แสดงการถายระดบแผนททางเดนยทธศาสตรสทอง

ถน/ตำาบล

การสรางแผนงาน โครงการ

บนพนฐานของแผนททางเดนยทธศาสตร

คมอ การขยายงาน

แผนททางเดน

ยทธศาสตร

ส โรงพยาบาลสง

เสรม

สขภาพตำาบล14/6/2553

อมร นนทสต

คมอ การขยายงานแผนททางเดนยทธศาสตร

ส โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

อมร นนทสต14/6/ 2553

เอกสารอนญาตใหพมพเผยแพรไดหามจำาหนาย

1

สารบญเรอง หนา

คำานำา 5

ปญหาของการนำาแผนททางเดนยทธศาสตรเขาสระบบ 6

กระบวนการถายระดบสทองถน/ตำาบล 7

กระบวนการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร 9

การใชแผนปฏบตการ 9

การทำาความเขาใจกบตาราง 11 ชอง 11

การใชประโยชนจากตาราง 11 ชองสำาหรบหนวยงานระดบเหนอขนไป 15

บทบาทหนาทของบคลากรฝายตางๆ 16

เสนทางเดนสจดหมายปลายทาง 16

การสรางสมรรถนะของบคลากร 19

2

บทบาทความรวมมอของหนวยงานทกระดบ 21

การสรางทมวทยากรกลางระดบเขต 21

แผนปฏบตการเพอจดตงโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน 23

การปรบแผนสขภาพตำาบลดวยแผนททางเดนยทธศาสตร 26

ความหมายของคำาวาแผนงาน โครงการทแตกตางกน 27

การใชแผนททางเดนยทธศาสตรเพอเปลยนรปลกษณของแผนงาน

โครงการ 28

การปรบแผนสขภาพของทองถน/ตำาบลใหเปนแผนสขภาพของ

รพสต./กองทนฯ 29

สารบญภาพ หนา

ภาพท 1 การถายระดบสแผนททางเดนยทธศาสตรทองถน/ตำาบล 7

ภาพท 2 แผนปฏบตการพนฐานเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมของ

ประชาชน 103

ภาพท 3 แผนททางเดนยทธศาสตรปฏบตการ(SLM)รวม 11

ภาพท 4 ตารางนยามเปาประสงคของแผนท SLM (ตาราง 11 ชอง) 12

ภาพท 5 แผนปฏบตการพฒนาบทบาทสรางสขภาพและปองกนโรค

ของ อปท/รพสต พ.ศ. 2553-4 16

ภาพท 6 แนวคดเกยวกบบทบาทการสนบสนนของฝายตางๆ 19

ภาพท 7 ผงแนวคด: การสรางงานสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค

พ.ศ. 2553-4 20

ภาพท 8 แผนปฏบตการ(Road Map)ของวทยากรเขตระยะท 1 23ภาพท 9 ความสมพนธของโครงการนวตกรรมสขภาพชมชน 24

ภาพท10 แผนปฏบตการ(Road Map)ของวทยากรเขตระยะท 2 25ภาพท 11 การสรางบทบาทของประชาชนผานแผนสขภาพของทอง

ถน/ตำาบล 28

ภาพท 12 การสรางแผนสขภาพตำาบลโดยวธลด 30

4

คำานำา

เมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2551 ทประชมประเทศสมาชก

องคการอนามยโลกสาขาภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดใหขอแนะนำาวา

ประเทศสมาชกควรจะเบนเขมการพฒนางานสาธารณสขมลฐานจากเดมท

เนนการใหบรการ ไปเปนการพฒนาประชาชน ใหสามารถดแลตนเองได

ภายใตบรบททางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของแตละประเทศ

ประเทศไทยไดนำาขอเสนอแนะดงกลาวมาพฒนากจการ

สาธารณสขมลฐานอยางเปนรปธรรม โดยใชเครองมอทางบรหารจดการท

เรยกวา แผนททางเดนยทธศาสตร ดำาเนนการพฒนาบทบาทของ“ ”ประชาชนใหสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ เพอผลทยงยน การ

ดำาเนนงานดงกลาวเปนไปดวยด จวบจนปจจบน

ในระยะเวลาเดยวกนน สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(สปสช) ไดเหนประโยชนของเครองมอดงกลาว จงไดกำาหนดใหมการใช

แผนททางเดนยทธศาสตรในการบรหารจดการของกองทนหลกประกน

สขภาพตำาบลมาตงแต พ.ศ. 2551 ตอมา กระทรวงสาธารณสขกได

กำาหนดเปนนโยบายใหใชแผนททางเดนยทธศาสตรในการพฒนางานสราง

สขภาพและปองกนโรคของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลทวประเทศ

เรมตงแตปปจจบน (พ.ศ.2553)5

การดำาเนนการเพอนำาเครองมอแผนททางเดนยทธศาสตรเพอ

พฒนาระบบงานสรางสขภาพและปองกนโรคของโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพตำาบล ตองดำาเนนไปพรอมกบการปรบระบบการสรางสขภาพและ

ปองกนโรคทอยในความรบผดชอบขององคกรปกครองสวนทองถนดวย

จงจะเกดการเสรมพลงซงกนและกน หากทำาได กจะกอใหเกดประโยชน

สงสดตอประชาชนในพนทอยางมหาศาล

ดวยเหตผลดงกลาว และเพอชวยใหผบรหารและผปฏบตสามารถ

จดการกบประเดนทมความซบซอนไดดยงขน ผเขยนจงไดรวบรวมแนวคด

ตลอดจนคำาชแนะทจำาเปนจดทำาเปนคมอเรอง การขยายงานแผนททาง“เดนยทธศาสตรสโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล เลมน หวงวาคมอ”คงจะเปนประโยชนกบทานผบรหารและผปฏบตงานทเกยวของไมมากก

นอย

อมร นนทสต

คมอ การขยายงาน แผนททางเดนยทธศาสตร ส โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล

6

ปญหาของการนำาแผนททางเดนยทธศาสตรเขาสระบบงานสาธารณสข อาจสรปไดดงน

ปญหาดานบรหาร

1. ผบรหารไมสนบสนน

2. ขาดการประสานงานกบสวนราชการอน (โดยเฉพาะทองถน)

3. ไมมระบบการจดการทชดเจน

ปญหาดานวชาการ

4. ไมเขาใจหรอมนใจแมจะไดรบการอบรมแผนททางเดนยทธศาสตร

แลว ไมกลาเปดงาน

5. สามารถเปดงานได แตไมมความเขาใจเพยงพอในบางขนตอน เมอ

เกดปญหาจงไมสามารถแกไขได

6. สามารถสรางแผนทฯไดจนถงขนสรางตารางนยามเปาประสงค (11 ชอง) แตไมทราบวาจะนำาไปใชอยางไร (ไมมโอกาสฝกหดทำาแผน

ปฏบตการ เนองจากเวลาการฝกอบรมไมพอ)7. ไมมโอกาสตดตามความกาวหนาของเทคนคแผนททางเดน

ยทธศาสตร ความรทมอยไมทนสมย

ปญหาทงสองดาน อาจจะแกไขไดดวยการปรบกระบวนการ และบทบาทของผทเกยวของ ดงนน จงกำาหนดแนวทางไว 3 ประการเพอแกปญหาดงน

7

1. กระบวนการถายระดบสพนทๆเปนเปาหมาย (ทองถน/ตำาบล)

2. กระบวนการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร

3. บทบาทหนาทของบคลากรฝายตางๆ

1.กระบวนการถายระดบสแผนททางเดนยทธศาสตรทองถน/ตำาบล

จากประสบการณของการขยายงานแผนททางเดนยทธศาสตร

พบวามผรบการถายทอดวชาแผนททางเดนยทธศาสตรในระดบปลายบาง

คนมขอสงเกตวาเปนเทคนคทยงยากเกนไป ทำาใหไมเกดศรทธาความมง

มนทจะนำาไปใช ในบางกรณ ผรบการถายทอดสรางแผนทฯได แตไม

สามารถนำาไปใชใหเกดประโยชน บางกเพยงแตมแผนททางเดนยทธศาสตร

เอาไวเพอใหตอบสนองตอตวชวดและเพอรบการตรวจเทานน

ดงนน ในการถายระดบแผนททางเดนยทธศาสตรสทอง

ถน/ตำาบล จงใชวธแยกขนตอน/กระบวนการสรางและใชแผนททางเดน

ยทธศาสตร (7 ขนตอน) ออกแลวนำาบางขนตอนไปวางไวในระดบตางๆท

เหมาะสม คอระดบกรม เขตหรอภาค จงหวด อำาเภอ ทองถน/ตำาบล ตาม

ลำาดบ เมอถงระดบทองถน/ตำาบล ผปฏบตจะมบทบาทใชแผนททางเดน

ยทธศาสตรเพยงขนตอนทายๆ คอการใชแผนปฏบตการและการเปดงาน

เทานน ผปฏบตจะไดรบความสะดวกในการทำางานมากทสด เนองจากไม

ตองเสยเวลาทำาความเขาใจกบเทคนคของแผนททางเดนยทธศาสตรโดย

ไมจำาเปน (ภาพท 1)

8

อยางไรกด วธการนกทำาใหเสยโอกาสบางประการเปนการแลก

เปลยนคอ ผปฏบตจะไมสามารถสรางแผนททางเดนยทธศาสตรเพอใชกบ

งานใหมๆ ทนอกเหนอจากประเดนทกำาหนดไวโดยระดบทเหนอกวา หรอใช

กบงานในสาขาอนหากตองการ หรอไมสามารถแกปญหาในกรณทแผนท

ฉบบปฏบตการ (SLM) ทวางโดยระดบบนไมสงผลตามทคาดหวง

ในกระบวนการถายระดบ จะมการแบงบทบาทการสรางและใช

แผนททางเดนยทธศาสตรดงน

ระดบกรมหรอสวนกลาง เปนผกำาหนดจดหมายปลายทาง คอ

การแปลวสยทศนเปนสงทละเอยดกวาซงสามารถจบตองได จากนนจง

สรางแผนททางเดนยทธศาสตรฉบบหลก (SRM) เอาไวเปนทอางอง แลว

สรางแผนทฉบบปฏบตการ (SLM) ตอจากนน จงมการบรณาการแผนทฯ

ฉบบปฏบตการเขาดวยกนใหเหลอเพยงฉบบเดยว (ดำาเนนการโดยกรม

อนามยและกรมควบคมโรคซงรบผดชอบงานสรางสขภาพและปองกนโรค9

โดยตรง) ทงน ดวยเหตผลทงานทงสองชนดนมความสมพนธกนอยาง

ใกลชดและสงผลตอกน แทบจะแยกกนไมได

ระดบเขตหรอภาคของกรมวชาการตางๆ จะรบผดชอบบรณา

การงานทางวชาการสำาหรบประเดนสขภาพตางๆหรอสภาวะแวดลอมเขา

ดวยกน เพอใหมตาราง 11 ชองเพยงชดเดยวสำาหรบแตละประเดน ทงน

เพอประสทธภาพสงสดในการแกปญหา

ระดบทองถน/ตำาบลนน เปนผใชแผนปฏบตการและใชตาราง 11 ชองเปนคมอในการปฏบตงาน (ตาราง 11 ชองจะใหรายละเอยด งาน“ ” ทเปนสวนประกอบของกจกรรมสำาคญทระบไวในแผนปฏบตการอก

ทหนง)ดงนน บคลากรระดบทองถน/ตำาบลจงตองการทกษะ 3 ประการ

ทเกยวของกบการใชแผนปฏบตการ ไดแก

1. ความสามารถนำาสมาชกของตำาบล/ทองถนวเคราะห

สถานการณ หรอบรบทได

2. ความสามารถเขาใจและนำากลมใหเตมเตมตารางนยาม

เปาประสงคของยทธศาสตรใหครบทง 11 ชองได

3. ความสามารถและถายทอดทำาความเขาใจกบกลม เกยวกบการอานแผนททางเดนยทธศาสตรปฏบตการ (SLM) รวมทง

แผนปฏบตการ (Plan of Action) ได

หมายเหต ไดมการปรบลำาดบของการถายระดบททองถน/ตำาบลใหม โดย

ใหสรางแผนปฏบตการพนฐานใหมกอน (แนะนำาใหใชแผนปฏบตการพน

ฐานสำาเรจรปกอน เมอมความชำานาญแลว จงคอยตดสนใจวาจะสรางแผน

10

ปฏบตการขนใชเองในภายหลงหรอไม) แลวจงเตมเตมตาราง 11 ชองทได

รบมาจากระดบบนดวยเหตผลทจะกระจางชดเมออานตอไป

2. กระบวนการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตร

ดวยลกษณะของแผนทฯทตองการความละเอยดในขนตอนตางๆ จง

ไมสมควรใช Generation Training (คร ก-คร ข-ฯลฯ) ในแนว

ดง เพราะจะเกดปญหาความผดเพยนและลกลนในคณภาพของงาน

ควรใชการฝกอบรมแนวราบ ระหวางพนทดวยกนเอง โดยมพนทบาง

สวนทำาหนาทเปนครฝกหรอตนแบบ (โรงเรยน นวตกรรมสขภาพ

ชมชน)

การสรางโรงเรยนฯตนแบบ ใหเปนหนาทของวทยากรเขตทไดรบการ

ฝกโดยเฉพาะเพอการน

วทยากรเขต จะฝกวทยากรจงหวดใหรบชวงงานตอไปดวย

การใชแผนปฏบตการ

ในการสรางและใชแผนปฏบตการนน ไดปรบปรงโดยลดสวนของ

แผนปฏบตการทไมจำาเปนลง (แตไมไดตดออกทงหมด) ไดแกแผนปฏบต

การของระดบกระบวนการและพนฐาน เหตผลคอ ในระดบทงสองนน

องคกรตางๆโดยเฉพาะของกระทรวงสาธารณสขไดทำาการพฒนาตลอด

เวลาอยแลว แผนปฏบตการยคใหมจงไมเนนทการพฒนาระดบทงสอง แตจะเนนไปทการพฒนาทจำาเปนในระดบประชาชนและภาค (ทอยนอกกระทรวงสาธารณสข) เพอใหบรรลจดหมายปลายทางทตองการ ทงน

เนองจากงานสรางสขภาพและปองกนโรคทผานมายงไมมการพฒนาใน

11

สวนนมากนก ถงแมเราจะมระบบสาธารณสขมลฐานมาไมนอยกวา 30 ป

แลว แตรปแบบทใชอยกเนนไปทการใหบรการโดย อสม. ตอประชาชน

มากกวาการพฒนาบทบาทของประชาชนอยางแทจรง

ดงนน เราจงไดพฒนารปแบบแผนปฏบตการขนมาใหม หลงจาก

เรามแผนททางเดนยทธศาสตรปฏบตการรวม (SLM) แลว ในแผนปฏบต

การน ไดกำาหนดกจกรรมสำาคญของเปาประสงคตางๆในระดบประชาชนและ

ภาค (เฉพาะสวนทเกยวกบความสมพนธระหวางหนวยงานสาธารณสขกบ

องคกรปกครองสวนทองถน) กจกรรมสำาคญดงกลาวม 7 ประการไดแก

1. การทำาความตกลงรวมมอกนระหวางสาขา

2. การเพมทกษะของผปฏบต

3. การเฝาระวงและคดกรอง

4. การสอสารขอมลสกลมเปาหมาย

5. การสรางมาตรการสงคม

6. การสรางโครงการชมชน

7. การปรบเปลยนกระบวนทศนและพฤตกรรมของกลมเปาหมาย

ลำาดบการปฏบตการของกจกรรมทง 7 คอภาพแผนปฏบตการท

แสดงไวตอไปน (ภาพท 2)

