คู่มือ...

คมอการปฏบตงาน : การสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกส

หนวยงาน ศนยเครองมอวทยาศาสตรและเทคโนโลย รหสเอกสาร : CA-504-01-02 แกไขครงท : 0 มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร วนทบงคบใช : 21 พฤศจกายน 2559 หนาท : 1 จาก 29.

คมอ การปฏบตงานทเปนมาตรฐาน

(Standard Operating Procedure)

ชองาน สอบเทยบเครองมอ

นายปองภยร มสมบต ผจดท า นายอดมวทย มณวรรณ................ อาจารย ดร.สาโรช รจรวรรธน

ผบงคบบญชาระดบตน ผบงคบบญชาระดบเหนอขนไป



สารบญ

หนา

1. วตถประสงคของการจดท าคมอ 3 2. ขอบเขต 3 3. ค าจ ากดความ 3 4. หนาทความรบผดชอบ 3 5. ผงกระบวนการปฏบตงาน (Work Flow) 4 6. ขนตอนการปฏบตงาน 5 7. ระบบตดตามประเมนผล 16 8. เอกสารอางอง 16 9. แบบฟอรมทใช 16 10. ปญหา/ ความเสยง/ ขอควรระวงส าคญทพบในการปฏบตงานและแนวทางการแกไขปญหา 17

ภาคผนวก ก. ตวอยางแบบฟอรม 18 ข. กฎระเบยบ/ค าสง 20 ค. บนทกทเกยวของ 27



1. วตถประสงค เพอใชเปนขนตอนการด าเนนงานและวธสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกส (Electronic Balance)

2. ขอบเขต 2.1 ใชในการสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกส (Electronic Balance) ชนด single range ทมยานการใชงานคลอบคลมชวง

การชงระหวาง 1mg ถง 220g 2.2 ใชในการสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกส (Electronic Balance) นอกหองปฏบตการ 2.3 รายงานคา Repeatability, Eccentric or off-center loading, Departure of Indication from Nominal

Value และคา Uncertainty การสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกส (Electronic Balance) 2.4 ขดความสามารถของการสอบเทยบและการวด

1 mg to 100 mg 40 µg >100 mg to 500 mg 41 µg >500 mg to 10 g 50 µg >10 g to 20 g 60 µg >20 g to 50 g 84 µg >50 g to 100 g 0.15 mg >100 g to 150 g 0.22 mg >150 g to 200 g 0.28 mg >200 g to 220 g 0.34 mg

3. ค าจ ากดความ 3.1 Reference Standard Weight(STD) หมายถง ตมน าหนกมาตรฐานทใชในการสอบเทยบเครองชง 3.2 Unit Under Calibration (UUC) หมายถง เครองชงอเลกทรอนกส(Electronic Balance) ของผขอรบบรการท

ตองการสอบเทยบ

4. หนาทความรบผดชอบ 4.1 หวหนาฝาย รบผดชอบ อนมตมอบหมายการสอบเทยบ รบรองผลสอบเทยบ 4.2 หวหนางาน รบผดชอบ ตรวจทานผลสอบเทยบ 4.3 หวหนาหองปฏบตการ รบผดชอบตรวจผลการสอบเทยบ 4.4 พนกงานทปฏบตการสอบเทยบ รบผดชอบด าเนนการสอบเทยบตามทไดรบมอบหมาย 4.5 ผจดการดานวชาการ รบผดชอบในการค านวณและประมาณคาความไมแนนอนของการสอบเทยบ



5. แผนผงการปฏบตงาน Work Flow ล าดบ ผงการปฏบตงาน

รายละเอยดขนตอนการปฏบตงาน

มาตรฐานคณภาพงาน

ผรบ ผดชอบ

ระยะ เวลา

เอกสารทเกยวของ

1

1.Std. Weight E2 2.Digital thermos-Hygrometer-Barometer

สอบเทยบตามแผน พนกงานทปฏบตการสอบเทยบ

1 เดอน -แผนสอบเทยบ -CA-504-01-02

2 1.อณหภม 2.ความชน

-20°C~40°C -40%rh~80%rh

พนกงานทปฏบตการสอบเทยบ

20 นาท

- CA-504-01-02 - UKAS Lab 14

3 1.การยนยน 2.ตรวจสอบเครองมอ 3.การเตรยมพนท

-20°C~40°C -40%rh~80%rh -950-1050 mbar

-ผสอบเทยบ -TM -หน.ฝาย/STM

45 นาท

-FM-404-01-02 -FM-504-01-02 -FM-504-01-61 -WI-505-01-07

4 1.เตรยมตม STD 2.เตรยมเครองชง 3.เตรยมตวและสภาวะ

± 2 °C

-สะอาด ไดระดบ อนเครอง > 30 นาท

พนกงานทปฏบตการสอบเทยบ

< 3 ชม. -FM-504-01-61

5 5.1 หาคาความเทยง Repeatability 5.2 การหาคา Eccentric 5.3 หาคาความผดพลาดจากการชงน าหนก

