AURKIBIDEA · 2007-07-18 · IV.4.7. Irratia IV.4.8. Prentsa idatzia IV.4.9. Liburugintza...

Hiz

kunt

zapo

litik

a

© Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza

AURKIBIDEA

Aurkezpena: Aurrera begira Sarrera: Bete daitekeen plana

LEHEN ZATIA

I. SARRERAII. EUSKAL HERRIKO HIZKUNTZA-POLITIKEN ERAGINKORTASUNARI

BURUZKO AZTERKETAIII. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLAN NAGUSIAIV. EUSKARAREN INDARGUNEAK ETA AHULEZIAK

IV.1. SarreraIV.2. IrizpideakIV.3. Indarguneak

IV.3.1. Irakaskuntza

ATZERA

Euskara Biziberritzeko Plan NagusiaEuskararen Aholku Batzordeak 1998ko ekainaren 24koBatzorde Osoaren bileran aho batez onetsitakoa

Eusko Jaurlaritzaren 1998ko uztailaren 28koGobernu Batzordeak onartutakoa

AURRERA

/euskara/indice_e.htm

/euskara_ebpn/indice_e.htm

IV.3.2. FamiliaIV.3.3. AisiaIV.3.4. KirolaIV.3.5. KulturgintzaIV.3.6. TelebistaIV.3.7. IrratiaIV.3.8. Prentsa idatziaIV.3.9. LiburugintzaIV.3.10. PublizitateaIV.3.11. Euskalduntze-alfabetatzeaIV.3.12. Enpresa-munduaIV.3.13. ErlijioaIV.3.14. AdministrazioaIV.3.15. Corpus-plangintza eta euskararen kalitatea

IV.4. AhuleziakIV.4.1. IrakaskuntzaIV.4.2. FamiliaIV.4.3. AisiaIV.4.4. KirolaIV.4.5. KulturgintzaIV.4.6. Telebista

ATZERA AURRERA© Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza

Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.4.7. IrratiaIV.4.8. Prentsa idatziaIV.4.9. LiburugintzaIV.4.10. PublizitateaIV.4.11. Euskalduntze-alfabetatzeaIV.4.12. Enpresa-munduaIV.4.13. ErlijioaIV.4.14. AdministrazioaIV.4.15. Corpus-plangintza eta euskararen kalitatea

IV.5. Hizkuntza-politikarako egungo giza eta diru-baliabideak

BIGARREN ZATIA

V. HIZKUNTZA-POLITIKAN ERAGITEN DUTEN ALDAGAIAK: INGURUTIKDATOZKION MEHATXUAK ETA AUKERAKV.1. MehatxuakV.2. Aukerak

VI. DATOZEN HAMAR URTEETARAKO ERRONKA NAGUSIAKVI.1. Helburu nagusiaVI.2. Helburu estrategikoak


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.2.1. Euskara ondorengoetaratzeaVI.2.2. Euskararen erabilera: euskararen aldeko auzogintza eta zerbitzugintzaVI.2.3. Euskararen elikadura

VI.3. Helburu zehatzak eta egitasmo-proposamenakVI.3.1. Euskara ondorengoetaratzea

VI.3.1.a. IrakaskuntzaVI.3.1.b. Euskalduntze-alfabetatzeaVI.3.1.c. Familia bidezko jarraipena

VI.3.2. Euskararen erabilera: euskararen aldeko auzogintza eta zerbitzugintzaVI.3.2.a. AdministrazioaVI.3.2.b. Gune euskaldunenakVI.3.2.c. Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriakVI.3.2.d. Enpresa-munduaVI.3.2.e. AisiaVI.3.2.f. KirolaVI.3.2.g. Erlijioa

VI.3.3. Euskararen elikaduraVI.3.3.a. Corpus plangintza eta euskararen kalitateaVI.3.3.b. Prentsa idatziaVI.3.3.c. LiburugintzaVI.3.3.d. Irratia


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.3.e. TelebistaVI.3.3.f. PublizitateaVI.3.3.g. Kulturgintza

VII. HIZKUNTZA-POLITIKARAKO BEHAR DIREN GIZA ETA DIRU-BALIABIDEAK

HIRUGARREN ZATIA

VIII. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLANA GAUZATU ETA HORRENJARRAIPENA EGITEKO URRATSAK

IX. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLANA EGITEKO PROZEDURARENAZALPENAIX.1. Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia burutzeko emaniko urratsakIX.2. Azpibatzordeak eta kideen zerrenda

ERANSKINA

Euskararen Aholku Batzordea eraldatzeko ekainaren 18ko 156/1996 Dekretua


Hiz

kunt

zapo

litik

a


AURKEZPENAAURRERA BEGIRA

Nabarmena da euskarak hogei urteotan egin duen aurrerakada. Gure aurrekoek, urte zailetan,egin zuten lan eskerga gogoan izatekoa eta eskertzekoa bada ere, 1979ko Autonomia Estatutuakhizkuntza ofizial aldarrikatu zuenetik bistakoak dira euskarak egin dituen urratsak, eskaini zaizkionlege-babesari, baliabideei, laguntzei, ahaleginei, atxikimenduei eta abarri esker.

Aginpidea eskuratu bezain azkar heldu zitzaion euskara finkatzeari, batzeari eta esparru guztie-tan erabiltzeari eta alor guztietara hedatzeari, euskal irrati-telebistak sortuz, hezkuntza euskaldun-tzeko ereduak moldatuz, helduen alfabetatzea eta euskalduntzea sendotuz. Egia esan, eskarmen-tu handirik gabe ekin genion euskararen beraren garapenari eta normalizazioari. Baina, oro har,neurri eta bide egoki samarretik ibili garela erakutsi digu denborak.

Horretan, jakina, ezinbestekoak izan dira Hizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusia etaEuskararen Aholku Batzordea. Borondate oneko eta ezaguera handiko euskaltzale haiei esker bare-tu eta bateratu ahal izan ziren euskararen inguruan sortutako haserreak eta iritzi kontrajarriak.Hasierako Euskararen Aholku Batzorde hark izugarri lagundu zuen batuaren eta euskalkien artekokatramilak askatzen eta hezkuntza ereduak finkatzen.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Ereindako giro on horri eta elkarrekin finkatutako irizpide bateratu haiei esker sendotu zenHizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusia. Halaber, eraldatu eta indarberritu Euskararen AholkuBatzordea, soziolinguistikan eta euskalgintzan ziharduten jendez osaturik. Eta urrats berriak eginziren: Euskaltzaindiarekin eta euskara gaurko premietara egokitzen zihardutenekin hitzarmenak,Administrazioa euskalduntzeko neurriak eta abar.

Azken aldi honetako Euskararen Aholku Batzordeak, berriz, orain argitaratu den EuskaraBiziberritzeko Plan Nagusia burutu du, orain arte egin dena arakatu ondoren. Horretarako gogoetaeta eztabaida sakonak egin ditu. Lehenik, jakina, egin dena aztertzeko eta baliesteko euskararenindarguneak eta ahuleziak non dauden, zein alorretan, zein eskualdetan, zehaztu du, argi eta garbi.Azkenik, erremedioak eskaintzen ahalegindu da: susperraldirako proposamenak eskainiz, irizpide-ak, lehentasunak, baliabideak eta abar finkatuz.

Ezinbestekoa zen Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia, indarrak biltzeko, irizpideak finkatzeko,indarguneak sendotzeko, ahuleziak konpontzeko, betiko okerretan ez jausteko eta elkarlana bide-ratzeko eta indartzeko.Euskararen normalizazioak ezinbestekoa du horrelako plan estrategikoa,argia eta zehatza.

Erronka handiak ditu oraindik euskarak. Datozen hamar urteotako nagusienei erantzun nahi dieEuskara Biziberritzeko Plan Nagusiak. Ildoak eta bideak finkaturik daude. Beharrezkoak dituenbaliabideak ere lortuko dituela uste dugu. Denon borondate onik eta guztion arteko elkarlanik ereez zaiola faltako espero dezagun. Guztiona den euskarak guztion beharra baitu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia ez da bakar baten burutapena, ezta argialdi bateko distiraere, askoren arteko gogoeta, burubidea eta egitasmoa baizik. Iritzi desberdinetako jendeak burutuada. Elkarrekin adostua. Ez da nolanahi baztertzekoa, beraz. Alderantziz, guztiok onartzeko litzateke.

Tresna baliagarria da. Guztion esku da, noski, jori eta emankor bihurtzea. Guztion ahaleginariesker izango da arrakastatsu edota guztion erruz alfer. Ilunaldietan eta zalantza artean ere aurreraegin badugu, are eta errazago egin beharko genuke eskarmentu eta argi gehiago dugun garai haue-tan. Horixe nahiko genuke guztiok.

M. CARMEN GARMENDIA LASAKultura sailburua


Hiz

kunt

zapo

litik

a


SARRERABETE DAITEKEEN PLANA

1998ko uztailaren 28an, Gobernu Kontseiluak onartu eta bere egin zuen Euskara BiziberritzekoPlan Nagusia, Euskararen Aholku Batzordeak urte bereko ekainaren 24an burutu eta onarturikoplana. Esan dezadan pozgarri zaidala bi egintza horiek –Gobernuarena eta Aholku Batzordearena–Lehendakari gisa izan dudan agintaldiaren amaierarekin batera gertatu izana; izan ere, nire agin-taldiko hamalau urteetan euskaldunen eta elebitasunaren alde erakundeetatik egindako lanari nola-baiteko amaiera zoriontsua emateko modua da.

Esan gabe doa, beraz, Planaren argitalpenari hitzaurrea idatzita herritarrei aurkezteko eskatudidatenean, ohore handia izan dela niretzat. Bene-benetan esker onez hartu dut «kargu osteko»zeregin hau.

Orain argitara den Euskara Biziberritzeko Plan Nagusi honek helburu zabalak ditu, baina bete-tzeko moduko helburuak. Metodologia zorrotzaz egin dute, taxutu eta onartzeko prozesu osoannagusi izan diren irizpide eta konbikzio politikoetan oinarri hartuta. Alderdi horietako bakoitzariburuzko azalpen laburra egingo dut, jarraian.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Helburuei dagokienez, esan beharrekoa dugu, lehenik eta behin, Aholku Batzorde eraberrituakoinarri sendoa aurkitu zuela bere lanari ekitean. Ordurako, aldendua genuen euskararen egoerarieta etorkizunari buruzko larritasuna, duela hogei urte, Gernikako Estatutuan euskara hizkuntza ofi-zial izendatu zenean, geneukan larritasun hura hain zuzen; harrezkero batzordekideek ez zuten,behintzat, euskarari iraunarazteko borrokatu beharko, hizkuntza hau hil hurren izan genuen 70ekohamarkada hartan izan zitekeen bezala. Euskararen Aholku Batzorde berria Plana taxutzen hasizenerako, euskara arrakastaz ezarrita zegoen hezkuntzan, batez ere unibertsitatez kanpokoan;indarrez sartua zen hedabideetan, batik bat publikoetan; herri-erakundeetan baziren jadanik eus-kara sustatzeko planak; kalitate bikaina eta zabalkunde handia lortuak zituen literaturako adierazpi-deetan; eta –are garrantzitsuago– euskara jakiteak prestigio soziala eta intelektuala zekarren, etaegiaz elebidun izatea zen herritar gehienek lortu nahi zuten eta epe luzera lor zezaketen helburua.Planak berak birritan esaten duenez, euskara, historian estreinako aldiz, ez zihoan atzera, aurrerabaizik, gizartean eta lurretan.

Oinarriak, bada, sendoak ziren. Egindako lana, itzela. Emaitzak, guztiz pozgarriak, batez ereduela hogei urte genuen larritasun hura kontuan hartuz gero. Aholku batzordekideek burutu beha-rreko lehenengo egitekoa, hortaz, jadanik eginda zegoen lana balioztatzea zen, hasitako jarduere-tan indarguneak eta ahuleziak zein ziren atzemateko helburuz. Balioztatze-lan horrek, euskararentransmisio- eta erabilera-arlo guztiak aintzat hartuta, Planaren lehen zati osoa betetzen du.Aipatzekoa da zeregin horretan batzordekideek izan duten zorroztasun eta zintzotasun intelektua-la, ez baitiote inolako tarterik utzi boluntarismoari edo dagoeneko lortutakoa goraipatzeari.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Aurrerapenak agerian ipini dituzte, baina hutsarteak eta estropezuak ezkutatu gabe. Analisiarenzorroztasun hori da, agian, egileei gehien eskertu behar dieguna, horixe delako bigarren zatianemandako proposamenek bideragarriak izateko duten bermerik onena.

Planaren bigarren zatiak, bada, lehenengo zatian hizkuntzaren erabilera balioztatzeko erabilidiren arlo berberei jarraiki analisia xehatuz, datorren hamar urtean egin beharreko jardueretarakoproposamen zehatzak egiten ditu, zenbatu eta neurtu ere egin daitezkeenak. Proposamen horiekiraganean lortutakoa baino harago doaz, eta euskararen transmisioak, erabilerak nahiz kalitateakdakartzaten arazoetan barneratzen saiatzen dira; betiere, kontuan izanik gaur egungo munduan hiz-kuntza –edozein hizkuntza– erabat erabilgarritasunaren menpe dagoela, eta hizkuntzaren erabile-rari eutsi ezineko indarraz eragiten dioten teknologia berrien menpe. Ildo horretan, Planak, nolabaitesateko, ez du lurralderik utzi nahi euskararen eremutik eta erabileratik at; hizkuntza normalizatuaizatera iristea nahi dugunez, pertsonaren eta gizartearen bizitzako alderdi guztietan dagoenekoohiko komunikazio hizkuntza balitz bezala jokatu behar dugu harekin.

Nire ustez, boluntarismoan jausi gabe, asmo handiak izateak, hain zuzen ere, ekarriko dizkio eus-karari, edo –zehatzago esan dezagun– euskalduneriari, erabilera eragozten duten konplexu guztiakkentzea eta bere hizkuntza arlo guztietan benetako komunikazio-hizkuntza gisa erabiltzea.Ohargarria da, alde horretatik, eta onerako izan ere, Planaren egileek, euskara gorde beharreko«ondare» gisa ikusten duen ohiko ikuspegia alde batera utzi, eta euskaldunari subjektutzat begira-tu izana, hau da, euskaraz mintzo denari begiratu izana. Pertsonari begiratzen dion ikuspegi hori


Hiz

kunt

zapo

litik

a


garbi ageri da hasieratik, proposamenen helburu nagusia finkatzen den unetik beretik, hain zuzen:«...euskaraz bizi nahi duten herritarrei horretarako aukerak bermatzea... maila pertsonalean, sozia-lean eta ofizialean». Hizkuntza honetan mintzo dena, hartara, normalizazioaren ia subjektu bakarraizango da, eta auzia, ondorioz, hizkuntzaren jabe diren gizakiei dagozkien eskubide subjektiboenesparruan izango da.

Alabaina, Planaren asmo diren helburuak garrantzi handikoak izanagatik, garrantzi berekoa duguPlanean jarraitutako metodologia ere. Labur beharrez, alderdi bat baino ez dut nabarmenduko.Dagoeneko aipatu dut Aholku batzordekideek beren analisian erakutsi dituzten zorroztasun eta zin-tzotasun intelektualak. Orain, guztien parte hartzeaz lan egin izana ohartarazi nahi dut, horrelaPlana aho batez onartu ahal izatea ahalbidetu baitute. Hori ez da inondik ere huskeria, politikan etagizartean hainbesteko sentiberatasuna sorrarazi ohi duen gai honetan. Euskararen AholkuBatzordean bildu direnen sentikortasunak askotarikoak direla jakinik, gorestekoa da batzordekide-ek elkar hartu eta bat etortzeko izan duten ahalmena. Horixe da, berriz ere, bermerik onena, Planaaurrera ateratzeko ez ezik, plan osatzaile eta bateratzailea izateko ere. Nire iritzira, gure gizarteakondo barneratu du elebitasuna politikako liskarretatik kanpo geratu behar dela, eta geure bi hiz-kuntzetako hiztunen eskubideak ezagutu, errespetatu eta sustatu egin behar direla. Denek onar-tzen dute, gainera, euskaldunek, gutxiengoa direlako eta zailtasunez beteriko historia luze eta goi-bela izan dutelako, bultzada berezia merezi dutela, beren hizkuntza-eskubideak gero eta berdinta-sun handiagoko egoeran erabiltzeko aukera izan dezaten. Plana aho batez onartu izana gizartea-ren kontzientzia horren erakusgarri da; eta, tentua eta erabakitasuna zuhur uztartuz, kontzientzia


Hiz

kunt

zapo

litik

a


hori gauzatzen saiatzen da. Horrela, guztien eskubideak errespetatzen dira, eta gutxiengoareneskubideak era positiboan sustatzen. Politika horri «bereizketa positiboa» deritzo, eta bere gogozonartu du euskal gizarte osoak.

Azkenik, labur aipatuko ditut Plana behin betiko onartu arte Plana taxutzeko jarraibide izan direnirizpideak. Planaren egileek esplizituki jaso dituzte, eta honako hauek dira: planteamendu demo-kratikoak errespetatzea, ahulenaren aldeko ekintza positiboa egitea, euskara hizkuntza propiotzatjotzea eta botere publikoak eta gizarte-ekimena elkarren osagarri izatea.

Alde batera utziko ditut, ez hutsalak direlako, baizik eta lekurik ez dudalako, lehendabiziko hiru-rak, baina argi azaldu nahi dut laugarrenaren garrantzia, labur-labur. Hizkuntza baten aurrerakunt-za, edozein hizkuntza dela ere, hiztunen menpe dago batik bat. Erakunde publikoek, eurek baka-rrik, ezin dute hizkuntza komunikazio tresna bizia izan dadin hura garatu eta sustatu. Ezinbestekoada euskaldunek eratutako gizarte-taldeen partehartze aktiboa, eta partehartze hori, betiere, ondohartuko dute erakunde publikoek. Izan ere, plana egin eta onartu duen Euskararen AholkuBatzordea gizartearen partehartze horren erakusgarri esanguratsu eta askotarikoa baino ez da.

Hala ere, erakunde publikoek ez lukete ahaztu behar, horregatik, euren gain duten erantzukizu-na, bai plan zuzentzaileak taxutzeari dagokionez, bai herritarrek edozein arlotan erabakitzen dutenhizkuntzan mintzatzeko eskubidea bermatu ahal izateko neurriak sustatzeari dagokionez. Erakundepublikoen betebehar utziezina da, hiritar guztien legezko ordezkari diren aldetik, guztien hizkuntza-eskubideak zehatz-mehatz errespeta daitezen zaintzea, eta eskubide horiek benetan eta berdinta-sunez aplika daitezen sustatzea.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Lankidetzako ingurune horretan, alde guztiek euren eskubideak eta eginbeharrak gogo onezbetetzen dituztelarik, euskarak gero eta atxikimendu aktiboagoak eta arduratsuagoak piztu ahalizango ditu, eta guztiok nahi dugun eta legediaren beraren asmoa den elebitasuneko egoera horiiritsiko da.

Eta, bukatzeko, gogoeta bat egin nahi dut. Gaurko euskaldunen belaunaldiari, milurteko gorabe-heren ondoren, hizkuntza-ondare berezia iritsi zaigu. Bizitzea egokitu zaigun kultur mundu orokor-tuan, ondare horrekiko aukera transzendentalari erantzun behar diogu. Aukerarik errazena unifor-mizazio gisako orokortasunari men egitea litzateke; horixe litzateke arduragabekeriarik handienageure aurrekoekiko, geure seme-alabekiko eta geure buruarekiko. Arduraz jokatu behar dugu, zai-lena hori bada ere, eta horrek dakar gure hizkuntza-berezitasuna nahitaez globalizaturiko mundua-ren aniztasunerako ekarpen modura ulertzea, eta ez ezinbestez galtzera kondenatuta dagoen zeredo zer bezala. Euskal hiztun asko ez bagara ere, mundu globalizatu horretako kultura murriztuegingo litzateke gure hizkuntzarik ez balitz. Gurea, euskaldunona da, beraz, giza kultura aberaste-aren edo murriztearen erantzukizuna. Jakin, badakit, aberastearen aldeko apustua egingo duguna.

Amaitzeko, adieraz diezaiedan bihotz-bihotzez nire esker ona Euskararen Aholku Batzordekokideei, egin duten lan garrantzitsuagatik. Planeko aurreikuspen eta proposamenak, eragindako guz-tien lankidetza eskuzabal eta arduratsuaz bete daitezen nahi nuke, benetan ere.

JOSÉ ANTONIO ARDANZA GARROLehendakari ohia


Hiz

kunt

zapo

litik

a


1999an egingo ditu hogei urte euskara Euskal Autonomia Erkidegoko hiz-kuntza ofizial aldarrikatu zuen Autonomia Estatutuak (EAE, 1979). Euskarariofizialtasuna ait ortzearekin batera, Euskal Autonomia Erkidegoan euskarazein gaztelania erabiltzeko eskubidea aitortu zitzaien herritar guztiei. 1979tikhona, hainbat arau eta erakunde egin eta eratu dira euskararen gaitasuna,erabilera eta estatusa berreskuratzeko Euskal Autonomia Erkidegoan etaNafarroako Foru Komunitatean. Iparraldean, aitzitik, euskararen aldeko neu-rriotako bakan batzuek bakarrik ikusi dute argia.

Euskal Autonomia Erkidegoan hartutako neurri garrantzizkoenetako batEuskararen Erabilera Arauzkotzezko 10/1982 Oinarrizko Legea izan da. Legehorrek hizkuntza-politikako ekimenak garatzeko bidea zabaldu zuen, gizarte-ko eremu giltzarrietan euskararen ezagutza eta erabilera berreskuratzekoeuskarari hain beharrezkoa zitzaion erakundeen babesa eskainiz. Honakohauek dira euskararen erabilera normalizatzeko 1979az geroztik hona eratudiren erakundeak eta indarrean jarririko arauak: Euskararen AholkuBatzordea (1982), Euskal Irrati Telebista (EITB, 1982), EAEko irakaskuntzaez unibertsitarioan hizkuntza ofizialen erabilera araupetzeko uztailaren 11ko


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskara EAEk ohizkuntza ofizialegin zuen, duelaia 20 ur te,AutonomiaEstatutuak.

Euskarari hainbeharrezk oa zi-tzaion erakundeenbabesa eskainizion, EAEn,EuskararenLegeak.

I. SARRERA


138/1983 Dekretua (1983), Helduen Alfabetatze eta BerreuskalduntzerakoErakundea (HABE, 1983), Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundea(HAEE, 1983), Hizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusia (1983),1995ean Hizkuntza Politikarako Sailordetza bilakatu zena, eta EuskalHerri Administrazioetako Hizkuntza Normalkuntzarako Plana (1989). Orohar, EAEn hartutako neurriak irakaskuntzan, komunikabideetan, herri-administrazioetan eta kulturgintzan euskararen ezagutza eta erabilera are-agotzeari begira taxutu ziren.

Nafarroan, Foru Eraentza Legea 1982an sartu zen indarrean etaNafarroako eremu euskaldunetan ofizial egin zuen euskara. 1986anEuskararen Legea onartu ondoren, Nafarroako Gobernuak Hizkuntza-Politikarako Saila eratu zuen 1988an, 1991n, Hizkuntza-PolitikarakoZuzendaritza Nagusi bilakatu zena. Gobernuak eremu euskaldunetarakohartu zituen neurriek irakaskuntza-sisteman euskararen ikaskuntza bide-ratzea eta herri-zerbitzuetan, kultur jardueretan eta komunikabideetan eus-kara erabili ahal izateko esparru instituzionalak ezartzea zuten helburu.

