Adrià Hernàndez Garcia -...

28

Transcript of Adrià Hernàndez Garcia -...

Page 1: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de
Page 2: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de
Page 3: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

9

La ceremonia feudal de la toma de posesión del señorío de Alaquàs se for-maliza en un rico documento notarial que nos permite conocer un amplio aba-nico de características de nuestra villa en el momento que se realiza. Los doscasos que vamos a analizar se produjeron en el siglo XVI. El primero de ellosapenas iniciado, el año 1501; y el otro, ya en sus postrimerías, en el año 1584.

Se trata de la toma de posesión del señorío por parte de Jaume Garcia deAguilar i Amalrich y de Joan Pardo de la Casta, su nieto, heredero de CatalinaJerónima García de Aguilar, fallecida en 1564.

En dichos documentos podemos conocer los nombres de los vecinos quefiguran como testigos del acto, el de las autoridades municipales de aquellosaños, los edificios existentes, los nombres de las partidas o lugares de lahuerta y el secano, las regalías que posee el Señor, etc.

Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos defamilia de las comunidades cristiana y musulmana en 1501 con los de los vie-jos y nuevos cristianos que vivían en Alaquàs en 1584; de esta manera tam-bién hemos podido conocer la evolución de los linajes durante el periodo deochenta años que separa ambas ceremonias.

Por otra parte, también resulta de interés conocer los cambios que se produ-cen en el desarrollo de la ceremonia y en la toma de posesión de algunos delos bienes materiales y derechos jurisdiccionales del Señor de Alaquàs.

Es a nuestros ojos, un documento importante que nos muestra aspectosvariados de la evolución de nuestra villa a lo largo de un período, el siglo XVI,muy relevante para Alaquàs y para el Reino de Valencia.

Adrià Hernàndez Garcia

Un rito civil: la toma de posesión delseñorío de Alaquàs. Dos ejemplosde dominio feudal en el siglo XVI

Page 4: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

Analizaremos ambos documentos, anotando aquello que hemos consideradomás relevante y estableceremos algunas comparaciones para ilustrar loscambios producidos entre ambos actos jurídicos.

DOCUMENTO I: LA TOMA DE POSESIÓN DEL SEÑORÍO DE ALAQUÀSPOR JAIME GARCÍA DE AGUILAR Y AMALRICH (28-12-1501)

En el Archivo del Reino de Valencia, en la Caja 8 de la Casa de Alaquàs, sehalla el expediente 279 que contiene el protocolo notarial que da fe de latoma de posesión del señorío de Alaquàs por Jaime García de Aguilar yAmalrich, como donatario de su madre, Catalina Amalrich, heredera universalde Margarita de les Velles de Aguilar, segunda esposa de Jaime García deAguilar.

Es un cuadernillo de siete folios sin numerar, con la anotación 105, lio 43,situada en el ángulo superior izquierdo de la cubierta. El documento está enmuy buen estado y puede leerse con facilidad excepto los espacios en blancosubrayados por el escribano que realiza la copia literal de un documento másantiguo. Los tachados indescifrables los hemos encerrado entre corchetes.La trascripción que hemos realizado es literal y, excepto la portada que estáescrita en castellano, el resto del documento está redactado íntegramente enlatín con algunas frases en valenciano.

No se especifica la fecha de esta copia ni la persona que la requiere, aunqueprobablemente ésta sea una de las copias que solicitó Vicente FranciscoFurió, apoderado del marqués de Manfredi en el último tercio del siglo XVIIIcomo testimonio y acreditación jurídica de la toma posesión del señorío deAlaquàs en épocas anteriores. No obstante, debemos hacer constar quehemos cotejado otros documentos y observamos que la letra del amanuenseque la realiza es la misma que la del que redacta el documento de la ventadel señorío (efectuada en 1489 por Miguel Gerónimo García de Aguilar a sumadrastra Margarita de les Velles); y dado que los espacios en blanco estánen la primera parte del documento donde se trascribe el contenido de otrosescritos, concretamente el del nombramiento de Berenguer Martí de Torrescomo procurador especial de Catalina Amalrich, y que pudieron resultarle ile-gibles, tampoco podemos desechar cualquier otra hipótesis.

10

Page 5: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

El documento está dividido en dos partes. En la primera se deja constanciade que es público y notorio que Catalina Amalrich, viuda del magníficoFrancisco Gerónimo de Aguilar, es la heredera universal de Margarita de lesVelles, según el testamento otorgado ante el notario Mateo Ros; y ante laausencia hasta el momento del citado testamento, este documento nos hapermitido conocer la fecha exacta del fallecimiento de la viuda del micerJaume Garcia (Margarita de les Velles) ocurrida el ocho de noviembre del añomil quinientos, día anterior a la publicación del testamento y por lo tanto nospermite también conocer el periodo de tiempo en el que fue señora deAlaquàs: desde el 31 de enero de mil cuatrocientos ochenta y nueve, día enque compró el señorío a su hijastro mossén Miguel Gerónimo García deAguilar, hasta el citado ocho de noviembre, día de su muerte.

Más adelante, se indica que el día dieciséis de diciembre de mil quinientosuno, Catalina Amalrich da poderes especiales a Berenguer Martí de Torres,hermano por parte de madre de micer Jaume García de Aguilar, para queactúe en su nombre y dé posesión del señorío a su hijo y se hace constar quele ha hecho donación inter vivos.1 El notario firmante es Cristobal Fabra, quienel veintiocho de diciembre de mil quinientos uno, da fe de todo lo anterior yde la toma de posesión que se realiza ese mismo día.

La segunda parte del protocolo describe el acto de la toma de posesión. Eneste documento, al margen del interés de comparar la ceremonia con otrasposteriores ya publicadas,2 se detalla la relación nominal de todos los asisten-tes al acto: un total de ochenta y dos vecinos, treinta y dos cristianos y cin-cuenta sarracenos, una cantidad más que suficiente para conocer los apelli-dos predominantes en Alaquàs en 1501 y dejar constancia de que una mayo-ría de ellos pertenecían a la comunidad musulmana.

Así mismo, el documento demuestra el papel preeminente de BerenguerMartí de Torres, tío abuelo y suegro del tomador, quien como procurador desu madre Catalina Amalrich, va dándole posesión del lugar; y quien tras lamuerte de su hermano, mícer Jaume Garcia de Aguilar, debió tomar las rien-das de la familia, ya que en 1489, cuando Margarita de les Velles, la viuda delmícer, compró a su hijastro, mossén Miguel Gerónimo Aguilar el lugar deAlaquàs, tuvo que dar su propia aprobación y consentimiento.

11

1 El mismo año mil quinientos uno, el veintiuno de noviembre, Jacmot (Jaime García de Aguilar) y su madre otorganlas capitulaciones matrimoniales con Berenguer, con motivo la unión de Jacmot con Isabel Joan de Torres, tía suya ehija de Berenguer. 2 JUAN REDAL, Enric. “Un ejemplo de dominio feudal en el siglo XVIII”. Quaderns d’Investigació d’Alaquàs, 1989.

Page 6: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

De especial interés resulta la descripción del recorrido efectuado por la villamientras se produce la ceremonia civil de la toma de posesión ya que nospermite situar por primera vez las tres puertas que cerraban la población: una,en la actual entrada de la calle de Valencia, en el cruce de Padre Guillem, lla-mada el Portal de la Morería;3 otra, en la calle Mayor mirando a poniente haciala iglesia del Olivar4, probablemente a la altura de la calle del cura Forriol; y laotra, más conocida, orientada al este, en la misma calle Mayor frente al moli-no y junto a la casa del Senyor.

El acto es un fiel reflejo de la convivencia de las dos colectividades, cristianay sarracena, utilizando cada una de ellas sus propios usos a la hora de forma-lizar el juramento de fidelidad al nuevo Señor. Sebastián Negrí, como nuncio,convoca a la universidad cristiana y a la aljama sarracena frente a la puerta dela casa del Senyor. Asisten entre otros los jurats de ambas comunidades yrealizan el juramento de fidelidad y homenaje de acuerdo con las costumbresde ambas culturas: los cristianos juran según los fueros de Valencia y en nom-bre de Dios y de los cuatro santos Evangelios y los musulmanes lo hacen ennombre de Dios mirando hacia la Alquibla y según la suna o ley religiosa y laxara o ley civil de los musulmanes.

Una vez iniciado el rito civil de la toma de posesión, Berenguer Martí deTorres, introduce a Jaume Garcia de Aguilar dentro de la casa del Señor y des-pués lo hace salir como signo de posesión. Del mismo modo toma posesióndel huerto situado frente a ella.

Posteriormente, para evidenciar el ejercicio de la jurisdicción criminal y meroy mixto imperio, Jaime García de Aguilar (Jacmot) rompe una rama del olmy la cuelga del mismo árbol, y, posteriormente, deja una cuerda sobre otrarama del que sin duda era un árbol de carácter monumental y simbólico dellugar.

12

3 El recorrido que veremos más adelante apunta todavía más una referencia documental que ya teníamos al respecto.Se trata de la venta de dos casas en 1572 ... domum sitam et positam in predicto loco in vico vulgo dicto de la cequiadel portal de la moreria tenutam sub meo directo dominio…, objeto de loación por parte de Gaspar Aguilar, Señor deAlaquàs. ARV. Casa de Alaquàs. Caja 3. Expte. 386… Donatio feta per lo honorable Jaume Paxarico laurador deAlaquas a Pere Paxarico fill de aquell de una casa situada en lo dit loch de Alaquas en lo carrer de la cequia del portalde la moreria.4 Denique preterendo per medium dicti Loci intrando per ianuale quod est versus Ecclesiam Beatissime Virginis Mariedel Olivar et exeundo per ianuale vulgo dictim lo Portal de Valencia…

Page 7: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

A partir de este momento inician el recorrido a caballo por todo el término yva tomando posesión del mismo. En primer lugar se dirigen hacia la zona desecano y entran en la viña de la Carrasca y posteriormente van hacia la huertay entran en la llamada viña del Señor, próxima al olivar llamado lo olivar delSeñor, para después regresar al núcleo urbano y entrar por la puerta que miraa la Iglesia del Olivar, atravesando el lugar de oeste a este y salir por el portalde Valencia. Esta descripción del trayecto nos lleva a pensar que había unazona de regadío en la parte suroeste que estaría irrigada por la séquia de lesEres, la sequieta.

