r e v i s t a t r i m e s t r a l a d e l ' i n s t i t u t d ' e s t u d i s o c c i t a n s

Amassada Generala

de 2012 a Niça

L'IEO e son malhum

internacional

n° 138oct/nov/dec

de 20114€

issn 2105-620X

Anem òc, per la lenga

n°138 — 2

ENSENHADOR

Aquesta revista es publicada amb las ajudas de:

Editorial Verai, podèm tot faire ? p 3

Actualitats An agut lo labèl Òc per l‘occitan ! p 4

Las ofèrtas del Servici de l‘Emplec p 5

Occitan e economia : an 2 ; Lo sosten als joves escrivaires occitans p 6-7

Crida de la manifestacion « Anèm òc, per l‘occitan ! » - Tolosa 2012 p 8

La 31èra edicion de las Rapatonadas ; Comunicat : Festenal de Vidèo e Cinèma « Rescontre » ; Amassada Generau 2012 : totes a Niça !

p 9-10

Dorsièr L‘IEO en accion per l‘occitan dins un malhum internacional p 11-13

Actualitats Ret de la musica occitana ; Cors d‘occitan alpin e diccionari sonòr de Bisimauda p 14

Projèctes Los novèls emplegats de la ret IEO ; L‘IEO se vòl aprochar encara mai dels seus aderents p 15

Aprenem l‘occitan 2011-2012 e PARLESC : dos projèctes, una tòca ; La lenga viscuda e vi-danta : los talhièrs de discutida

p 16

IEO-IDECO La colleccion Ensajes d‘IEO Edicions ; Classics Occitans e Lo libre dels ausèls de Perbòsc p 17

Seccions La grana IEO en flor ! ; E totjorn de creacion literària p 18

Libres Un afar de poetas : lo novèl Petit segon Lassaca ; Nel mezzo del camin de nostra vita… ; Le-gissetz joinessa ! ; Un extrait de Cronicas paulinas

p 19-20

Disques e filmes

Silvério Pessoa e los escambis brasilo-occitans ; « Où ! Las mal penchadas ! » p 21

Tribuna Liura Colera : Especiisme p 22

An obrat per aqueste n°138 : Pèire Brechet, Gemma Cuní, Micheu Chapduèlh, Bruno Duranton, Laurenç Gòsset, Aurelia Lassaca, Claudi Molinièr, Marçau d‘Oliu, Rosella Pelerino, Cristèl Roques, Joan Thomas.

Crèdits foto : © Frédéric Malenfer, primièra coberta. ©

Patrick Bacqué, p 7. © Mirelha Formengo, p 16.

Anem Occitans! es una revista trimestrala de l‘Institut d‘Estudis Occitans,

11 carrièra Malcosinat, 31000 Tolosa - 05 34 44 97 11 direccion@ieo-oc.org / www.ieo-oc.org

Depaus legal : 4en trimèstre 2011

Venètz sòcis de l'Institut d'Estudis Occitans !

Nom, petit nom : ……………………………………………………………………………………………..

Adreça :…………………………………………………………………………………………………………

CP : ………... Vila : ……………………………… Corrièl : ………………………………………………..

Vòli prene l'adesion per l'annada (recebrai la revista) 30 € - individual 12 € - estudiant e caumaire 38 € - cople e associacion M'aboni a la revista Anem ! Occitans !

4 n° l'an : 15 € 20€ fòra Estat francés (virament obligatòri, ref. bancàrias : CEMP 13135 00080 08106194919 56) Abonament de sosten : a comptar de 25 €.

Vòli far un don de .......... € l'IEO es reconegut d'utilitat publica : lo vòstre don es deductible dels impòstes. Per exemple, s’avètz un revengut impausable de 1000€, podètz faire un don d'un montant de 20% maximum siá 200€. Auretz alara una reduccion d'impòstes de 66% de vòstre don siá 120€ de reduccion d'impòstes.

mandi un chèc de ...... € a IEO federal, 11 carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

n°138 — 3

EDITORIAL

Verai, podèm tot faire ?

Après l‘adopcion de l‘article 75-1 que reconeissiá que « les langues régionales appartiennent au patrimoine de la France » e la venguda sus lo burèu de l‘Assemblada de diferentei proposicions de lèi, auriam poscut crèire a una

evolucion favorabla de la situacion juridica dei Lengas de França. L‘annada 2011 amolona una tièra de desbalau-sidas que demòstran clar se n‘èra de besonh la necessitat d‘una legislacion que garantigue un estatut legau per

l‘occitan.

Lo Capitòli de Tolosa

E vaquí que l‘actualitat nos pre-senta lo cas d‘un familha occitana que se vetz refusar l‘inscripcion sus lo cartabèu de la Republica dau prenom que vòu donar a son en-fant. L‘emplegat municipau li cèrca de rasons — me passaretz lo jòc de paraulas — que li ditz qu‘una dei letras, accentuada a l‘occitana, l‘au-retz compres, es pas francesa e, per aquesta (marrida) rason, inac-ceptabla. De qué contrestar la sansonha de la Délégation à la Langue fran-çaise represa per lo Govèrn qu‘as-saia de faire crèire qu‘ambe lo quadre actuau n‘i a pron.

La realitat es que la reglamenta-cion recenta en la matèria permete sus lo principi d‘enregistrar tot pre-nom a la causida dei parents (adonc foguèsse occitan) mai dins lei fachs un foncionari de l‘Estat Ci-viu pòt far d‘empacha. A prepaus, vos ramentatz l‘accent reborsier de Vilanòva qu‘auriá poscut faire ca-banar un automobilista ! Pitam pas ! La lèi francesa òfre ges de garantida a nòstra lenga. Es pas lo Conseu Constitucionau que dirà lo contrari, eu qu‘afortiguèt solemne: l‘article 75 instituís ges de drech ò de libertat que la Constitu-cion pòsque garantir.

E quand vos aurai dich que lo meteis desvergonhat, lo geinava pas d‘aver acordat un accent pa-rier a una autra familha, auretz comprés que tot se passa coma li vèn a l‘emplegat. Considerar lo principi d‘egalitat quand parlatz occitan vòu que per nos refusar un lèi, jamai per nos acordar l'egalitat en drech e la non discriminacion, lo raportaire de la Commission Cultu-

re au Senat lo 30 de junh i a pas mancat ! E de decisions juridiccionalas de-favorablas ai Lengas de França, n‘i a aguèt un molon tot de lòng de l‘an : còntra la pausa de panèus en occitan a l‘intrada dei comunas, còntre la pretencion dei familha a demandar la creacion d‘un ensen-hament en lenga regionala ò sa continuitat, còntra l‘ensenhament bilingue a paritat, còntra la reco-noissença dei diplòmes dei forma-tors… L‘ensenhament public que la lenga i èra censament admesa vetz sorgir leis atacas : còntra l‘estatut dei personaus, sa formacion o son recrutament en sofracha permanen-ta, còntra l‘estatut de la matèria oblidada de lònga dins lei refòrmas, lo desvelopa-ment eu s‘encala, la re-gression menaça.

Lei finassariás d‘un fon-cionari de l‘administracion, l‘oposicion d‘un elegit lo-cau pòdon abolir de prac-ticas en plaça. Lei victimas mancan pas d‘una politi-que d‘exclusion ò per bèn dire la volontat de margi-nalizacion que mene di-rectament a sa disparicion de la vida sociala : ges de media regionaus verta-diers, practicas discrimina-tòrias dins l‘educacion po-pulària e lei lésers deis enfants que se veson refu-sar lo benefici d‘ajudas publicas existentas, absén-cia o refús de la preséncia publica de la lenga, impo-sicion d‘un decopatge ter-ritoriau arbitrari…

Ara, se calarem plus ! Vos demandam de senhalar au burèu federau toteis leis afaires de discriminacion que n‘en siatz testi-mòni. Aquò lo denonciarem toteis en-sems a Tolosa lo 31 de març.

Nombrós, ramentarem a l‘Estat francés leis acòrds internacionaus qu‘a signat, Nombrós, afortirem lo drech, per leis occitans tanbèn, a la libertat d‘expression e d‘informacion, Nombrós, cridarem lo respècte dei lengas e culturas territorialas de França.

Pèire Brechet President de l‘IEO Federau

n°138 — 4

ACTUALITATS

An agut lo labèl Òc per l’occitan ! Mai de 240 estructuras son ara labellizadas e presentas sus occitan-oc.org. Aquí las darrièras.

Le Champ de l’Ostau

Eycenac 43370 St-Christophe-sur-Dolaizon 04 71 01 51 55 06 50 58 60 27 contacts@lechampdeloustau.fr www.lechampdeloustau.fr

Arvèi vos aculhís a la bòria dins una anciana bastenda en pèiras del païs nòstre (produccion de lait e lentilha verda del Puèi AOP) dins un vilatge tranquilet prèp del Puèi de Velai.

Nivèl 1 : Se comprend l'occitan. Lèu un site internet amb un tèxte en occitan.

Bennes BRL (EARL)

2530, estrada de las ribas de l'Agost St Waast 81800 Confolèuç 056341857906/0650586027 contact@domaine-valiere.com www.domaine-valiere.com

Es un domeni viticòla familial e tenèm a reali-sar per nosautres los trabalhs, de la vinha al celièr e fins a la comercialisacion. Per çò nos definissèm coma de "Menestrals Vinhairons".

Nivèl 2 : Se comprend l'occitan e se l'encorat-ja. Anóncias oralas en occitan.

Lo camèl de fuòc

7 carrièra Benjamin Franklin 34500 Besièrs 04 67 28 75 36 camel.de.fuoc@aprene.org camel.de.fuoc.free.fr

Associacion occitana culturala creada en 1997 per far viure la lenga e la cultura occitanas a Besièrs.

Nivèl 3 : Los supòrts de comunicacion son fach en òc e en francés. Los emplegats novèls seguisson una formacion a la lenga per infor-mar al telefòn e entresenhar los participants.

Ofici de torisme de la Saure

2 plaça de la bascula 87380 Manhac 05 55 00 89 91 ot.magnac.bourg@wanadoo.fr www.otissaure.boonzai.com

La Saure, cors d’aiga, viu e fossic, travèrsa nòstras tres comunas e simboliza lo ligam que unís Chasteu Cherviç, Manhac et Vic. Sètz aici en païs d'Òc : lo Villatge Estapa remet a l'onor lo nòstre vièlh "Chabatz d’entrar".

Tres per dos

19 carrièra de Condorcet 87000 Lemòtges 05 55 79 15 27 tresperdos@free.fr

Bal lemosin : Alexandra Lacouchie, Philippe “Rando” Randonneix e Magalí Urroz, quilhs tres musicaires an trobat lur biais per far brundir la cultura lemosina.

Nivèl 3 : l’occitan es pertot !

Calandreta Velava

Camin de la forga ors 43000 Lo Puèi de Velai 04 71 04 06 18 06 64 85 45 46

Una escòla mairala e primaria al Puèi de Velai en Leger Naut. La lenga de l'escòla es l'occitan parlat en Velai.

Nivèl 1: Ensenha en occitan. Occitan present dins una brocadura d'informacion. Formacion a la lenga pels novèls emplegats.

Pré en Bulle (Le)

9 liças Joan Molin 81000 Albi 05 63 39 90 17 loubierefabien@yahoo.fr

Una cosina a l'encòp tradicionala e inventiva. Entre lo salat a las lentilhas e l'uòu dins l'oleta al fetge gras,totes los produits i son, tot fres-ques del jorn.

Nivèl 1: l’occitan nos agrada !

Centre Cultural Occitan de Roergue

Ostal del patrimòni Plaça Foch 12000 Rodés 05 65 68 18 75/06 20 98 13 26 marlene.bony@laposte.net

Lo Centre Cultural Occitan del Roergue, Asso-ciacion L 1901, a per tòca de promòure la lenga e la cultura occitana.

Nivèl 3 : l’occitan i es, de fait, pertot !

Ràdio Nissa Pantai

6 avenguda Gautier Roux 06000 Nissa 06 71 18 61 21 info@nissapantai.com www.nissa.org

Un desenal de personas competentas en lenga -en nissart, en alpin ò en provençal- qu’an una experiença mediàtica, tècnica e de terren.

Nivèl 3 : l’occitan es pertot !

