกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาลศาสตร ช นปท 2 ปการศกษา 2553 กอนและหลงเรยนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ผลการวจย พบวาเปนไปตามสมมตฐานท ตงไว โดยการรบร ประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และการรบรความสามารถของตนเอง มความสมพนธกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ ของนกศกษาพยาบาล อยางมนยสำคญทางสถต (p <.05) ซงผลการศกษาสามารถอธบายไดตามแบบจำลองการสงเสรมสขภาพของเพนเดอร1,8 ทอธบายถงความสมพนธทางบวกของการรบร ประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมกบการรบรความสามารถของตนเองและพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ รวมทงความสมพนธทางลบของการรบรอปสรรค ในการปฏบตพฤตกรรมกบการรบรประโยชนของการปฏบต การรบรความสามารถของตนเอง และพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ สอดคลองกบการศกษาของ พชฌายวร สงหปญจนท และคณะ10 ทศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร โดยการรบรประโยชนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และการรบรความสามารถของตนเอง มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยางมนยสำคญทางสถต รวมทงการรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสร มสขภาพ มความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยางมนยสำคญทางสถต แตผลการศกษาเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลในเขตกรงเทพมหานครและนนทบร สงกดกระทรวง

สาธารณสข5 พบวาการรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพไมมความสมพนธกบพฤตกรรม สงเสรมสขภาพ อยางไรกตามโดยทวไป ถงแมวานกศกษา มการรบรเกยวกบประโยชน การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเอง ในการสรางเสรมสขภาพเปนอยางด แตไมสามารถปฏบตพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและมภาวะสขภาพทด เทาทควร เนองจากการเปลยนแปลงการรบรงายกวาการลงมอปฏบต และเชนเดยวกน การสงเสรมการรบรทำไดงายกวาการทำใหบคคลเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงการปรบเปลยนพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพเปนสงททำ ไดยาก ตองอาศยระยะเวลา และปจจยทงภายในและภายนอกตวบคคล ขอเสนอแนะ จากผลการวจย ผ ว จยมข อเสนอแนะในการนำผลวจยไปใชประโยชนดงน 1. ในการศกษาครงนจะเหนไดวาทมผวจยมการเกบขอมลนกศกษาทงกอนและหลงเรยน ทงนเพอจะไดเปนแนวทางในการพฒนาการจดการเรยนการสอนรายวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยตอไป โดยควรจดการเรยนการสอนทหลากหลาย เนนใหนกศกษาเกดความร ความเขาใจ มความตระหนกถงความสำคญของการสรางเสรม สขภาพ และโดยเฉพาะอยางยง สามารถปรบเปลยน พฤตกรรมสขภาพของตนเองโดยเรมตนทตนเองกอน โดยอาจมอบหมายใหนกศกษาแตละคนเลอกพฤตกรรมสขภาพของตนเองทเปนปญหามากทสดและนำมาแกไข โดยใชเวลาตลอดภาคการศกษาทเรยนหรออาจตอเนองไปจนถงภาคปฏบตวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวย ท งน ผสอนสามารถใชแบบจำลองการสรางเสรมสขภาพของเพนเดอร เกยวกบการรบรประโยชน และการรบรอปสรรคของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ การรบร ความสามารถของตนเองกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ มาเปนแนวทางในการประเมนนกศกษา

_13-1556(088-097)P2.indd 96 12/18/13 1:51:25 PM


นอกจากนควรใชคะแนนเปนเกณฑในการประเมนพฤตกรรมสขภาพและภาวะสขภาพของนกศกษา เพอเปนสวนหนงทจะจงใจทำใหนกศกษามพฤตกรรมสขภาพทด รวมทงสามารถวดไดอยางเปนรปธรรม 2. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา เปนวทยาลยสรางเสรมสขภาพจงควรมนโยบายและการวางแผนทชดเจนในการพฒนาความร ทศนคต พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพของนกศกษาอยางตอเนอง รวมถงการรณรงคและการจดสภาพแวดลอมท เอ อตอการสรางเสรม สขภาพ พรอมทงมแบบอยางของครทมพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ จากการศกษาในครงนผวจยมขอเสนอแนะในการทำวจยครงตอไป ดงน 1. ควรมการวจยเพอพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอนวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการเจบปวยอยางตอเนอง เพอใหเกดองคความรทหลากหลายในการพฒนาพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล 2. ในการประเมนภาวะสขภาพ นอกจากการประเมนมตทางดานรางกาย ควรมการประเมนมตดานอน ๆ เชน ดานอารมณ/จตใจ เปนตน เอกสารอางอง 1. Pender, N.J., Murdaugh, C.L. & Parsons, M.A. Health Promotion in Nursing Practice. (4th ed.). New Jersey: Pearson Education, Inc.; 2002. 2. สถาบนพระบรมราชชนก. คมอการดำเนนการ เพอใหเกดอตลกษณบณฑต สถาบนพระบรม ราชชนก สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข. นนทบร: ยทธรนทร การพมพ; 2554. 3. ฐาณชญาณ ผลกเพชร. รายงานวจยเร อง พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของประชาชน วยทำงานในเขตเทศบาลตำบลควนเนยง อำเภอ ควนเนยง จงหวดสงขลา. กองสาธารณสขและ

สงแวดลอม เทศบาลตำบลควนเนยง อำเภอ ควนเนยง จงหวดสงขลา;2552. 4. ชลลดา ไชยกล. รายงานวจยเรองพฤตกรรม สงเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล วทยาลย เทคโนโลยราชธาน จงหวดอบลราชธาน. อบลราชธาน: คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย ราชาน; 2549. 5. ภญญา หนภกด และจตรลดา ศรสารคาม. รายงานวจยเรองพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของ นกศกษาพยาบาล วทยาลยพยาบาลในเขต กรงเทพมหานครและนนทบร สงกดกระทรวง สาธารณสข. กรงเทพมหานคร: สถาบน พระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข; 2545. 6. สรรตน รงเรองและสมเกยรต สขนนตพงศ. พฤต กรรมสง เสร มสขภาพของนกศ กษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. วารสารพฤตกรรมศาสตร 2554;17 (1): 110-123. 7. จารวรรณ ชปวา. การศกษาพฤตกรรมสงเสรม สขภาพของนกศกษาพยาบาลวทยาลยพยาบาล ศร มหาสารคาม. มหาสารคาม: สถาบน พระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข; 2548. 8. Pender, N.J. Health Promotion in Nursing Practice. (3rd ed.). Connecticut: Appleton & Lange; 1996. 9. สกนตลา แซเตยว และนยนนต จตประพนธ. รายงานว จยเร องประส ทธ ผลของการจด การเร ยนการสอนท เน นผ เร ยนเปนสำคญ รายวชาการสรางเสรมสขภาพและปองกนการ เจบปวยตอภาวะสขภาพของนกศกษาพยาบาล. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา: สถาบน พระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข; 2553. 10. พชฌายวร สงหปญจนท และคณะ. รายงานวจย ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบพฤตกรรม สงเสรมสขภาพ ของนกศกษาพยาบาลวทยาลย พยาบาลบรมราชชนน ราชบร. ราชบร: สถาบน พระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข; 2546.

_13-1556(088-097)P2.indd 97 12/18/13 1:51:26 PM


บทคดยอ

ประชากรผสงอายไทยมแนวโนมสงขน ความเสยงสำคญททำใหผสงอายไดรบบาดเจบหรอเสยชวต และเกด

ผลกระทบดานจตสงคม คอ การพลดตกหกลม การวจยแบบกงทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลของการใช

โปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตอจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอาย กลมตวอยางเปนผสงอาย

ทอาศยในชมชน ตำบลแมขาวตม อำเภอเมอง เชยงราย ระหวางเดอนเมษายนถงมถนายน พ.ศ. 2556 ม

ประวตการพลดตกหกลม แบงเปน กลมทดลอง จำนวน 23 คน และกลมควบคม จำนวน 23 คน จดใหแตละคม

ความใกลเคยงในเรองเพศ อาย และความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตว เครองมอทใชในการทดลอง คอ

โปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม ประกอบดวย 1) การใหความรเกยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกน

การพลดตกหกลม 2) การออกกำลงกายแบบไทช 3) การทบทวนแผนการรกษาโดยการใชยา 4) การประเมนและ

การแกไขปญหาเกยวกบการมองเหน 5) การประเมนและการจดการสงแวดลอมใหปลอดภย โปรแกรมปองกน

การพลดตกหกลม พฒนาจากการคนหาสถานการณปญหาโดยการสนทนากลมของผสงอายในชมชน จากนนจด

กลมเรยนรแบบมสวนรวมระหวางผสงอายและพยาบาลทมความรเกยวกบการพลดตกหกลม กอนนำประเดน

ความคดเหนสการรางโปรแกรม และหาความตรงดานเนอหาจากผทรงคณวฒ ไดคาดชนความตรงตามเนอหา

เทากบ .94 จากนนปรบปรงโปรแกรม แลวทดลองใชกบผสงอายทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางกอนดำเนน

การวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนแบบบนทกขอมลสวนบคคลและแบบบนทกการพลดตกหกลม

ผานการตรวจสอบความตรงดานเนอหาจากผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดคาดชนความตรงตามเนอหาเทากบ .92

เครองมอทใชในการคดเลอกกลมตวอยาง ไดแก นาฬกาทผานการสอบเทยบเครองมอ ใชจบเวลาการทดสอบ

ความสามารถในการลกและการกาวเดน วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหคาท (Dependent t-test and

independent t-test)

ผลการวจยพบวา จำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม

ลดลงจากกอนการใชโปรแกรมอยางมนยสำคญทางสถต ( = 2.36 และ = 0.77, t = 4.45, p<.001) นอกจากน

ยงพบวา จำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายภายหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวา

กลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถต ( = 0.77 และ = 1.55, t = 2.32, p<.05)

ดงนนโปรแกรมการปองกนการพลดตกหกลมนจงเหมาะสมทจะนำไปใชในการปองกนการพลดตกหกลมใน

ผสงอายตำบลแมขาวตม อำเภอเมอง จงหวดเชยงรายตอไป

คำสำคญ : โปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม การพลดตกหกลม ผสงอาย

ภาวด วมลพนธ* ขนษฐา พศฉลาด*

* อาจารยสำนกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยแมฟาหลวง

ผลของโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตอการพลดตกหกลมในผสงอาย

_13-1556(098-109)P2.indd 98 12/18/13 1:51:58 PM


* Lecturer of School of Nursing, Mae Fah Luang University

Abstract

The size of the elderly Thai population is increasing statistically. Fall is a high risk factor which is the

cause of injury, death and psychosocial problems among elderly people. This quasi–experimental study

aimed to determine the effects of a fall prevention program on falls among elderly people. The sample

consisted of forty-six elderly people lived in the community of Tambol Mae Kawtom Amphur Muang

Chiangrai, from April to June 2013. Twenty-three subjects who met the selection criteria were included in

experimental group and the other twenty-three subjects were included in the control group. Gender, age,

and muscle strength and balance were used for this matched pairs design. The research instrument was the

fall prevention program. Principles of the fall prevention program were 1) health education, 2) Tai-chi,

3) medication review, 4) visual assessment and management, and 5) environment management. This

program was developed by a focus group and participatory learning group. The content validity of 0.94was

sought from experts. The program was piloted with the elderly who were similar to the sample. The

assessment tool was composed of a demographic data record and a fall data record form with a content

validity of 0.92. The calibrated clock was used to select the sample by checking the time used for getting up

and walk. Dependent and independent t-tests were used for data analysis.

The results revealed that the experimental group had a statistically significant lower fall frequency after

receiving than before receiving the fall prevention program ( = 2.36 and = 0.77, t = 4.45, p<0.001).

Additionally, the experimental group had statistically significant fall frequency less than that of the control

group ( = 0.77 and = 1.55, t = 2.32, p<0.05).

The study showed that a fall prevention program was successfully used for elderly people living in

Tambol Mae Kawtom Amphur Muang Chiang Rai, in order to prevent falls.

Key words: falls prevention program, falls, the elderly

Pawadee Wimolphan* Kanitta Pitchalard*

Effect of a Fall Prevention Program on Falls among Elderly People

_13-1556(098-109)P2.indd 99 12/18/13 1:51:58 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา ปจจบนประชากรผสงอายไทยมจำนวนเพมมากขน ในป พ.ศ.2556 มประมาณ 9,517,000 คน1 โดยมปจจยสำคญททำใหเกดปญหาสขภาพและจตสงคมของผสงอาย คอ การพลดตกหกลม เนองจากเปนสาเหตสำคญของการบาดเจบและการเสยชวตของผสงอาย ทำใหเกดภาวะแทรกซอนทตองรกษาในโรงพยาบาลนาน สมาชกในครอบครวตองดแลใกลชด สญเสยคาใชจายในการรกษา พยาบาลจำนวนมาก2,3 อตราการเกดอบตการณและการ เสยชวตจากการพลดตกหกลมในผสงอายทวความรนแรงและมแนวโนมสงขน ในประเทศไทย แมวาจะไมมการรายงานขอมลเกยวกบการพลดตกหกลมในผสงอายทสมบรณ แตสำหรบประเทศสหรฐอเมรกานนประชากรทอายมากกวา 65 ป มสถตการพลดตกหกลมอยางนอย 1 ครงตอป และประมาณรอยละ 50 มกเกดอบตการณซำ รฐตองเสยงบประมาณคารกษาพยาบาลจำนวนมาก คาดวาในป 2030 อาจเพมสงมากกวา 44 พนลานเหรยญสหรฐ4 การพลดตกหกลมในผ สงอายสวนใหญ เกดขนภายในบาน3 จากการศกษาของ พมพวรนทร ล มสขสนต5 พบวา ผ สงอายสวนมากเคยเก ดอบตเหตพลดตกหกลม เนองจากการเดนสะดด บรเวณทเกดเหตบอยทสด คอ หองนำและทางเดนนอกตวบาน สาเหตมาจากความเสอมในการ ทำหนาทของรางกายตามวยหรอการเจบปวยของ ผสงอาย เชน ความสามารถในการมองเหนลดลง ประสาทททำหนาทเกยวกบการรบรและการสมผส ควบคมการทรงตวและการเคลอนไหวของรางกายทำหนาทผดปกต การไดรบยาทออกฤทธกดการทำงานของระบบประสาทสวนกลาง ภาวะซมเศรา ภาวะเพอคลง ความเครยดและความวตกกงวล ความหวาดกลวการพลดตกหกลม (fallophobia) เปนตน3 นอกจากนการทอดทงหรอละเลยใหผสงอายอยตามลำพง ขาดผดแล การทารณกรรม และการผกยดผปวย4,6 กเปนสาเหตสำคญอกประการหนงของการพลดตกหกลมในผสงอาย จากการศกษา ของกรนและด ฟาบโอ (Greany & Di Fabio)7 พบวา

ปจจยทำนายการเกดอบตการณและความเสยงตอการพลดตกหกลมในผสงอายคอ ประวตการเกดอบตเหตพลดตกหกลม และผลการทดสอบความสามารถในการลกยนและกาวเดน (Timed up and go test) ทเปนบวก การพลดตกหกลมทำใหเกดผลกระทบในหลากหลายมตโดยเฉพาะในเพศหญง ซงนอกจากการเกดบาดแผลตามรางกายแลวยงพบวา ผสงอายหลายรายมการบาดเจบของอวยวะภายใน การ บาดเจบทศรษะ รวมทงการหกของกระดกเชงกราน ตองพกรกษาในโรงพยาบาลนานกวาเดมและบางรายเสยชวตในเวลาตอมา6 ผสงอายเองและครอบครวตองรบผดชอบคาใช จายในการรกษา4 รฐตอง สญเสยงบประมาณดานสวสดการคารกษาพยาบาลจำนวนมาก8 นอกจากนหลงเกดเหตการณพลดตกหกลม ผสงอายบางรายจะวตกกงวลและขาดความเชอมนในตนเอง กลวการพลดตกหกลมซำ (fear of falling) แมกระทงในรายทยงไมเคยมการพลดตก หกลมมากอน สงผลใหความสามารถในการทำกจกรรมลดลง เศราซม และแยกตวออกจากผอนและสงคมรอบขาง6

หลายองคกรไดพฒนาโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมเพอใชปองกนการพลดตกหกลมสำหรบผสงอายท งขณะรกษาในโรงพยาบาลและขณะอยในชมชนโดยการใชหลกฐานอางองเช งประจกษ (evidence based practice) ประเดนเนอหาสำคญ เชน การใหความร แกผ สงอายรวมท งประชาชนทอยในชมชน การออกกำลงกายแบบไทชเพอเสรมสรางความแขงแรงของกลามเน อและประสทธภาพในการทรงตว การทบทวนการรกษาโดยการใชยา การประเมนความสามารถในการมองเหนและการจดการปญหาเกยวกบการมองเหน การประเมนและการจดการสงแวดลอมใหปลอดภย รวมถงการจดหาอปกรณทชวยในการเคลอนไหวรางกาย เปนตน9 ไดมการนำโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมไปใชในการดแลผ สงอายบาง แต พบวา ความสำเรจในการใชโปรแกรมแตกตางกน ซงอาจเปนไปไดวาการปฏบตแตละอยางอาจมความ

_13-1556(098-109)P2.indd 100 12/18/13 1:51:59 PM


เหมาะสมกบผ สงอายแตละกลมเทาน น ดงการศกษาของกลเลสปและคณะ (Gillespie et al)10 ท ไดทบทวนผลการวจยอยางเปนระบบ พบวา ยงไมสามารถพสจนไดชดเจนวาการออกกำลงกายแบบไทชสามารถลดอตราการพลดตกหกลมในผสงอาย แตชวยลดอตราเส ยงตอการพลดตกหกลมได ศนยควบคมและปองกนโรคประเทศสหรฐอเมรกา (Center for Diseases Control and prevention)9 ไดพฒนาโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมข น เพอใชในการดแลผสงอาย องคประกอบสำคญของโปรแกรม ไดแก การใหความรแกผสงอายรวมทงประชาชนทอยในชมชน การออกกำลงกายโดยเฉพาะการออกกำลงกายแบบไทช เนองจากการออกกำลงกายวธนชวยใหผสงอายมความสามารถในการทรงตว กล ามเน อแขงแรงและม การย ดหยนมากข น การทบทวนการรกษาโดยการใชยาเพอปองกน ผลขางเคยงจากการใชยาซงอาจเปนสาเหตของการพลดตกหกลม การประเมนความสามารถในการมองเหนและการจดการปญหาดานการมองเหน การประเมนและการจดการสงแวดลอมใหปลอดภยรวมถงการจดหาอปกรณทชวยในการเคลอนไหวรางกาย ไดมการนำโปรแกรมดงกลาวไปใชเพอปองกนการพลดตกหกลมในผสงอายแตเปนเพยงการเลอกใชบางกจกรรมทระบในโปรแกรมเทานน จากสถตโรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห11 พบวา ในป 2552 มผสงอายทเขารบการรกษาใน โรงพยาบาลดวยสาเหตการพลดตกหกลม จำนวน 1,333 ราย ในป 2553 มจำนวน 1,382 ราย และในป 2554 มจำนวน 1,447 ราย ตามลำดบ สญเสย คารกษาจำนวนมาก โดยคารกษาเฉลยประมาณ 8,576 บาทตอราย และตองใชเวลาในการรกษา ในโรงพยาบาลเปนเวลานานเฉลย 8 วน ท งน ยง ไมรวมถงคาใชจายในการรกษา และภาระทครอบครวตองรบผดชอบในการดแล ผลกระทบจากการพลดตกหกลมทเกดขนและผลของการปองกนการพลดตกหกลมทแตกตางกนในแตละพนท คณะผวจยจงไดศกษาผลของการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตออบตการณพลดตกหกลมในผสงอาย โดย

ศกษาสถานการณปญหาในพนทและมการเรยนรแบบมสวนรวมของผสงอาย เพอนำผลการศกษาไปใชในการวางแผนการดแลผสงอายใหปลอดภยจากการพลดตกหกลมตอไป วตถประสงคของการวจย วตถประสงคหลก 1. เพอศกษาผลของการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตอจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอาย วตถประสงคยอย 1. เพอเปรยบเทยบจำนวนคร งของการพลดตกหกลมในผสงอายในชวงเวลา 1 เดอนกอนและหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม 2. เพอเปรยบเทยบจำนวนคร งของการพลดตกหกลมในผสงอายกลมทใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมกบกลมทไดรบการดแลปกต ขอบเขตของการวจย การวจยน ศ กษาผลของการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตอจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผ สงอายทมประวตการพลดตกหกลม ชมชนตำบลแมขาวตม อำเภอเมอง จงหวดเชยงราย ระหวางเดอนมนาคมถงพฤษภาคม พ.ศ. 2556 กรอบแนวคดในการวจย ผสงอายมการพลดตกหกลมเนองจากสาเหตสำคญคอ 1) ปจจยภายในททำใหความสามารถในการควบคมการเคลอนไหวลดลง ไดแก ปจจยดานรางกาย เชน ความเสอมของรางกาย การเจบปวยและการรกษา ปจจยดานจตใจ เชน ภาวะซมเศรา ความเครยดและวตกกงวล ภาวะสบสนและเพอคลง และความหวาดกลวตอการพลดตกหกลม 2) ปจจยภายนอก ไดแก ความไมเปนระเบยบของทอยอาศย โครงสรางทอยอาศยไมเหมาะสม และการทอดทงหรอละเลยผ สงอาย เปนตน การดแลผ สงอาย ตามโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตามกรอบ

_13-1556(098-109)P2.indd 101 12/18/13 1:51:59 PM


แนวคดของโปรแกรมการปองกนการพลดตกหกลมในผ สงอาย ศนยควบคมและปองกนโรคประเทศสหรฐอเมรกา ซงผวจยพฒนาขนโดยศกษาสถานการณปญหาในพนท และผานกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมของผสงอายในชมชน จะทำใหความเสยงตอการพลดตกหกลมลดลง ประเมนไดจากจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอาย วธดำเนนการวจย ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร เปนผสงอายทมประวตการพลดตกหกลม อาศยในตำบลแมขาวตม อำเภอเมอง จงหวดเชยงราย ระหวางเดอนมนาคมถงพฤษภาคม พ.ศ. 2556 กลมตวอยาง สมกลมตวอยางแบบเจาะจงจากผสงอายทมประวตการพลดตกหกลม อาศย ในชมชน ตำบลแมขาวตม อำเภอเมอง จงหวดเชยงราย ระหวางเดอนเมษายนถงมถนายน พ.ศ. 2556 แบงเปนกลมทดลอง จำนวน 23 คน และกลมควบคม จำนวน 23 คน คณสมบตของกลมตวอยาง เกณฑในการคดเลอกเขากลม รสกตวด สอสารดวยภาษาไทยไดเขาใจ ไดรบการวนจฉยจากพยาบาลเวชปฏบตวา ไมมโรคสมองเสอม ผลการตรวจความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตวปกต และยนยอมเขารวมในการวจย เกณฑการคดออกจากกลม ภายหลงเขารวมในการดำเนนการวจย กลมตวอยางเจบปวยทำใหไมสามารถขยบตว ลกนง หรอเดนได หรอปฏเสธการเขารวมวจยในระหวางทดลอง หรอขาดการเขารวมกจกรรมกลมในสปดาหท 1-4 การจดกลมตวอยาง กำหนดใหผ สงอาย ทอาศยในชมชน ตำบลแมข าวตม อำเภอเมอง เชยงราย ระหวางเดอนเมษายนถงมถนายน พ.ศ. 2556 มคณสมบตตามเกณฑทกำหนด จำนวน 28 คน เขาอยในกลมทดลอง และอกจำนวน 28 คน เขาอยในกลมควบคม ทงนจดใหแตละคมความใกลเคยงในเรองเพศ อาย และความแขงแรงของกลามเนอและ

การทรงตวซงวดไดจาก ความสามารถในการลกยนและกาวเดน (timed up and go test) เนองจากปจจยเหลานมผลตอความสามารถในการรบรขอมลขาวสารและการเคลอนไหวรางกาย3,7 ในระหวางดำเนนการวจยมผสงอายบางสวนออกจากการวจยเนองจากขาดการเขารวมกจกรรม ดงนนจงเหลอ กลมตวอยางจำนวน 23 คน อยในกลมทดลอง และอกจำนวน 23 คน อยในกลมควบคม เครองมอทใชในการวจย เครองมอในการวจยครงนเปนเครองมอทใชในการทดลอง เครองมอทใขในการเกบรวบรวมขอมล และเคร องม อท ใช ในการคดเล อกกลมตวอยาง ดงน 1. เคร องมอทใชในการทดลอง ค อ โปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในผสงอาย ซงไดจากการคนหาสถานการณปญหาโดยการสนทนากลมของผสงอายในชมชน จากนนจดกลมเรยนร แบบมสวนรวมระหวางผ สงอายและพยาบาลทมความรเกยวกบการพลดตกหกลม กอนนำประเดนความคดเหนสการรางโปรแกรม สาระสำคญของโปรแกรมประกอบดวย 1) การใหความรเกยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลม 2) การออกกำลงกายแบบไทช 3) การทบทวนการรกษาโดยการใชยา 4) การประเมนและการแกไขปญหาเก ยวกบการมองเหน 5) การประเมนและการจดการสงแวดลอมใหปลอดภย สอประกอบในการใชโปรแกรมมดงน 1.1 การใหความร เก ยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลม ผวจยไดจดทำแผนการสอน เรอง ปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลม ใชในการใหความร แกกลมตวอยาง สมาชกครอบครว และ ผดแล 1.2 การออกกำลงกายแบบไทช ผวจยไดจดทำแผนการสอนและโปสเตอรเรอง การออกกำลงกายแบบไทช รวมทงนำวดทศนเรอง การออกกำลงกายแบบไทช ของกรมอนามย ใชประกอบ

_13-1556(098-109)P2.indd 102 12/18/13 1:52:00 PM


การสอนกลมตวอยางและสำหรบกลมตวอยางฝกออกกำลงกาย 1.3 การทบทวนการรกษาโดยการใชยา ผวจยซกถามประวตการใชยาของกลมตวอยางเพอใหคำปรกษาและสงตอผสงอายในรายทมปญหาการใชยาซำซอน รวมทงจดทำแผนการสอน เรอง ยาทเปนสาเหตของการพลดตกหกลมไดบอยใน ผสงอาย ใชสอนกลมตวอยางเพอปองกนการพลดตกหกลมทมสาเหตจากการใชยา 1.4 การประ เม นและการแก ไขปญหาเกยวกบการมองเหน (Visual acuity) ผวจยประเมนความสามารถในการมองเหนของกลมตวอยาง โดยใช snellen chart ใหคำแนะนำและ สงตอผ สงอายในรายทมปญหาดานการมองเหน รวมทงจดทำแผนการสอน เรอง ความสามารถในการมองเหนของผสงอาย สำหรบสอนกลมตวอยางเรองการมองเหนและแนวทางการแกไขปญหา 1.5 การประเม นและการจดการ สงแวดลอมใหปลอดภย ผวจยประเมนสงแวดลอมทอยอาศยของกลมตวอยาง ให คำแนะนำและประสานงานเพอแก ไขปญหาสงแวดลอมท ไม เหมาะสม และจดทำแผนการสอน เรองการจดการสงแวดลอมทเสยงตอการพลดตกหกลม สำหรบ ใหความรแกกลมตวอยางและผดแลเกยวกบการจดการสงแวดลอมของบานทอยอาศยใหปลอดภย 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เปนแบบบนทกขอมลสวนบคคล และแบบบนทกการพลดตกหกลม ดงน 2.1 แบบบนท กขอมลสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย ความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตว 2.2 แบบบนทกการพลดตกหกลม สำหรบบนทกอบตการณการพลดตกหกลมในชวงกอนและหลงการทดลองใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในกลมทดลอง รวมทงกอนและหลงการดแลปกตในกลมควบคม 3. เครองมอทใชในการคดเลอกกลมตวอยาง ไดแก นาฬกา ซงใชจบเวลาในการลกยน

และกาวเดน เพอทดสอบความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตว การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 1. โปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในผสงอาย ก า ร ห า ค ว า ม ต ร ง ด า น เ น อ ห า (Content validity) ผ ว จยไดพฒนาโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในผ สงอาย โดยคนหาสถานการณปญหาจากการสนทนากลม (focus group) ของผสงอายในชมชน จากนนจดกลมเรยนร แบบ มสวนรวม (participatory learning group) ระหวาง ผสงอายในชมชนและพยาบาลทมความรเกยวกบการพลดตกหกลม กอนนำประเดนความคดเหนสการรางโปรแกรม เพอสรปประเดนสำคญ และพฒนาเปนโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมใน ผสงอาย จากนนตรวจสอบความตรงดานเนอหาจากผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดคาดชนความตรงตามเนอหาของ เทากบ .94 แลวทดลองใชกบผสงอายจำนวน 5 ราย เพอทดสอบความเปนไปไดของโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมและปรบปรง ขอบกพรอง 2. เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 2.1 แบบบนท กขอมลสวนบคคล ผานการหาความตรงดานเนอหา โดยผทรงคณวฒจำนวน 5 ทาน ไดคาดชนความตรงตามเน อหาเทากบ .92 แลวทดลองใชกบผสงอายจำนวน 5 ราย เพอทดสอบความเปนไปไดของแบบประเมน 2.2 แบบบนทกการพลดตกหกลม ผานการหาความตรงดานเนอหา โดยผทรงคณวฒจำนวน 5 ทาน ไดคาดชนความตรงตามเน อหา เทากบ .92 แลวทดลองใชกบผสงอายจำนวน 5 ราย เพอทดสอบความเปนไปไดของแบบประเมน 3. เครองมอทใชในการคดเลอกกลมตวอยาง ตรวจสอบคณภาพของนาฬกาทใชจบเวลาในการลกยนและกาวเดนเพอทดสอบความแขงแรงและความสามารถในการทรงตวของผสงอายโดยการสอบเทยบ (Calibrate) ความเทยงตรงในการทำงานโดยผชำนาญงาน