12

ในแผนปฏบตการพนฐานขางบนน มกจกรรมของระดบภาคคอ

การสรางความรวมมอระหวางสาขาอยกลองเดยว นอกนนเปนกจกรรมใน

ระดบประชาชน จะสงเกตวา มกจกรรมของระดบรากฐานของแผนทฯฉบบ

ปฏบตการ (SLM) ทนำามาแทรกไวคอ การแลกเปลยนเรยนร ซงเปน“ ”กจกรรมทคดเลอกมาจากกลองวตถประสงค บคลากร แกนนำาม“สมรรถนะทเหมาะสม และกจกรรม ใหขอมล สอสาร ความร ซงคดเลอก” “ ”มาจากกลองวตถประสงค ระบบการสอสารสาระสนเทศมประสทธภาพ“ ”

(โปรดดภาพตอไป) แผนปฏบตการน เราจะใชชอวา Micro-SLM

ในภาพแผนทฯ SLM ตอไป จะแสดง Road Map ไวดวย คอเสน

หนา ซงแนะนำาใหใชกอนเพอใหสามารถทำางานไปจนถงขนการปรบเปลยน

กระบวนทศนและพฤตกรรมของกลมเปาหมายซงเปนจดหมายปลายทาง

อยางเรวทสด อยางไรกด เมอสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดแลว ตองยอนกลบมาสรางแผนปฏบตการใหกบกลองเปาประสงคทเหลออยใหเตม

13

ทงภาพแผนทฯ เพอปองกนการลมเหลวหรอคนกลบสสถานะเดมในภาย

หลง ทงน เปนไปตามหลกการทวา การวางเปาประสงคกด กลยทธ หรอ

แมแตกจกรรมกด ควรวางไวระหวาง 3-5 ขอ จะทำาใหไดรบความสำาเรจด

ขน ทงโอกาสของความยงยนกจะมากขนดวย (ภาพท 3)

การทำาความเขาใจกบตาราง 11 ชอง

ไดมการปรบปรงวธสรางตาราง 11 ชองใหม สำาหรบใชโดยผปฏบตระดบทองถน/ตำาบล เพอความสะดวกรวดเรวสำาหรบผปฏบตในระดบ

ปลาย ดงน (ภาพท 4)

14

ชองท1 “เปาประสงคของยทธศาสตร คดลอกมาจากแผนทฯ ” SLM ไมมการเปลยนแปลง

ชองท 2 “กลยทธ เดมใชวธใหผบรหารตดสนใจเลอกวาอะไรคอ”กลยทธทสำาคญ เนองจากเรายงไมมขอมลเชงประจกษ

(Evidence) ทจะยนยนวาอะไรคอกลยทธสำาคญ จงตองอาศย

ประสบการณของผบรหารเปนเครองตดสน ซงอาจจะเสยงอยมาก

ตอไปน เราจะเวนชองนไวกอน โดยเลยไปลงขอมลในชองท 3 ชองท 3 “กจกรรมสำาคญ ปจจบน เรามขอมลเชงประจกษสำาหรบ”ชองน ซงไดมาจากแผนปฏบตการพนฐานทไดรบการพสจนในสนาม

มาแลว เราจงนำากจกรรมสำาคญในแผนปฏบตการดงกลาวมาลงใน

ชองท 3 เสรจแลวยอนกลบไปกำาหนดกลยทธทนาจะเปนทมาของ

กจกรรมสำาคญเหลานนในชองท 2

15

โปรดสงเกตวา กลยทธคอเครองมอชนสำาคญของผบรหารทจะกำาหนดทศทางของการพฒนาใหไปในทศทางทตองการได ดงนน

หากผบรหารมนโยบายอยางไร กอาจจะกำาหนดกลยทธเพอบงคบ

ทศทางของกจกรรมในชองท 3 ใหเปนตามทตองการ เชนหาก

ตองการนวตกรรมใหมๆ ในงานบางเรอง กกำาหนดกลยทธเรองการ

สรางนวตกรรมไวในชองนเปนตน

ชองท 4 “งานทางวชาการ ตอไปนจงกำาหนดเฉพาะงานทเปนของ”กจกรรมในชองท 3 เทานน และกจกรรมในชอง 3 กมเพยง 7 ขอ

หรออาจจะมกจกรรมเสรมเพมขนเพอตอบสนองกลยทธของผ

บรหารกนาจะอยประมาณ 10 ขอ

ในแตละกจกรรมควรกำาหนดใหมงานอยางนอย 3 ขอ เวนแตงาน

ทางสงคมทไมอยในเงอนไขน เพราะงานทางสงคมบางครงขอเดยวก

อาจจะครอบคลมหรอตอบสนองกจกรรมไดหลายขอ วธน จะทำาใหผ

ปฏบตสามารถสรางตาราง 11 ชองไดรวดเรวกวาเดม

ชองท 5 จำาเปนตองไปทำาในพนท เพราะตองผานการพจารณารวม

ทงใหความเหนชอบของผบรหารและผนำาในระดบนน อยางไรกด ฝาย

บรหารสามารถแนะนำาได เพราะงานทางสงคมตองมพนฐานทาง

วชาการกำากบดวย

ชองท 6 “ตวชวดผลงาน งานในระดบประชาชนจะเปนตวกำาหนดวา”จะใชตวชวดผลงานอะไร ดงนน งานทจะนำามาสรางตวชวดจะมาจาก

ชองท 5 ซงเปนงานทางสงคม

ชองท 7 “ตวชวดผลสำาเรจ เนองจากเปนงานระดบประชาชน ตวช”วดนจะไดมาจากงานทางสงคม (ชองท 5) เปนสำาคญ

ชองท 8-9-10-11 ผปฏบตจะเตมเตมได ไมมปญหา 16

ตอไปนเปนตวอยางของชองท 1-2-3 ทไดทำาสำาเรจรปไวแลว

เพอความสะดวกของผปฏบต ชองท 4 จะไดรบการเตมเตมโดย

ศนย/สำานก/ในระดบเขต/ภาค ของกรมวชาการตางๆกอนจะสงตอไปยง

จงหวดเพอผานอำาเภอไปใหถงทองถน/ตำาบลไดเตมเตมตอไป

การนยามเปาประสงคของยทธศาสตรเฉพาะชองท 1-2-3 ของตาราง 11 ชอง

เปาประสงคของยทธศาสตร

กลยทธสำาคญ(เปลยนไปตามเวลา)

กจกรรมสำาคญ(เปลยนไปตามเวลา)

งานวชาการ(3-5 รายการ)

1.ประชาชนกลมเปาหมายปรบเปลยนกระบวนทศน/พฤตกรรม

1.พฒนาระบบตดตาม ประเมนและจดการนวตกรรมเพอสนบสนนการปรบเปลยนกระบวนทศน/พฤตกรรม

1.1 ตดตามพฤตกรรมของกลมเปาหมายดวยตวชวดทเหมาะสม1.2 ตดตาม ประเมนกระบวนการทนำาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรม1.3 แลกเปลยนประสบการณการปรบเปลยนกระบวนทศน/พฤตกรรม

งานทางวชาการเหลาน ไดกำาหนดใหหนวยงานระดบเขตของกรมวชาการตางๆเปนผกำาหนดดงนน จะมการประชมปฏบตการรวมกนระหวางหนวยงานฯเหลานน หลงจากนนจะมการทบทวนเปนระยะๆ

17

2.ชมชนมโครงการของชมชน โดยชมชน

2.1 ปรบกระบวนการสรางแผนตำาบล/ทองถนใหสอดคลองกบแผนปฏบตการ

2.1.1 สรางโครงการชมชนดวยรายละเอยดจากตาราง 11 ชอง2.1.2 ยนยนวากลมเปาหมายไดรบผลประโยชนจากโครงการชมชนทสนบสนนการปรบเปลยนกระบวนทศน/พฤตกรรม