Occitània Còla

Las quatre rotas de Maseròlas 12270 Najac 05 65 29 39 27

Natiu d'un pichòt vilatge toristic de l'Aveiron, ligat d'afeccion a mas originas e a mon terrai-re, desvolòpi dempuèi mai de 20 ans una acti-vitat de chuc de fruchas, sopas e velousats, atal coma mon pròpri vin de país.

Nivèu 1 : Nom e ensenha en occitan.

Vargier dau Braiaud (Lo)

Jan Mari Caunet Lo borg 23500 La Noalha caunet.lanoalha@orange.fr

Produccion de varietats localas tradicionalas de la montanha lemosina : chaul de manhac, rabas de Trenhac e autres legumatges dau champ (treflas, racinas, mongetas, corjas, porradas, echa.).

Nivèl 3 : Aici quò parla occitan dins los var-giers !

Isabèla e Didier Tousis

Un jaç per 9 personas dab piscina e un autre per 2 personas (possibilitat d'un lheit de mei tau mainats) dab piscina, poralhèr e casau dens un cassorar d'1 ha au ras de las plajas landèsas.

La pichòta Occitània

10, plaça Deffuas 87200 Sent Junian 05 87 19 42 18

Nivèl 1 : l’occitan nos agrada

Bòria Vèrnon

Luòc dit Vèrnon (Vernou) 09700 Sent Quirc 06 47 68 08 99 alex2021@laposte.net www.ferme-vernou.fr

Nòstra bòria familiala cultiva 50 ectaras segon lo biais de produccion biologica. Aculhèm las escòlas per de visitas pedagogicas.

Nivèl 1 : Se comprend l'occitan e se l'encoratja. Avisas oralas en òc.

Jaç de las Matetas

Jaç de las Matetas Camin de Moura St Waast 65350 Marqueria pyrenees.gascogne.free.fr

Luènh deus « tours-operators » causissetz un gascon amorós de la soa tèrra, de la soa cultu-ra e dubèrt a tots entà vos hèr descobrir los lòcs benedits deus dius de Gasconha e deus Pirenèus en gascon, francés o espanhòu.

Nivèl 2 : Parlam occitan.

Abel Reis

12 carrièra dels cordelièrs 60200 Compiènha 05 63 79 13 29 docadofogo@free.fr

Fòl e fat de metals, estira la matèria a son imagenacion, a sa poësia, a sa fantasiá per far rajar de la fusion de formas de la sensualitat quora lasciva, quora tormentada, totjorn semblant coma presas en plen movement.

Nivèl 1 : Site internet bilingüe. Occitan pre-sent dins lo libret d'informacion.

Nivèl 1 : l’occitan nos agrada.

Nivèl 2 : Aicí parlam occitan

Venta de produits regionals e artisanals

Rota de Monjan 40140 Sostons 0558415152 / 0699517907 dtousis8@aol.com www.gites-de-france-landes.com

n°138 — 5

ACTUALITATS

Las ofèrtas del Servici de l’Emplec

Lo Servici de l‘Emplec passèt las 245 ofèrtas d‘emplec postadas al mes de novembre. Retrobatz aquelas anóncias e plan d‘autras sus www.emplec.com Emai lo Servici conta ara amb sa pròpria newsletter : anatz sus lo site ofi-

cial de l‘IEO, dins la seccion Letras d‘informacion, per i vos marcar.

JORNALISTA REDACTOR(A) OCCITANOFÒN(A)

Missions : France 3 Miègjorn-Pirenèus recèrca un jornalista per realizar de reportatges e magazines per l'emission Viure al País del dimenge e per reali-zar de subjèctes pel jornalet del dissabte ser.

Competéncias requesidas : Aptitude a la presentacion. Bona coneissença del domèni occitan. Formacion : escòla de jornalisme reconeguda.

Nivèl en òc : Mestresa de l’occitan, en particular lo dialècte gascon.

Experiéncia demandada : Experiéncia confirmada—carta de prensa indispensabla.

ANIMATOR ECONOMIC INTERREGIONAU DEU LABÈL ÒC PER L’OCCITAN

Missions : Desempuish annadas, l’I.E.O. que desvelopa lo labèl “Oc per l’occitan” dab lo son partenari, l’Ofici per l’occitan. Uei, que balham un vam navèth ad aqueste projècte ; qu’ei pr’amor d’aquo, dens lo quadre deu son desvolopament, que l’IEO que recruta un encargat de mission “animator

economic interregionau”. Competéncias requesidas : Occitan escrit e parlat. Capacitat comerciau e organizacionau.

Emplegaire : IEO Seccion Federau, direccion@ieo-oc.org

JORNALISTA

Missions : La Federacion de las Calandretas de Miègjorn-Pirenèus cèrca de candidat(a)s occitanofònes, d’aise amb los mainatges, per de pòstes de regent(a)s remplaçaire/as. Un primièr remplaçament es prepausat a partir del 4 de novembre de 2011 a Albi.

Contacte : Mandar CV e letra de motivacion a Frederica Sausset : ligai-ra.calandreta.mp@gmail.com e/o 05 61 22 19 77

EMPLEGAT POLIVALENT

Missions : Sètz en carga de l’entreten dels locaus e de l’acompanhament deus mainats a l’escasença del disnar.

Descripcion complementària : Pòste en CAE (Array) Remuneracion : 9 € / ora Tipe de contracte : CDD Nivèl en òc : Nocions de basa (compréner)

Emplegaire : Calandreta de Pamiàs, lacalandreta09@free.fr

n°138 — 6

ACTUALITATS

Que i avè un còp, lo labèl

Dab lo son associat l‘Ofici per

l‘occitan, afiliat desempuish 2010,

l‘IEO que desvolopa l‘activitat de

presa en compta de la lenga occi-

tana dens l‘economia. Tà tornar

balhar un estatut a la lenga, que

cau tornar balhar la soa plaça e lo

son usatge, cad dia e quin que sia

lo contèxte. Lenga de comunicacion

entre los ciutadans, la lenga occita-

na que beneficia d‘ua particulari-

tat que l‘envejan las autas lengas

de França, manca, lhèu, lo cata-

lan : l’ intercompreneson de cap au

francés, solide, mes sustot a l‘en-

sems de las lengas d‘origina latina.

L‘utilizacion de la lenga que pòt

préner mei d‘ua forma : lo nom

d‘un domeni viticòla, ua marca tot

simplament, o tot un tèxte que pos-

qui portar au consomator mei d‘in-

formacions, dens la lenga, qu‘ua

simpla arrevirada deu francés.

Qu‘ei atau que, sovent, se pòt

considerar la lenga occitana : com

un complement portaire de riques-

sa peu consomator, ua identitat.

Ua accion interegionau per l’ IEO

Entre 2010 e 2011, l‘Ofici per

l‘occitan qu‘a desvolopat lo labèl

de cap a las enterpresas (e tanben

las associacions que son implicadas

a l‘entorn de la lenga) dab lo sos-

tien de l’IEO : qu’assegurè la compta-

bilitat deu labèl, lo renovelament de

la cotiza annadièra a l’entorn de la

convencion, lo mandadís deus annua-

ris. L’IEO deu Lemosin que s’ei tanben

investit dens lo nòrd-oèst d’occitània

tà desvolopar la preséncia deu labèl.

De mei, qu’avem en particular seguit

la comission « occitan e economia »

en çò de l’Amassada Mieijorn-

Pirenèus, e api-

tat un comitat

de pilotatge a

l’entorn de la

demarcha peu

departament

deu Gèrs.

E doman ?

2012, anna-

da novèla : que

serà l’escaden-

ça de contun-

har lo tribalh

dejà realizat,

en tot ahortir la

presa en compte e la socializacion de

la lenga occitana. Au començament

de 2012 que pareisherà ua novèla

version de l’annuari deus labellizats e

un navèth site qu’ei a estar lèu hicat

en plaça, dab mei d’opcions de comu-

nicacion (entre los labellizats, de cap

au public, de cap a las collectivitats

associadas,…) e tà reviscolar ua credi-

bilitat a la demarcha. L’encargat-da

de mission qu’aurà, en çò de l’IEO, la

responsabilitat de portar lo projècte,

que deverà aver, en mei d’ua activitat

comerciau centralizada sus Tolosa,

bastir, organizar e animar un hialat

de difusion deu labèl sus l’ensems

deu territòri de lenga occitana (e au-

delà a cops). L’IEO qu’aurà tanben

d'autes devèrs de cap aus labellizats,

com de tiéner a jorn las paginas occi-

tanas, mes sustot de collectar e par-

tatjar dab los labellizats las experién-

cias de presa en compte de la lenga

dens los produits o los embalatges, e

de balhar mei tat a la demarcha.

L’encargat-da de mission qu’aurà, en

çò de l’IEO, la responsabilitat de por-

tar lo projècte, que deverà bastir,

organizar e animar un hialat de difu-

sion deu labèl sus l’ensems deu terri-

tòri de lenga occitana. L’IEO qu’aurà

tanben d'autes devèrs de cap aus la-

bellizats, com de tiéner a jorn las pa-

ginas occitanas, mes sustot de collec-

tar e partatjar dab los labellizats las

experiéncias de presa en compte de

la lenga dens los produits o los emba-

latges, e de balhar mei d’entresenhas

pertocant a la legislacion (lei Toubon,

repression de las fraudas, considera-

cions de cap au torisme e a l’exporta-

cion,…). Mes lo labèl que balha tan-

ben devèrs a las enterpresas associa-

das, que deven s’engatjar sus d’ac-

cions en favor de la lenga. A-per-tièra

de la creishença deu labèl, l’IEO que

serà vigilant a la reau presa en comp-

te de la lenga peus labellizats. Entà

contunhar de desvolopar lo labèl de

cap a las collectivitats, qu’avem tan-

ben previst de seguir ua demarcha

pròche, que consisteish a convencio-

nar las seccions de l’IEO que vòlen, au

nivèu locau, portar lo projècte dab

nosautes.

Occitan e economia : an 2

La taula redonda ―Occitan e economia‖ reüniguèt d‘enterpreneires, de responsables politics, d‘especialistas en sciéncias economicas e socialas a

l‘Ostal de Region Miègjorn Pirenèus.

n°138 — 7

SISQA, lo purmèr salon internacio-

nau que reconeish la lenga occitana

Qu’èra dens lo quadre d’aquesta

comission que lo Conselh Regionau

de Miejorn-Pirenèus e lo Conselh

Generau deu Tarn, en tot profieitar

deu hestenau d’Occitània a Tolosa,

perpausen tres taulas redondas a

l’entorn de l’occitan e de l’economia.

Qu’èra l’ocasion, per Alan Alcofa,

president de l’Ofici per l’occitan, de

resumir en quauques mots l’istoric

deu labèl « Oc per l’occitan », en pré-

ner compte de las perspectivas bas-

cas e bretonas, presentadas en com-

plement de la complexitat de l’espaci

occitan e deu raport qu’avem dab la

lenga nosta. Que son exemples deus

bons peus labellizats nostes, quan i a

dejà fòrça marca de territòri que son

desvolopats peus quites conselh re-

gionaus occitans (Sud de France/

South of France o la marca territoriau

Sud-Oèst en Aquitània e Miejorn-

Pirenèus). E que son los labellizats

deu domeni de l’agro-alimentari que

seràn, un còp de mei, a l’aunor, au

Salon Internacionau de la Securitat e

de la Qualitat Alimentari (SISQA)

aqueste deceme a Tolosa ; degusta-

cion de produits de labellizats dens e

dab la lenga, recèrca de la comple-

mentaritat francés/occitan dens las

presentacions publicas (tà esvitar la

dobla pena aus occitano-parlants),

exemple de cosia tradicionau e mo-

dèrna dab lo Geors Nosella de l’IEO-

32.

Estructuracion deu labèl, mesa en

plaça deu hialat de comercializacion,

participacion a d’esveniments a l’en-

torn de l’economia, la còla deu labèl

e vòu difusar a l’ensems de las en-

terpresas e deu demiei economic un

sinhau positiu per la lenga occitana.

Qu’ei lo son objectiu purmèr.

