www.baleike.eus

BALEIKE248. ZENBAKIA. EURO BAT2015eko AZAROA

ZUM

AIAK

O H

ILAB

ETEK

ARIA

‘amama’-ren bidean

m u g e r z a t a r r a k e s t a t u b a t u e t a k o f r o n t o i e t a n

Argitalpen honen edizioko laguntzaile:

BALEIKE248t

xin

txu

a f

ilm

s

herri aldizkaria

Foronda kultur etxea

Odieta, 2

tel.: 943 86 15 45

e-maila: aldizkaria@baleike.com

Argitaratzailea

Baleike kultur elkartea

e-maila: elkartea@baleike.com

Administrazio batzordea: agustin zubimendi eta

Xabier azkue.

Erredakzio taldea: imanol azkue, ainara lozano

lasa, aitor Manterola, Maialen Odriozola, Juan

luis romatet, Miriam romatet, Peio romatet,

arnaitz rubio, Jon Urbieta, izaskun Urbieta eta

Gorka zabaleta

Diseinua eta maketazioa: roberto Gutierrez

Hizkuntz zuzenketa: imanol azkue

Publizitatea

tel. 943 86 15 45

azubimendi@baleike.com

Inprimategia

antza inprimategia

(lasarte-Oria)

Tirada

800 ale

lege gordailua: SS-405/94

iSSN: 1136-8594

Baleikek ez du bere gain hartzen aldizkarian

adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak) diruz lagundua

BALEIKE

29agendaazaroa

30bertso xortabertso eskolako ikasleak

4hitz-tantakmaialen odriozola

7erreportajeaJUan Jose alVarez

22elkarrizketakandido UranGa

mUGerzatarrak

12baleike+

4 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

historia… laburtzen duen liburu bat argitaratuko dugu. Liburu ederra da, eta egileak Joseba Sarrionandia eta Jesus Maria Arruabarrena dira. Ibilbide honetan gauzak egiteko era nola aldatu den ikusten da, baliabide berriak erabiliz, momentu guztietara egokitzen jakin du Azokak. Eta ez soilik Azokak,

Durangoko Azokak aurten 50 urte beteko ditu.Hori da. Zenbaki biribila da, eta edizio polita izango dela uste dut. Urte batzuk izaten dira bereziak, efemeride kutsua hartuko dutenak etorkizunean, edo mugarri bat jarriko dutenak, eta hau horietako bat izango da. Gu ere ilusionatuta gaude.

Etorkizunera begira bakarrik ez, atzera begiratzeko ere tartea hartu duzue.Bai. Urtemuga hau aitzakiatzat hartuta, atzera begiratzeko parada hartu dugu. Urte hauen guztien errepasoa egiteko unea dela pentsatu dugu, jorratu den ibilbidea ikusteko garaia. Ildo horretatik, urte hauetako guztietako bizipenak, kontakizunak,

baita bere testuinguruak eta euskal kulturgintzak orokorrean ere.

Berrikuntza gisa, DA marka propioa sortu duzue.Atzera begiratzen jarri ginenean, aurrera begiratzen jarraitzea ez genuen ahaztu nahi izan. Orduan, gazteei gerturatzeko gehienbat, eslogan edo marka irudi berri bat atera dugu. DA edo Durangoko Azoka. Eta esloganarekin hitz joko bat ere egin nahi izan da. Zer da Durangoko Azoka? Sorkuntza da, jaia da, parranda da, kultura da. Azkenean Azoka ez da soilik Landakora mugatzen. Azokaren inguruan sentimendu asko mugitzen dira.

Zer berrikuntza gehiago ditu aurtengo edizioak?

“zer da durangoko azoka? sorkuntza da, jaia da, parranda da, kultura da”

TESTUA: IzASKUn UrBIETAArgAzKIAK: ArnAITz rUBIo AprEA

“Gomendatuko nuke azokak eskaintzen duen aukera zabalari ondo begiratzeko”

maialen odriozoladurangoko azokako prentsa arduraduna

Bigarren urtez, Maialen odriozola izango da Durangoko Azokako komunikazio arduraduna. Aurten, 50. urteurrena aitzakiatzat hartuta, inoiz baino indartsuago dator Durangoko plaza.

Hit

z-t

an

tak

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 5

elkarte eta pertsonaren elkarlana dago. Orduan, azkenean, antolakuntza lanetan jende asko gabiltza.

Komunikazio taldearen arduraduna zara zu. Noiz hasten zarete lanean?Gure taldean 4 pertsona gaude. Irailean hasten gara lanean, eta abendura arte aritzen gara, abendua barne, noski. Gure eginkizunak hainbat arlotara zabaltzen dira: publizitate kanpaina diseinatzera, albisteak idaztera, egitaraua antolatzera, spotak egitera, prentsaurrekoak prestatzera, prentsa oharrak egitera, sare sozialetan murgiltzera… Hori izaten da hilabete horietako lana. Eta nire eginkizuna, zehazki, taldea kudeatzea eta guztia koordinatzea eta planifikatzea izaten da.