-ถกตอง เชอถอได พนกงานทปฏบตการสอบเทยบ

3 ชม. -CA-504-01-02 -FM-504-01-61

6 ค านวณหาคาผดพลาดจากการชงเพอหาคาแกของเครองชง

-ถกตอง หวหนางาน/TM

5 นาท -FM-504-01-61 - UKAS Lab 14

7 ค านวณหาคาการชงทไมตรงกงกลางจานชง

-ถกตอง หวหนางาน/TM

7 นาท -FM-504-01-61 -FM-501-01-05

8 ค านวณหาคาผดพลาดจากการชงเพอหาคาแกของเครองชง

-ถกตอง -ผสอบเทยบ -TM

20 นาท -FM-504-01-61 -FM-501-01-05

9 ค านวนหาคาความไมแนนอน Type A และType B

-ถกตอง -ผสอบเทยบ -TM

40 นาท -FM-504-01-61 -FM-501-01-05 -UKAS-M3003



6. ขนตอนการปฏบตงาน ขนตอนการปฏบตงาน รายละเอยดงาน

หลกการ การสอบเทยบเครองชงเปนกระบวนการทางเทคนคเพอตรวจสอบคณลกษณะตาง ๆ ของเครองชงทมผลกระทบตอความแมนของการชง โดยอาศยการเปรยบเทยบทางเทคนค (Technical Comparison) ระหวางคามาตรฐานจากตมน าหนกมาตรฐานกบคาชบอกน าหนกของเครองชง โดยใชวธตามมาตรฐาน UKAS LAB 14 รายละเอยดและเครองมอทเกยวของ

6.1 เครองมอมาตรฐานทใช หมายเลขเครองมอ

ชอเครองมอ ผผลต รน หมายเลขการผลต

ขนาดตมน าหนกทสามารถใชได

CALB01 Std. Weight E2

Mettler-

Toledo

1mg – 1kg

15885

1mg, 2mg, 2mg(), 5mg, 10mg, 20mg, 20mg(), 50mg, 100mg, 200mg, 200mg(), 500mg 1g, 2g, 2g(), 5g, 10g, 20g, 20g(), 50g, 100g, 200g, 200g()

6.1.1 เครองมอทใชส าหรบตรวจวดภาวะแวดลอมของการสอบเทยบ Electronic Balance

หมายเลขเครองมอ

ชอเครองมอ

ผผลต รน หมายเลขการผลต

ยานการใชงาน

CALB 06 Digital Thermo-

Hygrometer- Barometer

Lutron MHB-382SD

AG28705 Tem. (15-35)°C Hum. (30-70)%rh Air Pressure (950-1050)mbar

CALB 05 Digital

Thermo-Hygrometer- Barometer

ATOMIC CLOCK

TE653W-EL

- Tem. (15-35)°C Hum. (30-70)%rh Air Pressure (950-1050)mbar

6.2 ภาวะแวดลอมการสอบเทยบ 6.2.1 การสอบเทยบเครองชงนอกหองปฏบตการสอบเทยบ (On-site Calibration) จะถกด าเนนการภายใน

พนททมการเปลยนแปลงคาของภาวะแวดลอม ตาง ๆดงน อณหภม 20°C ~ 40°C ความชน 40%rh ~ 80%rh

6.3 การสอบเทยบเครองชงนอกหองปฏบตการสอบเทยบ (On Site Calibration) ใหปฏบตตามดงน 6.3.1 การยนยนรายละเอยดของการสอบเทยบกบผขอรบบรการ 6.3.1.1 เมอพนกงานทปฏบตงานสอบเทยบไดรบแจงถงการสอบเทยบนอกสถานทจากแบบฟอรม

FM-404-01-02(ใบค าขอรบบรการสอบเทยบ) ซงขอใหสอบเทยบนอกสถานท แลวหวหนา หองสอบเทยบจะมอบหมายงานใหกบพนกงานทปฏบตงานสอบเทยบทนท ดวยการระบชอ

ผทจะท าการสอบเทยบนอกสถานทลงในแบบฟอรม FM-504-01-02(เอกสารมอบหมาย การทดสอบหรอสอบเทยบ)ทนท กอนสงใหหวหนาฝายอนมต

6.3.1.2 จากนน พนกงานทปฏบตงานสอบเทยบผไดรบมอบหมายงาน จะตองโทรศพทตดตอกบผขอรบบรการเพอยนยนรายละเอยดตาง ๆของการสอบเทยบ เชน สภาวะแวดลอม, ลกษณะสถานทสอบเทยบ, จ านวนรายการสอบเทยบ, รายละเอยดและขอก าหนดของเครองชง (ทม), จดสอบเทยบ รวมถงสภาพทว ๆไปของเครองชง เปนตน ซงรายละเอยดตาง ๆ เหลาน จะปรากฏอย ในแบบฟอรม FM-504-01-61(แบบบนทกผลการสอบเทยบ)

6.3.2 การตรวจสอบเครองมอทน าไปใชสอบเทยบนอกสถานท ใหปฏบตตาม วธการปฏบตงาน(WI-505-01-07) เรอง การตรวจสอบเครองมอทน าไปใชสอบเทยบนอกสถานท



ขนตอนการปฏบตงาน รายละเอยดงาน

6.3.3 การเตรยมพนทปฏบตงาน 6.3.3.1 บรเวณสถานทสอบเทยบเครองชงทผขอรบบรการเตรยมไวตองปราศจาก ความสกปรก ฝน

ละออง ความรอน ความชนสง การสนสะเทอน ความแรงของลม ซงจะสงผลกระทบตอคาความถกตองของการสอบเทยบเครองชง

6.3.3.2 สภาวะแวดลอมของพนทสอบเทยบ จะตองมคาดงน อณหภม มคาระหวาง 20-40oC ความชนมคาระหวาง 40-80% rh และความดนบรรยากาศ มคาเปลยนแปลงระหวาง 950-1050 mbar ซงสภาวะแวดลอมคาเหลาน จะไมสงผลกระทบตอความผดพลาดของการสอบเทยบเครองชง

6.4 การเตรยมการสอบเทยบเครองชงนอกหองปฏบตการสอบเทยบ ใหปฏบตตาม ดงน 6.4.1 การเตรยมตมน าหนกมาตรฐาน(STD) 6.4.1.1 สวมถงมอผาทเตรยมไวแลวหยบ STD ทตองการใชงานมาท าความสะอาดโดยใชลมเปาหรอใช