Laurenç Gòsset

ACTUALITATS

La cervesa labèlizada Oc‘Ale a de l‘occitan dins son nom e embalatge (―cervesa blanca‖

o ―fosca‖). Fòto Patrick Bacqué

Lo sosten als joves escrivaires occitans

Dichas de l’Estèr Lucada, de Clau-dina Paul

Son una seleccion de cronicas de seis emissions que vos prepausam uèi : son escritura es lo rebat dei soscadissas, r i res o cridas qu‘aquèleis ans 2000 li inspirèron.

Lei planhs, cançons o poemas que compaus evòcan lei dançaires de balèti coma lei manifs per lei drèits de l‘òme. A l‘antèna de la Radiòlengadòc son lei « Cronicas de l‘Estèr Lucada », dau jòc de mòt de son grand, Jòrgi Gròs. Agach d‘una femna occitana sus son temps de solèu e chavana.

Inspirada per la vida dau païs, sei fèstas, son actualitat, son istòria, sei luchas o sa mitologia, rais d‘espavents o ulhauçs de lutz, ne vaquí un ramelet illustrat de

fotografias de l‘autora. Una escritura sensibla, modèrna e espontanea, pastada d‘oralitat coma de referéncias litterarias.

Bilingüe occitan-francés. IEO Edicions : Lengadòc-Rosselhon.

2011. 15 €. Un Matagòt modèrn, de Matieu Pei-

tavin

Mai de 2010. Joan e Frosina, un jovent de 15 ans e una adulta se veson mesclats a un afaire : perqué la vila coneis mòrts e catastròfas dempuèi una setmana ? Sariá-ti la fauta d‘aquel èstre estranh que se rescòntra cada jorn sus lei luòcs dau drame ? Quau es ? E dequé vòu ? Van menar una enquista, dins leis carrieras ò sus lo malhum de l‘Inter-net, semenada de dobtes, de rires e

d‘angoissa. Entre fantastic modèrn e tradicionau occitan.

« A l‘imatge d‘un John S. Salinger e de son ‗Aganta-còr‘, Peitavin a tanben causit de bastir aquel raconte amb lo vocabulari qu‘emplegan los adolescents d‘uèi. Son mestièr de professor d‘occitan al licèu d‘Aurenja (Vau Clusa) li a permetut de consta-tar que los joves occitanofònes an pas gaire de literatura que corres-ponda a lor generacion. Alavetz a volgut far parlar son eròi coma ausís parlar los joves que costeja ».

Clamenç Pech (La Setmana, nº 823, p. 10)

Bilingüe occitan-francés. IEO Edicions : Lengadòc-Rosselhon.

2011. 18 €.

n°138 — 8

La preservacion de la diversitat linguistica e culturala dins lo mon-de es un enjòc mager per las an-nadas a venir. Pr'aquò, en França, la situacion legala i es desfavora-bla. La lenga occitana es particu-larament menaçada per l'abséncia d'una vertadièra volontat politica en favor de sa transmission e de sa vida culturala.

Las lengas regionalas foguèron reconegudas dins l'article [75-1] de la Constitucion. « Las lengas Regionalas apartenon al patrimòni de França ».

Volèm una lei que done un vertadièr estatut juridic a las len-gas regionalas. Una lei que per-meta la mesa en plaça efectiva, per l'occitan, d'una politica lin-guistica publica coërenta e volon-tarista cap al seu desvolopament sus l'ensemble de l'espaci occi-tan.

Nos cal doncas, sul territòri occi-tanofòne, crear un environament favorable a l'ensenhament de e dins aquela lenga, a sa preséncia dins los media electronics, audiovi-suals e escrits, a la creacion cultu-rala en occitan. Aquò per tal de permetre e de desvolopar la transmission a las generacions futu-ras mas tanben lo seu emplec dins la vida publica e sociala d'uèi.

Los medias

Que volem un servici public de ràdio e de television en lenga occi-tana.

Los servicis publics (Radio Fran-ce et France Télévisions) que deven establir un equilibri en la difusion suus canaus publics d'emissions en francés e en occitan, e aquò dens totas las regions de l'espaci occi-tan ; o au mensh dar missions de servici public a operators associa-tius o privats.

Que demandam ua ajuda espe-cifica entaus operators privats (ràdios associativas, televisions e premsa escriuta) qui tribalhan en favor de la lenga occitana.

Que volem que la premsa re-gionau sia beneficiària de mesuras d'incitacion a l'emplec de la lenga occitana.

La creacion

Le sosten a la creacion, aquò vòu dire una politica ‗specifica par l‘edicion, le teatre e le ‗spectacle viú en general, par le cinemà e la musica. La populacion diú podir descobrir una cultura tròp sovent resconduda.

L'educacion e l'ensenhament

Volem que chasque establiment escolar balhe, per tots los niveus, la libertat de chausir per chascun un ensenhament emb diferentas formas :

un ensenhament en occitan (bilingüe a paritat orària o en immersion) ;

un ensenhament de la lenga e de la cultura occitanas.

Volem un ensenhament especific per los adultes. Volem lo desvolo-pament dau bilinguisme aboriu tanleu la pita enfància.

La vita publica

L‘occitan, lo chau trobar dins la vita publica. Aquò vòu dire per exemple :

lo respècte de la toponimia e la mesa en plaça d‘una senhaliza-cion bilingüa ;

l‘encoratjament a l‘utilizacion de la lenga occitana dins los luecs publics e dins la vita sociala.

Toteis aquelei demandas an una tòca unenca : que la lenga nòstra pòsque viure e que toteis aquelei que o desiran pòsquen l'emplegar. S‘adreiçan au còp ai collectivitats localas occitanas (comunas, comunautats de comu-nas, despartaments, regions) e a l‘Estat. Cadun se deu encargar de çò qu‘es de sa responsabilitat.

Revèn a l‘Estat d‘adaptar sa legislacion. Es indispensable que nòstre president e nòstrei deputats a venir s‘engatjan e garantisson lei drechs dei lengas regionalas amb una lèi.

IEO ; Calandretas ; Òc-Bi

Crida de la manifestacion “Anèm Òc per la lenga occitana !” - Tolosa 2012

ACTUALITATS

Per sosténer financièrament l’organisation de la manifestacion : Enviar un chèc, a l‘ordre de IEO-Coordinacion, a l‘adreiça :

11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

Cal tanben trasmetre dins un messatge las entresenhas seguentas : nom complet, adreiça e e-mail.

Reçaupretz en seguida un justificatiu de don a una associacion reconeguda d‘utilitat publica per l‘administra-cion fiscala.

n°138 — 9

« Un còp èra de las montanhas del Cantal nasquèt un diabloton als uèlhs malicioses, a las aurelhas pon-chudas, a la boca plena d'istòrias que somiava de contar. Un còp èra lo Rapaton. Cada fin de novembre, a l'ora ont los jorns se fan mai corts e las nuèches emmascairas, tòrnan las Rapatonadas. Dins l'orquèstra

bèl de l 'orali tat, contaires, musicians, p o è t a s , magicians de las len-gas e ar-

tistas dels mots compausan una sin-fonia colorada. D'Occitània al Mar-ròc, de Bretanha al Lengadòc, pi-chonas e grandas aurelhas, daissatz-vos portar pel bufe de la votz uni-versala dels òmes ! Escondut enda-còm, lo Rapaton se prepara. Alèra, que l'espectacle comença ! »

Aquel festenal de contes, un dels mai vièlhs de França (a feste-jat sos trenta ans l‘an passat), a entamenat una mudason vertadièi-ra dempuèi agara tres ans en tor-nar balhar tota sa plaça a la len-ga e a la cultura occitanas e en diversificar las fòrmas d‘expres-sions artisticas. Pr‘aquò, los organi-zators an gardat la particularitat

primièira dels fondators, es a dire la dubèrtura a las culturas d‘enda-còm main que demòra lo fial conductor de la manifestacion.

Ongan, la cultura occtana èra enquèra doncas plan representa-da amb lo contaire Florant Merca-dièr, l‘espectacle Sul camin o la peça de teatre Jan de Tròp per la companhia de La Ram-pa. La contaira marroquina Halima Hamdane, Monsieur Mouch e Pepito Matteo com-pletavan la programacion.

Las Rapatonadas se vòlon un festenal de dubèrtura e de convivialitat : « Per aquesta edicion, avèm volgut tanben metre lo paquet sus la joinessa amb un espectacle accessible tres l‘atge de tres ans lo dimè-cres o enquèra doas opera-cions cibladas a destinacion dels liceans d‘un primièr, puèi dels enfants dels centres so-cials d‘Orlhac d‘un segond. Tot aquò amb Halima Hamdane » nòta lo president de l‘IEO Bru-no Duranton. Una volontat doncas de tocar totes los pu-blics, que cal apondre a aque-las accions d‘intervencions dins un quinzenat d‘establiments escolaris e dins un ostal de retirada. « L‘idèia fòrta de-mòra aquesta, afortís Bruno Duranton, menar lo conte per-tot e doncas menar en même temps la lenga e la cultura occitana. Es tanben per aquò que fasèm virar d‘espectacles dins de vilatges dins l‘encastre d‘un dis-

positiu especific d‘acompanha-ment de l‘espectacle viu del Conselh General. S‘i pòt apondre tanplan nòstre partenariat amb la mediatèca comunautària d‘Orlhac. Multiplican las accions per sortir l‘occitan d‘un imatge de barradura e d‘elitisme que lo persèc dempuèi longtemps dins lo Cantal. Al contrari, volèm mos-trar la vitalitat e la modernitat d‘aquela cultura, sa diversitat e las valors que pòrtan, que son las

de la fèsta e del rescòntre ».

Bruno Duranton

La 31èra edicion de las Rapatonadas

ACTUALITATS

La fèsta del conte e de l‘oralitat s‘es debanada del 22 al 27 de novembre a Orlhac e dins lo Cantal.

L‘espectacle ―Jan de tròp‖ de la Companhia La Rampa—Teatre Interregional Occitan

Los còla de l‘espectacle de musica e poesia ―Sul camin‖, de Joan-Loís Cortial

n°138 — 10

ACTUALITATS

Lo ―Rescontre‖ se debanarà lo divendres e lo dissabte 4 de febrièr de 2012 al Fogal sociocultural Enric Gravier dins la comuna de Sant Gervasi (30).

Los tèmas retenguts seràn :

Films en lenga d‘òc o subjèctes sus la cultura d‘òc ;

Durada 12 mn maximum. Los films longs seràn fòra concors ;

Films sus las autras culturas regionalas (fòra concors per problèma de jurada).

Dins las categorias seguentas :

Ficcion / Animatcion Documentari Reportatge Clip

E los prèmis seràn :

2 prèmis par categoria : partenaris IEO 30 e MARPOC (libres, CD, DVD) ;

Un prèmi « Còp de còr de la jurada» ofèrt per TV Mistral.

Inscripcion a gràtis a « Rayons d‘Òc ». Lo concors es dubert a

totes, començants o non.

Tel : 06 85 45 12 95 Mel : ass.rayonsdoc@ Adreiça : 2 rue Pasteur 30320 Saint Gervasy

Data limita de mandadissa : 15 de genièr de 2012

Reglament complet sul siti : rayons-doc.space-blogs.com

Comunicat : Festenal de Vidèo e Cinèma “Rescontre”

L‘associacion « Rayons d‘Òc » en partenariat amb la MARPOC, l‘IEO 30 e TV Mistral, organiza lo segond Festenal concors de vidèo e cinèma amator dels Pais d‘Òc.

Pèire Brechet, president de l‘IEO Glaudi Juniot, president deu CREO Provença Joan-Pèire Baquié, president de l‘IEO-06 que son urós de convidar l‘ensems deu aderents de l‘associacion a l‘Amassada Ge-nerau que se debanarà los 12 e 13 de mai de 2012 a Niça, au CLAJ-Clairvalon, qui se tròba a 4 km de la gara de Niça-Vila.

Que‘s podetz entresenhar au près deu CLAJ suus las proposi-cions d‘aubertjament perpausadas suu site (qu‘avètz totun la possibili-tat de cercar ua alternativa ad aquesta proposicion).

Qu‘ei brembat aus participants que, tà poder votar las delibera-cions e mocions per-pausadas, e atau contribuir a la vita de l‘associacion, qu‘ei ne-cessari d‘estar a jorn de l‘escotiza (cotisacion 2012).