Era digitalean sartuta gaude erabat. Sare sozialetan presentzia izatea ezinbestekoa da.Hala da. Dedikazioa eta denbora eskaintzen diegu sare sozialei. Adibidez, orain momentuan, 50 urte hauen errepasoa egiten ari gara twitter bidez, #50urte50mugarri izeneko kanpainarekin. 50 urte hauetako urte bat hartu eta urte horretako

Hasteko, Azokak egun bat gehiago izango du. Guztira 5 egunez egongo da zabalik, abenduaren 4tik 8ra. Lehenengo eguna ikasleen eguna izango da. Milaka ikasle etortzen dira Euskal Herritik eta tailerretan parte hartzeko aukera izaten dute. Bikoizketa tailerrak, aplikazioak sortzeko tailerrak…Bestetik, boluntario programa bat jarri dugu martxan. Azoka barrutik ezagutzeko eta bertan laguntzeko aukera izango dute. Izena eman eta bakoitzak non lagundu nahi duen aukera dezake: komunikazioan, arlo teknikoan, arlo administratiboan… Izena emateko epea ez da amaitu, baina ikusi dugu arrakasta handia izan duela programak. Azkenen esperientzia positiboa

izango da, bai guretzat, baita beraientzat ere.

Nolakoa da Azokaren antolakuntza sarea?Azokaren antolakuntza talde askotan banatzen da. Gerediaga elkartea dago, Azoka sortu eta betidanik antolatu duen taldea. Hasieran liburu eta disko azoka zen soilik. Baina pixkanaka beste diziplina batzuetako jendea ere elkartzen hasi zen, eta beraien gune edo txokoa ipintzen. Horrela sortu ziren Ahotsenea, sortzaileen gunea, eta han egiten dituzte zuzenekoak eta solasaldiak; Irudienea, zinemari dagokiona; Eszenatokia, antzerkiari eta arte eszenikoei dagokiena; Kabia, mundu digitala lantzen duen txokoa; eta Azoka Telebista. Eta horietan guztietan hainbat

mugarri bat jartzen dugu. Adibidez, 1966. urtean Ez Dok Amairu taldea sortu zen. Ondoren, sortzaile edo eragile bati aipamena egiten diegu hauek komentarioren bat egiteko.

Nola bizitzen dituzu egun horiek?Ba, egia esan, egun politak izaten dira. Aurretik lan gehiago izaten dut askotan. Dena lotzen, planifikatzen, hari sueltorik ez gelditzen… Eta orduan, Azokaren egunetan disfrutatzea tokatzen zaigu, nahiz eta lan dezente izan. Azokan bertan liburuak eta diskoak ikusteko denborarik ez dut izaten, ezta beste diziplinetako emanaldietara joateko ere. Horixe izaten da nire pena.

Durangoko Azoka, azkenean, azoka arrunt bat baino zerbait gehiago da. Parrandara joaten da jendea, kontzertuak ikustera, hitzaldietara…Horrek izaera berezia ematen dio Azokari. Azkenean euskal kultura kontsumitzera etortzeaz gain, beste gauza askotarako aprobetxatzen du jendeak bisita. Klaseko aspaldiko lagun batekin hitzordua egiteko, familiarekin etortzeko… Topagune izaera du azkenean Azokak. Eta, horretaz gain, plan asko egiteko aukera dago. Liburu eta disko azokaz gain, kontzertuak, antzerkiak eta filmak ikusteko aukera dago, sortzaileak bertatik bertara ezagutzeko aukera… Nik gomendatuko nuke egitaraua ondo begiratzeko. Azkenean, 5 minuturen barruan, izugarrizko ibilbide kulturala dago eskuragarri.

Hit

z-t

an

tak

“aurten azokak egun bat gehiago izango du, abenduaren 4tik 8ra izango da”

6 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

bale

ike

+PU

bliz

itat

ea

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 7

Juan Jose alVarez eusko ikaskuntza sariaren irabazlea

Humanitate, Kultura, Arte eta

gizarte zientzien Eusko Ikaskuntza-

Laboral Kutxa 2015 Saria jaso

berri du Juan Jose Alvarez katedradun

zumaiarrak pasa den urrian. Donostiako Miramar Jauregian

egin zen sari banaketa ekitaldian,

Bidasoaren bi aldeetako euskal

unibertsitateak bilduko lituzkeen

euskarazko unibertsitate

birtuala sortzeko ideia plazaratu zuen. Euskal unibertsitate bateratu baten hazia

izan al daiteke?

euskal unibertsitate bateratuaren haziak ereiten

err

ePo

rta

Jea

TESTUA eta ArgAzKIAK: JUAn LUIS roMATET

8 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

“Donostiatik Leioara bidean nindoan kotxez sariaren berria eman zidatenean”, gogoan du Juan Jose Alvarezek (Zumaia, 1964). ”Iñaki Dorronsorok [Eusko Ikaskuntzako presiden­teak] deitu zidan esanaz epaimahaikideen guztien adosta­sunarekin hartu zutela erabakia. Nik, noski, saria ezagutzen nuen, unibertsitate munduan oso Prestigio handiko delako, baina ez nekien hautagaien artean nengoenik ere. Ondoren jakin nuen hiru unibertsitatek proposatu zutela nire curri­culuma aztertzea. Horrek oraindik gehiago poztu ninduen”. Sari hau jaso izanaren ardura ere handia dela dio. “Aurre­tik sarituak izan direnen artean Chillida edo Caro Baroja bezalako jendea dago. Ni ez naiz kanpora begira hain ezaguna, baina zortea izan dut nire curriculuma eta ibilbi­dea saritu dutelako”.

Donostiako Ibaetan, Zuzendaritzako Fakultatean duen bulegoan hartu gaitu. Lanez gainezka dago: bilera batetik dator eta ondoren bi ikaslerekin beste bilera bat du; arratsaldean, gainera, konferentzia bat emango du Nafarroan. Korridoreetan zen­bait ikasle eta ikasle ohirekin egin du topo eta denekin geratu da hizketan ikasketez edo etorkizunera begira dituzten planez. Nabari

da maite dituela irakaskuntza eta unibertsitatea. “Sari ho­nek etorkizunera begira bultzada handia ematen dit. Egun guztiak erronka balira bezala hartzen ditut. Berdin zait kla­se bat edo Abokatuen Elkargoaren aurrean eman beharreko konferentzia bat izan. Dena eman behar da beti, eta, nire kasuan bezala, irakaskuntza gustatzen bazaizu, are eta poli­tagoa bihurtzen da”.

