AS PLANTAS MEDICINAIS NO DESENVOLVEMENTO …...as plantas medicinais no desenvolvemento sostible das...

AS PLANTAS MEDICINAIS NO DESENVOLVEMENTO SOSTIBLE DAS

RESERVAS DA BIOSFERA “TERRAS DO MIÑO” E “OS ANCARES LUCENSES E

MONTES DE CERVANTES, NAVIA E BECERREÁ”

PEQUENA GUÍA DE CAMPO DAS PLANTAS MEDICINAIS DA SERRA DO COUREL

Mércores 27 de xullo de 2016

1

Autores: Ruth María Barros Camba Rosa Romero Franco Manuel Antonio Rodríguez Guitián María Moure Oteyza Antonio Rigueiro Rodríguez

GUÍA DE CAMPO DAS PLANTAS MEDICINAIS DA SERRA DO COUREL

2

Catálogo de plantas medicinais da Serra do Courel


3

Familia: Aceraceae

Xénero: Acer

Especie: Acer pseudoplatanus L.

Nomes vulgares: pradairo, pradia ou pedrairo

Nomes vulgares (castelán): arce, arce blanco ou falso plátano

Principios activos: taninos

Propiedades: astrinxentes e vulnerarias (codia)

Usos: curación de feridas

Familia: Compositae

Xénero: Achillea

Especie: Achillea millefolium L.

Nomes vulgares: aquilea, aquileia, correola, herba da rula, herba das cortadelas, herba dos carpinteiros, herba dos golpes, merisana, milenrama, milfollas ou milfollo

Nomes vulgares (castelán): flores mil, hierba cabezuda, milenrama ou té purgante

Principios activos: ácido cafeico, azuleno, flavonoides, lactonas sesquiterpénicas e taninos

Propiedades: antiespasmódicas, antiinflamatorias, antipiréticas, cicatrizantes, coleréticas, diuréticas e vulnerarias (sumidades floridas), antihemorroidais (zume da planta)

Usos: combate os espasmos dixestivos, dixestiva, feridas, queimaduras, tónica e úlceras

Piorniña


4

Familia: Lamiaceae

Xénero: Ajuga

Especie: Ajuga reptans L.

Nomes vulgares: consolda media

Nomes vulgares (castelán): consuelda media


Propiedades: antidiarreicas e vulnerarias (sumidades floridas)

Usos: afeccións da gorxa

Familia: Poaceae

Xénero: Anthoxantum

Especie: Anthoxantum odoratum L.

Nomes vulgares: herba ballesta, herba balestra, lesta ou lestra

Nomes vulgares (castelán): alestaz ou grama de olor

Principios activos: cumarinas e dicumarol (antagonista da vitamina K)

Propiedades: sedantes e antiinflamatorias (planta enteira)

Usos: edemas e problemas relacionados coa insuficiencia venosa


5

Familia: Betulaceae

Xénero: Alnus

Especie: Alnus glutinosa (L.) Gaertner

Nomes vulgares: ameneiro, amineiro, amieiro, abeneiro, arche, humeiro, pau do demo ou samoeiro

Nomes vulgares (castelán): aliso


Propiedades: antirreumáticas (follas), astrinxentes, antidiarreicas e hipocolesterolemiantes (codia)

Usos: diarrea, estomatite, farinxite e reuma

Familia: Compositae

Xénero: Arnica

Especie: Arnica montana L.

Nomes vulgares: árnica, herba cheirenta, herba da papeira ou talpica

Nomes vulgares (castelán): árnica ou tabaco de montaña

Principios activos: alcohois terpénicos non saturados, carotenoides, lactonas sesquiterpénicas e polifenois

Propiedades: antiinflamatorias e vulnerarias (capítulos florais)

Usos: contusións, hematomas e reumatismo


6

Familia: Polipodiaceae

Xénero: Asplenium

Especie: Asplenium trichomanes L.

Nomes vulgares: cuandro ou fento das boticas

Nomes vulgares (castelán): culantrillo menor, culantrillo bastardo ou tricómanes

Principios activos: fitoestrógenos

Propiedades: emenagogas (follas)

Usos: regulación da menstruación

Familia: Compositae

Xénero: Bellis

Especie: Bellis perennis L.

Nomes vulgares: belorita, bilorita, bonina, margarida, margarita ou velorita

Nomes vulgares (castelán): bellorita, chiribita, chirivita, margarita, margarita menor, maya, pascueta ou vellorita

Principios activos: taninos, aceites esenciais e saponinas

Propiedades: antitusivas, diuréticas, cicatrizantes e expectorantes (planta enteira)

Usos: ampolas, feridas e queimaduras

Colondrillo


7

Familia: Fagaceae

Xénero: Castanea

Especie: Castanea sativa Miller.