Mercés au site inter-net, a la revista Anem occitans, e a la difusion de las informacions per corric, que vos manda-ram mei d‘informacions dens los mes a viéner

pertocant a l‘organizacion d‘a-questa AG.

Los 12 e 13 de mai de 2012, la seccion departamentau deus Aups-Maritimes de l‘IEO (IEO-06), en associacion dab la seccion regionau PACA (CREO Provença), qu‘organizarà l‘Amassada Generau.

Amassada Generau 2012 : totes a Niça !

Los famoses batèus ponchuts deu pòrt de Niça

dorsièr n°138 - 1

L’IEO en accion per l’occitan dins un malhum internacional

L’Institut d’Estudis Occitans qu’ei aderent o que contribueish a mei d’ua organizacion

culturau entà que l’occitan retrobi la soa plaça legitima, la d’ua grana lenga d’Euròpa. Qu’ei

pr’amor d’aquò que l’I.E.O. se bolega per obtiéner ua plaça mei importanta hens la vita pu-

blica, los mèdias, l’ensenhament,… mes tanben au nivèu de las institucions (debat sus la

lenga). En aqueste dossièr, que vam ensajar de’vs balhar ua idea de las accions de l’associa-

cion nosta en los diferents hialats que son lo Network to Promote Language Diversity

(NPLD), los Encontres Interregionaus, lo cercle de l’UNESCO, etc… o los encontres dab las

autas lengas minorizadas d’Euròpa. Per qué contunhar, quin investiment per l’associacion e

quin retorn per lo noste combat culturau ? Vaqui quauques elements de pensada per uei e

l’aviéner, en tot partir deu nivèu globau (europèu e mondiau) tà arribar au nivèu locau

(França).

Laurenç Gòsset

NPLD - Network to Promote Linguistic Diversity

Lo NPLD qu’ei un Hialat de Promocion de la Diversitat Lingüistica qu’a per toca de promòver autan las lengas,

que sian institucionaus, regionaus o deus Estats petits (per ex los estats baltics), com de la diversitat lingüistica en

Euròpa en generau. Lo NPLD qu’ageish mercés a las soas capacitats de conselh de cap aus decidaires politics pre-

sents a Brussèlas e Estrasborg, entà encoratjar la diversitat lingüistica : har que sia ua valor partatjada per l’en-

sems deus Estats membres de l’Union Europèa, e bastir ua politica globau en favor de las lengas de cap aus euro -

deputats, mes tanben aus representants deus Estats, o de las estructuras regionaus o mei locaus, de las Organiza-

cions Non-Governamentaus tanben. Qu’ei clarament ua accion de preséncia e de lobbying en favor de las lengas

minorizadas. Ací, que trobam representants deu País de Gala, de la region Frisa (País-Baish), de quauques autono-

mias en Espanha (Aragon, Bascoat, Catalonha, etc.), de minoritats en Suèda, etc.

Se la Bretanha qu’ei representada mercés a l’Ofici per la Lenga Bretona, organisme que beneficia d’ua ajuda de

mei d’ua collectivitat en Bretanha (region, departaments), qu’ei l’I.E.O. que representa Occitània e la lenga occitan,

mercés a la soa implicacion au nivèu inter-regionau e inter-nacionau (França, Espanha, e Italia). Lo Pais de Galas

qu’ei estat, a partir de la formacion deu NPLD, a la basa de la dinamica en favor d’aquesta presa en compte d’un

besonh d’ accions au nivèu europèu en favor de las lengas minorizadas ; atau, lo governament de Cardiff que portè

ua ajuda a l’encòp financèra e materiau, dab burèus. Aquò era un element de la politica en favor de la lenga gaelica

qu’ei estada desvolopada desempuish mei d’ua annada. Ara que se parla de mudar lo sièti deu NPLD a Brussèlas tà

portar las demandas nostas au mei pròche de l’UE : linha budgetària, sostien deus politics, ajuda aus projèctes pre-

sentats per las associacions que tribalhan per la socializacion e la presa en compte de las lengas minorizadas, etc.

La participacion de l’I.E.O. que’ns permet de balhar ua visibilitat a la lenga au nivèu europèu, com d’utilizar las

produccions que son sostengudas en intèrne peu NPLD. Atau, l’I.E.O. qu’utiliza lo tribalh realizat dens lo quadre deu

projècte MELT, mercés au sostien deus sons associats, tà desvolopar lo bilingüisme aboriu e la transmission de la

lenga ; atau, lo document aprestat peus bretons peus professionaus de la petita enfança que serà disponible en

occitan en 2012. Lo site internet deu NPLD que permet tanben de presentar la lenga occitana e de balhar quauques

purmèrs elements de la lenga, dens l’arrespècte de las soas variantas, aus visitaires.

Lo NPLD qu’a tanben apitat en 2011 un « Think Tank », o laboratòri d’ideas, tà precisar las accions e las politicas

que deven estar miadas per las associacions, las estructuras publicas o los Estats, en favor de las lengas. Qu’ei un

vertadèr utís qu’esperam ne profieitar lèu per la lenga occitana.

dorsièr n°138 - 2

Lo foncionament, los contactes que prenen en çò deu hialat, que’ns permeten tanben de presentar de dossièrs au nivèu euro-

pèu. Que serà un objectiu de mei en mei important per l’IEO d’anar cercar de finançaments en dehòra de las collectivitats territo-

riaus e locaus, tà guardar ua cèrta independéncia de cap aus politics, mes tanben d’assegurar un foncionament de l’associacion,

quina que sia las evolucions de la refòrma de las collectivitats (uei las regions que finançan haut o baish 80% de las accions inter-

regionaus de l’IEO). Atau, qu’avem participat, en 2011, a Donostia (Pais Basc) au taulèr organizat dens lo quadre deus 15 ans de la

Convencion Universau deus Drets Lingüistics (que se pòt legir, en francés peu moment, suu site de l’associacion ; mei consultar en

anglés o catalan : www.linguistic-declaration.org). Un tau convencion que poderé semblar estranha per nosautes ; totun, que sia

en Espanha, o alhors dens lo monde, aquesta convencion qu’ei plan utilizada tà portar las reïvindicacion de cap a la socializacion

de las lengas e a la lor reconeishença. Aquesta convencion qu’estó ua iniciativa deu Pen Club Internacionau, en ligason dab un

èish de juristas especializats en aqueste domeni. Que cau saber que’n Espanha per exemple, quitament se las lengas

« regionaus » e son reconegudas e oficializadas, lo Castelhan que practica ua pression de las importantas de cap au Catalan, a la

lenga basca, au Galician. Lo principi de la Convencion, quitament se n’estó pas (pas enqüèra !) reconeguda per l’ONU, 15 ans a, çò

qu’explica la volontat deus sons iniciators de reviscolar la demarcha de sensibilizacion suu son contengut, qu’ei de balhar de drets

aus estatjants, e donc d’obligacions aus poders publics d’un Estat, entà que la Convencion e sia aplicada. Per exemple, en lo Pais

basc, Behatokia (l’Observatòri deus drets lingüistics) qu’a apitat un n° de tel tà poder notar l’ensems deus mancas a l’arrespècte

d’aquesta convencion. Per

se plànher, mes tanben tà

entresenhar suus drets

lingüistics e felicitar los

sons respèctes per un or-

ganisme, quin que sia.

N’avèm pas besonh d’un

tau utís, pr’amor n’avèm

pas enqüèra ganhat de

drets per lenga.

Clubs UNESCO

L’I.E.O. qu’ei tanben un Club UNESCO. Los Clubs UNESCO que pòrtan un messatge d’a-

mistat e de solidaritat au nivèu tan francés com mondiau. La preséncia de l’associacion

que permet de portar un messatge d’arrespècte de la diversitat lingüistica e culturau,

quitament en França, quan monde e son engatjats en accions de sauvaguarda e de sostien

a de culturas en dehòra de l’Estat. Shens esperit de barradura, de comunautarisme o de

reget, l’IEO que rebremba atau a l’ensems deus actors culturaus en França que la ques-

tion de la diversitat culturau que se pausa tanben ací e ara. Que sia mercés a la Conven-

cion Universau deu Drets Lingüistics, o deus Club UNESCO, que sabem que l’ONU, e donc

l’UNESCO, qu’ei un endret que s’i parla sovent de l’arrespècte de la diversitat lingüistica.

Qu’ei atau un rapòrt de l’ONU que notè que la mieitat de las 6000 lengas parladas dens lo

monde que son en dangèr, i comprés la lenga occitana. Que son tanben membres missio-

nats per l’ONU que regularament e rapòrtan sus la situacion de las lengas minorizadas en

França, en tot demandant a l’Estat comptes sus la soa accion publica en la lor favor. Que

devem contunhar e s’implicarenqüèra mei dens lo hialat, tà tocar l’ensems de la societat

en Occitània com a Paris, au mei pròche deus decidaires deu poder.

« Euskararen telefonoa », lo telefòn de la lenga basca (euskararentelefonoa.com), un servici tà la reco-neishença de l‘aplicacion deus drets lingüistics.

dorsièr n°138 - 3

Los Encontres interregionaus de las lengas e de las culturas

En parallèla a la DGLFLF, organisme d’Estat, a l’iniciativa deu Conselh culturau de

Bretanha, dab l’ajuda deu Conselh regionau de bretanha e de EBLUL, los Encontres inter-

regionaus per las lengas e culturas que son estadas fondadas en 1990. La tòca

qu’ei de recampar, cada annada, las personalitats engatjadas dens lo desvolopament de

las lengas e de las culturas regionaus en Metropòli e Otra-mar, dens d’organismes publics

o dens d’associacions. Atau, que s’i poden arretrobar d’elegits, de permanents salariats o

de militants benevòles. Desempuish 1997, los « Encontres » qu’an un estatut juridic de-

clarat, com associacion lei 1901. L’objectiu generau qu’ei de « favorizar lo desvolopament

de las lengas e culturas especificas a cada region », que se resumeish, dens la practica, a

la mesa en comun de las experiéncias, la clarificacion d’un punt d’actualitat, la formula-

cion de mocions e de decision comunas dens los domenis lingüistics e culturaus. Los re-

sultats que son reaus, a còps visibles coma l’enquista lingüistica, o mensh espectaclos,

com lo contacte dab las realizacions locaus, l’influéncia de las mocions, la reproduccion de projèctes qu’an amuishat

ua escaduda dens tau o tau region: estrategia lingüistica, campanha de comunicacion, utís d’edicion,…. Mercés aus

encontres, se son bastits de ligams hòrts entre las regions e las associacions que’n son membres, au benefici de

l’IEO qu’aprofieita, sovent, de la accions miadas en Bretanha o en Bascoat. Après l’Alsàcia, on se parlè de la presa

en compte de las lengas regionaus dens l’economia, los encontres 2012 que se de-

banaràn en Martinica au començament de l’annada. Que serà l’escadença de har lo

punt sus ua de las reïvindicacions de la manifestacion deu 31 de març de 2012, la

presa en compte de las lengas ditas regionaus dens los mèdias.

Mercés ad aqueste « vòl per dessús » rapide, que vesem plan que l’accion de

l’associacion que permet a la lenga occitana d’aver ua credibilitat e ua presa en

compte peus autes associats. L’IEO qu’ei l’unica estructura que pòrta un desvolopa-

ment de la socializacion de la lenga, e de la soa reconeishença per las institucions,

dab un messatge de modernitat, d’unitat de la lenga, e dens lo respècte de las dife-

réncias, la soa diversitat lingüistica e lo respècte deus parlars, aci o alhors, ua lenga

diferenta que la lenga occitana.

EBLUL França

Lo Burèu europèu tà las lengas las mensh espandidas (BELME / EBLUL) que dispausa d’ua representacion en

França e que tribalha cap a la promocion de las lengas parladas suu territòri francés. Aquesta associacion qu’ei

a se tornar bastir a partir de la soa estructura francesa, lhèu devath un navèth nom que damora de definir.