2.2 สรางแผนงาน/โครงการใหมรเรมและดำาเนนการโดยชมชน

2.2.1 สรางโครงการชมชนใหมๆ อยางตอเนองสมพนธกน

3.ชมชนมมาตรการทางสงคม

3.1 พฒนาบทบาทการสรางและใชมาตรการทางสงคมโดยทองถน/ชมชน

3.1.1 ทองถน/รพสต .มอบอำานาจและสนบสนนใหทองทสรางและดำาเนนมาตรการทางสงคม3.1.2 สรางระบบการตดตาม ควบคม ประเมนผลการใช

18

มาตรการทางสงคมสำาหรบกลมเปาหมาย

4.ชมชนมระบบเฝาระวง/คดกรองทมประสทธภาพ

4.1 พฒนาคณะอสม./แกนนำาใหสามารถเฝาระวงปญหาทางสขภาพและสภาวะแวดลอม

4.1.1 ทองถนมอบภาระกจใหคณะอสม./แกนนำาสรางโครงการและดำาเนนงานคดกรอง/เฝาระวง4.1.2 คณะอสม./แกนนำารบการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบการพฒนาระบบคดกรอง/เฝาระวงทรร.นวตกรรมฯ4.1.3 สรางระบบการประเมน สนบสนนบทบาทของคณะอสม.ในการดำาเนนงานคดกรอง/เฝาระวง

5.มระบบสอสารสาระสนเทศทมประสทธภาพ

5.1 สรางระบบการสอสารสขภาพ/สภาวะ

5.1.1.ใชประโยชนจากสอสาธารณะและสอ

19

แวดลอมและการจดการนวตกรรม

บคคลเพอการสอสารเชงการจดการสขภาพ/นวตกรรม5.1.2 ปรบปรงกระบวนการ เทคนค อปกรณใหมประสทธภาพ5.1.3 สรางนวตกรรมดานการสอสารสกลมเปาหมาย

6.บคลากร/แกนนำามสมรรถนะทเหมาะสม

6.1 สรางโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน

6.1.1 บรหารจดการใหเกดโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน6.1.2 บรหารจดการเพอใหเกดการเรยนการสอนระหวางพนท

7.อปท.รวมตดสนใจขบเคลอนและสนบสนนทรพยากรอยางตอเนอง

7.1 สรางบนทกขอตกลงระหวางสาขา

7.1.1 ประชมตกลงความรวมมอระหวาง รพสต./ทองถน/ ผนำาชมชน/ อสม.

20

เมอกำาหนดงานทางวชาการ(ชอง 4 ขางบน) แลว จงนำาไปบรรจ

ลงในตาราง 11 ชอง กอนจะสงมอบใหสำานกตรวจราชการฯและ

สาธารณสขจงหวดนำาไปใชถายระดบตอไป

(โปรดศกษาตวอยางงานในชอง 4 จากตารางทายเอกสารน)

การใชประโยชนจากตาราง 11 ชองสำาหรบหนวยงานระดบเหนอขนไป

ตารางดงกลาวยงมประโยชนสำาหรบหนวยงานในระดบทเหนอกวา

ระดบปฏบต เชนท ระดบจงหวด ระดบเขต/ภาคของกรมตางๆ หรอแมแต

หนวยงานสวนกลาง เนองจากขอมลของงานทจะเกดขนจะเปนจดตงตน

ของการตดสนใจวาหนวยงานระดบเหนอเหลานนจะวางแผนการสนบสนน

อยางไร เพราะงานบางชนอาจตองการการสนบสนนจากระดบเหนอ การ

ทราบลกษณะงานลวงหนาจะทำาใหสามารถประเมนประเภทและปรมาณการ

สนบสนนได ซงจะทำาใหการวางแผนงบประมาณของหนวยเหนอทำาไดรดกม

ยงขน

บทบาทหนาทของบคลากรฝายตางๆ

กอนทจะกำาหนดบทบาทของฝายตางๆได เราจำาเปนตองทราบวา

แผนผงหรอแผนปฏบตการในการขยายงานแผนททางเดนยทธศาสตรส

รพสต/ทองถนเปนอยางไร แผนปฏบตขยายงานดงกลาวไดกำาหนดไวแลว

ดงภาพท 5 ตอไปน

21

เสนทางเดนสจดหมายปลายทาง

แผนปฏบตการมจดหมายปลายทางคอ “การสรางโครงการปรบเปลยน

พฤตกรรมของกลมเปาหมาย” โดยมสมมตฐานวา การปรบเปลยน

พฤตกรรมจะนำาไปสการลดลงของปญหา

เสนทางสจดหมายปลายทางม 2 เสนทาง (Dual -Track Plan of Action) เพอเพมโอกาสของความสำาเรจทยงยน

เสนทางท 1 (Track 1)

22

1. ผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขทำาหนาทเปนผอำานวยการโครงการขยายงานแผนททางเดนยทธศาสตรระดบทองถน/ตำาบล ภายในเขต

2. สาธารณสขจงหวดคดเลอกทองถน/ชมชน ทมศกยภาพ ม รพสต. จงหวดละ อยางนอย 3 แหง เพอพฒนาขนเปนโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน (รนสช.) ทมความเปนเลศในดานใดดานหนงหรอหลายดานใน 8 ดานทกำาหนด

3. กรมสนบสนนบรการสขภาพ เปนผฟ นฟ ปรบมาตรฐานและสนบสนนคณะวทยากรกลางระดบเขต เพอใหสามารถทำางานรวมกบทองถนในการจดตงโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน (รนสช)

4. ผอ.สปสช เขตพนท ทำาหนาทเปนผจดการรวบรวมรายชอและจดการเกยวกบการดำาเนนการของคณะวทยากรกลางระดบเขต

5. คณะวทยากรกลางระดบเขตดำาเนนการดงน

5.1 ลงพนทของจงหวดๆ ละ 3 ครง พรอมวทยากรจงหวด จดการฝกอบรมคณะผปฏบตการในระดบทองถน ตำาบลใหสามารถถายระดบแผนท SLM สแผนปฏบตการ รวมทงสนบสนนการเปดโครงการในเขตรบผดชอบของ รพสต. ทจะเปด รนสช.

5.2ทำาการฟ นฟวทยากรแผนททางเดนยทธศาสตรของจงหวดใหสามารถรบชวงการขยายงานพฒนา รพสต. ตามแผนของเขตและจงหวดตอไป

6. การจดตง รนสช.จะสมบรณตอเมอการดำาเนนงานในเสนทางท 2 ลลวงมาบรรจบกบเสนทางท 1

เสนทางท 2 (Track 2) ดำาเนนการควบคกบเสนทางท 1

23

1. ศนยวชาการ/สำานกงาน เขต/ภาค ตางๆ รวมกนจดประชมกบจงหวดภายในเขต ทำาการถายระดบแผนททางเดนยทธศาสตร (SLM) รวมระหวางกรม ปรบแผนทฯ ตามประเดนทกำาหนด พจารณาประเดนทตองการเพมเตม แลวรวมกนสรางตารางนยามเปาประสงคของยทธศาสตร รายประเดน

2. สงมอบแผนทพรอมตารางนยามฯ ใหผตรวจราชการฯ และสาธารณสขจงหวดบรหารจดการใหเปนไปตามแผนปฏบตการ รวมทงใหคณะวทยากรกลางระดบเขตนำาไปใชเพอจดตงโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน (รนสช.)