แปรงขนนมปดท าความสะอาด STD 6.4.1.2 เมอท าความสะอาดแลว วาง STD บนกระดาษขาวทสะอาดหรอกระดาษเชดเลนสทไมมสารขด

เลนสทเตรยมไวในหองสอบเทยบ 6.4.1.3 วดอณหภมของ STD เพอประมาณระยะเวลาการเกบ STD ตาม ตาราง

△T ขนาดของตมน าหนก Class E2

± 2 °C 100, 200, 500 g 3 ชวโมง < 100 g 1 ชวโมง

6.4.2 การเตรยมเครองชงทตองการสอบเทยบ 6.4.2.1 ท าความสะอาดจานชง และ เครองชง โดยสวมถงมอผาทเตรยมไว แลวท าความสะอาด

เครองชงโดยใชผาสะอาดชบแอลกอฮอลเชดบรเวณจานชง และตวเครองชงใหสะอาด การท าความสะอาดเครองชงจะตองท านอกหองปฏบตการทจะสอบเทยบหรอท าในพนททจดเตรยมไวใหเทานน (พนทนอกหองปฏบตการทจะสอบเทยบ)

6.4.2.2 เชคความไดระดบของเครองชง (Level) ในกรณทเครองชงมระดบน าใหตรวจสอบวาลกน าอยตรงกลางระดบพอด ถาลกน าไมอยตรงกลางใหท าการปรบระดบใหลกน าอยต าแหนงตรงกลาง

6.4.2.3 อนเครองชงกอนท าการสอบเทยบโดยเสยบปลกไฟของเครองชง และเปดเครองทงไวไมนอยกวา 30 นาท เพอใหเครองชงอยในสภาวะเสถยร (stable)

6.4.2.4 ในกรณทเครองชงมฟงกชน Self Calibration จ าเปนตองท าการ Self Calibration ตามวธการทระบไวในคมอการใชงาน

หมายเหต • เครองชงบางรนมฟงกชน Self Calibration ทง Internal และ External ในกรณน ให

ท าการ Self Calibration แบบ Internal • เครองชงบางรนมฟงกชน Self Calibration เฉพาะ External และมตมน าหนก

ส าหรบไวท า Self Calibration ตดมากบเครองดวย กรณนใหท าการ Calibration โดยใชตมน าหนกทตดมากบเครองเทานน

• เครองชงบางรนมฟงกชน Self Calibration เฉพาะ External แตผขอรบบรการไมไดน าตมน าหนกส าหรบไวท า Self Calibration ตดมากบเครองดวย กรณนไมตองท าการ Self Calibration




6.4.3 การเตรยมตวและการตรวจเชคสภาวะสงแวดลอมกอนท าการสอบเทยบ 6.4.3.1 บนทกรายละเอยดตางๆ ของการสอบเทยบ เชน รายละเอยดตมน าหนกมาตรฐาน(STD),

รายละเอยดเครองชงของผขอรบบรการทตองการสอบเทยบ(UUC), วน เวลาทเรมสอบเทยบ(Cal. Starting) สภาวะแวดลอมในการสอบเทยบ(Environment Conditions) อณหภม, ความชน และ ความดนบรรยากาศ ความหนาแนนอากาศ ของสถานท ทท าการสอบเทยบเครองชงลงใน FM-504-01-61

หมายเหต ใหตรวจสอบ อณหภม ความชน ความดนบรรยากาศ กอนและระหวางการสอบเทยบทกครง โดย การสอบเทยบนอกหองปฏบตการสอบเทยบ (Site Calibration) จะควบคมอณหภมท 20°C ~ 40 C, ควบคมความชนท 40 ~ 80 % RH และ ความดนบรรยากาศทวดไดตองอยอยระหวาง 950-1050 mbar และถาไมอยในขอบเขตทก าหนด หามท าการสอบเทยบ ใหรอจนกระทงสภาวะแวดลอมอยในขอบเขตทก าหนด จงจะสามารถด าเนนการสอบเทยบได

6.4.3.2 เมอเกบ STD ครบตามเวลา ทก าหนด น า STD หนกประมาณใกลคา Maximum Capacity ของเครองชง วางบนจานชงเปนเวลาสนๆ แลวยกออกท าซ าประมาณ 5 ครง เพอเปนการ Exercise เครองชงกอนท าการสอบเทยบเครองชง

6.5 การสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกสนอกสถานท ใหปฏบตตาม ดงน 6.5.1 การหาคาความเทยงตรง Repeatability ของเครองชง 6.5.1.1 กดปม Zero ของเครองชง ปรบเครองชงใหตรงศนย (ปกตทปรบจะอยใตจานชง) รอ

จนกระทงการแสดงผลของเครองชงนง 6.5.1.2 น าตมน าหนกมาตรฐาน(STD) ขนาดใกลเคยงกบ Maximum Capacity ของเครองชง หรอ

น าหนกทมากทสดทผขอรบบรการใชงาน บนทกขนาด STD ในชอง (1.Repeatability – ตมน าหนกทใช ) แลวน า STD มาชงโดยวางตรงกลางบนจานชง โดยการสวมถงมอและใชปากคบทเตรยมไว รอจนกระทงการแสดงผลของเครองชงนง จงบนทกคาลงใน FM-504-01-61 เปนคาน าหนกทเครองชงอานได ครงท 1 หมายเหต ขอก าหนดของจดทใชทดสอบ Repeatability ของเครองชง ตองเปนจดทมคาใกลเคยงคาสงสดของ Capacity ของเครองชงมากทสด และอาจตองใช STD เพยง 1 ลก หรอมากกวากไดในการทดสอบ และ STD ทใชทดสอบ ไมจ าเปนตองผานการสอบเทยบ