Nomes vulgares: castañeiro, castaño, castiro, castiñeiro ou restre

Nomes vulgares (castelán): castaño


Propiedades: astrinxentes, antidiarreicas e colutorias (follas e codia)

Usos: diarrea e inflamacións da boca

Familia: Lamiaceae

Xénero: Calamintha

Especie: Calamintha nepeta (L.) Savi

Nomes vulgares: calaminta, herba das aceitonas, nébeda ou népeta

Nomes vulgares (castelán): calamento, calaminta (de montaña, de monte ou menor), hedeota, hierba (de los pastores ou pastora), nébeda (mayor), nevada, ñota, poleo ou poleosa

Principios activos: aceite esencial, monoterpenonas, monoterpenoles e triterpenos

Propiedades: antisépticas, expectorantes e sudoríficas (sumidades floridas)

Usos: contra a fatiga e os fungos, tanto da pel como repiratorios, e ademais, favorece a dixestión

Castiñeiro


8

Familia: Papaveraceae

Xénero: Chelidonium

Especie: Chelidonium majus L.

Nomes vulgares: andoriña, anduriña, celedoña, celidonia, celidoña, ceruda, cilidonia, ciregoña, ciridonia, ciridoña, herba andoriña, herba ceruda, herba da andoriña, herba da anduriña, herba das verrugas, herba leiteira ou leiteiriña

Nomes vulgares (castelán): celidonia ou ceruda

Principios activos: alcaloides

Propiedades: antiespasmódicas, coleréticas e sedantes suaves (planta enteira). Cáusticas (látex)

Usos: tóxico por vía interna ¡Precaución!

Familia: Ranunculaceae

Xénero: Clematis

Especie: Clematis vitalba L.

Nomes vulgares: congorcia, clemátide, herba dos esmoleiros ou herba dos mendigos

Nomes vulgares (castelán): hierba de los pordioseros

Principios activos: protoanemonina

Propiedades: rubefacientes e vesicantes (follas)

Usos: alivio de dores reumáticas

Ceruda


9

Familia: Betulaceae

Xénero: Corylus

Especie: Corylus avellana L.

Nomes vulgares: abeladoira, abelaira, abelairo, abelán, abelaneira, abelaneiro, abelanoira, abelao, abeleira, abeleiro, abraira, avelaira, avelairo, avelán, avelaneira, avelaneiro, avelao, aveleira ou aveleiro

Nomes vulgares (castelán): ablano, avellanero, avellano ou nochizo


Propiedades: astrinxentes e tónico venosas (follas e codia)

Usos: atallar diarreas e hemorraxias. O froito (abelá) é comestible

Familia: Rosaceae

Xénero: Crataegus

Especie: Crataegus monogyna Jacq.

Nomes vulgares: escalambrón, escambrón, escaramiñeiro, espiñeiro albar, espiño albar, espiño cambrón, esterpete, estrepeiro, estripeiro, estripio, estripo, marzoa, perilloteiro bravo, pilriteiro ou pirliteiro

Nomes vulgares (castelán): espino albar ou majuelo

Principios activos: derivados triterpénicos, flavonoides e leucoantocianidinas

Propiedades: antiespasmódico, sedante do sistema nervioso e tónico do corazón (sumidades floridas)

Usos: ¡Precaución! tóxico en doses altas

Abraira

Escambrón


10

Familia: Leguminosae

Xénero: Cytisus

Especie: Cytisus scoparius (L.) Link

Nomes vulgares: xesta, xesta brava, xesta de vasoiras, xesta mansa, xesta marela, xesta molar, xesta moura, xesta negra ou xesteira

Nomes vulgares (castelán): escoba negra ou retama de escobas

Principios activos: alcaloides e flavonoides

Propiedades: diuréticas (flores)

Usos: suprime a excitabilidade anormal, palpitacións, podendo actuar como oxitócido no parto, facilitando a expulsión do neno


Xénero: Cytisus

Especie: Cytisus striatus (Hill) Rothm.

Nomes vulgares: xesta mansa ou xesta molar

Nomes vulgares (castelán): escobón morisco

Principios activos: alcaloides e flavonoides

Propiedades: diuréticas (flores)

Usos: suprime a excitabilidade anormal, palpitacións, podendo actuar como oxitócido no parto, facilitando a expulsión do neno

Xesta negral


11

Familia: Aspidiaceae

Xénero: Dryopteris

Especie: Dryopteris affinis (Lowe) Fraser‐Jenkins

Nomes vulgares: felgo ou folgueira da raposa

Nomes vulgares (castelán): dentabrón, faleito, falso helecho macho, feleito, foleito, halecho, helecho ou helecho macho

Principios activos: polifenois

Propiedades: antihelmínticas e febrífugas (rizoma)

Usos: contra a tenia ¡Tóxica!

Familia: Aspidiaceae

Xénero: Dryopteris

Especie: Dryopteris filix‐mas (L.) Schott

Nomes vulgares: dentabrú, dentabrún, dentrabrón, felgo, fenta, fento macho, folgueira ou folgueira da raposa

Nomes vulgares (castelán): helecho macho

Principios activos: polifenoles

Propiedades: antihelmínticas e febrífugas (rizoma e a base peciolar das frondes)

Usos: contra a tenia ¡Tóxica!