3. คณะผปฏบตการในระดบทองถน ตำาบล มทมาจากหลายฝาย/สาขา เชน คณะกรรมการกองทนสขภาพตำาบล เนองจากปฏบตการนไมสามารถทำาโดยฝายสาธารณสขฝายเดยวได

4. คณะวทยากรจงหวดรบชวงการลงพนทภายในจงหวดตอจากวทยากรกลางระดบเขตสำาหรบพนทอนๆนอกเหนอจากพนท 3 แหงแรก ภายใตแผนงานของผตรวจราชการฯและสำานกงานสาธารณสขจงหวด

5. การสรางสมรรถนะดานการสรางสขภาพและปองกนโรคของ รพ.สต. ตองการปจจยนำาเขา 2 ชนดคอ

5.1 มาตรการทางวชาการจากศนย/สนง.เขต/ภาค ของกรมวชาการ

5.2 มาตรการทางสงคม จาก ชมชน6. เพอความเขาใจอยางลกซง และความมนใจวาจะสามารถเปด

โครงการใหมได ใชวธสราง โครงการแลกเปลยนเรยนรและถายทอดเทคโนโลยระหวางทพนท(TCDA) ทโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน ใหเปนสวนหนงของหลกสตรการพฒนาวทยากรและบคลากรฝายบรหาร ของพนทโครงการใหม

24

ทงน เมอมการปรบสมรรถนะและเกดการแลกเปลยนเรยนร ถายทอดเทคโนโลยระหวางพนทแลว กจะนำาไปสการพฒนาโครงการของ

ชมชนเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมตอไป อยางไรกด หากการพฒนาในระยะทผานมามโครงการทสรางโดย

ชมชนอยบางแลว กสามารถเสรมหนนใหเกดการขยายตวและเปนตนทน

สำาคญในการพฒนาไปสโครงการ งาน/เรอง อนๆ ตอไป กจะเปนการ

ตอกยำาบทบาทของชมชนในการพฒนาตนเอง (Development - oriented approach) ตามวสยทศนทกำาหนดไว

การปอนกลบ (Feedback)เมอเปดโครงการแลว ใหมการปอนกลบขอมลจากโครงการตามระยะ

เวลาทเหมาะสม (เชนทก 3 เดอน) ขอมลจะใชในหลายระดบ หลายองคกร

1. ระดบประชาชน ใชขอมลปอนกลบเพอพฒนาระบบของประชาชน ไดแก1.1 การเฝาระวง คดกรอง1.2 มาตรการทางสงคม1.3 โครงการของชมชน

2. กรมสนบสนนบรการสขภาพ ใชขอมลปอนกลบเพอพฒนานวตกรรมสาธารณสขมลฐาน

3. กรมวชาการตางๆ ใชขอมลเพอการบรหารจดการ การสนบสนน การพฒนานวตกรรมกระบวนการทางวชาการ หรอผลผลต

4. สำานกตรวจราชการฯ และ สำานกงานสาธารณสขจงหวด ใชขอมลในการตดตาม สนบสนน แกปญหา และประเมนผล

5. สำานกนโยบายและยทธศาสตร ใชขอมลเพอตดตามความกาวหนาและการพฒนายทธศาสตรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค

6. สปสช. ใชขอมลในการตดตาม ประเมนผลการใชงบประมาณ7. สถาบนการศกษา ใชขอมลเพอการวจยและการเรยนการสอน

25

กลวธดำาเนนงาน

การสรางสมรรถนะของบคลากร

1. สรางสมรรถนะของบคลากร 2 ฝาย คอฝายบรหารจดการกบ

ฝายวชาการ

ฝายบรหารจดการไดแกบคลากรของสำานกงานสาธารณสข

จงหวดตงแตระดบจงหวด อำาเภอ และตำาบล (รวมทงบคลากรขององคกร

ปกครองสวนทองถน)ฝายนมบทบาทสำาคญในการขยายพนท รพสต.ทใช

แผนททางเดนยทธศาสตร สนบสนนโครงการปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพของกลมเปาหมาย ตลอดจนทำาการตดตาม ประเมนผล และจดการ

นวตกรรมทเกดจากการดำาเนนงานของทงภาครฐและประชาชน

2. สวนฝายวชาการ (รวมวชาการแผนททางเดนยทธศาสตรและ

วชาการทเกยวกบการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค) ประกอบดวย

บคลากรระดบกรม เขต และจงหวด การดำาเนนงานผานทางวทยากรเขต

และจงหวดทคดเลอกเพอการนโดยเฉพาะ กลมวทยากรดงกลาวมหนาท

สราง “โรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน” เปนตนแบบซงจะสามารถใช

ฝกสอนพนทอนๆได โดยมจำานวนเปาหมายทอำาเภอละ 1 แหง

งานของบคลากรทงสองฝายจะไดรบการบรณาการในระดบของ รพสต.และทองถนไดแกเนอททสามเหลยมทางบรหารจดการทบซอนกบ

สามเหลยมทางวชาการ ดงภาพท 6 ตอไปน

26

พนทสามเหลยมทบซอนคอพนททเปนปจจยของความสำาเรจ ซง

ตองไดรบการพฒนาอยางดทงในรปแบบบรหารจดการและเทคนควชาการ

นอกจากนน ยงเปนพนทๆตองรวมบรหารจดการระหวาง รพสต.และ อปท. จงจะเกดประสทธภาพสงสด

3.จากภาพจะเหนวา การใชประโยชนจากแผนททางเดน

ยทธศาสตรในระดบทองถนหรอ รพสต. นนเราไมจำาเปนตองใช

กระบวนการทงหมดทมอย เชนซกซายมอของรปสามเหลยมเสนประ เรา

สามารถใชเพยงบางสวนของเทคนคแผนทฯ กลาวอกนยหนง คอ ในระดบ

ตำาบล/ทองถนนน ไมจำาเปนตองเรยนรหรอใชประโยชนจากทกขนตอนของ

การสรางและใชแผนทฯ ทำานองเดยวกบในดานบรหารจดการ กสามารถ

วางระบบการฝกอบรมหรอแลกเปลยนเรยนรใหจำากดอยเฉพาะในขอบเขต

ทจำาเปน เพอใหแผนทฯสวนทนำามาใชนน ประสบความสำาเรจ

27

4.การรวมมอ รวมงานในระดบทองถน/ตำาบลควรทำาโดยกลไกการประสานงานทมอยแลว ไดแกคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพตำาบล

5.การขยายงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคของ รพสต.ใชวธสราง “โรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชน” ขนในจงหวดทกจงหวด โดยมจำานวนอยางนอยอำาเภอละ 1 แหง โรงเรยนนวตกรรมฯเหลานจะเปนสถานทถายทอดความรและประสบการณตรงใหกบรพสต.และ/หรอ อปท.ในพนทอนๆ (ภาพท 7)

6.บคลากรของ รพสต. อปท. รวมทง อสม.และแกนนำาภาคประชาชนอนๆจะไดรบการถายทอดทกษะงานบรหารจดการโดยฝายบรหารจดการของจงหวดในขอ 4.1 ทงนโดยใชกระบวนการถายทอดงานตามปกตของสำานกงานสาธารณสขจงหวด สวนงานทางวชาการแผนททางเดนยทธศาสตรรวมทงเทคนควชาการเกยวกบงานสรางสขภาพและปองกนโรค บคลากรเหลานนจะไดรบการฝกอบรมโดยคณะวทยากรเขต หรอ จงหวดแลวแตกรณ

28

7.ใหบคลากร ของรพสต. องคกรปกครองสวนทองถน อสม.และแกนนำา ในพนททอยในแผนการขยายงานไปเรยนรวธการสรางโครงการเพอปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมเปาหมายทโรงเรยนนวตกรรมฯ แลวจงกลบไปเปดงานในพนทของตน

8.การพฒนาโรงเรยนนวตกรรมสขภาพตำาบลตามแผนการขยายงานน จะอยภายใตการผลกดนและกำากบดแลขององคกรทรวมมอ รวมงานของทงฝายวชาการและบรหารในระดบตางๆตงแตระดบกระทรวงลงไป (สำาหรบในระดบทองถน ตองรวมกนรบผดชอบระหวางทองถน กบ รพสต.)