Qu’ei ua associacion marcada au registre de las associacions deu Tribunau d’Instància d’Estrasborg e regit peus

articles 21 a 79 deu Code civiu locau que recampa, au mes de junh de 201, au ras de l’IEO, Culture et Bilinguisme

d’Alsace et de Moselle, Kevre Breizh (Coordinacion Culturau associatiu de Bretanha), la Federacion d’Entitats per

la Catalonha Nòrd, l’Euskal Konfederazioa (Pais Basc), lo Parlemu Corsu (Corsega), Mama Bobi e Institut des

langues et cultures des Marrons (Guiana). EBLUL França, qu’organiza d’encontres dab euro-deputats (subretot a

Estrasborg). Lo son secretari qu’ei l’Estèfe Ros, tanben secretari federau de l’I.E.O. que porta la votz de l’asso-

ciacion au ras deu Parlament Europèu.

n°138 — 14

ACTUALITATS

Nais da l‘idèa de l‘Associacion Lou Dalfin, emè la collaboracion d‘Espaci Occitan, la ―Ret de la musica occitana‖ que propon per l‘an 2011/2012 cors d‘instruments tradiccionals en las valadas de lenga d‘òc. Jà promotor en aquesti ans d‘una activitat didactica qu‘a format la granda part di sonaires militants en lhi grops d‘òc e un bòn numre de lh i ensenhaires d‘instrument del nostre territòri, l‘Associacion Lou Dalfin, consideraa la conformacion geografica des valadas, a retengut importanta la realizacion d‘una ret per collegar las diferèntas experienças didacticas presentas en las valadas e en Piemont. Lhi ensenhaires que partecipen a la ret son: Sergio Berardo e Manuel Ghibaudo (viola, chabretas e pinfres d‘òc, semiton) per las

valadas Grana, Maira e Verzòl; Simonetta Baudino (semiton e viola) per las valadas Estura, Monregalés e Manta; Chiara Cesano (violon) per la val Varacha e Coni; Silvio Peron (semiton) per las valadas Vermenanha e Ges; Dino Tron (semiton, armòni, chabretas d‘òc e musètas) per las valadas Pelitz, Cluson e Pinerolés. L‘activitat di cors preved decò iniciativas de rescontre emè laboratòris e moments de musica ensemp. La propòsta de cors es eslarjaa decò a d‘instruments pas ―tradiccionals‖ que son ben intrats en lo novèl ―sòn occitan‖: bateria e tambur emè Riccardo Serra per Coni e Val Maira; bas emè Carlo Revello per Coni; guitara e plectres emè Mario Poletti per Turin. Fondamental per lo foncionament de lhi instruments es

la periòdica manutencion da part di lutiers quel lhi an realizats. Serèn donc organizats de laboratòris ème lhi mestres artisans: Jean Claude e Claude Boudet (violas); Bruno Salençon (bodega, oboés del Lengadòc, chabreta); Pierre Rouch (oboés pirenencs, bodega); Robert Matta (boha , bohas sa , bodega , chabreta, oboés); Bernard Blanc (cabreta, chabreta, musetas). S‘organizen decò cors de dança emè Daniela Mandrile, e sus demanda de lecions concert sus lhi instruments occitans.

Per info :

Ass. Culturala Lou Dalfin tel 0171 619195 / 329 0097484 www.loudalfin.it – info@loudalfin.it

Rosella Pellegrino

Ret de la musica occitana

Reparton en lo 2012 lhi cors de lenga e cultura occitana alpina en linha realizats da l‘Espaci Occitan de Draonier, arribats a la nonèna ediccion. Lhi cors, totalament gratis, preveon quatre nivèls, dubèrts a emplegats de lhi oficis toristics, ensenhaires, dependents des publicas administracions e apassionats, bela si son pas occitanofòns o residents en la region occitana alpina. L‘occitan alpin emplegat dai materials di cors serè aquel metzjornal (valadas de la provincia d’Coni) ma chasqu‘un polerè partecipar emè sa varietat. Lo cors d‘alfabetizacion de premier nivèl preved elements de lectura, escrichura, gramatica, ortografia embè fichas gramaticalas, fichiers sonòrs, diccionari fondamental, exercicis de valutacion. Lo second nivèl es finalizat a obtenir una melhor padronança de la lenga escricha e parlaa, a travèrs lo perfeccionament des reglas

gramaticalas e l‘estudi de terminologias d‘especialitat: es dubèrt a n‘aqueli qu‘an finit lo plan d‘estudis del cors de premier nivèl. Lo tersèn nivèl, dedicat a conoisser tanben las autras varietats d‘occitan, es dubèrt a lhi estudents qu‘an finit lo plan d‘estudis del cors de second nivèl. Es previst tanben lo cors junior per mainaas sot lhi 14 ans: dessenhs, registracions e situacions de vita ajuarèn lhi pus pichòts a emprener la lenga; lo cors pòl èsser seguit individualament o da una entièra classa d‘escòla.

Las inscripcions devon arribar per corrier a segreteria@espaci-occitan.org drant del 17 de febrier del 2012: indicar nòm e conhom, luèc e data de naissença, residença, numre de telefon, mail, profession, nivèl del cors. Informacions sus www.espaci-o c c i t a n . o r g o a l t e l . +39.0171.904075.

*

Es en linha lo premier diccionari sonòr des varietats occitanas del territòri des valadas Pes, Jòsna e Còla ai pè de la montanha Bisimauda, vorgut da la la Comunitat de Montanha des Alps de las Mar. Lo diccionari complèta lo trabalh del local Portanèl de la lenga occitana, qu‘a travèrs Espaci Occitan jà ental 2007 avia r e a l i z a t l o s i t e www.assaggidibisalta.com dediat a la cultura e a las variantas occitanas d‘aquel airal. Lo vocabolari, accessible totjorn dal mesme site, presenta al moment 2000 paraulas del diccionari de frequença occitan (al costat di mots de la vita de tuchi lhi jorns, venon presentats bèstias, plantas e instruments de trabalhs tipics de l‘airal): per chasque paraula es possible leser e auvir la varianta de Bueves (Val Còla), Poranh (Jòsna) e La Clusa (Val Pes).

Rosella Pellegrino

Cors d’occitan alpin e diccionari sonòr de la Bisimauda

n°138 — 15

G e m m a Cuní qu’ei la navèra emplegada de l‘IEO e que va tri-balhar per la Coordi-nacion tà preparar la manifesta-

cion per l‘Occitan, lo 31 mars 2012. Que's va encargar sustot de l‘animacion et de la comunicacion entà har arribar l‘informacion de la manifestacion a totis. Que va organizar tanben autes causas, com l‘accessibiltat a la manifesta-cion, etc. Qu‘espera la soa ajuda que contribui au succès d‘aqueste acte.

Que pensa que la manifestation per l‘Occitan qu‘ei quauquarren de vertadièrament important per la subrevivéncia de la lenga e tà amushar a totis, que volèm, o en-cuèra mei, que reclamem lo drèit de parlar occitan, de víver plena-ment en occitan. « Volèm pas estar desbrombats ; per aquò la mani-festacion a Tolosa qu‘ei ua oportu-nitat unenca tad amassar hèra de monde et tà har enténer lo noste messatge ». Tà la contactar : 2012@manifestarperloccitan.com.

D‘en bèl primièr estagiari pendent l‘estiu, Marçau d’Oliu (Márcio de Oliveira) es vengut lo novèl emplegat a l‘IEO seccion federala al mes d‘octobre .

S‘encarga de la c o m u n i c a c i o n associativa tot en gerir sos divèrses esplèits : la revista Anem Occitans, lo site oficial de l‘IEO, las letras d‘informacion, lo compte e la

pagina sus Facebook e los sites de qualques projèctes de la nòstra associacion (Aprenèm l‘occitan e las Paginas Occitanas). Per tot çò que concernís aqueste domeni, es a el que caldrá escriure sus l‘adreiça : comunicacion@ieo-oc.org. Alara, esitetz pas a li exprimir las vòstras sugestions e criticas o tot simplament a li pausar de questions practicas.

Los novèls emplegats de la ret IEO

PROJÈCTES

L’IEO se vòl aprochar encara mai dels seus aderents

Tras en tras mai instantanèa e fugadissa, l‘informacion demanda a l‘ora d‘ara una gestion a l‘encòp dinamica e democratica, mas tanben segura e soscada. Per aquò, aquel cambiament de paradigma se tròba a la mira del rapòrt que volèm establir entre l‘institut e los seus aderents. Nos cal doncas tornar soscar cada jorn nòstres metòdes e esplèits per contunhar a assegurar als Occitans una vòtz fòrta e presenta dins la societat de nòstre país e de nòstra planeta. E se i cal botar un bemòl : conscients de la situacion actuala de l‘occitan (atestada pel rapòrt de l‘Unesco sus las lengas en danger de disparicion), cresem que lo reviscolament de la transmission familiala e la reinsercion de la lenga nòstra dins totes los nivèls societals devon èsser d‘enjòcs fondamentals dins nòstra demarcha. Aital, tres

orientacions majoras son lo fondament de nòstras accions : lo sosten a la presencia de l‘occitan dins la vida socioeconomica, lo desvolopament de l‘aprentissatge de l‘occitan e l‘encoratjament al bilingüisme precòci occitan-francés (presentat dins lo dorsièr de l‘edicion 135 d‘Anem Occitans). D‘ailà se declinan nòstres projèctes : pel premièr, lo labèl Òc per l‘occitan (occitan-oc.org), Servici de l‘Emplec (emplec.com) e las Paginas occitanas (paginas-occitanas.com) ; pel segond, la campanha Aprenem l‘occitan e lo labèl de qual i tat Parlesc (aprenemloccitan.com) ; e pel darrièr, la seccion Bilingüisme del site oficial de l‘IEO (prototipe d‘un futur site autonòm, sus las piadas de las autras accions). L‘ensemble es a la portada de totes per ne far la representacion dels besonhs e espèras de la comunitat occitanofòna.

Encara, per l‘annada 2011-2012, sèm a elargir e a nuançar nòstres esplèits de comunicacion. Pe r fa r a s saben ta r p r o rapidament lo public de las actualizacions dels sites IEO, las letras d‘informacion electronicas e lo supòrt Facebook servisson de mai en mai per far virar lestament las novèlas. E çò mai important : vosautres, los aderents, avètz un ròtle major dins aquel jòc ! Fasètz circular sus l‘oèb totas las activitats e los articles que vos interessan.

E desmembratz pas de nòstra revista, que deurà seguir d‘ara enlai la meteissa tendencia : balhatz-lo de legir a vòstres amics e familhas – o encara a-n-aqueles de convéncer ! Emai, indicatz-nos tot çò que se deu melhorar dins aqueles esplèits, car els son abans tot al vòstre servici.

Marçau d‘Oliu

Tre qualques annadas, l‘IEO a cercat de s‘adaptar als novèls metjans comunicatius del sègle novèl, subretot per l‘internet, mas sens doblidar de modernizar las modalitats mai classicas, coma sa revista trimestriala.

n°138 — 16

PROJÈCTES

A la fin de setembre e a la de-buta de l'annada escolara, l'IEO aguèt ja trasmetut a planes corses de lenga per adultes, talhièrs de discutida e estagis linguistics lo material de divulgacion de la cam-panha Aprenem l'occitan dins sa novèla version : d'aficas e de des-plegants que son ara a la disposi-cion del public dins mantuns centres associatius e salas de fèsta dins l'Occitània tota.

A l'encòp, lo site de la campan-ha (aprenemloccitan.com) foguèt tanben actualizat e una mica mo-dificat : d'ara enlai, los corses, las discutidas e los estagis an lors prò-

prias seccions, separadas e de consulta mai aisida. E per melhorar l'actualizacion frequenta de nòstra basa de donadas, demandam a totes los responsables de las es-tructuras listadas – e aquelas de crear, perqué pas ? – de nos tras-metre de lor costat los cambia-ments d'entresenhas (oraris, nivèl de lenga, contactes, etc.).

Una autra nòva es la mesa en plaça efectiva del labèl de quali-tat pedagogic PARLESC (Parlar, legir, escriure), resulta de la colla-boracion entre IEO e CFPO. Lo 17 de setembre darrièr, recebèron lo certificat PARLESC res mens que

46 estructu-ras d'ensen-hament pen-dent la cere-monia orga-nizada a l'Ostal d'Oc-citània, a la Vila Mondi-

na, tot en aprofeitant l'escasença de l'Assisas de la Cultura Occitana, organizadas per la comuna de Tolosa, e la dubertura del Festenal Occitània, organizat per la seccion Nauta Garona de l'IEO.