Fenta

Fenta


12

Familia: Equisetaceae

Xénero: Equisetum

Especie: Equisetum sp.

Nomes vulgares: chifre, herba estañeira, rabo de cabalo ou xestela

Nomes vulgares (castelán): cola de caballo ou equiseto

Principios activos: equisetonina (saponosido), flavonoides, sales minerais e sílice

Propiedades: antirreumáticas, cicatrizantes, diuréticas, hemostáticas e remineralizantes

Usos: consolidación de fracturas, curas de adelgazamento, lavado de feridas, litiase renal, oliguria, para tratar edemas e reumatismo

Familia: Ericaceae

Xénero: Erica

Especie: Erica arborea L.

Nomes vulgares: uz branca ou uz bornal

Nomes vulgares (castelán): brezo blanco

Principios activos: taninos e glucósidos flavónicos (arbutósido)

Propiedades: astrinxentes e antiseptícas das vías urinarias (flores)

Usos: antidiarreica e infeccións das vías urinarias

Cola de cabalo

Uz bo rna l


13

Familia: Euphorbiaceae

Xénero: Euphorbia

Especie: Euphorbia dulcis L.

Nomes vulgares: leitariega

Nomes vulgares (castelán): lechitierna dulce ou nabos de hechicera

Principios activos: alcaloides

Propiedades: caústicas (látex que segregan talos e follas)

Usos: calos, durezas, eccemas e verrugas ¡Cáustica!

Familia: Rosaceae

Xénero: Filipendula

Especie: Filipendula ulmaria (L.) Maxim.

Nomes vulgares: herba culmaria, herba culmeira ou raiña dos prados

Nomes vulgares (castelán): filipéndula ou reina de los prados

Principios activos: derivados flavónicos

Propiedades: diuréticas, antiinflamatorias, analxésicas, antipiréticas e anticoagulantes (flores)

Usos: afeccións reumáticas


14

Familia: Rosaceae

Xénero: Fragaria

Especie: Fragaria vesca L.

Nomes vulgares: amarón, amodoreira, amorillón, amorillote, amorilloteira, amorodeira, amoridio, amorodo, amorote, cacareixón, careixón, fragaria, fresa, freseira, maroteiro, morangueira, morodeira, morodo, morogo, morogueiro, morongueiro ou morote

Nomes vulgares (castelán): fresa, fragaria ou meruéndanos


Propiedades: astrinxentes (flores e rizoma)

Usos: amigdalite, diarrea, farinxite, metrorraxia, vaxinite e xenxivite. Os froitos son comestibles (amorodos ou morotes)

Familia: Oleaceae

Xénero: Fraxinus

Especie: Fraxinus angustifolia Vahl.

Nomes vulgares: freixa, freixo ou freixo de folla pequena

Nomes vulgares (castelán): fresno de hoja estrecha ou fresno de la tierra

Principios activos: heterósidos e taninos

Propiedades: antiartríticas e diuréticas (follas)

Usos: gota, oliguria, reuma e urolitiase

Morodo

Freixo


15

Familia: Rubiaceae

Xénero: Galium

Especie: Galium mollugo L.

Nomes vulgares: callaleite ou presoira

Nomes vulgares (castelán): galio blanco, galio, amor de hortelano, cerrillo, presera castellana, retama, rubia lisa, rubia mansa ou rubia silvestre

Principios activos: asperulósido (glucósido)

Propiedades: antiespasmódicas, antirreumáticas, astrinxentes e diuréticas (sumidades floridas)

Usos: afeccións das vías urinarias, estados edematosos e hiperuricemias

Familia: Xentianaceae

Xénero: Gentiana

Especie: Gentiana lutea L. subsp. aurantiaca Laínz

Nomes vulgares: xenciana ou xanzá

Nomes vulgares (castelán): genciana mayor

Principios activos: heterósidos amargos, principalmente xenciopicrósido e amaroxenciósido

Propiedades: tónicas amargas (raíces)

Usos: actúa sobre a secreción biliar, estimula o apetito e favorece a dixestión


16

Familia: Geraniaceae

Xénero: Geranium

Especie: Geranium robertianum L.

Nomes vulgares: agulleira, herba da agulla ou herba de San Roberto

Nomes vulgares (castelán): geranio

Principios activos: aceite esencial, substancia amarga e taninos

Propiedades: antidiarreicas, astrinxentes, diuréticas e hipoglucemiantes (planta enteira)

Usos: erupcións cutáneas, herpes, inflamacións de garganta e úlceras da boca

Familia: Rosaceae

Xénero: Geum

Especie: Geum urbanum L.