Desde allí se dirigen por el camí de València hacia el de les alqueries siguien-do el curso de la acequia del dijous y ya en el término de Xirivella visitan laalquería de Catalina Amalrich. Por la información que proporciona el docu-mento no podemos asegurar dónde estaba, aunque es posible aventurar lahipótesis de que se trata de la llamada Alquería Alta, por su fábrica más seño-rial y dada la elevada posición económica de la familia en estos años.

Desde allí vuelven al lugar de Alaquàs dando un rodeo por su parte sursiguiendo con toda probabilidad el antiguo camí de la Tancaeta hacia la actualcalle Bonavista y dirigiéndose de nuevo al centro urbano cruzando la puertaque miraba hacia el término de Torrent, el portal de la Morería.5

Los actores principales presentes en el acto son: Jaume Garcia de Aguilar iAmalrich, como donatario; Berenguer Martí de Torres, como procurador espe-cial de Catalina Amalrich; Cristobal Fabra, notario; Sebastián Negrí, nuncioconvocante del acto de toma de posesión; Pedro Peiró, justicia de Alaquàs;Antonio Ferrando, lugarteniente del justicia; Joan Peiró, jurado. Por parte dela comunidad agarena asisten Abdalla Mohedí, jurado y el alfaquí de la mez-quita, Gentil.

Asisten como testigos en todo el rito: Joan Domingo, alcaide de Alaquàs yPedro Tejeda, secretario de Berenguer Martí de Torres.

Es un documento rico en detalles que nos ha permitido conocer descripcio-nes físicas y personajes del Alaquàs del inicio del siglo XVI, así como algunos

13

5 Éste ha sido hasta la década de los años cincuenta del siglo pasado el único acceso a la villa por la zona sureste desu término.

Page 8: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

de sus oficios. Sirva de ejemplo el de dos mudéjares: Antonio Suicar que figu-ra como “barbitonsor”,6 y Alí el matalafer. Del mismo modo se constata lapresencia de varios miembros de las familias ceramistas agarenas de Porrotay Alhami que aparecen ya documentadas en mil cuatrocientos treinta y tres.7

Pocos años después, la casa del Senyor y todos sus aledaños, escenario prin-cipal del acto de la toma de posesión, sufrirán una auténtica revolución urba-nística y se convertirán en un gran solar para dar cabida a los dos monumen-tos más importantes de nuestra villa.

El día 28 de diciembre de 1501 tomaba posesión del señorío, quien sería elpromotor de las tres grandes obras del Alaquàs del quinientos, el Monasteriodel Olivar, la Iglesia de la Asunción y el Castillo Palacio. Jaime García deAguilar fue nuestro hombre del Renacimiento.

14

6 Este nombre, en los inicios del siglo XVI, abarcaba algo más que el de barbero en el sentido más conocido pornosotros, ya que los componentes de este oficio también se dedicaban a la práctica de la medicina.7 Ambos linajes aparecen citados en una escritura de compra-venta de 1433 en la que un mercader valenciano vendetrigo a cambio de pago en metálico o de producción cerámica. En ella aparecen, junto a Acmet Alhami, dos alfarerosmudéjares más y un cristiano, Juçef Porrota, alias Hilel, Hihaye Faro y Martín López. Todos reconocen la deuda enmetálico excepto Porrota, que lo hace en obra de terra, y gracias a esto conocemos que fabricaba piezas de loza delas denominadas de papa, contrafet de papa, contrafet senar, y de pinzell senar. La primera se corresponde con lamás alta calidad de la producción de cerámica dorada y azul con reflejos metálicos; y la dorada, conocida como hemosindicado generalmente como obra de màlica, también llamada màliqua, malequa, melica, melicha, etc. Este productollegó a los obradores valencianos procedente de los maestros alfareros musulmanes de Málaga en el momento másfloreciente del reino de Granada, y por lo que hemos visto este tipo de cerámica ya se estuvo fabricando desde la pri-mera mitad del siglo XIV. OSMA y ESCULL Guillermo de. “Los maestros alfareros de Manises, Paterna y Valencia”·.Instituto de Valencia de D. Juan, 2ª edición, Madrid, 1923. p. 45 y ss.La campaña arqueológica realizada bajo la dirección de Paloma Berrocal y Víctor Algarra con motivo de la rehabilita-ción del Castell, permitió obtener multitud de restos cerámicos de la época, que corroboran esta constancia documen-tal.

Page 9: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

TRANSCRIPCIÓN DEL DOCUMENTO I

105 LIO 43

POSESSION DEL LUGAR DE ALAQUAS

Tomada por D. Jayme de Aguilar, como Donatario de Dª. CatharinaAmalrich Viuda de D. Franc.co Geronimo de Aguilar hered.o universal deD. ª Margarita deles Velles y de Aguilar.

Noverint universi; Quod Ego Catherina Amalrich de Aguilar vidua uxor magni-fici Francinci Hieronimi de Aguilar quondam Civis Civitatis Valentie tanquamheres universalium bonorum et iurium omnium que quondam fuerunt magni-fice Margarite Velles de Aguilar quondam Domine Loci de Alaquas pront dedicta mea herentia constat cum ultimo illium testamento in scriptura confec-to et cum propia manu signato clausoque ac suo cum Sigillo Sigillato et postillius mortem publicato in porse honorabilis et discrete Mathei Ros Notarii; etNotarii infrascripti sub die nono proxime lapri mensis Novembris et licet diequa supradictum testamentum fuit publicatum retimissem acordium superacceptationem supradictae herentiae; Attamen postea declarando dictumacordium cum instrumento publico per Notarium supra et infrascriptum diesextadecima mensis ______ _______ _______ dictam Hereditatem proutinpredicto acceptiationis instrumento iam dicte hereditatiis ad quod me refe-ro latim convinetur: scienter et gratiis cum presenti publico instrumento suorobore firmiter et perpetuo ubsque valituro et in aliquo nonviolando seu revo-cando ____ herediis________ _________ _______ ordino procurationemmeum certum et specialem et ad infrascripta generalem ita quod generalisper spetialem non derogetur nec e contra, videlicet vos magnificum domi-num Berengarium Marti de Torres Civim inpradicte Civitatis Valentie presen-tem et omnis huiusmodi______________ ponte suscipientem videlicet ad tra-demdum damdum et delliberandum nomine meo et pro me magnificoJacobo Aguilar Civi inpradicte Civitatis Valentie et eiuisdem habitatori, realemcorporalem et actualem posessionem en quasi vacuam et expeditam Locipredicti de Alaquas terminique eiuisdem cum Homagiis et iuramentis fideli-tatis et vassallagii hominum ibi habitantium cum iurisdictione civili et criminaliper forum Valentie introducta et alias mihi et Dominis precessoribus meis insupradicto Loci et vassallus et habitatoribus illuis pertinente, et cum omnibusaliiis et singulis mihi in dicto Loco et eius termino ac iuribus pertinentibus etespectantibus quoniam ego assero et sic en verum quod cum instrumentorecepto per Notarium infrascriptum sub die decima nona currentis mensisDecembris dedi ac donationem feci in dicto Loco supradicto magnificoJacobo de Aguilar et suis cum omnibus iuribus et pertinentiis mihi pertinen-tibus pront in dicto Donationis instrumento ad quod me refero latinus conti-

15

Page 10: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

nentur. Ittem ad absolvendum vassallos et habitatores dicti Loci a quibuisvusiuramentiis et homagiis fidelitatis et vassallagii quibus mihi tamquam heredipredicte tenentur obligati et astricti sunt eusque mandamdum quatemus dic-tum magnificum Jacobum Aguilar et sua universales succesores habeantteneavit et reputent proveris et naturalibus do/minis ipsorum dictorumVassallorum presentium et futurorum iam dicto que magnifico Jacobo AguilarDonatario premiso et quibus ipso voluerit pareant et obediant atque respon-deant in hac de omnibus et singulis iuribus fructibus, redditibus, emolumen-tiis et sdevenimentis et aliis quibuisvui furibus de quibus mihi tanquam here-di premisse et seu iam dicte magnifica Margarite Velles de Aguilar quondamDomine supradicti Loci solebant et tenebantun parere respondere et obedirepremiso que magnifico Jacobo Aguilar Donatario premisso ant cui ille volueritprestent prestarique fatiant debitum et eficax vassallagii et fidelitatis iura-mentum et homagium corporale provit et similibus ests fieri assunctum, etgeneraliter omnia alia et singula inpredictis ets circa predicta fatiendumgerendum et exercendum que Ego aqere possem si personaliter adessem,dam et concedem ac etiam conferem sic pro predictis et eorum singulisbonis totum locum voces et vices meas plenarie cum preventi; Promitémsme habere ratium gratum validum atque firmum perpetuo quidquid per vosiuxta negotium predictum fuerit actum gestumve seu etiam procuratum milloqua tempore revocares sub bonorum et furium omnium inpradictae heren-tiae mobilium et inmobilium privilegiatorum et non privilegiatorum ubsiquehabitorum et habendorum obligatione et Hipoteca. Quod est actum in dictoLoco de Alaquas die lunes intitulata vicesima octava mensis Decembris annoa Nativitate Domini millesimo quingentesimo primo. Si [+] num meiCatherine Amalrich de Aguilar predictae qui hec nomine quo supra concedoet firmo. Testes huius rei sunt honorabilis Joannes Domingo Civis Alcaidusdicti Loci de Alaquas, et Petrus Texedor sintifer de Domo magnifici BerengariiMarti de Torres, Civis, dicte Civitatis Valentie habitatores.Sig [+] num mei Christofori Fabra anc horitatibus Regia et Valentia Notaripublici Civitatis Valentie ac per Regnum Aragonum qui predictis intersuieaque per alium scrits feci, calusique loco die et anno prefixus. /