Liburuz betetako bulegoa da berea. Zarauzko paisaia batzuk ere baditu horman zintzilik. Zumaian jaioa bada ere, Zaraut­zen bizi da. Zuzenbidean doktoratua eta Nazioarteko Zu­

zenbide Pribatuan Katedraduna da, biak Euskal Herriko Uniber tsitatean, eta urte askoan Bergarako UNEDe­ko zuzendari akademikoa ere izan da. Barrutik ezagutzen du unibertsitate mundua eta ezagutza horretatik da­tor Euskal Herriko zazpi unibertsita­teak euskarazko on line unibertsitate bakarrean biltzeko proposamena. “Unibertsitateak asko hobetu direla antzematen dut; profesionalizatu egin dira. Nik nire ibilbidean hainbat uni­bertsitaterekin kolaboratzeko zortea izan dut: UNEDen egon naiz zuzen­

“zer eredu ematen diogu gizarteari elkarrekin ekintzak antolatzeko gai ez bagara”

err

ePo

rta

Jea

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 9 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 9

dari, Nafarroako Unibertsitateko kideekin harreman estua dut, masterrak eskaini ditut beste bi unibertsitatetan... Konturatzen nintzen bata bestearengandik isolatuta bizi garela eta geure ar­tean lehiatzen ari garela. Eta logikoa da, dugun ikasle kopurua dugulako eta bizi garen gizartean bizi garelako. Baina ez gara ia ezertan kolaboratzen ari. Logikoa al da hori? Zer eredu ematen diogu gizarteari ez bagara gai etxe bakoitzeko adituak bilduko dituen graduondoko bat edo master bat antolatzeko elkarrekin? Edo elkarrekin ekintzak antolatzeko gai ez bagara?”, galdetu du.

Kolaborazioaren beharraSari banaketa ekitaldian emandako diskurtsoa prestatzeko buelta asko eman zizkion buruari, baita legedia irakurri ere. “Euskal uni­bertsitate sisteman kolaboratzeko beharra jasotzen da. Baina nire ustez logikarik ez duen premisa batetik abiatzen da: EAEn egoi­tzarik ez duten unibertsitateek ezin dute sistema honetan egon, nahiz eta hemengo ikasleak formatzen dituzten. Hori ilogikoa da. Nire ustez, Pabeko, Baionako, Sarrikoko, Leioako, Arrasateko, Gasteizko, Donostiako edo Iruñeko unibertsitario bat, horietako edozeinetan ikasten baldin badu, gurea ere bada”.

Euskal unibertsitate bakarrak sortzeko Universitat Oberta de Catalunya hartzen du eredutzat. “Haren antzeko unibertsitate bat sortzearen ideia bota nuen, on line eta euskaraz izango zena. Agian etorkizunean gaztelaniaz ere bai, baina, hasieran, behin­tzat, euskaraz”. Proposamenarekin keinu bat egin nahi izan zion Eusko Ikaskuntza berari; izan ere, 1923. urtean herriarentzako unibertsitate bat sortzeko ideia azaldu zuen erakunde honek. “Eta herri bezala, Euskal Herria aipatzen zuen”.

On line, euskaraz eta, gainera, auzolanean sortzeko apustua egin zuen. “EHUk jarri behar al du martxan? Edo UNEDek?

bale

ike+“Jende batek

gezurra erabiltzen du hezkuntza asmo politikoekin erabiltzeko”

ATEAK zABALIKIbaetako fakultatean duen bulegoko ateak zabaldu zizkigun

Unibertsitate eta justizia munduan bakarrik ez, bakegintzan ere presentzia izan du Juan Jose Alvarezek. Orain gutxi indarkeriaren biktimak elkartu dituen Autokritikaren balioak izeneko jardunaldian hartu du parte. Politikaren alde ilunenak ere ezagutu behar izan ditu katedradunak: Audientzia Nazionalaren aurrean agertu behar izan zuen ETAko presoek eskuratutako unibertsitateko titulazioaren inguruan aurkeztutako denuntziaren ondorioz. Pasa den ekainean PPko eta UPyDko legebiltzarkideek Gasteizko parlamentura eraman zuten berriro auzi hori, Espainiaz kanpoko kartzeletan dauden ETAko presoek lortutako tituluak iruzurraren bidez eskuratutakoak izan zirelakoan. Gai horrek haserretu egiten du Alvarez. “Betikoa da, interes politikoagatik ateratzen den Guadianara itzultzea. Audientzia Nazionalera joan behar izan nuen auzi honengatik. Esan nien preso horiek aurretik zer egin zuten ez nuela begiratzen eta UNEDen adibidea jarri nuen: ikasleen %70 inguru presoak edo gaizkile komunak dira. Baina beraiei demonizatu zezaketena bakarrik interesatzen zitzaien. Sistemak nola funtzionatzen zuen azaldu nien, eta nik, ETAren aldekoa izango banintz ere, hala akusatu nindutelako, ezingo nuela ezer egin, sistemak era batera funtzionatzen duelako. Tristeena da jende batek badakiela hori, eta, hala ere, gezurra, iraina eta asmakeria erabiltzen dutela kolaboratu duten unibertsitateei kalte egiteko eta, azken finean, hezkuntza asmo politikoekin erabiltzeko. Eta hezkuntzak sakratua izan behar du. Zuk pertsonaren formazioan benetan sinesten baduzu, presoa izanda ere, ezin duzu halakorik planteatu”.