Nomes vulgares: herba caraveleira

Nomes vulgares (castelán): hierba de San Benito

Principios activos: glucósidos e taninos

Propiedades: astrinxentes, febrífugas e tónicas (rizoma)

Usos: blefaro‐conxuntivite, farinxite, febre, feridas e gastroenterite


17

Familia: Araliaceae

Xénero: Hedera

Especie: Hedera hibernica (G. Kirchn.) Bean

Nomes vulgares: hedra

Nomes vulgares (castelán): hiedra

Principios activos: saponósidos

Propiedades: analxésicas, antiespasmódicas, emenagogas, hemolíticas, neuralxias e vasoconstrictoras (talos e follas)

Usos: anticelulítica, cicatrización das feridas, chagas e úlceras varicosas


Xénero: Helleborus

Especie: Helleborus foetidus L.

Nomes vulgares: allabeira, chaveiro, claveira, elébor, follabeira, héboro, herba, herva chaveira, herba da braña, herba do gado, herba do gando, herba do lobo, herba do porco, herba dos bois, herba forte, herba papeira, herbal, herbedal, herbeira, ollabeira ou pé de grifo

Nomes vulgares (castelán): eléboro fétido, hierba llavera, hierba de ballesteros, vedegambre fétido, hierba del alobadado, llave del año, pie de grifo

Principios activos: helebrósido, protoanemonina e saponósidos

Propiedades: cardiotónicas (planta enteira)

Usos: tratamento de enfermidades do corazón ¡Prescrición facultativa!

Hedra

Chaveira


18

Familia: Apiaceae

Xénero: Heracleum

Especie: Heracleum sphondylium L.

Nomes vulgares: badoros, bodolo, limpacú ou pe de oso

Nomes vulgares (castelán): ursina ou lampaza

Principios activos: aceite esencial e furanocumarina

Propiedades: dixestivas, estimulantes e hipotensoras

Usos: hipertensión

Familia: Guttiferae

Xénero: Hypericum

Especie: Hypericum perforatum L.

Nomes vulgares: abeluria, herba de San Xoán ou pericón

Nomes vulgares (castelán): hierba de las heridas

Principios activos: aceite esencial, flavonoides, hipericina e taninos

Propiedades: antisépticas e cicatrizantes (sumidades floridas)

Usos: lavado e cicatrización de feridas e depresión

Pericón


19

Familia: Xuglandaceae

Xénero: Juglans

Especie: Juglans regia L.

Nomes vulgares: caroleira, concheiro, noceira ou nogueira

Nomes vulgares (castelán): nogal

Principios activos: inositol, taninos catáquicos e gálicos, vitamica C e xuglona

Propiedades: antiescrofulosas, astrinxentes, hipoglucemiantes, hipotensoras (follas)

Usos: acción tranquilizante, eccemas, estomatite, farinxite, feridas e psoriase

Familia: Labiatae

Xénero: Melittis

Especie: Melittis melissophyllum L.

Nomes vulgares: herba melisa

Nomes vulgares (castelán): melisa bastarda, melisa de campo, melisa silvestre, tolonjina, torongil de campo, toronjil de monte, toronjil silvestre ou toronjín

Principios activos: cumarina

Propiedades: antiespásmódicas, diuréticas e sedantes (parte aérea)

Usos: antiséptico urinario, facilita a dixestión, lavados oculares, limpeza de feridas e tratamento do insomnio

Nogal


20

Familia: Lamiaceae

Xénero: Mentha

Especie: Mentha suaveolens Ehrh.

Nomes vulgares: hierba sapera, hierbabuena de burro ou mentastro

Nomes vulgares (castelán): amenta, maravallo, maravalum, meldrasco, menta de can, mentraste, mentastres ou milta

Principios activos: aceite esencial, óxidos terpénicos, sesquiterpenonas e sesquiterpenos

Propiedades: antidiarreicas, antiespasmódicas, carminativas e colagogas

Usos: alivia a acumulación de gases, bronquite, diarrea, insuficiencias hepáticas moderadas ou a sinusite

Familia: Lamiaceae

Xénero: Origanum

Especie: Origanum virens Hoffmanns. & Link

Nomes vulgares: aurego, aurogo, eirogo, eirogos, ourego ou ourogo

Nomes vulgares (castelán): orégano

Principios activos: aceite esencial con carvacrol e timol, ácidos fenólicos, ácido ursólico, origaneno e tanino

Propiedades: analxésicas, antiespasmódicas, antisépticas, carminativas, cicatrizantes, emenagogas e tónicas estomacais (sumidades floridas)

Usos: acción antibacteriana e antifúnxica en afeccións cutáneas, dixestivas e respiratorias

Ourego


21

Familia: Plantaginaceae

Xénero: Plantago

Especie: Plantago lanceolata L.