_13-1556(098-109)P2.indd 103 12/18/13 1:52:00 PM


การพทกษสทธของกลมตวอยาง การวจยคร งน ผานการพจารณาของคณะกรรมการพจารณาโครงการว จยในมนษยของมหาวทยาลยแมฟาหลวง ผวจยไดขออนญาตกลมตวอยางกอนการเขารวมโครงการวจย โดยขอความรวมมอและชแจงสทธของกลมตวอยางใหรบทราบอยางเปนลายลกษณอกษร การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล วธการเกบรวบรวมขอมล 1. ประสานงานผทเกยวของในการทำวจยแลวมการเตรยมผ ชวยวจยในพ นท 10 คน โดย คดเลอกและอบรม โดยฝกการสมภาษณและตรวจรางกาย ใหมความเทยง (interator) ระหวางผวจยกบผชวยวจย 2. การประสานงานกบบคลากรทรบผดชอบในพนททเกบขอมล เพอนดรวมกลมสงอายในการใหขอมลแบบสมภาษณ 3. ประชมชแจงกลมผสงอายเพอขออนญาตเกบขอมล และเปนการพทกษสทธของผ สงอาย ทง 2 ชมชน 4. เกบรวบรวมขอมลของผ สงอาย โดยสมภาษณขอมลสวนบคคล ตรวจสอบความสามารถในการมองเหน โดยใช snellen chart ตรวจสอบความแขงแรงของกลามเนอและการทรงตว โดยวดความสามารถในการลกยนและกาวเดน เพอนำขอมลทได มาพจารณาคดเลอกคณสมบต กลมตวอยางตามเกณฑทกำหนด แลวบนทกขอมลจำนวนครงของการพลดตกหกลมในรอบ 1 เดอน ทผานมา เปนขอมลกอนการทดลองของท งกลมทดลองและกลมควบคม 5. ดำเนนการทดลองในกลมทดลองและกลมควบคมดงน กลมทดลอง กลมทดลองไดรบการปฎบตกจกรรมตามโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม สปดาหละ 1 ครง ครงละ 2-4 ชวโมง จำนวน 12 ครง กจกรรม

ในแตละสปดาห ดงน สปดาหท 1 ผวจยสอบถามเกยวกบการใชยาของกลมทดลอง ใหความร แกกลมทดลอง ในเรองปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลม ยาทเปนสาเหตของการพลดตกหกลมไดบอยในผสงอาย ความสามารถในการมองเหนของผสงอาย และการจดการตอสงแวดลอมเรองความปลอดภย ตามแผนการสอน นาน 30 นาท จากนนสอนการออกกำลงกายแบบไทชเปนรายกลมโดยใชวดทศน นาน 30 นาท และฝกปฏบตจนกระทงสามารถปฏบตตามวดทศนได แจกโปสเตอรและวดทศนการออกกำลงกายแบบไทชแกกลมทดลองเพอฝกหดตอทบาน ครงละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห ประเมนการปฏบตโดยสอบถามวาไดปฏบตจรงหรอไมและสงเกตผลความสามารถในการออกกำลงกายในสปดาหตอไป สปดาหท 2 ผ ว จยสอบถามและทบทวน การออกกำลงกายแบบไทชกบกลมทดลอง โดยใชวดทศน นาน 30 นาท แลวประเมนการปฏบต กอนใหกลมทดลองฝกออกกำลงกายแบบไทชตอทบานโดยใชโปสเตอรหรอวดทศนประกอบ ครงละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห สปดาหท 3 ผ ว จยสอบถามและทบทวน การออกกำลงกายแบบไทชกบกลมทดลองโดยใช วดทศน นาน 30 นาท แลวประเมนการปฏบต จากน นใหฝกออกกำลงกายแบบไทชตอทบานโดยใชโปสเตอรหรอวดทศนประกอบ คร งละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห สปดาหท 4 ผ ว จยสอบถามและทบทวน การออกกำลงกายแบบไทชกบกลมทดลองโดยใช วดทศน นาน 30 นาท แลวประเมนการปฏบต จากนนใหกลมทดลองออกกำลงกายแบบไทชตอทบาน โดยใชโปสเตอรหรอวดทศนประกอบ ครงละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห จากนนตดตามเยยมบานเพอประเมนสงแวดลอมทพกอาศยของกลมทดลองแตละราย โดยใชแบบประเมนสงแวดลอมทเสยงตอการพลดตกหกลม วางแผนแกไขปญหาและใหคำแนะนำหากพบปญหา

_13-1556(098-109)P2.indd 104 12/18/13 1:52:00 PM


สปดาหท 5-8 กลมทดลองออกกำลงกายแบบไทชเองทบาน โดยใชโปสเตอรหรอวดทศน ครงละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห สปดาหท 9 หลงจากครบระยะเวลา 2 เดอน มอบหมายใหกลมทดลองหรอผดแล สงเกตและเรมบนทกอบตการณการพลดตกหกลมทอาจเกดขน ในระยะเวลา 1 เดอน โดยทกลมตวอยางยงคง ออกกำลงกายแบบไทชเองทบาน โดยใชโปสเตอรหรอวดทศน ครงละประมาณ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห สปดาหท 10-11 กลมทดลองออกกำลงกายแบบไทชเองทบาน โดยใชโปสเตอรหรอวดทศน ครงละประมาณ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห สปดาหท 12 ตดตามอบตการณของการพลดตกหกลมในระยะหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม โดยการสมภาษณกลมทดลอง แลวบนทกขอมลทไดเปนจำนวนครงของการพลดตกหกลมหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมของแตละราย กลมควบคม กลมควบคมปฏบตกจวตรประจำวนตามปกตเชนทเคยปฏบตนาน 12 สปดาห ดงน สปดาหท 1-11 กลมควบคมปฏบตกจวตรประจำวนตามปกต สปดาหท 12 ผ วจยสมภาษณจำนวนครงของการพลดตกหกลมในรอบ 1 เดอนทผานมาของกลมควบคม ขอมลทไดจะบนทกเปนขอมลหลง การทดลอง จากนนปฏบตตามโปรแกรมปองกน การพลดตกหกลมในผสงอายโดยใหความรแกกลมควบคม ในเรอง ปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลม ยาทเปนสาเหตของการพลดตกหกลมไดบอยในผ สงอาย ความสามารถในการ มองเหนของผสงอาย และการจดการตอสงแวดลอมเรองความปลอดภย ตลอดจนสอนและฝกปฏบตใน

การออกกำลงกายแบบไทช เปนรายกลมโดยใช วดทศน และแจกโปสเตอรการออกกำลงกายแบบไทชแกกลมควบคมเพอฝกหดตอทบาน รวมทงการใหคำปรกษาและประสานงานเพอสงปรกษาในราย ทมปญหา การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางโดยการแจกแจงความถ รอยละ เปรยบเทยบคาเฉลยจำนวนคร งของการพลดตกหกลมกอนและหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม โดย Dependent t-test เปรยบเทยบคาเฉลยจำนวนครงของการพลดตกหกลมหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดย Independent t-test ผลการวจย จากการศกษาพบวา กลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญเปนเพศหญงรอยละ 82.61 อายมากกวา 60-70 ป จำนวนรอยละ 86.96 ทกคนสวมรองเทาและใชเวลาในการลกยนและกาวเดนนอยกวา 30 วนาท กลมทดลองสวนใหญมสมาชกในครอบครวดแล รอยละ 95.65 มภาระในการดแลบตรหลานรอยละ 86.96 ไมมโรคประจำตวหรอตองรบประทานยาคดเปนรอยละ 82.61 ไมออกกำลงกายรอยละ 78.26 สวนกลมควบคมทกคนมสมาชก ในครอบครวดแล สวนใหญมภาระในการดแลบตรหลานรอยละ 91.30 ไมมโรคประจำตวหรอตอง รบประทานยาคดเปนรอยละ 78.26 ไมออกกำลงกายรอยละ 69.57 จำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายในชวงเวลา 1 เดอนภายหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวาในชวงเวลา 1 เดอนกอนการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมอยาง มนยสำคญทางสถตทระดบ .001 ดงตารางท 1

_13-1556(098-109)P2.indd 105 12/18/13 1:52:01 PM


ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายในชวงเวลา 1 เดอนกอนและหลง การใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม (n=23)

จำนวนครงของการพลดตกหกลม S.D. dependent t-test p-value

กอนการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม 1 เดอน หลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม 1 เดอน

2.36

0.77

1.18

1.19

4.45 .001***

กอนการทดลองจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายกลมทดลองไมแตกตางจากกลมควบคม แตหลงการทดลองจำนวนครงของการพลด

ตกหกลมในผสงอายกลมทใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวากลมทไดรบการดแลปกต ทระดบนยสำคญทางสถต .05 ดงตารางท 2

ตารางท 2 เปรยบเทยบจำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายระหวางกลมทดลองและกลมควบคม กอนและหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม

จำนวนครงของการพลดตกหกลม

กลมทดลอง (n=23)

กลมควบคม (n=23) t-test p-value

S.D S.D

กอนใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม หลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลม

2.36 0.77

1.18 1.19

2.05 1.55

0.95 1.24

0.99 2.32

.1647 .05*

การอภปรายผล กลมทดลองมจำนวนคร งของการพลดตกหกลมหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวากอนการใชโปรแกรม อยางมนยสำคญทางสถต (p = .001) สนบสนนสมมตฐานท 1 ทวา จำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายในชวงเวลา 1 เดอนหลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวาในชวงเวลา 1 เดอนกอนการใชโปรแกรม และมจำนวนครงของการพลดตกหกลมตำกวากลมควบคม อยางมนยสำคญทางสถต (p = .05) สนบสนนสมมตฐานท 2 ทวา จำนวนครงของการพลดตกหกลมในผสงอายกลมทใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวากลมทไดรบการดแลปกต อธบายไดวา เนองจากกลมทดลองไดรบ

การดแลตามโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมสวนกลมควบคมไดรบการดแลตามปกต รายละเอยดมดงน กลมทดลองไดรบความรเกยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลมในสปดาหท 1 ในระหวางการดำเนนงานวจยพบวา กลมผสงอายสนใจทงปจจยเสยงและวธปฏบตเพอปองกนการพลดตกหกลม โดยเฉพาะเรองการสวมใสรองเทาทเหมาะสม เชน รองเทาหมสน เปนตน หลายรายเปลยนพฤตกรรมการสวมใสรองเทาใหเปนชนด หมสนและบอกวา จะระมดระวงในการลกนง ลกยน หรอเปลยนทา ดงนนภายหลงการดำเนนการวจย จงพบวา จำนวนครงของการพลดตกหกลมลดลง สอดคลองกบการศกษาของศรพร พรพทธษา12 ทได

_13-1556(098-109)P2.indd 106 12/18/13 1:52:01 PM


ศกษาความร ทศนคต และพฤตกรรมในการปองกนการพลดตกหกลมของผสงอายในจงหวดเชยงใหม พบวา ควรมการใหความรเพอเสรมสรางทศนคตทดยงข นตอการปองกนการหกลม เพอใหผสงอายมพฤตกรรมการปองกนการหกลมเพมมากขน อนจะนำไปสความปลอดภยของผสงอาย ผลการศกษาสอดคลองกบการวจยของกมลทพย ภมศร13 ทไดศกษาผลของระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและการใหความรตอการดแลตนเองเพอปองกนการหกลมในผ สงอาย โดยศกษาในสมาชกชมรมผ สงอาย สระพงทอง จงหวดสกลนคร ผลการวจยพบวา ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและการใหความรตอการดแลตนเอง ทำใหผสงอายมการดแลตนเองเพอปองกนการพลดตกหกลมมากขน ดงนนกลมทดลองจงมจำนวนครงของการพลดตกหกลมในชวง 1 เดอนหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมลดลงเมอเปรยบเทยบกบกอนใชโปรแกรมและตำกวากลมควบคมซงไดรบการดแลปกต กลมทดลองไดรบคำแนะนำและฝกปฏบต ในการออกกำลงกายแบบไทชเพอเสรมสรางความแขงแรงของกลามเน อและความสามารถในการทรงตวตงแตสปดาหท 1 เปนการใหความรเรองการออกกำลงกายแบบไทชรายกลมโดยใชวดทศน นาน 30 นาท และฝกปฏบตจนกระทงสามารถปฏบตได พรอมทงแจกโปสเตอรการออกกำลงกายแบบไทชแกกลมทดลองเพอฝกหดตอทบาน ครงละ 30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห ทงนบางรายทมเครองฉายวด ทศนหรอคอมพวแตอรจะไดรบวด ทศน เพอใชฝกหดตอทบานดวย ประเมนการปฏบตโดยสอบถามวาไดปฏบตจรงหรอไมและสงเกตผลความสามารถในการออกกำลงกายในสปดาหตอไป การประเมนผลในสปดาหท 2-4 พบวา กลมทดลองสามารถออกกำลงกายแบบไทชได โดยออกกำลงอยางนอย 3 วนตอสปดาห หลงการประเมนใหกลมทดลองทบทวนการออกกำลงกายโดยใชวดทศน นาน 30 นาท แลวประเมนการปฏบตอกครง เมอพบวาสามารถทำไดจงใหกลมทดลองฝกออกกำลงกายทบานโดยใชโปสเตอรหรอวดทศนประกอบครงละ

30 นาท อยางนอย 3 วนตอสปดาห แลวปฏบต ตอเนองในสปดาหท 5-12 การออกกำลงกายแบบไทชทำใหกลามเน อแขงแรงและความสามารถในการทรงตวด ซงความแขงแรงของกลามเนอและความสามารถในการทรงตว เปนปจจยทำนายการเก ดอบต การณการพลดตกหกล มท สำคญใน ผสงอาย7 กอนดำเนนงานวจยกลมตวอยางทกราย มผลการทดสอบความแขงแรงของกลามเนอและความสามารถในการทรงตวปกต ดงนนกลมตวอยางจงไมมปจจยทำนายของการพลดตกหกลมถงแมวาบางรายมความบกพรองในการเคลอนไหวกตาม ประกอบกบมการออกกำลงกายแบบไทชจงทำใหกลามเนอแขงแรงและสามารถเคลอนไหวรางกาย ไดด สอดคลองกบการศกษาของคาโท อซม ฮรามตส และโชเกนจ (Kato, Izumi, Hiramatsu, Shogenji)14 ทไดพฒนาโปรแกรมออกกำลงกายเพอปองกนการพลดตกหกลมในผสงอายทอาศยในบานพกผสงอาย โดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางความสามารถ ในการทรงตวของรางกาย การเคลอนไหว และความแขงแรงของกลามเนอขา ซงจะมผลตอการปองกนการพลดตกหกลมและเสรมสรางความรสกมคณคาในตนเอง โปรแกรมประกอบดวย การบรหารเพออบอนรางกาย การยดเหยยดกลามเนอ การออกกำลงขาสวนลาง การบรหารนวหวแมเทา การประสานการทำงานระหวางกลามเนอและเสนประสาท และการบรหารรางกายกอนเสรจส นกจกรรมออกกำลงกายตามโปรแกรม ผลการศกษาพบวา การใชโปรแกรมออกกำลงกายชวยใหผสงอายสามารถเคลอนไหวไดมากขน อบตการณการพลดตกหกลมลดลง ดงน นกลมทดลองจงมจำนวนคร ง ของการพลดตกหกลมในชวงเวลา 1 เดอนหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวาในชวงเวลา 1 เดอนกอนใชโปรแกรม และมจำนวนครงของการพลดตกหกลมตำกวากลมควบคมทไดรบการดแลปกต กลมทดลองไมมปญหาดานการมองเหน ไมมอาการตาพรามว สามารถมองเหนสงแวดลอมไดโดยไมตองสวมแวนตา แตบางรายมโรคประจำตว

_13-1556(098-109)P2.indd 107 12/18/13 1:52:02 PM


เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน ปวดเมอยตามรางกาย ปวดเขา หนามด เปนตน ไดรบการรกษาโดยการใชยาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลและโรงพยาบาลศนย ไมมความซำซอนในการใชยา เปนผลใหไดรบผลขางเคยงจากการใชยานอยและความเสยงตอการพลดตกหกลมลดลง ประกอบกบกลมทดลองไดรบความรเรองยาทเปนสาเหตของการพลดตกหกลมไดบอยในผสงอาย ความสามารถในการมองเหนของผสงอายทำใหไดรบทราบความรเกยวกบการใชยาทเหมาะสม รวมทงความรเกยวกบศกยภาพในการมองเหน อบตเหตจากการพลดตกหกลมจงลดลง สอดคลองกบการศกษาของ ราลม เฮล และแคเกอร (Rhalimi, Helou, & Jaecker)15 ทไดศกษาความสมพนธระหวางการใชยากบอบตการณการพลดตกหกลมของผ สงอายท เข ารกษาใน โรงพยาบาล ประเทศฝรงเศสดวยโรคเรอรงและตองไดรบการรกษาโดยการใชยาหลายชนดรวมกน โดยพบวา การไดรบยาหลายชนดมผลทำใหอบตการณของการพลดตกหกลมเพมขน ดงนนกลมทดลองจงมจำนวนครงในชวง 1 เดอนหลงใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมลดลงเมอเทยบกบกอนใชและนอยกวากลมควบคมทไดรบการดแลปกต กลมทดลองไดรบความรเรอง การจดการตอสงแวดลอมเรองความปลอดภย ทำใหไดรบทราบแนวทางปฏบตทถกตอง จากนนมการเยยมบาน เพอประเมนและจดการสงแวดลอมภายในบานใหปลอดภย พบวา กลมทดลองทงหมดอาศยในบานตนเอง สวนใหญอาศยอยกบคสมรสและมบตรหลานดแล บางรายอาศยตามลำพงกบคสมรสเนองจากบตรหลานยายไปเรยน ทำงานหรอมครอบครวอยตางจงหวด สภาพบานเรอนมนคง แขงแรงด บางรายอยบานใตถนสงแตมราวบนไดสำหรบเกาะจบทมนคงแขงแรง มเพยงรายเดยว ทอาศยตามลำพง บ านทอาศยข นบนไดชำรด แตกำลงอยในระหวางการซอมแซม โดยไดรบการชวยเหลอจากหลานทอาศยอยใกลเคยง สวนหองครวและหองนำสวนใหญจดใหเปนระเบยบ ดงนนกลมทดลองสวนใหญจงไมเกดปญหาการพลดตก

หกลมเนองจากสาเหตน ดงน นกลมทดลองจงมจำนวนครงของการพลดตกหกลมในชวงเวลา 1 เดอน หลงการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมตำกวาในชวงเวลา 1 เดอนกอนการใชโปรแกรม และมจำนวนคร งของการพลดตกหกลมตำกวากลมควบคมทไดรบการดแลปกต ขอเสนอแนะในการนำผลการวจยไปใช 1. พยาบาลควรใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในการดแลผสงอายในชมชน โดยใหความรแกผ สงอายและผดแลเกยวกบปจจยเสยงและแนวทางการปองกนการพลดตกหกลม ฝกออกกำลงกายแบบไทช ทบทวนการรกษาโดยการใชยา ประเมนและการแกไขปญหาเกยวกบการมองเหน ประเมนและการจดการสงแวดลอมใหปลอดภย 2. จดใหมการนเทศพยาบาลในเรองการใชโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในการดแล ผ สงอายในชมชน เพอใหการปองกนผ สงอายมประสทธภาพ 3. ควรเผยแพรความร เกยวกบโปรแกรมปองกนการพลดตกหกลมในการดแลผ สงอายในชมชน แกพยาบาลททำหนาทดแลผสงอายในชมชนโดยประสานงานหนวยงานทเกยวชอง ขอจำกดในการทำวจย การทำวจยในครงนไมสามารถควบคมปจจยบางประการ ไดแก โรคประจำตว การใชยา การมสมาชกในครอบครวดแล และภาระในการดแลบตรหลาน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ควรพฒนาโปรแกรมสำหรบดแลผสงอายในประเดนปญหาสขภาพอน โดยใชกระบวนการวจย รวมทงการมสวนรวมของผสงอายและชมชน เอกสารอางอง 1. สถาบนวจยประชากรและสงคม. ขอมลประชากร ในประเทศไทย {อนเตอรเนต}. 2556 [เขาถง

_13-1556(098-109)P2.indd 108 12/18/13 1:52:02 PM


เมอ 11 กมภาพนธ 2556]. เขาถงไดจาก: http:// www.ipsr.mahidolac.th/.../population_th.. 2. Thomas, M. S. Health care delivery settings and older adult. In Meiner, S. E. Ed). Gerontologic nursing 4th. St. Lious : MOSBY ELSEVIER; 2011. p.148-75. 3. Ignatavicius, D. D. Common health problems of older adults. In Ignatavicius, D. D.& Workman, M. L.(Eds.), Medical-surgical nursing : patient-centered collaborative care 6th. Saunders Elsevier; 2010. p.15-25. 4. Touhy, T. A. Mobility. In Touhy T.A. & Jett, K.F. (Eds.) Ebersole and Hess’Gerontological nursing healthy aging 3rd St. Lious : SAUNDERS ELSEVIER; 2012. p.200-22. 5. พมพวรนทร ล มสขสนต. ปจจยทำนายการ พลดตกหกลมของผ สงอาย . ว ทยานพนธ พยาบาลศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลย ธรรมศาสตร; 2552. 6. Meiner, S. E. Safety. In Meiner, S. E. (Ed). Gerontologic nursing 4th St. Lious : MOSBY ELSEVIER; 2011. p.209-28. 7. Greany, J, F., Di Fabio, R. P. Models to predict Fall History and Fall Risk for Commuity- Dwelling Elderly. Physiological Occupational Therapy Geriatric 2010; 28: 280-96. 8. Hosseini & Hosseini. Mental health illnesses contributing to fal ls-Health promotion {internet}. 2008 [cited 2012 October 12]. from: http://www.studymaterialshealth managementventures.com/.../FallPreve...

9. Center for Diseases Control and prevention. Preventing falls: how to develop community- Based falls prevention programs for older adults. National center for injury prevention and Control. Atlanta, Georgia; 2008. 10. Gillespie, L. D., Robertson, M.C., Gillespie, W.J., Sherrington, C., Gates, S., Clemson, L.M., Lamb, S.E. Interventions for preventing falls in older people living in the community {internet}. 2012 [cited 2012 October 14]. from http:// www.thecochranelibrary.com. 11. โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห. สถต โ รงพยาบาลเช ยงรายประชาน เคราะห . โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห; 2555. 12. ศ ร พร พรพทธษา. ความร ทศนคต และ พฤตกรรมในการปองกนการพลดตกหกลมของ ผ สงอาย. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหา บณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม; 2541. 13. กมลทพย ภมศร. ผลของระบบการพยาบาล แบบสนบสนนและใหความรตอการดแลตนเอง เพอปองกนการหกลมของผสงอาย. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาล ศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม; 2547. 14. Kato, M., Izumi, K., Hiramatsu, T., Shogenji, M. Development of an exercise program for fall prevention of elderly persons in long term care facility. Japan journal of nursing science 2006; 3: 107-17. 15. Rhalimi, M., Helou, R.,& Jaecker, P. Medication use and increase risk of falls in hospitalized elderly patients : a retrospective, case control study. Drugs Aging ; 2009; 26: 847-52.

_13-1556(098-109)P2.indd 109 12/18/13 1:52:03 PM


บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอศกษาประสบการณการดแลตนเองของ

ผปวยเบาหวาน ในตำบลลาดบวขาว อ.บานโปง จ.ราชบร เกยวกบการรบรเมอเปนเบาหวานครงแรก พฤตกรรม

การดแลตนเอง และความตองการของผปวยเบาหวานตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข ผใหขอมลเปนผทไดรบ

การวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคเบาหวานไมนอยกวา 1 ปและรบการรกษาอยางตอเนองในคลนกเบาหวาน

โรงพยาบาลบานโปง สามารถใหขอมลและยนดใหขอมล จำนวน 14 ราย เครองมอทใชไดแก แบบสมภาษณชนด

กงโครงสรางโดยใชวธการสมภาษณแบบเจาะลกรายบคคล (In-depth interview) รวมกบการบนทกเทป และสมด

คมอประจำตวผปวยเบาหวาน วเคราะหขอมลโดยวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis)

ผลการวจยพบวาเมอถกวนจฉยวาเปนเบาหวานครงแรก ผปวยมความรสก กลว ตกใจ และวตกกงวล,

ผปวยทควบคมระดบนำตาลไดมแบบแผนการกนแตกตางกบผปวยทควบคมระดบนำตาลไมได, การกนยาตาม

แพทยสงอยางเดยวจะควบคมระดบนำตาลไมได แตการกนยาตามแพทยสงรวมกบการปรบการกนจะสามารถ

ควบคมนำตาลได, สงทสำคญในการดแลตนเอง คอ อาหาร อารมณ การกนยาอยางสมำเสมอและการพบแพทย

อยางตอเนอง, มการใชสมนไพรหลายชนดเปนทางเลอกในการรกษาเบาหวาน หลงจากพบวาระดบนำตาล

ไมลดลง จงเลกใช, การเปนเบาหวานสงผลกระทบทงตอชวตการทำมาหากนและการใชชวตประจำวน, มความ

ตองการบรการดานสขภาพทงจากอาสาสมครสาธารณสขและจากเจาหนาทสาธารณสขในการเยยมบาน สวน

การบรการในโรงพยาบาลผปวยสวนใหญบอกวาแพทยมเวลานอย ไมถามปญหาหรอความตองการของผปวย

ขอเสนอแนะในการนำผลการวจยไปใช ควรมการเตรยมผปวยทถกวนจฉยวาเปนเบาหวานในครงแรกโดยม

การใหความรเกยวกบโรคเบาหวานและวธการปฏบตตวทเหมาะสมกบผปวยแตละราย และการควบคมระดบ

นำตาลในเลอดทไดผล นอกจากการกนยารกษาเบาหวานตามแพทยสงแลว ผปวยตองมการควบคมแบบแผน

การกนและการควบคมอารมณควบคไปดวย

คำสำคญ : เบาหวาน พฤตกรรมการดแลตนเอง

กลฤด จตตยานนต และคณะ*

* พยาบาลวชาชพชำนาญการพเศษ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จกรรช

ประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในตำบลลาดบวขาว อำเภอบานโปง จงหวดราชบร

_13-1556(110-121)P2.indd 110 12/20/13 5:29:50 PM


* Nurse Instructor, Boromarajonni College of Nursing, Chakriraj

Abstract

This qualitative study aimed to investigate self- care experience of diabetic patients regarding their

perception with the first diagnosis of diabetes mellitus, self-care behaviors, and patients’ expectation

towards roles of healthcare providers. Purposive sampling was used to recruit 14 diabetes patients who have

been diagnosed with diabetes mellitus for more than 1 year, regularly visit diabetes clinic in Ban Pong

Hospital, and agree to provide information. Instruments used were a semi-structured interview questionnaire

and the patients’ record. Data were collected through individually given in-depth interview with the tape

recorder. Data were analyzed using content analysis.

The results showed that when first being diagnosed with diabetes. Patients would panic feel fear and

be anxious. The eating patterns of Patients who were able to control blood sugar level were different from

those who weren’t be able to control their blood sugar, and the medication prescribed by doctors could not

control blood sugar levels alone. The medication prescribed by doctors with the appropriate eating pattern

would help to control their blood sugar. The important things needed to be considered for self-care of

diabetes patients were having appropriate food, controlling emotion, taking medicine and visiting the doctor

regularly. The patients used many kinds of herbs as the alternative treatment of diabetes, and they gave up

after their blood sugar level did not decrease. Diabetes affected the lives of patients, including both their

livelihood and diary life. The patients required health services from health volunteers and health care

providers, especially the home visit. The patients also reported that the doctors in the hospital didn’t have

time to ask the patients about their problems or needs.

The study suggested that the diabetes patients need to be prepared at the first diagnosis by providing

knowledge about diabetes, including how to control their blood sugar. The patients also need to know that

not only taking medicine as prescribed is important, but they also need to control their food and emotion.

Keywords: diabetes self-care behaviors

Kuleudee Chittayanunt*

Self Care Experience of Diabetic Patients in Tambol Lad Bua Khao, Ban Pong District, Ratchaburi Province.