In nomine Domini nostri Jesu Christi et eius Alme penituicus Virginus MarieAmen. Noverint universi quod anno a Nativitate Domini millesimi quingente-simo primo die vero lune intitulata vicessima octava mensis Decembris cons-titutus pesonaliter magnificus Berengarius Marti de torres Civis CivitatisValentie tanquam procurator magnifice Catharine Amalrich de Aguilar vidueuxoris magnifici Francinci Hieronimi de Aguilar quondam Civis dicte CivitatisValentie, nomine herediis universaliis bonorum et iurium omnium que quon-dam fuerunt magnifice Margarite Velles de Aguilar quondam Domine Loci deAlaquas Uxoris que in secundum Nuptiis magnifici Jacobi Garcia de Aguilarquondam utruisque iurus Doctoris prout de dicta eius procuratione constat

16

Page 11: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

cum publico procurationis instrumento ho die paulo ante istud inposse acmanu Notari infrascripti contento habenis spetiale mandatum et plenumposse ad infrascripta peragenda prout in illo ad quod me refero latinus conti-netur in loco predicto de Alaquas et convocatus pro testibus et ropatis adinfrascripta peragenda honorabili Joanne Domingo Cive et Alcaido supradictiloci de Alaquas et Petro Texeda Sintifero de Domo supradicti magnificiBerengarii Marti de Torres premise Civitatis Valentie habitatoribus et meChristoforo Fabra Notaris infrascripto ante preventiam magnifici Jacobi deAguilar Civis iam dicte Civitatis Valentie in dicto Loco de Alaquas residentis etreperti aiserunt et dixit quod supradicta magnifica Catherina Amalrich deAguilar principali sua supradicto herediis nomine bonorum que quondam fue-runt magnifice Margarite Velles de Aguilar die decima nona currentis mensisDecembris in Notari subscripti posse cum publico Donationi instrumento perillum recepto dicta magnifica principali sua donatione intervivos donavit iamdicto magnifico Jacobo de Aguilar et suis supradicti Locum de Alaquas popu-latum de et ex vassaliis tam Christianis quam Agarenis cum hominibus etfeminus domibus Coficiis Hereditatibus terminis et pertinentiis eiusdempront in dicto Donationis instrumento ad quod se referit latinus continetur ;et sic idem mag/nificus Berengarius Marti de Torres causa tradendi posessio-nem predicti Loci iam dicto magnifico Jacobo de Aguilar accessum habuit addictum Locum de Alaquas una cum Notario et testibus infrascriptis merito indictorum testum et mei dicti Notari publici presentia ipse dictus magnificusBerengarius Marti de Torres dicto Procuratoris nomine animo tradendi poses-sionem predictam iam dicti Loci de Alaquas supradicto magnifico Jacobo deAguilar iusit et seu versuis dicta eius magnifica principaliis iuberi ferit iustitieIurato aliis que Ofitialibus et vassallus Christianiis nec non Iurato veteribusaliis que Vassallus Agarenis eiuisdem Loci quatenus se congregassent etcongregare feuisent omnes et singulos vicinos et vassallos dictarumUniversitatiis Christianorum et Aliame Sarracenorum dicti Loci in Portico eius-dem Loci ut ibi habita et asenta absolutione ab eodem a quocumque iura-mento fidelitatis et Homagii more solito et debito ipsi Iustitia Locum tenemsIustitie aliis que Ofitiales et vicinii nec non Iuratus veteres et alii vassaliAliame predicti Loci de Alaquas iuramentac posent iurare et anipere inDominum supradictum magnificum Jacobum de Aguilar ec que prestare iura-mentum fidelitatis et Homagii secundum Foros Valentie disponentes superprestationem iuramenti fidelitatis ac etiam secundum morem et ritumSarracenorum: Interim vero idem magnificus Berengarius Marti de Torresdicto procuratoris nomine deducendo ad executionem dictam traditionemposessionis cum esent ante ianuale Domus vulgo dicte la Casa del Senyoripse dicti magnifici Berengarius Marti de Torres, et Jacobus de Aguilar., idemmagnificus Berengarius Marti de Torres aperiens Hortium dicte Domus et illoingreso extenso Brachio accepit per manum dexteram supradictum magnifi-cum Jacobum Aguilar qui foris erat et introduxit illum interis dictam Domum

17

Page 12: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

qui in signum vere sibi tradite et ab illo adepte posessionis exesit foras dic-tum magnificum Berengarium Marti de Torres: A illo foras eiecto, hortium dic-tam Domus clausit et paulo post in signum adepte posessionis illud aperintdicendo se accipere facto et animo posesio/nem corporalem dicti DomusDomini dicti Loci; ittem et etiam paula post praedicta die supradicti magnificiBerengarius Marti de Torres iam dicto procuratoris nomine et Jacobus Aguilarequester euntes per terminum dicti loci continuanter traditionem posessio-nis quam ipse dictus Procurator faciebat et aprehensionem posessionis periam dictum magnificum Jacobum Aguilar Donatarii impredictum ipse dictusDonatarius in signum vere sibi date et tradite á se donatario adepte poses-sionis scidit et fregit unum Ramum á quandam Arbore vulgo dicta Olm etillum cinu quodam funiculo suspendit in dicta Arbore in signum adepteposessioniis iurisdictionis Criminalis et meri imperii alisque posessionedemonstrantia fatiendo in hoc preventibus supradictis et infrascriptis testibuset me Notario et Scriba pro supradictus et subscriptiis asumpto et hiis perac-tiis continuando traditionem et aprehensionem supradicte posessionis singu-la suis singula referendo in continenti presentibus et intervenientibus Notarioet testibus supra et infrascriptis supradicti magnifici Procuratori et Donatariusin comtatu aliorum euntes per terminum supradicti Loci versus partem termi-ni sicani intrarunt in quamdam Vineam vulgo dictam la Viña de la Carrasca queest Domini dicti Loci et in signum tradite et adepte posessionis illius intraruntdicti magnifici Procurator et Donatarius et dictus Donatarius ibat per illamfatiendo signa adepte posessionis dicendo quod facto et animo acciprebatpront accepti posesionem illius et pariformiter sive diversione aliorum actumambularunt per terminum dicti Loci circum circa venientes tam ad vineamque est in Orta dicti Loci in Regadio vulgo dictam la Viña del Señor, et adOlivare vulgo dictum lo Olivar del Señor, et ibídem sudit dictus magnificusDonatarius ramos et Arboribus Olivarum dicendo illud faccere in signumRealis et actualis posessionis quam aprehendebat declarando facto et animoillam aprehendere , et hoc presentibus supradictis et infrascriptis Notario etestibus; Denique preterendo per medium dicti Loci intrando per ianualequod est versus Ecclesiam Beatissime Virginis Marie del Olivar et exeundoper ianuale vulgo dictim lo Portal de Valencia ambularunt per partem terminique est versus terminum de Chilvella et transierunt iuxta sive propeAlchaream dicte magnifice Catherine Amal/rich de Aguilar sitam in dicto ter-mino de Chilvella et venerunt et tornarunt ad dictum Locum faciendo in dis-cursu dicti ambitus signa tradite et adepte posessionis singula suis singulisreferendo e finaliter intrarunt in dictum Locum per ianuale per quod itur ver-sus termimun de Torrent vulgo dictam lo Portal de la morería et hec omniasfuerunt in signum tradite et adepte posessionis singula suis singulis referen-do supradicti Loci de Alaquas et termini eiusdem presentibus et intervenien-tibus supradictis Notario et testibus infrascriptis dicendo et declarando supra-dictus magníficus Jacobus de Aguilar Donatarius premissius omnia supradic-