Nomes vulgares: lingua de ovella ou chantaxe

Nomes vulgares (castelán): llantén de hoja estrecha ou llantén menor

Principios activos: mucilaxes, taninos e heterósidos

Propiedades: antiinflamatorias, astrinxentes, balsámicas, cicatrizantes e emolientes (follas)

Usos: afeccións respiratorias, amigdalite, blefarite, conxuntivite, farinxite, feridas, picaduras de insectos, traqueíte e úlceras varicosas

Familia: Plantaginaceae

Xénero: Plantago

Especie: Plantago major L.

Nomes vulgares: chantaxe

Nomes vulgares (castelán): llantén de hoja ancha ou llantén común

Principios activos: mucilaxes, taninos e heterósidos

Propiedades: antiinflamatorias, astrinxentes, balsámicas, cicatrizantes e emolientes (follas)

Usos: afeccións respiratorias, amigdalite, baixar o coresterol, blefarite, conxuntivite, farinxite, feridas, picaduras de insectos, traqueíte e úlceras varicosas

Herba de sete costas

Herba de sete costas


22

Familia: Polipodiaceae

Xénero: Polypodium

Especie: Polypodium vulgare L.

Nomes vulgares: fenteira ou fento das pedras

Nomes vulgares (castelán): polipodio

Principios activos: ácido benzoico, azúcares, glucósidos e salicílico

Propiedades: expectorante, purgante e vermífugo (rizomas)

Usos: catarros e eliminación de lombrigas

Familia: Primulaceae

Xénero: Primula

Especie: Primula acaulis (L.) L.

Nomes vulgares: cántaro, panqueixo, picamerendas ou primavera

Nomes vulgares (castelán): pan y quesillo ou primavera

Principios activos: flavonoides e vitamina C

Propiedades: béquicas, diuréticas, laxante suave e pectorais (flores, rizomas e raíces)

Usos: afeccións das vías respiratorias

Fenta


23

Familia: Rosaceae

Xénero: Prunus

Especie: Prunus avium L.

Nomes vulgares: cerdeira brava, cereixeira, cereixo ou marouviña

Nomes vulgares (castelán): cerezo silvestre

Principios activos: flavonoides, sales de potasio e taninos

Propiedades: diuréticas (pedúnculos dos froitos)

Usos: edemas, obesidade e oliguría

Familia: Rosaceae

Xénero: Prunus

Especie: Prunus spinosa L.

Nomes vulgares: abruñeira, abruñeiro, ambruñeiro, ameixeira brava, andrino, cambroeiro, espiño ou gruñeiro

Nomes vulgares (castelán): arañón, ciruelo silvestre, endrino, endrina ou espino negro

Principios activos: flavonoides (hiperósido, rutósido e quercetósido), glucósido cianoxenético (amigdalósido), taninos e ácidos orgánicos

Propiedades: astrinxentes e antidiarreicas (bruños). Antiinflamatorias (follas). Laxantes (flores)

Usos: analxésico, aperitivo, contra a diarrea e laxante suave

Gruñeiro


24

Familia: Hypolepidaceae

Xénero: Pteridium

Especie: Pteridium aquilinum (L.) Kuhn in Kerst.

Nomes vulgares: fento, fieito, folgueira ou fulgueiro

Nomes vulgares (castelán): falaguera, felguera, folguera, helecho común ou helecho hembra

Principios activos: heterósidos cianoxenéticos, flavonoides, principios canceríxenos, saponósidos, taninos e tiaminasa (enzima que destrúe a vitamina BI)

Propiedades: antiespasmódica e “depurativa” (frondes)

Usos: eliminación de vermes parasitos e bronquite ¡Tóxica!


Xénero: Pterospatum

Especie: Pterospartum tridentatum (L.) Willk.

Nomes vulgares: carqueixa ou lavacuncas

Nomes vulgares (castelán): carqueja, carquesa, carquesia, craqueja, chamosquina, engordatoro, lavacuncas ou torogordo

Principios activos: flavonoides e polifenois

Propiedades: antiinflamatorias, antimicrobianas e antioxidantes

Usos: calma e abranda (suaviza), contra a tose, curación de feridas, para suar e ouriñar

Fento


25

Familia: Fagaceae

Xénero: Quercus

Especie: Quercus robur L.

Nomes vulgares: alvariño, carballo, carballo alvariño, carballo branco, carballo verino, carvallo, rebolo alvar ou roble

Nomes vulgares (castelán): carballo, cagiga, roble, roble albar ou roble pedunculado


Propiedades: antidiarreicas, astrinxentes e hemostáticas (bugallos e codia)

Usos: eccemas, enterocolite, estomatite, farinxite, hemorraxias, hemorroides e queimaduras


Xénero: Ranunculus

Especie: Ranunculus repens L.

Nomes vulgares: botón de ouro ou bugallo

Nomes vulgares (castelán): botón de oro, bugalla, pata de gallina ou ranúnculo de prado

Principios activos: alcaloide (anemonina)

Propiedades: ¡tóxica!

Usos: ¡moi tóxica para os animais e para o home!

Rebola


26

Familia: Rosaceae

Xénero: Rosa

Especie: Rosa canina L.

