1

“Por unha nova política para o rural galego”

Informe presentado polos representantes dos asinantes do

Manifesto “Por unha nova política para o rural galego” durante as

sesións de comparecencia diante da

“Comisión especial de estudo e análise das reformas da

política forestal, de prevención e extinción de incendios

forestais e do Plan Forestal de Galicia avaliando a

experiencia acumulada dende 2006 e, especificamente,

a extraordinaria vaga de lumes que vén de sufrir Galicia

en outubro de 2017”

2

Consideracións previas

Antes de iniciar o informe propiamente dito, queremos facer unhas consideracións

previas relativas, principalmente, aos obxectivos e ao funcionamento desta Comisión

Parlamentaria. Consideracións que, por outra parte, xa lles fixemos chegar de maneira

individualizada a tódolos grupos parlamentarios representados nesta comisión nas

reunións mantidas con eles ao longo do día 8 de novembro de 2017:

Primeiro.- No manifesto titulado “Por unha nova política para o rural galego”,

subscrito por máis de 130 persoas vinculadas ás tres Universidades e diversos

Centros de Investigación de Galicia, reclamamos unha nova política de carácter

integral para as áreas rurais. Mais, segundo consta no documento aprobado na

reunión celebrada o día 13 de decembro de 2017, na que se acordaron as normas de

funcionamento desta Comisión, non hai lugar a dúbidas do seu enfoque sectorial e,

polo tanto, non integral. Por isto, queremos reiterar que, ao noso modo de ver,

calquera actuación que neste eido se centre unicamente na política forestal está

condenada a fracasar.

Segundo.- Este carácter sectorial da Comisión deu lugar a que a listaxe de

comparecentes estea marcadamente desviada cara a unha visión do problema,

botándose en falla intervencións desde outros ámbitos, en especial o da

conservación. Sería bo que os nosos representantes políticos tiveran claro que

visións parciais conducen, previsiblemente, a solucións parciais. En contraposición,

o colectivo que subscribe este texto propúxose como obxectivo fundamental da súa

acción facer un chamamento á sociedade no seu conxunto sobre a necesidade dun

debate público, sereno e profundo acerca das causas dos lumes. Consideramos que

este é o camiño que nos debe levar a atopar unha saída ao problema. Polo tanto,

seguimos reclamando ás instancias políticas e administrativas que se abra ese debate

á sociedade (o que podería contemplar vías diferentes ás desta Comisión), e se

promova unha participación social o más ampla posible.

Terceiro.- Un dos aspectos nos que o Manifesto pon énfase, e sobre o que insistimos

nas reunións do día 8 de novembro, é na necesidade de consenso político e social

para afrontar a resolución deste problema. A pesar disto, segundo indica o Artigo 5,

3

punto 2 do documento no que se aproban as normas de funcionamento desta

Comisión Parlamentaria, “Os acordos adoptaranse por maioría simple dos

membros presentes”. Isto permitiría que, no caso de que houbese disparidade de

opinións á hora de redactar as conclusión da Comisión, se poda impoñer a visión

dunha parte da mesma. Se o regulamento aprobado obrigase a adopción de

conclusións por consenso, os membros da Comisión necesitarían facer o esforzo de

traballar por achegar posturas e formular propostas cun maior respaldo social. Mal

poderemos avanzar na consecución dun consenso social se os nosos representantes

políticos non dan pasos pertinentes neste sentido. Por iso, queremos manifestar o

noso desacordo coa forma na que foi constituída esta Comisión e o procedemento a

seguir na toma de decisións.

Consideramos, pois, que a Comisión Parlamentaria que nos demandou a redacción

deste informe nace con eivas importantes e, polo tanto, temos dúbidas de que sirva

para realizar achegas relevantes de cara a unha solución real da problemática dos lumes.

A pesar diso, e dado que se nos brindou a oportunidade de participar nela, queremos

aportar a nosa visión, aclarando que o documento que segue apenas constitúe unha

aproximación a unha problemática complexa sobre a que un grupo de profesionais

consensuou unha redación de base.

1. Antecedentes

Tal e como se define no Manifesto, entendemos que as causas das vagas de lumes

forestais que se veñen sufrindo periodicamente en Galicia responden a factores de

fondo calado e orixe diversa, asociados á complexidade dun sistema territorial no que se

poden identificar dinámicas moi variadas e que ven mudando de forma acelerada ao

longo do último medio século. O primeiro paso para poder atender estas dinámicas é

comprendelas. Esto permitirá establecer un marco dentro do que abordar a

problemática dos lumes de forma integrada, desde diferentes perspectivas e ámbitos.

Dende mediados do século pasado, Galicia ven experimentando profundos cambios

nos seus sectores produtivos e na súa estrutura demográfica, cambios que afectan dun

xeito particularmente intenso ao eido rural e ás actividades relacionadas co sector

primario. Como consecuencia deste proceso, definido por algúns autores como

4

“desagrarización”, entre 1960 e 2017 produciuse a perda de máis de 730.000 persoas

ocupadas na agricultura en Galicia. No proceso, deixaron de traballarse unhas 88.000 ha

de labradío e de aproveitarse unhas 660.000 ha de pastos1, o que representa

aproximadamente unha cuarta parte do territorio e da superficie agraria útil (SAU)

actual. A nivel produtivo, tres procesos simultáneos caracterizan o cambio de modelo: a

xeneralización da mecanización, a intensificación da produción agraria e a

especialización gandeira, principalmente cara ao vacún de leite.

Resulta relevante para o tema que nos ocupa sinalar que a desaparición da SAU

continúa na actualidade. As distintas análises realizadas sobre esta cuestión desde unha

perspectiva académica, apuntan a que a SAU continuarase concentrando en menos

concellos e estará fundamentalmente vinculada co sector vacún de leite e, en menor

medida, co de vacún de carne. Esta situación resulta paradoxal, pois o incremento

progresivo da vinculación do sector agrario coa produción pecuaria non se está a

verificar sobre a base da produción local de pastos e forraxes, senón da importación de

cereais e proteaxinosas, produtos altamente expostos á flutuación das cotizacións

internacionais. Segundo a Enquisa sobre a Estrutura das Explotacións do INE, referido

a explotacións que superan certa dimensión2, só entre 2013 e 2016 perdéronse en

Galicia máis 33.000 ha de SAU (máis de 5% da SAU existente na primeira data). Esta

diminución prodúcese nun país marcado pola escaseza da SAU (21% do total territorial

fronte ao 47% no resto do Estado). Ademais non só a SAU das explotacións diminuíu,

senón tamén a superficie total que manexan. Unha redución de máis de 50.000 ha, case

o 6%, segundo a fonte indicada. A dinámica comentada sitúa a Galicia nunha posición

claramente distanciada dos valores que estas variables presentan nos países de Europa

occidental.