_13-1556(110-121)P2.indd 111 12/20/13 5:29:50 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา โรคเบาหวาน (Diabetes mellitus) เปนโรคเรอรงทเปนปญหาสำคญทางดานสาธารณสขของโลก เปนภยคกคามทลกลามอยาง รวดเรวไปทวโลก สงผลกระทบตอการพฒนาทางเศรษฐกจอยางมาก องคการอนามยโลกและสหพนธเบาหวานนานาชาต1 ( International Diabetes Federation : IDF) ไดกำหนดใหวนท 14 พฤศจกายน ของทกปเปน วนเบาหวานโลก (World Diabetes Day) รวมถงองคการสหประชาชาตไดมมตรบโรคเบาหวานเปนปญหาสาธารณสขสำคญของโลกและเชญชวนใหประเทศสมาชกรวมกนดำเนนการควบคมและรบมอกบโรคเบาหวาน โดยถอวนเบาหวานโลกเปนวนรณรงคขององคการสหประชาชาตดวย สำหรบประเทศไทย ขอมลจากสำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข2 พบมผเสยชวตจากโรคเบาหวานใน ป พ.ศ. 2552 ประมาณ 7,019 คน หรอ ประมาณวนละ 19 คน และในรอบ 10 ปทผานมา (พ.ศ. 2542 – 2552) คนไทยนอนรกษาตวท โรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข ดวยโรคเบาหวาน เพมขน 4.02 เทา เฉพาะป พ.ศ. 2552 มผทนอนรกษาตวทโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข ดวยโรคเบาหวาน 558,156 ครงหรอประมาณวนละ 19 คน ในผปวยทนอนรกษาตวดวยโรคเบาหวานจำนวนดงกลาวยงพบภาวะแทรกซอนถง 277,020 คน คดเปนรอยละ 17.513 จงหวดราชบร มอตราปวยโรคเบาหวานสง 10 ลำดบแรกตดตอกน 3 ป จากขอมลทางสถตสำนกงานสาธารณสขจงหวดราชบร พบวามจำนวนผปวยโรคเบาหวานตงแตป พ.ศ. 2545 ถง ป พ.ศ. 2554 มแนวโนมเพมจำนวนขนอยางตอเนองจาก อตรา 497.96 เปน 8,471.79 ตอแสนประชากร ซงเปนอนดบท 2 ของประเทศ4 และจากขอมลทางสถตสำนกงานสาธารณสขอำเภอบานโปง จ.ราชบร เมอเดอนธนวาคม 2555 พบมผปวยเบาหวาน จำนวน 3,398 คน คดเปน อตรา 3,536.45 ตอแสนประชากร ซงในจำนวนดงกลาวเปนผปวยเบาหวานของตำบลลาดบวขาว ถง 111 คน คดเปนอตรา

3,364.66 ตอแสนประชากร เบาหวานเปนโรคทรกษาไมหายขาดตองรกษาอยางตอเนองและรกษาไปตลอดชวต โดย มตวผ ปวยเบาหวานเองเปนตวควบคมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพรวมกบการบำบดรกษาทมประสทธภาพ การควบคมระดบนำตาลในเลอดจงจะอยในระดบทตองการได ปญหาและอปสรรคททำใหผปวยเบาหวานไมสามารถควบคมระดบนำตาลในเลอดไดนนมปจจยหลายอยางทมผลตงแตเรองของความใสใจของแพทยในการตดตามดแลผปวยไปจนถงเรองปญหาของสตรอาหารทใชคมระดบนำตาลเอง ทพบวาผปวยสวนใหญไมสามารถควบคมพฤตกรรมการรบประทานอาหารตามสตรไดในระยะยาว (Poor compliance) นอกจากนแลวยง มาจากทผ ปวยมพฤตกรรมการรบประทานยาท ไมเหมาะสม เชน ปรบลดขนาดยาดวยตนเอง รบประทานไมตรงเวลา เปนตน5 ซงในผปวยแตละคนกจะมวธการแกปญหาในดแลตนเองทแตกตางกนออกไป ข นอยกบบรบทชวตทแตกตาง คณะ ผวจยจงมความสนใจศกษาประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน เพอใหมองเหนและเขาใจถงพฤตกรรมทเปนไปตามบรบทเงอนไขของชวต สงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม โดยการทำความเขาใจจากสถานการณจรงของผปวย วตถประสงค เพอศกษาประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ในตำบลลาดบวขาว เกยวกบการรบรเมอเปนเบาหวานครงแรก พฤตกรรมการดแลตนเอง และความตองการของผปวยเบาหวานตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข คำถามการวจย ประสบการณการดแลตนเองของผ ปวย เบาหวาน ในตำบลลาดบวขาว เกยวกบการรบรเมอเปนเบาหวานครงแรก พฤตกรรมการดแลตนเอง และความคาดหวงของผปวยเบาหวานตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข เปนอยางไร

_13-1556(110-121)P2.indd 112 12/20/13 5:29:51 PM


วธดำเนนการวจย การศกษาคร งน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เพอศกษาประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ในตำบลลาดบวขาว เกยวกบการรบรเมอเปนเบาหวานครงแรก พฤตกรรม การดแลตนเองและความคาดหวงของผปวยเบาหวาน ตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 1. แบบสมภาษณ ชนดมโครงสรางและชนดไมมโครงสรางโดยใชวธการสมภาษณแบบ เจาะลกรายบคคล (In-depth interview) จะสนสดการสมภาษณ เมอขอมลทไดจากการสมภาษณมความอมตว (saturate) 2. สมดคม อประจำตวผ ปวยเบาหวาน โรงพยาบาลบานโปง 3. การสงเกตแบบไมมสวนรวม เพอใหขอมลทตรงกบความเปนจรงมากทสด 4. บนทกภาคสนาม (field note) 5. เทปบนทกเสยง ใช บนทกเสยงขณะททำการสมภาษณเชงลก ในการสมภาษณผวจยไดขออนญาตประชากรตวอยางในการบนทกเทปควบคไปกบการจดบนทก เพอใหการสมภาษณมลกษณะของการสนทนาอยางตอเนอง ผวจยจะนำเทปบนทกขอมลมาถอดเทป และบนทกขอมลเปนลายลกษณอกษร การสรางและตรวจสอบเครองมอทใชในการวจย มขนตอนดงน 1. ทมผ ว จยศกษา คนควา เน อหาจากเอกสาร และงานวจยทเกยวของกบประสบการณการดแลสขภาพตนเองของผปวยเบาหวาน 2. ประชมทมงานวจย เพอวเคราะหเอกสาร กำหนดประเดน ขอบเขต และโครงรางเนอหาของประสบการณการดแลสขภาพตนเองของผ ปวย เบาหวาน ในการกำหนดประเดนคำถามเพอใหครอบคลมวตถประสงคและเนอหาของงานวจย

3. ลงพนทเพอทดสอบเครองมอกอนนำไปใชจรง 4. ประชมผเชยวชาญ 3 ทานเพอตรวจสอบคณภาพเครองมอ โดยการนำประเดนคำถามทใชในการเกบขอมลใหกบผเชยวชาญตรวจสอบดานความตรงของเนอหา ความครอบคลมตามวตถประสงคและความเหมาะสมของเนอหา 5. ปรบปรงแกไขประเดนคำถามตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ 6. นำประเดนคำถามไปสอบถามกบผปวยเบาหวานทตำบลลาดบวขาว จำนวน 3 ราย เพอตรวจสอบความเขาใจดานเนอหาในแตละประเดนคำถามของผปวยเบาหวาน ใหตรงกบวตถประสงคของการศกษา 7. แกไขประเดนคำถามและนำไปใชจรง การเกบรวบรวมขอมล มข นตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงตอไปน 1. การเตรยมความพรอมของทมวจย โดยทมวจยไดเตรยมความพรอมดาน ความรระเบยบ วธวจยเชงคณภาพจากเอกสารหนงสอ ดานการปรบตว ทศนคต และแนวคดทเกยวของกบการศกษา และประชมเตรยมความพรอมของทมวจย ในการทำความเขาใจกบแบบสมภาษณ 2. การเตร ยมความพร อมของตนเอง เกยวกบความรสกนกนดตามกรอบการวจยกอนรบฟงขอมลจากการสมภาษณ คำนงถงการลดอคต โดยไมทำตวเปนผรแลว ผเขาใจแลว เพอใหไดขอมลทเปนจรง 3. เตรยมตวดานความร และทกษะการทำงานวจยเชงคณภาพ โดยประชมเชงปฏบตการการสรางองคความรจากการทำงานวจยเชงคณภาพ จำนวน 1 วน โดยม ดร.จรรตน กจสมพร ผอำนวยการสวนวจย สถาบนพระบรมราชชนกเปนวทยากร ใหความรเรอง เทคนคและประสบการณในการเกบขอมลเชงคณภาพทมประสทธภาพ 4. คำนง และตระหนกถงสทธของผ ใหขอมลและจรยธรรมในการวจย โดยเคารพในความ

_13-1556(110-121)P2.indd 113 12/20/13 5:29:51 PM


เปนผมประสบการณ ใหเกยรตและยอมรบขอมล ทไดรบมา 5. การเกบรวบรวมขอมล คณะผวจยซงประกอบดวยพยาบาลวชาชพ จากโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตำบลและคณาจารยภาควชาการพยาบาลอนามยชมชน ว ทยาลยพยาบาลบรม ราชชนน จกรรช เปนผรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยการเขาไปสรางสมพนธภาพกบผใหขอมล เพอประเมนความพรอมและใหเกดความไววางใจและใหขอมลทเปนจรง ชแจงประโยชนทคาดวาจะไดจากงานวจย อธบายใหเหนถงความสำคญและคณคาของขอมลทจะไดรบจากผใหขอมล และขออนญาตบนทกเทป และเรมสมภาษณแบบไมเปนทางการ โดยไมใชคำถามนำ แตใชคำถามปรบตามอรยบท ใชวธจดบนทกขอมล และขอสงเกตตาง ๆ เพอใหไดขอมลทถกตองมากทสดและการสงเกตแบบไมมสวนรวมและการสงเกตแบบไมมโครงสราง คอ ผวจยไมไดกำหนดรายการในการสงเกตลวงหนา เม อสงเกตเหนพฤตกรรมใดกจะบนทกในสงท พบเหนทกประเดน ผ วจยจะสนสดการสมภาษณเมอขอมลมความอมตว นอกจากนยงเกบขอมลจากสมดบนทกประจำตวผปวย (โรงพยาบาล บานโปง) การพทกษสทธผใหขอมล ผ วจยใหสทธการตดสนใจดวยตนเองของ ผใหขอมลหลงจากผวจยชแจงรายละเอยดขนตอนของการวจย เปดโอกาสใหผใหขอมลถามขอของใจในการวจยได ใหสทธดานความพรอมของการใหขอมล มการขออนญาตบนทกเสยงการสมภาษณ และเซนยนยอมการเขารวมการวจย การถอดเทปใชนามสมมต เพอปกปดความเปนบคคลของแหลงขอมล การตรวจสอบขอมล การตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Data triangulation) โดยตรวจสอบแหลงขอมลทไดมาดงน 1. บคคล ตรวจสอบขอมลพฤตกรรมสขภาพผปวยเบาหวานโดยการสอบถามญาตผปวย เพอนบาน

รวมถงตวผปวยเอง แลวนำขอมลนนมาวเคราะห ดวาขอมลสอดคลอง ใกลเคยงกนหรอไม 2. สถานท ในการเกบขอมลการวจยครงน ผ วจย ไดมการเดนทางไปพบผใหขอมล เพอเกบขอมล ทงการสมภาษณและสงเกต ตามรายละเอยดในเครองมอการวจย 3. เวลา ในการเกบขอมลการวจย ผวจยไดมการเขาไปเกบขอมลในเวลาทแตกตางกน โดยยดหลกความสะดวกและความพรอมของผ ใหขอมลแตละราย 4. กอนจะเกบขอมลใหมในแตละครง จะมการทบทวนสรปผลของการสมภาษณเพอยนยนความถกตองของผลการศกษา การวเคราะหขอมล (Data Analysis) ขอมลสวนบคคลวเคราะหดวยการแจกแจงความถและรอยละ ขอมลในสวนของประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ในตำบลลาดบวขาว เกยวกบการรบรเมอเปนเบาหวานครงแรก พฤตกรรมการดแลตนเอง และความคาดหวงของผปวยเบาหวานตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข วเคราะหดวยวธวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยวเคราะหตามดาน คอ ความรสกครงแรกทรตววาเปนเบาหวาน ชวตประจำวน ประสบการณในการจดการกบโรคเบาหวาน สงสำคญทสดในการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน การรกษาทางเลอก ความตองการใหหนวย บรการสาธารณสขดแล โดยใชโปรแกรม Excel ชวยในการจดเรยงขอมล ความนาเชอถอของงานวจย ตรวจสอบความสอดคลองและการตความของผวจย ดงน ตรวจสอบความเชอถอได โดย 1. ผ วจยใหผ ใหขอมล ผเกยวของ ตรวจสอบขอมลของการวจยโดยสอบถามกลบไปยงผใหขอมลในประเดนตาง ๆ 2. การสรางความค นเคยกบผ ใหข อมล เพอใหผใหขอมลมพฤตกรรมและการแสดงออกทเปนธรรมชาต

_13-1556(110-121)P2.indd 114 12/20/13 5:29:52 PM


การใชระเบยบวธการวจย โดย 1. นำเสนอขอมลอยางละเอยด ครบถวน ครอบคลมตรงตามขอมลทไดรบจากการเกบรวบรวมขอมล 2. ยนยนผลการวจยทไดจากขอมลและการตรวจซำโดยผสงอายทเปนเบาหวานทใหขอมล ผลการวเคราะหขอมล ขอมลปจจยสวนบคคล ผ ใหขอมลเปนผ ปวยเบาหวานทไดรบการรกษาท คลน คเบาหวาน โรงพยาบาลบานโปง จำนวน 14 คน สวนใหญเปนเพศหญง ร อยละ 92.85 (13 คน) เพศชาย รอยละ 7.15 (1คน) มอายอยในชวง 61-70 ป รอยละ 57.14 (8 คน) ระยะเวลาทปวยเปนเบาหวาน 11-15 ป รอยละ 28.57 (4 คน) สวนท 1 การรบรของผปวยเมอถกวนจฉยวาเปนเบาหวานครงแรก จากการศกษาพบวา ใน 14 ราย เมอถกแพทยวนจฉยวาเปนเบาหวาน บางรายเกดอาการ กลวและทำใจยอมรบไมได บางราย ร สก ตกใจเพราะคดถงผลทจะเกดตามมา เนองจากพบเหนประสบการณทเกดกบคนรอบขาง บางราย วตกกงวล เกยวกบการรกษาโรค การทำมาหากน รายได และการปฏบตตว และมบางรายไมรสกกลวเพราะ มปฏสมพนธกบเพอนบานและญาตทเปนเบาหวาน จงมการรบรถงเรองราวของคนอนทเขาเปนเบาหวาน ปรากฏตามตวอยางการสมภาษณ ดงน หญงอาย 55 ป ปวยมา 5 ป เลาวา “..ตกใจ ตกใจมากๆ ไมคดเลยวาตวเองจะเปน เพราะเบาหวานเปนโรคทนารำคาญ หายกไมหาย กนอะไรตามใจมากกไมได” หรอกรณ หญงอาย 61 ป ปวยมา 1 ป รสกเชนเดยวกน คอ “..รสกไมอยากอย อยากตาย คดไปหลายเรอง กลวถกตดขา กลวจะทำกนไมได เปนภาระลกหลาน” หญงอาย 55 ป ปวยมา 3 ป เลาวา “.. ไมรสกกลวเพราะไมร วาโรคน เปนอยางไรคงไมรายแรง และคดวารกษาไดดวยการกนยา เคาใหยามากกน

ตามหมอบอก กเหนเปนเรองปกตเพราะทบานเขา กเปนกน กนยาโรงพยาบาลเหมอนกน เลยไมรสกกลวนะ...” สวนท 2 พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน พบ พฤตกรรมการดแลตนเอง 4 ดานคอ ควบคมการรบประทานอาหารเพอลดระดบนำตาล การ รบประทานยารวมกบการควบคมอาหาร การดแลตนเองอยางสมำเสมอ และการใชยาสมนไพรควบคกบยาลดระดบนำตาล การควบคมการรบประทานอาหารเพอลดระดบนำตาล จากการศกษาพบวา แบบแผนการกน ทประกอบดวยลกษณะของอาหารและปรมาณการกนสงผลตอการควบคมระดบนำตาลวาควบคมระดบนำตาลไดหรอไม ผลจากการสมภาษณผปวยเบาหวานทงสน 14 ราย ม 6 ราย เปนกลมทควบคมนำตาลได เมอพจารณาแบบแผนการกน ลกษณะของอาหารทกน พบวาใน 6 รายน จะกนผก ผลไม แกงสม ผก นำพรก แกงจด แกงเลยง แกงปา ขณะเดยวกนจะลดหรอเลกการกนอาหารบางชนด เชน ลดการกนของหวาน ไมกนแกงกะท ไมกนอาหารทใสเครองปรงรส สวนปรมาณอาหารเปลยนไป บางรายกนอาหารแตพออม บางรายกนปรมาณนอย ปรากฏตามตวอยางการสมภาษณ ดงน หญงอาย 78 ป ปวยมา 8 ป เลาวา “..จะกนยาตรงตามเวลาทกครงคอ หลงกนขาว เชา-เยน และจะตกขาวมอละ 3 ชอน 3 มอ ชอบกนกบขาวประเภทผกตม แกงเลยงเปนประจำ ไมชอบกนแกงกะท นานๆจะกนสกครง... เวลาทำกบขาวเองไมใสเครองปรงรส และชรส มาหลายป” สำหรบกลมทควบคมนำตาลไมได พบวา แบบแผนการกนแตกตางไปจากกลมควบคมนำตาลได หมายถง กรณศกษาในกลมน บางรายยงคง กนขาวในปรมาณทมาก ดมเครองดมทมรสหวาน บางรายชอบกนนำอดลม อาหารทกนรสจด เวลาปรงอาหารจะมกใสผงชรส ขณะเดยวกน ยงกน

_13-1556(110-121)P2.indd 115 12/20/13 5:29:52 PM


ขนมหวานอย ปรากฏตามตวอยางการสมภาษณ ดงน กรณ หญงอาย 67 ป ปวยมา 25 ป บอกวา “...การกนยงไมเปลยน เมอกอนปาจะกนรสจดมาก โดยเฉพาะกวยเตยวจะชอบปรงรส เปรยว เคม หวาน รวามนไมด แตกยงชอบกนรสนอยไมเปลยนแปลง เพราะชอบและกนรสน มานานมากแลว ชอบทำ

กบขาวกนเองไมชอบกนกบขาวทซอ เพราะไมถกใจ ไมถกปาก เวลาทำกบขาวจะใสรสดและผงชรสดวยแตไมมาก มนอรอยถาขาดเหมอนกบขาวจดๆกน ไมได...” ตารางแสดงรายละเอยดพฤตกรรมการปฏบตตนของผปวย

ตารางแสดง การปฏบตตนของผปวยโรคเบาหวานในกลมทควบคมระดบนำตาลไดและควบคมระดบนำตาลไมได

กรณ ศกษา

ระดบนำตาลในเลอด

การปฏบตตนของกลมทควบคมนำตาลได

หญงอาย 78 ป

90, 102, 95 mg%

กนยาตรงตามเวลาทกครง ตกขาวมอละ 3 ชอน 3 มอ ชอบกนกบขาวประเภทผกตม แกงเลยงเปนประจำ ไมชอบกนแกงกะท ทำกบขาวเองไมใสเครอง ปรงรส และชรส


91, 94, 92 mg%

กนทกอยางไมงดอะไรเลย แตกนไมมาก กนแคพออม กนผกมากๆ กนเนอสตวนอยๆ กนยาทกมอตามหมอสง


112, 121, 109 mg%

เชาออกกำลงกาย ดมกาแฟ กบขาวบางอยางปาจะกนตามปกต บางอยางตองลดลง เชน ขนมหวานๆ แตไมขาด กนผลไม กนแบรนดซปไก และกาแฟโสมตอนเชาเพราะวาโสมมนจะชวยใหนำตาลลดลง กนเปนประจำ และกนยอดมะยมลวกจมนำพรก เปนสมนไพรชวยลดนำตาลได


90, 110, 105 mg%

กนนอยลง บางอยางอยากกนกไมไดกน สวนใหญกนแกงสม ผกนำพรก แกงกะท แกงเผด ขนมจน เคมไมคอยกน นานๆทจะกนขนม ผลไมกกนบางไมบอย ชอบกนลกพลบ อรอยไมหวานมาก กนใบหญานางตม ฟาทะลายโจร เพราะ ขมลดหวานได


130, 121, 78 mg%

กนยาตามหมอบอก และกนแกงสมผกนำพรกประจำทกวน แกงทใสกะทไมแตะเลย กนขาวนอยๆทง 3 มอตกขาวมอละทพพ จะกนอะไรแตละอยางกตองกนนอยลง จะกนตามใจปากเหมอนอยางแตกอนไมไดทเรยนไมแตะเลย มะมวงสกกนแคครงลกเทานน มงคดกนวนละ 2 ลก


100,110, 105 mg%

กนนอยจนเปนนสย ไมชอบกนเนอสตวทตดมน ไมตดของหวาน ขนมกกนบางแตไมมาก ไมคอยหวบอย

_13-1556(110-121)P2.indd 116 12/20/13 5:29:52 PM


กรณ ศกษา

ระดบนำตาลในเลอด

การปฏบตตนของกลมทควบคมนำตาลไมได


115, 215, 167 mg%

การกนไมเปลยน กนรสจดมาก ชอบปรงรส เปรยว เคม หวานทำกบขาวใส รสดและผงชรส


313, 279, 161 mg%

กนขาวจนอม มอละ 2 จาน 4-5 ทมหวกนขาวอก 1 มอ 2 จาน ไมเคยงด อะไรเลย กนกาแฟชนดทรอนวน กนเปบซ

ชายอาย 71 ป

300, 340, 350 mg%

กนเมดขนน เรองการกนไมเปลยนแปลง กนเหมอนเดม กนขาวมาก


142, 137, 224 mg%

กนไดทกอยาง ชอบอาหารรสจด เนน เผด เคม เปรยว กบขาวสวนใหญทำเองปรงรสตามใจชอบ ใสรสดและผงชรส กนขาวเสรจ กจะกนขนมจกจก สมตำ โอเลยง


220, 217, 219 mg%

กนเยอะไมไดคมอาหาร เพราะมนรสกเพลย ไมมแรง กนทกอยาง กาแฟเยนกนไดทงวน รสกโหยกกนเขาไป นกวากนยงไมพอ หวตองหาอะไร ตอนกน เหมอนกนไมพอ


500, 200, 219 mg%

ไมไดควบคมอาหาร ถารสกหวขาวตองกน กนกตองกนใหอม ดกวาไปเปนลมกลางนา

การรบประทานยารวมกบการควบคมอาหาร จากกรณศกษาท ง 14 ราย สามารถแยกประสบการณในการจดการกบเบาหวาน ไดดงน ประสบการณแบบท 1 ผปวยทมประสบการณการจดการกบโรคเบาหวานดวยการกนยาตามแพทยสงอยางเดยวโดยไมควบคมอาหาร ทำใหระดบนำตาลควบคมไมได ดงเชนกรณ หญงอาย 65 ป ปวยมา 10 ป บอกวา “...อยากกนอะไรกกนตามใจทอยากกน เรากอาศยกนยาตามทหมอสงไปเรอย ๆ” ประสบการณแบบท 2 ผปวยทมประสบการณการจดการกบโรคเบาหวานดวยการกนยาตามแพทยสงรวมกบปรบการกน โดยการลดปรมาณการกน เลอกชนดอาหาร พบวา สามารถควบคมนำตาลได ดงเชนกรณ หญงอาย 67 ป ปวยมา

12 ป บอกวา “..จะกนยาตามหมอบอกและกนแกงสม ผกนำพรกประจำทกวน พวกแกงทใสกะทไมแตะเลย เวลาตกขาวมอละทพพเทานน” การดแลตนเองอยางสมำเสมอ การศกษาขอมลผปวยเบาหวานทง 14 ราย พบวา สงสำคญในการดแลตนเองทเกดข นจากประสบการณการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน ไดแก การดแลเรองอาหาร อารมณ การกนยาอยางสมำเสมอและการพบแพทยอยางตอเน อง ดง รายละเอยดตอไปน การดแลเรองอาหาร กรณศกษา 14 ราย สวนใหญเหนวาลกษณะและปรมาณของอาหารทก นเปนสงสำคญในการควบคมนำตาล ดงกรณศกษา หญงอาย 54 ป ปวยมา 8 ป บอกวา “..เรองกนไง ถากนมากนำตาลมนกขน ใหกนแคพออยได กนแคพออม

_13-1556(110-121)P2.indd 117 12/20/13 5:29:53 PM


การดแลเรองอารมณ ผ ปวยเบาหวานในกลมทศกษา พบวา มการรกษาอารมณไมใหเครยด พอใจกบสขภาพทเปนอย และการไดรบกำลงใจ จากคนรอบขาง เปนสงสำคญในการดแลตนเองของ ผปวยโรคเบาหวาน ดงกรณศกษา หญงอาย 74 ป ปวยมา 20 ป บอกวา “..อยกบโรคทเปนอย ปรบตวใหไดกบโรคทเปนอยปจจบน แคน ปาวานาจะอย ไดนะ.” นอกจากการดแลเรองอาหาร เรองอารมณแลว การกนยาและการไปหาหมอตามนดอยาง ตอเนองเปนอกสงหนงทสำคญ กรณศกษาจำนวน 10 ราย คดวาเบาหวานเปนโรคทรกษาไมหาย ตองไดรบยาตอเนองและกลวโรคแทรกซอนจากระดบนำตาลเพมข น เหนไดจากกรณศกษา หญงอาย 78 ป ปวยมา 8 ป บอกวา “..การไปหาหมอตามนดทกครงและกนยาตรงตามเวลา ไมเคยลมกนยาเลย เพราะกลววาถาไม ไปหาหมอตามนด นำตาลขนกลวจะเปนโรคแทรก กลวเบาหวานข นตาแลวตาบอด....กลวมาก..” การใชสมนไพรรวมกบการรบประทาน ยาลดระดบนำตาล การรกษาโรคเบาหวานนอกจากผปวยจะเขารบการรกษาโดยแพทยและกนยาดวยวธอนๆผปวยสวนใหญจะแสวงหาทางเลอกในการรกษาเบาหวานโดยการใชสมนไพรหลายชนดและใชอยในชวงระยะเวลาหนง หลงจากพบวาระดบนำตาลไมลดลง จงเลกใช หญงอาย 55 ป ปวยมา 5 ปบอกวา “...เคยใชยาเปนสมนไพรเปนชดๆละ 100 บาท ตมกน ควบคกบการกนยาจากโรงพยาบาล กนอยประมาณ 1 เดอนกหยดกน เพราะนำยามนมสแดงจดมากและสงเกตวามตะกอน หลงกนกไมแตกตางไปจากเดมทไมไดกน จงหยดกน ควำหมอเลย” สวนท 3 ความตองการของผปวยเบาหวานตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสข ดานการใหบรการดานสขภาพ ผปวยเบาหวาน มความตองการไดรบบรการดานสขภาพจากอาสาสมครสาธารณสข ไดแก การ

ดแลคนทชวยเหลอตวเองไมได การเจาะเลอดเพอประเมนระดบนำตาล การฉดอนซลน การเยยมเยยนเพอถามทกขสข การตรวจเตานม การรณรงค ไขเลอดออก แจกทราย พนหมอกควน เปนตน เชน หญงอาย 68 ป ปวยมา 16 ป บอกวา “.. กอยากใหมาชวยเจาะนำตาลในเลอดใหบางนะ เพราะวาอยางปาเนย 2 เดอนกวาจะไดไปหาหมอครงหนง บางทเรากไมรวานำตาลในเลอดเราเทาไหร ขน หรอลง มากไปหรอเปลา ถามาบรการเจาะเลอดใหทบาน กดเหมอนกน..” ดานการใหความรเกยวกบวธปองกนโรคใหมๆ ตองการใหอาสาสมครสาธารณสข.มาใหความรเกยวกบวธปองกนโรคใหมๆทเกดขนเพอการปองกน เชน หญงอาย 55 ป ปวยมา 5 ป บอกวา “..มขาวคราวกมาแจงใหกนบาง หรออาจมาแนะนำอะไรทเปนประโยชน เอาขาวจากหมอมาบาง วธปองกนโรคทนากลวๆ เชนเอดส ไขหวดนก..” เจาหนาทสาธารณสข ดานการใหบรการดานสขภาพ สวนใหญ ผปวยเบาหวาน มความคดเหนวา บรการทไดรบจากเจาหนาทสาธารณสขดอยแลว แตมความตองการใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล มยารกษาเบาหวานและความดนโลหตสงไวใหบรการดวย จะไดไมตองเสยเวลาไปรอรบการตรวจทโรงพยาบาล การใหคำแนะนำแกผปวยท เปนโรค เบาหวาน ตองการใหมจำนวนเจาหนาทสาธารณสขเพมขน เพอไปเยยมบานดแลผปวยทชวยเหลอตวเองไมได ใหคำแนะนำและแกปญหาในการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน หญงอาย 78 ป ปวยมา 8 ป บอกวา “..ปาอยากใหหมอมาเยยมบอยๆ อยากไดคำแนะนำในการดแลตวเองของคนท เปนโรค เบาหวานและความดน.....อยากใหอนามยมหมอมาอยเพมขนเพราะทกวนนมนอยไป”