6.5.1.3 ยก STD ลงจากจานชง รอคานง หากคาทแสดงผลไมตรงศนย ใหท าการกดปม Zero ของเครองชง ปรบเครองชงใหตรงศนยอกครง

6.5.1.4 ท าซ าขอ 6.5.1.2, 6.5.1.3 จนครบ 10 ครง 6.5.2 การหาคา Eccentric or off-center loading ของเครองชง 6.5.2.1 ต าแหนงททดสอบคา Eccentric or Off-centre Loading ของเครองชง ใหพจารณาจาก

ลกษณะรปรางของจานเครองชง ดงรปตอไปน

1

43

2 5

Front

1

43

2 5

Front

Measuring Positions

1

2

3

5

4

Front




ระยะทางจากจดตรงกลางจานชง(ต าแหนงท 1) ถงจดท 2, 3, 4, 5 จะมระยะทางประมาณ 1/2 ~ 3/4 ของจดตรงกลางจานชงถงขอบจานชง เมอ ต าแหนงท 1 ตรงกลางจานชง ต าแหนงท 2 ดานซายหนา ต าแหนงท 3 ดานซายหลง ต าแหนงท 4 ดานขวาหลง และต าแหนงท 5 ดานขวาหนา

6.5.2.2 กดปม Zero ของเครองชง ปรบเครองชงใหตรงศนย รอจนกระทงการแสดงผลของเครองชงนงและตองแสดงคาทศนย ถาไมใชศนย ใหกดปม Zero อกครงจนกระทงคาทแสดงมคาเปนศนย

6.5.2.3 เลอก STD ซงมขนาดไมนอยกวา 1/3 ของน าหนกสงสด Maximum Capacity ของเครองชง (ควรเปนตม STD เพยงลกเดยว) บนทกคา ( Eccentric or Off-centre Loading – ตมน าหนกทใช ) ลงใน FM-504-01-61

6.5.2.4 น า STD ทเลอกใช มาวางในต าแหนงท 1 ตรงกลางจานชง บนทกคา ต าแหนงท 1 ครงท 1 ลงใน FM-504-01-61 น า STD ออกจากเครองชง รอเครองชงอานคาลดลงทประมาณศนย

6.5.2.5 ยก STD ไปวางทต าแหนงท 2 ดานซายหนา บนทกคา ต าแหนงท 2 ครงท 1 ลงใน FM-504-01-61 น า STD ออกจากเครองชง รอจนกระทงเครองชงอานคาเปนศนย

6.5.2.6 ยก STD ไปวางทต าแหนงท 3 ดานซายหลง บนทกคา ต าแหนงท 3 ครงท 1 ลงใน FM-504-01-61 น า STD ออกจากเครองชง รอจนกระทงเครองชงอานคาเปนศนย

6.5.2.7 ยก STD ไปวางทต าแหนงท 4 ดานขวาหลง บนทกคา ต าแหนงท 4 ครงท 1 ลงใน FM-504-01-61 น า STD ออกจากเครองชง รอจนกระทงเครองชงอานคาเปนศนย

6.5.2.8 ยก STD ไปวางทต าแหนงท 5 ดานขวาหนา บนทกคา ต าแหนงท 5 ครงท 1 ลงใน FM-504-01-61 น า STD ออกจากเครองชง รอจนกระทงเครองชงอานคาเปนศนย

6.5.2.9 ท าตามขนตอนท 6.5.2.4 ถง 6.5.2.8 จนครบ 4 ครง 6.5.3 การหาคาผดพลาดจากการชงน าหนก (Departure of Indication from Nominal Value) 6.5.3.1 ท าการแบงชวงของเครองชงตาม Maximum Capacity หรอชวงทผขอรบบรการใชงาน

ออกเปน อยางนอย 10 ชวงเทาๆกน และ/หรอเพมเตมตามจดทผขอรบบรการก าหนด หรอจดทผขอรบบรการใช งานบอย เชน เครองชง 220 g. จะแบงเปน 20, 40, 60, 80, 100, 120, 140, 160, 180, 200, 220 g เปนตน ลงใน FM-504-01-61 (Departure of Indication from Nominal Value – Load)

6.5.3.2 กดปม Zero ของเครองชง ปรบเครองชงใหตรงศนย รอจนกระทงการแสดงผลของเครองชงนงและตองแสดงคาทศนย ถาไมใชศนย ใหกดปม Zero อกครงจนกระทงคาทแสดงมคาเปนศนยแลวบนทกคาทเครองชงแสดงในสภาวะ Un-Loaded ในแบบฟอรม FM-504-01-61

6.5.3.3 น า STD ตามทก าหนด Load ในขอ 6.5.3.1 ล าดบท1 มาชงบนจานชง ทต าแหนงตรงกลาง และรอจนกระทงการแสดงผลของเครองชงนง บนทกคาทไดลงใน FM-504-01-61 (Departure of Indication from Nominal Value – ครงท 1) หมายเหต ท าการกรอกขอมล ตมน าหนกทใช ตาม Load จดตางๆ ลงในแบบฟอรม FM-504-01-61 ตวอยางเชน ท Load 80 g ใหระบเปน 50g + 20g* +10g เปนตน

6.5.3.4 น า STD ทงหมดออกจากเครองชงและวางทพนททเตรยมไว รอเวลาจนกระทงเครองชงอานคาเปนศนย

6.5.3.5 กดปม Zero ของเครองชง รอจนกระทงการแสดงผลของเครองชงนงและตองแสดงคาทศนย ถาไมใชศนย ใหกดปม Zero อกครงจนกระทงคาทแสดงมคาเปนศนย