Frantzian, berriz, euskararen, bretoiaren eta okzitanoaren tankerakoeskualde-hizkuntzen inguruan, Frantziako Iraultzaz geroztik batez ere, ezda hizkuntza gutxituen aldeko politikarik egin. Eskualde-hizkuntzak gu-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

1982az geroztik eus -kara ofiziala daNafarr oako erem ueuskaldunetan.

Frantzian, eskualde--hizkuntzak gutxietsiegin izan dira eta


txietsi egin izan dira eta hezkuntza-sistematik, herri-administrazioarenmaila guztietatik eta komunikabideetatik kanpo utzi. Hala ere, 1951n,«Deixonne Legea» zela eta, eskualde-hizkuntzen irakaskuntza baimenduzen, baldin eta ikasleek Hezkuntza Nazionaleko Ministerioak araututakoeskola-programa frantsesa betetzen bazuten aldi berean. Dena den, horiaukerakoa zenez, ez zen diru-baliabiderik jarri frantseseko derrigorrezkoprogramaz gain euskarazko irakaskuntza ematen zuten Estatuko ikaste-txeentzat. Beraz, gurasoek jartzen zuten horretarako behar zen diru guz-tia: eraikinen kostua eta mantenimendua, irakasleen soldatak eta eskola-garraioa. Baina 1994an, frantsesez eta euskaraz irakasteko gaitasun-agi-ria zuten Hezkuntza Nazionaleko irakasleen soldatak ordaintzea erabakizuen Gobernu Zentralak. 1990ean eratutako Euskal Kultur Erakundeariurtero ematen zaion diru-kopurua kenduta, Frantziako Gobernuak ez dubestelako neurririk hartu euskararen tankerako eskualde-hizkuntzak ones-tearen alde.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

hezkuntza-sistema -tik, herri-administra -zioaren maila guztie -tatik, soldadutzatiketa komunikabideeta -tik kanpo utzi.


EAEn eta Nafarroan euskara biziberritzeko taxututako hizkuntza-politi-ken esparru luze- zabala kontuan, lurralde horietan egin da ikerketa demo-linguistiko eta soziolinguistiko gehien euskarak gaztelaniari begira duentokia neurtzeko: ugariak izan dira indarrean dauden hizkuntza-politikeneraginkortasuna aztertzeko, gizabanakoek zein gizarteko elkarte-erakun-de desberdinek eta herri-aginteek egin dituzten ahaleginak. 1989an,Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusiak EuskalAutonomia Erkidegoko Soziolinguistikazko I. Mapa argitaratu zuen 1986kozentsuko datuetan oinarrituta. Emaitzak oso argigarriak izan baziren ere,Soziolinguistikazko Mapak erakutsi zuen euskararen ezagutzaren eta era-bileraren gaineko azterketa zehatzagoa eta dinamikoagoa behar zela,aurrera begirako hizkuntza-politiken ildo nagusiak finkatzeko EuskalAutonomia Erkidegoan ez ezik, baita Nafarroan eta Iparraldean ere.Hortaz, 1991n Soziolinguistikazko Inkesta zabala egin zen Euskal Herriosoan: Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan eta Iparraldean. Inkestahorren inguruko emaitzak 1995ean argitaratu ziren Euskararen Jarraipenaizenburupean. Euskarazko irakaskuntzak Euskal Herriko gazte eta hel-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskara biziberritz ekohizkuntza-politikak oneurriek ondorio onuragarriak izan dituzte EuskalAutonomia Erkidegoan,eta, neurri txikia goanbada ere , baitaNafarr oan ere . Aitzitik,Iparraldean euskarajasaten ari den etengabek o galera bor -titza begi-bistak oa da.

II. EUSKAL HERRIKO HIZKUNTZA-POLITIKEN ERAGINKORTASUNARI BURUZKO AZTERKETA


duen euskara-gaitasunean eta erabileran izandako eragina bigarrensoziolinguistikazko ikerketan neurtu zen, 1996an egindako inkestan hainzuzen. Bigarren inkesta hori Eusko Jaurlaritzak burutu zuen NafarroakoGobernuaren eta Iparraldeko Euskal Kultur Erakundearen lankidetzaz,Europako Batzordeak babesturik. Emaitzak 1997an kaleratu zirenEuskararen Jarraipena II izeneko argitalpenean. Emaitzok erakusten dute-nez, euskara biziberritzeko hizkuntza-politikako neurriek ondorio onuraga-rriak izan dituzte Euskal Autonomia Erkidegoan, eta, neurri txikiagoanbada ere, baita Nafarroan ere. Inkesta berak, berriz, agerian jarri duIparraldean euskara jasaten ari den etengabeko galera bortitza.

Oro har, EAEko eta Nafarroako gobernuek bultzatutako soziolinguisti-kazko ikerketak euskararen aldeko hizkuntza-politikak gauzatzeko dutenborondatearen erakusgarri dira. Frantziako Gobernuak, ostera, 1992analdarrikatu berri du frantsesa dela Frantziako hizkuntza ofizial bakarra.Espainiak ez bezala, ez du izenpetu Hizkuntza Gutxiengotuen aldekoEuropako Ituna.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Soziolinguistikazko ikerketa eta zentsuko datuak dira hizkuntza gutxien-gotuak biziberritzeko antolatzen diren hizkuntza-politiken eraginkortasunaneurtzeko oinarrizko tresnak. Euskal Herrian erabakitako hizkuntza-politi-ken eraginaren adierazlerik egokienak bi dira: euskara-gaitasunari eta era-bilerari buruzko datu soziolinguistikoak batetik, eta zentsuko datu ofizialakbestetik. Halaber, hizkuntza-politiken efikaziari buruzko pertzepzioak ereerabil daitezke hizkuntza biziberritzeko politikarik egoki eta eraginkorrenaksumatzeko tresnatzat, berez gogoeten ondorio eta zeharkako adierazlebaino ez badira ere.

1996an, Eusko Jaurlaritzak Euskararen Aholku Batzordea eraberrituzuen, eta euskararen ezagutza eta erabilera areagotzeko hizkuntza-politi-ken eraginkortasun-maila neurtzeko eta ebaluatzeko agindu zitzaion. Hainzuzen ere, azken hamarkadan euskararen alde egiteko hartutako neurriekizan duten eragina eta jardun-esparruz esparruko egungo indarguneak etaahuleziak zehazteko eskatu zitzaien bertako kideei. Era berean, EuskaraBiziberritzeko Plan Nagusia proposatzeko ere eskatu zitzaien.Horretarako, urrats eta gogoeta ugari egin da: eztabaidarako oinarrizkotxostenak, txostenei oharrak, egungo egitarau nagusien eta giza eta diru--baliabideen azterketa, euskararen atzerakadak eta aurrerakadak, indar-guneak eta ahuleziak, susperraldirako proposamenak, proposamen horien


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Soziolinguistikazk oikerketa eta z entsuk odatuak dira antolatz endiren hizkuntza-politi -ken era gink or tasunaneur tzeko oinarrizk otresnak.

Hizkuntza-politikenefikaziari b uruzk o eba-luazioa egitek o eskatuzion Eusk oJaurlaritzak, 1996an,eraberritutak oEuskararen AholkuBatzor deari. Gainera,Euskara Biziberritz ekoPlan Nagusia pr opo -satzeko ere eskatuzion.


eraginkortasuna, bideragarritasuna eta onargarritasuna, irizpideen finka-pena, eginbeharrekoen lehentasuna eta presa eta abar. EuskararenAholku Batzorde hau, jakina, ez da hutsetik abiatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia hizkuntzaren normalizazioa esku-ratzen jarraitzeko plan estrategikoa da, hizkuntza-politika egiten dihardutenherri-aginteei euren jarduna bideratzen lagunduko dien oinarrizko tresna:

– alde batetik, arazo nagusiak aurreikusi ondoren, epe motzera eta luze-agora erdietsi behar diren helburuak adostu, egitarauak egokitu eta eba-luazio-irizpideak zehazteko.

– bestetik, euskara biziberritzeko aurrekontuen azterketa sakona egineta egungo egitarauek etorkizunean izan dezaketen eragina aurreikusizlehentasunak finkatzeko.

– azkenik, herri-erakundeen arteko koordinazioa hobetzeko eta euskal-gintzan diharduten bestelako enpresa eta herri-elkarteekiko harremanabideratzeko.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

EuskaraBiziberritz eko PlanNagusia hizkuntzarennormalizazioa esku -ratzen jarraitz eko planestrategik oa da.

III. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLAN NAGUSIA


Halaber, oinarrizko tresna da herri-aginteek zein gizarteko gune eraba-kigile desberdinek euren jarduna, auzolanean, uztartzeko.

Plan estrategiko hau ez da dokumentu itxi eta aldaezina, irekia eta etengabe egokitzeko sortua baizik, herrigintzan eta gizartegintzan dihardutensektore eta taldeen ekarriek aberastuko duten neurrian eguneratzen joan-go baita. Beraz, plan honek Eusko Jaurlaritzaren hizkuntza-politikaren ildonagusiak erabakitzeko, foru-aldundiek eta udalek bideratu ohi duten eus-kararen aldeko sustapen-politika gidatzeko et a euskalgintzan dihardutenelkarte, talde eta erakundeekiko elkarlana bideratzeko oinarrizko errefe-rentzia eta tresna izan nahi du.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Plan estrategik o haudokumentu irekia etaeten gabe egokitz ekosor tua da, herrigin-tzan eta gizar tegin-tzan dihar duten sek -tore eta taldeen eka -rriek aberastuk oduten neurrian egune -ratzen joango baita.


JARDUN-ESPARRU ESTRATEGIKOAK

Batzorde honek hizkuntza-politiken hiru ardatz nagusi aztertu ditu: euska-raren geroratzea, erabilera-eremuak, eta komunikabideak eta kulturgintza.

Euskararen geroratzeari dagokionez, honako jardun-esparru estrategi-koetan gauzatutako ekimenak aztertu dira: euskararen eta euskarazko ira-kaskuntza Lehen eta Bigarren Hezkuntzan zein unibertsitatean; heldueneuskalduntze-alfabetatzea; euskararen familia bidezko jarraipena; euska-raren corpusa eta kalitatea; eta euskararen egoera Nafarroan etaIparraldean.

Bestalde, euskararen erabilera areagotzeko eremuotako hizkuntza-poli-tikak ere neurtu dira: euskararen erabilera arlo sozioekonomikoan, herri-administrazioetan, aisian, kirolean eta erlijioan, bai eta Euskal Herrikogune soziolinguistikorik euskaldunenetan ere.

Azkenik, komunikabideetan eta kulturgintzan aurrera eramandako hiz-kuntza-politikak neurtu dira, zehazki eremu horietan: liburugintzan, irrati,telebista eta prentsa idatzian, publizitatean, kultur ekoizpenetan eta infor-mazioaren eta komunikazioaren teknologia berrietan.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

EABk hizkuntza-politi -ken hiru ar datz na gusiazter tu ditu: euskara -ren g eroratz ea, erabi -lera-erem uak, etakomunikabideak etakultur gintza.


Euskararen Aholku Batzordeaz gain, Herri Aginteak KoordinatzekoBatzordea ere eratu zen 1997an, bertako partaide izanik EuskoJaurlaritza, foru-aldundiak eta EAEko hiru hiriburuetako udalak, euskal-gintzarako egungo giza eta diru-baliabideen neurketa eta azterketa bide-ratzeko.

Inkestaren emaitzek erakutsitakoaren arabera, orokorrean, euskara bizi-berritzeko hizkuntza-politikek ondorio onuragarriak izan dituzte euskara-ren erabileran eta zabalkundean. Hala ere, eskatu bezala, euskararenaldeko politikek nahikoa eragin izan ez duten hainbat eremu adierazi dituEABk. Indarguneak indargune, hainbat ahulezia jaso ditu EABk bere txos-tenetan. Kontuan izanda EAEn egin izan dela euskara biziberritzeko aha-leginik handiena, euskararen zabalkunderako eta erabilerarako perspekti-barik onenak eta aurrerapenik handienak lurralde horretan daudela adie-razi dute kideek. Bestalde, Nafarroan aurrerapen gutxiago sumatu dute,kontuan izanda komunitate horretan hizkuntza berreskuratzeko antolatudiren ekimenak EAEn baino gutxiago eta berantiarragoak izan direla. EABezkorrago agertu da Iparraldeko euskararen egoera dela eta. Esan beza-la, 1991ko eta 1996ko inkestek argi eta garbi agertu dute euskararen era-bileran eta geroratzean Iparraldean gertatzen ari diren galera handiak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a EABren iritziz, euska -raren erabilera nor -malizatz eko neurriekondorio on uragarriakizan dituzte euskara -ren erabileran etazabalkundean. Halaere, indar guneakindar gune , hainbatahulezia jaso dituEABk bere txostenetan.


Inkesten emaitzak interesgarriak dira, batez ere, Euskal Herrian gauza-tutako hizkuntza-politiken eraginei eta erronkei buruzko aurreko azterke-ten balioespenak baieztatzen dituztelako. Euskararen Aholku Batzordekokideek, bakoitza bere arloan aditu den neurrian, garbi eta zuzen emandute azken hamar urteotan Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroanerabakitako hizkuntza-politikei buruzko iritzia. 1991ko eta 1996ko soziolin-guistikazko inkesten emaitzek, zentsukoek eta soziolinguistikazko mapa-koek eta oraingo ebaluazio sakon honetakoek jarraibide oso baliozkoakematen dituzte Euskal Herriko hizkuntza-politiken nondik norakoaz.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskararen AholkuBatzor deko kideek,bakoitza bere arloanaditu den neurrian,argi eta zuz en emandute azken hamarur teotak o hizkuntza-politikei b uruzk oberen iritzia


IV. 1 SARRERA

Euskararen historia luzea da, gure inguruan bizi direnen artean luzee-na, bere aztarrenak Kristo aurreko bigarren milurtetik heldu baitzaizkigu.Izan zituen, jakina, gaur baino hedatuagoa zen garaiak. Era askotakoarrazoi eta eraginez murriztu egin zaizkio, bistan denez, lurraldeak, erabi-lera-guneak eta arloak. Hala ere, bizi da, hil ziren beste askoren gainetik.Beste askoren ama bilakatu zen latina bera ere bere umeen sustraietaneta antzean bakarrik bizi baita.

Euskarak mendeetako ahultzea eta galtzea jasan izan ditu, bere bizitzaluze horretan. Latinarekin eta erromantzeekin topo egin zuen eta bizilagunizan zen lekuetan abiatu zen atzeraka, lehenik, Araba eta Nafarroako lau-tadetan eta hiri handietan. Gipuzkoan eta Bizkaian, berriz, XIX. mendekoindustrializazioak ekarri zituen etorkinen bidez hasi zen gaztelania nagu-sitzen. Handikiek, aberatsek eta eskoladunek ere erdararako joera hartuzutenez, euskara gero eta gutxietsiagoa eta zokoratuagoa gertatu zen,eskolaren eta erakundeen laguntzarik ere ez zuenez.


Hiz

kunt

zapo

litik

a Euskararen historialuzea da, gure inguruan bizi direnenartean luz eena.

Euskararen gainbehera.

IV. EUSKARAREN INDARGUNEAK ETA AHULEZIAK


Hogeigarren mendean, berriz, 50 urteko bi larderialdi zakar jasan beharizan ditu. Primo de Riveraren eta Francoren larderiak, alegia. Mendehonen hasieran foru-aldundien laguntzaz eta 1930-36 bitarteko pizkunde-az landa, euskarak ez du erakundeen laguntzarik eta babesik izan azkenurteok arte. 80.eko hamarkadaren hasieran barrena jo zuen euskaldun-tal-deak. Hala jarraituz gero, doi-doi hel zitekeen euskara XXI. mendera, eus-kaldun bakar eta bakan batzuen ahoetan, Iparraldean gertatzen denarenantzera. Hirurogeiko hamarkadan sortu ziren ikastolak eta euskararenaldeko egitasmoak zorpean itoak gertatuko baitziren, administrazioarenlaguntzarik ezean.

Herri honek euskaraz bizitzeko izan duen eta duen nahiaren eta euska-raren berreskurapenean herri-ekimenak izan duen garrantziaren lekukodira, besteak beste, hirurogeiko hamarkadan, gertatzen hasi ziren ikasto-len gorakada, argitalpenen ugaritzea, euskalduntze- eta alfabetatze-ekin-tzak, seminarioetan zein erlijiosoen zenbait ikastetxetan; Vatikanoko II.Kontzilioak (1962-65) euskarari Elizan emandako ofizialtasuna eta abar,guztiak, artean, frankismoaren pean gertatutakoak. Zorionez, ordea, bereakats, muga eta guzti, demokrazialdian bederen, galdutako autonomialortu genuen Hego Euskal Herrian: Euskal Herrirako AutonomiaEstatutuaren bidez Euskal Autonomia Erkidegoan (1979) eta Foru


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskararen gorakada.


Erkidegoko Eraentza Birrezarri eta Hobetzeari buruzkoaren bidezNafarroan (1982). Eta aginpide eta baliabide horien bidez geldiarazi daeuskararen gainbehera, Iparraldean ez bezala. Euskal AutonomiaErkidegoari dagokionez, berriz, behetik gora ere abiaturik da euskararenibilia.

Lurralde desberdinetako legeria eta baliabideei lotua da, neurri handian,euskararen aurrerakada edo atzerakada. Euskal Autonomia Erkidegoosoan da euskara ofiziala, gaztelaniarekin batera. Nafarroan, berriz,eremu euskaldunetan bakarrik da euskara ofiziala, Nafarroa guztiko hiz-kuntza ofiziala gaztelania baita. Iparraldean, halaber, ez du ezeren ofizial-tasunik, frantsesa baita, legearen arabera, Frantziako hizkuntza ofizialbakarra. Legeria desberdin horren arabera garatu ditu arau, bitarteko etabaliabideak ere. Eta horien araberakoak dira emaitzak ere: hezkuntzan,komunikabideetan, administrazioan, liburugint zan, alfabetatze-euskal-duntzean, euskararen beraren gizarteratzean eta abarretan.

Emaitzak aztertzeko garaia da, ordea. Euskarak non eta zertan eginduen aurrera edo atzera. Non dauden indarguneak eta non ahuleziak. Jarridiren giza eta diru-baliabideek zer-nolako etekina eman duten ere ikuste-ko garaia da, noski. Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia itxurantzeanburutu nahi bada, behintzat.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.2. IRIZPIDEAK

Lau irizpide edo zutabe nagusitan oinarriturik da Euskal AutonomiaErkidegoko hizkuntza-politika: demokrazian, ahulenaren aldeko jokabide-an, hizkuntza propioari zor zaion aitortzan eta gizarte-ekimenen osagarri-tasunean.

Herritar gehienen borondate eta gogora egokitu behar da hizkuntza--plangintza. Horretarako, berriz, herritarren jarrerak ezagutu behar dira,gehienek onartzen duten pausajearen eta abiadaren arabera hizkuntza--politika moldatzeko. Behar-beharrezkoa da, beraz, adostasuna aldikaberritzea, gizartean nahiz politikarien artean. Gehienek muzin egitenbadiote, hizkuntzarenak egin du.

Egoera desberdinetan dauden hizkuntzei ezin zaie hizkuntza-politikabera ezarri, aldera-karga hori areagotu nahi ez bada behintzat. Dagoen--dagoenean, bere gisa, uzteak, hizkuntzen alderoa handitzen du, ahule-naren eta ttikienaren kaltetan. Hizkuntza-politikak, beraz, ahulenari eta txi-kienari lagundu behar dio, herritarren oinarrizko eskubideak zanpatu gabe.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Lau irizpide edo zuta -be nagusitan oinarri -turik da EuskalAutonomiaErkidegok o hizkuntza-politika: demokrazian,ahulenaren aldek ojokabidean, hizkuntzapropioari zor zaionaitor tzan eta gizar te-ekimenen osa garrita -sunean


Euskararen eta erdararen artean dagoen desberdintasun-egoera ore-katzeko egin behar den hizkuntza-politikak ez ditu baztertu behar norba-nakoen eginkizunak eta gizarte-ekimenak, herri-agintarien gehiegizko par-tehartzearekin. Aitzitik, herri-administrazioek jorratzen duten lan-espa-rruak xede eta muga garbiak ditu: oinarrizko arau demokratikoak gorde-tzea, euskara biziberritzen diharduten norbanakoek eta gizarte-ekinbideekegin dezaketena berorien kontura uztea, edota haiekin elkarlanean jardu-tea, eta ezin dezaketena osatzea. Horrela, ez bestela, susta daiteke gizar-te indartsuagoa eta egituratuagoa.

IV.3. INDARGUNEAK

Euskararen pizkunderako arlo eta neurri guztiek ez dute eragin berdina,jakina. Hala ere, bata besteari lotuak direnez, nahiz eta arloka sailkatu,orotara balioetsi behar dira askotan. Euskararen indarguneak nabarmen-tzen saiatuko gara, beraz, aurrena.


Euskarak arrakasta handia izan du irakaskuntzan. Zenbaterainokoa izanden ohartzeko 1971 inguruko ikerketen ondorio batzuk izan beharko geni-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Irakaskuntzan D , Beta A ereduak ezarri


tuzke gogoan. Eskola publikoetako guraso eta irakasle gutxiri bururatzenzitzaion euskaraz eskola zitekeenik. Euskara irakats ote zitekeen bakarrikgaldetu zitzaien, beraz. Eskola-orduetan eta beharturik irakatsi behar zi-tzaiela onartzen zutenak ez ziren %40ra iristen, herri euskaldun samarre-tan. Erlijioa bezalaxe, nahi zuenari aukera ematearen alde agertzen zirenia %30. Eta ia beste horrenbestek eskolorduetatik kanpo eta nahi zuenaribakarrik irakastea onartzen zuten.

Irakaskuntzan D, B eta A ereduak ezarri zirenetik, ordea, nabarmenaizan da gurasoek egin duten aukera, gero eta eredu «euskaldunagoak»edota «euskalduntzen trinkoagoak» eskatzen baitituzte. Horren ondorioz,gero eta haur erdaldun gehiago ari da euskaraz eskolatzen. Gurasoenaldetik jarrera argia da, beraz: etxean beren seme-alabei ezin irakatsi die-ten euskara eskolaren bidez irakatsi nahi diete. Hasieran, B eredua hazizen gehien. 90. hamarkadan, ordea, D eredua nagusitu zaio. A eredua,berriz, urterik urte ari da ahultzen eta urritzen. Alde batetik, aukeran eskai-ni zaielako eta, bestetik, gaztelania-hutsunerik sumatzen ez dutelakohartu dute jokabide hori gurasoek, noski. Euskararen mailari dagokionez,berriz, B eta, batez ere, D ereduetan euskara-maila egokia lortzen dutehaur euskaldunek, irakurketa-idazketan eta hizketan. Are eta hobea, jaki-na, etxeko eta inguruko euskara zenbat eta biziagoa den edota harreman-sarea trinkoagoa duen.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

zirenetik, nabarmenaizan da gurasoek eginduten aukera, geroeta eredu «euskaldu -nagoak» edota «eus -kalduntz en trink oago-ak» eskatz en baitituz -te.


Haur erdaldunek ere zenbat eta euskarazko eredua trinkoagoa duten,orduan eta maila hobea lortzen dute, eskolan erabiltzen den euskarahorretan ikasle euskaldunen parekoa, gorabehera handirik gabe.