Paralelamente, segundo os datos dos 1º e 4º Inventarios Forestais Nacionais, as masas

arboradas foron aumentando, dende un 38% no 1972 ata arredor do 49% do territorio

no 2011 (e posiblemente máis na actualidade), sendo varias especies de piñeiros e

eucaliptos as que gañaron terreo de forma rápida. De maneira conxunta, estes dous

1 INE. Censos Agrarios 1962 e 2009. É importante salientar que parte das superficies de pastos que deixaron de aproveitarse, especialmente pastos arbustivos, fixérono debido a un cambio de modelo produtivo e non tanto á súa desaparición como cuberta vexetal. 2 1 ha SAU; 0,2 ha de hortalizas, flores, plantas ornamentais ou froiteiras ao ar libre; 0,1 ha de hortalizas ou

plantas ornamentais en invernadoiro; ou cando menos 1 Unidade de Gando.

5

grupos de especies cobren actualmente os 2/3 do terreo arborado, sumando

aproximadamente 850.000 ha segundo o 4IFN, ocupando unha superficie claramente

superior á das terras con uso agro-gandeiro. É destacable, ademais, a importancia das

superficies cubertas por matogueiras que, a pesar de experimentar unha diminución na

súa superficie, aínda ocupan algo máis da quinta parte do territorio (21%). En gran

parte, a súa presenza se vincula con procesos de cese do cultivo de terras ou cunha

diminución na intensidade da xestión dalgunhas superficies agrícolas e forestais.

É preciso ter en conta, tamén, que estes cambios se deron de maneira desigual en

Galicia. Este comportamento dispar pódese apreciar no mapa de Corbelle & Crecente

(2014)(Fig. 1), que clasifica as parroquias de Galicia en función de tres procesos

dominantes de cambios nos usos do territorio: 1) urbanización/forestación

(maioritariamente con especies de eucaliptos) (cores azuis); 2) coexistencia SAU e

forestación (cores verdes) e 3) “matorralización” (en cores vermellas).

Figura 1. Clasificación das parroquias de Galicia segundo os cambios de uso do territorio

experimentados durante o período 1989-2009. Fonte: Corbelle & Crecente (2014).

Apenas 50 concellos acumulan o 50% da SAU do país, que perde peso fronte á

urbanización e forestación. Estes dous usos se repartiron, respectivamente, o 60 e 40%

dos terreos agrícolas perdidos no período 1989-2009. Como consecuencia,

6

incrementouse a extensión e continuidade das masas arboradas e arbustivas en case ¾

partes do territorio galego, fenómeno que contribúe a diminuír significativamente a

capacidade de control dos lumes por parte do sistema antiincendios. En suma, só no

período 1989-2011 case a metade do territorio non urbano de Galicia experimentou un

cambio de uso3, unha dinámica posiblemente inédita no contexto de Europa

Occidental.

Segundo os dados do 4IFN, as plantacións monoespecíficas de especies de crecemento

rápido ocupan o 8,5% da superficie arborada do Estado Español; en Galicia, sen

embargo, esa porcentaxe elévase ata o 56,3%, sendo na actualidade os estratos

dominados por especies do xénero Eucalyptus, xa sexa como plantacións vellas (248.000

ha) ou como “novas plantacións” (40.000 ha) o tipo forestal dominante (288.000 ha,

20,3%). Neste momento, existe un amplo consenso en que a superficie ocupada polos

eucaliptais supera os datos proporcionados polo 4IFN, en boa medida debido ao

incremento acelerado do emprego de Eucalyptus nitens nos últimos 10 anos en áreas

elevadas, vetadas ao E. globulus pola súa escasa resistencia ao frío. A estas categorías

forestais dominadas por eucaliptos, habería que engadir a superficie ocupada por masas

mixtas, entre as que salientan 124.000 ha de mesturas de eucaliptos e Pinus pinaster e

22.000 de eucaliptos con Quercus robur. Dentro das masas dominadas por piñeiros, as de

Pinus pinaster ocupan 217.000 ha, as de Pinus radiata 96.000 e as de Pinus sylvestris outras

33.000, totalizando case 350.000 ha. En conxunto, de acordo co 4IFN, a superficie

forestal arborada ocupada no ano 2011 por formacións dominadas ou con presenza de

especies introducidas (eucaliptos, acacias, piñeiros, carballo americano, etc.) acadaba as

1.002.650 ha (70,8 % da superficie arborada de Galicia).

Como contrapartida, o grupo de clases forestais arboradas dominadas por especies

nativas ou autóctonas (carballo, rebolo, bidueiro, castiñeiro, freixos, ameneiro,

salgueiros, etc.) totaliza as 413.290 ha, equivalentes tan só ao 13,9% da superficie do

País. É importante sinalar que, debido aos criterios utilizados na elaboración da base de

datos fornecida polos IFN, unha proporción elevada das teselas incluídas dentro destas

tipoloxías non poden ser cualificadas como bosques desde un punto de vista ecolóxico,

ao carecer de densidade suficiente ou tratarse de masas arboradas fortemente intervidas

3 Corbelle Rico, E., Crecente Maseda, R. 2014. Urbanización, forestación y abandono. Cambios recientes en el paisaje de Galicia, 1985-2005. Revista Gallega de Economía 23(1): 35-52.

7

polo ser humano. Polo tanto, en contra do que moi a miúdo se difunde a través dos

medios de comunicación, Galicia é un país cunha reducida superficie cuberta por

bosques, nomeadamente na súa metade máis occidental. A pesar de que as estatísticas

oficiais reflicten un lento incremento da superficie cuberta pola masas arboradas

nativas, son constantes as cortas a feito, non selectivas, de masas maduras deste tipo de

arborado e a súa posterior plantación con especies de crecemento rápido, práctica

sancionable segundo a Lei de Montes vixente.

A perda de relevancia económica do sector agrario e a escasa creación de empregos nos

outros sectores da economía explica o proceso de deterioro económico e demográfico

no que hoxe está inmerso o rural galego. Así, nas últimas cinco décadas a poboación

galega foise concentrando nas cidades e vilas de mediano tamaño, fundamentalmente

na fachada atlántica, de forma que, na actualidade, máis do 75% da poboación se

concentra en menos do 20% do territorio. A este obvio desequilibrio territorial hai que

engadir o efecto desigual da dinámica demográfica: o envellecemento e perda

continuada de poboación afectan dun xeito particularmente intenso aos espazos rurais.