Nomes vulgares: roseira, silvamacha ou silva macho

Nomes vulgares (castelán): escaramujo ou rosal bravo

Principios activos: flavonoides, pectinas, provitamina A, taninos e vitamina C

Propiedades: astrinxentes (escaramuxos)

Usos: astenia, convalecencia, diarrea, fraxilidade capilar e obesidade

Familia: Rosaceae

Xénero: Rubus

Especie: Rubus sp

Nomes vulgares: albariña, silva, silva moura, silvadeira, silvareira, silveira, xibarda, zarza ou zarzalla

Nomes vulgares (castelán): zarza


Propiedades: antidiarreicas e astrinxentes (brotes e follas)

Usos: aftas, farinxite, feridas, tratamento da diarrea, acelera a cicatrización de úlceras e xenxivite

Silva

Silva macha


27

Familia: Caprifoliáceas

Xénero: Sambucus

Especie: Sambucus nigra L.

Nomes vulgares: bantieiro, bieiteiro, boito, sabugo ou sabugueiro

Nomes vulgares (castelán): saúco

Principios activos: aceite esencial, mucílaxe e nitrato potásico (flores), ácidos orgánicos, antocianósidos, azúcares, pectinas e vitamina C (froitos)

Propiedades: diuréticas, emolientes laxantes e sudoríficas

Usos: afeccións respiratorias, catarros, conxuntivite, dermatose, farinxite, feridas, gripes, laxante suave e queimaduras

Familia: Compositae

Xénero: Santolina

Especie: Santolina semidentata Hoffmanns. & Link.

Nomes vulgares: mancela do casaio

Nomes vulgares (castelán): botonera

Principios activos: aceite esencial, ácidos fenólicos, flavonoides, lactonas sesquiterpénicas, sesquiterpenoles e taninos

Propiedades: antiespasmódicas, emenagogas e vermífugas (capítulos florais)

Usos: anorexia, conxuntivite, estimula a dixestión e contra os vermes intestinais

Sabugueiro


28

Familia: Scrophulariaceae

Xénero: Scrophularia

Especie: Scrophularia auriculata subsp. auriculata L.

Nomes vulgares: albichorno, herba dos lamparóns, herba das cunchas, herba ferreña ou herba nodosa

Nomes vulgares (castelán): castrángula, escrofularia, escrofularia acuática ou hierba del moro

Principios activos: antroquinona, glucósidos e saponinas

Propiedades: antihemorroidais, purgantes e vulnerarias (follas e rizomas)

Usos: tratamento das escrófulas

Familia: Dioscoreaceae

Xénero: Tamus

Especie: Tamus communis L.

Nomes vulgares: naboda, norza negra, nouza, noza, saltasebes, uvas de can, uvas de cobra ou valdeba

Nomes vulgares (castelán): brionia negra, canduerca, carduenca, enredadera, espárrago, espárrago bravío, espárrago de bicha, espárrago de caña, espárrago de lupia, espárrago de rabiacán, hierba de la mujer apaleada, nabo caíño, nuerza, nueza, nueza negra, sello de la Virgen, sello de Nuestra Señora, tamo, truca, tuca, uvas de can, uvas del diablo, uva negra, uva taminia ou vid negra

Principios activos: almidón e mucílaxe

Propiedades: antirreumáticas e rubefaccientes (froitos)

Usos: contra as contusións, derrames e reuma ¡tóxica!

Cireixas de corriola (froitos)

Chupón


29

Familia: Compositae

Xénero: Tanacetum

Especie: Tanacetum parthenium (L.) Schultz Bip.

Nomes vulgares: herba madroa ou herba da Nosa Señora

Nomes vulgares (castelán): amargaza ou margaza

Principios activos: aceite esencial, ácidos fenólicos, lactonas sesquiterpénicas e flavonoides

Propiedades: agregante plaquetario, antiespasmódicas, antihemicranias e antiinflamatorias (sumidades floridas)

Usos: tratamento de hemicranias (migrañas) e cefaleas e como preventivo para tromboembolismos e hipertensión arterial

Familia: Compositae

Xénero: Taraxacum

Especie: Taraxacum officinale Weber

Nomes vulgares: dente de león, mexacán ou paciporcas

Nomes vulgares (castelán): diente de león

Principios activos: fructosa e inulina (raíz), cumarinas, flavonoides, lactonas sesquiterpénicas e vitaminas A, B, C e D (follas, raíz e rizoma)

Propiedades: diuréticas e colagogas (follas, raíz e rizoma)

Usos: enfermidades hepáticas, eccemas, furúnculos, estimula o apetito e é laxante suave

Dente de león


30

Familia: Lamiaceae

Xénero: Teucrium

Especie: Teucrium scorodonia L.