bale

ike+

10 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 10 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 10 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 10 b a l e i k e 2 0 1 3 i r a i l aarGazkiak: Peio romatet eta Gorka zabaleta

10 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a10 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

TESTUA ETA ArgAzKIAK: gorKA zABALETA

bale

ike

+ba

leik

e +

PUbl

izit

atea

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 11

err

ePo

rta

JeaEgin dezagun elkarlanean. Beste kontu bat da hau gauzatze­

ko borondaterik ba ote dagoen politika munduan edo insti­tuzioetan. Ez da izango artikulatzen erraza, baina guk egiten ez badugu, kanpotik negozio bila datorren norbait etorriko da martxan jartzera”.

Elementu sinboliko eta identitarioen gainetik (“Basque Country estrategiaren baitan, gure kultura eta hizkuntza na­zioartekotzeko elementu baliagarria izan daiteke”), praktiko­tasunaren garrantzia azpimarratu du. “Hau berez ez dago Wisconsin edo Boiseko ikasle batentzat pentsatuta, herri ho­netan bizi baina klase presentzialetara joan ezin duten ikas­leentzat baizik. Klaseetara joan ezin eta euskaraz formazio gorena eskuratu nahi dutenentzat. Masterrak, kurtsoak eta graduak eskainiko dituen euskarazko unibertsitatea izango litzateke. Eta hemendik mundura”.

on line dimentsioaUnibertsitate munduan on line dimentsioa gero eta indar handiagoa hartzen ari dela dio, eta horren adibide batzuk jartzen ditu: “Londreseko Open Univer­sity munduko unibertsitate handiena da. Massachussetseko MITen indar handia ematen diote on line dimentsioari eta munduko onenak fitxatzen dituzte gai guztietan. Yale­n, berriz, medikuntzako kurtsoko jarraipen handia internet bidez egiten da. Gure unibertsitateek dimen­tsio presentzial handia dute, eta hori ez dute galduko, baina proposamen hau gauzatuta kolektibo zabal batek bere le­kua aurkituko du bertan”.

Beste abantaila bat, eta oso garrantzit­sua, bere esanetan, ekonomikoa izango litzateke. “Ez da zentro handi bat eraiki behar, ezta giza talde berri bat kontratatu behar ere. Gaitasun linguistikoa dugun irakasleok gure denboraren zati bat uni­bertsitate horretarako moduluak egitera dedika genezake”. Paper gaineko proposamenetik errealitate izateko bidean, uste du zentro bakoitzaren mesfidantzak alde batera utzi be­har direla. “Bataren eta bestearen harrokerietatik ihes egin eta elkartu egin behar dugu. Hori falta zaigu, ez unibertsi­tatean bakarrik, baita herriko beste dimentsio batzuetan ere. Gizarte eredua eskaini behar duen arlo batean, unibertsita­tean, lehiatzeaz gain, kolaboratzeko gai izango behar dugu, gizarteari etsenplu handi bat emateko. Txikiak gara, mun­dua handiegia da proiektu batzuetarako, eta lehiatzen ego­tea logikoa bada ere, elkarri aurpegira begiratu eta elkarren artean zerbait egiten hasi beharko genuke”.

Halako ekimen bat martxan jartzeko ezinbestekoa da al­derdi politikoen borondatea, are gehiago, unibertsitate ho­nek hartuko lukeen eremua bi mugak zeharkatzen dutenean. Ez al gara izango tabu handi baten aurrean? Katedradunak uste du horma horietan “zuloak zabaldu” behar direla. “Na­farroako Gobernuan izandako aldaketak sortutako zulo ho­

rretaz baliatu behar gara. Unibertsitate arloak duen alde on bat da aseptikoa dela. Errektore batzuek ontzat eman zuten batzea eta, Daniel Innerarity filosofoaren bitartez jakin du­danez, Nafarroako Gobernua ere oso interesatuta dago. Na­farroako esparru publikoan euskarak gero eta presentzia han­diagoa du. Konkisten garaia aspaldi amaitu zen, eta berdin zait zer zentzutan planteatzen diren. Gainera, unibertsitateen arteko kooperazio batek Nafarroa espainiar baten ikuspegiari kalte egiten al dio? Edo Euskal Herritik urrun egotea nahi duen ikuspegi bati? Iparraldean ere interesatuta daude; gero eta familia gehiagok eskolatzen dituzte beraien haurrak eus­karaz eta frantsesez. Enpresa munduan badago dagoeneko kolaborazio hori eta unibertsitateak ere baditu zulo horiek zabaltzeko gaitasuna”.

Uste zabaldua da unibertsitate birtual batek oztopo horien guztien gainetik jauzi egiteko gaitasuna duela. “On line uni­bertsitate batek ez du mugarik. Frantziaren kasuan, gainera, ez dugu frantziar gobernuaren baimenik behar arlo horretan kolaboratzeko”. “Estatuen ikuspegi itsu hori inteligentzia

pixka batekin gaindi dezakegu. Ni Lon­dreseko Open Univertsityn izena eman dezaket neure etxetik. Edo Audiman, Es­peranza Aguirrek muntatu zuen uniber­tsitate birtual pribatuan. Gureak ez du business edo negozio kontzepturik; beste unibertsitateak baztertu gabe metodo­logia alternatibo bat eskaintzen duen kooperazio kontzeptu bat da. Etxepare Institutua, nazioartean euskarak duen dimentsioa eta herria bera indartuko li­tuzke eta, gainera, unibertsitateen arteko bultzada lortuko luke”.