Horren ondorioz eta Irakaskuntza Ertainen emaitza gisa, ikasle gero etaelebidunagoak eta euskaraz ikasten ohituagoak ditugu. Orobat, euskara-ren indargune da gazteen eta langileen prestakuntzarako LanbideHeziketak hartu behar duen garrantzia eta eskualde euskaldunetan duenindarra ere.

Ikasleetan ez ezik, irakasleetan ere hobekuntza nabarmena gertatu dahogei urteotan. 1976-77an %5era iristen ziren irakasle euskaldunak. Gaur,%65era iritsi dira.

Azkenik, seinalagarria da, indargarri suertatuko delako, oro har, euskal-duntzearen aldeko jarrera ere.

Nafarroan ere gora egin dute elebidunek, eskolari esker gehienbat.1996-97 ikasturteko A ereduaren kopurua %17,26 zen; D ereduarena,berriz, %26,27. D eta B ereduetan batez bestekoak gora egin du.Hemendik urte batzuetara nafarren ia erdiek jakingo dute gutxienez eus-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


kara zer den. Laurdena, gainera, euskalduna izango da. Euskaldunenbatez bestekoa, beraz, bikoiztu egingo da. Nafarroa osoan ari da euskarabarreiatzen: Iruñerrian, Lizarraldean eta Tafallan batez ere.

Iparraldean, haurren %12 eskolatzen da ikastoletan eta ikasgela elebi-dunetan. Garapen Kontseiluak neurri egokiak proposatu ditu, bestalde, ira-kaskuntza euskalduntzeko: euskarazko irakaskuntza lurralde osora zabal-tzea, eta itsasaldean, bereziki, B eta D ereduak eskaintzea.

IV.3.2. Familia

Gurasoen bidez etorri zaigu euskara, guztiek ondorengoetaratu ezbadute ere. Horretan, ordea, asko hobetu da azken urteotan, gizartekogiroaren eraginez, baita baliabideak eta laguntzak eskaintzen zaizkiolakoere. Hegoaldeko familia euskaldunetan, behintzat, gaur ez da beren hau-rrei euskararik irakasten ez dieten gurasorik. Horretarako duten ardura eregehitu egin baita urteotan.

Geroari begira, berriz, gero eta guraso euskaldun gehiago izango dira,eskola elebidunari esker. Familien bidez euskara geroratzeko aukera geroeta handiagoa da, izan ere, gero eta aukera handiagoak daude bikote eta


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Gurasoen bidez etorrizaigu euskara, guztiekondorengoetaratu ezbadute ere . Familienbidez euskara hobetoeta ugaria go ondoren -goetaratuk o da etaeuskaraz mintzatz ekoharreman-sareak ereugaldu egingo dira,besterik gabe .


familia euskaldunak osatzeko eta euskaraz mintzatzeko harreman-sareakere ugaldu egingo dira, besterik gabe.

Eskolak gero eta gazte euskaldun gehiago egiten dituenez, gazteenjokabidea erabakiorra izango da, euskara edo erdara ondokoei eta ondo-rengoei emateko orduan.

IV.3.3. Aisia

Bizitza-antolaketan eta -egituretan aisialdiak gero eta leku handiagoadu. Ikasle eta gazteen hezkuntzari begira ere garrantzi handia du.Hizkuntzaren normalkuntza-bidean duen eragina areagotu egin da, beraz,azken urteotan. Ekintza ez-arautu hauek, arrakastatsuak direnez, jendeasko biltzen dute, bestalde.

Hori dela eta, udaletako kultur eskaintza gero eta zabalagoa da.Administrazioak antolatzen dituen ekitaldi-zirkuitoek ere gehitu egiten duteaukera. Horretaz gain, gizarte-ekimeneko taldeek ere eskaintzen dituzte,noizbehinka. Gazteentzat antolatzen diren ikuskizun gehienak euskarazburutu ohi dira, gainera.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Bizitza-antolaketaneta -egituretan aisial -diak g ero eta lekuhandia goa du eta hiz -kuntzaren normal -kuntza-bidean dueneragina area gotu eginda, beraz; azken ur te-otan, euskarazk oeskaintza nabarmenhazi baita.


Ikastetxeetako aisialdiak, interbentzio-puntu jakinez osatzen denez,ikastetxe barruan eta kanpoan, lan osatua egiteko aukera eskaintzen du.

Aisialdiko guneak haurrentzat antolat u ohi direnez, gehienetan euskal-dunak edo elebidunak izan ohi dira. Nahi den auzo edo tokitan kokatzendirenez, berriz, kaleko jendea erakartzeko ere egokiak dira.

Garrantzitsua da erdal jatorriko begirale euskaldunen ekarria: B eta Aereduetako gazteak errazago hurbiltzen zaizkio euskaldun berri bati eus-kaldun zahar bati baino, euskara ikasi duenaren lana eta nekea miresga-rri baitzaizkie. Begiraleak berak ere esker eta balio hobea ematen dio ikas-ten ari den haurrari.

Badira, jakina, gazte-talde eta eliz talde eratuak ere. Bakoitzaren parte-hartzea, murgiltzea eta aitzindaritza handiak dira. Gizartean txertatzekobide jatorra eta erosoa da, gainera, tokian tokiko bizitzan errotzen direnez.Bolondresen lanean oinarritzen dira, gehienbat, antolamendu arin etamerkeko jarduera hauek.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.3.4. Kirola

Kirolak, bistakoa denez, toki handia hartzen du gure gizartean.Horregatik eraiki dira hainbeste kiroldegi. Kirola, bestalde, oso atseginadenez, hizkuntza erabiltzeko ere atsegina eta erosoa da. Udal-kiroldegie-tako kirol-teknikari asko euskaldunak dira.

Eskola-kirolak ere, ikastetxeen eta administrazioaren kontrolari esker,hizkuntza-irizpideak zaintzen ditu, egoera soziolinguistikoak aukera ema-ten duenean. Udalen, foru-aldundien eta Jaurlaritzaren arteko koordina-zioa bultzatzeko lehen urratsak egin dira, bestalde.

Irakaskuntzaren ekarpenak profesional euskaldunak ziurtatu dituSHEEren (Soin Hezkuntzako Euskal Erakundea) eskutik. Eskolak euska-razko adarra sendotu duen neurrian, euskaldun lizentziatu-andana osatuda. Horrek, besterik gabe, eragina izan du ikastetxeetan, administrazioaneta kirol-taldeetan. Horrekin batera, Irakasle Eskoletako soin-hezkuntzakere irakasle euskaldunak ziurtatzen ditu.

Eusko Irrati Telebistaren bitartez, berriz, komunikabideetan euskarakinoiz izan ez duen tokia bereganatu du. EITBri zor zaio, noski, kiroletan


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Irakaskuntzaren ekar -penak pr ofesionaleuskaldunak ziur tatuditu SHEEren eskutik.Eskolak euskarazk oadarra sendotu duenneurrian, euskaldunlizentziatu-andanaosatu da. Horrek, bes-terik gabe , eraginaizan du ikastetx eetan,administrazioan etakir ol-taldeetan.


euskarak lortu duen normalkuntzaren alderik nagusiena. Kirolari eta zale-tu euskaldunen kopurua ere hazi egin da, zorionez. Horrek berak ere era-gin handia du gazteengan, komunikabideetako agerraldiengatik batez ere,eredu miresgarriak baitira haur eta gazteentzat.

IV.3.5. Kulturgintza

Euskaraz eskolatutako belaunaldi berriak euskaldungoaren zati garran-tzitsua osatzen du. Euskara hautatzen duten taldeen jarrera ere gero etairmoagoa da. Euskaldun izatearen alde egin du apustu. Euskal kulturarengiltza izango dira, beraz, gero eta euskaldunagoak diren belaunaldiok.Euskarazko kultur jardunen etorkizuna ziurtatuko duen publikoa euskaldu-na da, besteak beste. Izan ere, punta-puntako kulturak beti sortu beharizaten du bere publikoa; horrela eraberritzen eta aberasten du herri osoa-ren kultura. Gure ondasun kulturalik puntakoena euskara dela uste dugu-nez, gero eta jantziagoa den publiko berria irabazten ari gara euskara-rentzat: eskolak euskaldundutako haur eta gazteak irabazten, batez ere.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Gero eta jantzia goaden pub lik o berria irabazten ari garaeuskararentzat: esko-lak euskaldundutak ohaur eta gazteak ira -bazten, batez ere .


IV.3.6. Telebista

Belaunaldi berriak, baita urteotako eguneroko entzuleriak ere, saio askozailtasunik gabe ulertzen ditu. Adibidez, kirolak, albistegia, lehiaketak,magazinak eta telesailak. Hizkuntzaren erabilera normaldu egin da, edo-zein gai erabil baitaiteke edozein testuingurutan, ulertzeko eragozpenikgabe. Batez ere, albisteak, kirolak eta marrazki biziak ikusteko ohitura han-dia da.

Jakina, ikusle guztiak ez dira euskaldunak, batzuek zerbait ulertzenbadute ere. Ikusle hauek telebistaren bidez gordetzen dute euskararekikolotura, begi-belarrietan sumatzen baitute, egunero, euskara. Euskarahedatzeko eta ezagutzeko oso garrantzitsua da, beraz, telebistaren zere-gina. ETB1 ezinbesteko tresna bihurtuko da gure hizkuntzarentzat. EuskalAutonomia Erkidegoko etxeetatik %98an dago ezarrita ETB1; horietatik%70ek, berriz, egunero pizten du. Ez da, beraz, gaztetxo, zahar eta herritxiki euskaldunetako telebista bakarrik.

Euskal Telebistaren ekarria ezinbestekoa da euskararen etorkizunerako,gero eta jende gehiagok erabiltzen baitu informatzeko eta entretenitzeko,baita Nafarroan eta Iparraldean ere. Bestalde, Euskal Autonomia


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Belaunaldi berriak,baita ur teotak o egu -neroko entzuleriakere, saio ask o zailta -sunik gabe uler tzenditu. Hizkuntzarenerabilera normalduegin da, edozein gaierabil baitaiteke edo -zein testuingurutan,uler tzeko eragozpenikgabe .


Erkidegoan bizi diren erdaldun askok, eta euskara ikasten diharduten besteaskok telebistan bakarrik ikusten dute euskarak gizartean duen lekua.

Baina telebistak ikus-entzunezko baliabideei ere asko eragin die. Hainteknologia aurreratua duenez, sare berrietan sartzeko aukera ematen du.Telebistarako egiten diren saioek bideo eta bestelako formatuetan zabal-tzeko balio dute, bai etxean bai eskolan erabil ditzagun. Gainera, bestebitarteko batzuekin bat egiteko modua du, Internet eta multimedia sareenbitartez, besteak beste. Teletestua bera ere hasita dago Euskal Telebistangaur egun. Horrek guztiak euskara lantzeko eta bultzatzeko aukera zaba-la eskaintzen du. Orain hamabost urte ez zegoen ekoizle-etxerik eta bes-telako azpiegiturarik. Erabat aldatu da egoera. Gaur ezer gutxi bikoizteneta itzultzen da. Euskal Herrian bertan sortutako era guztietako saioak diranagusi gaur. Antzezleak, aurkezleak eta partehartzaileak euskaldunak iza-teak naturaltasun handia ematen dio saioari berari.

Tokian tokiko informazioaren premiak, bestalde, tokian tokiko telebistakekarriko ditu, seguruenik. Hori ere aparteko aukera izango da euskara-rentzat. Normalkuntzarako tresna baliotsua suertatuko da. Izan ere, herri-ko telebistak herritarren harremanak eta loturak sendotuko ditu, bertakojendearen, gertaeren eta albisteen berri ematen duelako. Tokian tokikoeuskara erabiltzeko aukera eskainiko du, bertako jendearen ahozko jardu-nari esker.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.3.7. Irratia

Gaurko irrati eta telebistari esker, ahoz ahoko euskarak inoiz izan dituentresnarik edo baliabiderik indartsuenak ditu. Oro har, kalitate handiko saio-ak eskaintzen ditu, zorionez, Euskadi Irratiak. Telebista alde batera utzirik,Euskadi Irratia da euskararen plazarik jendetsuena. Euskarak ez du irratizhorrelako zabalkunderik inoiz izan.

Euskadi Irratia eta Euskadi Gaztea dira euskarazko irratigintzaren zuta-berik nagusienak, ia Euskal Herri osora zabaltzen baitira. Baina lekuanlekukoek ere lan handia egiten dute: Iparraldeko hiru euskal irratiek etaHegoaldeko Arrate Irratiak, Bizkaia Irratiak, Iruñeko Euskalerria Irratiak etaElizondoko Xorroxin Irratiak.

CIES etxeak 1996an egin zuen entzuleria azterketako emaitzen arabe-ra; 14 urtez gorako 1.046.000k entzuten dute irratia Bizkaian, Gipuzkoaneta Araban astean zehar. Milioia pasatxo horretatik milioi erdia dira eus-kaldunak, irrati-entzuleen ia %50 alegia. Horietatik, 313.000 entzule eus-kaldun dira, astean behin bederen, irratiren bat entzuten dutenak. Ohikoirrati-entzule euskaldunen %36k entzuten du, beraz, astean behin bede-ren, irrati euskaldunen bat.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Gaurk o irrati eta telebistari esker , ahozahok o euskarak inoizizan dituen tresnarikedo baliabiderikindar tsuenak ditu.


IV.3.8. Prentsa idatzia

Asko hazi zaio euskarazko prentsari merkatua. Inoiz izan duen indarriketa hedapenik handiena du, gainera: argitalpen, kazetari, irakurle etabaliabideak. Herri-aldizkariek, bestalde, arrakasta handia lortu dute, herri-ko albisteak ematen dituztelako euskara errazean eta doan, eta ez dute-lako erdarazkoen konpetentziarik. Euskaldunon Egunkariak eta Argiaastekariak lortu dute autofinantzazio-mailarik handiena. Euskarari eta eus-kal kulturari ematen dieten lekua eta tratamendua dira, beharbada, bero-rien indargune nagusiak, erdarazkoetan horretan parekorik ez dutenez.Iparraldean Herria astekariak eutsi dio euskal irakurleriari, gehienbat.Azken urteotan, bestalde, hasiak dira zenbait truke-lerro euskal medioenartean.

IV.3.9. Liburugintza

Liburugintzak, bistakoa denez, gora egin du. Batetik, irakaskuntzariesker, asko ugaldu dira euskaraz irakurtzen dakitenak; bestetik, liburutegi,denda eta banaketa-sarea ere osatu egin dira. Horretaz gainera, idazle etaargitaldarien lana ere bideratu egin da. Azkenik, lagungarri suertatu daerakunde autonomikoen hizkuntza eta kultur politika, Eusko Jaurlaritza-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Ask o hazi zaio euskarazk o prentsarimerkatua. Inoiz izanduen indarrik etahedapenik handienadu, gainera.Herri-aldizkariek, bes-talde , arrakasta han -dia lor tu dute .

Lib urugintzak,bistak oa denez,gora egin du.


rena bereziki. Euskal liburuaren historia osoan lautik hiru baino gehiagoazken hogei urteotan argitaratu da.

Kopuruan bakarrik ez du gora egin liburugintzak, bestalde, baita nola-kotasunean ere. Sortzen dena ez ezik, itzultzen dena ere gero eta hobeabaita.

Euskal idazlegoa normal samarra da, kopuru, antolamendu eta lanbidealdetik.

Hala ere, ikuskizun da merkatu zabalagoak tituluen gehitzea ekarrikoduen. Gutxienez, tiradak handitzea, ekoizpena desberdintzea eta liburua-ren beraren betekizunak aberastea ekarriko ditu.

IV.3.10. Publizitatea

Publizitateak, berez, hedabide zabalak eskatzen ditu. Alde horretatik,kontra dute behar hori euskarak eta euskarazko komunikabideek. Baina,zorionez, euskaldunen merkatua hazten ari da, gazteriarena batez ere.Euskaldun gazteek kontsumitzen duten guztia, beraz, euskaraz iragar dai-teke.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Zorionez, euskaldunenmerkatua hazten ari da,gazteriarena batez ere .Euskaldun gazteekkontsumitz en dutenguztia, beraz, euskaraziragar daiteke .


Bestalde, enpresa asko, handiak batez ere, euskaltasunaren edo berta-koak izatearen ohorea eta jatortasuna lortzeko ere baliatzen dira publizi-tateaz. Izan ere, bi etekin atera nahi izaten zaizkio publizitateari: bata salt-zea; bestea, markaren beraren izen ona zabaltzea.

Publizitate bila dabiltzanek eta agentzietako erabakigile euskaltzaleekbigarren etekin honen balioaz ohartarazi beharko lukete iragarki-jartzailea,nahiz eta Euskal Irrati Telebistako eta herri-aldizkarietako publizitateak ira-bazien etekina ere ongi ziurtatu.

Bestalde, Eusko Jaurlaritzako eta foru-aldundietako Kultura eta Hezkun-tza sailak, batez ere sailetako erabakigileak, indargune garrantzitsua dirapublizitatea gehitzeko ahaleginean.

IV.3.11. Euskalduntze-alfabetatzea

Euskaldunak alfabetatzeko gau-eskola haiek erdaldunei euskara irakas-teko euskaltegi bilakatu ziren. Orain, berriz, euskara hobetzeko eta ikas--prozesua burutzeko bide dira: Hegoaldeko gazteetan gero eta gutxiagobaitira euskaraz irakurtzeko edo idazteko zailtasuna duten euskaldunak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskararen berresku -rapenean, ikastolekinbatera, helduen euskalduntz e-alfabe -tatzea izan da ekinbi -derik eta m ugimendu -rik garrantzitsuena.


Euskararen berreskurapenean, euskal irakaskuntzarekin batera, heldueneuskalduntze-alfabetatzea izan da ekinbiderik eta mugimendurik garrantzi-tsuena.

Gizon-emakume nagusiengan du alfabetatzeak eraginik makalena.Alfabetatzea, irakaskuntza zein komunikabideen eraginez indarra galduzjoan da, alfabetatu beharrekoak adin multzorik helduenetan baitaudebatez ere.

Dena den, eskaera handia da gizartean. Baita euskaltegiekiko oniritziaere. Hala ere, etengabeko berrikuntzan eta hobekuntzan dihardu arlohonek. Alde horretatik, ezinbestekoa izan da homologazioa burutzea, gai-tasun-agiriak eskuratzea eta lan-baldintzak arautzea. HABEk sektoreare-kin izenpetutako hitzarmena astingarria izan da horretarako.

Nafarroan zein Iparraldean ere, eskaria zabala da eta baliabide urriakizanik ere, helduak alfabetatzeko nahiz euskalduntzeko euskaltegi etagau-eskola ugari dago. Iparraldean, berriz, «jende helduari euskara ikas-teko eskaintza indartzea» proposatu du Garapen Kontseiluak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.3.12. Enpresa-mundua

Beharrezkoa bezain zaila da enpresa-mundua euskalduntzea. Bainaegin diren esperientzia pilotuak eta irizpideak baliozkoak dira. Metodologiaegokia asmatu da eta, halaber, eredugarria, besteak beste, herri-adminis-trazioetan erabiltzeko. Hona esperientzia horien ondorio nagusienak:a) ezinbestekoa da euskara enpresako beste edozein gai bezala plantea-tzea. Hau da, enpresaren funtzio bakoitza planifikatzen, burutzen eta kon-trolatzen denean hizkuntzaren alderdia kontuan izan behar da; b) ezin-bestekoa da guztiek parte hartzea, bakoitzak bere erantzukizunaren ara-bera. Horretarako, berriz, informazioa eta sentiberatze-lana dira giltzarri,parte hartuko dutenen borondatezko atxikimendua lortu behar baita;c) egitasmo bakoitzak bere ezaugarri propioak izango ditu: enpresarentamaina, euskaldunen portzentajea, bezero-mota, jatorria eta abar.

Hizkuntz egitasmoari heltzeko gai diren enpresek egitasmo berritzaileeiekiteko gai diren enpresa biziaren eta eraginkorraren irudia islatzen duteeuren bezero, hornitzaile eta inguruko gizartean.

Gizabanakoen kezkak eta gogoak kontuan dituen enpresarekin erraza-go egiten dute bat langileek. Hizkuntz egitasmoari ekiten dioten langileek


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Beharrezk oa bezainzaila da enpresa-m un-dua euskalduntz ea.Baina egin direnesperientziak eta iriz -pideak baliozk oakdira. Metodologiaegokia asmatu da eta,halaber , eredugarria.


enpresaren egitasmo batekin egiten dute bat, hain zuzen. Horretan, enpre-sa-arduradunek bertako langileen jatorriari eta hizkuntzari buruz jarrerapositiboa izan dezaten.

Azkenik, kalitate hobea eskaintzen ari dira hizkuntza-egitasmoa buru-tzen ari diren enpresak. Bere zerbitzu eta generoak balio erantsia dute,beraz.

IV.3.13. Erlijioa

Zutabe sendoa izan da eliza euskararentzat. Gaur egun ere, ebanjelioaaldarrikatzeko eta katekesia emateko beharrezkoa da eta, gainera, geroeta argiago ikusten da elebidun izan beharra. Gazteen pastoraltzan ereeuskaldunen kopurua gehitzen joango dela espero da. Haurren katekesianzabaltzen zaio aukera garrantzitsua euskararen erabilerari.

Euskal Herriko bost elizbarrutietako kidez osatutako itzultzaile-batzorde-ak mesede handia egin dio euskararen normalkuntzari. Elizak baditu,dagoeneko, euskaraz jarduteko lanabesik beharrezkoenak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Zutabe sendoa izan da eliza euskararentzat.


Elizkizunak euskaraz edo erdaraz izatearen inguruan lehendik hartuta-ko erabaki batzuk aztertzeko eta aldatzeko ordua iritsi dela ikusten da.Izan ere, gero eta argiago ikusten baita eliztarren egoera linguistikoarenarabera eratu behar direla elizkizunak. Horrek, gutxi edo asko, euskaraelizkizun guztietan erabiltzea bultza dezake.

Behartsuenekin eta ahulenekin bat egiteko agintzen dion Ebanjelioabete nahi duenak ere hizkuntza ahul eta gutxituen aldeko jokabidea errazhar dezake. Tokian tokikoa izan beharrak ere bertako hizkuntzaren eta kul-turaren alde egitera bultzatzen du eta fedea bera ere bertako hizkuntzazeta kulturaz janztera. Eliz inguruetan euskararen eta elebitasunaren ara-zoa planteatzeak beste arrazoi bat ere badu: herri honen baketze eta adis-kidetzerako prozesuan seinale eta bultzagile izatea.

IV.3.14. Administrazioa

Euskarari erabilera-eremu berria zabaltzen ari zaio; orain arte, salbues-penak salbuespen, euskarak ez baitu tokirik izan Administrazioan.Horretarako erabilera areagotzeko saioak egin dira eta erabilera sustatze-ko baliabideak egokitu dira lehen plangintzaldian. Bertan erabilitako meto-dologiaren eraginkortasuna ere agerian geratu da. Batetik, hizkuntzaren


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskarari erabilera--eremu berria zabal-tzen ari zaio; orainarte, salb uespenaksalb uespen, euskarak


aldeko prestakuntza eskaini zaie funtzionarioei. Bestetik, lanean euskaraerabiltzeko baliabideak jarri zaizkie eskueran.