6.5.3.6 ท าตามขนตอนท 6.5.3.3 ถง 6.5.3.5 จนครบทงหมด 5 ครง ของ Load ล าดบท 1 6.5.3.7 ท าการเปลยน Load เปนล าดบท 2 และท าตามขนตอนท 6.5.3.3 ถง 6.5.3.6 จนครบ

Load ล าดบท 10 หรอมากกวา



ขนตอนการปฏบตงาน รายละเอยดงาน 6.5.3.8 น า STD ทงหมดออกจากเครองชงและวางทพนททเตรยมไว 6.5.3.9 บนทกรายละเอยดตาง ๆ เมอสอบเทยบเสรจ เชน สภาวะแวดลอมในการสอบเทยบ

อณหภม ,ความชน และ ความดนบรรยากาศ ทอยในหองสอบเทยบเครองชง วน เวลาสนสดของการสอบเทยบ(Cal. Finishing) ลงในแบบฟอรม FM-504-01-61

6.5.3.10 ท าความสะอาดตมน าหนกมาตรฐาน โดยการใชกระดาษเชดเลนสเชดหรอใชแปรงขนนมปดหรอใชทเปาลมเปากอนเกบในกลองของมนและเกบเขาตทเตรยมไว

6.5.3.11 ท าความสะอาดเครองชงดวยผาสะอาดเชด และปดปม Power “OFF” เครองชง ถอดปลกใหเรยบรอย

6.5.3.12 ตด Calibration Sticker ตามตวอยางทเครองชง

6.5.4 การปฏบตเมอเสรจสนการสอบเทยบ ใหปฏบตการจดเกบ การขนยาย ตรวจสอบเครองมอกลบหองปฏบตการ ใหปฏบตตาม ขอ 6.3.2

6.6 การค านวณหาความเทยงตรง Repeatability ของเครองชง

การค านวณหา Repeatability สามารถค านวณไดจากคาสวนเบยงมาตรฐาน (Standard Deviation, SD)

จากสตร SD = −

= −

n

i n

i xx1

2

1

)(

จากตวอยางเชน

1) Repeatability ตมน าหนกทใช 200 g

ครงท

น าหนกทเครองชงอานได หนวย ( g )

1 200.0000 2 200.0001 3 200.0001 4 200.0000 5 200.0000 6 200.0000 7 200.0000 8 200.0001 9 200.0000 10 200.0000




SD =9

)00003.2000000.200(

)00003.2000000.200()00003.2000001.200()00003.2000000.200(

)00003.2000000.200()00003.2000000.200()00003.2000000.200(

)00003.2000001.200()00003.2000001.200()00003.2000000.200(

2

222

222

222

−+

−+−+−+

−+−+−+

−+−+−

SD = Repeatability= 0.00005 g ทจ านวน N=10 ครง

6.7 การค านวณหาคา Eccentric or off-center loading ของเครองชง


คาเฉลย 50.0000 g

50.0001 g

50.0000 g

50.0000 g

50.0000 g

จากสตร

Eccentric Loading = คาผลตางมากทสดของ[ ( คาเฉลยจากการชงน าหนกต าแหนงท 2 ถง 5 ) - ( คาเฉลยจากการชง น าหนกต าแหนงท 1)] เชน Eccentric Loading= 50.0001 g - 50.0000 g = 0.0001 g

2) Eccentric or off-center loading ตมน าหนกทใช 50 g

ครงท

1(g) 2(g) 3(g) 4(g) ต าแหนง

1 50.0000 50.0000 50.0000 50.0000 2 50.0001 50.0001 50.0001 50.0001 3 50.0000 50.0000 50.0000 50.0000 4 50.0000 50.0000 50.0000 50.0000 5 50.0000 50.0000 50.0000 50.0000




6.8 การค านวณหาคาผดพลาดจากการชงน าหนก (Departure of Indication from Nominal Value)


3) Departure of indication from nominal value

Load (g)

ตมน าหนกทใช (g)

ครงท ผลเฉลย (g)

คาปรบแก (g) 1(g) 2(g) 3(g) 4(g) 5(g)

Un-Load 0.000000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

20 20.000002 20.0000 20.0000 20.0000 20.0000 20.0000 20.0000 0.000002

40 40.000002 40.0000 40.0000 40.0000 40.0000 40.0000 40.0000 0.000002

60 60.000002 60.0000 60.0000 60.0000 60.0000 60.0000 60.0000 0.000002

80 80.000004 80.0001 80.0002 80.0002 80.0000 80.0000 80.0001 -0.000096

100 100.000002 100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 100.0000 0.000002

120 120.000001 120.0001 120.0001 120.0001 120.0001 120.0001 120.0001 -0.000099

140 140.000002 140.0000 140.0000 140.0000 140.0000 140.0000 140.0000 0.000002

160 160.000008 160.0000 160.0000 160.0000 160.0000 160.0000 160.0000 0.000008

180 180.000002 180.0002 180.0002 180.0002 180.0002 180.0002 180.0002 -0.000198

200 200.000002 200.0000 200.0000 200.0000 200.0000 200.0000 200.0000 0.000002

ค านวณหาคาแกของเครองชง (Correction) จากสมการ คาแกของเครองชง (Correction) = คาตมน าหนก (ตามใบ Certificate ทใช) – คาเฉลยทอานไดจากเครองชง เชน สอบเทยบท 100 g คาแกของเครองชง (Correction)@ 100 g = 100.000002 g - 100.0000 g = 0.000002 g

6.9 ผจดการดานวชาการด าเนนการ หาคาความไมแนนอนของการสอบเทยบเครองชง ดงน 6.9.1 Uncertainty Type A