18

Page 13: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

ta facere in signum adepte Realis posessionis quam facto opere et animodicit se accipere et aprehendere: Cuius quidem premisi mandati virtute pre-sentibus supradictis testibus ets Notario insfrascriptus exutentibus supradic-tis Vassallis et vicinis dicit Loci tam christianis quam Agarenis in porticosupradicti Loci ibi convenerant et congregattis erant mandato premisi e mag-nifice Catherine Amalrich de Aguilar voce Sebastiani Negri Nuncii supradictiLoci fuerunt reperti et congregati Christiani sequentes. Primo Petrus Peiro,Iustitia, supradicti Loci, Antonius Ferrando Locum tenens Iustitie, JoannesPeiro natu mayor Iuratus, Joanes Carrio, Berengarius Peiro, Joannes Peironatu minor, Antonius Garcia, Bartholomeus Romeu Consiliarii, AntoniusPeiro, Michael Sarrio, Bernardus Losa, Joanes de Catalunya, MartinusNavarro, Joannes Vicent, Joanes Dalcala, Lupus Soriano, Joannes de Dunya,Martinus Miquel, Petrus Nadal, Andreas Arbo, Joanes Navarro, PetrusFerrando, Pascasius Doscha, Jacobus Romeu, Joanes Guillem, Joanes mora,Michael Crespi, Bartholomeus Gil, Petrus miquel, Michael Romeu, AntoniusSuicar, Barbitonsor, et Joanes Guillem natu minor, Vicini et vassalli supradictiLoci de Alaquas omnes simul universitatem supradicti Loci facientes et rep-resentantes. Ittem et etiam in supradicto Portico convenerunt et fueruntReperti et congregati supradicti mandati virtute et voce iam dicti SebastianiNuntii premissi Agareni iam dicti Loci de Alaquas quit sunt sequentes et sub-scripti. Primo Abdalla Moedi, Iuratus pro Agarenis, Mahomat Porrota, AliPorrota, Cosentani Abrafim Cagiri, Paixeriquet, Sardo Asmet Culeimen, AliEgeig, Asmet Villelli, Mahomat Alahmi, Cahat Barchat, Mahomat Maçot,Ma/homat Asen, alias Prini, Mahomat Forriog, Barraian Banda, Jucef Cinsa,Asmet Redra, Cahat Banda, Alí Belluga, ,Mahomat Palla, Alí Zuleimen,Abdalla Porrota, alias Gavarrut, Mahomat Mansi, Adzuara, Jhucef Mixo,Asmet Llopez alias Castellano, Asmet Cagiri, Jhusef Asen, Alí Manari, AsmetMijo, Oraidal Banda, Absequen Banda, Machzella Borajan, Mango AsmetDoris, Mahomat Asen, Muça Dobler, Mijo, alias Mandoll, Cahat Picin, JhucefAlmani, alias Cherelli Corteis Malel, Alí Matalafer, Alfaqui Gentil, Redra Redra,Mahomat Cagiri, Jhucef Doriz, Acmet Jafer, Asen Torroig minor, Esquierdo,Mahomat Mam, Abrafim Janiz, Barraganet et Asmet Masot, omees simulAljaman predicti Loci facientes et representantes ipsuis que Christianis etSarracenis Vassallis et habitatoribus supradicti Loci sic congregatus et ibidemexutentibus premisus magnificus Berengarius Marti de Torres presentibusiam dictis Testibus et me dicto et subscripto Notario notificavit pront per mesubscriptum et infrascriptum Notarium extitit notificatum publicattum etdeclaratum iam dictis Vassallis tam Christianis quam Agarenis quod supradic-ta Magnifica Catherina Amalrich de Aguilar principalis euus dederat et tauloDonationis alienaverat supradictum Locum de Alaquas et terminum illuisdicto magnifico Jacobo Aguilar cum de super calendato Donationiis instru-mento per subscriptum et infrascriptum Notarium recepto et eave causasupradictis Vassallis tam Christianis quam Agarenis in continenti iam dictus

19

Page 14: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

magnificus Berengarius Marti de Torres premiso procuratoris nomine expres-se mandavit supradictus omnibus nominatis et descriptis nomine vue etLoco totuus Universitatis Christianorum et Aliame Sarracenorum premissiLoci de Alaquas et singularium eiusdem tam masculorum quam feminarumpresentium absentium et futurorum maiorum et minorum et quorumviscorum cuiusui conditionis existant quatemus virtute naturalitatis et fidelitatisquibuis tenentur supradicte magnifice Catherine Amalrich de Aguilar principa-li sue heredi universali bonorum et iurium omnium que quondam fueruntsupradicte magnifice Margarite Velles de Aguilar quondam Domine dicti Lociet seu tenenbatur et erant obligate dictum magnificum Jacobum de Aguilarpresentem reciperent admiterent et haberent /inderum et indubitatumDominum et provero et naturali Domino illorum et dicti Loci et termini illuisabunde habeant et teneant illique et suis ac quibus ipse iam dictus magnifi-cus Jacobus de Aguilar voluerit obediant pareant et solvant satisfatiant queet respondeant de et ex omnibus fructibus prebendis proventionibus, proven-tibus, redditibus, emolumentis, ovbventionibus, dominationibus iurisdutioni-bus Censibus et aliis quibuscumque pertinentiis redditibus et iuribus aliquonon excepto secundum quod melius et plenius eidem magnifice CatherineAmalrich de Aguilar et vel prehecessoribus et Domini et dicti Loci tenebanturet soliti erant obedire solvere satiisfacere et respondere mandando eusomnibus quod de hiis facerent et prestarent iam dicto magnifico Jacobo deAguilar preventi, iuramentum fidelitatis et Homagii cum ipse iam dicto procu-ratoris nomine fatientes et prestantes dictum Iuramentum fidelitatis etHomagii dicto Magnifico Jacobo de Aguilar absolvat pront de facto absolvit etexhimit omnes supradictos nominatos tam Christianos quam AgarenosVicinos et Vasallos ac habitatores dicti Loci universitatem Christianorum etAliaman Sarracenorum facientes et representantes et quemvis eorum a quo-vis iuramento fidelitatis et Homagii quo predicte magnifice CatherineAmalrich de Aguilar illuis principali ac iam dicte magnifice Margarite Velles deAguilar quondam Domine iam dicti Loci fuisent et essent astruti et obligatipront meluis et utiluis potest dui scribi et intelligi ad salvamentum et vacuumintellectum eorum quiquidem vicini vassalli et habitatores supradicti Loci deAlaquas tam christiani quam Agareni facta dicta absolutione per iam dictummagnificum Berengarium Marti de Torres iam dicto Procuratoris nomine etvidentes se fore absolutos a iuramento fidelitatis et Homagii quibuis astrictiet obligati erant iam dicte magnifice Catherine Amalrich de Aguilar tamquamheredi universali bonorum premisse magnifice Margarite Velles de Aguilarquondam Domine dicti Loci in continenti ommes comorditer et nemine dis-crepante pratis et de corum certa scientia et deliberante dixerunt et conces-serunt nomine illorum in generali et cuiusuis ipsorum in spetiali ac etiamnomine loco et vice totuus Consilii tam Universita/tis Christianorum quamAljame Sarracenorum predicti Loci et habitatorum eiuisdem et omnium sin-gularum eiusdem tam masculorum quam feminarum presentium absentium

20

Page 15: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

et futurorum maiorum et minorum cuius suis etatus et conditionis existant ,quod reciprebant et recipumt , ad- mitebant et admitentes prout de factoadmiterunt et receperunt in Dominum et provero et naturali Domino eorum-dem et dicti Loci et termini eiusdem iurium et pertinentiarum redditum etemolumentorum supradicti Loci; iam dictum magnificum Jacobum Aguilarpresentem et omnes superius nominati et scripti tam Christiani quamAgareni suo ordine prout scripti sunt virtute iuramenti et Homagii infrascriptiet ipsos prestiti et facti et pacto stipulatione vallato supradicto magnificoJacobo Aguilar presenti et acceptanti quod abunde habebunt et tenebunthabent et tenent ipsum in verum et naturalem Dominum eorum et dicti Locide Alaquas et terminis illum iuriumque et pertinentiarum eiusdem et quoddictum magnificum Jacobum Aguilar et suos aut illum vel illos quo ipse volue-rit fideliter legaliter et utiliter pro posse illorum obediant manutenebunt etdeffendent obedireque manutere et defendere promiserunt nec non iamdicto magnifico Jacobo Aguilar Domino supradicti Loci presenti et acceptantipromiserunt solvere panare obedire et respondere plenarie et integre de etex omnibus et quibuisvis fructibus prebendis redditibus proventibus obven-tionibus et sdevenimentis dominatiombus et aliis quibuisvis iuribus dicti Lociet termini ac pertinentiarum illuis prout melius plenius et ucilum supradictemagnifice Margarite Velles de Aguilar et predecessoribus illuis et dicte prin-cipali illuis ac dominus dicti Loci tenebantur et erant soliti obedire solveresatisfacere et respondere et etiam iam dicto magnifico Jacobo Aguilar et suisfidelitat un tenere servare et salvare promiserunt in omnibus et peromniaprout veri naturales et legales vassalli facere debent et tenentur, et sic serva-re et adunplere promiserunt et iurarunt omnes supradicti Christiani adDominum Deum et eius Sancta quatuor Evangelia manibus eorum et cuiuis-vis eorum corporaliter tacta et virtute iuramenti predicti ac etiam Homagiimanibus et ore pres/titi et pari formiter omnes supradicti et scripti Agareniiurarunt ad Dominum Deum et ad Alquiblam Maiometi faties suas vertentesversus meridiem iuxta cunam et Xaram Sarracenorum et virtute predicti iura-menti ac etiam Homagii per obsculum manum et humeri iuxta xitum etmorem Sarracenorum prestiti et dicti iuramenti virtute omnes supradicti tamChristiani quam Agareni promiverunt fidelitatem et naturalitatem supradictomagnifico Jacobo Aguilar promitentes que illum in columen tutum onestumutile facile et posibile et seu alias caservare que per forum aquell que jurarafealtat Elta positum sub rubrica de iuramento fidelitatis [ ]da sunt et suprapredictus omnibus sugestis premisuis magnificus Jacobus Aguilar ad suplica-tionem supradictorum tam Christianorum quam Agarenorum superuis nomi-natorum et in dicto Loco habitatorum ac dictarum Universitatis et Aliame iura-vit ad Dominum Deum et eiuis Santa quatuor Evangelia manu eiuis dexteracorporaliter tacta et dicti iuramenti virtute promuvit et fide bona convenit ser-vare dictis Iustitie Iuratis veteribus Universitate et Aliame predictis presenti-bus et futurus masculus et feminus et singularibus eorumdem ac dictis