บทบาทความรวมมอของหนวยงานทกระดบ

ผบรหารหรอผจดการในระดบตางๆของหนวยงานและองคกรท

เกยวของในระดบตางๆมหนาทตดตามความกาวหนาของกจกรรมทนำาไปส

จดหมายปลายทาง และพรอมใหความชวยเหลอแกไขหากผปฏบตประสบ

ปญหา (โปรดดตารางแสดงบทบาทความรวมมอของหนวยงานระดบตางๆ

ทายเอกสาร)

การสรางทมวทยากรกลางระดบเขต

คดเลอกวทยากรกลางระดบเขตจากจงหวดและศนย/สำานกงาน

เขตหรอภาค โดยมเงอนไข/คณสมบต ดงน

1) เคยผานการฝกอบรมหรอการประชมทเกยวกบการสรางและใชแผนททางเดนยทธศาสตรมากอน

2) มประสบการณในเปนวทยากรแผนททางเดนยทธศาสตรมากอน หรอมประสบการณพฒนากระบวนการชมชน เชน ดานการบรหารและหรอการจดทำาแผน/บรหารแผนพฒนาในองคกร ฯลฯ

29

3) มทศนคต ความเชอทดตองาน “สรางสงคม ชมชนเขมแขง เพอสรางสขภาพ” รวมทงมความมงมน ตงใจ ทจะพฒนาไปสการเปลยนแปลงวถจากการบรการไปเปนวถการพฒนา

4) มความสนใจ ตงใจในการฝกอบรม ตลอดระยะเวลาอยางตอเนอง

5)แสดงความรบผดชอบ โดยเมอผานการฝกอบรมแลวในการไปดำาเนนงานตามภารกจตามพนธะทไดกำาหนดไววตถประสงคของการฟ นฟ

1.วทยากรกลางระดบเขตเขาใจชดเจนในแผนปฏบตการสราง

งาน P&P ของรพสต/ทองถน

2. วทยากรกลางระดบเขตเขาใจเทคนคทจำาเปนในการเปด รร.นวตกรรมสขภาพชมชน

ทประกอบดวย 3 สวน คอ

สวนท 1 เทคนคเกยวกบการใชแผนททางเดนยทธศาสตรในระดบทอง

ถน/ตำาบล ไดแก

ก) การวเคราะหบรบทดวยแผนทความคด

ข) การวางลำาดบโครงการ

ค) การทำาความเขาใจถงทมาและการอานแผนท SLM / แผนปฏบตการ

ง) การเตมเตมตารางนยามเปาประสงคของ

ยทธศาสตร (ตาราง 11 ชอง)

จ) การถายทอดวชาความเปนคร

30

ฉ) การมอบงานและจดลำาดบงาน

สวนท 2 การบรหารจดการเพอขยายพนทโครงการ

ก) การปรบแผนตำาบลใหสอดคลองกบแผนททางเดนยทธศาสตร

ข) การสรางความรวมมอระหวางสาขาค) อนๆตามทกำาหนดโดยแผนปฏบตการของฝายบรหาร

ของจงหวดสวนท 3 เทคนคทใชในงานสงเสรม ปองกน

ก) การใชชดทดสอบในงานเฝาระวงอาหารปลอดภย

ข) การเฝาระวงโรคตามแผนปฏบตการ

ค) การสรางมาตรการทางสงคม

ง) การคมครองผบรโภค

จ) อนๆ ตามทกำาหนดไวโดยประเดน

4) วทยากรกลางระดบเขตเขาใจหลกการ สามารถสรางตวช

วดผลงานและตวชวดความสำาเรจไดถกตอง

5) วทยากรกลางระดบเขตสามารถสรางถายทอดความร ทกษะใหกบผทจะรบหนาทเปนครฝก/ผถายทอดประสบการณ ณ รร.นวตกรรมฯตนแบบ ได

การกำาหนดพนทดำาเนนการ

31

วทยากรเขตมหนาทพฒนา รพสต.และกองทนใหเปนโรงเรยน

นวตกรรมสขภาพชมชนจำานวน 3 แหง/จงหวด

1.ใหวทยากรกลางระดบเขตมหนาทฟ นฟความร ทกษะของคณะ

วทยากรของจงหวดท สสจ.สงเขารวมเปนผชวยปฏบตการเปด รร.อสม. โดยใหวทยากรจงหวดแตละคน ไดรบการฟ นฟครบสามครงในสามพนท

2.ใหวทยากรจงหวดทไดรบการฟ นฟแลวรบหนาทตอจาก

วทยากรกลางระดบเขต ทำาการพฒนาพนททมความพรอมตาม

เงอนไข อยางนอยอำาเภอละ 1 แหง 3.ใหวทยากรกลางระดบเขตมหนาทตดตามประเมนผลการ

พฒนาตามเปาหมายและแผนการทกำาหนดโดยผตรวจราชการฯ เขตตางๆ

แผนปฏบตการเพอจดตงโรงเรยนนวตกรรมสขภาพชมชนตอไปนเปนแผนปฏบตการทจะใชในการจดตงโรงเรยนนวตกรรม

สขภาพชมชน แผนนสามารถนำาไปใชเปน Road Map ไดหากกำาหนดวน

ทๆกจกรรมตางๆจะแลวเสรจ แผนปฏบตการประกอบดวย 2 ระยะ คอ

ระยะท 1 การจดตงโรงเรยนนวตกรรมฯ(ภาพท 8) และระยะท 2 การเปด

สอนของโรงเรยนนวตกรรมฯ(ภาพท 10)

32

ในแผนปฏบตการนไดแสดงกจกรรมสำาคญ 3 ขอทจะนำาไปสการ

ตงโรงเรยนนวตกรรมฯแลวเสรจ ไดแก (1) การทำาความตกลงกบทองถน

(2) การเตรยมวทยากรจงหวด และ (3) การเตรยมชมชน

ในการทำาความตกลงกบทองถน ควรทำาความเขาใจเกยวกบ

แนวคดของการจดตงโรงเรยนวาเปนสถานทซงถอวาเปนของทองถน

ชมชนโรงเรยนจะเปดการแลกเปลยนเรยนรกบทกฝายรวมทงทองถนและ

ชมชนดวย (ไมใชสาธารณสขแตฝายเดยว) ควรแสดงใหเหนวาประชาชนจะ

ไดอะไรจากงานน (ไมใชสาธารณสขจะไดอะไร) นอกจากนควรพจารณา

สถานทตงตลอดจนบทบาทการสนบสนนของฝายตางๆ

สำาหรบประเดนตงตนนน มความสำาคญมาก ควรวางแผนสราง

โครงการพรอมกนทเดยว 3 โครงการ เพราะโครงการทมความสมพนธตอ

เนองกนด จะสามารถสนบสนนซงกนและกนไปในตวได อยางไรกด ควรเรม

จากโครงการทพนทมอยเดม แตปรบใหเขากบแนวคดโดยใหโครงการเปน33

ของชมชนทแทจรง ไมใชโครงการของเจาหนาท ความสมพนธของ

โครงการของชมชนทเกยวกบการสรางสขภาพและปองกนโรคแสดงไวใน

ภาพท 9 ตอไปน

สำาหรบการเตรยมวทยากรจงหวดนน จงหวดควรคดเลอกผทม

ประสบการณเรองแผนททางเดนยทธศาสตรมาแลว โดยเฉพาะผทตกคาง

จากการคดเลอกในรนแรกใหเปนวทยากรฯเขต การแลกเปลยนเรยนร

ระหวางวทยากรจงหวดกบวทยากรฯเขตตองทำาอยางเขมขนในพนทจรง 3 แหงทจงหวดจะเปดเปนโรงเรยนตนแบบในเบองตน การทจะมอบหมายให