การค านวณหาคาความไมแนนอนจากการวดซ า หรอ Uncertainty Type A (uA1) ของการสอบเทยบเครองชง โดยน าขอมลทไดจากการสอบเทยบใน FM-504-01-61 มาใชในการหาคากลาง(คาเฉลย) และวดคาการกระจาย(คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน) ซงมสตรของการค านวณดงน

xi

n

inx

−

=1

1 and SD =

−= −

n

i n

i xx1

2

1

)(




เชน สอบเทยบท 100 g

SD =4

)0000.1000000.100()0000.1000000.100(

)0000.1000000.100()0000.1000000.100()0000.1000000.100(

22

222

−+−+

−+−+−

SD = 0.0000

Uncertainty Type A (uA1

)=

n

SD=

5

0000.0 = 0.0000 g

6.9.2 Uncertainty Type B 6.9.2.1 uB1 คอ คาความไมแนนอนของตมน าหนกมาตรฐานทใชสอบเทยบเครองชง โดยดจากใบ Certificate

ของตม น าหนกมาตรฐาน ทใชสอบเทยบเครองชง (ในกรณทใชตมน าหนกมากกวา 1 ลก ใหรวมคาความไมแนนอนของตมน าหนกทงหมดทใช ณ จดนน กรณท 1 ใชตมน ำหนก จำนวน 1 ลก uB1 ท Standard Uncertainty = คา Uncertainty ของน าหนกมาตรฐาน จากใบ Certificate คา Coverage Factor ,k เชน ท 200 g uB1 = 0.0001 = 0.00005 g 2 โดย uB1 มการกระจายตวแบบ Normal Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( ) กรณท 2 ใชตมน ำหนก จำนวนมำกกวำ 1 ลก ใหรวมคาความไมแนนอนของตมน าหนกทงหมดทใช ณ จดนน 𝑢𝑠 = UncertaintyN1 + UncertaintyN2 + UncertaintyN..i เชนท 150 g ใช ตมน าหนก 100 g และ 50 g 𝑢𝑠 = 0.06 + 0.04 =0.10 mg

uB1 ท Standard Uncertainty = คา Uncertainty รวมของน าหนกมาตรฐาน ( Su ) คา Coverage Factor ,k เชน ท 150 g uB1 = 0.10 mg = 0.05 mg 2 โดย uB1 มการกระจายตวแบบ Normal Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( )




6.9.3 uB2 คอ คาความไมแนนอนจากการเลอนคา (Drift) ของตมน าหนกมาตรฐาน (ในกรณทใชตมน าหนกมากกวา 1 ลก ใหรวมคาความไมแนนอนเนองจาก Drift ของตมน าหนกทงหมดทใช ณ จดนน โดยวธบวกกนธรรมดา) โดยดจากประวตในการสงสอบเทยบจะไดวา คา Conventional mass ของปลาสด – คา Conventional mass ของปกอนหนา แลวน าผลมาเทยบกบ Imported uncertainty หากมคามากกวาใหใชคานน แตหากนอยกวาหรอมคานอยมากๆเกอบเปนศนยใหใช Imported uncertainty มาค านวณ กรณทยงไมมประวตในการสอบเทยบใหประมาณวามคาเทากบคา Uncertainty จากใบ Certificate ของตมน าหนกมาตรฐานนนๆ และค านวณไดตามสมการ

กรณทมประวตในการเลอนคา กรณมคา Drift มากกวา Imported uncertainty uB2 ท Standard Uncertainty = คาทตมน าหนกเปลยนแปลงไปมากทสด 3 โดย uB2 มการกระจายตวแบบ Rectangular Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( ) กรณมคา Drift นอยมากๆเกอบเปนศนยหรอนอยกวา Imported uncertainty uB2 ท Standard Uncertainty = คา Uncertainty ของน าหนกมาตรฐานจากใบCertificate

k √6 โดย uB2 มการกระจายตวแบบ Triangular Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( )

กรณทไมมประวตในการเลอนคา uB2 ท Standard Uncertainty = คา Uncertainty ของน าหนกมาตรฐานจากใบCertificate 3 เชน กรณไมมประวตในการเลอนคา uB2 ท Standard Uncertainty= 0.0001 = 0.000058 g 3 โดย uB2 มการกระจายตวแบบ Rectangular Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( )

6.9.4 uB3 คอ คาความไมแนนอนจากความละเอยดของเครองชง( Digital Rounding Error) ค านวณไดจากสมการ uB3 ท Standard Uncertainty = 0.5 x ความละเอยดของเครองชง √3 เชน กรณเครองชง มความละเอยด 0.0001 g uB3 ท Standard Uncertainty = 0.5 x 0.0001 = 0.000029 √3 โดย uB3 มการกระจายตวแบบ Rectangular Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( )

6.9.5 uB4 คอ คาความไมแนนอนเนองจากการปดเศษขณะท าการ Zero หรอ Tare ของ Digital Resolution ของ Electronic Balance มคาความไมแนนอนมาตรฐาน คอ

uB4 ท Standard Uncertainty = 0.5 x ความละเอยดของเครองชง √3 เชน กรณเครองชง มความละเอยด 0.0001 g uB4 ท Standard Uncertainty = 0.5 x 0.0001 = 0.000029 g √3 โดย uB4 มการกระจายตวแบบ Rectangular Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( )