Gehienetan lege-babesa errealitatearen gainetik bada ere EuskalAutonomia Erkidegoan, badira erabat euskaraz bizi diren udalerriak ere,hizkuntza-plan aurrerakoiagoa egin daitekeela horrelakoetan. Izan ere,euskararen erabilera nonbait baldin badago sustraituta, hori, udalerri eus-kaldunenetan da, herri hauetan ematen baitira euskara gizarte-bizitzarenalor guztietara hedatzeko baldintzarik egokienak. Udalerri EuskaldunenMankomunitatea (UEMA) osatzen duten udalerriez gain, badira beste uda-lerri euskaldun ugari, euskaldun-kopurua %75etik gora dutenak alegia.Hau dela eta, UEMA edo haren antzeko proiektuak beste udalerri euskal-dunetara zabaldu beharra dago, izan ere, udalerri euskaldunetan bizi direneuskaldunentzat ez ezik, Euskal Herri osoko herritarrentzat ere, garran-tzitsua da euskal guneetan garatutako hizkuntz plangintza. Arrazoien arte-an hauek aipa daitezke:

a) Euskararen mundu sinbolikoa, jatortasuna eta zuzentasunahobeto gordetzen da udalerri euskaldunenetan.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

ez baitu tokirik izanAdministrazioan.


b) Gune aitzindariak izan daitezke euskararen corpus eta estatusa-ren normalkuntzan.

Bestetik, udalerri euskaldun ugari dira Iparraldean euskara normaliza-tzeko plangintzarik gabe eta UEMAren ekarpena interesgarria izan daiteke.

IV.3.15. Corpus-plangintza eta euskararen kalitatea

Euskarak berak ere eguneratu eta egokitu beharra du, jakina, gaurkopremietara eta arlo nahiz eremu berrietara. Izan ere, eguneroko jardune-an euskara lan-tresna eta komunikazio-hizkuntza dutenen beharra handiada. Hori dela eta, euskal lexikoa bateratzeko eta finkatzeko lan handia eginda Euskaltzaindiaren gidaritzapean, eta egiteke dagoena burutzeko,berriz, baliabideak jarri dira. Orain arte burutu den guztia informatizaturikda, bestalde. Euskararen corpusaz arduratzen diren erakundeek eta elkar-teek duela urte gutxi arte ez zuten gaitasun-maila erdietsi dute, beraz.

Hala ere, norberaren hizkera ez da baztertu behar eguneroko bizitzatik,hizkuntza zuzenagoa eta egokiagoa erabiltzen baitu nork bere euskalkian.Besteak beste, ez dezagun ahantz, euskararen eta euskarazko baliabide-en kalitatea hobetzeko apustua irabazi behar da urteotan.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskararen corpusabateratz eko eta finka-tzeko lan handia eginda Euskaltzaindiarengidaritzapean.


IV.4. AHULEZIAK

Aurrea eta atzea izan ohi ditu txanponak. Euskarak ere halaxe ditu:indarguneak eta ahuleziak. Orain arte alde bat ikusi dugu: baikorra.Hemendik aurrera besteari begiratu beharko diogu: alde ilunari.


Eskolak urte luzeetan egindako euskalduntze-ahaleginak ez du beharbezalako jarraipenik gizartean: ez enpresa-munduan, ez kulturan, ez kale-an. Eskolan bertan ere, ikasleen arteko harremanetan bereziki, erdarakmenderatzen du euskara, baita teoriaz onak diren eskola-baldintzetan ere.Belaunaldi berrion bihar-etziko hizkuntza-portaeraren seinale izan daitekejokabide hau, geroko gizon-emakume euskaldunen arteko harremanakerdaraz eraikitzen ari baitira maiz. Euskara bigarren hizkuntza dutenenartean nabarmenagoa da, jakina, hau guztia. Belaunaldi gazteek, euska-raz ikasi eta eskolatuak izan arren, ez dute, zoritxarrez, zenbait eskualde-tan behinik behin, euskal gizarterik osatuko.

A ereduan ikasten duten haur erdaldunek, bestalde, oso maila apaladute ulermen-mailan, apalagoa idazteko eta hitz egiteko. Ez dute legeak


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Eskolak ur te luz eetanegindak o euskaldun-tze-ahaleginak ez dubehar bezalak o jarrai -penik gizar tean: ezenpresa-m unduan, ezkulturan, ez kalean.


finkatzen duen «nahikotasun» -mailarik lortzen. B eredu «bigunean» erehutsune nabarmenak agertzen dira: nahasketak fonologian, lexikoan etajoskeran, hiztegi mugatua. Esaldiak osatzeko zailtasuna eta abar.

Irakasle euskaldunen eskasiak ere asko mugatzen du irakaskuntzareneuskalduntzea.

Euskal Herriko Unibertsitateak, bestalde, oraindik erabakitzeke du zeinunibertsitate-eredu nahi edo behar duen, elebakarra ala eleanitza. Eraberean, finkatzeke du zein ikasketari eman behar zaion lehentasuna eus-kaldungoaren ikuspegitik 1 .

1 1999ko martxoaren 3an Euskal Herriko Unibertsitateak “UPV/EHUkoEuskararen Erabileraren Normalizaziorako II. Plangintza” onartu zuen.Plangintza horretan, unibertsitate-eredua (elebiduna), ikasketak euskarazeskaintzeko lehentasunak eta beste zenbait garrantzizko kontu ere geratudira finkaturik.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.4.2. Familia

Indar handia du produktuen eta zerbitzuen eskaintzan ageri den erda-raren aldeko joerak gazteen hizkuntz ohiturak finkatzen hasten direnean.

Familia bidezko jarraipenaren hutsegitea nabarmenagoa da, dena den,gune erdaldunetan. Joera hau areagotu egiten da aita edo ama, bietako-ren bat, erdalduna denean. Horrelako bikoteen joera erdararen aldekoabaita, oro har.

Gazteek sortuko dituzten familia berrietan zailtasunak izango dituzteeuskara ondorengoetaratzeko, erdal elebidunak baitira gehienak.

Familia bidezko jarraipenak, berriz, azken urteotan, txarrera egin duIparraldean. Eta familiei begira egin ziren kanpainek ere ez dute uste adi-nako emaitzarik eman: ez ziren helburuak behar bezala zehaztu eta koor-dinazioan ere hutsegite nabarmenak gertatu ziren.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Indar handia du z er-bitzuen eskaintzanageri den er dararenaldek o joerak gazteenhizkuntz ohiturak fin -katzen hasten direne -an. Familia bidezk ojarraipenaren hutsegi -tea nabarmena goa da,gune er daldunetaneta aita edo ama,erdalduna denean.


IV.4.3. Aisia

Lagunarteko aisian erdara gailentzen da askotan. Eta oso zail da horkanpotik eragitea. Erakunde publikoek antolatzen dituzten aisialdirakoekintzetan, berriz, ez da hizkuntza-irizpiderik.

Bestalde, komunikabideek, telebistek bereziki, betetzen dute haur etagazteen aisialdia, gehienbat. Hor, noski, erdarazko aukera ugariagoa da,euskararen kalterako. Baita zine, bideo eta abarretan ere.

Aisialdi antolatua bitartekoak jartzen saiatzen da, baina haur eta gazte-txoekin lanean aritzeko unean, baliabide ugari behar dira: begirale euskal-dunak, bolondresak, ordenadoreak, jolasak, tailerrak, abestiak, ipuinak etaabar. Hor ere erdarazkoak ugariago dira euskarazkoak baino. Aisialdiaeuskararen normalizaziorako tresna egokia eta azkarra izatea nahi badu-gu, ezinbestekoa da horretarako behar diren euskarazko baliabideak mer-katuratzea.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Lagunar teko aisianerdara gailentz en daaskotan. Eta oso zailda hor kanpotik era gi -tea. Erakunde pub li -koek antolatz en dituz -ten aisialdietarak oekintz etan, berriz, ezda hizkuntza-irizpide -rik.


IV.4.4. Kirola

Profesionalen prestakuntzan urri eta urrun da euskara: kirol askotakoentrenatzaile-ikastaroetan, esaterako, euskarak ez du sarbiderik. Entrena-tzaile eta monitore euskaldunik gabe zaila da kirola euskalduntzea.

Kirol-federakuntzaren egiturak ez du neurri batean administrazioak ezarditzakeen hizkuntza-irizpideak edo baldintzak jartzeko aukerarik eskain-tzen.

Euskal Telebistaz landa, eta bera ere itorik gera daiteke kable bidezkouholdean, oso leku gutxi du kirolak beste hedabideetan. EuskaldunonEgunkariak ere kale egiten du astelehenetan, kirola albiste den egunean.Kirolari bakarrik eskainitako egunkaririk ez da euskaraz, bestalde.

Kirolak, gainera, bere dinamika du, eta alferrik da euskararena ezarrinahi izatea. Orain artekoek, behintzat, ez dute emaitza onik eman. Izanere, euskara-irizpidea egokitu behar zaio kirolak duen dinamikari.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Profesionalen presta -kuntzan urri eta urrunda euskara: kir olaskotak o entrenatzai -le-ikastar oetan, esate-rako. Entrenatzaile etamonitore euskaldunikgabe zaila da kir olaeuskalduntz ea.


IV.4.5. Kulturgintza

Euskal Herrian gaur egun dauden bitartekari gehienak erdaldunak dira:ez dira euskaraz sortzen den kultura bere osotasunean ulertzeko eta eza-gutzeko gai.

Profesionalizaziorako bideak gaztelaniak bakarrik zabaltzen baditu,morroi izatera beharturik gara. Elebitasun erabatekoa, berriz, alferrikakoagertatu da askotan, euskaldunen aspergurarako gainera, mezua errepika-turik ematen zaionez. Euskaldungoari gustukoa zaion eskaintzarik erakar-garriena egin behar zaio. Hor dago publikoa gehitzeko giltza. KulturaSailak ere, bestalde, ezarri beharko lituzke hizkuntza-irizpideak dirula-guntzak banatzerakoan.

IV.4.6. Telebista

Mundu honek berebiziko aldaketa jasango du, digitalak, kable bidezko-ak eta abar direla. Orain EAEko bost kateetatik bat euskaraz dugu. Laster50etik edo 100etik ere bakarra izango dugu euskaraz.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskal Herrian gauregun dauden kultura-bitar tekari g ehienakerdaldunak dira: ezdira euskaraz sor tzenden kultura bere oso -tasunean uler tzekoeta ezagutz eko gai.

Mundu honek berebi -ziko aldaketa jasangodu, digitalak, kablebidezk oak eta abardirela. Orain EAEk obost kateetatik bat


Dugun bakarrak, berriz, ez du behar besteko harremanik euskararenmundu sortzailearekin: zegoen kultur emanaldi bakarra bertan beheragaldu zen; musika gazteak ez du lekurik; literaturari buruzko solasaldirik ezda, euskal musika, kantua edo antzerkia eskaintzeko politika finkorik ereez; hemengo ipuin, istorio eta mitoek ez dute lekurik. Kirolzale eta ume-entzat egiten da, batez ere. Gu bereizten gaituzten ezaugarriak jasotzeraeta txertatzera baino gehiago medioaren beharretara makurtu gara.

Euskal Herri osoko esatariak falta dira. Gipuzkera da nagusi. Gainera,gero eta sarriago entzuten dira erdal ahoskera eta doinua. Ahozko euska-ra alde batera utzi eta irakaskuntza eta mundu modernoa gehiegi oinarri-tzen dira testu idatzian.

IV.4.7. Irratia

EITB, euskal irrati guztiak eta euskarazko prentsa koordinatuko lituzke-en sistema falta da. Irrati publikoen eta pribatuen arteko aldea handia da.Euskarazko beste irrati guztien urtebeteko aurrekontuak batuta, ez duteEuskadi Irratiaren eta Euskadi Gaztearen urteko aurrekontuaren laurdenik.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

euskaraz dugu. Laster50etik edo 100etik erebakarra izango dugueuskaraz.

EITB, euskal irratiguztiak eta euskaraz -ko prentsa k oor dina -tuk o lituzkeen siste -ma falta da.


Beste nazioetako irrati publikoek 4-5 emisoratako katean barreiatzendituzten eskaintza desberdinak (informaziokoa, musika klasikokoa, gazte-entzakoa, lekuan lekukoa eta abar) emisora bakar batek egin behar izatendu hemen, bestalde.

Zoritxarrez, gainera, Euskadi Irratiak ez ditu oraindik Gipuzkoako mugakgarbi gainditu, ez ikuspegiz eta ez hizkuntzaz, han kokatuta dagoenez etalangile ia gehienak giputzak dituenez. Beste irratiek, berriz, Nafarroakoek,bizkaierazkoek eta Iparraldekoek, badute bizitzen bakarrik esku bete lan.

Gainontzeko irratietako euskara urria eta modu askotakoa da, noski.Hizkuntzaren kalitatea, oro har, kezkagarria da, ezbairik gabe.

Euskarazko irratigintzak lehia-eremu bortitz eta bihurrian mugitu besteirtenbiderik ez du, beraz. Lorpenak lorpen, irratia pizt erakoan, euskarazkoahautatzen ez duen haur, gazte, heldu eta zahar euskaldun asko da orain-dik ere. Bestalde, ez dago garbi bakoitzak zein euskaldun-mota beregana-tu nahi duen.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IV.4.8. Prentsa idatzia

Urria eta baliabide urrikoa, irabazirik eta elkarren lehiarik gabea da eus-karazko prentsa, hizkuntza horretan, lehiakiderik ez izateak erdipurdikeria-rako duen arrisku nabarmenarekin. Oso zaila zaio publizitatea eskuratzea.Bestalde, alderdi politikoek eta Administrazioak berak ez diote garrantzihandirik ematen. Euskarazko prentsak ez du irrati-euskaldungoa irabazi etaerakarri. Herri-aldizkariak bakarrik iritsi dira irakurleria zabal batengana.

Doi-doi bizi den euskarazko prentsak erdarazko ugariagoak, hobeak etaindartsuagoak ditu lehiakide. Gazteen merkatua ari da galtzen horrela,eskolak euskalduntzen duen gaztea prentsak erdalduntzen duelarik. Izanere, hutsaren hurrengoa da erdal prentsak euskarari ematen dion lekua.Euskarazko prentsa hori erdarazkoaren mendekoa da, gainera. Iturriakerdaldunak direlako, albisteak erdaraz sortzen direlako eta euskarazkoagentziarik ez dagoelako.

Era guztietako prentsa-moldeak kontuan hartuko lituzkeen sistema faltada, baliabideak erabiltzeko eta helburuak lortzeko orduan. Izan ere, begi--bistakoak dira Euskaldunon Egunkariaren eta Argiaren gabeziak erdaraz-ko argitalpenen ondoan: orrialde-kopurua, kolorearen erabilera, grafismo-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Urria eta baliabideurrik oa, irabazirik etaelkarren lehiarikgabea da euskarazk oprentsa; hizkuntzahorretan, lehiakiderikez izateak er dipur di -keriarak o duen arris -ku nabarmenarekin.Oso zaila zaio pub lizi -tatea eskuratz ea.Bestalde , alder di poli -tik oek etaAdministrazioakberak ez diotegarrantzi handirikematen.


ak eta infografismoak duten lekua, albiste lokalen tratamendua eta tokiantokiko edizioak.

Lan egiteko baldintzak hobetzen ez badira, bestalde, orain bere buruatrebatzen ari den belaunaldi honi ez zaio bizimodua kazetaritzatik atera-tzea erraza izango, batez ere bizitzako beste zenbait eginkizuni erantzunbehar badio.

IV.4.9. Liburugintza

Irakurleak baino gehiago ugaldu dira liburuak. Liburu gehiegi ala irakur-le gutxiegi? Izan ere, euskarazko liburuak ez du oihartzunik bere lehenmerkatu naturaletik aparte. Batetik, euskarazko liburuak, euskarazko pren-tsa bezalaxe, ia galdurik edo ezkutaturik egoten dira liburudendetan, hain-beste erdarazkoren artean; bestetik, hutsaren hurrengo dira promozio-eki-taldiak. Itzulketen arazoa ere hor dago: banaketariarentzat liburuaren itzul-keta bidalketa bera baino askoz ere garestiagoa denez, ondorio komer-tzialak, ekonomikoak eta kulturalak ditu; liburuek ez dute aski presentzia-rik liburudendetan eta liburuaren salmenta-aukerak galdu egiten dirahorrela. Bestalde, liburuaren esportaziorako itzulpena ezinbestekoa da.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Irakurleak bainogehiago ugaldu diralib uruak. Izan ere ,euskarazk o lib uruakez du oihar tzunik:batetik, euskarazk olib uruak, ia galdurikedo ezkutaturik ego -ten dira lib urudende -tan, hainbeste er da-razkoren ar tean; bes-tetik, hutsaren hurren -go dira pr omozio-eki -taldiak.


Merkatuaren mugak direla eta, argitaraldi murritzak egiten direnez, ira-bazia ere murritzagoa dute euskarazkoek. Berrargitalpena da liburuarenbizialdia luzatzeko bide bakarra.

IV.4.10. Publizitatea

Euskarazko prentsaren ahuleziak ondorio zuzena du publizitatean.Orobat, euskarazko irakurleria murritzak ere. Euskarazko publizitatea-rentzat eskaera txikia dago, beraz. Publizitate-etxeei euskaraz egin daite-keenik ere ez zaie bururatzen. Euskarazko komunikabideek ez omen dutemerkatu-kuota minimorik.

Bestalde, erakunde publikoetan (udal, foru-aldundi, Eusko Jaurlaritzaeta abarretan) gutxitzen ari da euskarazko publizitatea. Gainera, egitendutenetik %25 inguru da elebiduna; %75 gaztelania hutsean baita.

Euskarazko komunikabideek, berriz, ez dute iragarle garrantzitsuakeskuratzen jakin, enpresa-estrategia baikor, indartsu eta erakargarrien fal-taz edo. Euskarazko komunikabideetan egindako iragarkiek ezer gutxita-rako balio ote duten susmoa dute iragarle eta agentziek.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskarazk o prentsa -ren ahuleziak ondoriozuzena du pub lizitate -an. Orobat, euskaraz -ko irakurleria m urri-tzak ere .


IV.4.11. Euskalduntze-alfabetatzea

Hizkuntza bat ikastea neketsua da. Bestalde, euskalduntzearen eta alfa-betatzearen emaitzak ez dira onak: hasten diren askok ez dute ikasturteaamaitzen; hurrengo urtean gutxiagok jarraitzen; oso gutxik erdiesten duteeuskara-maila egokia. Horietako askok, gainera, ikasteari utzitakoan, eus-karaz bizitzeko dituzten aukeren urritasunagatik, galdu egiten dute ikasita-koa.

Ez da beste euskaltegiekin eta hizkuntzak irakasten dituzten akademie-kin ez harremanik eta ez irakasbideen konparaketarik ere. Euskaltegienmapa bera ere egiteke da oraindik, bakoitzak bere hazkundeari bakarrikbegiratzen baitio.

Dirulaguntzen banaketan ere, nahiz eta gero eta txikiagoak izan, badau-de oraindik desorekak eta aldeak. Zenbait euskaltegitan ere bada oraindikeuskararen kaltetarako den ideologizaziorik.

Alfabetatzearen eskaintza osotua zehaztu beharra dago, bai eta irakas-leen prestakuntza areagotzeko beharra ere.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Hizkuntza bat ikasteaneketsua da eta eus -kalduntz earen etaalfabetatz earen emai-tzak ez dira nahibezain onak: hastendiren ask ok ez duteikastur tea amaitz en;hurrengo ur tean gu-txia gok jarraitz en; osogutxik er diesten duteeuskara-maila egokia.


IV.4.12. Enpresa-mundua

Euskara irakaskuntzan erabiltzea normaltzat hartzen da, baina enpresa--mundura iritsitakoan, gehienetan, erdarara jotzen. Euskal gizartea ez daenpresa-munduan euskara erabiltzeak duen garrantziaz jabetu. Arlosozioekonomikoaz arduratzen diren Eusko Jaurlaritzako sailak ere ez zaiz-kio euskara biziberritzeko plangintzari behar bezala atxiki. Administrazio-aren menpeko enpresetan ez da oraindik mikroplangintzarik egin. Lan-esparru desberdinetan handia da oraindik terminologi gabezia ere.

IV.4.13. Erlijioa

Elizbarrutiek ez dute euskararen aldeko hizkuntza-politika bateraturik.Gainera, eliztar askoren ustez, moteldu egin da Elizan euskararen nor-malkuntza.

Katekesi- eta pastoraltza-lanetan diharduten gehienak erdaldunak dira,nahiz eta eskolatik gero eta haur eta gazte euskaldunagoak etorri.Horretan dihardutenei, euskaldunak izan arren, nagusiki erdaraz ematenzaie prestaera. Bihar-etziko eliz arduradunek eta apaiz berriek ere erdara


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskal gizar tea ez daenpresa-m unduaneuskara erabiltz eakduen garrantziaz jabe -tu.

Elizbarrutiek ez duteeuskararen aldek ohizkuntza-politikabateraturik.


dute lehen hizkuntza, lehen ez bezala, giro erdaldunetik baitatoz semina-rioetako gazterik gehienak. Apaizak edo eliztarrak gutxitu direla eta, ez daeuskara hutsezko mezarik gehitu. Teologiazko gogoeta nagusiki erdarazegiten da Euskal Herrian.

IV.4.14. Administrazioa

Administrazioak erdaldun jarraitzen du. Ohituragatik edo, euskararenezagutzak ez du berezko erabilerarik ekartzen. Politikariak eta goi-kargu-dunak ere ez dira horretan ispilu garbiak.

Euskaraz lan egin behar duten atalak izendatzeke daude oraindik. La-nerako tresneria, ia erabat, erdara hutsean dago: fotokopiagailuak, orde-nadoreak, oinarrizko testuak, eskuliburuak eta abar. Oraindik badago laniklegeetan jasota dagoena betetzeko. Gainera, Eusko Jaurlaritzan zeinAutonomia Erkidegoko udal- nahiz foru-administrazioetan euskararen era-bilera normaltzeko egin diren urrats ugarien aldean, Euskal Herrian koka-turik dauden Estatuko administrazioko erakundeetan, eta, bereziki, Justi-ziakoetan, ezer gutxi aurreratu da orain arte.


Hiz

kunt

zapo

litik

a Administrazioakerdaldun jarraitz endu. Ohitura gatik edo,euskararen eza gutzakez du berezk o erabile -rarik ekar tzen.Politikariak eta goi-kargudunak ere ezdira horretan ispilugarbiak.


Bestalde, herritarren aldetik ere ez da administrazioa euskaraz egiterabehartzeko joerarik, ezta udalerri euskaldunetan ere, euskara norbereetxean edo lagunartean erabiltzeko hizkuntza dela uste baitute euskaldu-nik gehienek.

Euskal Herriko herri-erakundeen arteko koordinazioa areagotu behar daeta irizpideak bateratu. Horrekin batera, gune euskaldunenetako hainbatudalerriren jarrera baztertzaileak gainditu beharra dago.

IV.4.15. Corpus-plangintza eta euskararen kalitatea

Euskaldunen kopurua gehitzeak badakar, neurri batean, kalitatearengalera, erdararen kutsaduragatik bereziki. Bakoitzaren hizkera edo eus-kalkia zaintzeko eta hobetzeko ezer gutxi egiten da, besteak beste, esko-letako irakasleek eta euskara-irakasleek ez baitiete tokian tokiko hizkuntzereduei, euskalkiei eta ahozkoari dagokien garrantzirik eskaintzen.Zuzentasun-egokitasun-jatortasun auzia, dena den, normalkuntzarenmenpe dago neurri handian.

Orobat, euskara ondorengoetaratzeko gaurko haur eta gazteek izangoduten garrantzia ikusita, ez zaio arreta handiegirik eskaintzen haur eta


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskaldunen k opuruagehitz eak badakar ,neurri batean, kalita -tearen galera, erdara-ren kutsadura gatikbereziki.


gazteentzat egiten diren liburu eta irakurgaietako euskarari. Kale-erdaranmoda-modan jartzen diren hitz eta esaldiek ere ez dute euskarazko ordai-nik, eta barra-barra sartzen dituzte erdarazkoak euskaraz ari direnean ere.Beraz, plangintza behar da ahozko hizkeraren estandarizaziorako.