_13-1556(110-121)P2.indd 118 12/20/13 5:29:53 PM


พยาบาลและแพทยในโรงพยาบาล ผ ปวยสวนใหญบอกวาแพทยมเวลานอย ไมถามปญหาและความตองการของผปวย ไมเปดโอกาสใหผปวยอธบายเหตผล หญงอาย 56 ป ปวยมา 14 ปบอกวา “.....กอยากใหหมอพยาบาลเขาถามเราบาง วาเรามปญหาอะไร....เวลาเราพดกใหฟงเราบาง ทกวนนเขาไดแตวาเราอยางเดยว วาทำตวไมด ดอ ไมรกตวเองบาง ไมเปดโอกาสใหเราไดพด อธบายอะไรบางเลย....” ผ ปวยบางคนมความพงพอใจในบรการท ไดรบ หญงอาย 78 ป ปวยมา 8 ป บอกวา “...หมอชมวาคมเบาหวานไดดนะปาคนสวยทำอยางไรพดใหหมอฟงหนอย และหมอยงใหคำแนะนำเกยวกบการออกกำลงกายอกปาดใจมากอยากเขาไปกอดแกมากแตไมไดกอดไดแตคดในใจวานดตรวจครงหนาขอใหไดเจอหมอคนนอก” สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ จากการวเคราะหศกยภาพการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในตำบลลาดบวขาว จำนวน 14 ราย พบวา เมอถกวนจฉยวาเปนเบาหวานครงแรก ผปวยมความรสก กลว ตกใจ และวตกกงวล มเพยงบางสวนทไมรสกกลวและรสกเฉยๆ ความสมพนธระหวางการควบคมนำตาลกบแบบแผนการกน พบวามแบบแผนทแตกตางกนอยางชดเจน จากประสบการณพบวา การกนยาตามแพทยสงอยางเดยวจะควบคมระดบนำตาลไมได แตการกนยาตามแพทยสงรวมกบการปรบการกนจะสามารถควบคมนำตาลได, สงทสำคญในการดแลตนเอง คอ อาหาร อารมณ การกนยาอยางสมำเสมอและการพบแพทยอยางตอเนอง ผปวยสวนใหญจะใชสมนไพรหลายชนดเปนทางเลอกในการรกษา หลงจากพบวาระดบนำตาลไมลดลง จงเลกใช, ผลจากการเปนเบาหวานสงผลกระทบตอชวตทงการทำมาหากนและการใชชวตประจำวน, ผปวยมความตองการบรการสขภาพท งจากอาสาสมครสาธารณสขและเจ าหน าท สาธารณสข สวนพยาบาลและแพทยในโรงพยาบาลผ ปวยสวนใหญบอกวาแพทยมเวลานอย ไมถาม

ปญหาและความตองการของผปวย ไมเปดโอกาสใหผปวยอธบายเหตผล ซงสามารถอธบายไดดงน 1. ผ ปวยเบาหวานสวนใหญมความร สก กลว และ ตกใจ เมอถกแพทยวนจฉยวาเปนเบาหวานในครงแรก อาจเกดจากสาเหตรวมกน จากความกลวการถกตดขา ข นชอวาเปน คนพการ ซงจะ สงผลกระทบโดยตรงกบการทำมาหากนและการดำเนนชวตประจำวนทตองพงพาคนอน สอดคลองกบการศกษาของสมพงษ สวรรณวลยกร6 ทพบวา รอยละ 15 ของผ ปวยเบาหวานจะเกดแผลทเทา และรอยละ 15 ของผปวยเบาหวานทมแผลทเทา จะเกดการตดเชอในกระดกทฝาเทา และรอยละ 15 ของผปวยเบาหวานตองถกตดสวนใดสวนหนงของเทา และจากประสบการณเดมทรวา เบาหวานเปนโรคทรกษาไมหาย เกดโรคแทรกซอนจนกระทง เสยชว ตในทสด สอดคลองกบผลวจย เพญศร พงษประภาพนธ และคณะ7 ทพบวาในกลมตวอยางบางคนใหความหมายวาโรคเบาหวานรนแรงถงชวต เนองจากเคยมประสบการณทเคยเหนบคคลถง แกกรรมดวยโรคเบาหวาน แสดงถงประสบการณชวตมผลตอการรบรของผปวยตอโรคเบาหวาน 2. ความสมพนธระหวางการควบคมนำตาลกบแบบแผนการกนของผปวยนน เปนผลทเกดขนภายหลงการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณเชงลกในประเดน “การใชชวตประจำวน” โดยไมไดมการเลอกผปวยหรอใชระดบนำตาลในเลอดมาแบงกลมผปวยกอนการศกษา เหนไดวาพฤตกรรมการกนของผปวยเองจะเปนตวแบงกลมตามธรรมชาต สอดคลองกบการศกษาของ มทตา ชมพศร8 ทพบวา กลมทควบคมระดบนำตาลได และผทควบคมระดบนำตาลไมได มความแตกตางของพฤตกรรมดานการควบคมอาหาร แตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ 0.05 และสอดคลองกบการศกษาของ ธวชชย ฉนทวฒนนท9 ทพบวาในกลมผ ปวยทไมสามารถควบคมระดบนำตาลในเลอดไดมแบบแผนการกน คอ กนขาวในปรมาณมาก ม อละ 2 จาน กน นำอดลมและเครองดมทมรสหวาน กนอาหารรสจด ใชผงชรสในการปรงอาหาร กนขนมหวาน สอดคลอง

_13-1556(110-121)P2.indd 119 12/20/13 5:29:54 PM


กบการศกษาของ จนดาวรรณ เงารศม และคณะ10 ทพบวา เหตผลประการหนงทอาจทำใหผ ปวย เบาหวานไมสามารถจำกดปรมาณการกนของตนเองได คอการมอาชพทตองทำงานหนก เชน ทำนา จากประสบการณการจดการกบโรคเบาหวานของตนเองมายาวนานเฉลย 10-20 ป ผปวยมความเหนไปในแนวทางเดยวกนวาการรกษาเบาหวาน ดวยการกนยาตามแพทยสงเพยงอยางเดยว จะ ไมสามารถควบคมระดบนำตาลในเลอดได ถาจะใหไดผลตองทำรวมกบการปรบแบบแผนการกนโดยการลดปรมาณ และเลอกชนดอาหาร พบวาจะสามารถควบคมระดบนำตาลในเลอดได สอดคลองกบการศกษาของ มทตา ชมพศร8 ทพบวา ผปวย ทควบคมระดบนำตาลไดดจะกนยาสมำเสมอและถกตอง และสวนใหญจะไปตรวจตามนดทกคร ง ไมเคยผดนด สวนผปวยทควบคมระดบนำตาลไมไดจะมการปฏบตตวเรองการกนยาไมตรงเวลา และลมกนยาในบางครง ผปวยทควบคมนำตาลไดดจะตระหนกถงการรกษาของแพทยและการนดทกครง 3. ความตองการของผ ปวยเบาหวานตอบทบาทของบคลากรสาธารณสข ทพบวาผ ปวย สวนใหญมความพงพอใจและตองการการดแลจากบคลากรสาธารณสขทกระดบซงสงผลดตอการดแลตนเองของผปวย สอดคลองกบการศกษาของแมททวส และฮงสนอางถงใน อญชล วรรณภญโญ11 ทพบวา ความพงพอใจของผปวยกบผใหบรการสขภาพมผลตอความรวมมอในการรกษา กลาวคอ ถาผ ปวย พงพอใจกมแนวโนมปฏบตตนตามคำสงมากขน การทผปวยมความรสกวา ตนไดรบขอมลเพยงพอ ไดรบการยอมรบนบถอ ปญหาทมอยไดรบการแกไขหรอใสใจดแล รสกวาผใหบรการมทาททเปนมตรและความสมพนธระหวางผปวยและผใหบรการมผลตอความรวมมอในการรกษา ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการนำผลการวจยไปใช 1. ควรมการเตรยมผปวยทถกวนจฉยวาเปนเบาหวานในครงแรกโดยมการใหความรเกยวกบ

โรคเบาหวานและวธการปฏบตตวทเหมาะสมกบ ผปวยแตละราย 2. การควบคมระดบนำตาลในเลอดทไดผล นอกจากการกนยารกษาเบาหวานตามแพทยสงแลว ผ ปวยตองมการควบคมแบบแผนการกนและการควบคมอารมณควบคไปดวย 3. พฒนาศกยภาพ อสม. การอบรม และฝกใหอสม. เจาะเลอดตรวจหานำตาลในเลอด (DTX) จะทำใหการดแลผ ปวยเบาหวานในชมชน ไดงายและรวดเรวยงขนในกรณทแพทยนด 4. นำความคดเหนของผปวยมาใชในการพฒนาและกำหนดรปแบบของการใหบรการใน โรงพยาบาลใหสอดคลองกบความตองการของ ผปวยทมารบบรการ ภายใตศกยภาพของหนวยบรการเพอใหผปวยพงพอใจและผใหบรการมความสข เอกสารอางอง 1. World Diabetes Day (WDD): Let’s take control of diabetes now. [Internet]. 2013 [cited 2013 Nov.6]. Available from: http://www. worlddiabetesday.org/en/the-campaign/ diabetes-education-and-prevention/lets- take-control-of-diabetes-now. 2. กระทรวงสาธารณสข. สำนกนโยบายและ ยทธศาสตร. สถตสาธารณสข ป 2552.กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก; 2552. 3. World Diabetes Day (WDD): ACT ON DIABETES NOW. [Internet]. 2013 [cited 2013 Nov.16]. Available from: http://www.idf.org/ worlddiabetesday/act-on-diabetes-now. 4. กระทรวงสาธารณสข. สำนกโรคไมตดตอ กรม ควบคมโรค. ขอมลและสถต [Internet]. 2013 [cited 2013 Nov. 22] Available from: http:// www.thaincd.com/information-statistic/non- communicable-disease-data.php · 5. รชนย ไกรยศร. ความสมพนธระหวางความเชอ ดานสขภาพ บคลกภาพเขมแขงและพฤตกรรม

_13-1556(110-121)P2.indd 120 12/20/13 5:29:54 PM


การดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรง.วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, สาขา ว ชาการพยาบาลผ ปวย บณฑตว ทยาลย มหาวทยาลยบรพา ; 2553. 6. สมพงษ สวรรณวลยกร และคณะ. การประเมน ผลการดแลผ ปวยเบาหวานชนดท 2 และ ความดนโลหตสง ของโรงพยาบาลในสงกด กระทรวงสาธารณสข และโรงพยาบาลในสงกด กรงเทพมหานคร ประจำป 2554; 2554. 7. เพญศร พงษประภาพนธ และคณะ. การพฒนา รปแบบการสงเสรมสขภาพแบบองครวม ของ ผปวยเบาหวาน ในชมชนวดปรณาวาส. สาขา วชาการพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพธนบร; 2553. 8. มทตา ชมพศร. ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรม การควบคมระดบนำตาลในเลอดของผ ทเปน เบาหวานทหนวยบรการปฐมภม ในเขตอำเภอ สบปราบ จงหวดลำปาง; 2550.

9. ธวชชย ฉนทวฒนนท. ความสมพนธระหวาง ปจจยทมผลตอการลดลงของระดบนำตาลใน เลอด กบการลดลงของระดบนำตาลในเลอด ของผปวยเบาหวาน โรงพยาบาลสารภ จงหวด เชยงใหม; 2553. 10. จนดาวรรณ เงารศม และคณะ. การศกษา พฤตกรรมการดแลตนเองของผ สงอายโรค เบาหวานทไมสามารถควบคมระดบนำตาลใน เลอดได ในเขตอำเภอเมอง จงหวดพษณโลก ; 2551. 11. อญชล วรรณภญโญ. การสรางและทดสอบ ความตรงของเครองมอเพอใชวชาความรทวไป และทศนคตของผปวยเบาหวาน. วทยานพนธ ปรญญาเภสชศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชา เภสชกรรมคลนก บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย ; 2545.

_13-1556(110-121)P2.indd 121 12/20/13 5:29:54 PM


บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบ

ความเชอความเจบปวยตอความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย กลมตวอยางเปนครอบครว

ผปวยมะเรงระยะสดทายทอาศยอยในจงหวดชลบร จำนวน 20 ครอบครว เลอกกลมตวอยางดวยวธการสม

ตวอยางแบบอยางงาย และสมเลอกเขากลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 10 ครอบครว กลมทดลองไดรบ

โปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย สวนกลมควบคมไดรบการดแลตามรปแบบปกต

ทงกลมทดลองและกลมควบคมไดรบการประเมนความทกขทรมานกอนและหลงไดรบโปรแกรมโดยใชแบบ

สมภาษณความทกขทรมานของครอบครว วเคราะหขอมลดวยสถตพรรณนาและการทดสอบดวย Wilcoxon

Signed-Ranks test และ Mann Whitney U test ผลการวจยพบวา เมอเปรยบเทยบกบกลมทไดรบการดแลตาม

รปแบบปกต ครอบครวของกลมทไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยมความทกข

ทรมานนอยกวา อยางมนยสำคญทางสถต (U = 100, p < .01) และยงมความทกขทรมานนอยลงกวาเมอเทยบกบ

กอนไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย อยางมนยสำคญทางสถต (Wilcoxon

Signed-Ranks test=55, p<.01) ผลการวจยนแสดงใหเหนวาโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความ

เจบปวยลดความทกขทรมานในครอบครวไดและสามารถนำไปประยกตใชในการดแลครอบครวผปวยเพอชวยลด

ความทกขทรมานได

คำสำคญ : ครอบครว / มะเรงระยะสดทาย / ความทกขทรมาน / โปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอ

ความเจบปวย

สรยา ฟองเกด* สรวงทพย ภกฤษณา*

* อาจารย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ชลบร

ผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย

_13-1556(122-131)P2.indd 122 12/18/13 1:53:10 PM


* Instructor of Borommarajonani College of Nursing Chon Buri

Abstract

The purpose of this quasi - experimental research was to determine the effect of applying Illness

Beliefs Model on family suffering from taking care of the end stage cancer patients. The sample consisted of

20 families and randomly assigned to the control and experimental groups each of 10 families. The control

group received regular program and the experimental group received the applying Illness Beliefs Model

(IBM) program. The sample in both group were assessed for suffering at a baseline level and six weeks after

the experiment. Data were analyzed using frequency, median, standard deviation, Wilcoxon Signed-Ranks

test and Mann Whitney-U test. The results revealed that the median score of family suffering in the

experimental group was significantly less than those in the control group (U = 100, p < .01). Compared to

the baseline, score of family suffering was lower at the end of the experiment for the experimental group

(Wilcoxon Signed-Ranks test=55, p<.01). Findings suggested that effect of the Illness Beliefs Model program

could reduce the families suffering from taking care of the end stage cancer patients. The registered nurses

should consider applying the Illness Beliefs Model program to families with patients having the end stage

cancer.

Keywords: Family / End stage cancer / suffering of care giver / Illness Beliefs Model program.

Suriya Fongkerd* Sroungtip Poogritsana*

Effect of Illness Beliefs Model Program on the Families Suffering From Taking Care End State Cancer Patients

_13-1556(122-131)P2.indd 123 12/18/13 1:53:10 PM


ความเปนมาและความสำคญ โรคมะเรงเปนปญหาสาธารณสขทสำคญของประเทศ ทำใหเกดการสญเสยชวตของประชาชนและสนเปลองคาใชจายในการรกษาพยาบาลเปนจำนวนมาก ในปจจบนโรคมะเรงเปนสาเหตการตายอนดบหนงเรมตงแตป พ.ศ. 2543 เปนตนมาและมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง1 ซงโรคมะเรงเกดขน ไดกบทกเพศทกวย และทกอวยวะของรางกาย ความเจบปวดเมอเกดขนแลวมไดเกดผลกระทบกบรางกายเทานน หากยงมการเจบปวยทางจตใจและครอบครวดวย2 และในระยะสดทายของชวต หรอภาวะใกลตายผปวยตองเผชญกบการเปลยนแปลงของรางกายและจตใจอยางมาก เผชญกบความกลว ความโดดเดยว ความอางวาง และความกงวลในเรองตางๆ กบสงทกำลงจะเกดขนโดยเปนประสบการณทมเพยงผทกำลงจะตายเทานนทรบรไดสงทบคคลรอบขางจะชวยเหลอไดคอความสขสบายทางกายและความสขสงบทางจตวญญาณเปนครงสดทาย3 ครอบครวเปนหนวยทมความผกพนใกลชดซงกนและกนในระหวางสมาชก เมอเกดการเจบปวยขนในสมาชกคนใดคนหนงกมกจะมผลกระทบไปยงสมาชกคนอนๆ รวมทงครอบครว ทงระบบจะถกกระทบไปดวย และในทางกลบกนครอบครวกมอทธพลตอภาวะสขภาพของสมาชกในครอบครวดวยเชนกน4

หรออาจกลาวไดวาเมอสมาชกครอบครวคนหนงเกดเจบปวยขนมผลทำใหสมาชกครอบครว คนอนๆ เกดปญหาสขภาพตามมาไดและเมอสมาชกทดแลเกดการเจบปวยกจะมผลกระทบถงสมาชกทเจบปวยเพมขนอก ครอบครวนบวามบทบาทสำคญในการ ทจะชวยเหลอสนบสนนผปวยในทกๆ ดาน เพอให ผปวยกลบสภาวะสขภาพอยางเหมาะสม ตามสภาพของผปวยมะเรงระยะสดทาย ครอบครวยงมหนาทตอบสนองความตองการดานอนๆ อก เชน ดานเศรษฐกจ ซงมคาใชจายคอนขางสง หรอทางดานอารมณทพบวาผปวยสวนมากจะมปญหาการซมเศรา และวตกกงวล5 ภาระในการดแลของสมาชกครอบครว ประกอบกบงานและชวตสวนตว มผลทำใหเกดความเครยดและความทกขทรมานในการดแลได4

นอกจากนยงม งานวจยอกมากมายทงในประเทศและตางประเทศ ทพบวาการเปนผดแลในครอบครวทมผปวยเรอรงทำใหเกดความทกขทรมานขน ไดแก ความรสกไมสขสบาย ความเครยด ความวตกกงวล ซมเศรา ความเหนอยลา รสกวาเปนภาระในการดแล ซงเปนผลทางอารมณในดานลบทมผลตอทงตวผปวยและครอบครวรวมถงคณภาพในการดแลดวย ความทกขทรมานจากความเจบปวยนจะเปนสงทขดขวางการดำเนนชวตขนพนฐานของบคคล อาจทำใหเกดความลมเหลวในการดำรงชวตได6 และจากการรวบรวมวรรณกรรมพบวามปจจยทมผลตอความทกขทรมานของครอบครวคอความเชอดานสขภาพ ซงเปนปจจยสำคญทมอทธพลตอความทกขทรมานในครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย การชวยเหลอครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายใหสามารถทจะดำเนนการตอบสนองความตองการของตนเอง ร ส กสำนกในคณคาของตน สร างประสทธภาพของตนในการทำกจกรรมตางๆ จงเปนสงสำคญและจำเปนตอครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย จากการศกษาทผานมาในกลมผปวยมะเรงและครอบครวของคนไทย จะเนนใหการพยาบาลแตเฉพาะตวผปวยมะเรงระยะสดทายเทานนยงไมพบ เหนการจดกจกรรมการพยาบาลใหกบครอบครวของผปวยทชดเจน ซงสวนใหญจะเปนการสอน การแนะนำ เปดโอกาสใหผปวยและครอบครวไดซกถามพดคยแตไมเนนความสำคญของความเชอเกยวกบความเจบปวยตอความเจบปวยและความทกขทรมานของครอบครวทใหการดแลผปวยมะเรงระยะสดทายและยงไมมการสนทนาเพอบำบดสำหรบครอบครวในกลมน ผ วจยมความสนใจนำรปแบบความเชอความเจบปวย (Illness Belief Model : IBM)4 มาใช ในการดแลครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทาย เนองจากรปแบบความเชอความเจบปวยนเปนการสรางสมพนธภาพและความไววางใจระหวางผปวย ครอบครวและพยาบาลและความเขาใจความเชอเกยวกบความเจบปวยการรกษา การดแลสขภาพ ทำใหพยาบาล ผปวยและครอบครวเกดความมนใจ

_13-1556(122-131)P2.indd 124 12/18/13 1:53:10 PM


ในศกยภาพในการดแลสขภาพและการแกปญหาของซงกนและกนนำมาซงการเปดเผยความเชอเกยวกบความเจบปวยและเปดโอกาสสำหรบการเปลยนแปลงความคด ความรสก และพฤตกรรมทเหมาะสมมากขน รปแบบความเชอความเจบปวยเปนรปแบบทใชในการใหบรการแกครอบครวทประสบปญหาทางดานรางกาย จตใจ อารมณและสงคม อนเนองมาจากมสมาชกในครอบครวเจบปวยหรอมปญหาทางสงคมอนๆ ในการปฏบตการพยาบาลมการใชองคความร จากศาสตรการพยาบาลครอบครวและศาสตรทางครอบครวอนๆ ทเกยวของและมการพฒนาองคความรจากการปฏบตการพยาบาลจนเปนรปแบบทไดรบการยอมรบอยางแพรหลายและไดนำไปใชในหลกสตรการจดการเรยนการสอนรวมทงนำไปใชในการดแลครอบครวในงานวจยตางๆ เชน แทพพ7 ไดนำรปแบบ IBM มาใชในการบำบดครอบครวทมผปวยโรคหวใจขาดเลอดพบวา ชวยลดความทกขทรมานของครอบครวลงได และตอมาประยกตรปแบบ IBM ใชกบสมาชกครอบครวท ไดรบการวนจฉยวาเปนโรคเสนเลอดหวใจโคโรนาร ทำใหไดขอมลรายละเอยดของครอบครวชดเจนชวยใหพยาบาลยอมรบความเปนผ ม ประสบการณ ในการแกปญหาของครอบครว เสนอแนะสงทมประโยชนและเหมาะสม และชวยใหครอบครวตดสนใจเลอกสงทดทสดสำหรบครอบครว7

ผ วจยจงนำรปแบบ IBM น มาประยกตใช ในครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทายโดยมงหวง ใหเกดการเปลยนแปลงความคด ความเชอของครอบครวทมผลตอการปรบสมดลของครอบครวและการดแลผปวย โดยการศกษาถงผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย สามารถนำไปใชเปนแนวทางในการดแล ผ ปวยมะเรงระยะสดทายและครอบครวเพอใหครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทายมความทกขทรมานลดลง สามารถคงไวซงอตมโนทศนทดและดำเนนชว ตอยกบผ ปวยมะเรงระยะสดทายและ

ยอมรบความตายในอนาคตอนใกลของผปวยมะเรงไดอยางเหมาะสม วตถประสงคของการวจย 1. เพอเปรยบเทยบความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายระหวางกอนและหลงการพยาบาลตามรปแบบความเช อความ เจบปวย 2. เพอเปรยบเทยบความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายระหวางกลมท ได รบการพยาบาลตามรปแบบความเช อความ เจบปวยกบกลมทไดรบการดแลตามรปแบบการดแลตามปกต สมมตฐานการวจย 1. ครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายหลงได รบการพยาบาลตามรปแบบความเช อความ เจบปวยมความทกขทรมานลดลงจากกอนไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย 2. ครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายกลมทไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยมความทกขทรมานลดลงมากกวากลมทไดรบการพยาบาลตามรปแบบการดแลตามปกต กรอบแนวคดในการวจย

โปรแกรมการพยาบาลตาม

รปแบบความเชอความเจบปวย

(IBM)

ความทกขทรมาน ของครอบครว ผปวยมะเรง ระยะสดทาย 1. ดานรางกาย 2. ดานจตสงคม 3. ดานจตวญญาณ รปแบบการดแล

ตามปกต

_13-1556(122-131)P2.indd 125 12/18/13 1:53:11 PM


วธดำเนนการวจย การว จยคร งน เปนการว จยก งทดลอง (Quasi-Experimental Research) แบบสองกลม เปรยบเทยบกอนและหลงการทดลอง (Pretest/Posttest Control Group Design) มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายระหวางกลมท ไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยและกลมทไดรบการดแลตามปกตจากบคลากรทางสาธารณสข มงศกษาครอบครว ผปวยมะเรงระยะสดทายทอาศยอยในจงหวดชลบร จำนวน 20 ครอบครว กลมทดลอง จำนวน 10 ครอบครว และกลมควบคม จำนวน 10 ครอบครว ตงแตเดอนมกราคม ถง เดอนตลาคม 2554 ซง คดเลอกจากประชากรทมความทกขทรมานในระดบเดยวกนและทำการสมอยางงายโดยไมใสคนเพอ คดเลอกกลมควบคมและกลมทดลอง เครองมอทใชในการวจยเปนโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย ทผวจยสรางขนประกอบดวย 4 ขนตอน 1) ความเขาใจบรบทของครอบครวเพอการเปลยนแปลงความเชอ 2) การคนหา เปดเผย และแยกแยะความเชอเกยวกบความเจบปวย 3) การปรบเปลยนความเชอทเปนอปสรรค 4) การแยกแยะ ประเมนความแตกตางของการเปลยนแปลงทเกดขนและสงเสรมความเชอทเออตอการเปลยนแปลง และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสมภาษณความทกขทรมานของครอบครว ผ ปวยมะเรงระยะสดทาย แบงเปน 2 สวนดงน สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไปของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย ไดแก ความสมพนธกบผปวย เพศ อาย สถานะสมรส ระดบการศกษา ศาสนา อาชพ รายไดเฉลย ความเพยงพอของรายได จำนวน สมาชกในครอบครว ระยะเวลาในการดแลผปวย จำนวนชวโมงในการดแล/วน โรคประจำตว สวนท 2 แบบสมภาษณความทกขทรมานของครอบครว ผปวยมะเรงระยะสดทาย จำนวน 35 ขอ ประกอบดวย ดานรางกาย 8 ขอ ดานจตสงคม 19 ขอ และ

ดานจตวญญาณ 8 ขอวเคราะหขอมลดวยสถตพรรณนา การทดสอบความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมดวย Mann-Whitney U test) และทดสอบความแตกตางของคาเฉลยภายในกลม Wilcoxon Signed-Ranks test ผลการวจย ตอนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง 1. ลกษณะทวไปของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย ในกลมทดลองมอายอยในชวง 40-49 ป และ 50-59 ป มเทากน จำนวน 4 ราย คดเปน รอยละ 40 รองลงมาคอมอายอยในชวง 30-39 ป และ 60 ปขนไปเทากนจำนวน 1 ราย คดเปนรอยละ 10 กลมควบคมมอายอยในชวง 50-59 ป มากทสด จำนวน 4 ราย คดเปนรอยละ 40 รองลงมาคอชวงอาย 40-49 ป จำนวน 3 ราย คดเปนรอยละ 30 ในกลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญเปนเพศหญง จำนวน 6 ราย และ 7 ราย คดเปนรอยละ 60 และ รอยละ 70 ตามลำดบกลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญมสถานภาพสมรสคมจำนวนเทากน คอ 8 ราย คดเปนรอยละ 80 กลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญมการศกษาอยในระดบประถมศกษาจำนวน 6 ราย และ 5 ราย คดเปนรอยละ 60 และ รอยละ 50 ตามลำดบ กลมทดลองและกลมควบคมนบถอศาสนาพทธคดเปนรอยละ 100 ในดานความสมพนธกบ ผปวย พบวา กลมทดลองเปนบตรของผปวยเปนสวนใหญ จำนวน 4 ราย คดเปนรอยละ 40 รองลงมาคอ ภรรยาและสาม จำนวนเทากนม 3 ราย คดเปนรอยละ 30 สวนกลมควบคมเปนภรรยาและบตร จำนวนเทากนม 4 ราย คดเปนรอยละ 40 กลมทดลองสวนใหญไมไดประกอบอาชพและมอาชพคาขายจำนวนเทากน ม 3 ราย คดเปนรอยละ 30 รองลงมาคออาชพรบจางทวไป จำนวน 2 ราย คดเปนรอยละ 20 กลมควบคมสวนใหญประกอบอาชพรบจางทวไป จำนวน 4 ราย คดเปนรอยละ 40 รองลงมาคอไมไดประกอบอาชพ จำนวน 3 ราย คดเปนรอยละ 30 กลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญม

_13-1556(122-131)P2.indd 126 12/18/13 1:53:11 PM


รายได นอยกวา 10,000 บาท/เดอน จำนวน 7 ราย และ 6 ราย คดเปนรอยละ 70 และรอยละ 60 ตามลำดบ กลมทดลองและกลมควบคม สวนใหญม รายไดไมเพยงพอ จำนวน 8 รายและ 7 ราย คดเปนรอยละ 80 และรอยละ 70 ตามลำดบ กลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญม จำนวนสมาช กใน

ครอบครวเทากนคอชวงจำนวน 4-6 คน จำนวน 6 ราย คดเปนรอยละ 60 กลมทดลองสวนใหญ มระยะเวลาการดแลผปวยตงแต 1-3 ป จำนวน 7 ราย คดเปนรอยละ 70 สวนกลมควบคมสวนใหญมระยะเวลาการดแลผปวยตงแต 4-6 ป จำนวน 6 ราย คดเปนรอยละ 60

ตารางท 2 เปรยบเทยบคะแนนมธยฐานของความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย ระหวาง กอนและหลงการดแลดวยโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยในกลม ทดลองและการดแลตามรปแบบปกตในกลมควบคม

N

กอนการทดลอง หลงการทดลอง Difference Test

df p-Value Median SD Median SD

กลมทดลอง กลมควบคม

10 10

90.00 91.00

3.20 3.31

35.0 65.0

2.81 2.81

55 50

9 9

<.001 <.001

จากการศกษาพบวา คะแนนเฉลยความทกขทรมานของครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทาย ในกลมทดลอง กอนการทดลองเทากบ 90.00 คาเบยงเบนมาตรฐาน 3.20 และหลงการทดลอง เทากบ 35.00 คาเบยงเบนมาตรฐาน 2.81 เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความทกขทรมานในกลมทดลอง ระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยความทกขทรมาน ลดลงอยางมนยสำคญทางสถต (Wilcoxon Signed-Ranks = 55, p<.001) ซงเปนไปตามสมมตฐานขอ ท 1 ทวาครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายหลง ได รบการพยาบาลตามรปแบบความเช อความ เจบปวยมความทกขทรมานลดลงมากกวากอนไดรบ

การพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย นนคอ ครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายหลงการทดลองมความทกขทรมานนอยกวากอนทดลอง คะแนนเฉลยความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายในกลมควบคม กอนการทดลอง เทากบ 91.00 คาเบยงเบนมาตรฐาน 3.31 และหลงการทดลอง เทากบ 65.00 คาเบยงเบนมาตรฐาน 2.81 เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความทกขทรมานในกลมควบคมระหวางกอนและหลงการทดลอง พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยความทกขทรมานลดลงอยางมนยสำคญทางสถต (Wilcoxon Signed-Ranks=50, p < .001)

_13-1556(122-131)P2.indd 127 12/18/13 1:53:12 PM


ตารางท 3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย ระหวางกลม ทดลองและกลมควบคมภายหลงไดรบโปรแกรมการพยาบาลของแตละกลม

n

หลงการทดลอง Mann- Whitney U df p-Value

SD

กลมทดลอง กลมควบคม

10

10

32.80

70.50

2.66

4.14

-24.21

18

< .001

จากการศกษาพบวาเมอนำผลตางคะแนนเฉลยความทกขทรมานของครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ไปทดสอบทางสถต พบวา ผลตางคะแนนเฉลยความทกขทรมานของกลมทดลองลดลงมากกวากลมควบคมอยางมนยสำคญทางสถต (U = 100, p < .001) ซงเปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ทวาครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายกลมทไดรบการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยมความทกขทรมานแตกตางจากกลมทไดรบการพยาบาลตามรปแบบการดแลตามปกต นนคอ ครอบครว ผปวยมะเรงระยะสดทายกลมทไดรบการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยมความทกขทรมานนอยกวากลมท ได รบการพยาบาลตาม รปแบบการดแลตามปกต การอภปรายผล ครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทายกลมท ไดรบโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย มผลตางคะแนนเฉลยความทกขทรมานลดลงมากกวากลมทไดรบโปรแกรมการดแลตามปกต ซงสอดคลองกบ พชรน แนนหนา8 ไดศกษาผลของโปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอความทกขทรมานของ ผปวยไตวายเรอรงทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและครอบครว8 พบวา ครอบครวของผปวยไตวายเร อรงท ฟอกเล อดดวยเคร องไตเท ยมท ได รบ

โปรแกรมการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวย มผลตางคะแนนเฉลยความทกขทรมานลดลงมากกวากลมทไดรบโปรแกรมการดแลตามปกต อาจอธบายไดวา การทครอบครวไมวาจะเปนคสมรสหรอบตรตองรบภาระการดแลผปวย ไดรบผลกระทบทงดานรางกาย จตสงคม หรอจตวญญาณ เมอ ผวจยทำการสนทนาเพอบำบดตามรปแบบความเชอความเจบปวย เปนการใหความสำคญกบครอบครวผปวยแตละคนและมความสมพนธกนและมสวนรวมในการเปลยนแปลง9 การเชอเชญใหครอบครวไดบอกเลาเรองราวเกยวกบความเจบปวย การเผชญความเจบปวย ศกยภาพในการดแลผ ปวยมะเรงระยะสดทาย และผลกระทบของความเจบปวย ตอครอบครวซงการเปดโอกาสใหครอบครวไดเลาเรองราว (Illness Narrative) นอกจากจะบอกเลาเกยวกบการเจบปวยของผปวยมะเรงแลว ยงเปนการ บอกเลาถงความทกขทรมานทเกดขนกบครอบครวในขณะใหการดแลผ ปวยมะเรงระยะสดทายและครอบครวตองการเลาดวย4 และการทพยาบาลฟงการบอกเลาจากครอบครวอยางต งใจ จะชวยใหครอบครวมกำลงใจทจะแสดงความคดเหนความรสก เกดความภาคภมใจรสกมคณคาในตนเอง10 การใชเทคนคการสนทนาจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงความเชอทเปนอปสรรค ทำใหความทกขทรมานของครอบครวในดานตางๆ ลดลงไดดงน “คำถามเดยว” (One Question-Question) ทครอบครวตองการ คำตอบ จะชวยใหผ วจยประเมนปญหาและความ

_13-1556(122-131)P2.indd 128 12/18/13 1:53:12 PM


ตองการของครอบครวทสำคญทสดไดและนำมาซงการใหความชวยเหลอทเหมาะสมกบครอบครวสอดคลองกบ Wright & Leahey11 ทวาคำถาม เดยวนนมกเปนคำถามทสำคญทสดเปนคำถามทครอบครวตองการคำตอบ เปนวธทมประโยชนในการแยกแยะปญหา ซงจะทำใหผวจยทราบปญหาและความเชอของปญหานนและใหความชวยเหลอเพ อลดความทกขทรมานของครอบครวตอไปสำหรบการใหคำชมเชยครอบครวเกยวกบการดแลผ ปวยจะชวยใหครอบครวเหนถงความเขมแขง สามารถนำมาเปนจดเดน และชวยปรบเปลยนความเชอทเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลงรวมทงเหนถงความรกความผกพนทมตอกนในครอบครว การถามถงความเชอเกยวกบการมผ ปวยมะเรงระยะสดทาย ชวยใหผวจยเขาถงความเชอของครอบครวตอการดแลผปวยมากขนทำใหผวจยเสนอขอมลทไมซำซอน เปนประโยชนตอการปรบเปลยนความเชอทเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลง11 การเชอเชญใหครอบครวอธบายวามอะไรทเกดการเปลยนแปลงขนในครอบครว จะทำใหครอบครวตระหนกถงการเปลยนแปลงทเก ดข นและคงไวซ งพฤตกรรมท เหมาะสม สำหรบการเสนอทางเลอก ความคดใหมๆ การเลาเรองราวเกยวกบการเจบปวยทคลายคลงกน จะชวยเปดโอกาสใหครอบครวมทางเลอกมากขน มความคดทหลากหลาย เกดการพฒนาความคด นำความเขมแขงและความสามารถทมอยออกมา ใชและเกดพลงใจเกดการสะทอนความคด มองสถานการณด วยมมมองใหมๆ เข าใจในตนเอง มากข น และพบวธการแกปญหาดวยตนเองได7 วธการเหลานทำใหครอบครวมทางเลอกทจะปฏบตใหเหมาะสม นำมาซงการเปลยนแปลงความคด (Cognitive) อารมณความร สก (Affective) และพฤตกรรม (Behavior) ซงทำใหความทกขทรมานดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณลงได11 ซงสอดคลองกบ พชรน แนนหนา8 ไดศกษาในผปวย ไตวายเร อรงทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมและครอบครวพบวา ครอบครวของผปวยไตวายเรอรง ทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมมการเปลยนแปลง

ความคด (Cognitive) อารมณความรสก (Affective) และพฤตกรรม (Behavior) ซงทำใหความทกขทรมานดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณลงได และจากการทครอบครวเปนแหลงประโยชนทสำคญของผปวย เมอเกดการเปลยนแปลงความเชอไปในทางทดขนกจะมผลดตอทงตวผปวยและครอบครว ทำใหเกดความรก ความเขาใจ มสมพนธภาพทด ตอกน ซงมผลตอการดแลตนเองของผปวยมะเรงและการใหความชวยเหลอผปวยมะเรงของครอบครวดวยเชนกนสำหรบการดแลตามปกตเปนการใหความร ให คำแนะนำกบครอบครวในเร องการ ชวยเหลอผปวยเมอเปนโรคมะเรงระยะสดทาย เปดโอกาสใหครอบครวไดซกถาม พดคยถงปญหาตางๆทเกดขนจากการดแลแตยงไมมการนำการสนทนาบำบดมาใชกบครอบครว ซงจะชวยใหเกดสมพนธภาพทดระหวางครอบครว ผปวย และพยาบาล มผลตอความไววางใจและความมนใจในการดแลรกษา และมประสทธภาพในการดแลรกษาดวยเชนกนจากเหตผลทกลาวมาแสดงใหเหนถงความแตกตางจากการสนทนาบำบดทเกดข นตามรปแบบความเชอความเจบปวยและการดแลตามปกต ซงมผลใหผลตางคะแนนเฉลยความทกขทรมานของครอบครว ผปวยมะเรงระยะสดทายลดลงมากกวาครอบครว ผปวยมะเรงระยะสดทายกลมทไดรบการดแลตามปกต นนคอ ครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายทไดรบการพยาบาลตามรปแบบความเชอความเจบปวยมความทกขทรมานนอยกวาครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทายกลมทไดรบการดแลตามปกต ขอเสนอแนะ ดานการปฏบตการพยาบาล ควรนำรปแบบความเชอความเจบปวยนไปใชกบครอบครวผปวยมะเรงระยะสดทาย เนองจากการเจบปวยมผลกระทบตอครอบครวและครอบครวมผลกระทบตอการ เจบปวยของสมาชกครอบครวเชนกน การสนทนาบำบดชวยใหครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทายและทมสขภาพมสมพนธภาพทดตอกน เกดความ ไววางใจและเปดเผยความเชอความทกขทรมานท

_13-1556(122-131)P2.indd 129 12/18/13 1:53:13 PM


เกดจากการดแลผปวย นำมาซงความเปลยนแปลงความเชอทเปนอปสรรคตอการเปลยนแปลงและจากการททมสขภาพเขาใจความร สกและความตองการทแทจรงของครอบครว รวมทงบรบทตางๆทเกยวของ ทำใหสามารถใหการบำบดทางการพยาบาลไดอยางเหมาะสม ชวยสงเสรมสมพนธภาพทดในครอบครว ลดความทกขทรมานทเกดขน และชวยใหครอบครวปรบสมดลและอยกบผปวยมะเรงระยะสดทายไดอยางมความสขจนวาระสดทายของผปวย ดานบรหารการพยาบาล ผบรหารทางการพยาบาลสามารถนำความร ท ได จากการว จย เกยวกบการใชรปแบบความเชอความเจบปวยเพอลดความทกขทรมานทพฒนาข น ไปใช กำหนดนโยบายหรอจดระบบบรการสำหรบครอบครว ผปวยมะเรงระยะสดทาย หรอจดตงคลนกครอบครวสำหรบดแลผปวยในระยะประคบประคอง เพอใหพยาบาลสามารถใหการพยาบาลอยางมประสทธภาพและมรปแบบในการดแลครอบครวผปวยทชดเจน ฝายบรหารควรจดพฒนาบคลากรโดยสงเสรม การทำ R2R เพอพฒนาคณภาพการบรการในดานการสนบสนนมตดานจตใจ สงคม อารมณและ จตวญญาณใหกบผรบบรการ สนบสนนการสรางนวตกรรมและการจดการความรเพราะการศกษาดานการพยาบาลครอบครวมผดำเนนการและการทำวจยยงนอยอย ดานการศกษาพยาบาล ตองจดอบรมพยาบาลเกยวกบการสนทนาบำบดตามรปแบบความเชอความเจบปวย จนพยาบาลเกดความมนใจในศกยภาพในการใชรปแบบนกอนทจะลงมอปฏบตจรงและในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑตควรมการเนนในเรองการสนทนาเพอการบำบดสำหรบครอบครวทงในภาวะปกตและภาวะเจบปวยใหกบนกศกษาพยาบาล ในวชาการพยาบาลครอบครวและชมชนใหมากข นเนองจากนกศกษาจะพบกบสภาพของผปวยและครอบครวทตองดแลกนเองทบานดงสภาพของกลมตวอยางวจยครงนมากขนและครอบครวยงตองการความชวยเหลอจากทมสขภาพ

เชนนอกมาก ดานการวจย การวจยครงตอไปควรทำการวจยเชงทดลอง (Randomized Control Trial : RCT) เพอทดสอบประสทธภาพของรปแบบความเชอความเจบปวยของครอบครวผ ปวยมะเรงระยะสดทายเนองจาก RCT เปนรปแบบการทดลองทชวยปองกนและลดปจจยภายนอกทอาจมผลกระทบตอผลการทดลอง ซงจะชวยทำใหศกยภาพของรปแบบความเชอความเจบปวยทชดเจนขน เอกสารอางอง 1. สถาบนมะเรงแหงชาต. Hospital-based cancer registry. กรงเทพ 2553. 2. พระไพศาล วสาโล. เปดหนาตาง สรางสะพาน สมานใจ:ทางออกจากกบดกแหงความรนแรงใน ยคทกษน. กรงเทพ: มลนธ 14 ตลา; 2547. 3. ธนดา เธยรธำรงสข, ภาวนา กรตยตวงศ. การ พยาบาลผ ปวยใกลตาย:การดแลผ ปวยแบบ องครวม. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหา- วทยาลยบรพา 2541;6(2):22-26. 4. Leahey M, Harper-Jaques S. Family-Nurse Relationships: Core Assumptions and Clinical Implications. Journal of Family Nursing. May 1, 1996 1996;2(2):133-151. 5. อดม ไกรฤทธชย. สารพดปญหาโรคไตวาย สำหรบประชาชน กรงเทพ: ทพยวสทธ (พมพ ครงท 5); 2545. 6. Kanervisto M, Paavilainen E, Åstedt-Kurki P. Impact of chronic obstructive pulmonary disease on family functioning. Heart & Lung: The Journal of Acute and Critical Care. 2003;32(6):360-367. 7. Tapp DM. The Ethics of Relational Stance in Family Nursing: Resisting the View of “Nurse as Expert”. Journal of Family Nursing. February 1, 2000 2000;6(1):69-91. 8. พชรน แนนหนา. ผลของโปรแกรมการพยาบาล ตามรปแบบความเชอความเจบปวยตอความ

_13-1556(122-131)P2.indd 130 12/18/13 1:53:13 PM


ทกขทรมานของ ผปวยไตวายเรอรงทฟอกเลอด ดวยเครองไตเทยมและครอบครว, มหาวทยาลย บรพา; 2550. 9. อมาพร ตรงคสมบต. จตบำบดและการใหคำ ปรกษาครอบครว. กรงเทพ: ซนตาการพมพ; 2544.

10. ยพาพน ศ ร โพธ งาม. การสำรวจงานวจย เกยวกบญาตผดแลผปวยเรอรงในประเทศไทย. รามาธบดเวชสาร. 2546;9(2):156-165. 11. Wright LM, Leahey M. Nurses and Families: A Guide to Family Assessment and Intervention. Philadelphia: F.A. Davis; 2005.

_13-1556(122-131)P2.indd 131 12/18/13 1:53:13 PM


บทคดยอ

โรคหลอดเลอดสมองมอตราปวยเพมสงขนอยางตอเนอง จงหวดสระบรมอตราปวยเปนอนดบ 7 ของ

ประเทศ การสรางความตระหนกรเกยวกบสญญาณเตอนของโรคสมองขาดเลอดเฉยบพลนแกประชาชน จะชวย

ลดความรนแรงของโรคและชวยใหการรกษามประสทธภาพ การวจยนสำรวจการรบรสญญาณเตอนโรคหลอด

เลอดสมองของผปวยกลมเสยง กลมตวอยางไดแกผปวยกลมเสยงอายมากกวา 35 ป จำนวน 375 คน ทเขารบ

การรกษาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล และแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลในจงหวดสระบร โดยใชวธการ

สมแบบหลายขนตอน เกบรวบรวมขอมลดวยแบบสอบถาม พบวากลมตวอยางอาย 36 – 88 ป อายเฉลย 59

(SD = 10.27) เปนกลมผสงอาย รอยละ 46 เพศหญง รอยละ 70.9 การศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 70.6

สถานภาพสมรสค รอยละ 67.4 โรคเรอรงทพบมาก คอ ความดนโลหตสง รอยละ 89 โรคอวน รอยละ 52.4 และ

ไขมนสง รอยละ 49.2 เปนกลมเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง ระดบเสยงสงมาก รอยละ 3.2 ระดบเสยง

สงปานกลาง รอยละ 53.5 และ ระดบเสยงสง รอยละ 43.3 แหลงขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมอง 3 อนดบแรก

คอ โทรทศน รอยละ 46.3 เจาหนาทสาธารณสข รอยละ 34.2 และพยาบาล รอยละ 24.6 โดยภาพรวมพบวา

ผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง รอยละ 39.8 เคยมประสบการณรบรขอมลขาวสารเกยวกบสญญาณเตอน

ของโรคหลอดเลอดสมองและการจดการเบองตน โดยขอมลสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองทไดรบนอยทสด

คออาการออนแรงของรางกายซกใดซกหนง รอยละ 58.6 รองลงมาคออาการปากเบยว รอยละ 70.6 และอาการ

พดไมชด รอยละ 73.3 การศกษาพบวากลมเสยงสวนใหญรอยละ 90.9 ไมเคยไดรบคำแนะนำการจดการเบองตน

เกยวกบการจดบนทกเวลาทเรมมสญญาณเตอน และรอยละ 82.9 ไมทราบเบอรโทรศพท 1669 สำหรบตดตอ

รถฉกเฉน นอกจากน พบวาผปวยทมความเสยงระดบสงมาก มการรบรเกยวกบสญญาณเตอนโรคหลอดเลอด

สมองนอยทสด จากการวจยครงนมขอเสนอแนะวาควรเผยแพรขอมลขาวสารสญญาณเตอนโรคหลอดเลอด

สมองและการจดการเบองตนเมอมสญญาณเตอนแกผปวยกลมเสยงโดยเฉพาะกลมทมระดบเสยงสงมาก โดย

เนนความรเกยวกบสญญาณเตอนเรองการออนแรงของรางกายซกใดซกหนง การจดบนทกเวลาทเรมมอาการ

และเบอรโทรฉกเฉน ซงการใหความรควรใชสอโทรทศนใหมากขนเพราะเปนชองทางทประชาชนกลมเสยงมการ

รบรขอมลมากทสด

คำสำคญ: โรคหลอดเลอดสมอง สญญาณเตอน

ประไพ กตตบญถวลย * ศรธร ยงเรงเรง* ศภลกษณ ศรธญญา *

* พยาบาลวชาชพชำนาญการ, วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สระบร

การรบรสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองในผปวยกลมเสยง

_13-1556(132-141)P2.indd 132 12/18/13 1:53:56 PM


* Registered Nurse, Boromarajonani College of Nursing, Saraburi

Abstract

In Thailand, stroke has increased and the incident in Saraburi province ranked 7th of country.

Promoting stroke warning signs awareness can reduce symptoms severity and positive treatment outcomes.

This study explores stroke information perceptions among patient at risk of having stroke. Sample were 375

of multi-stage random sampling of patients age > 35 at risk of having stroke that received treatment from

health promoting district hospitals in Saraburi. Data were collected by questionnaires. Participants were ages

36-88 years (mean = 59, SD = 10.27), senior (46%), female (70.9%), primary education 70.6%), married

(67.4%). For stroke risk factors were high blood pressure (89%), and high cholesterol (52.4%), and obesity

(49.2%). Participants were categorized into 3 groups according to the stroke risks screening: Very high risk

group (3.2%), Moderate high risk group (53.5%), and High risk (43.3%). The top three channels used for

dissemination of stroke information were TV (46.3%), public health staff (34.2%), and nurses

(24.6 %). Finding indicated that 39.8% of overall patients at risk of stroke had received stoke warning signs

information. Type of stroke warning sign information received from low to high were weakness at one side of

the body (58.6%), face drop (70.6%), and slurred speech (73.3%). Moreover, 90.9% and 82.9% of

patients did not know to keep recording time of stroke onset and to call 1669 for emergency, respectively.

Patients in the very high risk group of having stroke were found to be the least that receiving stroke warning

signs information. This study suggests that the dissemination of stroke warning signs information to patients

at risk with stroke especially weakness at one side of the body, time onset recording and emergency

telephone number should increase using TV channel for public education.

Keywords: Stroke, warning signs

Prapai Kittiboonthawal* Siritorn Yingrengreung

Supalux Srithanya*

Perceptions of Stroke Warning Signs among Risk Patients

_13-1556(132-141)P2.indd 133 12/18/13 1:53:56 PM


ความเปนมาและความสำคญของปญหา โรคหลอดเลอดสมอง หร อ อมพฤกษ อมพาต เปนสาเหตการตายสงอนดบ 3 ของประชากรในหลายประเทศทวโลก องคการอนามยโลกรายงานวาในทกปจะมผ ปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองกวา 15 ลานคน โดยมผปวยประมาณ 5.8 ลานคน เสยชวต ซง 2 ใน 3 ของผเสยชวตอยในประเทศกำลงพฒนา และมแนวโนมเพมขนทกป1 สำหรบประเทศไทยโรคหลอดเลอดสมองมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนอง ในป 2553 ประเทศไทย มอตราปวยโรคหลอดเลอดสมองสงถง 50.56 ตอแสนประชากร และเขารบการรกษาเฉลย 446 รายตอวน มคาใชจายในการรกษา 100,000 – 1,000,000 บาทตอคนตอป ซงรอยละ 10 – 20 เสยชวต และผ รอดชวตมกจะมความพการหลงเหลออย ซงกอใหเกดผลกระทบดานเศรษฐกจและสงคมอยางมาก จงหวดสระบรมอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองสงเปนอนดบ 7 ของประเทศ และมอตราปวยเพมข นมากจากป 2551 มอตราปวย 37.98 ตอแสนประชากร ในป 2553 อตราปวยเพมเปน 62.36 ซงนบเปนอตราปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองสงเปนอนดบ 2 ในเขต 22 ปจจยเสยงทสำคญของการเกดโรคหลอดเลอดสมองมาจาก โรคความดนโลหตสง โรค เบาหวาน การสบบหร และภาวะไขมนในเลอดสง ซงการปองกนกอนเกดโรค และการรกษาในระยะแรกอยางทนทวงทจะชวยลดอบตการณและการ เสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมองไดด นกวชาการไดใหความสำคญกบการสรางความตระหนกรและใหความรเกยวกบปจจยสาเหตการเกดโรคหลอดเลอดสมองและสญญาณเตอนของโรคแกประชาชน เพอชวยลดความรนแรงของโรคสมองขาดเลอดเฉยบพลนและชวยใหการรกษามประสทธภาพไดผลลพธทด มรายงานการศกษาพบวาผทมความรเกยวกบปจจยสาเหตและสญญาณเตอนของโรคหลอดเลอดสมองตำทสดเปนกลมทมความเสยงมากทสด3 และผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมารบการรกษา สามารถมาโรงพยาบาลทนภายใน 3 ชวโมง

เพยงรอยละ 20-274-5 ซงผรอดชวตมกจะมความพการหลงเหลออยและผ พการมแนวโนมสงข น ในปจจบน จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองพบวางานวจยเกยวกบการปองกนในระดบปฐมภม และทต ยภม คอนขางนอยและ ยงไมมการศกษาวจยการรบร สญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองในประชาชนจงหวดสระบร ผวจยจ งต องการศ กษาการรบร สญญาณเต อนโรค หลอดเลอดสมองของผ ปวยกลมเสยง เพอเปนขอมลพนฐานในการสงเสรมการรบรสญญาณเตอนและการจดการเบ องต นเม อม สญญาณเต อน โรคหลอดเลอดสมองแกประชาชนอนจะชวยใหประชาชนดแลตนเองไดและลดความรนแรงของ ผลกระทบจากโรคหลอดเลอดสมองทงดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศชาต วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาระดบความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง 2. เพอศกษาการรบร ข อมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมองของผ ปวยกลมเส ยงเก ยวกบ แหลงของขอมลขาวสาร การรบร สญญาณเตอน และการจดการเบองตนเมอมสญญาณเตอน คำถามการวจย 1. ผปวยกลมเสยงมความเสยงตอการเกดโรคโรคหลอดเลอดสมองในระดบใด 2. ผ ปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง มการรบร ข อมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมอง เกยวกบ แหลงของขอมลขาวสาร การรบรสญญาณเตอน และการจดการเบองตนเมอมสญญาณเตอนอยางไร วธดำเนนการวจย ดำเนนการรวบรวมขอมลระหวางเดอนกรกฎาคม – กนยายน พ.ศ. 2556 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรในการศกษาครงน คอ ผรบบรการอายมากกวา 35 ป ทไดรบการวนจฉยโรควาปวย

_13-1556(132-141)P2.indd 134 12/18/13 1:53:57 PM


เปนโรคความดนโลหตสง หรอ เบาหวาน หรอ ภาวะไขมนในเลอดสง และมารบการรกษาทแผนก ผปวยนอกของโรงพยาบาล หรอรบยาตอเนองท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล ในจงหวดสระบร จำนวน 11,243 คน6 คำนวณขนาดกลมตวอยางโดยใชตารางสำเรจรปของเวลซและโคเมอร ทระดบความเช อมน 95% ไดขนาดตวอยาง 370 คน สมตวอยางโดยใชว ธ การสมแบบหลายข นตอน (multistage random sampling) โดยสมอยางงายแบบจบฉลากไมคนทคดเลอก 8 อำเภอ จาก 13 อำเภอ ไดแก อ.เมอง อ.พระพทธบาท อ.แกงคอย อ.วหารแดง อ.บานหมอ อ.หนองแค อ.วงมวง อ.มวกเหลก แตละอำเภอสมโรงพยาบาลสงเสรม สขภาพตำบล 1-2 แหง รวม 15 แหง จากนนสมตวอยางอยางงายผ ปวยทย นดใหข อมลแหงละ 15-50 คน โดยคดสดสวนตามจำนวนผปวยทมารบบรการ ผวจยดำเนนการเกบขอมลหลงไดรบอนมตการวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสระบร โดยอธบายใหกลมตวอยางเขาใจกอนลงนามยนยอมใหขอมลกอนใหตอบแบบสอบถามดวยตนเอง และอานแบบสอบถามใหกรณทผเขารวมวจยตองการ โดยระหวางการตอบแบบสอบถามสามารถเปดโอกาสใหซกถามขอสงสยจากผวจยและผชวยวจยได เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแกแบบสอบถาม จำนวน 2 ชด ไดแก 1. แบบคดกรองความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง เปนเครองมอคดกรองความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกระทรวงสาธารณสข ซงผ วจยไดใหผ เชยวชาญพจารณาความตรงเชงเน อหากอนนำไปใช เปนขอคำถาม 8 ขอ เกยวกบการมญาตสายตรงเปนโรคอมพฤกษ อมพาต การสบบหร ไดรบการวนจฉยวาปวยเปนโรคความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนในเลอดสง ดชนมวลกาย ประวตเคยเปนโรคหลอดเลอดสมอง

และประวตโรคหวใจ โดยขอทเปนปจจยเสยงของ ผปวยใหคะแนน 1 สำหรบขอทไมเปนปจจยเสยงใหคะแนน 0 เกณฑการแบงระดบความเสยงแบงเปน 3 ระดบ ไดแก 1) ระดบเสยงสงมาก คอผทมปจจยเสยงมากกวา 5 ขอ หรอมประวตเปนอมพาตหรอโรคหวใจ 2) ระดบเสยงสงปานกลาง คอมปจจยเสยง 3 - 5 ขอ หรอเปนเบาหวานนานกวา 10 ป/มระดบความดนโลหตสงกวา 170/100 mmHg จำนวน 2 คร งตดตอกน/ระดบคลอเลสเตอรอล > 309 มลลกรม% และ 3) ระดบเสยงสงคอผทมปจจยเสยง 2 ขอหรอมญาตสายตรงเปนอมพาต/หวใจขาดเลอดกอนวย/มภาวะเบาหวานทคมไมไดด ตดตอกน 2. แบบสอบถามประสบการณการรบร ขอมลขาวสารเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง ผวจยดดแปลงจากอมาพร แซกอ7 ผานการพจารณาความตรงโดยแพทยผ เช ยวชาญ 3 ทาน มการทดลองใชกบกลมเสยงในเขตเทศบาล 30 คนได คาความเชอมน .68 แบบสอบถามแบงเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคล เกยวกบอาย อาชพ รายไดเฉลยตอเดอน ศาสนา และสถานภาพสมรส สวนท 2 ประสบการณการรบร ข อมล ขาวสาร ประกอบดวย การรบรแหลงขอมลขาวสาร 19 ขอ การรบรสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมอง 5 ขอ และการรบร การจดการเมอมอาการเตอน โรคหลอดเลอดสมอง 2 ขอ การใหคะแนนขอทเคยรบรมากอนใหคะแนน 1 สวนขอทไมเคยรบรมากอนใหคะแนน 0 การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลสวนบคคล ความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง การรบร สญญาณเตอนและการจดการเมอมสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองของผ ปวยกลมเสยง โดยใชสถตเชงพรรณนาแจกแจงความถ คาเฉลย และรอยละ

_13-1556(132-141)P2.indd 135 12/18/13 1:53:57 PM


ผลการวเคราะหขอมล ขอมลสวนบคคล การสำรวจขอมลสวนบคคลของผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในการศกษาน เกยวกบ เพศ อาย การศกษา สถานภาพสมรส และศาสนา พบวา

มอายระหวาง 36 – 88 ป โดยมอายเฉลย 59 (SD = 10.27) สวนใหญเปนผ สงอายรอยละ 46 เพศหญง รอยละ 70.9 มความรระดบประถมศกษา รอยละ 70.6 สถานภาพสมรสคมากทสด คดเปนรอยละ 67.4 และศาสนาพทธ รอยละ 98.9

ตารางท 1 ขอมลสวนบคคลอาย อาชพ รายไดเฉลยตอเดอน ศาสนา และสถานภาพสมรส (374 คน)