2. Os piares dunha nova política para o rural

Feita esta presentación dos cambios socio-económicos acontecidos nos últimos

decenios no rural galego, pasamos a expoñer os que para nós son os tres piares nos que

debe apoiarse a nova política que precisan as áreas rurais: a ordenación do territorio, o

desenvolvemento e aplicación da lexislación medioambiental e a potenciación dos usos

e aproveitamentos desde os postulados da multifuncionalidade e a sustentabilidade.

2.1. A ordenación do territorio

Desde finais do século XIX, os países do centro e norte de Europa tiveron que superar

retos equiparables aos experimentados en Galicia na segunda metade do século XX,

pero souberon dotarse, e conseguiron aplicar, instrumentos para xestionar eses fondos

e complexos procesos de cambio. A planificación territorial, coordinada entre espazos

rurais e urbanos, seguindo directrices internacionais e comunitarias foise afianzando

como a alternativa máis acaída para resolver esta problemática. Xa a Carta Europea de

Ordenación do Territorio (Torremolinos, 1983) identificaba, de forma parella ao

8

desenvolvemento económico equilibrado e a mellora da calidade de vida, a necesidade

dunha xestión responsable dos recursos naturais e a protección do medio ambiente, e a

utilización racional do territorio, recoñecendo as áreas rurais dentro dos seus ámbitos

específicos. Posteriormente, a Estratexia Territorial Europea (Potsdam, 1999), define

con maior detalle os obxectivos e liñas de acción políticas para o desenvolvemento

equilibrado e sustentable do territorio no nivel comunitario. Estas inclúen a promoción

de estratexias de desenvolvemento adaptadas ao carácter específico de cada área rural e

ao seu potencial endóxeno, baseándose nunha perspectiva multifuncional, e na procura

da integración, asociación e cooperación entre áreas urbanas e rurais. Refire tamén a

relevancia da conservación e desenvolvemento do patrimonio natural buscando un

equilibrio entre protección do medio ambiente e desenvolvemento territorial, nunha

liña claramente vinculada cos postulados do desenvolvemento sostible establecidos na

Declaración de Río sobre o Medio Ambiente e o Desenvolvemento (Rio de Janeiro,

1992), e da xestión creativa das paisaxes culturais. As posteriores Axenda Territorial

Europea (Leizpig, 2007) e Axenda Territorial da Unión Europea 2020 (Gödöllő, 2011)

reforzan as ideas anteriormente mencionadas para enfrontar novos desafíos,

exemplificados no cambio climático, os efectos da globalización, o envellecemento da

poboación ou a sobreexplotación dos recursos naturais.

Por outra banda, as políticas agrarias actuais da Unión Europea, e especificamente

aquelas relativas ao desenvolvemento rural teñen o seu fundamento nun

recoñecemento da multifuncionalidade dos espazos rurais e nun desenvolvemento

socio-económico con claras perspectivas territoriais. Exemplos disto son as referencias

no Consello de Gotemburgo (2001) á necesidade das políticas agrícolas para a

satisfacción das esixencias da sociedade na calidade do medio ambiente e a

conservación da natureza e a paisaxe, ou as da Conferencia de Salzburgo (2003), sobre

o futuro do desenvolvemento rural, na que se fai mención aos aspectos

medioambientais e paisaxísticos, así como á reestruturación e diversificación, como

aspectos principais na mobilización dos axentes sociais e económicos no rural. Estas

perspectivas teñen avanzado o que se constitúe posteriormente en Programas para o

Desenvolvemento Rural, que xa no pasado período de vixencia (2007-2013) incluían

entre as súas directrices estratéxicas a valorización do entorno e a paisaxe rural a través

do apoio á xestión do territorio, e o fomento da diversificación da actividade

9

económica no rural. Xa no actual período 2014-2020, as políticas de desenvolvemento

rural inclúen dentro das súas prioridades a xestión forestal sustentable, ou a

restauración, mellora e preservación dos ecosistemas.

Como resposta a estas directrices e liñas de actuación, os estados membros da UE están

obrigados a desenvolver instrumentos eficaces e integrados de ordenación do territorio.

No Estado Español, a Constitución delega as competencias en ordenación territorial ás

Comunidades Autónomas que, no caso de Galicia, están definidas pola lei 10/95, de 23

de novembro, de Ordenación do Territorio de Galicia. No seu Artigo 4º establece

como instrumentos de ordenación as Directrices de Ordenación do Territorio (DOT);

os Plans Territoriais Integrados (PTI); os Programas Coordinados de Actuación (PCA);

os Plans e Proxectos Sectoriais; e os Plans de Ordenación do Medio Físico (POMF). As

DOT teñen entre as súas funcións a definición do conxunto de criterios e normas para

o desenvolvemento das actividades económicas e sociais no territorio, así como a

constitución dun marco de referencia para os restantes instrumentos de ordenación

territorial, con especial atención a accións sectoriais como a urbanística, de gran

incidencia no territorio.

Malia a aprobación das DOT no 2011, chama a atención a escaseza de instrumentos de

orde inferior na xerarquía normativa territorial aprobados en Galicia: tan só un PTI, o

Plan de Ordenación do Litoral. Isto a pesar de que, tanto os PTI como os POMF, son

precisamente os dous instrumentos que, sobre o papel, teñen un maior potencial para

xestionar as transformacións territoriais antes descritas. A importancia destes

instrumentos é destacable, tendo en conta a súa capacidade para establecer en ámbitos

supra-municipais os obxectivos e desenvolver as accións de ordenación territorial

orientadas ao desenvolvemento socioeconómico (PTI), así como o desenvolvemento

dos obxectivos de ordenación do territorio nos ámbitos agrícolas, gandeiros, forestais,

paisaxísticos ou ecolóxicos diferenciados (POMF). O contraste co número de Plans

(19) e Proxectos (333) sectoriais de incidencia supra-municipal aprobados evidencia un

claro desequilibrio na coordinación tanto vertical coma horizontal das políticas e

instrumentos de ordenación territorial a nivel autonómico4. Pódese engadir, ademais, a

4 A prevaleza dos Plans e Proxectos Sectoriais como principais indica que a Ordenación do Territorio en Galicia foi liderada por unha visión [e intereses] sectoriais e por demandas tipicamente de mercado, algo

10

débil integración con outros instrumentos de planificación e ordenación definidos para

diferentes ámbitos espaciais e sectoriais, pero con elevada capacidade de actuación

sobre o territorio. Estes serían, por exemplo, os Plans de Ordenación de Recursos

Forestais (PORF), previstos no artigo 74 da Lei 7/2012, de 28 de xuño, de Montes de

Galicia; os Plans de Ordenación de Recursos Naturais (PORN), Plans Reitores de Uso

e Xestión (PRUG) e Plans de Conservación, previstos pola Lei 9/2001, de 21 de

agosto, de Conservación da Natureza no seu artigo 32 e seguintes; os Plans Xerais de

Ordenación Municipal (PXOM) e outros instrumentos de ordenación urbanística

previstos na Lei 2/2016, do 10 de febreiro, do Solo de Galicia; as previsións en materia

de mobilidade de terras e abandono da Lei 6/2011, do 13 de Outubro, de Mobilidade

de Terras de Galicia ou a Reestruturación Parcelaria e outros instrumentos de mellora

da estrutura territorial previstos na Lei 4/2015, de 17 de xuño, de Mellora da Estrutura

Territorial Agraria de Galicia.