Nomes vulgares: escorodonia, menta de cobra, sarxa silvestre ou seixebra

Nomes vulgares (castelán): escordonia

Principios activos: aceite esencial, ácidos fenólicos, flavonoides, principios amargos e taninos

Propiedades: astrinxentes, diuréticas, sudoríficas, tónico amargas, vermífugas e vulnerarias (sumidades floridas)

Usos: alivia a acumulación de gases, estimulante dixestiva e está indicada en hipertensión moderada

Familia: Crasulaceae

Xénero: Umbilicus

Especie: Umbilicus rupestris (Salisb.) Dandy

Nomes vulgares: burete, capelo, couselo, croques, cusillo, gorretes ou pucho das paredes

Nomes vulgares (castelán): cusillo ou ombligo de Venus

Principios activos: mucilaxe, tanino e trimetilamina

Propiedades:desinfectantes e vulnerarias (follas)

Usos: contra a picadura dos insectos, tratamento de úlceras e de frieiras

Seixebra

Capelexo


31

Familia: Urticaceae

Xénero: Urtica

Especie: Urtica dioica L.

Nomes vulgares: estruga, herba de cego ou ortiga

Nomes vulgares (castelán): ortiga ou ortiga mayor

Principios activos: ácidos orgánicos, clorofila, mucilaxe e sales minerais

Propiedades: antianémicas, antidiabéticas e hemostáticas (planta enteira)

Usos: hipertensión arterial, insuficiencia renal ou venosa e tratamento de hemorraxias

Familia: Ericaceae

Xénero: Vaccinium

Especie: Vaccinium myrtillus L.

Nomes vulgares: arandeira

Nomes vulgares (castelán): arándano

Principios activos: antocianósidos, proantocianidoles, glucósidos de flavonoles, sales minerais, Taninos, alcaloides, pectina e ácidos orgánicos (foitos). Flavonoides, taninos, ácidos fenólicos e triterpénicos, arbutósido, iridoides, leucoantocianósidos (follas)

Propiedades: vasoprotectoras – capilarotropas, vasodilatadoras coronarias, antirradicais, antidiarreicas (foitos). Antidiarreicas, antisépticas, astrinxentes, diuréticas e hipoglucemiantes (follas)

Usos: diarrea, cistite, feridas, microanxiopatías, mitigar a sede da febre e transtornos da circulación

Ortiga


32

Familia: Valerianaceae

Xénero: Valeriana

Especie: Valeriana pyrenaica L.

Nomes vulgares: bortolo

Nomes vulgares (castelán): hierba de gato, nardo de montaña, valeriana ou valeriana del Pirineo

Principios activos: aceite esencial, ácidos (valeriánico e isovaleriánico), ácidos fenólicos, ésteres terpénicos, flavonoides, monoterpenoles, sesquiterpenales, sesquiterpenonas, sesquiterpenos, taninos e valepotriatos

Propiedades: antiespasmódicas e sedantes do sistema nervoso (rizoma)

Usos: ansiedade, asma, bronquite espasmódica, convulsións infantís, dismenorrea, espasmos gastrointestinais dolorosos, febre, hiperexcitación nervosa, hipertensión arterial de causa nervosa, insomnio, taquicardias, trastornos menopáusicos e xaquecas

Familia: Verbenaceae

Xénero: Verbena

Especie: Verbena officinalis L.

Nomes vulgares: verbena, crusados, herba dos ensalmos, orxabán ou verxebán

Nomes vulgares (castelán): verbena ou hierba santa

Principios activos: esencias, heterósidos (verbenalósido e verbenósido), mucilaxe e un principio amargo

Propiedades: antiinflamatorias, astrinxentes, emolientes, espasmolíticas e lixeiramente sedantes (planta enteira florida)

Usos: erupcións da pel, nerviosismo, transtornos dixestivos e reuma


33

Familia: Violaceae

Xénero: Viola

Especie: Viola riviniana Rchb.

Nomes vulgares: violeta

Nomes vulgares (castelán): violeta

Principios activos: aceite esencial, ácido salicílico, alcaloides, antocianinas e mucilaxe

Propiedades: antitusivas, emolientes, expectorante e hipotensoras (flores)

Usos: contra a tose e coma laxante

Violeta


34

Listaxe das plantas medicinais da Serra do Courel Acer pseudoplatanus L. …………………………………………………………………………………………………… 3

Achillea millefolium L. ……………………………………………………………………………………………………… 3

Ajuga reptans L. ………………………………………………………………………………………………………………. 4

Anthoxantum odoratum L. ………………………………………………………………………………………………. 4

Alnus glutinosa (L.) Gaertner ................................................................................................ 5

Arnica montana L. ................................................................................................................ 5

Asplenium trichomanes L. .................................................................................................... 6

Bellis perennis L. ................................................................................................................... 6

Calamintha nepeta (L.) Savi .................................................................................................. 7

Castanea sativa Mill. ………………………………………………………………………………………………………. 7

Corylus avellana L. ................................................................................................................ 8

Chelidonium majus L. ........................................................................................................... 8