ขอมลสวนบคคล จำนวน รอยละ

เพศ ชาย หญง

109 265

29.1 70.9

อาย (ป) 35 -49 50-59 60-69 70-79 80-89

70

130 115 47 12

18.7 34.8 30.7 12.6 3.2

การศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา ปวช/ปวส ปรญญาตร อนๆ

264 44 33 12 21

70.6 11.8 8.8 3.2 5.6

สถานภาพสมรส โสด ค หยา/แยก หมาย

37

252 27 58

9.9

67.4 7.2

15.5

ศาสนา พทธ ครสต

370

2

98.9

.1

_13-1556(132-141)P2.indd 136 12/18/13 1:53:58 PM


ระดบความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมอง ระดบความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง แสดงในตารางท 2 โดยใชแบบคดกรองความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองของกระทรวงสาธารณสข ซงจำแนกระดบความเสยงตามจำนวนปจจยความเสยงเปน 3 ระดบ

พบวาระดบเสยงสงมาก คดเปนรอยละ 3.2 ระดบเสยงสงปานกลาง คดเปนรอยละ 53.5 และระดบเสยงสง คดเปนรอยละ 43.3 โดยปจจยเสยงของการเปนโรคหลอดเลอดสมองทพบมากทสดในกลมตวอยาง 3 ลำดบแรก คอโรคความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 89 รองลงมาคอโรคอวน คดเปนรอยละ 52.4 และไขมนในหลอดเลอดสง คดเปนรอยละ 49.2

ตารางท 2 ระดบความเสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดสมองของผปวยกลมเสยง (374 คน)

จำนวน รอยละ

ระดบความเสยง กลมเสยงสงมาก กลมเสยงสงปานกลาง กลมเสยงสง ปจจยเสยง การสบบหร ไมสบ สบ/เคยสบ ความดนโลหตสง ไมเปน เปน เบาหวาน ไมเปน เปน ไขมนสง ไมเปน เปน โรคอวน ไมเปน เกนเกณฑ Stroke ไมเคยเปน เคยเปน โรคหวใจ ไมเปน เปน

12

200 162

292 82

41

333

226 148

190 184

178 196

355

19

318 56

3.2

53.5 43.3

78.1 21.9

11.0

89.0

60.4 39.6

50.8 49.2

47.6 52.4

94.9

5.1

85.0 15.0

_13-1556(132-141)P2.indd 137 12/18/13 1:53:58 PM


แหลงขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมอง ผลการสำรวจแหลงขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมองพบวากลมตวอยางผปวยกลมเสยงมการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองผานชองทางตางๆ 14 รายการ ไดแก อาสาสมครหมบ าน แพทย พยาบาล เภสชกร เจ าหนาท สาธารณสข เพอน บคคลในครอบครว หอกระจายขาว หนงสอพมพ แผนพบ อนเตอรเนท โปสเตอร

ใบปลว และโทรทศน พบวากลมตวอยางระบแหลงข อมลขาวสารเกยวกบสญญาณเตอนและการจดการเบองตนเมอมสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมอง 3 อนดบแรก ไดแก สอโทรทศนคดเปน รอยละ 46.3 รองลงมาคอ เจาหนาทสาธารณสข คดเปนรอยละ 34.2 และโดยพยาบาล คดเปน รอยละ 24.6 ดงแสดงในภาพประกอบ 1

การรบรขอมลสญญาณเตอนและการจดการเบองตนเมอมสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมอง ผลการสำรวจประสบการณการรบรขอมลขาวสารเกยวกบสญญาณเตอนและการจดการ เบองตนเมอมสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมอง พบวาโดยภาพรวมผปวยกลมเสยง เคยไดรบขอมลเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง คดเปนรอยละ 39.8 สำหรบการรบร เกยวกบสญญาณเตอนของโรคหลอดเลอดสมองพบวา ขอมลทไดรบนอยทสดคอ

ภาพประกอบ 1 แสดงแหลงขอมลขาวสารเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง

อาการออนแรงของรางกายซกใดซกหนง คดเปนรอยละ 58.6 รองลงมาคออาการปากเบยว คดเปนรอยละ 70.6 และอาการพดไมได ไมชด พดตะกกตะกก หรอฟงคำพดไมเขาใจ คดเปนรอยละ 73.3 โดยพบวาผปวย รอยละ 90.9 ไมเคยไดรบคำแนะนำใหทำการจดบนทกเวลาเมอเรมมสญญาณเตอนเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และรอยละ 82.9 ไมเคยทราบเบอรโทรศพท 1669 สำหรบตดตอรถฉกเฉนเพอนำผปวยโรคหลอดเลอดสมองเฉยบพลนสงโรงพยาบาล

_13-1556(132-141)P2.indd 138 12/18/13 1:53:59 PM


เมอเปรยบเทยบการรบร ข อมลสญญาณเตอนของโรคหลอดเลอดสมองโดยจำแนกตามระดบความเสยงของการเกดโรค พบวาผปวยกลมทมความเสยงตอการปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองในระดบสงมสดสวนของการเคยมประสบการณรบรขอมลเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองอยในระดบมาก

รองลงมาคอกลมผปวยทมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในระดบสงปานกลาง อยางไรกดพบวาผปวยกลมทมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองในระดบสงมากมประสบการณ รบร ข อมลเกยวกบสญญาณเตอนของภาวะโรคหลอดเลอดสมองในระดบตำ

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ผลการศกษาวจยพบประเดนสำคญเกยวกบการรบร ขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมองของ ผปวยกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองดงน 1. ประสบการณการรบรขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมอง 1.1 แหลงขอมลขาวสารพบวา กลมตวอยางระบแหลงขอมลขาวสารความร เกยวกบ โรคหลอดเลอดสมอง ใน 3 อนดบแรก ได แก สอโทรทศนค ดเปนรอยละ 46.3 รองลงมาคอ เจาหนาทสาธารณสข คดเปนรอยละ 34.2 และโดยพยาบาล คดเปนรอยละ 24.6 ซงสะทอนใหเหนวาประชาชนรบรขอมลขาวสารจากโทรทศนมากทสดแมวาพยาบาลและเจาหนาทสวนใหญคดวาไดใหความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองเปนประจำ แตประชาชนกลบรบร จากสอโทรทศนมากกวา อาจเปนไปไดวาสงแวดลอมและบรรยากาศในการให

ภาพประกอบ 2 รอยละของผปวยกลมเสยงทมประสบการณรบรขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมอง

คำแนะนำในสถานบรการคอนขางเรงรบและผรบบรการมงรอการตรวจทำใหขาดความสนใจในการรบฟงความรจากเจาหนาท โดยเฉพาะในการศกษาครงน รอยละ 57 เปนผปวยแผนกผปวยนอกของ โรงพยาบาลซงจากการสงเกตขณะเกบขอมลพบวามผปวยจำนวนมาก พลกพลาน ทำใหการใหความรของพยาบาลไมทำใหเกดการรบรมากนก และแมบางแหงมหองในการใหความร กลมใหญแกผ รอตรวจแตผรบบรการกมใจจดจอกบการรอรบบรการซงลวนมผลตอการเรยนร ดงทนกจตวทยาการศกษาเหนวาความพรอมของผเรยน สงแวดลอมและบรรยากาศมผลตอการเรยนร8 ผลการศกษามความสอดคลองกบรายงานการศกษาทพบวาประชาชน ไดรบขอมลเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองจากสอโทรทศนมากทสด และการทดลองใหความรโดยใชส อโทรทศนทำใหประชาชนรบร ข อมลไดด กวา สอสงพมพ โดยเฉพาะในกลมทมการศกษานอย ซง

_13-1556(132-141)P2.indd 139 12/18/13 1:53:59 PM


ในการศกษาคร งน กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 70.60 มการศกษาในระดบประถมศกษา แตอยางไรกตามมรายงานการศกษาทพบวาการใชสอโทรทศนในการใหความรยงไดผลในระดบนอยในผปวยอายมากกวา 65 ป9-10 ผลการศกษาประสบการณการรบร ขอมลขาวสารเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง พบวา กลมเสยงมการรบรสญญาณเตอนของโรคหลอดเลอดสมองคอนขางสงโดยรบร อาการปวดศรษะอยางรนแรงเฉยบพลนมากทสดคดเปนรอยละ 82.9 สวนสญญาณเตอนทกลมตวอยางรบรนอยทสด คอการออนแรงของรางกายซกใดซกหนง รอยละ 58.6 ซงผลการศกษาไมสอดคลองกบการวจยในบางพนทซงประชาชนรบรสญญาณเตอนเรองแขนขาออนแรงมากทสด11 แตสอดคลองกบรายงานการสงเคราะหงานวจย ทพบวาประชาชนรบรสญญาณเตอนสงสดเกยวกบอาการวงเวยนศรษะหนามด (dizziness) รอยละ 21-26 อาการปวดศรษะรอยละ 16-22 โดยรบร อาการออนแรงครงซกของรางกายนอยทสดเพยงรอยละ 6-1512 ซงผวจยตงขอสงเกตวาการ ใหความรสาเหตและสญญาณเตอนของโรคหลอดเลอดสมองของเจาหนาทอาจเปนสงจดจำไดยากสำหรบประชาชน หรอการสอสารขอมลสาธารณะมความซบซอนและเขาใจไดยากสำหรบประชาชนทวไป การจดการเบองตนเมอมสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองผลการศกษาพบวาผ ปวยกลมเสยงรอยละ 90.9 ไมเคยไดรบคำแนะนำใหทำ การจดบนทกเวลาเมอเรมมสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมอง และรอยละ 64 ไมเคยทราบเบอรโทรศพท 1669 เพอตดตอรถฉกเฉนนำผปวยโรคหลอดเลอดสมองเฉยบพลนสงโรงพยาบาล ซงสอดคลองกบรายงานการศกษาวจยทพบวาประชาชนกลมทเขาคายใหความร เรองหลอดเลอดสมองมความรสาเหตและสญญาณเตอนเพมขนแตการรบรหมายเลขโทรศพทฉกเฉนไมเปลยนแปลง10 ทงนอาจเนองจากกลมตวอยางสวนใหญมโรคประจำตว เกยวกบระบบหลอดเลอดและการไหลเวยนโลหต

และเปนผ สงอายทำใหความสามารถดานการคดและการรบร เร องข อมลใหมโดยเฉพาะข อมล เชงตวเลขลดลง การเปรยบเทยบการรบรขอมลขาวสารโรคหลอดเลอดสมอง ระหวางผปวยกลมเสยงทมระดบความเสยงโรคหลอดเลอดสมองตางกน พบวาผปวยกลมเสยงทมระดบความเสยงโรคหลอดเลอดสมองระดบสง มการรบรสาเหตและสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองมากทสด ในขณะทกลมเสยงระดบสงมาก มการรบร สาเหตและสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองนอยทสดสอดคลองกบการศกษาในสหรฐอเมรกาทพบวากลมทมความรโรคหลอดเลอดสมองตำสดเปนกลมทม ความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองสงสด3 อยางไรกตามในการศกษาคร งน กลมตวอยางทม ความเสยงระดบสงมาก มเพยงรอยละ 3.2 จงควรมการศกษาเพอยนยน การรบร ข อมลขาวสารของกลมเสยงสงมากในโอกาสตอไป ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะในการนำผลการวจย ไปใช 1.1 บคลากรสาธารณสขควรเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองในประเดนการออนแรงของรางกายซกใดซกหนงและการจดการเมอมสญญาณเตอนโดยการบนทกเวลาเรมมอาการและเบอรโทรศพทขอความชวยเหลอกรณฉกเฉนแกผปวยกลมเสยง 1.2 ควรใหความรโรคหลอดเลอดสมองโดยใชสอโทรทศนใหมากขนเพราะเปนชองทางทประชาชนมการรบรขอมลมากทสด 2. ขอเสนอแนะในการทำวจยครงตอไป 2.1 ควรศ กษาเพ อย นยนการรบร สญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองของกลมผปวยทมความเสยงระดบสงมาก 2.2 ควรศกษาการใชสอสาธารณะหรอเทคนคการใหขอมลขาวสารสญญาณเตอนโรคหลอดเลอดสมองทมประสทธภาพ

_13-1556(132-141)P2.indd 140 12/18/13 1:54:00 PM


เอกสารอางอง 1. World Health Organization. Global Atlas on Cardiovascular Diseases Prevention and Control [internet]. 2011 [cited. 2013 March 26] Available from : http://WHO.int/ 2. สำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวง สาธารณสข. รายงานการเฝาระวงทางระบาด วทยา. 2555;43(17). 3. Reeves M, Hogan J, & Rafferty A. Knowledge of stroke risk factors and warning signs among Michigan adults. Neurology 2002; 59(10):1547-52. 4. Kleindorfer D, Kissela B, Schneider A, Woo D, Khoury J, Miller R. Eligibility for recombinant tissue plasminogen activator in acute ischemic stroke: A population-based study. Stroke 2004;35(2):e27-29. 5. นภาพร ภญโญศร. ปจจยทมความสมพนธกบ การมารบการรกษาของผปวยโรคหลอดเลอด สมองขาดเลอด ระยะเฉยบพลน [วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต].กรงเทพ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2551. 6. กลมพฒนายทธศาสตร สำนกงานสาธารณสข จงหวดสระบร. สรปรายงานการปวยจากรายงาน ผปวยนอกและผปวยใน (รง504 และ รง505); 2555.

7. อมาพร แซกอ. การศกษาความตระหนกรใน การปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผ ปวย กลมเสยง. [วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหา บณฑต].กรงเทพ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2552. 8. สรางค โควตระกล. จตวทยาการศกษา.กรงเทพ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2556. 9. Silver FL, Rubini F, Black D, Hodgson CS. Advertising Strategies to Increase Public Knowledge of the Warning Signs of Stroke. 2003;34(8):1965-8 10. Becker KJ, Fruin MS, Gooding TD, Tirschwell DL, Love PJ, Mankowski TM. Community based education improves stroke knowledge. Cerebrovascular Diseases 2001;11(1):34-43. 11. หสยาพร มะโน. การรบรอาการเตอนโรคหลอด เล อดสมองในผ ปวยโรคคามดนโลห ตสง โรงพยาบาลลอง จงหวดแพร. [วทยานพนธ ปร ญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต]. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม; 2552. 12. Flaher ML, Klindorfer D, Kissela BM. Public stroke awareness and education[internet]. 2004[cite 2012 July 12] Available from : http://neurology.org/contant/59/10/1547- short.

_13-1556(132-141)P2.indd 141 12/18/13 1:54:00 PM


อไรพร จนทะอมเมา*

* นกวชาการพยาบาลชำนาญการสำนกการพยาบาลสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

ประสบการณการนำเสนอผลงานวจยในการประชมสภาการพยาบาลสากล ICN 25th Quadrennial Congress

สภาการพยาบาลสากล (InternationalCouncilofNurses:ICN)กอตงในปค.ศ.1899เปนสมาพนธพยาบาลทม ประเทศสมาชกกวา 130ประเทศมสมาชกกวา16ลานคน1ประเทศไทยเขาเปนสมาชกโดยสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทย ในพระราชปถมภ สมเดจพระศรนครนทราบรม ราชชนน ICN มการจดประชมเพอใหสมาชกไดมการแลกเปลยนเร ยนร พบปะ และสรางเครอขาย ความรวมมอ โดยมการประชม ICN QuadrennialCongress สลบกบ ICN Conference and CNRเปนการจดประชมทก 4 ป ซงมวงรอบในการจดประชมเหลอมกน ทก 2 ป เชน ICN QuadrennialCongressครงลาสด (ครงท 25)จดประชมระหวางวนท18-23พฤษภาคมค.ศ.2013ทกรงเมลเบรนประเทศออสเตรเลย และครงตอไปจะจดในป ค.ศ.2017 ทบาเซโลนา ประเทศสเปน สวนการประชมICN Conference and CNR คร งลาสด จดท กรงวาเลตตาประเทศมอลตาในปค.ศ.2011และครงตอไป จะจดประชมท กรงโซล ประเทศเกาหลในปค.ศ.2015เปนตน การประชมสภาการพยาบาลสากล ทงสองการประชมน นบวาเปนการประชมระดบ worldcongress ทองคกรพยาบาลชนนำในประเทศสมาชกทวโลกใหความสำคญ สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข โดยทานนายกสมาคมฯ คนปจจบนอาจารยดาราพรคงจาเหนความสำคญของการเขารวมการประชม ท งสองการประชม ดงกลาว โดยกำหนดเปนนโยบายในการใหการสนบสนนคณะกรรมการและสมาชก ทมผลงาน

โดดเดนเปนทประจกษ และไดรบการตอบรบให เข ารวมนำเสนอผลงานจาก ICN ท งน เพอการ แลกเปลยนเร ยนร และสรางความเขมแขง ในวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภของไทย ตอไป ในการประชม ICN Quadrennial Congressคร งท 25 น สมาคมศษยเกาฯ ไดสนบสนนทนสำหรบคณะกรรมการและสมาชกในการเขารวมประชมและนำเสนอผลงาน จำนวน 5 ทน ดงน 1) นางสาวดาราพร คงจา นายกสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข 2) นางวมลนจ สงหะ เลขาธการสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข3)นางสาวอไรพรจนทะอมเมาสำนกการพยาบาล สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข4) นายสร ยา ฟองเกด ว ทยาลยพยาบาลบรม ราชชนน ชลบร และ 5) นางวรรณา สธรรมา โรงพยาบาลนครพงค ผ เข ยนได ม โอกาสเข ารวมประชม และ นำเสนอผลงานประเภท oral presentation ในconcurrent session วนท 21 พ.ค. 2556 10.00 –11.30 น. หอง 110 Leadership/ Management โดยนำเสนอใหหวขอ “การประเมนผลการนำยทธศาสตรการบรการพยาบาลระดบประเทศสการปฏบต” (The Evaluation of Thai National Service Strategies Implementation) มเนอหาโดยสงเขปดงน การประเม นผลคร งน เปนการว จยเช งบรรยาย มวตถประสงคเพอศกษาผลของการนำยทธศาสตรการบรการการพยาบาลระดบประเทศพ.ศ.2551-2555 สการปฏบต ใน 3 ประเดนดงน

_13-1556(142-147)P2.indd 142 12/18/13 1:54:32 PM


1) กระบวนการขบเคลอนยทธศาสตรการบรการพยาบาลระดบประเทศพ.ศ. 2551 - 2555 สการปฏบต 2) ผลสมฤทธของการนำยทธศาสตรการบรการพยาบาลระดบประเทศพ.ศ. 2551 – 2555สการปฏบต 3) ปจจยแหงความสำเรจและปญหาอปสรรคในการนำยทธศาสตรสการปฏบต กลมตวอยางทศกษา องคกรพยาบาลในโรงพยาบาลศนย/ทวไป/ชมชน จำนวน 412 แหงและสำนกงานสาธารณสขจงหวด18แหงเครองมอทใชในการศกษา 1) แบบสำรวจการดำเนนงานตามยทธศาสตร 2) แบบรายงานผลการนเทศดานการพยาบาล การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ใชการแจกแจงความถ และรอยละ ขอมลเชงคณภาพ ใชการวเคราะหเนอหา การจดหมวดหมขอมล และการสรปประเดนสำคญ ผลการศกษา ยทธศาสตรการบรการพยาบาลระดบประเทศประกอบดวย5ยทธศาสตรคอ 1) พฒนาระบบการบรหารจดการกำลงคนทสนบสนนระบบบรการพยาบาลสความเปนเลศบคลากรทางการพยาบาลมความสข 2) พฒนาระบบบรการพยาบาลสความเปนเลศ เนนการใชความรเปนฐานในการตดสนใจ 3) สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการจดการระบบสขภาพ4)สรางระบบภมคมกนและความพรอมของประชาชนสสขภาพด 5) การเสรมสรางเอกภาพและธรรมา- ภบาลในการบรหารองคกรพยาบาล มกระบวนการในการขบเคลอนยทธศาสตรฯสปฏบตดงน1)การถายทอดยทธศาสตรทงในระดบนโยบายและระดบปฏบตการ 2) การกำกบตดตามผลการดำเน นงานผานระบบเคร อขายพฒนาคณภาพการบรการพยาบาล ใชการนเทศดานการพยาบาล โดยสำนกการพยาบาลกำหนดคม อ/แนวทางในการนเทศงาน และมคำสงแตงตงผนเทศดานการพยาบาลระดบกระทรวง จากกระทรวงสาธารณสข ผลสมฤทธ ของการนำยทธศาสตรการบรการพยาบาลระดบประเทศพ.ศ. 2551 – 2555สการปฏบต พบวา กลมการพยาบาลสวนใหญ

(ร อยละ 97. 33) มการนำยทธศาสตรบร การพยาบาลระดบประเทศ พ.ศ. 2551 - 2555 ไปใชเปนกรอบในการวางแผนการพฒนางาน โดยจดทำแผนงาน/โครงการสอดคลองกบยทธศาสตรบรการพยาบาลระดบประเทศ พ.ศ. 2551 - 2555 ท ง 5 ยทธศาสตร โดย มการจดทำแผนทสอดคลองยทธศาสตรท 1 พฒนาระบบการบรหารจดการ กำลงคนทสนบสนนระบบบรการพยาบาลสความเปนเล ศ บคลากรทางการพยาบาลมความสข รอยละ89.81(370แหง)รองลงมาคอยทธศาสตรท 2 พฒนาระบบบรการพยาบาลสความเปนเลศเนนการใชความรเปนฐานในการตดสนใจสอดคลองรอยละ81.07(334แหง)ยทธศาสตรท3สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนในการจดการระบบสขภาพ สอดคลองร อยละ 69.42 (286 แหง)ยทธศาสตรท4สรางระบบภมคมกนและความพรอมของประชาชนสการมสขภาพด สอดคลองรอยละ50.97 (210 แหง) และยทธศาสตรท 5 เสรมสรางเอกภาพและธรรมาภบาลในการบรหารองคกรพยาบาลสอดคลองรอยละ66.75(275แหง) ปจจยแหงความสำเรจ1)ปญหาวกฤตกำลงคนทางการพยาบาล ทำใหองคกรพยาบาลทกระดบใหความสำคญในการขบเคลอนยทธศาสตรท1ซงมประเดนสำคญอยทการพฒนาระบบการบรหารจดการกำลงคนทสนบสนนระบบบรการพยาบาลสความเปนเลศ บคลากรทางการพยาบาลมความสขซงจากผลการศกษาพบวา กลมการพยาบาล มผลการดำเนนงานในยทธศาสตรท 1 ชดเจนถงรอยละ65.78 2) นโยบายของกระทรวงสาธารณสขในการพฒนาคณภาพระบบบรการสขภาพ ทำใหกลมการพยาบาลใหความสำคญกบระบบคณภาพ และการพฒนาคณภาพงานบรการพยาบาลสความเปนเลศซงสงผลใหการขบเคลอนยทธศาสตรท 2 พฒนาระบบบรการพยาบาลสความเปนเลศ เนนการใชความร เปนฐานในการตดสนใจ ม ผลลพธการ ดำเนนงานทชดเจนถงรอยละ52.43 และ3) การมเคร อขายทางการพยาบาลท เข มแขงในการขบเคลอนยทธศาสตรสการปฏบต

_13-1556(142-147)P2.indd 143 12/18/13 1:54:32 PM


ปญหาและอปสรรค 1) ในแตละยทธศาสตรมแผนงานทเปนแผนงานระดบประเทศมากเกนไปการจดทำแผนปฏบตการของกลมการพยาบาลจงมความหลากลายของแผนงาน ทำใหการขบเคลอนและการกำกบตดตามทำไดไมครอบคลม 2) ขอจำกดดานงบประมาณในการขบเคลอนและกำกบตดตาม ทำใหการตดตาม และการสนบสนนการดำเนนงานตามยทธศาสตรฯ จากสวนกลางทำได ไมครอบคลม และไมตอเนอง 3) การเกดภยทางธรรมชาตในหลายๆ พ นท เปนอปสรรคในการ ดำเนนการ 4) ขอจำกดดานโครงสรางการบรหารงานการพยาบาล เนองจากงานการพยาบาลชมชนมโครงสรางการบรหารงานทไมไดข นตรงตอกลมการพยาบาล ดงน นในการเชอมโยงและประสานแผนงาน/โครงการและการกำกบตดตามประเมนผล ในยทธศาสตรทเกยวของกบการบรการพยาบาลระดบปฐมภมจงเปนขอจำกด ขอเสนอแนะ 1) ในการนำผลการประเมนไปใชเปนปจจยนำเขาในการกำหนดยทธศาสตรการบรการพยาบาลในฉบบตอไปควรพจารณาถงความซำซอนของแผนงานระดบประเทศ และการกำหนดตวช วดท สามารถวดผลไดชดเจน 2) ประเดนยทธศาสตรทควรกำหนดกลยทธใหครอบคลมงานบรการพยาบาลทกระดบ ในยทธศาสตรฯ ฉบบ ตอไปคอ การสรางการมสวนรวมของภาคประชาชนและภาคเครอขายในการจดระบบบรการสขภาพ นอกจากนผเขยนไดสรปสาระของการประชมทไดเขาฟงซงมประเดนสำคญดงนการประชม ICN25th Quadrennial Congress จดอยในบรบทหลกเรอง “Equity and Access to Health Care” ซงประกอบดวยการประชมใน session ตางๆ ไดแกPlenary Session, Main Sessions, ConcurrentSession, ICN NetworkMeetings,Workshops รวมถง Nursing Student Assembly ในวนแรกของการประชมดวย นอกจากน ยงมการนำเสนอผลงาน ดวยรปแบบ poster presentation การเปดแสดงนทรรศการประชาสมพนธองคกรของพยาบาลประเทศตางๆ

KeyNoteSpeakerในหวขอหลกEquityandAccess to Health Care คอ Michel Kazatchkineจากประเทศฝรงเศส มเน อหาโดยสรปกลาวถงพยาบาลคอกญแจสำคญในการพฒนาการเขาถงคณภาพ และความคมคาในการดแล และการสงเสรมสขภาพของประชาชน พยาบาลเกยวของกบการปรบปรงเรองการเขาถงคณภาพและผลลพธของการดแล รวมถงการลดภาระคาใชจายในระบบบรการ อยางไรกตามยงพบวามยงประเดนททาทายอยางเชน ความตองการบรการทเพมขน และความกดดนทางเศรษฐกจ ซงการทพยาบาลจะไปใหไปถงประเดนความทาทายเหลานจะตองมการพฒนาดานความร และการศกษาทด การจดสรรทรพยากร ทจำเปนอยางเพยงพอ รวมถงกลไกระบบการสนบสนนทเหมาะสมดวยKeyNoteSpeakerไดยกคำกลาวของ Braveman & Grushin ทกลาววา“Equityisanethicalprinciple;italsoisconsonantwith and closely related to human rightsprinciple” ซงความเทาเทยมสมพนธกบเรองของสทธมนษยชน ดงนน พยาบาลจงเปนกญแจสำคญทจะสรางความมนใจในการเขาถงบรการสขภาพทมคณภาพอยางเทาเทยมกน ในการประชมครงน มการประชมยอยทมประเดนนาสนใจหลายประเดนเชน ใน mainsession; Mental Health and Well-Being ซงมspeaker จาก ปากสถาน Rozina Karmaliani ได แลกเปลยนประสบการณทเธอไดทำการศกษาดานสขภาพและสขภาพจตของผหญงปากสถาน ในเรอง1) ความวตกกงวล ความซมเศราและปจจยทเกยวของ ในหญงตงครรภ 2) การทดลองรปแบบการสรางเสรมสขภาพโดยชมชนเพอสงเสรมสขภาพผหญง (women’s health) ซงเปนนำเสนอผลการวจยเบองตน (preliminary result) 3) สรปกรอบแนวคดในการทำงานดาน women’s health โดยกรอบwomen empowerment โดยมปจจย สำคญสามประการคอ เสรมสรางอำนาจในการแสดงบทบาท (given gender roles) ใหการสนบสนน(supportive)และการฟนฝาอปสรรค(obstacle)เพอ