6.9.6 uB5 คอ คาความไมแนนอนทเกดจากแรงพยงตวของอากาศ (Air Buoyancy Effect) โดยขณะท าการสอบ เทยบความหนาแนนของอากาศบรเวณทท าการสอบเทยบมการเปลยนแปลงท าใหมผลกบการสอบเทยบเครองชง และค านวณไดจากสมการกรณ ตมน าหนกมาตรฐาน ท าจาก Stainless Steel, Brass, Silver

uB5 = 1 ppm off Nominal Weight Value 3

เชน กรณสอบเทยบ 200 g uB5 ท Standard Uncertainty = 200 x 0.000001 = 0.000115 g √3 โดย uB5 มการกระจายตวแบบ Rectangular Distribution และม Degrees of Freedom (Vi) เทากบ Infinity ( )

6.10 ค านวณความไมแนนอนมาตรฐานรวมของเครองชง (Combined Standard Uncertainty) Cu จากสมการ

ดงนน 2

5

2

4

2

3

2

2

2

1

2

1 BBBBBAc uuuuuuu +++++= ตวอยางเชน

222222 000115.0000029.0000029.0000058.000005.00000.0 +++++=cu

000141.0=cu g

6.11 ค านวณความไมแนนอนขยาย U ( Expanded Uncertainty )

ค านวณหาคา Effective Degrees of Freedom ( eff ) จากสมการของ Welch – Satterwaite Equation

eff = ( )

( )4

1

4

n

i

i i

C

u y

u y

=

ดงนน eff =

15

4

4

−A

C

u

u=

15

0000.0

000141.04

4

−

=

เมอ 1i n = − น าคา eff ทค านวณไดไปหาคา k จากตาราง T-Distribution Table

• ในกรณท eff เทากบคาทมอยในตาราง เชน ค านวณคา eff ได = 20 ใหไปดคาในตารางจะได คา k ท eff = 20 เทากบ 2.13 จากนนน าคา k นไปใชในการค านวณหาคา U ตอไป

• ในกรณท eff ทค านวณไดอยระหวางคา eff ทมอยในตาราง เชน ค านวณคา eff =27 แตในตาราง T-Distribution Table มคา eff = 25 และ eff = 30 ซงการน าคา k มาใชจะน าคา k ของคา

eff ทต ากวามาใชงาน กรณนคอการน าคา k ของ

eff ท 25 มาใช ซงจะไดคา k = 2.11 น าไปค านวณหาคา U ตอไป

• ในกรณท eff ทค านวณไดมคามากกวา 100 (

eff > 100) ใหใชคา k = 2.00 น าคา k ทไดมาค านวณหา U ตอไป

2

1

n

i

i

u=




หมายเหต t-distribution tables อางองมาจาก M3003 uncertainty 2012 หนา 29

ค านวณหาคาความไมแนนอนขยาย U จากสมการ CU k u=

U = 2.00 X 0.000141 g

U = 0.000283 g

U = 0.0003 g ทมระดบความเชอมน 95% Confidence Level 6.12 ตวอยางการค านวณผลคาในตารางความไมแนนอนทงหมด (Uncertainty Budget)

Symbol Source of uncertainty Value ±(𝐠) Probability

distribution Divisor 𝑼𝒊 𝒗𝐞𝐟𝐟

uB1 Calibration of standard weight 0.0001 Normal 2 0.000050 ∞ uB2 Drift since last calibration 0.0001 Rectangular sqrt 3 0.000058 ∞ uB3 Digital rounding error (for indicated value) 0.00005 Rectangular sqrt 3 0.000029 ∞ uB4 Digital rounding error (at zero) 0.00005 Rectangular sqrt 3 0.000029 ∞ uB5 Air buoyancy (1 ppm of nominal value) 0.0002 Rectangular sqrt 3 0.000115 ∞ uA1 Repeatability of indication 0.0000 Normal 1 0.000000 4 uC Combined standard uncertainty 0.000144 2.78E+26 U Expanded uncertainty K = ( 2 ) 0.000289 2.00




6.13 การตรวจสอบมาตรฐานระหวางใชงาน ในระหวางปควรมการตรวจสอบเครองมอมาตรฐานทก ๆ 6 เดอน โดยการท า Intermediate check

6.14 การควบคมขอมล ใหปฏบตตามวธการปฏบตงาน(WI-504-03-03) เรอง การควบคมขอมลการสอบเทยบและโปรแกรมคอมพวเตอร

6.15 การออกใบรบรองผลการสอบเทยบ ใหปฏบตตามขนตอนการด าเนนงาน (P-510-01) เรอง การรายงานผล

7. ระบบตดตามประเมนผล 7.1 ผรบผดชอบในการตดตามประเมนผล: ผจดการดานวชาการ(TM) ผบรหารสนบสนนวชาการ(STM) 7.2 วธการตดตามประเมนผล:

7.2.1 หวหนางานสอบเทยบเครองมอ ในระหวางปควรมการตรวจสอบเครองมอมาตรฐานทก ๆ 6 เดอน โดยการท า Intermediate check รายงานผลการด าเนนงาน เสนอหวหนาฝายพฒนาฯ 7.2.2 ผจดการดานวชาการ(TM) รายงานผลการด าเนนงาน เสนอทประชมทบทวนบรหาร โดยผบรหาร หองปฏบตการ

7.3 ตวชวด: รอยละของจ านวนใบรบรองผลการสอบเทยบมความถกตอง 100 % 8. เอกสารอางอง 8.1 ขนตอนการด าเนนงาน (P-510-01) เรอง การรายงานผล 8.2 วธการปฏบตงาน(WI-505-01-07) เรอง การตรวจสอบเครองมอทน าไปใชสอบเทยบนอกสถานท 8.3 วธการปฏบตงาน(WI-504-03-03) เรอง การควบคมขอมลการสอบเทยบและโปรแกรมคอมพวเตอร 8.4 เอกสารภายนอก(DE-504-01-17) เรอง OIML (International Organization Of Legal Metrology) R 111-1