Proposamen hau egia bihur dadin, euskara funtsezkoa dela uste du Juan Josek, herrigintzako elementu berte­bratzailea den bezala. “Badakigu zerk banatzen gaituen eta zer diferentzia

ditugun tamaina, teknologia eta barne antolamenduaren aldetik. Baina badago zerbait batzen gaituena eta hori eus­kara da. Liskar politikoa alde batera utzi eta euskara gizar­te, unibertsitate eta hezkuntza arloetara eramaten badugu, nik uste omenaldi bat egingo geniokeela une hartan landu gabekoa zen hizkuntza bat unibertsitatera eta lan mundura eraman zuten haiei. Gure unibertsitatean, baita besteetan ere, irakasgai bakoitzean bi talde daude orain, bata euskaraz eta bestea gaztelaniaz; justizia munduan ere gero eta gehia­go erabiltzen da. Nik uste dut proiektu honen inguruan Euskadin kontsentsu politikorik ez izatea oso zaila dela. Unibertsitateen proiektuari zerbait gehiago eskaintzen ba­dio, euskararen inguruan bada eta, gainera, aurrekontu al­detik hausturarik ez badakar, nor egon daiteke aurka? Eus­kara interes politikoekin bakarrik erabiltzen duten horien ordez [Carlos Urquijoren izena sartu du hemen], guk, isi­lik, gure bidea egin behar dugu. Noski, ez da erraza izango, baina tematu beharra dago”.

“nik uste dut proiektu honen inguruan euskadin kontsentsu politikorik ez izatea oso zaila dela”

bale

ike

+

zesta puntaren aitzindarietako bat izan da Manuel Mugerza zumaian. Ameriketako Estatu Batuetan 16 urtez profesional izan ondoren,

azken 25 urteetan hainbeste pilotari handi eman dituen zumaiako eskola sortu zuen 1980ko hamarkadan.

TESTUA: gorKA zABALETAArgAzKIAK: ArnAITz rUBIo AprEA

eta UTzITAKoAK

Zumaian inork ez zuen zesta puntan jokatzen Manuel Muger­za (Zumaia, 1935) mutil koskorra zela. “Urolako trenbideko etxe urdinean jaiotakoa naiz, Txikierdin. Aita zen hango ar­duraduna eta han bizi ginen, gurasoak, anaia, arreba eta bos­tok. Nik ez nuen zesta punta ezagutu Arroa Beheko zementu fabrikan (ABC) lanean hasi nintzen arte. Azketa baserriko Egañak –izena ez dut gogoan– eskaini zidan zesta bat, pro­batzeko. Zesta zahar bat eman zidan, eta halaxe hasi nintzen, neure kontura”. Hamasei urte zituela, zementu fabrika utzi eta Beal motorgintzako tailerrean hasi zen lanean. Istripua izan zuen arte. “Makina batek besoa harrapatu zidan [eskui­neko besoan utzi zion orbaina erakutsi du]. Orduan pentsatu nuen lan hura ez zela niretzat eta erabaki nuen pilotan serio hastea”. Markinara joan zen morroi, Errotaberri baserrira, baldintza bakarra jarrita: “Astean bizpahiru aldiz entrenatzera joateko astia emateko eskatu nien. Onartu zuten, eta Marki­nan egin nuen urtebete pasa, hango gazteekin entrenatzen eta ikasten”. Lagun koadrila hartakoak ziren, besteak beste, Txi-no Bengoa, Solozabal, Okariz anaiak eta Arrieta. Handik urte gutxira, denak izango ziren pilotari profesional Ameriketan.

Markinan urtebete egin ondoren, soldaduska egiteko garaia iritsi zitzaion Manueli. Zaragozara joan zen, hango frontoian jokatzeko intentzioarekin. “Jokatzeko aukera izan nuen, bai­na urtebetera itxi egin zuten frontoia. Beste sei hilabeteko soldaduska neukan aurretik eta ia kuarteletik irten gabe egin behar izan nituen...”. Soldaduska amaitu zuenean, Madrilera joan zen jokatzera, Frontón Madriden aurrena eta Recoleto­sen gero; handik Napolesera, gero Mallorkara [han ezagutu zuen Maria Perello emaztea] eta Milanera. Ameriketako Esta­tu Batuetara joatea zen orduan pilotarien ametsa, eta Manue­li 1960an iritsi zitzaion aukera. “Han senide edo lagunen bat izanez gero erraza zen aukera bat lortzea; baina nik ez nuen inor, eta maila ona erakutsi behar izan nuen lehen kontratua lortzeko”. Tampakoa (Florida) izan zen Ameriketan ezagutu zuen lehen frontoia.

Tampara iritsi berri zela, Kuban jokatzeko eskaintza jaso zuen. Aurreko urtean, 1959an, iraultza gertatu zen Kuban, eta kontratua Kubako Gobernuaren izenean zetorren: “Ho­rrela jartzen zuen: ‘El Gobierno de Cuba, en nombre de Fidel Castro...’. Egia esan, ondo ordaintzen zuten, 800 dolar hilean

zortzi partida jokatzeagatik, eta beste ehun dolar partida ge­higarri bakoitzeko. Diru asko zen orduan, baina ez zitzaidan gustatu. Ezkontzeko konpromisoa hartua nuen eta emaz­tegaiak ere esan zidan aitak ez ziola utziko Kubara joaten”. Ameriketako Estatu Batuetan geratzea erabaki zuen, eta han egingo zituen 16 denboraldi profesional, Tampa, Orlando, Daytona eta Miamiko frontoietan. “1975ean jokatu nuen azken denboraldia, Orlandon; Franco hil eta gutxira etorri ginen Euskal Herrira”.