_13-1556(142-147)P2.indd 144 12/18/13 1:54:33 PM


ไปใหถงoutcomeofwomen’sinitiative Brian McKenna (speaker จาก NewZealand) กลาวถง การเจบปวยทางกายทสงผลใหเกดปญหาดานสขภาพ ดงนน จะตองในการสรางเสรมสขภาพจะตองสรางสมดลใหเกดในองครวมholistic and health promotion ซงจะตองเนนทการฟนฟสภาพ (recovery- oriented care) สรางเสรมจตใจทหดห ใหแจมใส ปรบพฤตกรรมดานรางกายทเฉอยชาใหกระฉบกระเฉง โดยพยาบาลจะตองเชอมโยงและเขาถง (connect) ใหความหวง (hope),สรางเอกลกษณ (identity), สรางคณคาและความหมายในตวเอง (meaning), และสรางพลงอำนาจ(empower) นอกจากน ยงม Ian Needham (speakerจาก Switzerland) พดถง ความแตกตางระหวางhealth และwell-beingซงในสภาวการณปจจบนทสงคมโลกเปลยนแปลงอยางรวดเรว เกดปญหาการใชความรนแรงเพมมากขน ซงปญหาความรนแรงในสงคมถอเปนปญหาทยงยากซบซอน(Violenceasacomplexproblem)เชนการใชอำนาจรฐซงขนอยกบระบอบการปกครองวาเปนการปกครองแบบใดหากอำนาจรฐ เปนแบบ oppression ยอมกอใหเกดความรนแรงมากกวารฐท ม การใช อำนาจแบบpaternalism ซงอำนาจและแรงผลกของรฐนเปรยบเสมอนรปแบบความรนแรงทมาจากประสบการณ(aformofexperienceviolence)กระแสโลกาภวตนกอใหเกดความแตกตางทางสงคมแบบสดขว (จนสดขด - รวยสดโตง) ในประเทศกำลงพฒนา-ประเทศทพฒนาแลว และนบวน ชองวางจะยงเพมขน รวมถงความกดดนเรองการสรางผลงานความคาดหวงทจะเตมเตมความสำเรจในชวต เปนตน ซงspeaker ไดแลกเปลยนประสบการณ เรองความรนแรงในสถานททำงาน กลาวถงกรณความรนแรงทเกดกบพยาบาลททำงานในโรงพยาบาลสขภาพจตและจตเวช ทตองตกเปนเหยอของความรนแรงเปนตน ประเดนนาสนใจใน main session อ กประเดนทไดมโอกาสเขาฟง คอเรอง Disaster :

mitigation,preparedness,response,recoveryandrehabilitation มผรวมอภปรายจาก Haiti; PatriciaMascary จาก Japan; Hiromi Sanada, และ จากEgypt;CheherezadeGhaziทกลาวถงภยพบตอนเกดจากธรรมชาต หรอนำมอมนษยกตามตางเกดขนในวงกวางทวโลก และเปนสาเหตของการทำลายลางและสร างความตงเคร ยดอยางแพรหลายพยาบาลเปรยบเสมอนดานหนาในการใหการดแล ผไดรบผลกระทบจากภยพบต สมรรถนะของการพยาบาลในสถานการณฉกเฉนและภยพบต จงเปนประโยชนตอการพฒนาหลกสตรฝกอบรม การใหการรบรองคณสมบต ผเชยวชาญ (expertise) การยกรางแนวปฏบตทเปนรปธรรม ผ บรรยาย กลาวถง Disaster ในประเดนGlobalChallengesทเกดภยพบตทางธรรมชาตบอยขน เกดผลกระทบทางเศรษฐกจ การกอการรายและความขดแยง รวมถง climate change เปนตนซง ขอเทจจรงเกยวกบภยพบต นนพบวา ภยพบตทำใหเกดผลกระทบตางๆเพมข น ซงเรามกจะใหความสำคญกบ response และ recovery มากกวาการปองกนและลดผลกระทบและพบวาความรวมมอระหวางประเทศยงมนอยแตละประเทศตองชวยเหลอ และจดการปญหาดวยตนเอง ภยพบตทำใหเกด ผลกระทบตางๆ ท งตอตนเอง ตอองคกร ชมชนและเศรษฐกจของชาตมายาวนานหลายปการฟนฟและการพฒนาตองอาศยความรวมมอทางสงคมในระยะยาว รฐบาลไมสามารถจดการหรอใหการสนบสนนการวางแผนการตอบโต การฟนฟสภาพหรอการพฒนาไดเพยงลำพงซงevidencesbasedstandard & practice เปนเร องจำเปนอยางยงนอกจากน ยงไดใหนยาม disaster วาเปน “การเปลยนการทำหนาทของชมชนซงทำใหเกดความ เสยหายตอมนษย วตถสงของ และ/หรอ ทำลาย สงแวดลอม ทเกนขดความสามารถของชมชนทจะจดการดวยทรพยากรของตนเอง” ในการรบมอกบภยพบต น นโลกจะตองมความยดหยนมากข น และตองสรางความสามารถในการปรบเปลยนตอ

_13-1556(142-147)P2.indd 145 12/18/13 1:54:33 PM


การรบมอกบภยพบต เพราะในเกดภยพบต แตละครงแมจะเปนเรองเดม แตสถานการณจะไมเหมอนเดม ผบรรยายกลาวถง The global shift resilienceซงไดอธบายถง resilience วา นาจะหมายถงความสามารถของบางสงบางอยาง หรอบางคนในการ ฟนคนสภาพ และกลบสภาวะปกต หลงจากเผชญกบความผดปกต และสงคกคามทนาวตก หรอdegrade gracefully และไดยกตวอยางเพมเตมเพออธบายความหมายของ resilience วา หมายถงการทสมาชกของชมชนมการประสานเชอมโยง ทำงานรวมกนทำใหชมชนมความสามารถในการทำหนาทอยางยงย นในสถานการณว กฤต แมอยภายใตสถานการณตงเครยด สามารถปรบเปลยนทงดานกายภาพ สงคม และสงแวดลอมทางเศรษฐกจสามารถอยไดดวยตนเองภายใตทรพยากรทจำกดและเรยนรจากประสบการณในการพฒนาตนเองเมอเวลาผานไป สรป การเขารวมประชมครงน นบวาเกดประโยชนท งตอตนเองและการพยาบาลในระบบบรการสขภาพของไทย ดงน 1) เกดการแลกเปลยนเรยนรดานการพยาบาลและการผดงครรภระหวางสมาชกการพยาบาลสากล 2) ไดรบมมมองใหมๆ ในการ

พฒนางานทงในบรบทดานการบรการพยาบาลการศกษาและการพฒนางานวจย และ 3) ไดเครอขายความรวมมอทางการพยาบาล ในการนำเสนอ ผลงานน น หลายคนจดจออยกบเน อหาทตนเอง เตรยมมานำเสนอ และคงมขอกงวลวาจะสอสารเปนภาษาองกฤษอยางไร สำหรบผเขยนเอง มขอกงวลมากกวานนตรงทวา จะนำเสนอภาพลกษณของพยาบาลไทยอยางไร ใหทวโลกไดประจกษและจดจำถงความสงางาม คณคา และศกดศร ความเปนพยาบาลไทย ทงน การเดนทางไปรวมประชมและนำเสนอผลงานครงนจะไมราบรนหากไมไดรบการสนบสนน และเหนความสำคญจากผบรหาร ทกระดบ เอกสารอางอง 1. International Council of Nurses. About ICN. [Online]June, 2013 [Cited, Aug 2013] Available from http://www.icn.ch/about-icn/ about-icn/2. International Council of Nurses. ICN 25th Quadrennial Congress: Equity and Access to HealthCare [Online], 2012[Cited,Aug2013] Availablefromhttp://www.icn2013.ch/en/

_13-1556(142-147)P2.indd 146 12/18/13 1:54:34 PM


นายกสมาคมศษยฯ พรอมผรบทน รวมพธเปดการประชม ICN 25th Quadrennial Congress

การนำเสนอผลงานของผรบทน

_13-1556(142-147)P2.indd 147 12/18/13 1:54:35 PM


ระเบยบการสงผลงานวชาการลงตพมพในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

หมายเหต : ปรบปรงลาสด 4 สงหาคม 2556

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขจดทำขนเพอสงเสรมและเผยแพรผลงานวจยและผลงานวชาการดานการพยาบาลทกสาขาและการสาธารณสขทเกยวของ ผลงานวชาการทรบตพมพไดแก บทความวจย บทความวชาการ บทวจารณหนงสอ หรอบทความปรทรรศน วารสารฯ มกำหนดออกปละ 3 ฉบบ คอ ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม และ ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม ขอกำหนดการตพมพผลงานวชาการในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข มดงตอไปน 1. เปนผลงานวชาการทงภาษาไทยหรอภาษาองกฤษในสาขาการพยาบาล, การสาธารณสข หรอสาขา ทเกยวของ 2. ผลงานตองไมเคยลงตพมพในหนงสอและวารสารใดมากอน ยกเวนเปนผลงานทไดนำเสนอในการ ประชมทางวชาการแบบไมมเรองเตม (Proceedings) และผเขยนจะตองไมสงบทความเพอไปตพมพ ในวารสารฉบบอนในเวลาเดยวกน 3. ผเขยนตองสมครเปนสมาชกวารสารเปนเวลาอยางนอย 1 ป 4. ผลงานจะไดรบการพจารณากลนกรองจากผทรงคณวฒทกองบรรณาธการเหนสมควร ไมนอยกวา 2 คน 5. กองบรรณาธการจะมจดหมายแจงผลการพจารณาการลงตพมพในวารสารภายหลงจากกอง บรรณาธการไดพจารณาผลงานในเบองตนแลว 6. หากผลงานใดไดรบการพจารณาตพมพ เจาของผลงานจะตองแกไขตนฉบบใหเสรจและสงคน กองบรรณาธการภายในเวลาทกำหนด มฉะนน จะถอวาสละสทธการตพมพ 7. กองบรรณาธการจะไมสงคนตนฉบบและแผนซดขอมลใหแกเจาของผลงาน 8. ผลงานวจยตองไดรบการรบรองจากคณะกรรมการพจารณาการวจยในมนษยจากสถาบนใด สถาบนหนง การเตรยมตนฉบบ ลำดบการเขยนบทความวจย มดงน 1. บทคดยอ ภาษาไทย พรอมชอ-สกล และสถานททำงานของเจาของบทความเปนภาษาไทย 2. บทคดยอ ภาษาองกฤษ (Abstract) พรอมชอ-สกล และสถานททำงานเจาของบทความเปนภาษา องกฤษ 3. คำสำคญ (Key word) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ 4. บทนำ วตถประสงคการวจย

_13-1556(148-168)P2.indd 148 12/18/13 1:55:09 PM



5. วธดำเนนการวจย 5.1 ประชากรและกลมตวอยาง 5.2 เครองมอทใชในการวจย (ระบการสรางและคณภาพของเครองมอ) 5.3 การวเคราะหขอมล 6. ผลการวเคราะหขอมล 7. สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 8. การใชภาษา ใชภาษาไทยโดยยดหลกของราชบณฑตยสถาน พยายามหลกเลยงการใชภาษาองกฤษ ในขอความภาษาไทย ยกเวนกรณจำเปนและไมใชคำยอนอกจากเปนคำทยอมรบกนโดยทวไป การ แปลศพทองกฤษเปนไทย หรอการเขยนทบศพทภาษาองกฤษใหยดหลกของราชบณฑตยสถาน 9. ภาพประกอบทตองการตพมพตองสงเปนไฟล .jpg แตภาพในวารสารทตพมพแลวจะเปนภาพ ขาวดำเทานน ถาเปน artwork เขยนดวยหมกดำบนกระดาษมนสขาว มหมายเลขกำกบพรอมทง ลกศรแสดงดานบนของภาพ และมคำบรรยายใตภาพ หากเปนภาพทมลขสทธ ตองมการอางอง ดวย 10. ตวอกษรการพมพ: ขนาดตวอกษร TH Niramit AS ขนาด 16, Single Space จดหนาใหมชองวาง ดานบน 1 นว ดานลาง 1 นว ดานซาย 1.25 นว ดานขวา 1 นว 11. การอางองและการเขยนเอกสารอางอง การเขยนเอกสารอางองใหใชรปแบบแวนคเวอร (Vancouver Style) ซงเปนรปแบบการเขยนเอกสาร อางอง ทใชในวารสารวชาการแพทยและสาธารณสขทวไป การอางถงเอกสารวชาการรปแบบ แวนคเวอร ใหเรยงลำดบของเอกสาร ตามลำดบเลขทมการอางถงในเนอหารายงานหรอบทความ และหมายเลขทอางถงในเนอเรองนน จะตองตรงกบหมายเลขทมการกำกบไวในสวนเอกสารอางอง ดวย โดยเรยงลำดบจากหมายเลข 1 ไปจนถงเลขทสดทาย (1, 2, 3,…) ตอทายขอความทนำมา อางองในรายงาน โดยพมพเปนตวยก (superscript) กรณอางองหลายรายการในเนอหาเดยวกน หากรายการอางองตอเนองกนใช hyphen ระหวางตวเลข เชน 1-3 แตหากรายการอางองไมตอเนอง ใช comma (,) ระหวางตวเลข เชน 1-3,7 รายละเอยดการเขยนเอกสารอางองรปแบบแวนคเวอร (Vancouver style) ใหศกษาจากบทความของ อาจารย จราภรณ จนทรจร เรอง การเขยน เอกสารอางองแบบแวนคเวอร (Vancouver Style) ใน website ของสมาคมศษยเกาพยาบาล กระทรวงสาธารณสข (www.tnaph.org) หวขอ วารสาร 12. รปแบบการพมพ มดงตอไปน

_13-1556(148-168)P2.indd 149 12/18/13 1:55:09 PM



รายการ ลกษณะตวอกษร รปแบบการพมพ ขนาด

ตวอกษร

ชอบทความ ตวหนา กลางหนากระดาษ 18

ชอผเขยนบทความ* (ไทยและองกฤษ) ตวเอน ชดขวา 16

บทคดยอ ตวหนา กลางหนากระดาษ 18

Abstract ตวหนา กลางหนากระดาษ 18

สถานททำงานของผเขยนบทความ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ (ทายหนา)

ตวปกต ชดซาย 16

คำสำคญ, Key word ตวหนา ชดซาย 16

หวขอใหญ ตวหนา ชดซาย 18

หวขอรอง ตวหนา ชดซาย 16

หวขอยอย ตวปกต ใชหมายเลขกำกบ 16

เนอหาของบทคดยอและบทความ ตวปกต ใชหมายเลขกำกบ 16

การเนนขอความในบทความ ตวปกต - 16

ขอความในตาราง ตวปกต - 14-16

ตวเลขอางอง superscript - 16

เอกสารอางอง ตวหนา กลางหนากระดาษ 16

_13-1556(148-168)P2.indd 150 12/18/13 1:55:10 PM


ตวอยางการใชตวเลขและเครองหมายกำกบการจำแนกหวขอ ดงน ขอบเขตของการวจย (หวขอใหญ อกษรหนา 18 พอยต) 1. กลมตวอยางทใชในการวจย (หวขอรอง อกษรหนา 16 พอยต)

...................................................................................................................................................... ……………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………

2. ตวแปรทศกษา (หวขอรอง อกษรหนา 16 พอยต) 2.1 ตวแปรอสระ แบงเปนดงน 2.1.1 ................................................................................................................................ การสงตนฉบบ สงตนฉบบพมพ 2 ชด พรอมแผนซดขอมล 1 แผน และแบบเสนอผลงานวชาการเพอลงตพมพใน วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข (สามารถ download ไดจาก website ของสมาคมศษยเกาพยาบาล กระทรวงสาธารณสข www.tnaph.org หวขอ วารสาร) หากเปนบทความวจยจากวทยานพนธ ตองผานการ ตรวจสอบจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธกอน และแนบใบรบรองของอาจารยทปรกษาวทยานพนธมาดวย สงเอกสารดวยตนเอง ทางไปรษณย หรอไปรษณยอเลคทรอนส ถง บรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข สมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข อาคารสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข อาคาร 4 ชน 7 ถนนตวานนท อำเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทรศพท/โทรสาร 02-590-1834 www.tnaph.org email: [email protected] การตดตอสอบถามรายละเอยด 1. บรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข ดร.ศกรใจ เจรญสข โทรศพท/โทรสาร: 02-590-1984, 086-155-6862 email: [email protected] 2. ผจดการสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข อาจารยไพบลย วงษใหญ โทรศพท/โทรสาร: 02-590-1834 email: [email protected]

…………………………………………………………………………………


_13-1556(148-168)P2.indd 151 12/18/13 1:55:10 PM


การเขยนเอกสารอางองแบบแวนคเวอร (Vancouver Style)

จราภรณ จนทรจร *

*บรรณารกษชำนาญการพเศษ หอสมดคณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2554 (ฉบบปรบปรง)

ในการเขยนเอกสารทางวชาการนน ผเขยน จะตองมการคนควารวบรวมสารสนเทศจากแหลง ตางๆ ทงทเปนหนงสอ วารสาร เอกสารการวจย หรอ รายงานตางๆ ทเกยวของ โดยจะคดเลอกเฉพาะ เอกสารทมความสำคญจรงๆ นำไปกลาวถง หรอ อางองเปนแนวทางสนบสนนประกอบการเขยน เรองนนๆ ซงนอกจากจะเปนหลกฐานแสดงถงความ นาเชอถอของผลงานแลวยงแสดงขอมลของแหลง ความรทสามารถสบคนเพอตรวจสอบความถกตอง และคนควาเพมเตม เพอเพมพนความร ความเขาใจ และเพอการศกษาตอยอดในเรองทอางองนนๆ การอางอง คอ การนำรายชอเอกสาร สงพมพ หรอบคคลทผเขยนนำมากลาวถง หรออางองในการ เขยน มารวบรวมไวอยางมแบบแผนทสวนทายของงาน นพนธภายใตหวขอ เอกสารอางอง หรอบรรณานกรม และใชภาษาองกฤษวา References หรอ Bibliography ซงรายการอางองนนมรปแบบตามกฎเกณฑทกำหนด อยางเปนระบบ ในการเขยนเอกสารทางวชาการแพทย และวทยาศาสตรการแพทยนยมเขยนเอกสารอางองในรปแบบแวนคเวอร (Vancouver Style)

การเขยนเอกสารอางองแบบแวนคเวอร เนองจากความหลากหลายของวารสารทาง วชาการแพทยซงมอยมากกวา 5,000 ชอ รปแบบ การเขยนเอกสารอางอง จงมความแตกตางกนออกไป บางครงขาดความครบถวนของขอมลสำคญ ๆ ทจะชวย ในการตดตามคนหาหรอตรวจสอบความถกตองของ ผลงานทางวชาการ ดงนน จงมการจดตงคณะกรรมการ ระดบนานาชาตชอ “International Committee of Medical Journal Editors : ICMJE” และจดการประชมเพอกำหนดรปแบบการอางองทเปนมาตรฐานเดยวกน

ขน ในป 1978 ทนครแวนคเวอร รฐบรทช โคลมเบย ประเทศคานาดา ไดกำหนดหลกเกณฑในการเขยน เอกสารอางอง ซงเรยกวา “The Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals” หรอทรจกกนโดยทวไปวา Vancouver Style หลง จากนนกมการประชมเพอปรบปรงแกไขอยาง ตอเนอง และลาสดในป 2010 ไดปรบปรงแกไข รปแบบการอางองใหทนสมยโดยเฉพาะการอางอง เอกสารอ เลกทรอนกส ทมการอางองมากขน ในปจจบนน สวนหลกเกณฑสำคญทยงคงใชอย ไดแก หลกการอางองในเนอเรอง (in-text citations) เมอนำผลงานของบคคลอนไมวา บางสวนหรอทงหมดมาอางองในงานนพนธใหใสตวเลขกำกบ ททายขอความนน เรยงตามลำดบ 1,2,3… โดยใช ตวเลขอารบคอยในวงเลบกลม (round brackets) หรอตวเลขยกขน (superscript) แลวรวบรวม เปนรายการอางอง (Reference list หรอ Bibliography) ทสวนทายของงานนพนธ

สวนประกอบของขอมลทจะนำมาเขยน รายการอางอง ขอมลทจะนำมาเขยนรายการเอกสารอางอง จะแตกตางกนตามประเภทของเอกสารทนำมาอางอง ซงในทนจะกลาวถงเฉพาะเอกสารทมความนยมใชในการอางองและเอกสารทขอมลคอนขางจะซบซอน ยากแกการนำมาอางองโดยเรยบเรยงตามเอกสารจาก International Committee of Medical Journal Editors: Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals. Last updated: 15 July 2011 สำหรบรายละเอยดทงหมดสามารถศกษาเพมเตม จากเอกสารตนฉบบไดท http://www.nlm.nih.gov/bsd/uniform_requirements.html

_13-1556(148-168)P2.indd 152 12/18/13 1:55:10 PM


การอางองบทความจากวารสาร (Articles in Journals)

รปแบบพนฐาน ชอผแตง (Author). ชอบทความ (Title of the article). ชอวารสาร (Title of the Journal) ปพมพ (Year);เลมทของวารสาร (Volume): หนาแรก-หนาสดทาย (Page).

1. บทความจากวารสารมาตรฐาน (Stan-dard journal article) • Kane RA, Kane RL. Effect of genetic testing for risk of Alzheimer’s disease. N Engl J Med 2009;361:298-9. • จราภรณ จนทรจร. การใชโปรแกรม EndNote: จดการเอกสารอางองทางการแพทย. จฬาลงกรณเวชสาร 2551;52:241-53.

คำอธบายขอมลในรปแบบพนฐาน 1. ชอผแตง (Author) : อาจจะหมายถง ผเขยน ผแปล ผรวบรวม บรรณาธการ หรอ หนวยงาน - ผแตงทเปนชาวตางประเทศ ใหเขยน ชอสกลขนกอน ตามดวยอกษรยอของชอตนและ ชอกลางโดยไมตองมเครองหมายใดๆ คน ถาผแตง มหลายคนแตไมเกน 6 คน ใหใสชอทกคนโดย ใชเครองหมายจลภาค (comma - ,) คนระหวาง แตละคน และหลงชอสดทายใชเครองหมาย มหพภาค (fullstop - .) - ชอผแตงทเปนคนไทย ใหเขยนแบบ ภาษาไทยโดยเขยนชอและนามสกลเปนคำเตม เชน • ทรงกลด เอยมจตรภทร, สพนดา แสงพานชย, เพมทรพย อสประดษฐ. การเปรยบ เทยบผลการตอบสนองทางผวหนงดวยวธสกด ผวหนงกบวธ skin endpoint titration ในผปวย ทแพไรฝนหรอแมลงสาบ. จฬาลงกรณเวชสาร 2545;46:649-57. - กรณผแตงเกน 6 คน ใหใสชอผแตง 6 คนแรก คนดวยเครองหมายจลภาค (comma- ,)

และตามดวย et al. (คำวา et al เปนคำยอ ซงยอมาจากคำในภาษาลาตน คอ et alii หรอ et alia แปลเปนภาษาองกฤษวา “and others”) และภาษาไทยใชคำวา “และคณะ” เชน • Mitchell SL, Teno JM, Kiely DK, Shaffer ML, Jones RN, Prigerson HG, et al. The clinical course of advanced dementia. N Engl J Med 2009;361:1529-38. • จรญา เลศอรรฆยมณ , เอมอร รกษมณ, อนพนธ ตนตวงศ, กรณา บญสข, องพร นลประดบ, พฒฑพรรณ วรกจโภคาทร, และคณะ. ความเสยงและประสทธผลของการผาตดตอม ลกหมาก. จดหมายเหตทางแพทย 2545;85: 1288-95. 2. ชอบทความ (Title of the article) - บทความเปนภาษาองกฤษ ชอบทความ ใชอกษรตวใหญ (Capital letter) เฉพาะตวแรก และชอเฉพาะ นอกจากนนใชอกษรตวเลกทงหมด เมอจบชอบทความใหใชเครองหมายมหพภาค (Fullstop-.) - บทความภาษาไทย ให เขยนแบบ คำไทย 3. ชอวารสาร (Title of the Journal) - ใ ช ช อย อตามมาตรฐานสากลท กำหนดไวใน Index Medicus โดยตรวจสอบไดจาก Journals in NCBI Databases จดทำโดย National Library of Medicine (NLM) ซงคำยอเหลานได ยดตามกฎการเขยนคำยอของ American National Standard for Information Sciences-Abbreviation of Titles of Publications. - สำหรบวารสารภาษาไทยยงไมมชอ ยออยางเปนทางการ ใหใชชอเตมทปรากฎทหนาปก เชน ขอนแกนเวชสาร จดหมายเหตทางแพทย จฬาลงกรณเวชสาร เชยงใหมเวชสาร สารศรราช ฯลฯ 4. ป (year) เดอน (month) เลมท (Volume) และฉบบท (Number/Issue) เนองจากวารสาร สวนมากจะมเลขหนาตอเนองกนทงป ตงแตฉบบท 1

_13-1556(148-168)P2.indd 153 12/18/13 1:55:11 PM


ไปจนจบฉบบสดทาย การลงรายการแบบ Van-couver จงใหใสเฉพาะ ป (year) และเลมท (volume) เทานน ไมตองใสเดอน วนทและฉบบท 5. เลขหนา (Page) ใหใสเลขหนาแรก-หนาสดทาย โดยใชตวเลขเตมสำหรบหนาแรก และ ตดตวเลขซำออกสำหรบเลขหนาสดทาย เชน หนา 10-18 ใช 10-8 หนา 198-201 ใช 198-201 หนา S104-S111 ใช S104-11 หนา 104S-111S ใช 104S-11S

2. บทความทผแตงเปนหนวยงานหรอ สถาบน (Organization as author) ใหใสชอหนวยงาน/สถาบนนนๆ ในสวนท เปนชอผเขยน เชน • World Health Organization. Surveillance of antibiotic resistance in Neisseria gonorrhoeae in the WHO Western Pacific Region. Commun Dis Intell 2002;26:541-5. • สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย. เกณฑ การวนจฉยและแนวทางการประเมนการสญเสย สมรรถภาพทางกายของโรคระบบการหายใจ เนองจาก การประกอบอาชพ. แพทยสภาสาร 2538;24:190-204. 3. บทความทผแตงมทงเปนบคคลและเปนหนวยงาน ใหใสชอผแตงและหนวยงานตามทปรากฎในเอกสารทนำมาอางอง เชน • Savva GM, Wharton SB, Ince PG, Forster G, Matthews FE, Brayne C; Medical Research Council Cognitive Function and Ageing Study. Age, neuropathology, and dementia. N Engl J Med 2009;360:2302-9. 4. บทความทไมมชอผแตง ใหเขยนชอ บทความเปนสวนแรกไดเลย เชน • Control hypertension to protect your memory. Keeping your blood pressure low may guard against Alzheimer’s, new research suggests. Heart Advis 2003;6:4-5.

5. วารสารเลมทมเลมผนวกหรอเลมพเศษ (Volume with supplement) เชน เลมพเศษเลมท 1 ของปนนเขยนเปน Suppl 1 ตอจากปทโดยไมตองอยในวงเลบ โดยจะสงเกตไดในสวนของเลขหนา จะมตวอกษร S อยดวย เชน • Anamnart C, Poungvarin N. Patent foramen ovale and recurrent transient neurological symptoms: a case report and review of literature. J Med Assoc Thai 2011;94 Suppl 1:S264-8. 6. วารสารเลมผนวกทมฉบบพเศษ (Issue with supplement) ใหเขยนฉบบพเศษและตอนยอยไวในวงเลบ เชน • Akyol M, Dogan S, Kaptanoglu E, Ozcelik S. Systemic isotretinoin in the treatment of a Behcet’s patient with arthritic symptoms and acne lesions. Clin Exp Rheumatol 2002;20 (4 Suppl 26):S1-55. 7. วารสารเลมทมตอนยอย (Volume with part) ใหเขยนตอนยอยไวในวงเลบตอจากเลมท เชน • Pan CL, Tseng TJ, Lin YH, Chiang MC, Lin WM, Hsieh ST. Cutaneous innervation in Guillain-Barre syndrome: pathology and clinical correlations. Brain 2003;126(Pt 2):386-97. 8. วารสารทในฉบบมตอนยอย (Issue with part) ใหเขยนทงฉบบทและตอนยอยไวในวงเลบ ตอจากเลมท เชน • Kamel IR, Bluemke DA. Imaging evaluation of hepatocellular carcinoma. J Vasc Interv Radiol 2002;13(9 Pt 2):S173-84. 9. วารสารทมเฉพาะฉบบท ไมมเลมท (Issue with no volume) ใหใสฉบบทไวในวงเลบ ในสวนของเลมท • Matsuura M, Lounici S, Inoue N, Walulik S, Chao EY. Assessment of external fixator reusability using load- and cycle-dependent tests. Clin Orthop 2003;(406):275-81. 10. วารสารทไมมทงเลมท และฉบบท (No volume or issue) ใหเขยนเลขหนาตอจากป (Year)

_13-1556(148-168)P2.indd 154 12/18/13 1:55:11 PM


โดยใชเครองหมาย ทวภาค (Colon - : ) คนระหวางป และเลขหนา เชน • Mandel JS. Screening for colorectal cancer. Curr Opin Gen Surg 1994:79-84. 11. วารสารทมเลขหนาเปนเลขโรมน ใหลง รายการอางองดงน • Fisher GA, Sikic BI. Drug resistance in clinical oncology and hematology. Introduction. Hematol Oncol Clin North Am 1995;9(2):xi-xii. 12. วารสารทระบประเภทของบทความ เชน บทบรรณาธการ จดหมาย หรอ บทคดยอ ใหแสดง ประเภทของเอกสารภายในเครองหมายวงเลบเหลยมตอจากชอเรอง ดงน • Fisher RI. Immunotherapy in Non-Hodgkin’s lymphoma: Treatment advances [editorial]. Semin Oncol 2003;30(2 Suppl 4):1-2 • Enzensberger W, F i scher PA. Metronome in Parkinson’s disease [letter]. Lancet 1996;347:1337. • Clark DV, Hansen PH, Mammen MP. Impact of dengue in Thailand at the family and population levels [abstract]. Am J Trop Med Hyg 2002;67(2 Suppl):239. 13. อางองบทความทถอดถอนบทความอน (Article containing retraction) • Sticklen MB. Plant genetic engineering for biofuel production: towards affordable cellulosic ethanol. Nat Rev Genet 2010;11:308. Retraction of: Sticklen MB. Nat Rev Genet 2008;9:433-43. 14. อางองบทความทถกถอดถอน (Article retracted) • Sticklen MB. Plant genetic engineering for biofuel production: towards affordable cellulosic ethanol. Nat Rev Genet 2008;9:433-43. Retraction in: Sticklen MB. Nat Rev Genet 2010;11:308. 15. อางองบทความทแกไขและตพมพใหม (Article republished with corrections)

• Mansharamani M, Chilton BS. The reproductive importance of P-type ATPases. Mol Cell Endocrinol 2002;188):22-5. Corrected and republished from: Mol Cell Endocrinol 2001;183:123-6. 16. อางองบทความทพมพผดและมการ แกไข (Article with published erratum) • Malinowski JM, Bolesta S. Rosiglitazone in the treatment of type 2 diabetes mellitus: a critical review. Clin Ther 2000;22:1151-68; discussion 1149-50. Erratum in: Clin Ther 2001;23:309. 17. บทความทมการเผยแพรทางอเลก-ทรอนกสกอนฉบบพมพ (Article published elec-tronically ahead of the print version) ซงสวนมากจะเปนบทความทสบคนไดจากฐานขอมล PubMed • Zoldan J, Karagiannis ED, Lee CY, Anderson DG, Langer R, Levenberg S. The influence of scaffold elasticity on germ layer specification of human embryonic stem cells. Biomaterials 2011 Sep 28. [Epub ahead of print]

การอางองเอกสารทเปนหนงสอหรอตำรา แบงเปน 2 ลกษณะ 18. การอางองหนงสอทงเลม

รปแบบพนฐาน ชอผแตง (Author). ชอหนงสอ (Title of the book). ครงทพมพ (Edition). เมอง ทพมพ (Place of Publication): สำนกพมพ (Publisher); ป (Year).คำอธบายขอมลในรปแบบพนฐาน1. ชอผแตง (Authors) ชอผแตงทอาจจะเปนบคคล หนวยงาน บรรณาธการ (editor) หรอคณะ บรรณาธการ (editors) ใหใชขอกำหนดเดยวกน กบชอแตงในการอางองบทความจากวารสาร2. ชอหนงสอ (Title of the book) ใหใชตวอกษร ตวใหญเฉพาะอกษรตวแรกของ ชอหนงสอ และชอเฉพาะ นอกนนใชตวเลกทงหมด เชน Otolaryngology head and neck surgery. หรอ The medical and legal implications of AIDS.