Finalmente, e da mesma maneira, as posibilidades de aplicación real das Directrices de

Paisaxe dentro da Estratexia da Paisaxe Galega vense condicionadas pola ausencia dun

marco integrador nos diferentes instrumentos e normativas territoriais. É dicir, o

Parlamento Galego ten sido extremadamente activo, sobre todo no último decenio,

producindo un profuso marco legal tratando de abordar esta problemática territorial

mais non o fixo cunha perspectiva territorial integrada, precisamente pola falla de

desenvolvemento da que debería ser a lei marco: a Lei de Ordenación do Territorio.

Esta situación evidencia a incapacidade da Administración galega para levar á práctica

boa parte dese marco legal desenvolto.

A falta de coordinación entre instrumentos de ordenación nos diferentes niveis de

aplicación e ámbitos territoriais e sectoriais é unha das principais barreiras para a

aproximación ao territorio dunha maneira efectiva. Tal como manifesta o Observatorio

Europeo en Rede da Ordenación do Territorio (ESPON), existe unha necesidade

dende o nivel europeo ao local da procura da cohesión territorial a través da redución

de desigualdades e desequilibrios territoriais, coa aplicación coherente de políticas

espaciais. Isto sería só acadable a través de procesos de gobernanza territorial que

paradoxal cando un dos cometidos principais da OT é tratar de reducir as externalidades negativas do seu funcionamento ou unha explotación excesiva dos recursos básicos.

11

integren a cooperación no territorio, a coordinación entre diferentes niveis, e a garantía

dun fluxo de comunicación coa poboación.

En Galicia, a ordenación territorial tense limitado, en boa medida, aos conceptos de

urbanismo e, recentemente, de ordenación da paisaxe, deixando entrever unha visión

urbana do territorio e, en demasiados casos, fundamentalmente estética, no canto do

que debería ser: unha política e práctica administrativa dirixida a xestionar o

comportamento espacial da evolución das estruturas socio-económicas do país. Por

isto, deberíase de fomentar o emprego dos instrumentos específicos xa previstos na

normativa actual para encauzar os esforzos de integración e coordinación antes

comentados, e que estean especificamente orientados cara á ordenación efectiva dos

territorios rurais e a súa integración coas áreas urbanas.

No caso particular dos lumes, aprobáronse diversas leis e decretos tratando de abordar,

novamente dende unha perspectiva sectorial, algunhas das causas estruturais. Porén,

non se conseguiu integralas nunha visión territorial nin sentar as bases sólidas para

facelo, co que, en ocasións, ese esforzo lexislativo converteuse nun tramado legal

ineficaz e de difícil cumprimento mesmo para a propia Administración. Un exemplo é a

inexistencia a día de hoxe, e a pesar de todo, dun marco claro e consistente de

ordenación de usos agroforestais nin de actuación fronte as consecuencias do abandono

rural. Os motivos son múltiples e poden atribuírse tanto a inconcrecións ou deficiencias

xurídicas, a falta de medios na aplicación das normas ou mesmo unha aparente desidia

administrativa.

A análise exposta neste punto lévanos a propor:

� A integración dos diferentes niveis de actuación na ordenación territorial, tanto

no eido das políticas específicas (espaciais, de desenvolvemento rural,

urbanísticas, etc.), como en ámbitos xeográficos concretos (autonómico,

comarcal, local...) ou sectoriais (agrícola, gandeiro, forestal, etc.).

� A avaliación das necesidades e posibilidades de desenvolvemento real dos POMF

e dos PTI (máis alá da experiencia do POL) e a súa coordinación cos

instrumentos de xestión de terras existentes (Banco de Terras, reestruturación

agraria, SOFOR, etc.).

12

� A adecuación das estruturas administrativas responsables da execución dos

instrumentos específicos de ordenación, tanto a nivel cuantitativo como

cualitativo.

� A procura prioritaria do consenso durante o proceso de redacción e aprobación

da nova lei de OT anunciada pola Xunta de Galicia, previa avaliación seria e

rigorosa do grao de aplicación da anterior.

� O desenvolvemento das DOT, e en concreto das determinacións máis relevantes

para dos usos agroforestais (Determinacións 3.3), a planificación de

infraestruturas, manexo da auga e residuos (Determinacións 4.), a xestión

ambiental (Determinacións 6,7 e 8) e o patrimonio cultural (Determinacións 8).

2.2. O marco ambiental

Os lumes non afectan exclusivamente ás masas arboradas, senón a todo tipo de

ecosistemas, incluídos os mariños próximos aos territorios continentais e incluso a

outros terrestres que non sofren directamente os efectos da combustión, pero se ven

afectados polas achegas dos gases e as cinzas resultado da mesma e polos efectos no

ciclo hidrolóxico. Como resultado, os seus efectos negativos inciden nunha larga lista

de compoñentes da biodiversidade, poñendo en perigo o funcionamento dos

ecosistemas e o capital natural ao noso dispor.

Arredor do 13% do territorio continental de Galicia está incluído nalgunha figura de

protección, xa sexa de carácter internacional, comunitario, nacional ou autonómico. O

carácter eminentemente rural destes espazos é incuestionable e engloban unha parte

importante do territorio máis valioso, desde o punto de vista ambiental, do noso País.

Pero non por ser espazos protexidos son lugares alleos á lacra dos incendios forestais;

ao contrario, moitos deles a sofren aínda con maior virulencia que o resto do territorio

galego. Xa que logo, os espazos protexidos están estreitamente vencellados coa

problemática actual do medio rural (despoboación, avellentamento, abandono de usos

tradicionais...) e das vagas de incendios; pero tamén o están coas perspectivas de futuro

socio-económico e demográfico do medio rural galego, como se ten demostrado con

iniciativas para o desenvolvemento sostible dos espazos protexidos noutras zonas de

España e da Unión Europea.

13

Dentro do ámbito socio-económico e xeopolítico no que se sitúa Galicia, a lexislación

ambiental ten, de maneira xenérica, unha condición transversal e xuridicamente

superior á de carácter sectorial, de maneira que a formulación e desenvolvemento

dunha política de ordenación e xestión integrada das áreas rurais non se comprende sen

a incorporación da normativa en materia medioambiental.