Ameriketara itsasontzizEuskal Herritik Estatu Batuetara, eta Estatu Batuetatik Eus­kal Herrira, urtero joan­etorrian ibiltzen ziren garai hartan pilotariak. “Lau hilabetekoa izaten zen orduan denboraldia Ameriketan. Europatik hara, itsasontziz joatera behartzen gintuen enpresak. Abioia debekatua genuen, istripu asko izaten zirelako. Hendaian trena hartu eta Parisera joaten gi­nen. Han gaua pasa eta handik Le Havrera edo Cherburgera –Frantziako kostaldean– itsasontzia hartzera”. Itsasontzi han­diak izaten ziren, garaiko onenak: Queen Elizabeth, United States... Lau eguneko itsas bidaia izaten zen New Yorkera iristeko. Eta handik Floridara beste 1.800 kilometro, trenez edo autobusez. Itsasontzian zihoazen bidaia haietako batean Dalí pintorea ezagutzeko aukera izan zuen. “Norbaitek esan zion itsasontzian bazela espainiarren talde bat. Geu ginen, Ameriketara gindoazen pilotariak. Gu ezagutu nahi eta jan­edan batera gonbidatu gintuen. Han agertu zen, bere bibote luzearekin. 1961. urtea zela uste dut. Gutako batek sinadura eskatu zion, eta neu ere ausartu nintzen, haren atzetik. Bi do­larreko billetea neukan poltsikoan eta huraxe atera nuen. Bi dolarreko billeteak ez dira batere ohikoak eta jendeak gorde egiten ditu, zortea ematen dutelakoan... Billetean sinatzeko eskatu nion”.

—Gordeta izango duzu, ezta?—Bai, zera!—Nola ezetz?—Tolosako pilotari batek, Lizarraldek, behin eta berriro es­

katu zidan, billetea erosiko zidala. Neuk ezetz, niretzat gorde nahi nuela. Baina, hainbeste tematu zen, azkenean eman egin nion. Lagun ona nuen eta!

bale

ike+ “abentura handia zen

lehen zesta punta”

manUel mugerza

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 13

bale

ike+

Mallorkan eta Milanen aurrelari jokatu zuen arren, behin Ameriketara joan zenetik beti atzelari jokatu zuen, enpresak hala eskatuta. “Bizimodua oso ona zen. Zesta punta ordu­rako indartsu zegoen eta pilotariek soldata oso ona zuten, hango batezbestekotik gora. Guretzat diru asko zen. Hara joaten ginenean, etxe bat alokatzen genuen lagunen artean. Elkarrekin ibiltzen ginen, etxean, frontoian... Frontoiko lana bukatzen genuenean tabernara. Beti kuadrillan. Beti behar zen norbait ingelesez zekiena, hasieran hizkuntza ez baitzen erraza guretzat. Orain latino asko dago eta horren beharrik ere ez”.

Jokatzeko sistemara ere egokitu behar izan zuten, han dena kinielak baitziren orduan ere. “Kinielaren sistema guretzat hotza zen. Arriskua zegoen jokatzera sartu, lehen tantoa galdu eta kiniela osoan berriro sartzeko aukerarik ez izatea. Orduan, noizean behin, par­tidak jokatzen genituen, 15 tantora, beste gogo batekin”.

Ameriketako denboraldia amaitzen zenean, Euskal Herrira etortzen ziren bueltan. “Orduan enpresei berdin zi­tzaien itsasontziz edo abioiz bueltatzen ginen, hango lanak bukatuta. Eus­kal Herrian Durangon jokatzen ge­nuen, Miguel Piedra enpresariarekin”. 1963an, Zumaian zeudela, Juan Ra­mon semea jaio zen. “1964an, hirurok joan ginen Ameriketara; ordura arte, neu bakarrik joaten nintzen”. Beste bi semeak, Manuel (1965) eta Mikel (1967) Estatu Batuetan jaio ziren.

Zesta punta indarra hartzen ari zen urtetik urtera, eta mi­laka lagun biltzen ziren frontoietan. “Guk ikusten genuen enpresek diru asko irabazten zutela, eta lan baldintzak hobe­tzea eskatu genuen. Abokatuekin hitz egin genuen. Haiek aholkatu ziguten enpresei mehatxu egiteko, baina muturrera ez eramateko kontua”. Baina grebara jo zuten eta luze iraun zuen. “Batzuek segituan konpondu ziren nagusiekin, beste batzuek alde egin zuten, eta beste batzuk han gelditu ginen... Neuk ordurako emaztea eta hiru seme txiki nituen han eta, azkenean, jokatu beste aukerarik ez zitzaidan gelditu”.

Orlandoko frontoian zela harrapatu zuen 1968ko greba hark. Gero, urtebete egin zuen Miamin, eta handik Orlan­dora itzuli zen. Han amaitu zuen ibilbide profesionala, 40

urte zituela. “Ez zidan pena handirik eman. Aurreko urtean Donostian Bal-da zabaldu zuten eta udan han joka­tzeko aukera izan nuen. Laguna nuen han artekari, eta hark proposatu zidan jokatzeari utzi eta artekari hasteko”. Neguan Orlandora bueltatu eta na­gusiak zalantzaka hasi zitzaizkionean, azkar hartu zuen erabakia. “Nirekin zer egin erabaki behar zutela esan zi­datenean esan nien ulertzen nuela. Jende gaztea nahi zuten frontoian. 1975eko denboraldia bukatu, etxe­ra bueltatu eta artekari hasi nintzen Donostian”. Zestak egiten ere orduan hasi zen. “Mexikar batek erakutsi zi­dan zestak egiten, Ramon Hernande­zek. Ameriketako frontoietan zestagile gehienak mexikarrak dira”.