_13-1556(148-168)P2.indd 155 12/18/13 1:55:12 PM


- หนงสอทผแตงเปนบคคล • Janeway CA, Travers P, Walport M, Shlomchik M. Immunobiology. 5th ed. New York: Garland Publishing; 2001. • รงสรรค ปญญาธญญะ. โรคตดเชอของ ระบบประสาทกลางในประเทศไทย. กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ; 2536.- หนงสอทผแตงเปนบรรณาธการหรอผรวบรวม (Editor/Compiler) • Norman IJ, Redfern SJ, editors. Mental health care for elderly people. New York: Churchill Livingstone; 1996.- หนงสอทผแตงเปนหนวยงานหรอสถาบน (Organization) • Institute of Medicine (US). Looking at the future of the Medicaid program. Washington: The Institute; 1992. 3. จำนวนเลม (Volume) ถาหนงสอมมากกวา 1 เลม และใชประกอบการเขยนหมดทกเลมให ใสจำนวนเลมทงหมด เชน 2 vols. หรอ 3 เลม. หากอางเพยงเลมใดเลมหนงใหใสเฉพาะเลม ทอาง เชน Vol. 2. หรอ เลม 3.

• Fields BN, Knipe DM, Howley PM, edi-tors. Fields virology. 2 vols. 3rd ed. Philadelphia: Lippincott-Raven Publishers; 1996. • พรเทพ เทยนสวากล, บรรณาธการ. โลหต วทยาคลนกชนสง. 2 เลม. กรงเทพฯ: โรงพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2541. • Bucholz RW,Heckman JD, editors. Rockwood and Green’s fractures in adults. Vol. 2. 5th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2001. • ไพรตน พฤกษาชาตคณากร, บรรณาธการ. จตเวชศาสตร. เลม 1. เชยงใหม: ธนบรรณการพมพ; 2534.

4. ครงทพมพ (Edition) ถาเปนการพมพครง 1 ไมตองใสสวนนในรายการอางองใหใสเมอเปน การพมพครงท 2, 3, 4….เปนตนไป เชน 2nd ed. 3rd ed. 4th ed. … ถาเปนการพมพและมการ ปรบปรงแกไขใหลงรายการดงน 4th rev. ed.5. เมองทพมพหรอสถานทพมพ (Place of publication) ใหใสชอเมองทสำนกพมพตงอย ถามหลายเมองใหใชเมองแรก ถาเมองไมเปนท รจกใหใสชอยอของรฐหรอประเทศ ถาหากไม ปรากฏเมองทพมพใหใชคำวา n.p. ซงยอมาจาก no place of publication และ ภาษาไทยใชคำวา ม.ป.ท. ยอมาจากคำวา ไมปรากฎสถานทพมพ แลวตามดวยเครองหมายทวภาค (colon - : ) เชน

• Ringsven MK, Bond D. Gerontology and leadership skills for nurses. 2nd ed. Albany, NY: Delmar Publishers; 1996. • กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. คมอสงเสรมสขภาพจตนกเรยนระดบมธยมศกษา สำหรบคร. พมพครงท 3. ม.ป.ท.: 2542. (จาก ตวอยางนอาจจะใชหนวยงานแทน ม.ป.ท. ได เปน นนทบร: กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข) 6. สำนกพมพ (Publisher) ใหใสเฉพาะชอสำนก พมพตามทปรากฏในหนงสอ แลวตามดวย เครองหมายอฒภาค (semicolon- ;) โดยไมตอง ระบสถานะวาเปน ห.จ.ก., บรษท, จำกด, co., Ltd. เชน เรอนแกวการพมพ, Mosby, W.B. Saunders ยกเวน โรงพมพของหนวยงาน สวนราชการ ใหใสคำวา โรงพมพ หรอ สำนกพมพดวย เชน โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย และหาก หนงสอเลมนนเปนสงพมพรฐบาล ใหลงชอ หนวยราชการทรบผดชอบการจดทำหนงสอนน เปนผพมพแมจะมชอสำนกพมพ/โรงพมพกตาม เชน

_13-1556(148-168)P2.indd 156 12/18/13 1:55:12 PM


• นงลกษณ สขวาณชยศลป, บรรณาธการ. ยาใหมในประเทศไทย. เลม 5. กรงเทพฯ: โครงการ คลงขอมลยา คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล; 2533.

7. ปพมพ (Year) ใหใสเฉพาะตวเลขของ ป พ.ศ. ถาเปนหนงสอภาษาไทย หรอ ค.ศ. ถาเปน หน งสอภาษาตางประเทศ แลวจบดวย เครองหมาย มหพภาพ ( . )

19. การอางองบทหนงของหนงสอทม ผเขยนเฉพาะบท และมบรรณาธการของหนงสอ (Chapter in a book)

รปแบบพนฐาน ชอผเขยน (Author). ชอบท (Title of a chapter). ใน/In: ชอบรรณาธการ, บรรณาธการ/editor(s). ชอหนงสอ (Title of the book). ครงทพมพ (Edition). เมองทพมพ (Place of publication): สำนกพมพ (Pub-lisher); ปพมพ (Year). หนา/p. หนาแรก-หนาสดทาย.

• Esclamado R, Cummings CW. Management of the impaired airway in adults. In: Cummings CW, Fredrickson JM, Harker LA, Krause CJ, Schuller DE, editors. Otolaryngology - head and neck surgery. 2nd ed. St. Louis, MO: Mosby Year Book; 1993. p. 2001-19. • เกรยงศกด จระแพทย. การใหสารนำและ เกลอแร. ใน: มนตร ตจนดา, วนย สวตถ, อรณ วงษจราษฎร, ประอร ชวลตธำรง, พภพ จรภญโญ, บรรณาธการ. กมารเวชศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ; 2540. หนา 424-78.

20. เอกสารอางองทเปนหนงสอประกอบการประชม/รายงานการประชม (Conference proceeding)

รปแบบพนฐาน ชอบรรณาธการ, บรรณาธการ. ชอเรอง. ชอการประชม; วน เดอน ปทประชม; สถานทจดประชม. เมองทพมพ: สำนกพมพ; ปพมพ.

• Kimura J, Shibasaki H, editors. Recent advances in clinical neurophysiology. Proceedings of the 10th International Congress of EMG and Clinical Neurophysiology; 1995 Oct 15-19; Kyoto, Japan. Amsterdam: Elsevier; 1996.

21. การอางองบทความทนำเสนอในการ ประชม หรอสรปผลการประชม (Conference paper)

รปแบบพนฐาน ชอผเขยน. ชอเรอง. ใน/In: ชอบรรณาธการ, บรรณาธการ/editor. ชอการ ประชม; วน เดอน ปทประชม; สถานทจดประชม. เมองทพมพ: สำนกพมพ; ปพมพ. หนา/ p. หนาแรก-หนาสดทาย.

• Bengtsson S, Solheim BG. Enforcement of data protection, privacy and security in medical informatics. In: Lun KC, Degoulet P, Piemme TE, Rienhoff O, editors. MEDINFO 92. Proceedings of the 7th World Congress on Medical Informatics; 1992 Sep 6-10; Geneva, Switzerland. Amsterdam: North-Holland; 1992. p. 1561-5. 22. การเขยนเอกสารอางองทเปนรายงาน ทางวชาการ หรอรายงานทางวทยาศาสตร (Technical/Scientific Report) - เอกสารทจดพมพโดยเจาของทน (Issued by funding)

รปแบบพนฐาน ชอผเขยน. ชอเรอง. เมองท พมพ: หนวยงานทพมพ/แหลงทน; ปพมพ. เลขทรายงาน.

_13-1556(148-168)P2.indd 157 12/18/13 1:55:13 PM


• Smith P, Golladay K. Payment for durable medical equipment billed during skilled nursing facility stays. Final report. Dallas, TX: Dept. of Health and Human Services (US), Office of Evaluation and Inspections; 1994 Oct. Report No.: HHSIGOEI69200860. - เอกสารทจดพมพโดยหนวยงานผจดทำรายงาน (Issued by performing agency)

รปแบบพนฐาน ชอผเขยน/บรรณาธการ. ชอเรอง. เมองทพมพ: หนวยงานทพมพ/แหลงทน; ปพมพ. เลขทรายงาน. หนวยงาน ผจดทำรายงาน.

• Field MJ, Tranquada RE, Feasley JC, editors. Health services research: work force and educational issues. Washington: National Academy Press; 1995. Contract No.: AHCPR282942008. Sponsored by the Agency for Health Care Policy and Research.

23. เอกสารอางองท เปนวทยานพนธ (Thesis/Dissertation) ใหเขยนรายการอางอง ดงน

รปแบบพนฐาน ชอผนพนธ ชอเรอง [ประเภท/ระดบปรญญา]. เมองทพมพ: มหาวทยาลย; ปทไดปรญญา.

• Kaplan SJ. Post-hospital home health care: the elderly’s access and utilization [disserta-tion]. St. Louis, MO: Washington University; 1995. • องคาร ศรชยรตนกล. การศกษาเปรยบเทยบคณภาพชวตของผปวยโรคซมเศราชนดเฉยบพลน และชนดเรอรง [วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร มหาบณฑต]. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2543.

24. สทธบตร (Patent) • Pagedas AC, inventor; Ancel Surgical R&D Inc., assignee. Flexible endoscopic grasping and cutting device and positioning tool assembly. United States patent US 20020103498. 2002 Aug 1.

25. การอางองบทความในหนงสอพมพ (Newspaper article)

รปแบบพนฐาน ชอผเขยน. ชอเรอง. ชอ หนงสอพมพ. ป เดอน วนท; สวนท: เลขหนา (เลขคอลมน).

• Lee G. Hospitalizations tied to ozone pollution; study estimates 50,000 admissions annually. The Washington Post. 1996 Jun 21; Sect. A: 3 (col. 5). • ซ 12. ตลาการศาล ปค, เขารอบ ไทยรฐ. 2543 พ.ย. 20; ขาวการศกษา ศาสนา-สาธารณสข: 12 (คอลมน 1).

26. เอกสารอางองทประเภทพจนานกรม ตางๆ (Dictionary and similar references)

รปแบบพนฐาน ชอหนงสอ (Title of the book). ครงทพมพ (Edition). เมองทพมพ (Place of Publication): สำนกพมพ (Publisher); ป (Year). คำศพท; หนา.

• Stedman’s medical dictionary. 26th ed. Baltimore: Williams Wilkins; 1995. Apraxia; p. 119-20. 27. การอางองเอกสารทยงไมไดตพมพ หรอกำลงรอตพมพ (Unpublished Material) ใชรปแบบการอางองตามประเภทของเอกสารดงกลาวขางตน และระบวา In press หรอ รอตพมพ เชน

_13-1556(148-168)P2.indd 158 12/18/13 1:55:13 PM


• Leshner AI. Molecular mechanisms of cocine addiction. N Eng J Med. In press 1996.หมายเหต: NLM นยมใชคำวา “forthcoming” เพราะ ยงไมแนวาเอกสารนนๆ จะไดรบการตพมพหรอไม

การอางองเอกสารอเลกทรอนกส (Electronic Material) การเขยนรายการอางองเอกสารอเลกทรอนกส จากเวบไซตบางครงจะมปญหาเรองความไมถาวร ของ URL หรอการเปลยนแปลงเนอหาบางสวน ทำให การเชอมโยงไปสเอกสารเพอตรวจสอบหรอคนควา เพมเตมในภายหลงทำไดยากหรอทำไมไดเลย ดงนน เพอแกปญหาดงกลาว ในการลงรายการอางอง เอกสารจากเวบไซต จงตองลงวนทเขาใช (Cited) เวบไซตนนๆ และใหพมพหรอทำสำเนาเอกสารเกบไว ทกครง การอางองเอกสารอเลกทรอนกส ใหใชรปแบบ ตามประเภทของเอกสารดงทไดกลาวมาแลวขางตน แตเพมขอมลบอกประเภทของวสดหรอเอกสารทนำ อางอง วนทสบคนขอมล และแหลงทมาของขอมล ดงน

รปแบบพนฐาน ชอผแตง (Author). ชอบทความ (Title of the article) [ประเภทของสอ/วสด]. ปพมพ [เขาถงเมอ/cited ป เดอน วนท]. เขาถง ไดจาก/ Available from: http://………….

28. ซดรอม (CD-ROM) • Anderson SC, Poulsen KB. Anderson’s electronic atlas of hematology [CD-ROM]. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2002. 29. บทความวารสารบนอนเทอร เนต (Journal article on the Internet)

รปแบบพนฐาน ชอผแตง (Author). ชอบทความ (Title of the article). ชอวารสาร (Title of the Journal) [ประเภทของสอ]. ปพมพ

[เขาถงเมอ/cited ป เดอน วนท];ปท:[หนา/about screen]. เขาถงไดจาก/ Available from: http://………….

• Annas GJ. Resurrection of a stem-cell funding barrier--Dickey-Wicker in court. N Engl J Med [Internet]. 2010 [cited 2011 Jun 15];363: 1687-9. Available from: http://www.nejm.org/doi/ pdf/10.1056/NEJMp1010466

บทความวารสารบนอนเทอรเนตทมลกษณะ พเศษอนๆ เชน- บทความทมการเผยแพรทางอเลกทรอนกสกอน ฉบบพมพ (Article published electronically ahead of the print version) ซงสวนมากจะเปน บทความทสบคนไดจากฐานขอมล PubMed (ดท # 17)- บทความทมหมายเลขเอกสารอเลกทรอนกส (Article with document number in place of traditional pagination) เปนบทความทสบคนได จากฐานขอมล PubMed จะมเลข PMID (PubMed Identifier) • Williams JS, Brown SM, Conlin PR. Videos in clinical medicine. Blood-pressure measurement. N Engl J Med. 2009 Jan 29;360(5):e6. PMID: 19179309.- บทความทมระหสประจำบทความดจทล (Article with a Digital Object Identifier (DOI) เปน หมายเลขมาตรฐานประจำเอกสารทเผยแพรบน อนเตอรเนต ชวยใหสบคนสารสนเทศอเลกทรอนกส ไดอยางถาวร และชวยแกปญหาการเปลยนแปลง แหลงทอยหรอเวบไซตของสารสนเทศนนถกยกเลก • Zhang M, Holman CD, Price SD, Sanfilippo FM, Preen DB, Bulsara MK. Comorbidity and repeat admission to hospital for adverse drug reactions in older adults: retrospective cohort study. BMJ 2009;338:a2752. doi: 10.1136/bmj.a2752.

_13-1556(148-168)P2.indd 159 12/18/13 1:55:14 PM


30. Monograph on the Internet • Foley KM, Gelband H, editors. Improving palliative care for cancer [Internet]. Washington: National Academy Press; 2001 [cited 2002 Jul 9]. Available from: http://www.nap.edu/books/ 0309074029/html/.

31. การอางองโฮมเพจ/เวบไซต (Homepage/ Web site) • Cancer-Pain.org [Internet]. New York: Association of Cancer Online Resources; c2000-01 [updated 2002 May 16; cited 2002 Jul 9]. Available from: http://www.cancer-pain.org/.

32. ฐานขอมลบนอนเทอรเนต (Database on the Internet) เปนรปแบบทสามารถประยกตใช ไดตามขอมลทจะนำมาอางอง นยมใชกนมากในการ อางองขอมลตางๆ ทสบคนไดจากอนเทอรเนต ดงตวอยางตอไปน • American Medical Association [Internet]. Chicago: The Association; c1995-2002 [updated 2001 Aug 23; cited 2002 Aug 12]. AMA Office of Group Practice Liaison; [about 2 screens]. Available from: http:/ /www.ama-assn.org/ama/pub/ category/1736.html • Wikipedia. Generation Y [Internet]. 2011 [cited 2011 Jul 5]. Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Generation_Y • Fanti S, Farsad M, Mansi L. Atlas of PET/CT: a quick guide to image interpretation [Internet]. Berlin Heidelberg: Springer-Verlag; 2009 [cited 2011 Jun 15]. Available from: http://www.amazon.com/Atlas-PET-CT-Quick-Interpretation/dp/3540777717#reader_3540777717 • จราภรณ จนทรจร. การเขยนรายการ อ า ง อ ง ใ น เ อ ก ส า ร ว ช า ก า ร ท า ง ก า ร แ พ ท ย [อนเทอรเนต]. กรงเทพฯ: คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2551 [เขาถงเมอ 18

ต.ค. 2554]. เขาถงไดจาก: http://l iblog.dpu. ac . th /ana lyresource/wp-content /up loads / 2010/06/reference08.pdf 33. การอางองบลอก (Blogs) • Holt M. The Health Care Blog [Internet]. San Francisco: Matthew Holt; 2003 Oct - [cited 2009 Feb 13]. Available from: http://www.the-healthcareblog.com/the_health_care_blog/. • KidneyNotes.com [Internet]. New York: KidneyNotes; c2006 - [cited 2009 Feb 13]. Avail-able from: http://www.kidneynotes.com/. • Wall Street Journal. HEALTH BLOG: WSJ’s blog on health and the business of health [Internet]. Hensley S, editor. New York: Dow Jones & Company; c2007 - [cited 2009 Feb 13]. Available from: http://blogs.wsj.com/health/. • บลอกแลกเปลยนเรยนร หอสมดพระราชวง สนามจนทร มหาวทยาลยศลปากร.จะหาตวเอกสาร จากหมายเลข DOI ไดอยางไร [อนเทอรเนต]. 2554 [เขาถงเมอ 18 ต.ค. 2554]. เขาถงไดจาก: http://www.snc.lib.su.ac.th/snclibblog/?p=13301

การเรยงรายการอางองทายบทความ นำรายการอางองมารวบรวมเขยนไวททาย บทความ ภายใตหวขอ รายการอางอง หรอ บรรณานกรม และใชภาษาองกฤษวา References หรอ Bibliography โดยเรยงลำดบหมายเลข 1, 2, 3, …ตามทปรากฏในเนอเรอง ขอควรระวง คอตวเลขทกำกบในเนอเรองจะตองสอดคลองกบลำดบทในรายการอางองทายบทความ บรรณานกรม1. จอย นนทวชรนทร. แบบบรรณานกรมและ เชงอรรถ. กรงเทพฯ: คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2514.2. จราภรณ จนทรจร. การเขยนรายการอางองใน

_13-1556(148-168)P2.indd 160 12/18/13 1:55:14 PM


เอกสารวชาการทางการแพทย [อนเทอรเนต]. กรงเทพฯ: คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย; 2546 [เขาถงเมอ 11 พ.ค. 2554]. เขาถงไดจาก: http://library.md.chula.ac.th/ guide/vancouver.pdf3. นงลกษณ ไมหนายกจ. การเขยนบรรณานกรม หรอรายการอางอง. ใน: สารนเทศสาร. กรงเทพฯ: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2000. หนา 1-33.4. นวลลออ จลพปสาสน. แบบแผนการเขยน เอกสารอางองแบบแวนคเวอร (The Vancouver Style) [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). [เขาถงเมอ 18 เม.ย. 2546]. เขาถงไดจาก: http://www.medicine. cmu.ac.th/secret/edserv/journal/vancouver.htm 5. ประเสรฐ ทองเจรญ. การเขยนเอกสารอางอง ในเอกสารวชาการทางวทยาศาสตร. ศรนครนทร เวชสาร 2545;17:66-75.6. ววฒน โรจนพทยากร. การเขยนเอกสารอางอง ในวารสารทางวชาการโดยใชระบบแวนคเวอร. วารสารโรคตดตอ [อนเทอรเนต]. 2541 [เขาถงเมอ 1 ม.ค. 2549];24:465-72. เขาถงไดจาก: http:// stang.li.mahidol.ac.th/image/style.pdf7. สดใจ ธนไพศาล. การเขยนเอกสารอางองแบบ Vancouver. [อนเทอรเนต]. 2549 [เขาถงเมอ 1 ต.ค. 2554]. เขาถงไดจาก: http://library.md.kku. ac.th/VancouverStyle.pdf

8. ยรรยง เตงอำนวย, สภาพร ชยธมมะปกรณ. ปญหาความไมถาวรของการอางองเอกสารบน เวลดไวดเวบ. วารสารหองสมด 2542;43:1-17.9. Fact Sheet MEDLINE [Internet]. Bethesda, MD: U.S. National Library of Medicine; 2004 [updated 2011 Jan 26; cited 2011 Aug 12]. Available from: http://www.nlm.nih.gov/pubs/factsheets/ medline.html.10. International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscript submitted to biomedical journals: about the uniform requirements [Internet]. c2009 [cited 2003 Mar 3]. Available from: http://www. icmje.org/sop_1about.html11. International Committee of Medical Journal Editors. Uniform requirements for manuscript submitted to biomedical journals [Internet]. 2003 [updated: 2011 Jul 15; cited 2011 Aug 12]. Available from: http://www.nlm.nih.gov/bsd/ uniform_requirements.html

_13-1556(148-168)P2.indd 161 12/18/13 1:55:14 PM


แบบเสนอผลงานวชาการเพอลงตพมพในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

…………..

เรยน บรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ขาพเจา นาย นาง นางสาว อน ๆ (โปรดระบ) ………………….……….….……...................................

ชอ – สกล (ภาษาไทย) ..................................................................................................................................

ชอ – สกล (ภาษาองกฤษ) ……………………………………...............................................………………………………….......……

ตำแหนง (ภาษาไทย) ……………………...............................................................……………………………………………………

ตำแหนง (ภาษาองกฤษ) ……………………………………………………………….....................................................................

หนวยงาน (ภาษาไทย) ……………………………………………………….............................................................…………………

หนวยงาน (ภาษาองกฤษ) ………………………………………………….............................................................…………………

ทอยและหมายเลขโทรศพท (ทตดตอได)

.......................................................................................................................................................................

โทรศพทททำงาน............................................................โทรศพทมอถอ..........................................................

โทรสาร.............................................................E-mail................................................................................

มความประสงคขอสงผลงานวชาการ เรอง :

ชอผลงาน (ภาษาไทย) ...................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

ขอผลงาน (ภาษาองกฤษ) …............................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

ประเภทของผลงานวชาการ

บทความวจย บทความวชาการ บทวจารณหนงสอ บทความปรทรรศน

ขาพเจาขอรบรองวาผลงานน เปนผลงานของขาพเจาเพยงผเดยว

เปนผลงานของขาพเจาและผทระบชอในผลงาน

ผลงานนยงไมเคยลงตพมพในวารสารใดมากอน และจะไมนำสงไปเพอพจารณาลงตพมพในวารสารอนๆ

อกนบจากวนทขาพเจาไดสงผลงานตนฉบบนมายงกองบรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

พรอมนขาพเจาไดสงเอกสารตางๆ ใหกองบรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ดงตอไปน

เอกสารตนฉบบจำนวน 2 ชด แผนซดบนทกขอมล 1 แผน

สำเนาใบรบรองจากคณะกรรมการพจารณาการวจยในมนษย

ลงชอ .......................................................เจาของผลงาน

(.........................................................)

_13-1556(148-168)P2.indd 162 12/18/13 1:55:15 PM


แบบรบรองบทความวจยจากวทยานพนธ/การศกษาอสระ

………..

เรยน บรรณาธการวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ขาพเจา

ชอ – สกล ....................................................................................................................................................

ตำแหนง.........................................................................................................................................................

หนวยงาน/สถาบน..........................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

ทอยและหมายเลขโทรศพท (ทตดตอได)

......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

โทรศพทททำงาน............................................................ โทรศพทมอถอ..........................................................

โทรสาร..................................................................... E-mail...........................................................................

ขอรบรองวาไดตรวจสอบบทความวจยจากวทยานพนธ/การศกษาอสระ เรอง :

ชอผลงาน (ภาษาไทย) ..................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

ของ (ชอ – สกล) ..........................................................................................................................................

วาถกตองตามหลกวชาการเปนทเรยบรอยแลว

และยนดใหตพมพในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขได

.........................................................ลายมอชอ

(................................................................................)

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ/การศกษาอสระ

_13-1556(148-168)P2.indd 163 12/18/13 1:55:15 PM


ใบสมคร

เปนสมาชกวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข


1. ผสมครและทอย (สำหรบสงวารสารไดถงมอผรบ)

ชอ........................................ นามสกล........................................ เลขทสมาชก.........................................

สมครใหม ตออายวารสาร

ทอยเลขท.............................. ซอย.................................................... ถนน..............................................

ตำบล/แขวง............................................. อำเภอ/เขต..................................... จงหวด.........................

รหสไปรษณย........................................................ โทรศพท....................................................................

2. ระยะเวลาทบอกรบ กำหนดการออกปละ 3 ฉบบ ฉบบท 1 มกราคม – เมษายน

ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม

ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม

1 ป / คาสมาชก / 150.00 บาท (3 เลม)

2 ป / คาสมาชก / 300.00 บาท (6 เลม)

3. การชำระเงน

ชำระโดย เงนสด

ตวแลกเงนไปรษณย

ธนาณตสงจาย ณ ททำการไปรษณย ปณฝ. กระทรวงสาธารณสข

ในนามสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ขอใหออกใบเสรจในนาม……………………………..........………………………………...........……………………………………………………

(ลงชอ) ......................................................................... ผสมคร

วนท......................เดอน................................. พ.ศ....................


อาคาร 4 ชน 7 สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ถ.ตวานนท อ.เมอง จ.นนทบร 11000

โทร./โทรสาร. 0-2590-1834 www.tnaph.org e-mail : [email protected]

_13-1556(148-168)P2.indd 164 12/18/13 1:55:15 PM


_13-1556(148-168)P2.indd 165 12/18/13 1:55:18 PM


_13-1556(148-168)P2.indd 166 12/18/13 1:55:20 PM


_13-1556(148-168)P2.indd 167 12/18/13 1:55:22 PM

พนทโฆษณา ราคาตอฉบบ

ปกหลงดานใน เตมหนาพมพ4ส 10,000บาท

ปกหลงดานใน เตมหนาพมพ1ส 6,000บาท

ในเลม เตมหนาพมพ1ส 2,500บาท

ใบแทรกในเลม 1,500บาท

อตราการลงโฆษณาในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข


Nursing Journal of the Ministry of Public Health

วตถประสงค

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขจดทำขนเพอสงเสรมและเผยแพรผลงานวจยและ

ผลงานวชาการดานการพยาบาลทกสาขาและการสาธารณสขทเกยวของ

ชอวารสาร ภาษาไทย:วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

ชอยอภาษาไทยวารสารพ.ส.

ภาษาองกฤษ:NursingJournaloftheMinistryofPublicHealth

ชอยอภาษาองกฤษ:NJPH

ขอบเขต

วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสขจะตพมพบทความทเกยวของดงน

1. คณานธ เปนบทความเขยนถงผมพระคณ ผทมผลงานดเดน เปนทเชดชวชาชพ ผนำ

วชาชพหรอผปฏบตทางวชาชพ ดวยเจตนาเพอเผยแพรใหเปนทรจก เปนตวอยาง และ

เปนทภาคภมใจของชนรนหลง

2. บทความวชาการเปนบทความทางการพยาบาลการศกษาพยาบาลการบรหารและงาน

ทางวชาชพทเกยวของ

3.รายงานการวจยทางวชาชพหรอเกยวของ

4.นานาสาระเปนบทความขอความความรทวไปทเกยวของและเปนประโยชน

5.ขาวนารจากสมาคมฯ เปนขอมลขาวสารทมาจากองคกรการสาธารณสข การศกษาและ

การเปลยนแปลงตางๆทเกยวของ

กำหนด

1. ปละ3ฉบบคอฉบบท1มกราคม–เมษายนฉบบท2พฤษภาคม-สงหาคม

ฉบบท3กนยายน–ธนวาคม

2. อตราคาสมาชก3เลม150บาท/ป

บทความและรายงานวจยในวารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข เปนความคดเหนของ

ผเขยน มใชของคณะผจดทำ และมใชความรบผดชอบของสมาคมศษยเกาพยาบาลกระทรวง

สาธารณสข

ปีที่ 23 ฉบับที่ 3 ...tnaph.org/wp/wp-content/uploads/2018/01/56-3.pdf ·...

Documents

Transcript of ปีที่ 23 ฉบับที่ 3 ...tnaph.org/wp/wp-content/uploads/2018/01/56-3.pdf ·...