A día de hoxe, o panorama neste eido en Galicia pode cualificarse de obsoleto e

alonxado, desde hai máis de 15 anos, das liñas de acción que tanto a nivel internacional,

como comunitario e estatal se están a desenvolver, moitas delas estreitamente

relacionadas con aspectos xa mencionados no apartado 2.1 deste informe. Esta

afirmación fundaméntase na comparación do actual repertorio lexislativo vixente no

Estado Español, derivado tanto da sinatura de convenios internacionais (Humidais

Ramsar, Espazos integrantes da Rede de Sitios Patrimonio da Humanidade, Reservas de

Biosfera e Xeoparques auspiciados pola UNESCO, áreas mariñas incluídas no

Convenio OSPAR, Reservas bioxenéticas do Consello de Europa), como da normativa

estatal (Ley 42/2007, de 13 de diciembre, del Patrimonio Natural y de la Biodiversidad)

coa norma básica vixente a nivel autonómico (Lei 7/2001 de Conservación da

Natureza).

Na caso das Áreas protexidas por Instrumentos Internacionais, nomeadamente espazos

da lista de Humidais de Importancia Internacional RAMSAR, son moi numerosas as

denuncias presentadas por parte de entidades ambientalistas como exemplos de mala

xestión desde o mesmo momento da súa declaración, poñendo en evidencia o

desinterese da administración autonómica por cumprir os compromisos adquiridos

polo Estado Español. No caso das Reservas de Biosfera auspiciadas pola UNESCO,

Galicia conta con 6 espazos desta categoría, un deles de tipo transfronteirizo e outro

interautonómico. A normativa de xestión que rexe dentro destas figuras de Áreas

Protexidas por Instrumentos Internacionais emana da propia UNESCO e establece tres

tipos de zonas (“núcleo”, con función de conservación; “tampón”, ou de

amortecemento das actividades humanas, e “de transición”, na que se deben fomentar

os usos e aproveitamentos sostibles), das que a primeira debe de ostentar a condición

de Espazo Natural Protexido cun instrumento de ordenación vixente. No momento

actual, a maior parte das áreas incluídas dentro das zonas núcleo das Reservas de

14

Biosfera galegas son espazos integrantes da Rede Natura 2000 en Galicia, varios dos

cales son ZEC (Zonas de Especial Conservación) pendentes de ampliación en

cumprimento do mandato da Comisión Europea. A demora na resolución desta

esixencia está a crear malestar na poboación residente dentro destes espazos, á vez que

unha opinión xeneralizada de descoordinación a nivel legal e administrativo na súa

xestión.

Dentro do ámbito da Unión Europea, Galicia contribúe no momento actual á Rede

Natura 2000 con 59 ZEC, que ocupan 375.754,19 ha. (348.308,69 terrestres e 27.445,50

mariñas) e con 16 Zonas de Especial Protección para as Aves (ZEPA), que se estenden

por 101.469,41 ha. (88.405,34 terrestres e 13.064,07 mariñas). Estes espazos contan cun

instrumento de xestión, o Plan Director da Rede Natura 2000 de Galicia, aprobado no

ano 2014 (DECRETO 37/2014, do 27 de marzo; DOG Núm. 62 do 31 de marzo).

Con independencia das críticas ás que deu lugar o proceso de redacción, aprobación e

aplicación deste documento de xestión, que para algúns adoece de falta de concreción e

adaptación ás particularidades de cada un dos espazos integrantes nesta rede, Galicia

ten pendente de cumprir o mandato da Comisión Europea de incrementar o número

ou a extensión destes espazos para acadar a superficie que o Comité Hábitats considera

que o noso país debe achegar ao conxunto da Unión Europea.

O proceso de ampliación da Rede Natura 2000 en Galicia iniciouse co anuncio do 21

de decembro de 2011, da Dirección Xeral de Conservación da Natureza, polo que se

acordou someter á participación do público a proposta de ampliación da Rede Natura

2000 de Galicia. Na proposta sometida a exposición contemplábase a incorporación á

Rede Natura 2000 de 147.851 ha de territorio, que xunto coas 389.566 ha previamente

declaradas, acadarían preto do 15,2% do total da superficie de Galicia. En opinión de

numerosos expertos, a superficie finalmente proposta queda moi claramente por baixo

da media estatal (23,9%) e da vixente en comunidades autónomas do ámbito atlántico

español (Asturias: 26,8 %; Cantabria: 25,5 %; País Vasco: 20,2%; MAPAMA 2018).

Lamentablemente, o proceso de ampliación da Rede Natura 2000 galega paralizouse e,

despois de máis de seis anos de espera, aínda non culminou. Desde o punto de vista

ambiental, este retraso non está a ser inocuo para o medio ambiente, pois entrementres

estase a rexistrar unha perda ou alteración acelerada dos valores ecolóxicos que se

15

pretendian protexer coa delimitación destas novas áreas a incluír na Rede Natura 2000

galega. De persistir esta situación, habería que reformularse a utilidade da delimitación

dos espazos que foi sometida a exposición pública hai xa máis de seis anos en relación

co cumprimento dos obxectivos demandados pola Comisión Europea.

Por outra parte, no que aos espazos da Rede Natura 2000 declarados se refire, estase a

detectar unha disparidade na valoración do grao de compatibilidade de certos usos e

aproveitamentos á hora de conceder permisos administrativos para desenvolver

determinadas actividades sobre tipos de hábitats necesitados de protección (incluídos

no Anexo I da DC 92/43/CEE), segundo se atopen nunha ou outra provincia,

particularmente cando afectan a tipos pertencentes ás categorías de matogueiras,

humidais e bosques. A este respecto, deberían de fixarse criterios homoxéneos que

garantan que ditos usos van ser compatibles a medio e longo prazo coa conservación

dos tipos de hábitat sinalados, tal e como establece a propia Directiva Hábitats e o Plan

Director, con independencia da súa localización dentro das unidades administrativas

provinciais.

Con respecto ao eido lexislativo estatal, Galicia atópase nunha situación de claro

desaxuste xurídico entre a normativa marco estatal en materia ambiental (Ley de

Patrimonio Natural y Biodiversidad) e a lei autonómica (Lei 7/2001 de Conservación

da Natureza de Galicia), por canto non se contemplan dentro desta última varias das

figuras de Espazos Protexidos que establece a norma estatal, ou ben, en caso de facelo,

nelas non coinciden os seus obxectivos de xestión. Do mesmo xeito, bótase en falta a

adecuación/coordinación de diversos instrumentos, como o catálogo de Hábitats en

Perigo de Desaparición e os catálogos de especies ameazadas e invasoras, necesarios

para unha correcta xestión dos espazos e as especies. Con respecto a este último

aspecto, vimos de asistir hai uns días a un feito sen precedentes na historia recente da

lexislación ambiental de Galicia: a descatalogación dunha especie protexida, o acivro

(Decreto 11/2018, de 18 de xaneiro), sen que se fixera pública a motivación científico-

técnica na que se fundamentou dita decisión.

