6. GIZAKI MODERNOAK OREKAK DESEGITEN

DITU: ERAGINAK

HIZTEGIA• Eraginak: gehiegizko biztanleriaren eta

gehigizko kontsumoaren ondorioz soturiko desoreka.

• ppm: milioiko parteak adierazten dituen terminoa.

• Biometaketa: organismoko kontzentrazioa.• Biomagnifikazioa: biometatzen diren

substantzien kontzentrazioa elikagai-kateetako maila batetik bestera handitzea.

6.1 CO2-aren gehikuntza

• Hasieran atmosferako kontzentrazioa konstantea zen.

• Azken mila urteetan izugarri azkar handitu da.

• Egun 369 ppm.• Sortzen duen kurba horri hockey-

makila deritzo.

6.2 Klima-aldaketa orokorra

• Giza jarduerak klima-aldaketa eragiten du.

• Orain bete-betean dago aldaketa hori.

Zer egin dezakegu?• Klima Aldaketari buruzko Gobernu arteko Batzordearen txostenen

laburpen bat. Gizakia Lurreko klima aldatzen ari da, zer egin daiteke egoera hori konpontzeko?

– Energia-arloan: Elektrizitatea sortzeko ikatz-zentral termikoen ordez gasa erretzen duten zentralak jartzea, energia alternatiboen alde egitea…

– Garraio-arloan: Garraio publiko gehiago erabiltzea, gasolina garbiagoa erabiltzen duten motorrak egitea…

– Etxebizitza-arloan: Eraikinen orientazioa eta isolamendua hobetzea, baita bero-, hotz- eta argi-sistemak ere.

– Industrian: Efizientzia, birziklapena eta teknologia alternatiboak sustatzea.

– Nekazaritza-arloan: Uzten eta aziendaren kudeaketa hobetzea.– Basogintza-arloan: Baso-berritzea sustatzea.

6.3 Euri azidoa

• Biomasa eta erragi fosilak erretzetik dator euri azidoa. Sortzen diren NO2-a, SO2-a eta CO2-a urarekin konbinatzen eta azido bihurtzen dira atmosferan.

• Euria, beraz, azidoa da. Kalteak eragiten dizkie landarediari, aintziretako faunari, eraikinei eta lurzoruari.

• Izugarrizko kaltea sortzen du landaredian lurzoruaren bidez. Kalte horien eragilea aluminioa da bereziki.

6.4 Biokutsadura

• Biosferako bizidunak milaka substantzia kimikoren eraginpean gaude. Horietako batzuk kaltegarriak dira.

• Uretan disolbatu, lurrundu eta atmosferara igotzen dira gure odolean sartuz.

• Eskimalen herriari eragiten dio gehien.• Ingurumen-arazo global bati egin behar

diogu aurre, kutsadura zabaldu egiten da eta.

Minamatako gaixotasuna

• 1953tik 1960ra bitartean Japoniako milaka herritar merkurioz (Hg) pozoindu ziren organismoan metal hori zuten arrain eta moluskuak jatearen ondorioz.– Minamata hirian hasi zen pozoitze-agerraldia

• Organismoek ez dute merkurioa ezabatzen, beraz, metatu egiten da.

• Produktu kutsatuak konsumituz biometaketa handitu egiten da.– Kalte itzulezinak sor ditzake

• Biomagnifikazioa sortzen da.

6.5 Hondakin solidoak

• Ugariak eta kudeatzeko zailak dira.– Herrialde garatu ateko biztanle bakoitzak 1,5kg

zabor sortzen du egunero.• Zabortegi kontrolatuei esker hondakinen ikus-

eragina txikitu egiten da, baina gero eta hondakin gehiago sortzen dugu.

• Hori dela-eta errausketa-instalazioak jartzen hasi dira.– Klima- eta osasun-arazoak dakartzate– Berotegi-gasak eta sekidurazko partikulak

igortzen dituzte.• Partikula horiek toxikoak dira osasunerako,

beras, komeni da iragazki egokiak erabiltzea.