Clematis vitalba L. …………………………………………………………………………………………………………… 9

Crataegus monogyna Jacq. .................................................................................................. 9

Cytisus scoparius (L.) Link ..................................................................................................... 10

Cytisus striatus (Hill) Rothm. ................................................................................................ 10

Dryopteris affinis (Lowe) Fraser‐Jenk. .................................................................................. 11

Dryopteris filix‐mas (L.) Schott ............................................................................................. 11

Equisetum sp. ………………………………………………………………………………………………………………….. 12

Erica arborea L. ……………………………………………………………………………………………………………….. 12

Euphorbia dulcis L. ………………………………………………………………………………………………………….. 13

Filipendula ulmaria (L.) Maxim. ……………………………………………………………………………………….. 13

Fragaria vesca L. ……………………………………………………………………………………………………………… 14

Fraxinus angustifolia Vahl .................................................................................................... 14

Galium mollugo L. ................................................................................................................. 15

Gentiana lutea L. subsp. aurantiaca Laínz ............................................................................ 15

Geranium robertianum L. ..................................................................................................... 16

Geum urbanum L. ................................................................................................................. 16

Hedera hibernica (G. Kirchn.) Bean ...................................................................................... 17

Helleborus foetidus L. ........................................................................................................... 17

Heracleum sphondylium L. ................................................................................................... 18

Hypericum perforatum L. ..................................................................................................... 18

Juglans regia L. ..................................................................................................................... 19


35

Melittis melissophyllum L. .................................................................................................... 19

Mentha suaveolens Ehrh. ..................................................................................................... 20

Origanum virens Hoffmanns. & Link .................................................................................... 20

Plantago lanceolata L. …………………………………………………………………………………………………….. 21

Plantago major L. ……………………………………………………………………………………………………………. 21

Polypodium vulgare L. …………………………………………………………………………………………………….. 22

Primula acaulis (L.) L. ………………………………………………………………………………………………………. 22

Prunus avium L. ………………………………………………………………………………………………………………. 23

Prunus spinosa L. …………………………………………………………………………………………………………….. 23

Pteridium aquilinum (L.) Kuhn …………………………………………………………………………………………. 24

Pterospartum tridentatum (L.) Willk. ................................................................................... 24

Quercus robur L. ……………………………………………………………………………………………………………… 25

Ranunculus repens L. ………………………………………………………………………………………………………. 25

Rosa canina L. …………………………………………………………………………………………………………………. 26

Rubus L. …………………………………………………………………………………………………………………………… 26

Sambucus nigra L. …………………………………………………………………………………………………………… 27

Santolina semidentata L. ..................................................................................................... 27

Scrophularia blabisii Hornem. …………………………………………………………………………………………. 28

Tamus communis L. .............................................................................................................. 28

Tanacetum parthenium (L.) Schultz Bip. .............................................................................. 29

Taraxacum officinale Weber ................................................................................................ 29

Teucrium scorodonia L. ......................................................................................................... 30

Umbilicus rupestris (Salisb.) Dandy ...................................................................................... 30

Urtica dioica L. ………………………………………………………………………………………………………………… 31

Vaccinium myrtillus L. .......................................................................................................... 31

Valeriana pyrenaica L. …………………………………………………………………………………………………….. 32

Verbena officinalis L. ............................................................................................................ 32

Viola riviniana Rchb. ……………………………………………………………………………………………………….. 33 Un recadro branco na imaxe da ficha descritiva, indica que a planta empregouse ou aínda se emprega como medicinal no Courel. Aparecendo nel o nome polo que é coñecida na serra courelá. Dita información baséase nos datos recopilados por María Moure Oteyza (Licenciada en Farmacia)


36

BibliografíaCASTROVIEJO, S. (Ed.)(1986‐2013): Flora Iberica. Plantas vasculares de la Península Ibérica e

Islas Baleares. Real Jardín Botánico de Madrid. C.S.I.C. Madrid. Acceso de balde en: www.floraiberica.es.

CSIC (2015): Anthos. Sistema de información sobre las plantas de España. Acceso de balde en: www.anthos.es.

LOSADA CORTIÑAS, E., CASTRO GONZÁLEZ, J. & NIÑO RICOI, E. (1992): Nomenclatura vernácula da flora vascular galega. 177 pp. Servicio de Estudios e Publicacións. Consellería de Agricultura, Gandería e Montes. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

RIGUEIRO RODRÍGUEZ, A., ROMERO FRANCO, R., SILVA‐PANDO, F.J. & VALDÉS BERMEJO, E. (1996): Guía de plantas medicinais de Galicia. Editorial Galaxia. Vigo.

AS PLANTAS MEDICINAIS NO DESENVOLVEMENTO …...as plantas medicinais no desenvolvemento sostible das...

Documents

Transcript of AS PLANTAS MEDICINAIS NO DESENVOLVEMENTO …...as plantas medicinais no desenvolvemento sostible das...