Edition 2004 (E) 8.5 เอกสารภายนอก(DE-504-01-18) เรอง Calibration of Weighting Machine (UKAS Publication ref : LAB 14

EDITION 5 July 2015 8.6 เอกสารภายนอก(DE-504-01-19) เรอง UKAS M3003, The Expression of Uncertainty and Confidence in

Measurement Edition 3, November 2012 8.7 เอกสารภายนอก(DE-402-01-15) เรอง พระราชบญญตมาตรฐานแหงชาต พ.ศ. 2551 8.8 เอกสารภายนอก(DE-402-01-16) เรอง ประกาศคณะกรรมการการมาตรฐานแหงชาต เรอง หลกเกณฑ วธการ และ

เงอนไขการรบรองหองปฏบตการ 8.9 เอกสารสนบสนน(SD-401-01-192) เรอง ค าสงมทส.ท 187/2560 เรอง แตงตงทมบรหารวชาการ(Technical

Management Team ;TMT) ตามมาตรฐาน ISO/IEC17025 (มอก.17025)

9. แบบฟอรม/บนทก บนทก สถานทเกบ ระยะเวลาการเกบ ผรบผดชอบ

FM-504-01-61(แบบบนทกผลการสอบเทยบ) ตเอกสารM (หองปฏบตการ)

ไมนอยกวา 3 ป 6 เดอน

หวหนาหองปฏบต การสอบเทยบ

FM-504-01-02(เอกสารมอบหมายการทดสอบหรอสอบเทยบ)

ตเอกสารM (หองปฏบตการ)

ไมนอยกวา 3 ป 6 เดอน

หวหนาหองปฏบต การสอบเทยบ



10. ปญหา/ ความเสยง/ ขอควรระวงส าคญทพบในการปฏบตงานและแนวทางการแกไขปญหา ท ผงการปฏบตงาน ปญหา/ความเสยง/

ขอควรระวงส าคญทพบ ในการปฏบตงาน

วธการแกไขปญหา/ ลดความเสยง

1

สอบเทยบเครองมอไมตรงตามแผนสอบเทยบ

ด าเนนการขออนมตและจองควการสอบเทยบใหลวงหนาเรวขน

2 ภาวะแวดลอมการสอบเทยบเกนกวาทก าหนดไว

ใหหยดท าการสอบเทยบ และแจงใหหองปฏบตการทราบเพอหาทางแกไขกอนการสอบเทยบ

3 ตรวจพบภายหลงวาเครองชงทจะสอบเทยบเสยช ารดหรอตวเลขวง ไมสามารถสอบเทยบได

ธรการทรบตวอยางจะตองตรวจสอบใหแนชดกอนรบงานวาเครองชงทจะสอบเทยบนนเสยช ารดหรอตวเลขวงหรอไม และดไดจากเอกสารการรบตวอยาง

4 - การปรบระดบเครองชงไมสามารถปรบไดตามปกต - เครองชงไมเสถยร ตวเลขเปลยนแปลงตลอดเวลา - การวางเครองชงตรงกบเครองปรบอากาศในหองปฏบตการ

- ใหหยดท าการสอบเทยบและแจงใหหองปฏบตการ(ผขอรบบรการ)ด าเนนการแกไขใหเกดความพรอมในการสอบเทยบ

5 ความไมพรอมของตวพนกงานทปฏบตการสอบเทยบ

แกไขโดยใหหวหนาหองปฏบตสอบเทยบเครองชงอเลกทรอนกสก าชบพนกงานทปฏบตการสอบเทยบพกผอนใหเพยงพอและเตรยมตวใหพรอมทจะท าการสอบเทยบดวยความครอบคอบระมดระวงเปนพเศษ และไมมความกดดนหรอเรงรบในการสอบเทยบเครองชง

6 กรอกขอมลผดหรอกรอกขอมลไมครบถวนท าใหผลลพธไมถกตอง

ผทกรอกขอมลจะตองระมดระวงอยางยง ในการกรอกขอมลและทวนสอบการกรอกขอมลซ าอกครงเพอใหเกดความมนใจ กอนสงใหผจดการดานวชาการตรวจสอบ

7 กรอกขอมลผดหรอกรอกขอมลไมครบถวนท าใหผลลพธไมถกตอง

ผทกรอกขอมลจะตองระมดระวงอยางยง ในการกรอกขอมลและทวนสอบการกรอกขอมลซ าอกครงเพอใหเกดความมนใจ กอนสงใหผจดการดานวชาการตรวจสอบ

8 กรอกขอมลผดหรอกรอกขอมลไมครบถวนท าใหผลลพธไมถกตอง - การค านวณหาคาผดพลาดจากการชงไมถกตองเกดจากการน าคาในใบรบรองผลการสอบเทยบมาใชไมถกตอง

ผทกรอกขอมลจะตองระมดระวงอยางยง ในการกรอกขอมลและทวนสอบการกรอกขอมลซ าอกครงเพอใหเกดความมนใจ กอนสงใหผจดการดานวชาการตรวจสอบ - การค านวณหาคาผดพลาดจากการชงไมถกตองนนตองแกไขโดยการตรวจสอบทกครงเพอใหเกดความมนใจ

9 ค านวณคาความไมแนนอน (Uncertainty) ของการสอบเทยบเครองชงไมถกตอง

ผจดการดานวชาการตองตรวจสอบการค านวณใหถกตองเพอไมใหเกดการผดพลาดโดยตรวจสอบจาก CA-504-01-02 เปนระยะ ๆ



11. ภาคผนวก ก. ตวอยางแบบฟอรม



11. ภาคผนวก ข. กฎระเบยบ/ค าสง



11. ภาคผนวก ค. บนทกทเกยวของ

คู่มือ...

Documents

Transcript of คู่มือ...