วทยากรจงหวดรบหนาทเปนผดำาเนนการขยายงานแผนทฯใน รพสต.ตอไป

หลงจากเปดพนท 3 แหงแรกแลว ควรมการประเมนทกษะความสามารถ

เสยกอนวามความเหมาะสม

สวนการเตรยมชมชนเพอใหทราบและเขาใจสงทจะเกดขนควรทำา

ตามลกยทธการสอสารทจงหวดกำาหนดขน

34

เมอแผนปฏบตการระยะท 1 แลวเสรจ จงดำาเนนการในตามแผน

ปฏบตการระยะท 2 ตอไป (ภาพท 10)

ในแผนปฏบตการฉบบน จะเรมทการสรางโครงการสขภาพของ

ชมชนซงเปนผลจากการตดสนใจของทประชมรวมระหวางสาธารณสขกบ

ทองถน โครงการเหลาน (ควรกำาหนดใหมอยางนอย 3 โครงการทตอเนอง

กน) เมอวางแผนแลวเสรจและดำาเนนการไปไดระยะหนง ควรมการสำารวจ

จดเดนเพอนำาไปสรางเอกสารแนะนำาโรงเรยนฯตอพนทๆมศกยภาพอนๆ

ขนตอไปจงเปนการสรางหลกสตรและการเตรยมการสอน การ

สรางหลกสตรตองทำาภายหลงการกำาหนดจดเดนของโครงการและการ

สอสารไปสผทจะเปนผเรยนไดคดเลอกเรองทจะเรยนไดแลว

ในการเตรยมการกอนเปดโรงเรยนฯนน ตองมการเพมความร

ทกษะเกยวกบวทยาศาสตรการศกษาและความเปนครใหกบวทยากรฯเขต

และคร(ฝายประชาชน)ของโรงเรยนฯดวย35

สวนการเตรยมการสอนนน จะพบวามงานทเกยวกบการผลตสอ

อยดวย การผลตสอนน ตองทำาภายหลงทสรางแผนการสอนแลว สอจงจะ

มผลโดยตรงตอการเรยนร ไมควรสรางสอกอนทราบความตองการของผเรยน

ผเรยนของโรงเรยนนวตกรรมฯรนแรกๆจะประกอบดวยบคลากร

และแกนนำาทมาจากพนทๆจะเปดเปนโรงเรยนฯรนตอๆไป ตามแผนคอ 1 โรงเรยนตอ 1 อำาเภอ

การสำารวจจดเดนของโครงการ ควรใชแผนงานทสรางขนเพอ

การน ดงทแสดงไวในภาพ ตอไปน

การปรบแผนสขภาพตำาบลดวยแผนททางเดนยทธศาสตร

36

ประโยชนของการปรบแผนสขภาพตำาบลใหเขากบแผนททางเดน

ยทธศาสตร คอ

1. ทำาใหแผนสขภาพตำาบลขององคกรปกครองสวนทองถนมจดหมายปลายทางรวมทงทศทางทจะกาวเดนทชดเจน

2. ชวยปรบรปลกษณของแผนสขภาพตำาบลใหเปนของชมชนอยางแทจรง มใชเปนแผนงานโครงการของเจาหนาทในรปแบบใหม

3. ชวยใหการวางโครงการและกจกรรมตางๆเปนไปตามเหตและผล รวมทงการใชจายงบประมาณ การวดผลสำาเรจ อนจะนำามาซงการตอบรบทดจากผมอำานาจอนมตแผนงานโครงการ

4. แผนสขภาพตำาบลขององคกรปกครองสวนทองถนทปรบเขากบแผนททางเดนยทธศาสตรแลว จะสามารถใชเปนแผนพฒนาสขภาพของหนวยงานสาธารณสข เชน รพสต.ไดทนท

5. สามารถจดสรรความรบผดชอบระหวางผปฏบตจากตางหนวยงานโดยใชพนฐานของแผนททางเดนยทธศาสตร (ตารางนยามเปาประสงค 11 ชอง)ทำาใหเกดการประสานบทบาท ความรวมมอระหวางหนวยงานอยางกลมกลนเปนเนอเดยวกน

ความหมายของคำาวาแผนงาน โครงการทแตกตางกน

เพอใหความรวมมอประสานงาน ระหวางองคกรปกครองสวน

ทองถนกบสาธารณสข เปนไปดวยด ในเบองตน จำาเปนตองทำาความ

กระจางถงความหมายของคำาบางคำาทใชแตกตางกน ทงนโดยเปรยบเทยบ

ความหมายของคำาวา “แผนงาน โครงการ” ทใชอยในระบบตางๆท

เกยวของกบการพฒนา ไดแก

1. แผนทยทธศาสตรฉบบดงเดม (Strategy Map)

37

2. การวเคราะหระบบ (System Analysis)3. ตารางนยามเปาประสงคของแผนททางเดนยทธศาสตร

(Strategic Route Map Definition Table)4. คำานยามของสาธารณสข5. คำานยามขององคกรปกครองสวนทองถนกบสาธารณสขท

แตกตางกน6. คำานยามขององคกรปกครองสวนทองถนกบสาธารณสขท

ตรงกน7. คำาศพททางวชาการ

มมมองของคำาวาแผนงานโครงการทแตกตางกน แสดงดวย

ภาพไดดงตอไปน

การใชแผนททางเดนยทธศาสตรเพอเปลยนรปลกษณของแผนงานโครงการ

38

ในการปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมเปาหมายอนถอวาเปนจด

หมายปลายทางของการพฒนาสขภาพของประชาชนตามแผนททางเดน

ยทธศาสตรนน จำาเปนตองปรบโครงการตางๆทบรรรจอยในแผนสขภาพ ไมวาจะเปนแผนขององคกรปกครองสวนทองถนหรอของ รพสต.กตาม ใหสอดคลองกบรายละเอยดทแสดงไวในตารางนยามเปาประสงค (ตาราง 11 ชอง) ของแผนททางเดนยทธศาสตร (ภาพท 11)

การปรบรปลกษณของแผนงานโครงการสขภาพขององคกร

ปกครองสวนทองถนเพอใหเปนแผนงานโครงการทชมชนเปนผกำาหนดและ

สามารถดำาเนนการไดเองอยางแทจรงนน จะทำาไดตอเมอถงกำาหนดเวลาท

เหมาะสมเนองจากตองผานการอนมตของสภาทองถน อยางไรกด ในระหวางปงบประมาณ ฝายสาธารณสข โดยเฉพาะ รพสต. อาจจะดำาเนน

โครงการสขภาพชมชนดวยใชกลวธ เปน 2 ลกษณะดงน39

1.สรางแผนงานโครงการขนจากกระบวนการถายระดบแผนททางเดนยทธศาสตรทดำาเนนการลงไปถงระดบตำาบล/ทองถน วธนมขอดตรงทโครงการทเกดขนจะมความสมบรณ เพราะสรางจากตาราง 11 ชองของแผนททางเดนยทธศาสตรโดยตรง แตมขอเสยตรงทจะไมสามารถครอบคลมจำานวนตำาบลทงหมดไดในเวลาอนสน เนองจากตองรอการขยายงานแผนททางเดนยทธศาสตรเขาสระบบ ไมวาจะเปนระบบของ รพสต.หรอกองทนฯสขภาพตำาบลกตาม