“batzuek segituan konpondu ziren nagusiekin, beste batzuek alde egin zuten, eta beste batzuk han gelditu ginen...”

bale

ike+

BELAUnALDI MIrESgArrIAOdietatik ateratako belaunaldi miresgarri batek jokatu zuten Ameriketako frontoietan. Argazkian, aitzindariak izan ziren mugerzatarrekin.

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 15

bale

ike+

SEMEEI ErAKUSTEnTxikitatik erakutsi zizkien zestaren sekretuak.

Familia albumaHamahiru kiloko lupia

Zesta puntaz gain, arrantza izan da beti Manuel Mugerzaren pasioa. “Txalupa zahar bat daukat eta denbora pasa hor ibiltzen naiz. baina hemen ezer gutxi harrapatzen dut. Ameriketan arrantza hobea zegoen, dudarik ez”. Han txalupatik ez, bazterretik egiten omen zuten, “haitzera joanda”. “Lauzpabost kiloko lupiak sarri harrapatzen genituen Newporten –Rhode Islanden, Ameriketako Estatu Batuetako iparraldean, Atlantikoko kostaldean–, udazken aldera, batik bat. Baina piezarik handiena andreak arrantzatu zuen, hamahiru kiloko lupia”. Miamin, berriz, otarrainxkak harrapatzen zituzten gauez, “hemen an­gulak bezala”. “Argia piztu eta ikusi egiten ziren otarrainxkak etortzen. Salabardoarekin ateratzen genituen, binaka edo hirunaka, baldea bete arte. Gero etxera joan eta semeak jaten zituen, plantxan. Nik ez nituen jaten, ez zaizkit gustatzen. Arrantzan egitea bai, baina arraina jatea ez”.

nevadatik etorritako laguna

Duela urte gutxi, espero gabeko bisita izan zuen Manuelek Zumaian. “Semearen dendan nengoen, eta sartu zen gizon bat, nire adin ingurukoa. Mugerzatar baten bila zebilela, Manuel izenekoa. –“Manuel Mugerza neu naiz”, erantzun nion. –“Olarra naiz ni!” erantzun zidan berak”. Olarreaga azpeitiarra zen, eta elkarrekin egin zuten debuta Madrid frontoian, 1955ean –Zaragozako soldaduska amaitu zuenean–. “Hasieran ez nuen ezagutu. Mutil indartsua zen gaztetan eta hezurretan ikusi nuen... Nevadatik Euskal Herrira etorri zen, bisitan. Arreba bat zuen moja eta huraxe gelditzen omen zitzaion hemen. Harekin egon ondoren nire bila etorri zen Zumaiara”.

oMEnALDIAAita-semea Javier Carballorekin, Federazioko presidentea zenean..

HIrU SEMEAKMikel, Manuel eta Juan Ramon..

gAzTETAnManuel Mugerza pilotaria zenean, Estatu Batuetako frontoian..

zesta puntaren bidaia sinestezinaXIX. mendearen amaieran sortu zenetik, bidaia harrigarria bizi izan du zesta puntak. Bidaia horren berri ematen da Ber­de Produkzioak ekoizpen etxearen Jai Alai Blues pelikulan. Lan dokumental hau Donostiako Zinemaldian aurkeztu zen eta azaroaren lehen asteburuan zine aretoetara heldu aurre­tik, zenbait herritan, Gernikan, Bilbon eta Zumaian bertan, aurre estreinaldi saioak izan ziren. Aita Mariko saioan izan ziren Gorka Bilbao zuzendaria, Zigor Etxebarria argazki zu­zendaria eta Jose Luis Barredo, Txipi, zumaiarra, pelikularen ekoizle laguntzailea.

Zigor Etxebarriaren ibilbidea da pelikularen hazia. “Beti­danik izan dut har hau barruan. Gernikako frontoian joka­tu izan dut. Pilotari bezala ez naiz ia ezer izan, baina han kontakizunakentzuten nituen. Horrek asko erakarri nau beti eta guk baliabideak genituen historia horiek irudien bidez kontatzeko”. Beraien aurreko film luzearen aurretik (Ame-rikanuak, 2010) eman ziren pelikularen lehen pausoak, bai­na 2015era arte egon behar izan da zain emaitza ikusteko. “Luze joan da txikiak garelako, eta, baita ere, maitasun han­diarekin egin dugulako".

Jai Alaiak bizi izan duen bidaia sinestezina kontatzen du pelikulak. Egipton, Shangain, Kuban, Mexikon, Miamin eta beste toki ugaritan gorenera heldu zen kirola izan zen. “Ma­caun eta Jakartan ere izan zen, baina azkenean bide bat auke­ratu dugu eta garai bakoitzean ezagunena izan zen lekuen historia kontatu dugu”, dio Gorka Bilbao zuzendariak. “Pe­likula hau kirol mota hau ezagutzen ez duen jendearentzat pentsatuta dago. Guretzat zailena bildutako guztitik zerbait aukeratzea izan da”.