Marçau d‘Oliu

Aprenem l’occitan 2011-2012 e PARLESC : dos projèctes, una tòca

La lenga viscuda e vidanta : los talhièrs de discutida

Enveja de desrovilhar l'occitan aprés de pichon, pompat del brèç ? Besonh de melhorar lo nivèl de lenga apresa en cors ?

Per totes, una sola e bona solu-cion : la practica orala e los es-cambis amb d'autres occitanofò-nes. Aital los natius legan als aprenents lor vocabulari, lor pro-sodia naturala e lor memòria vis-cuda e aquestes retribuisson los primièrs amb de neologismes e l'enveja de reviscolar la lenga nòstra dins la societat actuala. Per çò, qualques estructuras d'ensen-hament, associacions culturalas e estanquets organizan periodica-ment de rescontres – e pro sovent a l'entorn d'una taula per sopar o prene un còp ! D'autres prepausan quitament un sistèma penfriend internacional vía messatgariá elec-tronica : es lo cas, per exemple, del Cercle d'Afrairament Occitano-Catalan (CAOC – caoc.cat), acces-s i b l e s u s l ' ad re i s sa to lo -sa@caoc.cat.

Per las primièras, se pòt consultar la seccion Discussions sul site de la campanha Aprenèm l'occitan. Aquesta tièra a per tòca d'inspirar d'autras estructu-ras a organizar e sistematizar aquel tipe d'activitat dins l'en-castre de lor accion al benefici de la lenga e cultura occitanas.

Saique, l'integracion interge-neracionala es fondamentala. Vaquí en dejós la tièra dels talhièrs de discutidas de nòstra basa de donadas. Se coneis-sètz d'autres talhièrs qu'i son pas encara repertoriats, c o n t a c t a t z - n o s a contact@aprenemloccitan.com.

Marçau d‘Oliu

Un exemple de succès : los sers en ―votz originala occi-tana‖ son una referencia dins lo mitan occitanofòn

tolzan. Grafisme MXL87

n°138 — 17

IEO-IDECO

Es encara temps de se procu-rar los libres de la colleccion que lo Claudi Molinièr inaugurèt en 1989, amb l’occitan al còr de l‘espaci de reflexion. Los libres d‘aquela figura de l‘occitanisme e de l‘IEO son sovent de tèxtes corts, aisits de legir per dintrar dins l‘actualitat del temps, pas-sat e encara present, en occitan.

Qualques títols d‘aquel autor prolific :

Lo cap de la ressalha, un libre per far bolegar la reflexion dins lo mitan occitanista

Per quicòm mai : de tèxtes per un

autre biais, d'èsser, de far, de viure

Vesins o Barbars : una reflexion sus tres tèmas d‘actualitat, lo poder, Euròpa e l‘Islam

Los Fòls del desir : una dubertura per explorar los castèls de la pen-sada

D‘autres títols fares d‘aquela colleccion :

L’aucelon de las triplas alas (de Claudi Dans, amb d‘illustra-cions en color) : « Lo libre de la vida del vòstre enfant », un libre que balha de pistas als parents per recampar

l‘essencial de la vida enfantina de 2 a 6 ans. Es una ajuda a l‘observacion e a la reflexion. Un libre utís amb d‘elements consi-gnats dins l‘escri-tura mas tanben amb de crea-cions originalas portadas sul pa-pièr, fotografias e dessenhs.

Entre dos millenaris (collectiu dirigit per C. Molinièr) : Un obratge col-lectiu amb d‘autors coma Claudi

Alranq, Marcèu Esquieu, Ives Ro-queta o tantes altres que s‘expri-man sus la realitat occitana dins mantunes domènis : l‘ensenhament, l‘istòria, la politica, la comunica-cion.

Gratacuòl (de Rascal e Sèrras) : De frasas, pensadas còrtas coma « Se remontam pas, es benlèu perque avèm pas encara tocat lo fons per nos poder apevar ». Pel plaser de las aurelhas e de la lenga, un li-bre a descobrir !

Fins al 31 de mars de 2012, IEO-IDECO vos prepausa una ofèrta promocionala : un libre agratis per dos libres de la col-leccion crompats (frais de trans-pòrt en mai). Per ne beneficiar, contactatz lo servici difusion al 05 63 75 22 26 o per messatge electronica ideco@ideco-dif.com. E totjorn lo site internet :

www.ideco-dif.com per l‘ensemble del catalòg d‘IEO Edicions e de mai d‘un editor del libre occitan.

Cristèl Roques

La colleccion Ensajes d’IEO Edicions

Sovent de tèxtes corts, aisits de legir per dintrar dins la pensada, l‘actualitat del temps en lenga occitana

Classics occitans e Lo libre dels ausèls de Perbòsc

La novèla colleccion Classics oc-citans es nascuda d‘una necessitat de tornar donar a un public larg los grands tèxtes de la literatura nòstra que se pòdon pas mai tro-bar que dins las bibliotècas. Dem-puèi qualques annadas, es deven-gut plan mal aisit pels ensenhaires coma pels estudiants, o per un pu-blic mai grand, de trobar d‘òbras de la literatura occitana que son majoralas. La lista dels artesans ―desapareguts― de la literatura es longa ; ara per ara las escasenças de los legir son claras e – en fòra de las antologias – es gaireben impossible de se poder carrar amb las poesias de Jean-Henri Fabre, de Clovis Hugues o los ro-mans de Valère Bernard. Avèm

volgut que l‘elegància de la collec-cion siá sostada per la sobrietat de l‘edicion. Aicí, es pas una edi-cion scientifica que trobaretz. Plan paucas nòtas, un lexic s‘aquò es necite mas sempre una introduccion de la man d‘un especialista tan plan que biografia e bibliografia de l‘autor per benlèu perlongar lo gost de la lectura. L‘edicion del tèxte es basada sus l‘edicion origi-nala e la lenga de l‘autor es conservada. Aital es lo prètzfach de la novèla colleccion Classics occitans.

Joan Thomas

Lo libre dels ausèls (Antonin Per-bòsc): Una mirgalhadura de cants, poèmas, contes ont l‘ausèl es al

centre de l‘univèrs. Retrobaretz lo lauriòl, lo cardelin, o d‘ausèls mens coneguts coma la ganitòrta. A l‘au-relha, de poèmas coma un buf de vida, de cants de jòia. Una poèsia leugièra e fresca d‘un temps ont los poètas cantavan lor ligam a la natura.

Aquela edicion es seguida d‘un lexic dels noms d‘ausèls establit per Pèire Thouy. Lo prefaci es es-tat escrich per Felip Gardy. La biografia coma la bibliografia son de Josiane Bru, etnològ, que menèt un vertadièr trabalh de fons sus l‘òbra de Perbòsc.

Edicion religada sus papièr Cyclus IEO Edicions. 224 p. 14 x 24 cm.

21 € - occitan lengadocian

n°138 — 18

SECCIONS

Es çò qu‘es estat rapelat aquel 14 d’octobre al CIRDÒC onte se debanèt un agradiu moment festiu per celebrar lo 40en aniversari del Cercle.

Dins l‘encastre d‘un "Cafè Mes-cladís", novèl moment d‘animacion lançat per la mediatèca occitana, lo public foguèt reçauput ambe "musica acrilica e paraulas" per Bernard Cauhapé e Jérôme Anto-nuccio, e puèi sul mòde teatral tèx-tes e poèmas a doas voses per Isabèla François e Gilles Bonomo.

Dins aquel encatre de sons e de colors foguèt alara rapelat la fon-dacion del Cercle per Ives Roqueta lo semenaire e lauraire del país besierenc.

Aquò vòl dire tot çò qu‘espeli-guèt a la seguida : los disques Ventadorn, lo CIDO vengut CIR-DÒC, las doas Calandretas, los Centre de Formacion Professionala e d ‘ E n s e n h a m e n t S u p e -

rior "Aprene" per formar los re-gents, sens doblidar las associa-cions d‘animacion siá del Carnaval, de la Feria, de la Fèsta d‘Òc.

E en mai al torn de l‘Ives una còla d‘amics totes afanats a pro-dusir una òbra escricha : flòra, qui-mia plasenta, poèmas e istòria, ensages, libres illustrats pels en-fants…

Es lo Claudi Molinièr president mai de 20 ans que presentèt aquel rapèl istoric e qu‘organisèt ambe la collaboracion del CIRDÒC aquel moment fòrt per rapelar la presén-cia occitana sus la vila.

Coma s‘enten l ‘omenatge a aquel portaire d‘avenidor per

nòstras lenga e cultura qu‘es l‘Ives Roqueta foguèt lo punt fòrt de la vesprada.

Aital al sègle de la mondialisa-cion, fasèm soscar lo monde al possible reviscòl que pòt nàisser de çò que se sona lo "local", sorga de vida materiala e culturala.

Lo Cercle occitan de Besièrs

La grana IEO en flor !

Se ditz Besièrs, vila occitana ! Mas per n‘arribar a aquel eslogan a calgut semenar una grana. Es çò que se faguèt i a un quarantenat d‘ans ambe la creacion del Cercle occitan de Besièrs.

E totjorn de creacion literària

Es encara Roqueta que bailèt aquel vam amb son òbra a aquela activitat culturala. Los Edmond Al-bi, Claudi Vayssière amb Quimia, e Flòra, Claudi Molinièr amb la Colleccion "Ensages" per una re-flexion en occitan, Coleta Derde-vet-Meneau ambe sas brocaduras illustradas pels joves , Gui Benoèt ambe poèmas e flòra…sens dobli-dar del costat teatre Joan Marc Vilanòva e nòstre illustre vesin Claudi Alranc.

Aquí son las doas darrièras parucions :

De Coleta Derde-vet-Meneau un libron illustrat occitan/

francés "Lobeta / Pichou’Louve" pels joves que van aital desco-brir darrièr la lenga una istòria que fa se rescontrar una "Lobeta" e un pichòt "Moton cres-put-negre" que venon amoro-ses l‘un de l‘autre en luòc que l‘una mange l‘autre…siá encara darrièr la tradicion trobadoren-ca un eslhanc d‘esper a la debu-

ta d‘aquel sègle XXI qu‘a doblidat aquel rapòrt uman. Es bon que de pichòtas bès-tias ba nos di-gan !

De Claudi Moli-nièr "Estèlas e

belugas o ABCDari de las pen-sadas" contunha la tradicion d‘Ensages ambe IDECO. Aicí es una coproduccion amb l‘ADEO per encara ensajar de salvar una reflexion en occitan sens cap d‘engatjament ideoligic partesan mas sonca una volontat de far prene consciéncia.

Tota aquò se fa ambe l‘ajuda dels Conselhs General d‘Erau e Regional de Lengadòc sens dobli-dar lo sosten de la vila de Besièrs.

Aital dintram aicí dins lo sègle XXI…

Claudi Molinièr

Lo premièr cafè mescladís del CIRDÒC a l‘escansença de son 40en aniversari. Fòto Mirelha Formengo.

n°138 — 19

A p r è p Petaçon pa-regut en 2006, las e d i c i o n s Jorns nos liuran un novèl re-cuèlh de Joan-Maria Petit. Es-

cambarlat, aital se ditz e aital es, a l‘encòp comedian, contaire, pro-fessor de las universitats, vignai-ron, caçaire, diacre e poëta…

Dempuèi son retorn sus la scena literària (aprèp un silenci d‘un quart de sègle), Joan-Maria Petit publiquèt pas mens d‘un recuèlh per ans, essencialament en çò de l‘editor tolosenc Letras d‘Oc (Nòstra Dòna dels Espotits 2005, Patarinas 2007, D'aquesta man del jorn 2008, Trèus, 2010). L’Erbari de Petit nos remanda, plan mai que sos recents recuèlhs, al primièr

periòde del poëta. La rason ten segurament essencialament al fach que lo compausèt en 2006 emai pareguèsse pas qu‘ara. I retrobam la vèrbia del Bestiari, arbres, vin-has illustrat supèrbament pel pintre Pierre François en 1976. L‘escam-barlat es tanben òme de la selva e dròlle dels prats. Petit capita de revelar amb tot la potencia de sa paraula poëtica la singularitat d‘un univèrs vegetal que cresèm familiar.