2.สรางแผนงานโครงการใหมโดยใชโครงการเดมทปรากฏอยในแผนพฒนาสขภาพขององคกรปกครองสวนทองถนหรอตำาบลในปจจบนเปนจดตงตน วธนมขอดตรงทจะสามารถครอบคลมทวประเทศไดภายในเวลาไมนาน เนองจากแผนงานโครงการตางๆมอยแลว เพยงแตจดการปรบปรงใหเขารปของแผนททางเดนยทธศาสตร เมอไดแผนงานโครงการทถกตองเหมาะสมแลว จงใชแผนปฏบตการนำาการปฏบตไปสจดหมายปลายทางตอไป อยางไรกด กลวธนกมขอเสยตรงทการปรบโครงการจากเดมทไมสมบรณไปสความสมบรณจะทำาไดไมงาย เนองจากอาจจะตองเปลยนแนวคดและกระบวนทศนของผทวางแผนงานโครงการไวเดม รวมทงประชาชนผเสนอโครงการบางสวนดวย นอกจากนน ลกษณะของโครงการทวางไวเดมอาจจะไมสอดคลองกบกลยทธของแผนททางเดนยทธศาสตร ทำาใหตองมการตดโครงการทไมเหมาะสมออกในปตอๆไป ซงจะนำามาซงความขดแยงหรอความไมพอใจของบางฝาย อกประการหนง การปรบเปลยนแผนงานโครงการของทองถนยงตองอาศยจงหวะเวลาทเหมาะสมดวย

อยางไรกด กลวธดงกลาวจะสามารถตอบโจทยในกรณท

กระทรวงสาธารณสขมนโยบายทจะใหตำาบลตางๆมแผนพฒนาสขภาพครบ

ทกแหงภายในเวลาอนสน ดงนนหากจะใชวธการดงกลาว การทจะหลก

เลยงขอจำากดตางๆทางดานของทองถนไดกคอ สรางแผนงานโครงการค

ขนานขนภายใตการกำากบดแลของ รพสต.และกองทนฯสขภาพตำาบล

40

โครงการเหลานจะพฒนามาจากโครงการเดมของทองถนโดยจดการ

ปรบปรงใหมใหเขารปของแผนททางเดนยทธศาสตร และเมอสรางขนแลว

กถอปฏบตไปกอนจนกระทงถงชวงจงหวะทเหมาะสม จงจดการนำาเขาส

ระบบการทำาแผนทองถน/ตำาบล ในปตอไป

การปรบแผนสขภาพของทองถน/ตำาบลใหเปนแผนสขภาพของ รพสต./กองทนฯ

การปรบแผนสขภาพของทองถน/ตำาบล ในปจจบนยงไมมการ

ดำาเนนการ จงยงไมมขอมลเชงประจกษทจะยนยนถงความเปนไปได

อยางไรกด กระบวนการทควรจะใหผลอาจเปนดงน (ภาพท 12)

1.สำารวจลกษณะโครงการตางๆในแผนสขภาพตำาบล วาเขาขาย

เปนลกษณะโครงการประเภทใดในความหมายของสาธารณสข คอเปน

โครงการยอย โครงการวชาการ หรอโครงการสงคม การตดสนวาจะเปน

โครงการประเภทใด อาจดไดจากภาพทแสดงมมมองตางๆของคำาวาแผน

งาน โครงการโดยดวาโครงการจะเขาลกษณะใด (โครงการยอย โครงการ

วชาการ หรอโครงการสงคม) เมอมองดวยมมของ SRM, ของตาราง 11 ชอง, ของระบบ หรอมมของคำาศพททางวชาการ

อยางไรกด เชอวา โครงการสวนใหญทบรรจอยในแผนสขภาพ

ของทองถน/ตำาบลในปจจบน จะเขาลกษณะโครงการยอย คอสรางจาก

กจกรรมสำาคญอยางใดอยางหนง ตวอยางเชน โครงการพนหมอกควน

โครงการทำาลายแหลงเพาะพนธยง(ควำากะลา) โครงการสำารวจไขเลอดออก

โดย อสม. โครงการเหลาน บางกรณทองถนกทำาพรอมกนเปนชด บาง

41

กรณกทำาเปนบางกจกรรม ทงน จะสงเกตไดวาโครงการลกษณะนจะม

จำานวนมากและมอายโครงการทสนสดเปนปๆไป เนองจากเปนโครงการท

สรางจากกจกรรมสำาคญ ซงจะแตกตางจากโครงการททางวชาการ

วางแผนใชชอวา โปรแกรม “ ” (ภาษาไทยไมมชอเรยก) ทมกจะมอายยาว

กวาหรอไมมทสนสด ดงเชนโครงการอนามยแมและเดก โครงการควบคม

สภาวะแวดลอมเปนตน

2.ตงโครงการ (โปรแกรม) ทเปนนโยบายของกระทรวงฯ 8 ประเภทขนมากอนเพอรองรบโครงการยอยๆของทองถน สวนจะตงโครงการอะไรใน 8 ประเภทบาง นาจะทราบไดจากลกษณะของโครงการยอยททองถนมอยเดมเหลานน ตวอยางเชน ตง โครงการควบคม“ปองกนโรคไขเลอดออก ขนมา เพอบรรจโครงการยอยตางๆทเกยวของ”กบการควบคมปองกนไขเลอดออกไวในฐานะเปนกจกรรมสำาคญ

42

3.แยกประเภทโครงการในแผนฯทองถน/ตำาบล เมอแยกไดแลว ใชตาราง 11 ชองรายประเดนทพฒนามาจากสวนกลางและเขตเปนแมแบบ จดการรวมกลม (Re-group)โครงการยอยๆเหลานนใหมใหเหมาะสมหรอตอบสนองกบโครงการ (โปรแกรม) รายประเดนทตงไว (ตามขอ 2) แลวนำาลงในชอง 3 (ชองกจกรรมสำาคญ) ของตาราง 11 ชองทใชกบประเดนนน ทงน กอนจะนำาลง ตองมการปรบเนอหาของโครงการเสยใหมใหสอดคลองกบแนวคดของการใหประชาชนเปนเจาของ ไมใชเจาหนาทเปนเจาของซงคาดวาสวนใหญของโครงการในแผนฯทองถน/ตำาบลจะมลกษณะเชนนน

4.ทำาใหโครงการ (โปรแกรม) มความสมบรณ โดยเตมเตมตาราง 11 ชองสวนทเหลอตงแตชอง 5 (งานทางสงคม) ตอไปจนครบทง 11 ชอง การทจะพฒนาดงกลาวได จำาเปนตองมการวเคราะหบรบท รวมทงกำาหนดประเดนพฒนาโดยผบรหารระดบทองถน/ตำาบลกอน สวนงานทางสงคม ตองใหประชาชนเปนผกำาหนด

5.จดการแบงปนความรบผดชอบใหม ระหวางภาคตางๆซงรวมถงทองถน ทองท แกนนำาเชน อสม. เจาหนาท รพสต. และบคลากรจากองคกรอนๆทเกยวของ

6.สำาหรบโครงการยอยใดทไมสอดคลองกบแนวคดใหมทใหประชาชนเปนศนยกลาง หรอไมสามารถจดเปนสวนของโครงการทกำาหนดใหมได ควรทงไวทเดม ทงน จนกวาจะมการเปลยนแปลงรปลกษณของแผนงานโครงการของทองถน/ตำาบลในปตอไป

7.ดวยวธการดงกลาว เชอวาทกตำาบลในประเทศจะสามารถสรางแผนงานสขภาพซงประกอบดวยโครงการ (โปรแกรม) ในกลมประเดนทง 8 ทถอเปนนโยบายไดภายในเวลาอนสน สวนรปลกษณของแผนงานโครงการจะเปลยนแปลงไป คอจะมลกษณะเปนแผนงานในความหมายทแทจรง (เปนรปแบบ Program) ทไมมกำาหนดสนสดซงตองทำาตอเนองทกป

8.สำาหรบตำาบลใดทไดรบการคดเลอกใหเปนโรงเรยนนวตกรรมสขภาพ หรอตำาบลทมกองทนฯสขภาพตำาบลทมการใชแผนททางเดน

43

ยทธศาสตรอยแลว ยอมไดแผนงานโครงการทถกตองตามแนวคดใหมของการพฒนาระบบสรางสขภาพและปองกนโรคซงจะสามารถนบรวมเขาเปนสวนหนงของแผนสขภาพระดบตำาบลตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข พรอมทงสามารถนำาแผนงานโครงการเหลานเขาสระบบการวางแผนตำาบลในโอกาสตอไปไดเลย

44