Hiztegiaren zenbait arazo konpontzeko, berriz, terminologi lana ososakabanaturik dago: lehentasunak ere finkatzeke daude. Corpusa osatze-ko eta hobetzeko egin den lana bera ere ez dago ikertzaileen eskueran,nahiz eta dena dagoen euskarri elektronikoan. Ez dago 16 urte artekohezkuntzan erabiltzeko hiztegi arau-emailerik ere.

Euskararen kalitatea hobetzeko ezinbestekoak dira baliabide hauekguztiak.

IV.5. HIZKUNTZA-POLITIKARAKO EGUNGO

GIZA ETA DIRU-BALIABIDEAK

Hasteko, argi eta garbi utzi behar da orain arte Euskal Herri osoaz aritubagara ere, atal honetako gogoetan EAEra bakarrik mugatu garela. Aregehiago, euskalgintzarako aurrekonturik handiena duten EAEko herri-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


-administrazio jakinetara mugatu garela, hots, Eusko Jaurlaritzaren barne-an, euskara sustatzeko aurrekonturik handiena duten sail edo ataletara,hiru foru-aldundietara eta hiru hiriburuetako udaletara.

Ondoren datoz, horretarako sortua izan zen Herri AginteakKoordinatzeko Batzordeak euskara sustatzeko aurrekontuez eta gizabaliabideez eginiko ebaluazioaren emaitza nagusiak. Euskara sustatzekogiza zein diru-baliabide gehigarriak dira lan honen aztergai. Hain zuzenere, kanpo utzi dira, gastu gehigarri ez diren kontzeptuak nahiz eta, maizaskotan, oso zail gertatu den gehigarri izate hori zertan datzan argi etagarbi adieraztea. Esate baterako, hezkuntzako gastuen azterketa egitera-koan, kanpo geratu dira A, B eta D ereduetako irakaskuntza-gastuak, gaz-telania hutsezko ereduak izan balira ere kostu berdina izango baitzuketen.Aitzitik, kontuan hartu dira eredu horietan irakasteko behar diren irakas-leen euskara-prestakuntzaren gastuak, ordezkapen-kostuak barne.

1. taulan jaso da azterturiko erakunde bakoitzaren euskara-gastua.Hona ondorio nagusiak:

– 1997an herri-aginteek euskara sustatzeko erabili duten aurrekon-tua ia 15.500 milioi pezetakoa izan da, erakunde horien aurre-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


kontu osoaren %1,53 (Eusko Jaurlaritzako aurrekontu osoaren%1,9; foru-aldundietakoaren %0,52 eta hiriburuetako udaletakoa-ren %0,60).

– Aurrekontu osoaren ia %90 Eusko Jaurlaritzari dagokio. Dirutzarikhandiena hezkuntza-sistema euskalduntzeko da; kopuruz, hurre-nez hurren ageri dira Hizkuntza Politikarako Sailordetzaren aurre-kontua (HABE barne) eta EITBrena eta azken tokian dator, berriz,administrazioko funtzionarioak euskalduntzeko HAEEk duena.

– Bestalde, Euskaltzaindia, UZEI eta Eusko Ikaskuntza dira herri-aginte guztiek edo ia guztiek babesten dituzten euskalgintzandiharduten erakunde eta elkarteak.

– Era berean, funtzionarioak euskalduntzeko eta alfabetatzeko egi-taraua, «Ahoz aho, belaunez belaun» euskararen jarraipenariburuzko kanpaina ibiltaria eta «Urte sasoiak» egitarauak dira era-kundeen elkarlanaren ondorioz garatutako egitarau bakarretakoak.

– Alabaina, erakunde guztien arteko hitzarmenik ez dagoen arren,badira erakunde gehientsuenek sustatzen dituzten hainbat egita-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Euskaldunen k opu -rua g ehitz eak bada -kar, neurri batean,kalitatearen galera,erdararen kutsadura -gatik bereziki


rau, hala nola: herritarrak euskalduntzea eta alfabetatzea, bertso-laritza, euskarazko komunikabideak, batik bat, toki-mailako eus-kal prentsa idatzia, zinea euskaraz, euskalgintzan dihardutenelkarteentzako dirulaguntzak, euskarazko irakurzaletasuna sus-tatzea, euskarazko materialgintza, antzerkia eta herritarrak eus-kararen alde sentiberatzeko ekintzak, besteak beste (ikus 2.taula).

Azkenik, giza baliabideen gaineko azterketa ere burutu da. Une honetan300 lagunetik gora ari dira euskara sustatzeko lanean aipatutako herri--administrazioetan: 280 langile Eusko Jaurlaritzan (gehienak irakasleak,euskara normaltzeko teknikariak edo itzultzaileak edota horien laguntzai-leak -ia sail guztiek dute honelako lanposturen bat-, bestelako teknikariakedo administrariak dira); 29 foru-aldundietan eta beste 26 hiriburuetakoudaletan (gehienak itzultzaileak dira eta hurrengo multzoan ageri dira eus-kara normaltzeko teknikariak eta administrari-laguntzaileak).


Hiz

kunt

zapo

litik

a


1. TAULA. AZTERTURIKO ERAKUNDE BAKOITZARENEUSKARA-GASTU GEHIGARRIA

ERAKUNDEAK EUSKARA- ERAKUNDEAREN ERAKUNDE- GASTU AURREKONTUA AREKIKO

GEHIGARRIA GASTUA %

HEZKUNTZA SAILA 5.732.080.000 709.878.300.000 0,81KULTURA SAILA (HPS/HABE) 4.542.600.000 709.878.300.000 0,64OGASUN SAILA/IVAP 1.345.000.000 709.878.300.000 0,19EITB 3.020.000.000 709.878.300.000 0,43EUSKO JAURLARITZA 13.869.680.000 709.878.300.000 1,95ARABAKO FORU ALDUNDIA 148.735.710 31.811.000.000 0,47BIZKAIKO FORU ALDUNDIA 487.690.848 106.985.000.000 0,46GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA 440.824.000 67.409.000.000 0,65FORU ALDUNDIAK 1.077.250.558 206.205.000.000 0,52BILBOKO UDALA 172.021.096 45.001.000.000 0,38DONOSTIAKO UDALA 280.894.944 25.797.679.574 1,08GASTEIZKO UDALA 141.275.868 27.638.297.806 0,51HIRIBURUAK 594.191.908 98.436.977.380 0,60GUZTIRA 15.478.722.466 1.014.520.000.000 1,53

Iturria: erakunde bakoitzak bere datuak eskaini ditu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Oharra: erakunde bakoitzaren alboan jaso da erakunde horrek egiten duen gastuosoa. Alabaina, batuketak egiterakoan kendu egin dira (hobeto esan, behin bainoez dira kontatu) erakunde batetik besterako transferentziak. Horregatik, EuskoJaurlaritzaren zein Guztiraren kasuan, batugaien batuketa ez dator bat batuketa-rekin.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


2. TAULA. HELBURUKAKO SAILKAPENEN LABURPEN OROKORRA

HELBURUA HIRIBURUAK % ALDUNDIAK % EUSKO % GUZTIRA %JAURLARITZA

EUSKALDUNTZE- 274.244.171 46,3 459.040.368 42,6 7.971.534.000 57,5 8.642.418.539 55,8ALFABETATZEA

EUSKARAREN 73.446.792 12,4 25.861.018 2,4 86.522.000 0,6 185.829.810 1,2SUSTAPENA

ELKARTEENTZAKO 47.925.908 8,0 138.307.683 12,8 190.338.000 1,4 376.571.591 2,4DIRULAGUNTZAK

LITERATURA 5.206.029 0,9 22.829.800 2,1 30.200.000 0,2 58.235.829 0,4ETA IRAKURZALETASUNA

KOMUNIKABIDEAK 33.112.852 5,6 39.357.317 3,7 3.245.100.000 23,4 3.317.570.169 21,4EUSKARA PLANAK 0 0,0 11.998.750 1,1 0 0 11.998.750 0,1BERTSOLARITZA 10.545.582 1,5 5.900.000 0,5 12.900.000 0,1 29.345.582 0,2EUSKARAZKO 0 0,0 30.000.000 2,8 265.250.000 1,9 295.250.000 1,9MATERIALGINTZA

ETNOKULTURA 473.680 0,1 83.120.383 7,7 32.100.000 0,2 115.694.063 0,7ANTZERKIA ETA 5.304.030 0,9 43.507.000 4,0 40.600.000 0,3 89.411.030 0,6ZINEA

TXOSTENAK ETA 2.000.000 0,3 7.000.000 0,6 56.220.000 0,4 65.220.000 0,4IKERKETAK


Hiz

kunt

zapo

litik

a


HIZKUNTZA PAISAIA 962.743 0,2 0 0,0 22.000.000 0,2 22.962.743 0,1ETA ERROTULAZIOA

BESTE GASTU 10.182.872 1,7 29.600.000 2,7 116.400.000 0,8 156.182.872 1,0KONTZEPTU BATZUK

SENTIBERATZEA 6.075.000 1,0 3.755.000 0,3 40.500.000 0,3 50.330.000 0,3ETA KANPAINAK

LANGILE 119.477.928 20,2 166.603.239 15,5 1.422.490.955 10,3 1.708.572.122 11,0GASTUAK

FUNTZIONAMENDU 5.234.321 0,9 10.370.000 1,0 337.525.045 2,4 353.129.366 2,3GASTUAK

GUZTIRA 592.191.908 100,0 1.077.250.558 100,0 13.869.680.000 100,0 15.478.722.466 100,0


Hiz

kunt

zapo

litik

a


V.1. MEHATXUAK

Mehatxu izena eman diegu hizkuntza-politikako helburuak lortzeko ozto-po diren aldagaiei, egoerei eta gertakizunei. Honako hauek dira nagusiak:

EAEri begiratuta, gerta liteke erakundeek euskarari ematen diotenbabesa aski ez izatea berrikitan eskolatutako euskaldun berrien beharfuntzionalak eta sinboliko-afektiboak betetzeko. Euskararen berreskurape-nerako kalterik handienetarikoa euskara bigarren hizkuntza gisa ikasiondoren, euskararen ezagutzari edo erabilerari eustea baliozko edo atse-gingarri ikusten ez duten herritarrengandik etor daiteke. Euskaldun berrihoriek jar dezakete agerian euskara ikasteko ahaleginak ez direla nahikoaatsegingarri funtzionalki eta sinbolikoki heldu-aroan hizkuntzaren gaitasu-nari eusteko. Hortaz, azken bi hamarkadetan Lehen eta BigarrenHezkuntzak euskalduntzearekin irabazitakoak galera bilaka litezke hurren-go urteetan.

Erakunde publikoek eta pribatuek, belaunaldi berrien beharretara hobe-to egokitzeko beren hizkuntza-jokabidea aldatu beharrean, erdaren alde-ko arau sozialaren pean jarraitzeko duten inertziaren zama. Erdaraz erebadakitela eta, euskaldunei, eskolatik kanpo euskaraz egiteko aukerak


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Berrikitan esk olatuta -ko euskaldun berrienbehar funtzionalak etasinbolik o-afektiboakez betetz eak agerianjar dezake euskaraikastek o ahaleginakez direla nahik oaatsegingarri.

Erdaren aldek o arausozialaren peanjarraitz eko iner tziarenzama. Honekin batera,

V. HIZKUNTZA-POLITIKAN ERAGITEN DUTEN ALDAGAIAK:INGURUTIK DATOZKION MEHATXUAK ETA AUKERAK


eskueran ez jartzea. Herri-administrazioek zein zerbitzu-enpresek etaelkarteek kalitatea hobetzeko egiten dituzten planetan, hizkuntza ez har-tzea oinarrizko kalitate-irizpidetzat.

Informazioaren gizartean samaldan sartzen ari diren erdarazko komuni-kabideek duten eragin erdaltzale gero eta handiagoa.

Gastu publikoaren igoerarik ezari eusteko joera. Horrek dakarren arris-ku nagusia, euskara biziberritzeko beharrizan berriei erantzuteko behardire giza eta diru-baliabideak ez eskuratzea da.

Gizarteko zenbait sektorek duten elebitasunaren aurkako jarrera, hots,elebakartasunaren aldarrikapena.

Halaber, mehatxua da helburu eta bideen arteko adostasuna bilatu gabejardutea, nahiaren eta ezinaren artean ibiltzeak etsipena baino ez baitakar.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

zerbitzuak eskaintz e-rakoan, hizkuntza,oinarrizk o kalitate-iriz -pidetzat ez har tzea.

Informazioaren gizar -tean samaldan sar -tzen ari diren er daraz-ko komunikabideekduten era gin er daltza -le gero eta handia goa

Gastu pub lik oarenigoerarik ezari euste -ko joera.

Elebakar tasunarenaldek o diskur tsoa.

Helburu eta bideen ar -teko adostasun falta.


V.2. AUKERAK

Helburuak lortze bidean egin behar den lana erraztu eta laguntzenduten gertaera edota aldagaiak dira aukeratzat hartzen direnak.

Herritar gehienek elebitasunarekiko eta euskara sustatzearekiko dutenjarrera positiboa. Bereziki aipatzeko modukoak dira jarrera horretan oina-rrituz, euskara biziberritzeko oso garrantzitsuak diren eratutako herri- eki-men ugari eta zabalak.

Zerbitzuak eskatzeko edo erosteko orduan herritarrek, gero eta gehiagoerakusten duten bezero-jarrera, baita hizkuntzaren arloan ere.

Zenbait gunetan dagoen elebidunen masa kritikoa.

Informaziorako eta komunikaziorako teknologia berriek hizkuntza landu,jorratu eta hedatzeko duten ahalmen ikusgarria eta kostuak gutxitzekoematen duten aukera.

Euskarak, azken urteotan, arrotzak zitzaizkion hainbat erabilera-eremuirabazi dituen neurrian lortu duen ospea eta indarra.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Elebitasunaren aldek ojarrera.

Bezero-jarrera area -gotz ea.

Elebidunen masa kri -tik oa.

Teknologia berriak.

Azken ur teotan eus -karak lor tu duenospea eta indarra.


Datozen hamar urteetarako erronka nagusiak hiru mailatan bereizitaagertuko ditugu hala nola: helburu nagusia; helburu estrategikoak; helbu-ru zehatzak eta proposamen-egitasmoak.

VI.1. HELBURU NAGUSIA

Funtzio soziolinguistikoetan aurrerapauso handiak eman diren arren,euskararen egoera beste hizkuntza gutxituen eta gutxiagora etorri direnenantzekoa da oraindik: hainbat gizarte-esparrutan oso ahula da duen pre-sentzia; gehien aurreratu duen eremuetan ere, egoera ez da inola ereerdaren parekoa. Hala ere, gogoan dugu hizkuntzen berdintasunaren dis-kurtsoak antzu bihur lezakeela hizkuntza gutxituen aldeko ahalegina: egu-nerokotasuna irabazita ez dagoenean, arriskutsua izan daiteke lehentasungarbirik finkatu gabe aldi berean eta esparru guztietara hedatu nahi izatea.Horrexegatik, Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren helburu nagusia daEuskal Herrian, maila pertsonalean, sozialean eta ofizialean, euskararenberreskurapen osoa lortzeko euskararen aldeko urratsak areagotzea.Hizkuntza komunitatearen eskubide kolektiboa ukatu gabe, herritar bakoi-tzaren hizkuntza-eskubideak guztiz errespetatuak izan daitezen lortzekourratsak areagotzea, jakinik, botere publikoek eskubide hauek babestendituztela; euskaraz bizi nahi duten herritarrei horretarako aukerak eskain-


Hiz

kunt

zapo

litik

a Euskara Biziberritz e-ko Plan Na gusiarenhelb uru na gusia daeuskaraz bizi nahiduten herritarreihorretarak o aukerakbermatz eko behardiren hizkuntza-politi -kako neurriak eraba -kitz ea eta bultzatz ea.Euskal Herrian, mailaper tsonalean, soziale -an eta ofizialean, eus-kararen berreskura -pen osoa lor tzekoeuskararen aldek o

VI. DATOZEN HAMAR URTEETARAKOERRONKA NAGUSIAK


tzeko behar diren hizkuntza-politikako neurriak erabakitzea eta bultzatzea,horrela bakarrik bermatuko baita euskararen biziraupena eta normaliza-zioa.

VI.2. HELBURU ESTRATEGIKOAK

Indarguneak eta ahuleziak bilatzen eta aurkitzen ahalegindu gara lehen.Indarguneak sendotzeko eta ahuleziak osatzeko bideak eskaintzen saia-tuko gara orain. Euskararen erabileran gehien eragiten duten arrazoiak bidira: bata, hiztunok euskaraz eta erdaraz egiteko dugun gaitasuna edoerraztasuna; bestea, inguruan dugun harreman-sarea euskalduna izatea,hots, geure familian, lagunartean, auzoan, kalean, lanean eta esparru for-malagoetan solaskide euskaldunak nagusi izatea. Halaber, eragina du, etaez makala, hizkuntzaren bizitasunaz, indarraz, ospeaz dugun pertzepzio-ak; azken batean, hizkuntzak duen egiazko balio funtzional edo sinboliko-az dugun usteak.

Euskara, belaunez belaun eta etenik gabe, ondorengoetaratzeko, eus-kararen erabilera segurtatzeko eta hizkuntzaren jabeago eta hiztun ego-kiago izateko baliabideak eskaintzeko proposamenak egingo ditugu,lehentasunak, bidegarritasuna eta eraginkortasuna kontuan izanik.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

urratsak area gotz ea.


Beraz, helburu estrategikoak hiru dira:

VI.2.1. Euskara ondorengoetaratzea

Euskara, belaunez belaun eta etenik gabe, ondorengoetaratzea.Euskararen geroratzea, familiaren, eskolaren eta helduen euskalduntze- -alfabetatzearen bidez eta hizkuntza bera osatuz, aberastuz eta hobetuzlortzen da, batez ere.

VI.2.2. Euskararen erabilera: euskararen aldeko auzogintza eta zerbitzugintza.

Erabiliz zorrozten den tresna da hizkuntza. Erabiltzen ez bada herdoilduez ezik kamustu ere egiten baita. Horregatik zaindu behar dira ondo fami-liaren eta eskolaren luzapen eta ingurune diren jardunbide guztiak: kirola,aisia, erlijioa, gune euskaldunenak, enpresa-mundua, administrazioa etaabar. Datozen hamar urteotako erronkarik nagusiena, belaunaldi berrieta-ko euskaldunentzat euskara heldu-aroko erabilera-eremu berezi etagarrantzizkoetarako atsegin eta gaztelania bezain baliozko egitean datza,esaterako, enpresa-mundurako, aisiarako, kirolerako eta komunikabidee-tako produktuen kontsumorako, bai eta funtzio sinboliko eta afektiboetara-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Hiru helb uru estrate -gik o:

Euskara, belaunezbelaun eta etenikgabe, ondorengoeta -ratzea.

Datozen hamar ur teo-tako err onkarik na gu-siena, belaunaldiberrietak o euskaldu -nentzat euskaraheldu-ar oko erabilera-eremu berezi etagarran-tzizk oetarak oatsegin eta gaztelaniabezain baliozk o egite -


ko ere, hala nola, familiako harremanetarako, lagunarterako, gizartekobizitzarako, kulturarako, eta norberaren burua euskal hiritar jotzeko.Horretarako, euskarazko zerbitzuen «eskaintza» eskolatik harantzago era-man eta beste erabilera-eremu garrantzizkoetara zabaldu behar da.Euskararen aldeko auzogintza, zerbitzugintza da, hurrengo hamar urteo-tan, bai herri-aginteek bai euskararen aldeko taldeek egin beharreko aha-legin garrantzitsuena: euskarak bizi-indar osoa edo ohargarria duen bizi-inguru hurbiletan osasun-, hezkuntza-, kirol-, aisia- eta abarreko zerbit-zuak euskaraz edo elebietan eskaintzea.

VI.2.3. Euskararen elikadura.

Hizkuntza eroso eta erraz hitz egin eta erabiliko bada, elikatu egin beharda, liburu, irrati, aldizkari, egunkari, telebista eta abarren bidez. Euskara,bigarren hizkuntza gisa, eskolan ikasi duen euskaldun berriari dituen hiz-kuntza-ezagupenak sendotzen, euskal kulturaren aberastasunaz jabetzeneta bere harreman-sare euskalduna zabaltzen lagundu behar zaio.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

an datza. Horretarak o,euskarazk o zerbit -zuen eskaintza esk o-latik haruntza go era -man eta beste erabile -ra-erem u berezi etagarrantzizk oetarazabaldu behar da.

Hizkuntza er oso etaerraz hitz egitek o, eli -katu egin behar da,lib uru, irrati, aldizkari,egunkari, telebista etaabarren bidez.


VI.3. HELBURU ZEHATZAK ETA EGITASMO-PROPOSAMENAK

Ondoren datozen proposamenak euskara biziberritzeko eragin-kortasu-naren eta bideragarritasunaren irizpideen arabera egindako lehenengoaukeraketa zabalago baten ondorio dira. Gero, aukeratutako proposame-nen artean, lehentasunak finkatu dira 2 .

Edonola ere, ohartarazi behar da ondoko proposamenak egiteko osokontuan izan direla egun indarrean dauden egitarauak eta gabezia nagu-siak. Egun indarrean diren egitarauak indargunetzat hartu diren kasuetan,ez da horien gaineko aparteko aipamenik egiten, dauden-daudeneanbaliozko ez ezik ezinbesteko ere jotzen baitira.

2 Hemendik aurrera, bi kolore erabili dira eginiko proposamenen artekolehentasunak hobeto adierazteko.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.1. Euskara ondorengoetaratzea.

Gorago esan denez, euskararen geroratzea edo ondorengoetaratzea,eskolaren, helduen euskalduntze-alfabetatzearen eta familiaren bidez lor-tzen da, batez ere.

VI.3.1.a. Irakaskuntza

Hizkuntza-politikaren arloan garatutako ekimenen eraginik aldekoenahezkuntza-arloan antzeman da, hain zuzen ere, EAEko eta NafarroakoLehen eta Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan. EAEn, irakaskuntza-siste-mako B ereduaren eta bereziki D ereduaren onarpenari esker gertatu daeuskararen areagotzea gazteenen artean. Beste aldean, berriz, Iparraldeadago; lurralde horretan euskararen jarraipena belaunaldi gazteenen arte-an atzeraka doa: euskarazko hezkuntza-sistema ezarri ez izanaren eraginzuzena. Iparraldean 1991n eta 1996an egindako inkesten emaitzek argiasko frogatzen dute esaldi honek dioena: «Une langue qu’on n’enseignepas est une langue qu’on tue». Lurralde horretan gero eta guraso euskal-dun gutxiago dago euskara familian bertan gerora dezakeena. Hori horre-la, gurasoek finantzatutako euskal eskolak ez dira aski eskolumeen masakritiko bati euskararen jarraipena ziurtatzeko. Diruz lagundutako euskaraz-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


ko eskolarik gabe, belaunaldi batetik bestera euskaldunen kopuruarenbeherakada esponentziala besterik ez du ekarriko etorkizunak. Iparraldeaitzulerarik gabeko egoerara doa horrela: ez da bermatuko ezta euskararenbiziraupena ere. Diru publikoz finantzatutako euskarazko irakaskuntzaezinbesteko da euskararen jarraipenerako Iparraldean. Eskolatik eta uni-bertsitatetik baztertzen den hizkuntzak ez du iraupenik.