21

Page 16: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

Universitati et Aliame ea omnia que Domini Vassallorum Vasallis et subdictisMorum servare et facere tenentur iuxta foros et privilegia presentus Regni aciuri et iustitiam sua detur nec non cunam et Xaram et bonos usuis et ordina-tiones secundum ritum Sarracenorum et factIs et completIs omnibus supra-dictis provera adepta et continuata posessione idem magnificus JacobusAguilar protestatus fuit quod non solum facto sed etiam animo possidebat etpossidere intendebat supradicta omnia et eorum singula et en propter petiitet requisivit me dictum Christoforum Fabra Notarium publicum supradictumomnium supradictorum Actorum receptorum quarenis de supraditis omnibuset singulis sibi dicto Dominio et posessioni de Alaquas termini et pertinentia-rum eiuisdem conficerem et traderem publicum instrumentum ad habendummemoriam de predictis in futurum. Que acta fuerunt in dicto Loco deAla/quas dicta die Lune intitulata vicessima octava mensis Decembris et anipremisi millessimi quingentessimi primi. Sig [+] num mei Berengarii Marti deTorres Procuratoris predicti. Sig [+] num mei Jacobi Aguilar. S-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-na nostrum Petri Peiro Iustitie, Antonii FerrandoLocum tenentiis Iustitie, Joannes Peiro Iurati, Joannis Carrió, BerengariisPeiro, Joannis Peiro minoris Antonii Garcia, Bartholomei Romeu, AntoniiPeiro, Michaelis Sarrio, Bernardi Josa, Joanni de Catalunya, Martini, Navarro,Joanis Vicent, Joannis Dalcala, Lupus Soriano, Joanis Dunya Martini Miquel,Petri Nadal, Andrea Arbo, Joannis Navarro, Petri Ferrando Paschasii Dosca,Jacobi Romeu, Joannis Guillem, Joannis Mora, Michaelis Crespi,Bartholomei Gil, Petri Miquel, Michaelis Romeu, Antonii Suicar et JoannisGuillem minoris. S-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-na nostrum Abdalla Moedi Iurati, Mahomat Porrota, AliPorrota Cosentani Abrasim Caxiri, Paixeriquet Sardo, Asmet Suleimen, AliEgeig Asmet Villeli, Mahomat Hallami, Cahat Barchat, Mahomat Masot,Mahomat Asen alias Prini, Mahomat Torroig, Borajam Banda, Jusef CinsaAsmet Redra, Cahat Banda, Ali Belliga, Mahomat Palla, Ali Suleimen AbdallaPorrota alias Gavarrut, Mahomat Mansi Adzuara, Jhucef Mixo Asmet Llopez,alias Castellano, Asmet Cagiri, Jhucef Acen, Ali manarni, Asmet Mijo, OraidalBanda, Asequen Banda, Machsela Borrajan, Mango Asmet Boriz, MahomatAsen, Muça Dobler, Mijo alias Mandoll, Cahat Prini, Jhucef Alami aliasDexelli, Cortes Malell, ali Matalafer, Alfaqui Gentil, Redra Redra, MahomatTagari, Jhucef Doris, Asmet Jafer, Asen Torroig minorus Esquierdo, MahomatMani, Abrafim Ilumis, Barraganet et Asmet Masot preditorum qui hec singulasuis singulis referendo concedimus et firmamus. Testus huius rei sunt predic-ti honorabiles Joanes Domingo, Civis, Alcaidus dicti Loci de Alaquas et PetrusTexeda Sintifer in dicta Civitate Valentie degentes. Sig [+] num mei ChristoforiFabra authoritatibus Regia et Valentina Notarii publici Civitati Valentie ac perRegnum qui predictis inter fui eaque per alium scribi fui clausique loco die etano prefixis.

22

Page 17: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

DOCUMENTO II: LA TOMA DE POSESIÓN DE BERENGUER MARTÍN DETORRES DE AGUILAR, OLIM JOAN PARDO DE LA CASTA (26-1-1584)

También en el Archivo del Reino de Valencia, en la documentación conserva-da correspondiente a la Casa de Alaquàs, en la caja número 8, se encuentrael expediente 277 que contiene la toma de posesión de Joan Pardo de laCasta, primero de esta familia en poseer el señorío. Es una copia literal libradaen 1773 a petición de Vicente Francisco Furió, procurador general de JuanBautista García de Aguilar Pardo de la Casta, Marqués de Manfredi y posee-dor del señorío en esa fecha. Se trata de una escritura de quince folios, sinnumerar, que se halla en muy buen estado y completamente legible salvoalgunos pequeños fragmentos que hemos cerrado entre corchetes. Estáescrita en castellano, valenciano y latín.

La primera parte del documento es la diligencia del escribano real que realizala copia del mismo para a continuación hacer la transcripción literal del actode posesión.

Lo primero que llama la atención es la fecha del propio acto, ya que se llevaa cabo el día 26 de enero de 1584, al día siguiente del fallecimiento de GasparGarcía de Aguilar, señor de Alaquàs hasta ese momento, heredero universalde Jaume Garcia de Aguilar i Amalrich y hermano de Catalina Jerónima Garcíade Aguilar, madre a su vez de Joan Pardo de la Casta.

En el documento se evidencia lo que manifestamos:

…per mortem Illustriis Don Gasparii Aguilar quondam Domini dicti Loci ab acvita migrati in Nocte proxime preterita…

Este hecho sin duda, justifica los derechos al señorío de Joan Pardo de laCasta, conocido comerciante, primero de este linaje en acceder al señorío, yaque su madre, Jerónima, que era la llamada a suceder en el vínculo por lamuerte sin herederos varones de Gaspar y sus hermanos Melchor yBerenguer, había fallecido veinte años antes.

Pensamos que el acto de la toma de posesión se realizó de manera muy pre-cipitada debido a la escasa asistencia de vecinos, apenas veintiséis cristianosviejos y nuevos, además seis miembros del gobierno municipal; aunque elnotario que redacta el acta intenta aparentar lo contrario:

23

Page 18: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

…intus Domum sive Castrum Domini Loci de Alaquas ubi multitudo et quassimaior pars vicinorum et habitatorum dicti Loci converant vocati…

Además, teniendo en cuenta que en el censo de 1572 se contabilizan enAlaquàs 156 casas, apenas asistieron al acto de la toma de posesión unveinte por cien de los cabezas de familia.

Es difícil conocer las causas que llevaron a Joan Pardo de la Casta a actuar deforma tan desconsiderada e irrespetuosa hacia su tío, ya que no había másheredero por linea directa que él y el temor a un posible competidor -que detodos modos tenía la vía judicial para reclamar lo que estimara-, no era motivopara proceder de tal modo. Pero desde luego no debió sentar nada bien a susvasallos por lo que se desprende del propio documento, ya que durante eldesarrollo del acto realizan un homenaje a su antecesor, Gaspar García deAguilar, antes de aceptarlo como Señor y una vez había sido proclamadoheredero; es un gesto que no hemos encontrado en ninguna otra ceremoniade este tipo y que deja entrever el malestar de los vasallos:

Et in continenti ohida y enterada la dita proposissio, los Justicia Jurats, yaltres oficials, e tots los altres vehins del dit Loch que presents alli setrobaven, unanimes, y concordes dixeren, e respongueren, que cert lospessa molt de la mort del dit Ilustre Don Gaspar Aguilar Senyor qui fonch deldit Loch per la molt bona voluntat que li tenien, y per lo bon tractament quelshavia fet vivint, E puix tenien entessa la voluntat y disposicio contenguda enlo ultim testament del dit Ilustre Don Jaume Garcia Aguilar avi del dit IlustreDon Joan Pardo que son contents, hi lis plau acceptarlo per Senyor, etprestarli lo Sagrament, y Homenatge com a Senyor del dit Loch, e queprengues la posessio de aquell…

Inmediatamente quiere dejar claro que va a respetar el derecho que ElisabethVicenta Pellicer, viuda de Gaspar García de Aguilar, tiene de ser restituida ensu dote y el aumento que sobre dicha dote haya establecido su esposo difun-to aunque todo esté bajo el dominio del lugar de Alaquàs que ha pasado a sersuyo. Tampoco este aspecto del acta es habitual:

Qua omnia faciebant, et in animo habebant facere, et complere absque prain-ditio, et derogatione Iurium Illustris Dompna Elisabetha Vincentia Pellizer, etde Aguilar Relicta dicti Don Gasparis Aguilar pertinentium in Dominio dicti

24

Page 19: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

Loci ratione Dotis, et augmenti ipsius, sique iura ratione ipsius Doti, et aug-menti sivi competebant protestantes, quod per prestationem dicti Iuramenti,et Homagii et aliorum quorum cumque actorum ratione presentisPosessionis fiendorum non intendebant ipsam periudicare, si forçan ipsi, seucorum praedecesores eidem causis praemissis astricti, et obligati essent.

A continuación el justicia y jurados le piden que conceda gracia y perdón paratodas las penas tanto de orden civil como criminal que puedan pesar sobrelos vecinos o habitantes de Alaquàs, a lo que accede el nuevo Señor, con laexcepción de los delitos de Lesa Majestad, y los asesinatos cometidos porsu especial ofensa a Dios.

Posteriormente, desposee a las autoridades locales de las varas quesimbolizan el ejercicio de sus cargos para evidenciar el dominio total sobreellos. Una vez aceptada su autoridad por los destituidos, les restituye en susfunciones jurando por Dios y sobre los cuatro santos Evangelios queejercerán sus cargos con fidelidad y justicia.

Después de reunirse en el claustro del palacio salen todos a la calle y él pro-cede al cierre y apertura de la puerta de entrada sin oposición alguna comosigno de posesión del castillo palacio. Se traslada enseguida a la iglesia paratomar posesión de ella. Enseguida, frente al palacio, procede de igual modocon la puerta del huerto del Señor, la abre, la cierra y una vez dentro del huer-to toma entre sus manos un puñado de tierra y rompe ramas de los árbolessin que nadie de los presentes ponga impedimento.

Continúa ahora tomando posesión de las regalías del lugar, comenzando porel molino harinero y del “vernís”. Es la primera vez que aparece con este cali-ficativo, lo que nos lleva a pensar que además de moler el grano pudiera teneren aquel momento otra muela para suministrar a los obradores de ollas el“vernís de plom” característico para conseguir los brillantes vidriados.

El horno, la tienda y carnicería –macellum- y “l’almàssera” del aceite sontomadas por Joan Pardo con el mismo ceremonial.

Posteriormente, tiene lugar el rito de la posesión de las jurisdicciones civil ycriminal, mero y mixto imperio, para lo cual el nuncio, Martín Pérez, pregonala detención de Didaco Nunyes que es encerrado en la cárcel del castillo pala-

25

Page 20: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

cio, para después ser liberado por orden del Señor tras haber obtenido superdón. Después el mismo nuncio requisa una daga a Pedro Sivera por ordende Joan Pardo, para más tarde restituírsela.