A situación na que se atopan o Parque Nacional das Illas Atlánticas e a maior parte dos

Parques Naturais galegos, carentes de Plan Reitor de Uso e Xestión (PRUG), dificulta a

16

xestións dos seu valores de conservación e o seu uso público, e obstaculiza a

concienciación da poboación da necesidade de que ditos espazos existan, a pesar de que

impliquen para ela un certo nivel de restricións. Neste senso, debería de acelerarse a

redacción e aprobación dos instrumentos de xestión comentados, encomendando

sempre este labor a especialistas en materia de valoración e xestión do patrimonio

natural e non, como está a acontecer en determinados casos, a empresas consultoras

carentes de persoal cualificado a estes efectos. Relacionado con isto, a eliminación da

figura de Director/a de Parque Natural dentro do organigrama da administración

competente en materia medioambiental semella non ser a mellor resposta para facer

máis áxil a xestión do funcionamento cotiá deste tipo de Figura de Protección. A súa

recuperación e a dotación de máis persoal (gardería) ao servizo dos Espazos Naturais

Protexidos debería de ser unha liña prioritaria de actuación a curto prazo para que estas

áreas repercutan positivamente nos eidos socio-económico e ambiental nas áreas de

influencia destes espazos. Da mesma maneira, a potenciación dun cadro de gardería ben

dotado e con arraigo local, contribuiría a unha prevención máis efectiva dos lumes

forestais. Tendo en conta a situación descrita, a recuperación dun organismo específico

con competencias ambientais (Consellería de Medio Ambiente) semella unha das varias

medidas urxentes a aplicar en Galicia para que o seu medio rural mude a dinámica de

deterioro na que está inmersa.

Sendo conscientes da inquedanza social que existe na sociedade galega acerca de todo o

que ten que ver coa conservación da Natureza (por causas, motivos e intereses moi

variados), chama a atención que a Administración galega responsable nesta materia non

dera continuidade, en aplicación da Directiva INSPIRE (DC 2007/2/CE do

Parlamento e do Consello de 14 de marzo de 2007 pola que se establece unha

infraestrutura de información espacial na Comunidade Europea), ao “Sistema de

Información Territorial da Biodiversidade de Galicia, SITEB” posto en marcha no ano

2009 por parte da, daquela existente, Consellería de Medio Ambiente, para facilitar o

acceso telemático universal á información sobre xeodiversidade, especies, ecosistemas e

espazos de Galicia. Consideramos que unha ferramenta deste tipo, convenientemente

actualizada, ampliada e adaptada ás novidades legais e sociais é imprescindible para

garantir a transparencia en todo o relativo á xestión do medio natural se refire.

17

Lamentablemente, en lugar de irse perfeccionando, esta ferramenta foi pouco a pouco

desmantelada ata chegar á súa situación actual, na que está completamente inoperativa.

Sen dúbida algunha, a adaptación e clarificación do panorama lexislativo e

administrativo actual producirían melloras nas condicións medioambientais do

territorio galego, pero para atallar o problema concreto dos lumes forestais é igualmente

preciso que a Admistración Autonómica incida dun xeito máis decidido na

concienciación da sociedade ao respecto do papel do ser humano no Planeta e de que o

medio natural impón limitacións ao aproveitamento dos recursos naturais. E dicir, no

que ao aproveitamento dos recursos naturais se refire, non todo vale. A este respecto,

deberíase de poñer en marcha un amplo paquete de medidas de carácter educativo a

través das cales, a poboación en xeral e as novas xeracións en particular, vaian

adoptando comportamentos máis respectuosos co entorno en todas e cada unha das

actividades socio-económicas que nel se desenvolven e se vaian superando as

reticencias que a poboación local amosa cara aos Espazos Naturais Protexidos. Na

mesma liña, o mantemento de determinados tipos de hábitats necesitados de protección

precisa que determinadas actividades tradicionais se sigan mantendo, aínda que non

constitúan unha fonte de ingresos para a poboación rural. Nestes casos, semella claro

que as administracións deben de desenvolver un paquete específico de medidas que

permitan involucrar á poboación local no mantemento da conservación da

biodiversidade.

Como remate a este conxunto de reflexións, o grupo de profesionais aquí representados

propón:

� A recuperación dunha consellería específica con competencias en materia de

Medio Ambiente.

� A redacción e aprobación dunha nova Lei de Conservación da Natureza de

Galicia, adaptada á normativa europea e estatal.

� A culminación do procedemento de ampliación da Rede Natura 2000 en Galicia,

tanto en resposta ás demandas da Comisión Europea como pola vía de

declaración de novas ZEPA, tendo en conta a mellora da conectividade da propia

rede, ata acadar un valor equiparable ao do resto de comunidades autónomas

incluídas dentro da Rexión Bioxeográfica Atlántica en España.

18

� A aplicación efectiva do Plan Director da Rede Natura 2000 en Galicia,

particularmente no relativo á xestión de hábitats e especies de tipo prioritario e no

uso público dos espazos integrantes desta Rede.

� A adecuación dos instrumentos de xestión dos Espazos Protexidos ás condicións

ambientais e humanas intrínsecas de cada espazo.

� A redacción, aprobación e revisión dos PORN e PRUG dos Parques Nacionais e

Naturais declarados en Galicia así como dos Plans de Xestión de Especies

ameazadas, seguindo procedementos que garantan a participación nestes procesos

de profesionais con experiencia contrastada na materia.

� A recuperación da figura de Director/a de todos e cada un dos parques naturais

declarados en Galicia, en cumprimento do establecido no artigo 40., apartado 2,

da Lei de Conservación da Natureza de Galicia, e o incremento de persoal

específico (gardería e técnicos xestores) dentro do organigrama administrativo do

estamento responsable en materia de conservación.

� A vixilancia do cumprimento da lexislación vixente en materia de cambio de uso

do solo, particularmente dentro dos Espazos Protexidos.

� Avanzar na coordinación entre as diferentes administracións e outros organismos

responsables da xestión naqueles casos nos que se superpoñan diferentes figuras

de Espazos Protexidos.

� A incorporación nos plans de estudos de ensino obrigatorio (niveis de infantil,

primaria e secundaria) de contidos relacionados coa sensibilización ambiental dos

e das escolares ao respecto da importancia dos distintos ecosistemas e das súas

interrelacións, a precariedade das representación que quedan en Galicia de certos

medios ecolóxicos fráxiles, endémicos e representativos do espazo bioxeográfico

no que se sitúa Galicia, como as matogueiras, os humidais e os bosques, e a

necesidade de protexer tamén o medio edáfico, como soporte e enlace de todos

eses ecosistemas.