Bestalde, mugaz bi aldeetako herri-erakundeen arteko harremana area-gotu behar da ikerketan ez ezik baita jardun-esparru desberdinetan ere,besteak beste, hizkuntza-politikaz arduratzen diren zerbitzuen arduradunpublikoen eta adituen arteko elkarlana sustatuz eta horretarako baliabide-ak eskainiz.

– Egitarau zehatzak eratu eskolaz eskola, irakaskuntzarako ez ezikeskolako ekintza guztietako harreman-hizkuntza ere izateko, baieta euskararekiko atxikimendua eta euskaraz bizitzen lagundukoduten ohiturak bultzatzeko ere.

– Unibertsitateko ikasketak, ikerketa eta sorkuntza euskaraz egite-ko eskubidea aitortu unibertsitateko ikasle, irakasle eta ikerlariei,horretarako euskarazko unibertsitate-eskaintza areagotuz, eus-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


karazko irakasleak prestatzeko plana taxutuz, gutxienez enbor--ikasketak euskaraz eskainiz eta lehentasunezko espezialitateakfinkatuz.

– Lan-munduaren euskalduntzearekin lotutako planaren bidez era-baki Lanbide Heziketan euskaraz eskaini beharreko zikloak, ira-kasleen euskarazko prestakuntza eta irakasmaterialen eraketa.

Eskolaz kanpoko erabilera-esparruekin (herria-auzoa-lagunartea--aisia) zubiak egiteko euskara-batzordeak osatu.

Derrigorrezko ez den ikastaldian (0-3 urte) euskarazko haurtzain-degiak edo haur-eskolak eskaini.

Irakasle euskaldunak osatu, erdaldunak toki-aldatuz, zahar-sari-tzea aurreratuz eta IRALE hobetuz.

A eredua hobetu, metodologia, irakasleen prestakuntza, euska-razko irakasgaiak eta ikasleen arreta eta euskararenganako atxi-kimendua hobetuz.

Murgiltze-eredua sustatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.1.b. Euskalduntze-alfabetatzea

– Euskalduntze-alfabetatzeko ekintzabideak erabileraren inguruko-ekin uztartu, eta arreta berezia jarri euskararen bizitasun etnolin-guistikoa indartzeko ezinbestekoak diren gune geografikoetan,giza taldeetan eta gizarte-eremuetan, horiei lehentasun osoaeskainiz, ahalik eta eperik laburrenean, hizketarako gai diren eus-kaldunak lortzeko. Horretara heltzeko, efektu biderkatzailea izandezaketen giza taldeak identifikatu behar dira, helburu zehatzeierantzuteko ikastaroak antolatu eta hasierako mailatik bukaera-rainoko ikasketa-prozesu osoa hitzartu gizarteko hainbat eragileeta talderekin.

Emaitzei buruzko gogoeta sakona egin. Kalitate-irizpideak finkatueta adostu: adierazle egokiak aukeratu, bakoitzaren pisua eraba-ki, euskaltegien emaitzak aztertu eta onenak saritzeko mekanis-moak antolatu. Funtzionarioak zein irakasleak euskalduntzekoegitasmoak sakonki aztertu, neurtu eta eraberritu.

Euskalduntze-alfabetatzearen kurrikulu berriak egin (euskalkientrataera eta kultur edukiak kontuan hartuz) eta euskaltegi guztie-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


tara hedatu HABEk, ahalegin handiagoa eginez, EHUrekin bate-ra, jardun didaktikoa hobetzeko.

Langintza honetan diharduten taldeen normalizaziorako urratsakareagotu: eskualde mailan, ikasmaila guztiak eskaini euskaltegienegungo neurria irizpide horretara egokituz

VI.3.1.c. Familia bidezko jarraipena

– Euskararen familia bidezko jarraipenari ekiteko, bi gune nagusitanegin behar da indar: gazteengan, bikote-hizkuntza finkatzearibegira, eta familia osatu berriengan, haurraren lehen hizkuntzaziurtatzeari begira. Horretarako, jarraipenean zuzeneko eragina(gurasoak, gurasogaiak, haurrak) nahiz zeharkakoa (haurtzain-degiak, zaindariak, ...) dutenak sentiberatzeko eta eskolaratzekoekintzak behar dira; halaber, euskaraz egiteko zerbitzuak, gune-ak eta aukerak eskaini behar zaizkie, xede-talde bakoitzari mezueta ekintza zehatzak proposatuz.

Jarraipen-programak antolatu ukipen-guneetan.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.2. Euskararen erabilera: euskararen aldeko auzogintzaeta zerbitzugintza

Euskarazko zerbitzuen eskaintza eskolatik beste erabilera-eremuetaraere zabaldu behar da, heldu-aroko eremu berezi eta garrantzizkoetarakogaztelaniak besteko balioa duela erakusteko. Euskararen aldeko auzogin-tza eta zerbitzugintza dira, hurrengo hamar urteotan, bai herri-aginteek baieuskararen aldeko taldeek egin beharreko ahalegin garrantzitsuenak: eus-karak bizi-indar osoa edo ohargarria duen bizi-inguru hurbiletan osasun-,hezkuntza-, kirol-, aisia- eta abarreko zerbitzuak euskaraz edo elebietaneskaintzea.

Zerbitzuak etengabe eskaintzeak dakar herritarrek zerbitzu horiekeskatzea: EAEko hezkuntza-alorreko hizkuntza-politikak argi erakusten duhizkuntza-politikaren oinarri-oinarrizko printzipio horren indarra eta egoki-tasuna. Funtsean, merkatuko zerbitzu eta produktu berriekin gertatzenden bezalaxe, hizkuntza-zerbitzuok eskuragarri izateak dakar biztanleguztiak jakitun izatea hizkuntza-zerbitzu horiek badirela eta gizarterakogarrantzizko diren behar funtzional eta sinbolikoak bete ditzaketela. EAEn,euskarazko irakaskuntzaren eskaintzak, bai Lehen Hezkuntzan baiBigarren Hezkuntzan, ia hamar urte daramatza, eta hain zuzen ereeskaintza horrek lagundu du eskolumeen artean euskara biziberritzen.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EAEn euskarazko irakaskuntza eskuragarri egon den bitartean, erakun-deen babesa lortu da euskararentzat hainbat eremu irabazteko: herri-administrazioak, enpresa-mundua, komunikabideak, kultura, kirolak,aisia,...

Euskaldun zaharren sarea zaindu eta indartu egin behar dela gauzajakina da. Horrexegatik, gune soziolinguistikorik euskaldunenetan, biztan-leen %80k edo gehiagok euskara hitz egiten duen tokietan edo biztanleen%45-79k euskara jakin eta hitz egiten duenetan, eutsi ez ezik indartu eginbehar da eskolan, gizarteko zerbitzuetan, udal- eta lurralde-mailan, enpre-setan eta merkataritzan herri-erakundeek euskarari ematen dioten babe-sa. Are gehiago, gune soziolinguistiko horietan euskara-ikasleek atseginhandiagoa lor dezakete eta aukera gehiago dituzte heldu-arora iritsitako-an euskara erabiltzen jarraitzeko. Euskara bigarren hizkuntza gisa ikastenduten ikasleei pizgarriak eskaintzeko aukera hori aprobetxatu egin beharda esandako bi eremu soziolinguistiko horietan, esaterako, enplegua,aisia, kirola eta kultur jarduerak euskaraz eskainiz. Euskaldun berri horiek,hamar edo hogei urte barru, B edo D ereduetan euskara ikasteko ahale-gina «funtzionalki edo sinbolikoki» atsegingarria eta probetxugarria izandela esan dezakete jendaurrean. Bestalde, eremu soziolinguistiko horie-tan, ikasle helduek aukera gehiago dituzte euren euskara-gaitasuna sen-


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Gune soziolinguisti -korik euskaldunene -tan, indar tu eginbehar da esk olan,gizar teko zerbitzue -tan, administrazioan,enpresetan eta mer -kataritzan herri-era -kundeek euskarariematen dioten babe -sa.


dotzeko eta arlo publiko gehiagotan erabiltzeko. Euskara ikasten dutenikasleek ere aukera gehiago dituzte eremu soziolinguistiko horietan berenseme-alabekin modu naturalean euskaraz hitzegiteko, euskara familiakohizkuntza bilakatuz. Gainera, euskaldunenak diren bi gune soziolinguisti-ko horiek, euskaldun-sare trinkoagoa dutenez, euskara belaunez belaungeroratzeko aukera handiagoak dituzte. Euskararen erabilerari eustekoeta areagotzeko, hizkuntza-politikaren alorreko ahalegin handiak eginbehar dira eremu soziolinguistiko horietan. Eremu horietan egin daitezke-en aurrerapen guztiek balio dezakete euskaldunen kopuru txikiko eremusoziolinguistikoetako ikasleei erakusteko euskara-gaztelania elebitasunaposible ez ezik probetxugarria ere izan daitekeela, funtzionalki nahiz sin-bolikoki. Gainera, euskaldun zaharrek lagun liezaiokete bigarren hizkuntzagisa euskara eskolan ikasi duen euskaldun berriari dituen hizkuntza-eza-gupenak sendotzen eta euskal kulturaren aberastasunaz jabetzen. Lagunliezaiokete, halaber, harreman-sare euskalduna zabaltzen.

Era berean, datorren hamarkadan, arreta berezia jarri beharko zaio eus-kararen erabilerari hiri-inguruetan: Donostia, Bilbo, Gasteiz, Iruñea etaBaiona-Miarritze-Angelun, bai eta erdi-mailako herri eta hirietan ere,Arrasate, Basauri, Donibane-Lohizune, Durango, Eibar, Gernika, Hendaia,Laudio, MauIe, Ondarroa eta Tolosan, esaterako, Euskal Herri osoan egin


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Era berean, datorrenhamarkadan, arretaberezia jarri behark ozaio euskararen erabi -lerari euskaldunenkopuru altu samarra


diren antzeko azterketa soziolinguistikoak burutuz. Horien tankerako hirie-tan jaso dute euskaldun berri askok euskara bigarren hizkuntza legez, etahorrexegatik hain zuzen aurkitu behar dituzte hiri horietan pizgarri nahiko-ak heldu-aroan euskara erabiltzen jarraitzeko. Euskaldun-kopuru altuaduten hiri-barrutiek herri-erakundeen laguntza beharko lukete hiri-jardueraeuskalduneko eremuak sendotzeko eta zabaltzeko. Bada hurrengo hamar-kadarako beste erronka bat ere: frogatu behar zaie «eskolume euskaldunberriei» heldu-aroan ere euskara erabiltzen jarrai daitekeela euskaldunenkopuru altu samarra duten hiri-inguruetan, eta, halaber, etxeko hizkuntzanahiz seme-alabekin erabiltzekoa izan daitekeela. Beste lurralde batzue-tan gertatu den antzera, eskolorduz kanpo eta asteburuetan, kirolak etakultur ekintzak euskaraz eskaintzen dituzten eskolako komunitate-zentro-ak oso lagungarri izan daitezke gune soziolinguistikorik erdaldunenetangelaz kanpoko euskararen gaitasun-erabilerei eusteko.

VI.3.2.a. Administrazioa

– Euskara administrazioaren zerbitzu-hizkuntza izango dela ber-matu, batik bat osasun-zerbitzuetan, herrizaingo-zerbitzuetan etajustizia-administrazioan. Era berean, lan-hizkuntza ere izan dadinegitasmoak abian jarri. Estatuko administrazioko erakundeetan


Hiz

kunt

zapo

litik

a

duten hiri-inguruerdalduna goetan ere .


eta, bereziki, Justiziakoetan ere euskararen erabilera sustatzekoplangintza zehatzak martxan jarri.

– Zerbitzuak kontratatzerakoan, instalazioak erabiltzeko baimenakemateko orduan edota edozein jardun-esparrutan dirulaguntzakbanatzeko deialdiak egiten direnean hizkuntza-irizpideak ezarri,batik bat gune euskaldunenetan, esate baterako, arkitekto, apa-rejadore, aholkulari juridiko, aseguru-etxe eta abar kontratatzera-koan.

Lanabes informatikoak euskaraz eskueran izan daitezen urratsakegin: bulegoko tresneria, hardwarea edota softwarea erostendenean hizkuntza-irizpideak ezarriz.

– Herri-administrazioetan (bereziki udal eta eskualdeetan) euskara-ren erabilera normalizatzeko plangintzak gauzatu. Horretarako,euskara-zerbitzuak sendotu edo eratu eta hizkuntza-normaliza-tzaileen prestakuntzaz arduratu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Administrazioan erabiltzen diren testu juridikoak euskaraz egoki-tu, lexiko berezitua finkatzen jarraitu eta terminologi kontsultakegiteko zerbitzu eraginkorra eskaini.

Unibertsitatean, Zuzenbide eta Ekonomia ikasketak euskaldun-tzeari lehentasuna eman, horiek baitira administrazioko goi-maila-ko teknikarien harrobi nagusiak.

VI.3.2.b. Gune euskaldunenak

– Udalerri euskaldunenetako osasun- eta gizarte-zerbitzuetakosendagile, erizain, pediatra eta langileak euskaldundu.

Merkataritzan eta enpresa-munduan ahozko zein idatzizko hiz-kuntza-paisaia euskaratu: a) ageriko errotulazio guztia euskarazizan; b) denda, taberna eta abarretako erabilpen mintzatua area-gotu.

Herriko sareak euskalduntzeari eutsi. Lehentasunik handiena,gazteen sareek dute; sare berriak eratzen dituztenak, nagusikigazteak baitira eta errazagoa delako sare berriak euskaratzeajadanik daudenetan euskara sartzea baino.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Gune soziolinguisti -korik euskaldunene -tan, indar tu eginbehar da esk olan,gizar teko zerbitzue -tan, administrazioan,enpresetan eta mer -kataritzan herri-era -kundeek euskarariematen dioten babesa


Udal-langileak euskaldundu eta oinarrizko bitartekoak eta baliabi-deak landu.

VI.3.2.c. Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak

– Euskararen injinerutzaren industria bultzatu: autoria- eta edizio--erremintak (ortografia- eta gramatika-zuzentzaileetan oinarritutadaudenak), itzulpenari laguntzeko tresnak (hala nola, hiztegi elek-tronikoak eta terminologi baseak), gai-eremuetara eta testu- -motetara egokituriko informatikako itzulpen-sistemak eta ahotsa-ren ezagupen eta sintesian egindako aurrerapenak.

– Aplikazio konkretuetatik kanpo egongo den hizkuntz analisirakooinarrizko tresnen azpiegitura sortu. Azpiegitura honek bildukolituzke datu-base lexikala, corpus-bilduma elebakarra eta eleani-tza, analisi eta sintesi morfologiko eta sintaktikoa, analisi seman-tikorako oinarriak.

– Euskara ikasteko multimedia-sistemak garatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

Era berean, datorrenhamarkadan, arretaberezia jarri behark ozaio euskararen erabi -lerari euskaldunenkopuru altu samarraduten hiri-inguruerdalduna goetan ere


– Informazio-teknologien arloko hizkuntz industrien clusterra era-tzea bultzatu Industria Sailak 1997an hasi zuen Zientzi etaTeknologi Plan estrategikoaren barnean.

– «Plug-in» software-aplikazioak garatu, bulegotika-aplikazioetanhiztegi automatikoak, ortografi zuzentzaileak eta sinonimoen hiz-tegiak ezartzeko.

Informazio-kanpainak antolatu eta sentiberatze-lana egin informa-zio-produktuen eskaria gero eta handiagoa izan dadin herritarren(jolas eta informaziorako), enpresen (informazio, interpretazio etaitzulpenerako) eta sektore publikoaren aldetik (informazio, itzul-pen, interpretazio eta dokumentaziorako).

Euskal kulturaren ondareari buruzko informazioa digitalizatu etahedatu.

Bulegotika eta telematikaren arloan euskararen presentziari eus-karria emango dioten funtzionalitateak garatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


«Multimedia Euskarriko Zentroen» erabilera bultzatu eta horieta-rako sarbidea INTERNET bidez sustatu. On-Line Multimedia-libu-rutegien kontzeptua Euskal Herriko Unibertsitateko campusetanzabaldu.

Merkatuan zabalkunde handia duten produktuen lokalizazioarilehentasuna eman.

Jarraibide horiek oinarritzat hartuta, hona herri-administrazioenegitekoak: orain arte egindako ekimenak ordenatu, baloratu etazabaldu; hizkuntza-baliabideen azpiegitura eraikitzeko euskarriaprestatu; erabiltzaile-komunitate prestatua eta aurreratua sortu;edizio- eta itzulpen-plataforma edo sareak sortu, baita deneneskura egon daitezkeen hiztegi elektronikoak ere.

VI.3.2.d. Enpresa-mundua

– Enpresetan euskararen erabilera areagotzeari begira, hizkuntza--politika antolatu helburu horiek kontuan: merkataritza-ganbarak,enpresariak eta enpresari-elkarteak, elkargoak, sindikatuak, etaabar, hizkuntza-politika horretako partaide bihurtzea; lantokietan


Hiz

kunt

zapo

litik

a


euskararen aldeko proiektuak ezartzeko markoa definitzea etagiza baliabideak nahiz ekonomikoak bideratzea; lantokien tipolo-giaren araberako proiektuak diseinatzea eta gauzatzea.

– Eusko Jaurlaritzako Justizi, Ekonomi, Lan eta Gizarte SegurantzaSailaren eta Industri, Nekazaritza eta Arrantza Sailaren parte-hartze zuzena lortu, batez ere, euskararen erabilera areagotzekoproiektuak diseinatu, gauzatu eta ebaluatzeko teknikariak trebat-zeko eta proiektu horiek gero eta enpresa gehiagotan gauzatze-ko baliabideak esleitzeko. Sail horiek, halaber, plangintza egokiakjarri beharko dituzte abian menpean dituzten erakundeetan(Eusko Trena, EITB, Naturgas, eta abarretan).

Kanpaina erraldoiak antolatu beharrean, banan- banako sentibe-ratze-jardunak egin industriaz, merkataritzaz, lanaz eta lanbide-heziketaz arduratzen diren sailekin; enpresei zerbitzu ematekodauden enpresa publikoekin; enpresari, merkatari eta profesiona-len elkargoekin, eta udalerri euskaldunetako enpresariekin,enpresa-munduko eragileen partehartzea lortzeko.

Unibertsitateak, zentro teknologikoek, lanbide-heziketako ikaste-txeek eta institutuek antolatzen dituzten langileak birziklatzekoikastaro zenbait euskaraz egin.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Dirulaguntza publikoak jasotzen dituztenez, hizkuntza-irizpideakezarri enpresa-munduan diharduten enpresa-erakunde, sindikatu,merkataritza-ganbara eta elkargo profesionalek antolatzen dituztenikastaroetan, orain arte bezala erdara hutsean izan ez daitezen.

VI.3.2.e. Aisia

– Aisialdian lanean diharduten talde indartsuekin (parrokiak, eskau-tak eta abar) zein aisialdirako begirale eta zuzendarien presta-kuntzan ari diren eskolekin (Hezibide, Edex, ...) plangintza zeha-tza egin, begiraleen hizkuntza-trebakunt za antolatzeko eta aisial-diko ekintzetan euskararen erabilera areagotzeko neurri zehatzaketa egokiak har ditzaten uneoro.

Begiraleen eskoletan euskarazko adarra bermatu.

Euskararen aldeko ekintza soilen ordez, inguru hezitzailean eskai-ni aisialdi-zerbitzuak: herria, nortasuna, herri-kidetasuna, kondai-ra eta hizkuntza elkartuz, alegia.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Iparraldeari dagokionez, garrantzizkoa da umeek eta gaztetxoekeuskaraz irakurtzea, jolastea, irri egitea, euskara molde ludiko ba-tean erabiltzea, Xirrista-Kometaren antzeko aldizkariez baliatuz.

VI.3.2.f. Kirola

– Hiruzpalau urteko plan estrategiko batean kirol-arloa euskaldun-tzeko hiru lan-esparru nagusi taxutu: materialaren sorkuntza etahedapena; entrenatzaileentzako titulu ofizial eta ez ofizialak lor-tzeko ikastaroak; sentsibilizazio eta zabalkunde orokorra zeinherri-mailakoa.

– Udal-kiroldegietako langileak edo enpresa-zerbitzuak kontrata-tzerakoan hizkuntza-irizpideak ezarri. Udalen eta ekimen priba-tuaren esku dagoen «Denontzako Kirola» programan euskarazkoeskaintza bermatu. Federazioen laguntzaz euskararen erabileraareagotu jendaurreko kirol-agerpenetan: iragarki, megafonia,errotulazio eta argitalpenetan.

Foru-aldundiek 16 urte arteko ikasleekin antolatzen dituzten txa-pelketetan euskara bultzatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Begirale, irakasle, prestatzaile, arbitro eta buruzagien kirol-forma-kuntzarako etxeetan euskarazko gaiak gehitu urtez urte.

Euskal Autonomia Erkidegoko nahiz lurraldeetako federazioetakojarduna euskalduntzeko plangintza egin Eusko Jaurlaritzarekin:langileak euskaldundu eta argitalpenetan eta elkarteenganakokomunikazioan euskara erabili.

VI.3.2.g. Erlijioa

Katekesia, eliz otoiz eta kantuak izan dira euskaraz irakurtzen ikastekobide ia bakarra mendeetan. Eskolan ikasten da gaur, eta elizara ere ez dalehen adina joaten. Hala ere, eragin handia du elizaren jardunak, erlijioabezalako sentimendu bizi batean hizkuntza errotzeak irmotasun handiaematen baitio hizkuntzari.

Euskaldunak nagusi diren lekuetan euskaraz egin: euskaldunezeta erdaldunez osaturik dagoen kristau-elkarteari ez litzaizkiokeelizkizunak erdara hutsean eskaini beharko, are gutxiago, haurraketa gazteak elebidunak direla jakinik. Sarritan egiten den euskarahutsez edo erdara hutsez banaketa gainditu eta euskaldunak


Hiz

kunt

zapo

litik

a


nagusi diren tokietan euskara hutsean egiten jarraitzeaz gain,beste tokietan, meza elebidun gehiago eskaini.

Bihar-etziko eliz arduradunen prestaketaz arduratzen diren EuskalHerriko Teologi Fakultate eta etxeei gai batzuk, bederen, euskarazemateko eskatu, erlijio-gogoeta berton sendo erro dadin etaEuskal Herriko Elizak inkulturazioa eta inguru elebidunen beharden elkar-eramana bultza dezan.

Euskarari buruzkoetan, ahalik eta bateratsuen jokatzea eskatuelizbarrutiei.

VI.3.3. Euskararen elikadura

Hizkuntza eroso eta erraz hitz egin eta erabiliko bada elikatu egin beharda, liburu, irrati, aldizkari, egunkari, telebista eta abarren bidez. Euskara,bigarren hizkuntza gisa, eskolan ikasi duen euskaldun berriari dituen hiz-kuntza-ezagupenak sendotzen, euskal kulturaren aberastasunaz jabetzeneta bere harreman-sare euskalduna zabaltzen lagundu behar zaio.Euskararen elikadurak bi arlo nagusi ditu: bata sorkuntza eta bestea kon-tsumoa. Beraz, lehenik eta behin, euskarazko kalitatezko sorkuntza susta-


Hiz

kunt

zapo

litik

a


tu eta babestu behar da eta, gero, elikadura hori kontsumitua izan dadin,produktu horien gaineko informazioa, motibazioa eta inplikazioa sustatueta babestu. Bai kalitatezko sorkuntzak eta bai kontsumoak, kultur indus-triaz hitz egitera eta hein horretan kudeatzera garamatza.