Como final, por orden del nuevo Señor, el nuncio cuelga de una morera unarama de otro árbol, y se levanta acta del mandato expreso:

Quo facto dicto et eodem die vigessimo sexto Iannuarii dicti anni millessimiquingentessimi octuagessimi quarti dictus Martinus Perez NunciusRelationem fecit mihi Ludovico Valdo Notario infrascripto se de mandatoipsius Don Joannis Pardo de la Casta Domini dicti loci de Alaquas pependisseunum ramum in quadam arbore moreti iuxta dictum locum de Alaquas: Queomnia fecit dictur Illustris Don Joannis Pardo de la Casta in signum vera realiset actualis posessionis suprema iurisdictionis meri, et mixti imperii quan adiuxta spectavilis Gubernatoris Valentia, et iuxta dicta Regia Privilegia, utDominus eundem loci de Alaquas havet, et exercet in eodem pacifice, et abs-que contradictione aliqua…

Un poco después salen por el término y su huerta para tomar posesión de latotalidad del lugar. Por último, mandata al nuncio Martín Pérez que con vozalta e inteligible anuncie la publicación de un edicto que prohíbe a vecinos yhabitadores portar armar prohibidas bajo la pena de ser confiscadas y el pagode diez sueldos.

Los personajes que toman parte en el acto son, Joan Pardo de la Casta, comonuevo Señor; el notario Luis Valdó que dará fe de la posesión; el nuncioMartín Pérez y las autoridades locales, Joan Salamo, justicia de Alaquàs porparte de los cristianos viejos; Jacobo Miquel, lugarteniente del justicia;Bartolomé Dosca, menor de días, jurado por los cristianos viejos; Martín Mijo,alias “lo Albarder”, jurado por parte de los cristianos nuevos convertidos a lafe cristiana; Domingo Mijo, lugarteniente del justicia y Jacobo Serrano, edil.

Como testigos, además de los ya descritos y del resto de vecinos presentes,actúan el noble Don José Pellicer, el militar Don Luis Aguilar y el mercaderJoan de Sallent, todos ellos habitantes de la ciudad de Valencia.

Este documento es muy parco en sus descripciones pero al menos nos dejaconstancia de la existencia de dos oficios entre los presentes en el acto, loalbarder y el sartor , el sastre.

26

Page 21: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

TRANSCRIPCIÓN DEL DOCUMENTO II

CIENTO TREINTA Y SEIS MARAVEDÍS.

SELLO SEGVNDO, CIENTO Y TREINTA Y SEIS MARAVEDIS, AÑO DE MIL SETECIENTOS

SETENTA Y TRES.

Juan Antonio Espada Escribano del Rey Nuestro Señor, publico, y Apostolicoen esta Ciudad de Valencia, y su Reyno, y de ella vecino en execución, y vir-tud del Auto dado por el Señor D.n Francisco Lorcha del Consejo de suMagestad (que Dios Guarde) su Alcalde Mayor que fue de la Sala del Crimende la Real Audiencia de esta dicha Ciudad, y despues otro de los Señores delReal, y Supremo Consejo de Castilla en el dia diez y siete del Mes de Juliodel año pasado mil setecientos cincuenta y uno, por la Escrivania de Provinciaque Regentó D.n Blas Aparici: Certifico, doy fe, y testi/monio a los Señoresque el presente vieren y leyeren, como haviendo visto y Removido elProthocolo de Escrituras públicas que pasaron y fueron autorizadas por LuisValdo Escrivano publico que fue de esta dicha Ciudad y su Reyno del añopasado mil quinientos ochenta y quatro he encontrado entre otras de lasescrituras que se hallan continuadas, y alargadas en dicho Prothocolo, una dePosesión del lugar de Alaquas tomada por el Ilt.e Don Berenguer Martin deTorres y de Aguilar, olim Dn Juan Pardo de la Casta, en el dia veinte y seis deEnero de dicho año ochenta y quatro: La qual a la letra es como se sigue—————————————————————————————————————————————————————/

Die XXVI Januarii anno a Nativitate Domini MDLXXXIIII

Anno a Nativitate Domini millessimo quingentessimo octuagessimo quarto,die vero intitulato vicesimo sexto mensis Januarii. Constitutus personaliterIlustriis Don Berengarius Martinus Martinus (sic) de Turribus, et de Aguilar,olim Don Joannes Pardo de la Casta Intus Domum, sive Castrum Domini Locide Alaquas ubi multitudo et quassi maior pars vicinorum et habitatorum dictiLoci converant vocati, precedente Mandato dicti Illustrii Don Joannis Pardode la Casta, qui quidem Don Joannes Pardo de la Casta per mortem IllustriisDon Gasparii Aguilar quondam Domini dicti Loci ab ac vita migrati in Nocteproxime preterita succedit in Dominio/ dicti Loci Juxta voluntatem et dispo-sicionem apositam, et Contentam in ultimo Testamento Illustris Don JacobiGarcia de Aguilar quondam Domini eiusdem Loci, Patris antedicti DonGasparis Aguilar recepto per discretum Gasparem Gil quondam Notarium diedecimo tercio Decembris anno a Nativitate Domini millessimo quingentessi-mo tricessimo octavo, et dicti Testatoris morte venuta, per eiusdemNotarium publicatto die decimo octavo Julii anni millessimi quingentessimi

27

Page 22: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

quadragessimi tercii, de qua Convocatione constat relatione Martini PerezNuncius dicti Loci, qui relationem fecit Notario sub contento presentibus quetestibus infrascriptis/ Convocasse voce publici Preconi per dictum locum factiomnes vicinos, et habitatores eiusdem Loci ad presentem diem, et horam utin dicta Domo seu Castello Convenirent, Convocatis que me Ludovico ValdóRegia, ac Civis Valentia auctoritatibus publico Notario, ac testibus infrascrip-tos, sich que stantibus congregatis In Continenti praefactus Illustris DonJoannes Pardo de la Casta, seu de Ipsius Juscu, et Mandatto, alta etInteligibili Voce fuit expositum predictis vicinis, et habitaroribus VulgariSermone in modum sequentem= Tots entenen y saben, com Nostre SenyorDeu Jesuchrist es estat servir de portarse de la present vida pera laltra alIlustre Don Gaspar Aguilar Senyor qui es estat/ ara ultimament del dit loch deAlaquas: Per mort del qual lo dit Ilte D.n Joan Pardo de la Casta succeheix enlo Domini é Senyoriu del mateix loch per que aixi ho ha volgut, y ordenat loquondam Don Jaume Aguilar Pare del dit Don Gaspar qui fonch Senyor deldit Loch com se mostra ab lo ultim Testament de aquell rebut per lo discreten Gaspar Gil Notari, lo qual testament, e ô Clausula de aquell per lo dit LuisValdó Notari los fonch mostrat, ê notificat, ê que per ço li pregaba que li pres-tassen lo Jurament y Homenatge de fidelitat, segons que per furs es acostu-mat, e que li donasen la posessio del pressent Loch, ê lo acceptassem persenyor de/ aquell pagantli tots los fruits, rendes, Drets, y emoluments quehan acostumat a donar, ê pagar al senyor del dit Loch ê a daquell pertanyents;Et in continenti ohida y entessa la dita Proposisió, los Justicia Jurats, y altresoficials, ê tots los altres vehins del dit Loch qui presents alli se trobaven, una-nimes, y Concordes dixeren, ê respongueren, que Cert los pessa molt de lamort del dit Ilt.e Don Gaspar Aguilar senyor qui fonch del dit Loch per la moltbona Voluntat que li tenien, y per lo bon tractament quels havia fet vivint, Epuix tenien entessa la voluntat y disposicio contenguda en lo ultim testamentdel dit Ilt.e Don Jaume Garcia Aguilar Avi/ del dit Ilt.e Don Joan Pardo que sonContents, hi lis plau acceptarlo per Senyor, et prestarli lo Sagrament, yHomenatge com a senyor del dit Loch, ê que prengues la posessio de aquell;Et in continenti Acta posessionis continuando Joannes Salamo Justicia dictiLoci pro parte Christianorum Veterum dicti Loci, Jacobus Miquel LocumTenens dicti Justicia, Bartholomeus Dosca dierum minor Juratus praedictisChristianis Veteribus, Martinus Migo, alias lo Albarder Juratus pro parteChristianorum noviter Conversorum ad Christi fidem, Dominicus Mijo Locumtenens dicti Justicia, Jacobus Serrano edilis, Bartholomeus Ferrandis, PetrusSarrio, Petrus/ Lazer, Dominicus Miquel, Jacobus Gil, Joannes Ferrando,Ludovicus Lazer, Petrus Miquel, Jacobus Paixarico, Joannes Mijo Modoll,Petrus Paixarico dierum minor, Antonius Peiro Senior, Michael Eixarch,Franciscus Barbera, Augustinus Aguilar, Petrus Ludovicus Sarrio, Franciscusde Veo, Petrus Ussedo, Joannes Peiro, Petrus Civera, BartholomeusFerrandis dierum minor, Gaspar Sanchis, Joannes Veros, Benedictus Navarro,Joannes Font, Hieronimus Nadal, Jacobus Picami, Joannes Pastor Sartor, et