� A planificación e desenvolvemento de accións de concienciación social acerca da

relevancia e transcendencia da conservación do patrimonio natural.

� O desenvolvemento de axudas específicas para a poboación rural en relación co

mantemento de determinados tipos de actividades necesarias para a conservación

de certos tipos de hábitats.

19

2.3. A mellora das condicións de vida dos habitantes do medio rural e a diversificación produtiva.

As áreas rurais non son un mero contedor de actividade agraria e forestal. Polo

tanto, precisan ser contempladas de xeito integral. De aspirar a deseñar unha

política pública que sexa capaz de revitalizar económica e socialmente estes

espazos, non se pode pensar en aplicar unha política sectorial, exclusivamente

agraria ou forestal. A experiencia do pasado demostrou o fracaso da aplicación de

políticas sectoriais e segregadas, desligadas unhas das outras, e avoga pola

integración das políticas que contemplen a multifuncionalidade do territorio.

As políticas económicas e de desenvolvemento rural deben ter en conta que as áreas

rurais precisan de actividades económicas con capacidade de xerar renda e calidade

de vida para os seus residentes coa finalidade de fixar poboación e frear un

abandono que ten contribuído ao incremento da superficie afectada polos incendios.

Por iso, se queremos manter un medio rural vivo precisamos de políticas públicas

que actúen en tres frontes:

1. É obvio que, como en calquera outra área da nosa contorna económica, a

capacidade do sector agrario e forestal para a creación de emprego e renda é

limitada, mais as reducidas taxas de ocupación no sector primario apuntan á

necesidade de medidas que contribúan a frear o proceso de peche de

explotacións no que aínda estamos inmersos.

2. As áreas rurais galegas presentan un baixo nivel de diversificación económica;

necesitan novas actividades que ofrezan oportunidades de emprego aos

actuais e aos potenciais novos residentes.

3. A xeración de emprego e renda, por si soa, non é unha condición suficiente

para acadar ese obxectivo. A poboación dos espazos rurais precisa de

condicións de vida dignas, para o que é imprescindible dedicar recursos

públicos que permitan superar a brecha de infraestruturas e servizos que

existe entre zonas rurais e urbanas.

Desde o punto de vista dos incendios forestais o primeiro dos puntos ten unha

especial relevancia, pois a desaparición de explotacións agrarias e a perda de SAU,

propician un cambio na xestión do espazo rural en favor de modelos absentistas e

20

con moi baixo ou nulo investimento no control da cuberta vexetal que deixa de ser

aproveitada como recurso agro-gandeiro. Esta orientación ten consecuencias

económicas e ambientais, entre elas está o seu impacto sobre a evolución dos lumes,

dado que a superficie agraria actúa, en moitas ocasións, como cortalumes ao

intercalarse entre extensas masas forestais de especies arbóreas que opoñen pouca

ou nula resistencia, cando non favorecen, á propagación dos incendios forestais.

Ademais, a perda de SAU implica un incremento de custos de produción para as

explotacións que permanecen activas. A deficiente base territorial das mesmas

explica a orientación produtiva da gandería galega, que en lugar da aproveitar as

boas condicións naturais que presenta para a produción de forraxe, orientouse cara

unha produción intensiva.

Como xa se comentou, a partires de mediados do século pasado experimentouse en

Galicia un crecemento notable da superficie arborada derivada, principalmente, da

plantación de especies alóctonas de crecemento rápido e gran potencial invasor

sobre terreos anteriormente dedicados ao pastoreo ou terras de cultivo. Pero as

condicións edafo-climáticas de Galicia permiten o aproveitamento doutras especies

arbóreas, moitas delas produtoras de madeiras de calidade, que xunto á gandería

extensiva e as producións non madeireiras poderían sustentar unha actividade

económica diversificada e menos dependente dun só tipo de mercado, o da madeira

de piñeiro e eucalipto.

Por outra parte, á hora de deseñar actuacións para o sector forestal deberíase ter en

conta que a súa capacidade de xeración de emprego e renda no territorio é moi

limitada, polo tanto, tamén o é a súa capacidade de fixar poboación no rural. Por

unha parte, trátase de actividades que xeran ingresos tan só no medio ou longo

prazo, polo que a súa incidencia potencial na fixación actual de poboación é

reducida. Pero hai aínda outro elemento a ter en consideración: a renda xerada por

esta actividade en moitos casos non é percibida polos habitantes do rural senón por

residentes en espazos urbanos. Aproximadamente o 60% dos galegos son

propietarios de fincas rústicas, considerando que a poboación residente en zonas

rurais é de acordo co IGE o 27% da poboación total (o 15,1% no caso das zonas

rurais con menor densidade de poboación) é imprescindíbel ter en conta que o

beneficio desa actividade será recollido maioritariamente por habitantes de espazos

21

urbanos. Este é un elemento que obrigatoriamente debe ser tido en consideración á

hora de realizar unha planificación das medidas de desenvolvemento rural.

Ademais, queremos lembrar que unha parte importante do terreo forestal de

Galicia, e non só o monte raso, non é obxecto dun aproveitamento específico ou da

aplicación de prácticas silvícolas. A lei 7/2012, do 28 de xuño de montes de Galicia

establece o Plan Forestal de Galicia como o instrumento básico para o deseño e a

execución da política forestal galega, e os Plans de Ordenación de Recursos

Forestais (PORF) como os instrumentos que trasladen ao territorio estas

directrices. Por elo, débense de impulsar as accións necesarias para o cumprimento

dos obxectivos fixados no Plan Forestal e a zonificación por usos e vocación do

territorio, de xeito que se establezan para cada zona os obxectivos, as

compatibilidades e as prioridades. Sen embargo, non se ten elaborado ningún

PORF.

Existe un acordo xeneralizado a respecto de que o elevado nivel de parcelamento do

terreo de uso forestal de propiedade particular dificulta unha xestión forestal

eficiente. Por isto, é necesario introducir figuras que favorezan unha xestión en

común destas superficies. Sen embargo, a fórmula legal vixente a este respecto, as

SOFOR, resultan insuficientes, tal e cómo revela o escaso número delas que

actualmente están en marcha. Ademais, permiten a participación como socios de

persoas non propietarias, o que pode ter consecuencias non desexadas para as

persoas residentes no rural.