VI.3.3.a. Corpus-plangintza eta euskararen kalitatea

Irakasleak etengabe prestatu euskara batuaren eta euskalkiarenartean zubiak egiteko, eta euskalkietan bizi-bizirik dauden egitu-rak eta erregistro diferenteen ereduak irakatsi ikasleei, tokian toki-ko hizkerara egokituz.

Etxeko hizkuntza aintzat hartu, naturaltasuna lortzeko. Hiztegibatua amaitu eta argitaratu. Terminologia-lanaren plangintza egindatozen urteotarako.

Hizkuntza-paisaia ugaldu eta txukundu eta berbazko euskal kulturprodukzioak ere landu.

Euskara hobetzeko ikastaroak antolatu, euskaltegietako irakasle-entzat, komunikabideetako esatari eta kazetarientzat.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Informatizatuta dauden euskararen corpusak modu erosoan era-biltzeko aukera eskaini.

Kezka eta zalantzak argitzeko bitartekoak jarri: telefono linguisti-koa, aholku-taldeak, galdekizunak, berripaperak eta abar.

VI.3.3.b. Prentsa idatzia

– Komunikabideen garrantzia gero eta handiagoa denez, euskaraz-ko komunikabideak hizkuntza-normalizazioaren arlo estrategiko-tzat jo behar ditu administrazioak, baita euskarazko prentsakhorretan zer paper jokatu behar duen erabaki ere, eta horren ara-bera laguntzak eskaini.

Jokaera enpresarial egokiaren aldeko apustua egin behar duprentsak. Produktu desberdinak eta merkatuan lehiatzeko modu-koak eskaintzea ezinbestekoa du. Horretarako, besteak beste,inbertsioak egin behar dira azpiegituran. Gobernuak sektore eko-nomiko bat dela onartu eta enpresa-trataera eman behar dio.

Euskarazko prentsak elkarlana bultzatu, baliabideei ahalik etaetekinik handiena atera, kalitatea hobetu eta produktu berriakeskaini behar ditu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.3.c. Liburugintza

Datozen urteotan orain arte baino arreta handiagoa jarri erosleeta irakurleengan, irakurzaletasuna bultzatuz, marketina antola-tuz, merkatua zabalduz, EITBren, eskolen, liburudenden, liburute-gien eta liburu-azoken bidez.

Merkatu-zirkuitu desberdinetarako produktuak ekoiztu, salmenta-gune bakoitzean egoki izango direnak: gazte-literatura, bide-libu-ruak, gidak, komikiak eta abar. Kioskoan dago hutsunerik handie-na, eta, besteak beste, oso kokagune aproposa da faszikulukazabaltzen diren bildumentzat.

Euskal liburuarekiko politika bateratua egin, lurralde eta sail admi-nistratibo desberdinetan.

Irakurzaletasuna sustatzeko hitzarmenak egin Administrazioaren,Euskal Editoreen, Euskal Idazleen eta Euskal Itzultzaile,Zuzentzaile eta Interpretarien elkarteen artean.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.3.d. Irratia

Entzulea erakartzeko interesgune bizi-biziak sortu, orain, garaibatean ez bezala, irratiaz gain komunikaziorako eta entreteni-mendurako aukera ugari baitugu etxean.

Irratiko esatari-kazetari eta teknikari euskaldunen prestakuntza--plangintzak bideratu hizkuntzaren arloan batik bat.

Euskaraz bakarrik ari diren irrati guztien arteko lankidetza-bideakurratzen hasi, adibidez, entzule berriak irabazteko kanpaina bere-zia antolatzeko. Bide-erakusle izan daiteke Iparraldeko GarapenKontseiluak Baionako Gure Irratiari, Donibane-Garaziko IrulegikoIrratiari eta Mauleko Xiberoko Bozari eskatu berri diena: hirurenartean sei orduko programazio bateratua garatzeko.

Irrati euskaldunen eta euskara ikasten ari direnen arteko harre-manak erraztu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


VI.3.3.e. Telebista

Aisialdian euskararen erabilera ziurtatzea nahi badugu ezinbeste-koa da telebista orokorra egitea: familia osoarentzako programak,irekiak, denontzako modukoak, jende guztiarengana heltzekomodukoak eta arrakastatsuak.

Euskarazko sorkuntza-munduarekiko harremanak zuzendu etakomunikazio-bideak eraiki behar ditu ETB1ek: kultur saioak,gazte-musika, tertulia literarioak, euskal musika, kantua, antzerkiaeta abar.

Telebista-eskaintzan datorren aldaketa dela eta, estrategia etaildo berriak begiz jo behar dira, epe laburrean, erdarazko telebis-tak oraindik ere are nagusiago izango baitira.

Euskararen tradizioan oinarriturik, telebistako testuak errazten etagozoago bihurtzen jarraitu.

Helburu estrategikotzat umeak, gazteak eta euskalduntze-alfabe-tatzeko ikasleak hartu behar ditu Euskal Telebistak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Nahiz teletestuaren bidez nahiz telebista Internetekin lotuta, hizkun-tzari buruzko saioak egin: ikastaroak, lehiaketak, aholkuak, galde-erantzunak, umeentzako saioak eta abar.

Euskarazko herri-telebisten garapen-markoa lantzeko lan-ildo batmartxan jarri behar da, proiektuok bultzatzen ari diren eragile sozialeneta erakunde publikoen artean.

VI.3.3.f. Publizitatea

Euskaldunen merkatua eta honen kontsumo- eta errentagarrita-sun-ahalmenak aurkeztu publizitate-prozesuko eragileei (enpresaeta publizitate-agentzia handiei batez ere) Eusko JaurlaritzakoKultura Sailak, EITBk eta Euskararen Gizarte-ErakundeenKontseiluak, ahulezietan aipatutako «inertzia», «errentagarritasuneza» eta «konnotazio negatikoak» neurri batean behintzat neutra-lizatzeko. Uste ezezkorrak, ohiturarik ezarena, errentagarritasunikezarena eta abar gainditzeko publizitatea euskaraz egiteak dituenabantailak agertzen saiatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Herri-erakundeek euskarazko publizitatearen alde jarri, publizita-te-prozesuko eragileen ondoan. Areago, euskarazko komunika-bideak gizartearen begietarako edertzeko lana ere egin beharkolukete.

Enpresa-estrategia erakargarriak eta eraginkorrak jarri indarrean,enpresa publiko, erdi-publiko eta enpresa pribatu enblematikoakere beren orrietan iragarle izan daitezen.

VI.3.3.g. Kulturgintza

Haurrei eta gazteei zuzendutako kultur ekoizpenak lehenetsi, eus-kara biziberritzeko duten garrantziagatik.

Euskaraz bakarrik jaso daitekeen hori irrikagarri egiten ahalegin-du eta horren berri eman erdaldunei ere; hau da, euskal kultura-ren emaitzak barreiatu, euskaraz ez dakienak zerbait galtzenduen irudipena izan dezan. Erdarazkoei aurrea hartu.

Euskara ulertzeko gai direnak ere erakartzen saiatu.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Administrazio guztien arteko loturak sendotu.

Lan-baldintzak hobetzen, sortzaileen lanabesak egokitzen, berenlanaren oihartzuna ozentzen eta euskararen eta euskal kulturarenerabilera bultzatzen lagundu Kultura Sailak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Herri Aginteak Koordinatzeko Batzordeak giza eta diru-baliabideez eginduen azterketak erakutsi du, eskueran ditugun bitartekoei ahalik eta eteki-nik onena ateratzeko, elkarren arteko koordinazioa hobetzeko ahaleginakareagotu beharra dagoela EAEko herri-aginteen artean, besteak beste,honako bost gai edo alor nagusi hauen inguruan:

Itzulpen-politika: Euskararen Erabilera Arauzkotzezko 10/1982Oinarrizko Legeak aurreikusitako Itzulpen Zerbitzu Ofizialarenantolaketarako eta itzulpen-politikarako irizpideak bateratzekogogoetari ekin beharko litzaioke lehenbailehen.

Hizkuntza-irizpideak : Euskararen erabilera normalizatzea ez daerakunde bakoitzean dagoen atal jakin bakar baten egitekoa,administrazioko sail eta atal guztiena baizik. Hain zuzen ere, pen-tsa-ezina litzateke atal bakar batek egun dituen baino askoz erebaliabide gehiago izanik ere, horrekin bakarrik, administrazioarenjarduna euskaldunduko litzatekeenik. Hori dela eta, euskararenerabilera normalizatzeko berebiziko garrantzia du administrazioa-ren honako atal edo jardun-esparruotan hizkuntza-irizpideakadosteak:


Hiz

kunt

zapo

litik

aVII. HIZKUNTZA-POLITIKARAKO BEHAR DIREN GIZA ETA

DIRU-BALIABIDEAK


- eskaintzen dituzten zerbitzuetan

- argitalpenetan

- dirulaguntza-deialdietan

- erosketa- eta kontratazio-politikan eta

- langileen etengabeko prestakuntza-politikan

Funtzionarioen euskalduntz e-alfabetatz ea: Funtzionarioakeuskalduntzea izan da, azken urteotan, administrazioan euskara-ren erabilera normalizatzeko eman den urratsik behinenetakoa.Horretan asko aurreratu den arren, oraindik orain irizpide desber-dinak, zenbaitetan kontrajarriak ere, erabiltzen dira, besteakbeste, funtzionarioak euskalduntzeko eta haien hizkuntza-eskaki-zunak egiaztatzeko baliabideak antolatzerakoan, euskara-ikasta-roetara joateko baimenak ematerakoan edota sozietate publikoe-tako langileak euskalduntzeko helburuak ezartzerakoan. Oso onu-ragarria litzateke horiek guztiak bateratze-bidean jartzeko urra-tsak ematea.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Euskararen sustapena: Lehenago ere esan denez, ez dira osougariak Eusko Jaurlaritzak, foru-aldundiek eta udalek osagarrita-sun-irizpidearen arabera elkarlanean bideratzen dituzten egita-rauak, nahiz eta, maiz askotan, jardun-esparru bereko edo bere-tsuko euskara-elkarte eta erakundeekin lan egiten duten. Horrela,nekeza da aipatutako elkarte horiek dituzten egiazko premienberri zehatza izatea eta horiei emaniko dirulaguntzen jarraipenikegokiena egitea. Beraz, ezinbestekoa da, toki eta maila desberdi-neko erakundeen berezitasunak berezitasun, elkarren artekokoordinazioa hobetzea bai eta inguruan dituzten herri- edo eus-kara-elkarteekiko harremanak egun baino era koordinatuagoanbideratzea ere. Administrazioak finkatu egin beharko luke zeintzukdiren estrategikotzat (eta, beraz, «ezinbestez» sustatzekotzat) jot-zen dituen jarduera-esparru, ekimen edo elkarteak, bai euskal-gintzan eta baita gizarteratze-eremuan ere. Behar-beharrezkoada, Herri Aginteak Koordinatzeko Batzordeak horretarako propo-samena lantzea, gehienez ere urtebeteko epean.

Corpus-plangintza eta hizkuntzaren industriak: Euskaltzain-diarekin sinatutako hitzarmena euskararen corpusa bildu, landueta gizarteratzeko herri-aginteek izan duten kezkaren erakusle


Hiz

kunt

zapo

litik

a


egokia da. Aldi berean, herri-erakundeek euskalgintzan dihardu-ten bestelako erakunde eta elkarteekin duten harremana antola-tzeko bide-erakusle aparta da. Izan ere, Euskaltzaindiarekinaurrerapauso handiak eman diren arren, terminologian, toponi-mian, oinarrizko erreferentzia-obretan, euskarazko katalogazioanedota euskara lantzeko hizkuntzaren industrien garapenaz aritze-an ez dira tamaina horretako urratsak eman. Beraz, alor hauetanherri-aginteen politika zehazteko eta norabide berean jartzekourratsak eman beharko lirateke.

Egin den azterketa-lanak, bestalde, honako beste ondorio hau ere begi-bistan jarri du: euskararen erabilera normalizatzeko Euskara BiziberritzekoPlan Nagusiak lehenetsitako helburuak gauzatzeko ezinbestekoa dela,datozen urteotan, egungo baliabideak, urtez urte, haztea. Izan ere, egun-go giza eta diru-baliabideei ahalik eta etekinik onena ateratzeko erakun-deen arteko koordinazioa hobetzeak ez baitu ekarriko berekin datozenurteotarako lehenetsi diren erronka berri nagusiei aurre egiteko behar bes-teko oinarrizko baliabiderik. Herri Aginteak Koordinatzeko Batzordeakprestatu beharko luke, gehienez ere urtebeteko epean, gutxieneko gizabaliabideei eta aurrekontu arruntekiko diru-proportzioei buruzko proposa-men zehatza.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Eusko Jaurlaritzak Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia onartu ostean,litekeena da lehenetsitako helburu eta egitasmoak gauzatzeko nolabaite-ko lege-garapenik behar izatea. Beraz, lege-gaietan adituak diren kideezosatutako batzorde-atala antolatu beharko litzateke Euskararen AholkuBatzordearen baitan: Lege Garapeneko Batzorde-atala.

Bestalde, Plan Nagusian onartutako helburu zehatz eta egitasmo-pro-posamenen bete-tze-maila ere jarraitu beharko du aurrerantzeanEuskararen Aholku Batzordeak. Horretarako, onartutako helburu edo egi-tasmo-proposamen bakoitza neurtzeko ebaluazio-adierazleak finkatzekoeta horien jarraipena egiteko batzorde-atala osatzea litzateke egokiena:Jarraipeneko Batzorde-atala.

3 Euskararen Aholku Batzorde Osoak 1998ko ekainaren 24ko bileranLege Garapeneko eta Jarraipeneko batzorde-atalak eratu zituen.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

VIII. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLANNAGUSIA GAUZATU ETA HORREN

JARRAIPENA EGITEKO URRATSAK 3


IX.1. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLAN NAGUSIA BURUTZEKO

EMANIKO URRATSAK

Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren lehen bilera.Batzorde-atal Iraunkorra osatu zen.

Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren bigarren bilera.Batzorde-atal bereziak osatu ziren.

Hizkuntza Politikarako Sailordetzak eztabaidarako oinarrizko txostenakenkargatu zizkien adituei.

Txostenak aurkeztu ziren batzorde-ataletan eta txostenei oharrak egite-ko aldia zabaldu zen.

Herri Aginteak Koordinatzeko Batzordea eratu zen, egungo egitaraunagusiak zein giza eta diru-baliabideak aztertzeko.

Txostenak eta oharrak batera bildu eta laburtu egin ziren batzorde-ata-lei ahuleziak, indarguneak eta proposamenak aurkezteko.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

1996-07-17

1996-10-23

1996-11/12

1997-01

1997-04-16

1997-07/10

IX. EUSKARA BIZIBERRITZEKO PLAN NAGUSIAEGITEKO PROZEDURAREN AZALPENA


Batzorde-ataletan, erabilera-eremuz eremuko indarguneak, ahuleziaketa proposamenak ordenatu eta baloratu ziren.

Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren hirugarren bilera.Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren lehen zirriborroa aurkeztu zen.

Batzorde-ataletako bilerak egin ziren, proposamenen hurrenkera lehe-nesteko.

Herri Aginteak Koordinatzeko Batzordeak egungo aurrekontuen eta gizabaliabideen gaineko txostena burutu zuen.

Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren laugarren bilera,Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren bigarren zirriborroa aurkezteko.Erabilera-planei, Geroratzeari eta Komunikabideei buruzko batzorde--atalak desegin ziren eta Lege Garapeneko eta Jarraipeneko batzorde--atalak eratzea erabaki zen.

Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren bosgarren bilera.Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren behin betiko testua onartu zuenEusko Jaurlaritzaren Gobernu Batzordeari aurkezteko. Garapeneko etaJarraipeneko batzorde-ataletako kideak izendatu ziren.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

1997-10

1997-11-19

1998-01/03

1998-03

1998-05-20

1998-06-24


Eusko Jaurlaritzaren Gobernu Batzordeak Euskara Biziberritzeko PlanNagusia onartu eta Eusko Legebiltzarrera bidaltzea erabaki zuen.


Hiz

kunt

zapo

litik

a

1998-07-28


IX.2. AZPIBATZORDEAK ETA KIDEEN ZERRENDA

Euskararen Aholku Batzordeak honako egitura hau jarri zuen martxanEuskara Biziberritzeko Plan Nagusiari buruzko proposamenak egiteko:

EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEAREN BATZORDE OSOA

Administrazioetako ordezkariak

ARDANZA, JOSÉ ANTONIO

Lehendakaria

GARMENDIA, M. CARMEN

Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburua

ARIZTONDO, JOSUNE

Eusko Jaurlaritzako Kultura Saileko Hizkuntza Politikarako sailburuordea


Hiz

kunt

zapo

litik

a


OREGI, ENEKO

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa SailekoEstrategia eta Plangintza sailburuordea

URIBEETXABERRIA, TOMAS

Bizkaiko Foru Aldundiko Kultura Foru diputatua

MUJIKA, JUAN CARLOS

Arabako Foru Aldundiko Kultura eta Euskara zuzendaria

HUIZI, XABIER

Gipuzkoako Foru Aldundiko Euskara Normalizatzeko zuzendaria

ZARRAOA, IÑAKI

EITBko zuzendari nagusia


Hiz

kunt

zapo

litik

a


AZKUE, JOKIN

HABEko zuzendari nagusia

ZENARRUZABEITIA, IDOIA

Ogasun eta Herri Administrazio Saileko Koordinazioko idazkari orokorra

HARITSCHELAR, JEAN

Euskaltzainburua

UGARTETXEA, JOSU

Euskadiko Udalen Elkarteko (EUDEL) ordezkaria

ILLARREGI, MIKEL

Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko (UEMA) ordezkaria


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Adituak

ALZOLA, NEREAARANGUREN, Mª JESÚSARIZKORRETA, ANDRÉSARRUTI, IÑAKIARTEAGA, JESÚS MªHorren ordez, LUIS OLAIZOLA, ekainaren 23ko 120/1998 Dekretuaren bitartezAZKARATE, MIRENBARCELO, FERMÍNBILBAO, LOREADE FELIPE, NATXOEGUZKITZA, ANDOLINELLAKURIA, ARANTZAERKIZIA, JOSEBAERRAZTI, URTZAETXEZARRETA, EUSTASIOGALDOS, IMANÓLGOIENETXE, JESÚSHEGUY, TXOMIN


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Horren ordez, JEAN ETCHEGOIN, irailaren 10eko 203/1997 Dekretuaren bitartezIÑIGO, JOXE JABIERMENDOZA, JOSÉ LUISOSA, ERRAMUNOYHARTZABAL, BENATPEREZ MENDIZABAL, XABIER «EUSKITZE»,RODRIGUEZ, JOSÉ MªUNZUETA, ÁNGELURKULLU, IÑIGO


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Idazkaria

AIZPURUA, XABIER

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailordetzako Ikerketarakoeta Euskara Sustatzeko zuzendaria

Atxikitako funtzionarioa

MATEO, MIREN

Ikerketarako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzako Informazio etaDokumentazio zerbitzuburua


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEAREN BATZORDE-ATAL

IRAUNKORRA

Administrazioaren ordezkariak

ARDANZA, JOSÉ ANTONIO

Lehendakaria

GARMENDIA, M. CARMEN

Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburua

ARIZTONDO, JOSUNE

Eusko Jaurlaritzako Kultura Saileko Hizkuntza Politikarako sailburuordea

OREGI, ENEKO



Hiz

kunt

zapo

litik

a


Adituak

ALZOLA, NEREABILBAO, LOREAERRAZTI, URTZAHEGUY, TXOMINHorren ordez, JEAN ETCHEGOIN, irailaren 10eko 203/1997Dekretuaren bitartezMENDOZA, JOSÉ LUIS

Idazkaria

AIZPURUA, XABIER



MATEO, MIREN

Ikerketarako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzako Informazioeta Dokumentazio zerbitzuburua


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEAREN ERABILERA-PLANEI

BURUZKO BATZORDE-ATALA

EABko Batzorde Osoko kideak

ARIZTONDO, JOSUNE

Eusko Jaurlaritzako Kultura Saileko Hizkuntza Politikarako sailburuor-dea. Batzordeburua

ARIZKORRETA, ANDRÉSBILBAO, LOREAERRAZTI, URTZAGALDOS, IMANOLHUIZI, XABIERIÑIGO, JOXE JABIERUNZUETA, ÁNGEL


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Adituak

ARRIETA, JONAURREKOETXEA, ARANTZAEGIA, GOTZONSAGARNA, ANDONI

Idazkaria

AIZPURUA, XABIER



MATEO, MIREN



Hiz

kunt

zapo

litik

a


Txostengileak

AURREKOETXEA, ARANTZABARRENETXEA, TERESAGABILONDO, AMAIAGALDOS, IMANOLILLARREGI, MIKELRODRIGUEZ, JOSÉ MªUNZUETA, ÁNGELURIZAR, URRI


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEAREN EUSKARAREN

GERORATZEARI BURUZKO BATZORDE-ATALA


ARIZTONDO, JOSUNE


ALZOLA, NEREAARANGUREN, Mª JESÚSARRUTI, IÑAKIAZKUE, JOKINELLAKURIA, ARANTZAOREGI, ENEKOOSA, ERRAMUN


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Adituak

BACHOC, ERRAMUNEKISOAIN, JUAN JOSÉZALBIDE, MIKEL

Idazkaria

AIZPURUA, XABIER



MATEO, MIREN



Hiz

kunt

zapo

litik

a


Txostengileak

AZKARATE, MIRENAZKUE, JOKINHEGUY, TXOMINLOPETEGI, ESKARNEMENDOZA, JOSÉ LUISOREGI, ENEKOSAGARNA, ANDONIURDANGARIN, JOSEAN


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EU S K A R A R E N AH O L K U BAT Z O R D E A R E N

KO M U N I K A B I D E E I E TA KU LT U R G I N T Z A R I

B U RU Z KO BAT Z O R D E-ATA L A


ARIZTONDO, JOSUNE


DE FELIPE, NATXOEGUZKITZA, ANDOLINERKIZIA, JOSEBAMENDOZA, JOSÉ LUISPEREZ MENDIZABAL, XABIER «EUSKITZE»URIBEETXABERRIA, TOMASZARRAOA, IÑAKI


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EABtik kanpokoak

BUJANDA, MIKELLERTXUNDI, ANDUOTAMENDI, MARTXELOTORREALDAI, JOAN MARI

Idazkaria

AIZPURUA, XABIER



MATEO, MIREN



Hiz

kunt

zapo

litik

a


Txostengileak

BELOKI, JULIÁNDIAZ DE TUESTA, JOSÉ FÉLIXOROBENGOA, AITORRODRIGUEZ, AMAIATORREALDAI, JOAN MARIZABALETA, IÑAKIZARRAOA, IÑAKI

TE K N O L O G I A B E R R I E N I N G U RU KO L A N TA L D E A

Adituak

ALVAREZ, LUIS M.EGIA, GOTZONGOIA, LUKENOROBENGOA, AITORSAGARNA, ANDONISARASOLA, KEPAUNZALU, ANDONI


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEAREN TOPONIMIARI

BURUZKO BATZORDE-ATALA

Erakundeetako ordezkariak

ARIZTONDO, JOSUNE


ARANBURU, JOSÉ Mª

Gipuzkoako Foru Aldundiko ordezkaria

ENDEMAÑO, JOSÉ MARÍA

Ogasun eta Herri Administrazio Saileko ordezkaria

FRAILE, SONIA

Euskadiko Udalen Elkarteko (EUDEL) ordezkaria


Hiz

kunt

zapo

litik

a


IZETA, JUAN IGNACIO

Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Ingurugiro Saileko ordezkaria