28

Page 23: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

Bartholomeus Dosca Senior: omnes vicini, et havitatores eiusdem loci deAlaquas pro Ipsis et pro omnibus absentibus, Masculinis, et femeninis, vici-nis et havitatoribus eiusdem loci, et pro omnibus succesoribus/ eorum cuiu-suis Sexus status et conditionibus existentibus in eodem loco prestiteruntJuramentum, et Homagium ore et manibus In posse dicti Ilustris DonJoannis Pardo de la Casta, promitentes havere tenere, at reputare eundemDon Joannem Pardo de la Casta ex nunch In eorum Dominum naturalemIpsique parere et obedire ut eorum Dominum ut, et quem ad modum solitisunt obedire antedicto Don Gaspari Aguilar et suis predecesoribus inDominio dicti Loci, nech non etiam virtute dicti Juramenti, et Homagii promi-serunt respondere, ac solvere iam dicto Illustrii Don Joanni Pardo de la Castapresenti, et acceptanti et suis de omnibus, Juribus, reditibus, et/ emolumen-tis, fructibus, et aliis obvencionibus quibus astricti, et obligati sunt parere, etobedire ac solvere, et paccare eorum Domino, et tam In Civili, quam InCriminali Jurisdictione, nihil de Omnibus fructibus, et emolumentis, eiusdemLoci, et eius termini altere respondendo. Qua omnia faciebant, et In animohabebant facere, et Complere absque prainditio, et derogatione JuriumIllustris Dompna Elisabetha Vincentia Pellizer, et de Aguilar Relicta dicti DonGasparis Aguilar pertinentium in Dominio dicti Loci ratione Dotis, et augmentiIpsius, sique Jura ratione Ipsius Doti, et augmenti sivi CompetebantProtestantes, quod per prestationem dicti Juramenti, et Homagii et aliorumquorum cumque actorum/ ratione presentis Posessionis fiendorum nonintendebant Ipsam periudicare, si forçan Ipsi, seu eorum praedecesoreseidem ex causis praemissis astricti, et obligati essent. Requirentes de prae-missis publicum fieri Instrumentum: Presentibus testibus Nobilius DonJoseph Pellizer, Don Ludovico Aguilar, et Joanne de Sallent Mercatore,Valentia habitatores, ad pressens In dicto loco repertis. Quibus sich per actispraefatus Illustris Don Joannis Pardo de la Casta Instantibus, et suplicantibuspraedictis oficialibus, et praefatis aliis vicinis et havitatoribus eiusdem locipossitis per cum Manibus super sanctis quatuor Evangeliis Coram e ôpo/sitis Juravit ad Dominum Deum, et eius sancta quatuor Evangelia superCruzem manum sua destera Corporaliter et sponte tacta et virtute praedictiJuramenti promissit, quod In omnibus, et per omnia tenebit, et observavitforos, et privilegia pressentis Regni ussus et bonos mores dicti Loci Vassalliiset havitatoribus Ipsius, Ceteris que aliis in eôdem Comorantibus pro ut, etquem ad modum praefatus Don Gaspar Aguilar quondam Dominus eiusdemLoci tenere, et observare consuevit, ac ceteri Domini eiusdem Loci con-sueverunt, et solitti fuerunt, et omnes qui Ibidem Convenerant Congregatiper medium dictorum Juratorum suplicarunt eundem Don Joannem Pardo dela Casta/ quod propter novum Ingressum in Dominio dicti loci facere, acConcedere diquetur Universitati praedictae, et singularibus Ipsius absolu-tionem et remissionem generalem de omnibus, et quibusuis paenis tanCivilibus, quam Criminalibus, de quam Omnibus Criminibus, et delictis pereos, vel aliis vicinibus, et havitatoribus Ipsuis Loci comisis qui quidem D.n

29

Page 24: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

Joannes Pardo respondens dixit quod propter novum Dominium et succe-sionem in dicto Loco cum modificatione, et limitatione subscripta libenterconcedebat gratiam, et remissionem praedictam, hoc tamen declarato, quodin dicta remissione et absolutione non Inteligentur Crimin a Lessa Majestatis/nec occisores an sumo deliverato blasfemantes Deum, fractoru Itinerum, ethaventes Interesse partis private. De quibus omnibus requisiverunt eisComfici publicum Instrumentum: Presentibus Testibus, testibus (sic) proximedictis. Et factis, et Completis praedictus antedictus Illustris Don JoannesPardo De la Casta In signum potestatis, et Dominii, absque nota Infamiaacceptit a manibus Justitiarum supranominatorum, Baculos suorum, oficio-rum, quos, afrebant precipiendo eis, et dictis Juratis, et edili quod ex nunchnon utantur suis oficiis, qui respondentes dixerunt se esse parattos dictisMandatis obedire. Requirens de praemissis sibi fieri publicum Instrumentum.Presentibus testibus antedictis/ Don Joseph Pellicer, et Don Ludovico AguilarMilitibus, et Joanne de Sallent Mercatore Valentie havitatoribus. Quo factoeodem Instanti dictus Illustris Don Joannes Pardo de la Casta confidens delegalite antedictorum Justitiarum, Juratorum, et aliorum Oficialium restituitunicuique dictorum Oficialium suum munus, et Ofitium: Promitentes, etJurantes In posse, et manibus Ipsius per Dominum Deum et eius Sanctaquatuor Evangelia, et per cruzem manibus eorum propriis Corporaliter, etsponte tacta, quod omnes, et singuli eorum In suo oficio ve habebunt bene,fideliter et legaliter Justitiam petentibus ministrando unicuique eorum/ pro utsuis oficiis respectium Incumbit et expedit. Requirens de praemisis omnibusfieri publici Instrumentum. Presentibus testibus antedictis. Quibus omnibussich per actis existentibus omnibus In Atrio antedicta Domus, seu Castelli,dictus Illustris Don Joannes Pardo de la Casta precepit omnibus Illich stanti-bus ut exirent á dicto Domo, et Castello, quo mandato Impletto Ipso soloIntus remanente, Portas Ipsius Domus sive Castelli Domini dicti Loci clausu-rit, et aperint absque aliqua contradictione, et Impedimento. Et Interrogatussi ut Dominus dicti Loci habebat posessionem Domus praedicti, sive Castelli,qui respondens dixit, quod sich: Requirendo ac praemissis sibi fieri publicum/Instrumentum: Presentibus testibus proxime dictis. Et In super continuandoActa Posessionis, et eandem Posessionem exercendo dictus Illustris DonJoannes Pardo de la Casta simul cum praenominatis oficialibus, et quam plu-rismis aliis de Populo Notario que, et testibus praenominatis Intro hivit InEclesiam eiusdem Loci, et dictus Illustris Don Joannis Pardo de la Casta uni-versis que aliis extra Ipsam remanentibus, et Ipso solo Intus existente ClausitIannuas dicta Eclesia, et In continenti Ipsas aperint absque aliqua contradic-tione, et Impedimento. Et Interrogatus si ut Dominus dicti Loci posessionemdicta Eclesia habebat respondens dixit quod sich: Presentibus Testibus desuper no/minatis= Consequenter vero continuando eandem posessionemacceperunt In Hortum vulgo dicto del Senyor, et pari modo ut dictum estIdem Illustris Don Joannes Pardo de la Casta Intravit in dicto Horto Clausitque, et aperint Portas Ipsuis [H]ortti, et accepit de terra In manibus suis, et

30

Page 25: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

eiecit eam, et fregit raman de arboribus ut Dominus dicti Loci, et Hortti abs-que Contradictione aliqua, et Interrogatus si posessionem pacificam, et qui-cuam havebat de dictto Hortto, et respondens dixit quod sich: Pressentibustestibus proxime dictis= Preterea vero continuando Acta dicta posessionisIntravit en Molendium farinerium et del Vernis praedicti Loci, et cateris aliisforiis remanentibus clausit, et aperint Iannuas eiusdem/ Molendium absquealiqua Contradictione, et Impedimento, et interrogatus si posessionem dictiMolendini ut Dominus eiusdem Loci havebat, et tenebat pacificam, et res-pondens dixit, quod sich: Requirens de praemissis sibi Comfici publicumInstrumentum: Presentibus testibus qui supra= Deinde vero continuandoActa dicta posessionis, accesit ad furnum dicti Loci, clausit Iannuas eiusdemfurni Ipso Intus remanente, et postea aperint eas absque aliquaContradictione, et Impedimento, et Interrogatus si posessionem Ipsius furni,ut Dominus Ipsius Loci havebat, et tenebat pacificam et respondens dixitquod sich. Requierens de praemissis quod publicum Instrumentum fieri. /Presentibus testibus proxime dictis= Continuo Vero praefatus Illustris DonJoannes Pardo de la Casta continuando dictam posessionem perrexit InMacellum dicti Loci: et Clausit Iannuas dicti Macelli Ipso Intus remanente etapperint eas nullo contradicente, et Interrogatus si habebat, et tenebatposessionem dicti Macelli quietam et pacificam ut Dominus iam dicti loci, etrespondidid quod sich. Et deinde continuando Acta dicta Posessionis accepitad Molendinum seu Almaceram olei, et aperint et Clausit Portas dictiAlmacera Ipso Intus remanente pacifize, et absque aliqua contradictione, etInterrogatus, si ut Dominus eiusdem Loci habebat, et tenebat posessionempraedicti Loci, et respondens dixit quod sich. Quibus omnibus sich/ per actisprestatus Illustris Don Joannes Pardo de la Casta continuando Acta dictaPosessionis exercendo Jurisdiccionem Criminalem quam Ipse ut Dominuseiusdem Loci habet in eodem loco, qua et similis et ipsa quam espectavilisGerens Vices Generaliis Guvernatoris Civitatis, et Regni Valentiae havet Ineodem Loco Juxta privilegia per serenissimos Reyes Aragonum Inclitamemoria Dominis praedicti Loci de Alaquas, Praedeccesoribus Ipsius conce-sa, mandavit dicto Martino Perez Nuncio, et Preconi dicti loci ut mitteret InCarceram Didacum Nunyes, qui obtenperando Mandato Ipsius Domini missitcum In Carcerem dicti Loci, et paulo pos Iubente eodem Illustrii Don JoannesPardo, praedict/tus Nuncius extrahit dictum Didacum Nunyes de dictoCarcere, et absolvit, et liveravit eum a crimine ratione cuius mandaveratIpsum incarcerare; Requirendo de praemissis sibi comfici publicumInstrumentum: Presentibus testibus sepe dictis= Ulterius vero Idem IllustrisDon Joannes Pardo de la Casta, ut Dominus dicti Loci continuando acta dictaPosessionis respectu dicta Jurisdictionis Criminalis, quam praedicto specta-bili Gubernatores et seu ad Instar Ipsius havet in dicto Loco, mandavit prae-fatto Nuncio, ut Gladium, sive daga quam Petrus Si¡vera aferebat auferret, quidictus Nuncius adquierens Mandato dicti Illustri Don Joannis Pardo abstulitdictam Gladium, sive daga dicti Petri Sivera, et paulo post de mandato eius-