Vaqui 52 poëmas que lo nombre convida los mai pacients a legir lo recuèlh al biais d‘un calendièr eb-domadari. 52 poëmas prestits dins lo secret de las plantas de l‘òrt, del verdièr, dels prats e dels bòs-ques. Lo monde de Petit es bastit sus la coneissença vertadièra de las practicas de la paisanariá del païs d‘òc. Etnobotanista enamorat de son subjècte d‘estudi, nos ensen-ha que « res es mai uman qu‘aque-les èssers vivents privats de parau-

la e quitament de consciença, qu‘apelam plantas » (1)…

Cerièr

Lo cerièr madura de cerièiras E de gages e de mèrles. Es un aubre preciós Que fa de lenha rossa E de pòstes de fer Que sentisson a bon. Quand morirai Fasètz-me una vèsta Ambe mon vièlh cerièr Que lo fólzer a cavat E que cordura encara de cerièi [ras A cada Pentacosta Ambe los gages e los mèrles. Joan-Maria Petit, Erbari, Jorn Edicion -

2011. 12€

Aurelia Lassaca

(1) Citacion de l’editor

Un afar de poetas : lo novèl Petit segon Lassaca

LIBRES

E s t è v e Sa l e n d re s ( S t éphane en francés) nasquèt lo 2 d'agost de 1978. Ori-ginari de Sant Marcial (Gard), viu d e s p u è i 2001 al pè del Mont

Losèra. Logistician dins lo sector petrolièr, es maridat a Élodie e paire de Jules e de Titouan. Es dins son vilatge d'origina, Sant Marcial, qu'en familha e pendent los res-contres amb los ainats, li nasquèt son amor de la lenga d'òc. A la debuta de las annadas 2000, aju-dat e sostengut pel poèta dels Aups de Provença Nauta, Aubin

Bonnet, decidís de far lo pas de l'escritura e mai que mai de la « mesa en lutz » pel biais de mai-tas publicacions dins la revista OC e dins una mesura mendre Reclams. Seguís plan-planet son camin de creacion e d'escritura, dins un es-perit de libertat, de plaser e de sinceritat, per rapòrt a la lenga e a sas conviccions. Passionat de montanha e de pesca a la mosca, es en particular aquí que posa una mena d'inspiracion. Vivent la creacion coma un buf, un vam, encadena los periòdes d'escritura e los de complet silenci. Inspirats per l'òbra d'Alan Pelhon que lo passiona, los tèxtes se bastisson dins lo quotidian e dins una quista de las causas pichòtas que fan l'universal. Puslèu que lo títol de poèta, que s'i reconeis pas, estima mai lo de « pastejaire de mots »

que li sembla mai s'endevenir amb son apròche de l'escritura. Lo fruch d‘aquest trabalh se pòt conéisser en sa debuta literària, Camin descaminat, un recuèlh de 31 poèmas que nos semblan prigondament enraiçats dins la maturacion lirica e personala d‘aquel poèta. Lo vesém aicí rebatar lo lum dantesc, que lo títol e lo primièr poèma Despatriat reviran fòrça ben en occitan lo sens dels primièrs vèrses de la granda Commedia. Ensejant de se dobrir de novèls vials, sa escritura descobrís la fina vela entre sòmi e realitat. Aital, deven potenta, vigorosa – necessaria !

Estève Salendres, Camin descaminat, Jorn edicions - 2010. 11€

Marçau d‘Oliu

Nel mezzo del camin de nostra vita...

n°138 — 20

Crear un premi de literatura « joinessa », l‘idèa era de las bo-nas. Menar la joinessa a legir es una necessitat. Una lenga viu dins l‘immediatetat e dins la durada e devem assegurar l‘una e l‘autra. L‘immediatetat, quo es l‘utilizacion publica en familha, au café o sus la tela. Pas evident : lo francés ten la plaça. La durada, quo es la cultura. Cultura orala e cultura es-cricha que fugueren l‘una e l‘autra plan illustradas en occitan. La cultura orala es defuntada dins las annadas 50. Subreviu nonmàs per brijons. La cultura escricha subreviu gaire mai, reservada de fach a uns happy few. Estrategicament sembla pasmens la mai aisida de reviscolar : pro d‘escriure daus li-bres, de los publicar e de los legir.

Un quinzenat d‘autors respon-deren leu-leu. La jurada, urosa de sa suspresa, ne‘n chausit dos. E los

veiquí publicats. Dos plan diferents tematicament e linguisticament.

De Magali Bizot-Dargent aviam apreciat lo biais e l‘umor dins Questions essencialas e autreis es-crichs minusculs (1). Queu biais e quel umor, lo tornam trobar dins Cronicas Pacolinas (2). L’autora a nonmàs chamnhat de peu, se bo-tant dins la d‘una adolescenta tan-ben de bon biais e d‘eime umoris-tic plan plasent. Esperam que se-rán nombrosas que se reconeitrán aquí-dedins. Quauquaren me ditz que lo percentatge deuriá èsser superior demest las qu‘estudian l‘occitan – mai sensiblas a la dura-da – que demest las autras – mai limitadas a l‘immediatetat. E revi-ratz tanben, evidentament, las doàs frasas precedentas au mas-culin.

Lo Pacte, lo melhor libre de Joan-Miquèu Dordeins (3), es un roman d‘aventuras dau temps d‘u-na Edat-Mejana d‘entre realisme e legenda, dins un univers que fu-guet un pauc nòstre mas qu‘es tot-parier autre. Dins la durada en-quera e per consequent dins la cultura.

Los legirán los jounes occitans ? Nos fau pas esperar a un fenomèn comparable a Harry Potter, mas coma podem constatar après còp

qu‘Harry Potter a fabricat una ge-neracion non pas de legeires mas de monolegeires, de lectors en bo-cla, podem dire que quo es pas çò que volem e esperam. Inscrich dins la durada, l‘acte culturau se deu tanben de ganhar tots los espacis, de nos decriptar las reglas de l‘u-nivèrs que sem dedins (coma Croni-cas Pacolinas) o de nos butir a de-criptar las reglas d‘un univers au-tre que l‘autor (coma Joan-Miqueu Dordeins) nos i convida.

Mas vos en prege, si setz pas-mai de prima jounessa, anatz pas pensar que quilhs libres son pas per vos, reservats a vòstres enfants o petits-enfants. Vos veirán i pré-ner plaser e, per ilhs, que vòstre plaser siá incitacion.

Micheu Chapduèlh

(1) Magali Bizot-Dargent : Ques-tions essencialas e autres escrichs minusculs (IEO edicions 2010. Atots 189). Provençau.

(2) Magali Bizot-Dargent : Croni-cas Pacolinas, primièr prèmi del concors de literatura joinessa de l‘IEO (IEO edicions 2011). Proven-çau.

(3) Joan-Miquèu Dordeins : Lo Pac-te, segond prèmi del concors de lite-ratura joinessa de l‘IEO (IEO edi-cions 2011). Gascon.

Legissetz joinessa !

LIBRES

‗‗Coma son polits ! Transparents quasi, que devi se dessenhar en ro-ge fons e pasmens tendre e luminós leis òs, sota l‘ongla de mon det ! Lo det parier seçbla tot de gelarèia ròsam un ròse polit e francm pas brica docejant ! Lei levèssi tòrnan de dets tot bèstias, normaus, pas man-co polits !

Lei dets, un còp pausats sus lei pi-chòts lumes de la mecanica, rajariá lo café e seriá lèu acabat lo pan-tais, quand apieli lo ròse s‘empre-fondís e vèn quasi roge, e sembla

qu‘aguèssi de dets pus largs que lòngs ! Quand lèvi ren qu‘un pauc lei transparéncias tòrnan e vesi fins au fin ret dei venas bluas ! Una ma-pa geografica e tendra, un monde estranh, doç, tot plen de poesia… Mai qu‘es polit tot aquò ! Auriáu leis onglas netas, pas rosigadas, seriá de segur encara mai polit… I faudrá pensar, benlèu que vaudriá lo còp un pichòt esfòrç ?

‗Laïsoneta, e lo café ? Arriba ? Siam de campòs uei, mai ai tant de causa de faire !‘

Encara un còp me tuan lei reflexions de mei gents ! Me copan leis alas de l‘inspiracion ! Me rosigan l‘imagi-nacion ! An donc ges de pensadas agradivas, dins sa tèsta, que son totjorn a te par-lar de trabalh ?‘‘

(Capítol III, p. 15)

Un extrait de Cronicas paulinas

n°138 — 21

DISQUES E FILMES

D'un costat, avèm la tradicion de las embòladas, justas verbalas dels mercats populars d'aquel país - aisidament raprochadas a de ritmes populars lengadocians e a las immortalas tençons medievalas. De l'autre, trobam a Recife e sa region pendent la darrièra deca-

da del sègle XX un corrent musical de sintèsi entre lo folclòr multietnic (subretot lo teatre-dança del ma-racato) e l'actualitat artistica de la joinessa globalizada (lo pòst-punk, lo hip hòp e un pauc de funk) : a çò se dison mangue beat (« lo rit-me dels sanhasses », un ecosistèma comun dins aquel parçan), qu'inspi-rèt a certana mesura lo mescladís raggamuffin a la provençala.

Mas aquela relacion amorosa èra pas talament recipròca... fins la sortida de l'album Collectiu : encontros occitans (sic, en portu-gués se caliá puslèu diser occitano o occitânico) de Silvério Pessoa. Renomenat per sa lectura fidèla e mai inventiva del cancionari popu-lar nordestin, lo cantaire e musicai-

re se daissèt encantar per la musi-calitat de tèrras d'òc dins sas tor-nadas en França. Lo jorn doncas venguèt que s'es decidit de far una residéncia de creacion amb lo col-lectiu de La Talvera, en 2010. L'union se fructifiquèt e nos balhèt de bonas produccions : l'una de las qualas es aquel Collectiu colorat amb la participacion de qualques noms los mai importants de la no-vèla generacion occitana (Lou Se-riol, Nux Vomica, La Mal Coiffée) e autres classics (Fabulous Troba-dors, Moussu T e lei Jovent). Un trabalh simpatic qu'esperam èsser los premicis d'una longa collabora-cion.

Marçau d‘Oliu

Silvério Pessoa e los escambis brasilo-occitans

En seguissant la notorietat conquistada per de gropes coma los Fabulous Trobadors e Massilia Sound System, lo gost per la musica brasilenca – subretot aquela de la region Nòrdest – a dintrat mai en mai dins la scèna culturala

occitana.

“Où ! Las mal penchadas !”

Amb son 3en album, « Òu ! Los òmes ! » (Label Solidaire Sirventès / L‘Autre Distribution), La Mal Coiffée prepausa 12 tìtols enflamats, tra-versats par l’energia electrica d'aquel grope polifonic originari del Lengadòc.

La Mal Coiffée es d'en primièr una bofada. Aquel de cinc votzes femininas, messatgièras d’una len-ga qui clantís : l’occitan. Posant dins lo cant popular lengadocian, La Mal Coiffée ne trai un son unenc, emprent d‘una pulsacion carnala. Son trabalh polifonic tòr-na inventar e s‘enriquís cada jorn d'aquela matièra bruta, fòrta e generosa, eissida de la tradicion

populara.

« Òu ! Los òmes ! » nos convida aital a tornar descobrir de tresors poetics, adobats per Laurenç Ca-valié : « Breçairòla », « Lo gat », « Prenètz lo bon temps filhòtas »,

etc. Certans son tirats de la tradi-cion orala lengadociana. D‘autres son signats per las mai bèlas plu-mas de la lenga occitana : Loïsa Paulin, Léon Cordes, Antonin Per-

bòsc o Joan-Maria Petit.

Aquelas composicions son soten-gudas per una ritmica originala entrasenta, ont s‘exprimís una lar-ga paleta de percussions (tammòrra, tan tam, escoba mal-gachas, caxixi, bendir). « Òu ! Los òmes ! » es aital traversat per l‘e-

nergia comunicativa de La Mal Coiffée, que faguèt la reputacion del grope sus scèna. A cada concèrt, lo grope sedusís en efièit per la poténcia de sas polifonias, sus la quala s'enserta una granda

riquesa melodica.