KNÖRR, HENRIKE

Euskaltzaindiko ordezkaria

PIÑA, BENJAMÍN

Instituto Geográfico Nacional-eko ordezkaria

RUIZ, MANUEL Mª

Arabako Foru Aldundiko ordezkaria

URIBARREN, PATXI

Bizkaiko Foru Aldundiko ordezkaria


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Adituak

AZKARATE, MIRENERKOREKA, JOSU IÑAKILEKUMBERRY, THERESELIZUNDIA, JOSÉ LUISMUJIKA, NEREASALABERRI, PATXI

Idazkaria

AIZPURUA, XABIER



ALBERDI, MIRARI

Estandarizazio teknikaria


Hiz

kunt

zapo

litik

a


HERRI-AGINTEAK KOORDINATZEKO BATZORDEA (HAKOBA)

ARIZTONDO, JOSUNE


OREGI, ENEKO


ZENARRUZABEITIA, IDOIA

Eusko Jaurlaritzako Lehendakariordetzako Koordinazio idazkari nagusia

ZENARRUZABEITIA, ARANTZA

Gasteizko Udaleko ordezkaria


Hiz

kunt

zapo

litik

a


BILBAO, VICENTE

Bilboko Udaleko ordezkaria

OTAEGI, BEATRIZ

Donostiako Udaleko ordezkaria

MUJIKA, JUAN CARLOS

Arabako Foru Aldundiko ordezkaria

LEGARRETA, JUAN MANUEL

Bizkaiko Foru Aldundiko ordezkaria

HUIZI, XABIER

Gipuzkoako Foru Aldundiko ordezkaria

AIZPURUA, XABIER

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailordetzako Ikerketarakoeta Euskara Sustatzeko zuzendaria. Idazkaria


Hiz

kunt

zapo

litik

a


LEGE-GARAPENERAKO BATZORDE-ATALA

ARIZTONDO, JOSUNE


AGIRREAZKUENAGA, IÑAKIALKALDE, JOSEBAARRIETA, JONERKOREKA, JOSUMARTÍNEZ DE LUNA, IGONEURRUTIA, ANDRÉSZABALETA, PATXIAIZPURUA, XABIER



Hiz

kunt

zapo

litik

a


JARRAIPENERAKO BATZORDE-ATALA

ARIZTONDO, JOSUNE


ALZOLA, NEREAARRUTI, IÑAKIAZKARATE, MIRENEGUZKITZA, ANDOLINERKIZIA, JOSEBAERRAZTI, URTZAHUIZI, XABIERIÑIGO, JOXE JABIEROREGI, ENEKOOSA, ERRAMUNSAGARNA, ANDONITORREALDAI, JOAN MARIZALBIDE, MIKELZARRAOA, IÑAKIAIZPURUA, XABIER



Hiz

kunt

zapo

litik

a


EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEAK PRESTATURIKO

OINARRIZKO TXOSTEN ETA BESTELAKO DOKUMENTUEN

OHARGILEAK

AGIRRE, ESTEBANALZOLA, NEREAAMORRORTU, ESTIAMUNDARAIN, DIONISIOAMUNDARAIN, JOXEANARANGUREN, MARÍA JESÚSARRIETA, JONARRUTI, IÑAKIARTOLA, XABIERAURREKOETXEA, ARANTZAAZKARATE, MIREN (Euskaltzaindia-Jagon Saila)CARIDAD, LEIRE (Euskadiko Gazteriaren Kontseilua)DE FELIPE ALONSO, NATXODeba Bailarako Kirola EuskarazDUFAU, AINES (EHE)EDE FUNDAZIOA, Astialdirako Heziketa Eskola


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EGUZKITZA, ANDOLINEKISOAIN, JUAN JOSEELLAKURIA, ARANTZAGALDOS, IMANOLIÑIGO, JOXE JABIER (EKB)JAUREGI, NEKANELOPEZ ADAN, EMILIO (EHE)MENDIGUREN, XABIERMENDOZA, JOSE LUISOSA, ERRAMUNOTAMENDI, MARTXELOPEREZ, EMILIOPEREZ MENDIZABAL, XABIER «EUSKITZE»SAGARNA, ANDONISARASUA, JONSASIETA, IZASKUN HEZKIDE ESKOLATORREALDAI, JOAN MARIURKIA, MIRIAM


Hiz

kunt

zapo

litik

a


EUSKARAREN AHOLKU BATZORDEA ERALDATZEKO

EKAINAREN 18KO 156/1996 DEKRETUA 1

Euskararen Aholku Batzordeak «Euskararen Politikarako Oinarrizko Irizpideak» izeneko agirian,1993ko ekainaren 4an Batzorde Osoak onartutakoan hain zuzen, azaroaren 24ko 10/1982Euskararen Erabilpena Arauzkotzezko Oinarrizko Legeak ezarritako markoan oinarrituriko normal-kuntza-prozesua eta lege hori garatzeko arauak aztertu eta landu zituen.

Agiri horretan jasotako gomendioen arabera, eta euskararen gizarte--erabilerak aurrera egin dezan, komenigarritzat jotzen da Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia egi-tea, datozen urteotan norabide beretik eraman ahal izan daitezen hizkuntza normalizatzeko arloka-ko ekintzak.

Maiatzaren 30eko 281/1995 Dekretuak, Kultura Sailaren egitura organikoa ezartzen duenak,Hizkuntza Politikarako Sailordetzaren esku uzten du plan nagusia egitea eta Autonomi Elkarte oso-rako ekintza-planak aurkeztea, Jaurlaritzak onar ditzan.

1 E.H.A.A., 125 zk., 1996ko uztailaren 1a, hutsen zuzenketa, E.H.A.A., 205 zk., 1996ko urriaren 23a.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Ildo horretatik, interesgarria da Hizkuntza Politikarako Sailordetzak egin beharreko planaren zirri-borroa hizkuntza-normalkuntzarekin zerikusirik duten zenbait organismori, erakunderi eta laguniaurkeztea, beren iritzia eman dezaten. Ontzat emandako ekarpenak, hala iritziz gero, agirian txer-tatuko lirateke.

Euskararen Aholku Batzordea gune aproposa da hori dena gauzatzeko, baina orain arte zituenosakera eta egitekoak moldatu eta egokitu egin behar dira.

Euskararen Aholku Batzordeak, beraz, bi egiteko nagusi izango ditu: batetik, hizkuntza-normal-kuntzan diharduten erakunde eta organismoetako ordezkarien harreman-organoa izango da; eta,bestetik, gizartearen arlo desberdinetan euskararen erabilera normalizatzen ari diren erakunde pri-batuek eta adituek parte hartzeko gune. Horrela, bermatu egingo da hizkuntza-normalkuntzareninguruan gerta daitekeen ikuspegi aniztasuna ordezkatuta egotea.

Bestalde, Euskal Herriaren batasun soziokulturalari eusteko eta bizitasun etnolinguistikoa susta-tzeko, Euskararen Aholku Batzordean Euskal Herrietako kideak izatea bultzatuko da. Horietaz gain,herrian sendo errotutako organismoetako eta erakundeetako ordezkariak eta euskararen arloanezagunak diren lagunak ere izango dira.

Gainera, Aholku Batzorde honen barruan, Toponimiako Batzorde-atala sortuko da. EuskalAutonomi Elkarteko toponimoak finkatu, aldatu eta berreskuratzeko aholkuak ematea eta proposa-menak aurkeztea izango dira batzorde-atal honen egitekoak.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Batzorde-atal hori Euskararen Erabilpena Arauzkotzezko, azaroaren 24ko 10/1982 OinarrizkoLegearen 10.1 atalean ezarritakoa betetzeari begira eratuko da. Izan ere, Euskal AutonomiElkarteko toponimia berreskuratu, finkatu eta gordetzeko lana egin beharra baitago.

Toponimiaren normalkuntzak dituen berezitasunak direla eta, Toponimiako Batzorde-atalak erre-gimen berezia izatea komeni da, eta eskumenik izatea kasuan kasuko herri-administrazio esku-mendunei aholkuak emateko eta proposamenak egiteko.

Aipatu diren berezitasun horietan oinarrituta, halaber, Toponimiako Batzorde-atalean gai horrekinzerikusirik duten hainbat jakintza-gaitako, arlotako eta erakundetako ordezkariak izatea komeni da.

Ondorioz, Kultura sailburuaren proposamenez eta Jaurlaritzaren Kon- tseiluak 1996ko ekainaren18an egindako bilkuran aztertu eta onartu ondoren, honako hau

XEDATU DUT

1. atala.

Euskararen Aholku Batzordea azaroaren 24ko 10/1982 Legearen 29. atalean aurrieikusitakoharreman-organoa izango da, hizkuntza-normalkuntzan diharduten erakunde publiko nahiz pri-batuen ahaleginak eta ekintzak aztertzeko, bideratzeko eta koordinatzeko.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Euskararen Aholku Batzordea Kultura Sailari atxikia egongo da, Hizkuntza PolitikarakoSailordetzaren bitartez.

2. atala.

Honako hauek dira Euskararen Aholku Batzordeak jarduteko izango dituen kide anitzeko organoak:

- Batzorde Osoa

- Batzorde-atal Iraunkorra

- Batzorde-atal bereziak

3. atala.

1. Hona Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren osakera:

1.a Lehendakaria: Eusko Jaurlaritzako lehendakaria.

2.a Kultura sailburua.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


3.a Hizkuntza Politikarako sailburuordea.

4.a HABEko zuzendari nagusia.

5.a Euskal Irrati Telebista erakundeko zuzendari nagusia.

6.a Ogasun eta Herri Administrazio sailburuak izendatutako ordezkaria, gutxienez zuzenda-ri mailakoa.

7.a Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuak izendatutako ordezkaria, gutxienezzuzendari mailakoa.

8.a Ondorengo erakundeek eta organismoek proposatuta izendatuko diren bokalak:

a) hiru foru aldundietako ordezkari bana, gutxienez zuzendari mailakoak;

b) Euskal Udalen Elkarteko (EUDEL) ordezkaria;

c) Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko (UEMA) ordezkaria;

d) Euskaltzaindiko ordezkaria.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


9.a Gehienez ere beste hogeitabost bokal. Hizkuntza-normalkun-tzaren prozesuan eraginikduten arloetako pertsona ezagunen artean aukeratuko dira bokal horiek. Kultura sailbu-ruak proposatuko ditu bokalen kopurua eta zerrenda, eta Euskal Herrietako ordezkariakizateari begiratuko zaio 2 .

10.a Idazkaria: Hizkuntza Politikarako Sailordetzako Ikerketa eta Informaziorako zuzendaria.

2. Batzorde Osoaren bileretara, eztabaidatzekoak diren gaietako adituak eraman ahal izangodira. Aditu horiek hitza izango dute baina ez botorik.

4. atala.

1. 3.1 ataleko 6, 7, 8 eta 9. idazatietan aipatutako bokalak Dekretu bidez izendatuko dira, Kulturasailburuaren proposamenez.

2. Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoko bokalen kargualdia bi urtekoa izango da, etakargualdi hori berriztatzerik izango da.

2 Uztailaren 16ko 183/1996 Dekretuak emandako idazketa (E.H.A.A., 125 zk., 1996ko uztailaren 1a)


Hiz

kunt

zapo

litik

a


3. 3.1 ataleko 6, 7 eta 8. idazatietan adierazitako Aholku Batzordearen Batzorde Osoko bokalenartean hutsik izanez gero, horren berri emango zaio proposamena edo aukera egin duen era-kunde edo organoari, geratzen den kargualdirako beste bokal bat proposatu edo aukera dezanhilabeteko epean.

5. atala.

1. Aholku Batzordearen Batzorde Osoko lehendakariari dagokio Herri Administrazioen AraubideJuridikoaren eta Administrazio Jardunbide Komunaren azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 23.1atalean kide anitzeko organoetako lehendakariei aitortutako egitekoak betetzea. Erabakiakhartzerakoan berdinketarik gertatuz gero, lehendakariaren botoak ebazte-indarra izango du.

2. Aholku Batzordearen Batzorde Osoko lehendakari kargua hutsik egonez gero, edo bera kan-poan nahiz gaixorik izanez gero, edo bestelako legezko arrazoirik gertatzen bada, Kultura sail-buruak, Hizkuntza Politikarako sailburuordeak eta Herri Administrazioetan HizkuntzaNormalizatzeko zuzendariak ordezkatuko dute, hurrenkera horretan hain zuzen.

6. atala.

1. Aholku Batzordearen Batzorde Osoko idazkariak hitza eta botoa izango ditu AholkuBatzordearen Batzorde Osoaren bileretan, eta Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta


Hiz

kunt

zapo

litik

a


Administrazio Jardunbide Komunaren azaroaren 26ko 30/1992 Legearen 25.3 atalean kideanitzeko organoetako idazkariei aitortutako egitekoak izango ditu.

2. Aholku Batzordearen Batzorde Osoko idazkariak, halaber, Euskararen Aholku Batzordeko bat-zorde-atal berezien koordinazio-lanak egingo ditu.

3. Aholku Batzordearen Batzorde Osoko idazkari kargua hutsik geratzen bada, edo bera kanpo-an nahiz gaixorik izanez gero, edo bestelako legezko arrazoirik gertatzen bada, lehendakariakizendatuko duen bokalak ordezkatuko du.

7. atala.

Hona Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren egitekoak:

a) Jaurlaritzak eskatuta, Euskal Autonomi Elkarteko hizkuntza normalkuntzari buruzko gaiakaztertzea eta ikertzea.

b) Euskararen erabilerari buruzko xedapenak ondo ezartzeko behar diren neurriak proposatzeaJaurlaritzari eta dagokien erakundeei.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


c) Hizkuntzari loturiko gaietan eskumenik duten aginte publikoen jarduera koordinatua bermatze-ko neurriak proposatzea.

d) Hizkuntza Politikarako Sailordetzak egingo duen Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren zirri-borroari buruzko txostena egitea, Eusko Jaurlaritzaren Kontseiluari aurkeztu baino lehen.

e) Batzorde-atal Iraunkorrak egingo duen ekintzen urteko oroitza onartzea.

f) Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia onartu ondoren, Euskararen Aholku BatzordearenBatzorde Osoak ekintzen urteko oroitzan txertatuko du Plan horren garapenaren ebaluazioa.

g) Legeek edo erregelamenduek aitortutako beste edozein egiteko.

8. atala.

Batzorde-atal Iraunkorreko kide izango dira:

a) Lehendakaria

b) Kultura sailburua


Hiz

kunt

zapo

litik

a


c) Hizkuntza Politikarako sailburuordea

d) Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko Estrategia eta Plangintza sailburuordea

e) Idazkaria

f) Bost bokal, Batzorde Osoak bere kideen artean hautaturikoak 3 .

9. atala.

Hona Batzorde-atal Iraunkorraren egitekoak:

a) Euskararen Aholku Batzordearen gaien ohiko tramitazioa, Batzorde Osoaren bilerarik ez dene-an.

b) Aholku Batzordearen ekintzen urteko oroitza egitea, Batzorde Osoak onar dezan.

c) Legeek, erregelamenduek edo Aholku Batzordearen Batzorde Osoak agindutako beste edo-zein gai.

3 Uztailaren 30eko 208/1996 Dekretuak emandako idazketa (E.H.A.A., 154 zk., 1996ko abuztuaren 13a).


Hiz

kunt

zapo

litik

a


10. atala.

1. Aholku Batzordearen Batzorde Osoak gutxienez urtean behin egingo du ohiko bilera. Bildukoda, halaber, lehendakariak dei egindakoan.

2. Batzorde-atal Iraunkorra hiru hilabetez behin bilduko da gutxienez.

11. atala.

1. Gai zehatzei buruzko lanak eta txostenak egiteko, batzorde-atal bereziak eratu ahal izango dira,Aholku Batzordearen Batzorde Osoak erabakiz gero. Batzorde-atal bereziak iraunkorrak izandaitezke, eta eratzeko erabakian jasotakoarekin bat etorriz jardungo dute.

2. Batzorde-atal berezi horien egitekoak izango dira: Batzorde Osoari eta Batzorde-atalIraunkorrari beren egitekoak betetzen laguntzea eta Euskararen Aholku Batzordeak eska di-tzan oinarrizko azterketak egitea.

3. Batzorde-atal berezien jarduketa Aholku Batzordearen Batzorde Osoaren orientazio eta jarrai-bideei lotuko zaie, eta jarduketa horri buruz eska diezazkien argibide guztiak emango dizkioteBatzorde Osoari.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


4. Batzorde-atal berezien osakera bakoitzaren eratze-erabakiaren araberakoa izango da. Kideak,bestalde, Aholku Batzordeari aitorturiko egitekoekin zerikusirik duten lagunak izango dira,harreman-organo horretako kideak izan edo ez.

12. atala.

Euskararen Aholku Batzordearen batzorde-atal bereziek Hizkuntza Politikarako sailburuordeakaukeratutako Hizkuntza Politikarako Sailordetzako funtzionario baten edo gehiagoren laguntza izan-go dute.

13. atala.

Euskararen Aholku Batzordearen barruan Toponimiako Batzorde-atala eratuko da, kontuan hart-zekoa baita, batetik, toponimia normalizatzeko lanen izaera eta berezitasuna eta, bestetik, toponi-moak ofizial egiteko administrazio askok parte hartzen dutela. Batzorde-atal hori iraunkorra izangoda eta Euskal Autonomi Elkarteko toponimoak finkatu, aldatu eta berreskuratzeko aholkuak eta pro-posamenak egingo ditu. Bestalde, hurrengo ataletan ezarritako araubide berezia izango du.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


14. atala.

1. Hona Toponimiako Batzorde-atalaren osakera:

a) Lehendakaria: Hizkuntza Politikarako sailburuordea.

b) Idazkaria: Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoko idazkaria.

c) Bokalak:

- Hirigintza, Etxebizitza eta Ingurugiro Saileko ordezkaria, kartografia arloan eskume-na duen antolaketa atalekoa hain zuzen.

- Ogasun eta Herri Administrazio Saileko ordezkaria, toki araubidearen arloan esku-mena duen antolaketa atalekoa.

- Euskal Autonomi Elkarteko lurralde historikoetako foru aldundietako ordezkari bana.

- Euskal Udalen Elkarteko ordezkaria, elkarte horrek izen-datua.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


- Institutu Geografiko Nazionaleko ordezkaria.

- Euskaltzaindiko kidea, erakunde horrek izendatua.

- Gehienez ere beste lau bokal. Bokal horiek Hizkuntza Politikarako sailburuordeakizendatuko ditu toponimiako eta euskarako aditu ezagunen artean.

2. Toponimiako Batzorde-ataleko bokalak Hizkuntza Politikarako sailburuordearen Erabaki batenbidez izendatuko dira eta Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoko bokalekin batera utzi-ko dute kargua azken hauen kargualdia bukatzean.

Toponimiako Batzorde-ataleko bokalek kargualdi bat baino gehiago izan dezakete.

15. atala.

Toponimiako Batzorde-ataleko bokalen artean, beste erakunde edo organo batek proposatutakoedo aukeratutakoen artean hain zuzen, hu-tsik gertatuz gero, Hizkuntza Politikarako sailburuordeakhorren berri emango dio bokala proposatu edo aukeratu zuen erakundeari edo organoari. Erakundeedo organo horrek hilabete izango du geratzen den kargualdirako beste bokal bat proposatzeko edoaukeratzeko.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


16. atala.

Toponimiako Batzorde-atalak honako egiteko hauek izango ditu:

a) Euskal Autonomi Elkarteko Administrazioari aholkuak ematea Euskal Autonomi Elkartekotoponimoak bildu, berreskuratu, zerrendatu eta gordetzeko beharrei eta lehentasuneiburuz.

b) Kasu bakoitzean eskumena duen administrazioak eskatzen duen guztietan, izen ofizialennormalizazioari buruzko aholkuak ematea.

c) Mapetan, liburuetan, errotuluetan eta komunikabideetan, orokorrean, toponimoak erabil-tzeko eta idazteko irizpideak eta arauak proposatzea.

d) Toponimia arautzeko Eusko Jaurlaritzak egin ditzan xedapen orokorrei buruzko txostenaegitea, eta Euskal Autonomi Elkarteko herri-administrazioek, bakoitzak bere eskumenenesparruan, toponimoen izen ofizialak aldatzeko edo egokitzeko eska ditzaten irizpenakematea.

e) Batzorde-atalaren ekintzen urteko oroitza egitea eta Euskararen Aholku BatzordearenBatzorde-atal Iraunkorrari aurkeztea Euskararen Aholku Batzordearen urteko oroitzansartzeko.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


f) Euskararen Aholku Batzordearen Batzorde Osoak toponimiaren arloan eska diezazkionoinarrizko azterketak egitea.

17. atala.

Euskararen Aholku Batzordeko eta bere batzorde-atal berezietako kideek jardunagatik izandakogastuen ondoriozko kalte-ordainak jasotzeko eskubidea izango dute, eta horretarako otsailaren 2ko16/1993 Dekretuan eta bestelako xedapen osagarri eta garapenezkoetan finkatutako kopuruak eza-rriko dira.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


GEHIGARRIZKO XEDAPENAK

Lehena: Euskararen Aholku Batzordeak kontuan izan beharko ditu bere egitekoak gauzatzera-koan, antzeko organismoen, eta, bereziki, euskararen lurraldeetako organismoen jarduketak.Aholku Batzordeak organismo horiekiko harremanak eta lankidetza sustatuko ditu, Euskal Herriarenba-tasun soziolinguistikoari eusteko eta bizitasun etnolinguistikoa bultzatzeko.

Bigarrena: Euskararen Aholku Batzordeak dekretu honetan ezarritako jarduera-arauak osatzerikizango du. Ezarriko ditu, halaber, batzorde berezi guztien jarduerako arauak.

INDARGABETZE XEDAPENA

Indarrik gabe geratzen dira maila bereko edo txikiagoko xedapenak eta, bereziki, abenduaren15eko 370/1987 Dekretua, eta maiatzaren 30eko 281/1995 Dekretuaren 6.3 atala, dekretu honetanezarritakoaren aurkakorik diotenetan.


Hiz

kunt

zapo

litik

a


AZKEN XEDAPENAK

Lehena: Dekretu honetan ezarri ez direnetan eta Euskararen Aholku Batzordeak onar ditzan jar-duera-arauetan, Herri Administrazioen Araubide Juridikoaren eta Administrazio JardunbideKomunaren azaroaren 26ko 30/1992 Legean kide anitzeko organoei buruz zehaztutakoa izango daezargarri.

Bigarrena: Kultura sailburuari eskumena ematen zaio dekretu hau garatu eta betearazteko behardiren xedapen guztiak emateko.

Hirugarrena: Dekretu hau Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu eta biharamuneanjarriko da indarrean.

Vitoria-Gasteizen, 1996ko ekainaren 18an.

LehendakariaJOSÉ ANTONIO ARDANZA GARRO

Kultura sailburuaM. CARMEN GARMENDIA LASA

ATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza

Hiz

kunt

zapo

litik

a


AURKIBIDEA · 2007-07-18 · IV.4.7. Irratia IV.4.8. Prentsa idatzia IV.4.9. Liburugintza...

Documents

Transcript of AURKIBIDEA · 2007-07-18 · IV.4.7. Irratia IV.4.8. Prentsa idatzia IV.4.9. Liburugintza...