31

Page 26: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

dem Domini dicti/ loci restituit dictam Gladium, sive daga prefatto PetroCivera, et Interrogatus si posessionem pacificam e quietam de iurisdictioneCivile et Criminale ut Dominus dicti Loci habebat et respondens dixit quodsich. Requirens de praemissis sibi comfici publicum Instrumentum:Pressentibus testibus antedictis: Et pari modo acta Posessionis antedictaJurisdictionis exercendo, et eandem quam dictus spectavilis Gubernatorhavet Ipse dictus Illustris Don Joannes Pardo de la Casta ut Dominus eius-dem Loci exiens a dicto Loco, uttendo dicta Jurisdictione Civile et criminalimero e mixto Imperio, quibus Juxta dicta Regia Privilegia ut Dominus eius-dem loci potest, ac debet exercere In eodem Loco Iusit dicto Martino/ PerezNuncio eiusdem Loci ut acciperet ramam Cuius dam Arboris et poneretIpsam in quodam Moreto sive Morera Iuxta eundem Locum, qui quidemNuntius parendo mandati praefati Illustris Don Joannes Pardo de la CastaDominum Ipsius Loci accepit quendam ramum, et pependit Ipsum In dictoArbore Moreti. Quo facto dicto et eodem die vigessimo sexto Jannuarii dictianni millessimi quingentessimi octuagessimi quarti dictus Martinus PerezNuncius Relationem fecit mihi Ludovico Valdô Notario Infrascripto se de man-dato Ipsius Don Joannis Pardo de la Casta Domini dicti Loci de Alaquaspependisse unum ramum in quadam Arbore Moreti Iuxta dictum Locum deAlaquas; Que omnia fecit dictus Illustris Don Joannis Pardo de la Casta In sig-num vera/ realis et actualis Posessionis suprema Jurisdictionis meri, et mixtiImperii quam ad Iuxta spectavilis Gubernatoris Valentiae, et Iuxta dicta RegiaPrivilegia, ut Dominus eiusdem Loci de Alaquas havet, et exercet In eodempacifice, et absque Contradictione aliqua, requirens de praemissis sibiComfici publicum Instrumentum: Pressentibus testibus prenominatis DonJoseph Pellizer Don Ludovico Aguilar, et Joanne de Sallent= Et paulo postdicto, et eodem die Acta posessionis eidem Loci continuando prefatusIllustris Don Joannes Pardo de la Casta exiens a dicto loco aspexit [ ] indeterminum, et Hortam dicti Loci et Interrogatus, si per aspectum oculorumsuorum aprehendebat posessionem totus termini dicti Loci pacifice, nulloque contradicen/te qui respondens dixit, quod sich. Requirens de praemissescomfici publicum Instrumentum= Ultimo vero praedictus Illustris DonJoannes Pardo de la Casta Acta dicta Posessionis Continuando Iussit dictoMartino Perez Nuncio dicti Loci, et voce publici Preconi mandaret omnibusVicinis, et Havitatoribus dicti Loci de Alaquas quod nemo fuiscet ausus ferreArma prohibita per dictum Locum et eius terminum, sub pena omisionis dic-torum Armorum, et sub pena dezem solidorum, et eodem Instanti dictusNuncius relationem fecit dicto, et Infrascripto Notario se die presenti de man-dato praedicti Illustris Don Joannes Pardo de la Casta Domini dicti Loci publi-casse dictum e dictum et preconium alta, et Inteligi/bili voce in dicto Locosich et pro ut fuit sibi mandatum per Dominum Ipsius: Pressentibus testibusproxime dictis: Qua omnia, et singula supradicta fuerunt facta In signum verarealis, et Corporalis Posessionis, seu quassi adepta per dictum Illustrem DonJoannem Pardo de la Casta Dominum dicti Loci de Alaquas absque

32

Page 27: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

Impedimento, et contradictione alicuius Persone, et quiete pacifice, dicens,et protestans eidem Don Joannes Pardo de la Casta, quod non solum corpo-re, verum etiam animo praedictum Locum de Alaquas cum omni suaIurisdictione Civili et Criminali, et aliis supradictis omnibus, et singulis vole-bat, et Intendebat havere, et possidere eundem Lo/cum: De quibus omnibus,et singulis praefatus Illustris Don Joannis Pardo de la Casta fecit ac requisivitme dictum Ludovicum Valdo Notarium praedictum sibi comfici pressenspublicum instrumentum ad havendum memoriam In futurum, quod per medictum Notarium fuit receptum in eodem Loci de Alaquas die, et anno prae-contentis: Pressentibus testibus dictis Nobilis Don Joseph Pellizer, DonLudovico Aguilar Militibus, et Joanne de Sallent Mercatore Valentie habitato-ribus.———

Concuerda el antecedente traslado bien y fielmente con su original RegistroProthocolo de Escrituras passado del referido Luis Valdo del citado año, dedonde vá sacado, el que resta en mi poder, á/ que me refiero como á dueñoy Regente que soy de sus notas. Y en fe de ello y de que se contiene enestas quinze foxas Doy el presente, a requirim.to de D.n Viz.te Fran.co FurióPror. Gral ^ del Ilt.e S.or D.n Juan Bau.ta Garcia de Aguilar Pardo de la CastaMarques de Manfredi y Baron de Alaquas. El que signo y firmo en Valencia alos veinte y nueve dias del mes de Agosto de mil sett.os setenta y tres años=Con los emd;dos e interlin.o donde respectivamen.tese lee= Lugar=P = i n = i = t = u = I l l t e = e = p = l = o = J o a n n e sM i j o = m o = a i = a d = i = i = e l = i s = e = b = s q = q u o d = i ndicta=absolu=fe=o=i=cepit=mu=p=et=in=um=dicta=mi=prae=q=el quesigno y= los quales han de valer= Y con los punteados=testibus=quod=Queno se han de leer=

Juan Antonio Espada.

ALGUNOS COMENTARIOS A LOS DOCUMENTOS DE TOMA DE POSE-SIÓN DEL SEÑORÍO

En primer lugar nos referiremos a las familias que continúan viviendo enAlaquàs desde la toma de posesión de Jaime García de Aguilar (1501), tenien-do en cuenta que el número de vecinos que asisten al acto en 1584 (32 veci-nos) es mucho menos que los que asisten en 1501 (82 vecinos).

En el caso de la comunidad cristiana resulta más fácil su identificación, obser-vando que se mantienen los linajes Miquel, Doscha, Sarrió, Gil, Ferrando,Peiró, Navarro y Nadal, incorporándose apellidos tan conocidos por todos

33

Page 28: Adrià Hernàndez Garcia - quaderns.alaquas.orgquaderns.alaquas.org/ficheros/Q20133303HERNANDEZ.pdf · Además, el estudio de los textos nos ha permitido comparar los apellidos de

nosotros como los Lazer, Ferrandis, Barberá, Aguilar, Ussedo, Sanchis entreotros menos habituales como Eixarch, Salamo, de Veo, Civera, Font o Pastor.

En cambio entre los moriscos, y debido al obligatorio cambio de nombre trassu conversión obligatoria en el periodo de les Germanies, sólo es posibleidentificar a aquellos que han podido cambiar de nombre pero que mantienenun apellido no arábigo, como Paxarico, Mijo, y Mandoll, no quedando ningunareferencia de la mayoría de los que aparecen en 1501, incluida la familiaceramista de los Porrota, de apellido poco sospechoso, que contaban concinco representantes en aquel momento, pero que probablemente debióabandonar nuestra villa tras la guerra de los agermanados.

La extensión de ambos documentos también es muy distinta; mientras queel de 1501 alcanza las tres mil cuatrocientas diecisiete palabras, el de 1584apenas tiene dos mil seiscientas cincuenta y nueve. Este último denota,como ya hemos indicado, la realización de un mero trámite que se realiza pre-cipitadamente por causas que desconocemos, incidiendo principalmente enlos aspectos jurídicos del dominio del lugar que se pasa a poseer. En cambio,el documento de su abuelo, Jaume García de Aguilar i Amalrich, tiene todo lafactura de un acto solemne en el inicio de la casa señorial que transformaránuestra villa durante el siglo XVI.

Respecto de la forma de tomar posesión de la jurisdicción civil y criminal,tambien se observan algunos cambios en el rito.En el caso de 1501 el señorse limita a romper una rama del olmo situado en las cercanías de la casaseñorial colgando después una cuerda en el mismo árbol. En cambio, sunieto, en 1584, desposee de los cargos a los oficiales locales, encarcela, con-fisca armas, perdona penas, y finalmente también cuelga una rama despuésde quebrarla en una morera del lugar.

Sin duda en el segundo caso quiere demostrarse fehacientemente el dominioabsoluto que se tiene sobre los bienes y gentes del lugar con la delegaciónreal que se tiene del mero et mixto imperio. Todo el poder político y jurídicoen el señorío.

Así mismo los dos documentos nos permiten constatar la continuidad de laparticipación política de las dos comunidades. En 1501 existen jurados y ofi-ciales por parte de los cristianos y sarracenos y en 1584, por los cristianosviejos y los “christianorum noviter conversorum ad Christi fidem”. Han pasa-do 60 años de la conversión forzosa y todavía se les recuerda su condición.En 1609 serán todos expulsados.

34