Dempuèi 2007, « La Mal Pen-chada » consquistèt aital de pu-blics fòrça divèrses, en França mas tanben en Euròpa, d'estan-quets de lor debuta en scèna dels mai grands festenals europencs.

Tornada del novèl album en 2012

10/02/2012 Serinhan (34) La Cigalière

1902/2012 Montpelhièr (34) Le Jam

01/03/2012 La Borbola (63)

15/03/2012 Lemòtges (87) Centre cultural Jean Gagnant

n°138 — 22

Aprenguí dins mon enfància fo-restiera, lemosina e donc pagana que tota vita es egala en dignitat a totas las autras vitas e es part de la Vita emb un grand V, lo grand Tot, la panvita. Me vòle uei esmalir contra un biais de pensar tan tòrt coma lo racisme : l‘espe-ciisme.

Vos ai desjà contat coma un còp ai esmorniflat lo portaire d‘una peticion contra l‘ipofagia. Pen-satz : se repàisser de la charn de la mai nòbla conquesta de l‘òme, la bèstia que portava los senhors quand, a la chaça, trolhavan e abolissián la magra denada de lors paisans ! E minjatz dau buòu ? Òc, ne‘n minjava. E de quau drech podetz dire que lo chavau es mai nòble que lo buòu ? Nonmàs per la rason que lo senhor es mai nòble que lo boier, lo turfista que lo lau-raire ? Quò, quo es de l‘especiis-me.

Cresetz qu‘avetz trobat la solu-cion en venir vegetarian per conviccion filosofica ? Ipocrisia ! Justificatz si voletz lo vegetarisme e lo vegetalisme per de las rasons dieteticas, mas pas per lo respecte de la vita animala ! Decretar que la vita animala es superiora a la vita vegetala, quo es de l‘especiis-me. E de la caponariá ! Quo es dire que lo que crida sa dolor es superior au que la natura a creat

silenciós (au mens per nòstres auvi-dors que an pas una percepcion universala). Quauqu‘un que viu per de bon emb (e en) la natura sap ben que los vegetaus patissen tant coma las bèstias. Una raba a tant de dignitat coma un buòu. Minjar un grun de blat es tant nosent per la vita avenidoira coma minjar un uòu. La vita se nuirís de la vita, quo es entau. De tota vita. Mai de la miá. Tue e minge, pòde èsser tuat e minjat.

Ipocrisia enquera daus defen-sors de la vita animala quand, per preservar lor marende, luchan contra los dorifòras, los piusons, los peulhons... Mas quilhs barbotins, perqué lor vita seriá inferiora a la d‘un chavau ? Especiisme ! E quelas paubras bèstias que son uei non-màs bonas a èsser minjadas, nuiri-das per quò, tròp voluminosas per èsser un N.A.C., las voletz condem-nar a disparèisser ? Especiistas que voletz ben laissar viure e se multi-plicar l‘orsa, mas condemnariatz lo buòu ! Temps a venir, un còp lo petròli eissurit, faretz laurar l‘orsa o lo pur sang dau manetge per semenar vòstre blat ?

La necessitat de subreviure me mena a tuar. Tuar, per assegurar mon disnar, un anheu o una lachu-ja. Tuar, per preservar mon sopar, una chanilha que ne‘n vòu a mon chaul, una tranuja que ne‘n vòu a mas racinas, o un rainard que ne‘n vòu a ma jalina. E si me disetz que, quela salopariá de chanilha o de tranuja, voletz ben, mas que lo rai-nard es ben tròp minhard, lo pau-bre, quo es de l‘especiisme, espe-ciisme que se fonda sus un argu-ment plan teune : l‘estetica de la bèstia. E que vos fai dire que ai nonmàs de barrar mielhs mas jali-nas. Mas au nom de quala superio-ritat lo rainard auriá lo drech de viure liure e la jalina embarrada ? Per la rason que lo rainard es fin e

la jalina un pauc colhona ? Mas alaidonc en-dejós de quau Q.I vol-driatz embarrar lo monde en pla-ça de los laissar corre en libertat ? Si, per necessitat, tue un rainard, vòle pas nafrar sa dignitat. Si me tua un lion, si me minja una graula o un trolha-merda, ma dignitat ne‘n será pas nafrada.

‘Chabarai en respondre a la question que tots los medias occi-tans (me) pausan e ne‘n ressonan dempuei quauques mes e que deu doncas èsser essenciala per l‘ave-nir de la cultura occitana (1) : per o contra la corrida ? coma Lemosin, ai pas d‘argument culturau. Per io, l‘òme e lo taure an una dignitat egala. Fuguesse taure, aimariá mai morir au combat qu‘anestesiat e pendut per los pés dins un tua-dor. Mas sei pas taure. Si era Pa-blo Ramirez, m‘estimariá plan ono-rat de legir sus un aficha : Pablo Ramirez contra Fuego, victoriós la setmana passada de José Gonzalez. Mas sei pas Pablo Ramirez. Nimai defunt José Gonzalez. E coma es-pectator ? Desencusatz-me, sei anat veire una genta dançairitz de Flamenco.

Micheu Chapduelh

(1) Autra question essenciala : fau vertadierament dos « i » a espe-ciisme ?

Especiisme

TRIBUNA LIURA

Colera

n°138 — 23

ADREÇAS

L’Institut d’Estudis Occitans de pertot IEO (FEDERAL) Ostal d‘Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 34 44 97 11 - direccion@ieo-oc.org www.ieo-oc.org

IEO-IDECO Carrièra dels ancians combatents ZA plana St Martin 81700 Puèglaurenç 05 63 75 22 26 - ideco@ideco-dif.com www.ideco-dif.com SECCIONS REGIONALAS

IEO AQUITÀNIA 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 39 27 99 - ieoaquitania@ieo-oc.org http://ieoaquitania.free.fr

IEO AUVÈRNHE, BORBONÉS, VELAI 24, avenguda Edoard Michelin 63000 Clarmont d’Auvèrnhe 04 73 26 80 10 ieoregionauvergne@gmail.com

IEO LEMOSIN Plaça daus vinhairons 19140 Usercha 05 55 98 28 90 - contact@ieo-lemosin.org http://ieo.lemosin.free.fr

IEO LENGADÒC 14, avenguda Estienne d'Orves BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91- ieolengadoc@ieo-oc.org www.ieo-lengadoc.org

IEO MEIDIA-PIRENÈUS 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 09 62 56 09 91 - ieom-pireneus@ieo-oc.org

IEO PROVENÇA-AUPS-CÒSTA D‘AZUR (CREO PROVENÇA) Ostau de Provença 8 bis, avenguda Jules Ferry 13100 Ais de Provença 04 42 59 43 96 - ieopaca@ieo-oc.org http://c-oc.org/ieo/provenca

IEO RÒSE-AUPS Chez Gerard Betton - Le Petit Avanon 07370 Auzon 04 75 23 02 71 - ieor-aups@ieo-oc.org SECCIONS DEPARTAMENTALAS

IEO 04-05 "ESPACI OCCITAN DEIS AUPS" 21, charrièra de l'Estampariá 05000 Gap 04 92 53 98 40 - ieo04-05@ieo-oc.org www.espaci-occitan.com

IEO AUPS MARITIMES En çò de J.P Baquié 17, baloard Carabacel 06000 Niça 04 92 04 27 20 - ieo06@ieo-oc.org http://ieo06.free.fr

IEO ARDECHA En çò de Denis Capian La pastourelle A 07000 Privàs 04 75 64 87 74 - ieo07@ieo-oc.org

IEO ARIÈJA "OSTAL OCCITAN" 11, carrièra Henri Fabre 09100 Pàmias 05 61 69 60 96 - ieo09@ieo-oc.org

IEO AUDE 79, la Trivala BP 105 11022 Carcassona 04 68 25 19 78 - ieo11@ieo-oc.org http://perso.orange.fr/ostal.sirventes

IEO AVAIRON Ostal del patrimòni Plaça Foch 12000 Rodés 05 65 68 18 75 - ieo12@ieo-oc.org www.ieo12.org

IEO BOCAS DE RÒSE Ostau de Provença 8 bis, avenguda J. Ferry 13100 Ais de Provença 06 15 89 59 38 - ieo13@ieo-oc.org

IEO CANTAL 32, ciutat "Clair vivre" BP 602 15006 Orlhac 04 71 48 93 87 - ieo15@ieo-oc.org http://ieo15.cantalpassion.com

IEO CHARANTA "CONVERSA OCCITANA" 13, carrièra Gaston Agard 16800 Soyaux 05 45 38 03 08 - ieo16@ieo-oc.org

IEO DORDONHA "NOVELUM" Centre sociau de Marsac 95, rota de Bordèu 24430 Marsac/ L’Isla 05 53 08 76 50 - ieo24@ieo-oc.org http://novelum.ieo24.online.fr

IEO DROMA "DAUFINAT, PROVÈNÇA, TÈRRA D'OC" Ostal dels Servicis Publics Servici de la vida associativa 1, avenguda St Martin 26200 Monteleimar 04 75 46 86 52 ieo26@ieo-oc.org www.ieo-droma.org

IEO GARD 4, carrièra F. Pelloutier 30900 Nimes 04 66 76 19 09 - ieo30@ieo-oc.org www.ieo30.org

IEO GARONA NAUTA Ostal d‘Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa 05 61 11 24 87 - ieo31@ieo31.com www.ieo31.com

IEO GÈRS 2, plaça Puits de Mothe 32000 Aush 09 54 10 11 41 - ieo32@ieo-oc.org

IEO GIRONDA Ostau occitan 171, avenguda de la Palhèra 33600 Peçac 05 56 36 30 27 - ieo33@ieo-oc.org ostau.occitan.online.fr

IEO ERAU 14, avenguda Estienne d'Orves BP 60011 34501 Besièrs cedex 04 67 31 18 91 - ieo34@ieo-oc.org

IEO GASCON LANAS En cò de Miquèu Baris 313, alèa de las Alaudas Partiment Sent-Robèrt 40440 Ondres 06 09 62 52 99 - ieo40@ieo-oc.org

IEO LÉGER NAUT "L'AURA" Centre Pèire Cardenal Charrièra Jules Vallès 43000 Lo Puèi de Velai 04 71 06 17 42 - ieo43@ieo-oc.org

IEO ÒLT Espaci Clément Marot Plaça Bessières 46000 Caurs 05 65 24 62 82 - ieo46@ieo-oc.org

IEO ÒUT E GARONA "ESCÒLA OCCITANA D‘ESTIU" 16, carrièra pujòls 47300 Vilanuèva d’Òlt 05 53 41 32 43 - ieo47@ieo-oc.org

IEO PUÈI DE DOMA Centre J. Richepin salle B12 21, carrièra Richepin 63000 Clarmont d'Auvèrnhe 06 08 21 45 55 - ieo63@ieo-oc.org

IEO HAUTAS PIRENÈAS "NOSAUTS DE BIGÒRRA" Ostal de comuna 65350 Bouilh-Péreuilh 05 62 93 04 65 - ieo65@ieo-oc.org www.ieo65.com

IEO PARÍS En cò d'Alexis Quentin 31, carrièra Vandrezanne 75013 París ieo75@ieo-oc.org

IEO TARN 3, carrièra de la Torque BP 14 81120 Realmont 05 63 79 06 67 - ieo81@ieo-oc.org www.ieo-tarn.org

IEO TARN E GARONA "ANTONIN PERBÒSC" 307, avenguda de Montech 82000 Montalban 05 63 03 48 70 ieo82@ieo-oc.org

IEO VAR "PROVÈNÇA TÈRRA D‘ÒC" En cò de J. G. Babois - Plaça deis infèrns 83790 Pinhans 04 94 33 22 51 - ieo83@ieo-oc.org http://textoc.hostzi.com/ieo83.html

IEO VAUCLUSA 26, carrièra dels Tinturièrs 84000 Avinhon 04 90 67 16 90 - ieo84@ieo-oc.org

IEO VINHANA Madame Christiane Carron Résidence du Petit Breuil 37, rue de la Vallée 86000 Poitiers ieo86@ieo-oc.org

ASSOCIACIONS AFILIADAS

OFICI PER L'OCCITAN Ostal d‘Occitània 11, carrièra Malcosinat 31000 Tolosa

05 34 44 97 11 - ofici@occitan-oc.org

www.occitan-oc.org