Por outra parte, a viabilidade social, económica e ambiental futura destes espazos

vai depender do avance na diversificación de usos, do aproveitamento racional dos

recursos existentes e da compatibilización dos beneficios socio-económicos coas

necesidades de conservación dos espazos e especies sensibles. Neste senso, a

Estratexia Forestal Europea (Comisión Europea, 2013) fíxase como obxectivo a

xestión sustentable dos recursos forestais e marca como principios reitores o

recoñecemento da multifuncionalidade das masas arboradas, a eficiencia no uso dos

recursos optimizando a contribución do monte ao desenvolvemento rural, ao

crecemento e á creación de emprego, e a responsabilidade forestal global

fomentando a produción e o consumo responsables de produtos forestais. Pero isto

22

non debería implicar, como algúns grupos de interese propugnan, que o ser humano

deba aspirar a obter o máximo beneficio económico durante o maior tempo posible

dos recursos que o medio rural pode proporcionar. Entre outras cousas porque a

superación das capacidades de reposición que os diferentes medios naturais teñen

dos produtos que xeneran leva aparellada, nun prazo máis ou menos curto de

tempo, a súa ruína.

Tamén queremos apuntar que ao falar de diversificación económica das áreas rurais

tense prestado unha atención excesiva as actividades que teñen que ver coa

dinamización turística. Este sector é sen dúbida un elemento a ter en conta, mais

non debe de ser o único nin sequera o priorizado. Existe un elevado número

doutras actividades económicas que poden e deben ser potenciadas en contextos

rurais. Estas van, por exemplo, desde a agroindustria (escasamente desenvolvida no

ámbito galego) ás actividades relacionadas coa economía dos coidados. Mais en

todo caso non podemos perder de vista que o obxectivo da dinamización económica

ten que ser compatible coa conservación ambiental. De feito, en parte da nosa

comunidade autónoma existen figuras de protección ambiental que deben convivir

cos usos diversos que a poboación ven facendo destes espazos. Ordenar esta

convivencia é tarefa da Política, e a coordinación entre os ámbitos ambiental,

forestal, agrario e territorial resulta imprescindible para a consecución eficiente dos

obxectivos de conservación.

Volvendo ao aproveitamento turístico, queremos lembrar que un dos principais

atractivos do medio rural desde este punto de vista radica en que, nunha parte

substancial do seu territorio, aínda mantén unha estrutura harmónica dos

elementos que tradicionalmente configuraron a súa paisaxe. Un complexo mosaico

conformado, na maior parte dos casos, polos asentamentos humanos, os predios de

uso agrícola e áreas forestais, con fragmentos arborados e áreas desarboradas nas

que adoitan atoparse evidencias das culturas que nos precederon (gravados

rupestres, mámoas, castros, castelos, etc.). Mais nun escenario de cambios no medio

rural como o descrito ao inicio desta intervención, este tipo de áreas paisaxísticas

son cada vez máis escasas, tal e como se evidencia no recentemente elaborado

Catálogo das Paisaxes de Galicia. É urxente, en consecuencia, pór os medios

precisos para conter esta perda.

23

Como principais conclusións deste terceiro apartado sinalaremos que:

� A fixación de poboación no medio rural precisa do investimento de recursos

públicos para superar a brecha existente nas infraestruturas e servizos entre

zonas rurais e urbanas.

� É preciso promover actuacións que posibiliten o mantemento da actividade

agraria como elemento fundamental da viabilidade demográfica dos espazos

rurais, potenciando tanto a Superficie Agrícola Utilizada como a Superficie

total manexada polas explotacións. Para isto é fundamental pór en marcha

medidas que permitan aumentar a SAU e situala en niveis comparables aos da

maioría de países da Europa occidental.

� Urxe por en práctica unha planificación forestal baseada na súa

multifuncionalidade que debe ser froito, en calquera caso, dun proceso no

que participe a poboación concernida.

� A administración forestal debe de abordar á maior brevidade posible a

elaboración para cada un dos distritos forestais dos PORF que establece a

Lei de Montes.

� É necesario prestar un apoio técnico e económico aos propietarios privados,

ás agrupacións de propietarios e ás comunidades de montes para que

elaboren os instrumentos de ordenación forestal aos que obriga a lei

(proxectos de ordenación, documentos simples ou compartidos de xestión ou

de adhesión a modelos silvícolas orientativos e aos referentes de boas

prácticas).

� Dada a escasa repercusión que até agora tiveron as SOFOR, así como as

posibles consecuencias negativas da súa definición, é preciso explorar a

posibilidade de crear fórmulas alternativas de xestión en común de predios

forestais de propiedade particular, mediante as que as decisións adoptadas

pola maioría dos propietarios obriguen a todas as propiedades englobadas no

perímetro da entidade.

� É necesario adoptar medidas e instrumentos de política para protexer os

bosques fronte á expansión de plantacións forestais de ciclo curto,

favorecendo as funcións de soporte e regulación dos ecosistemas forestais

(incluídos os solos sobre os que se asentan) e implicando á poboación na súa

24

conservación, poñendo en práctica medidas económicas que favorezan a

implicación da poboación rural no mantemento de actividades necesarias para

a conservación de hábitats e especies.

� Debería de reformularse o papel das masas arboradas de especies de

crecemento rápido na socio-economía rural, introducindo modificacións legais

que permitan fragmentar as extensas superficies de monocultivos de especies

pirófilas existentes e introducir barreiras “verdes” a expansión dos lumes

(áreas de uso agrogandeiro ou masa arboradas de especies de baixa

combustibilidade).

� Cumpre diversificar os usos e aproveitamentos das superficies forestais

incentivando as plantación de especies arbóreas autóctonas con fins

produtivos, a adopción de modelos silvícolas sustentables e a implantación de

sistemas agro-silvo-pastorais, co obxectivo de mellorar a produción de

madeira de calidade, reducir o risco de incendios e fomentar os

aproveitamentos complementarios.

� É preciso pór en marcha actuacións públicas dirixidas cara outros sectores de

actividade con capacidade de xerar emprego para fixar poboación no medio

rural, entre as que as relacionadas coa transformación e valorización das

producións agrarias e forestais cobran unha importancia capital.

E xa para rematar, lembrar que as reflexións e propostas reunidas neste informe veñen

apoiadas por máis de 130 mulleres e homes que traballan en organismos e institucións

relacionados co estudo e xestión, baixo moi diferentes enfoques, do medio rural.

Persoas que comparten un sentimento común: a preocupación pola deriva na que está

sumido o territorio galego e, en especial, o seu medio rural. Como representantes deste

colectivo nesta Comisión, esperamos que, dun ou outro xeito, o seu esforzo altruísta,

plasmado na redacción do presente informe, poda, dalgún xeito, verse reflectido nas

conclusións que de aquí saian, contribuíndo a forxar unha nova política para o rural

galego.

Asinantes do Manifesto “Por unha nova política para o rural galego”

https://manifestoruralgalego.wordpress.com/