Dokumentazio lan itzela egin da pelikularako eta garai bateko argazkiekin, pelikulekin eta bideoekin jantzi dute emaitza. “Dokumentazioa biltzerako bide desberdinak jorra­tu ditugu. Alde batetik, filmotekak daude: Euskal Herrikoa, Kubakoa eta Floridako artxibategi filmikoa. Baina gehiena pilotarien beraien artxibategi familiarretik lortu dugu. Hor­tik eta kirol honen inguruan mugitzen diren bildumazaleen­gandik”.

Esaten da 1892. urtean sortu zela zesta punta. Berehala zabaldu zen mundu osoan zehar: hasieran Euskal Herritik Madrilera eta handik mundu osora. “Kirol azkarra, bizkorra eta arriskutsua izatean konbinazioak oso erakargarria bihur­tu zuen”, dio Bilbaok. “Baina eztanda egiten lagundu zuena apustuak izan ziren. Estatu Batuetan kirola jokatzeko mo­dua aldatu zuten. Kinieletara pasa ziren, azkarragoa zelako

eta hala dirua ere azkarrago mugitzen zelako”, azaldu du Barredok. Atzean, baina, ekitaldi soziala ere bazegoela dio Bilbaok. “Frontoian saltsa zegoen eta han egon behar zen”.

Igoera guztien atzetik jaitsierak daudela dio esaerak eta zesta pun­tarekin, Estatu Batuetan behintzat, hala gertatu da. “Kirol honetan mugitzen ziren enpresek estrategia gehienbat apustuetara mugatu zu­ten. Ez ziren hemen bezala zestako eskola sortu eta ikusleek ez ziren pi­lotariekin identifikatzen. Afaltzea, apustuak egitea eta dirua irabaztea zen guztia. 1980ko hamarkadako hiru urteko grebaren ondoren, ez zegoen elementurik jendea berriro frontoira eramateko. Kirol talde berriak sortu ziren Miamin, Internet bidezko apustuen iraultza ere izan zen eta zestak ez zuen jakin edo denborarik izan egoera berrira moldatzeko. Horren ondorioz, orain desagertzeko bidean da Estatu Ba­tuetan”, deskribatu du zuzendariak.

Pelikulako une dibertigarrienak bertan agertzen diren pi­lotariek eskaintzen dituzte. “Jende askoren bila ibili ginen eta bakoitzak behar duzuna ematen dizu: Elorriok ukitu alproja eta erreibindikatzailea, Angelito Ugartek dandia...”. Hala ere, denen gainetik Guillermo Amutxastegiren figura dago, kirola aldatu eta John Wayne eta Ernest Hemingway bezalako jendearekin mugitzen zena. “Berari buruz zen ha­sieran pelikula, baina pertsonaia oso zaharra zen eta gauza asko kanpoan geratuko zirenez, ardura sortzen zigun. Haren semea elkarrizketatu genuen eta hiru orduko bi elkarrizke­ta ditugu grabatuta. Semea ere pertsonaia da: Kubako in­teligentzia zerbitzuko espia izan zen. Guretzat pena izan da hainbeste gauza sartu ezin izana”.

“Nahi gabe” izan dela diote, baina Jai Alai Blues honekin eta beraien aurreko Amerikanuakekin euskal diasporaren dip­tikoa osatu dute. “Ez gara horren bila joan, baina pixka bat gure ahultasuna eta gure kezkak ere hor ikusten dira: jendea­ren bidez historiak kontatzea”, dio Zigorrek. “Kasualitatea izan da, baina polita da historia hauek guztiak berreskura­tzea eta dauden tokian dauden zaharren kontakizunak jaso­tzea. Irrika horretan bi pelikula egin ditugu eta ikusiko dugu, agian besteren bat eroriko da”, dio Barredok.

16 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

bale

ike+

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 17

bale

ike+

18 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

Zesta puntaren gainbehera ezagutu zuen Mikel Mugerzak Estatu Batuetan egin zituen hamasei denboraldietan.

Hiru semeetatik gazteena da Mikel (1967), baina aitak baino ibilera baldarragoa du egunotan. Makulua behar du ibiltzeko. “Kaderan ebakuntza egin didate protesia jartzeko”, azaldu du. Zesta puntan aritutako urteek eragina izan du­telakoan dago aita Manuel: –“Errebotetik datozen pilotak bueltatzeko lurrera askotan botatzen dira”. –“Bai, aurrelari jokatzen nuen eta asko gustatzen zitzaidan lurrean ibiltzea! Ez nuen pilota bat galdutzat ematen”, osatu du Mikelek.

Aitak bezala, Mikelek ere 16 urte egin zituen profesional Estatu Batuetako hainbat frontoitan. Bartzelonan jokatu zuen aurrena, Durangon eta Gernikan ondoren, eta handik Ameriketara: Melbourne (Florida) izan zen lehena, 1987an; Gero Daytona, Mexiko, Newport eta Milford. “2002an Milfordeko frontoia itxi zuten eta handik Newportera joan nintzen [aita han zegoen, zestagile]; 2004an Newportekoa itxi zutenean, zesta uztea erabaki nuen. Frontoiak ixteko giltza neukan nik”, dio, ironiaz.

Juan Ramon anaia zaharrena izan da ibilbide luze eta oparoena izan duena. Hamazazpi urte zituela jokatu zuen Durangon, eta handik Ameriketara joan zen, Quincyra au­rrena eta gero Orlandora. 41 urte zi­tuela erretiratu zen. Manuk Danian jokatu zuen. “Hirurok elkarrekin behin jokatu genuen Amerikako Es­tatu Batuetan, Orlandoko txapelketa batean. Mexikon ere egon ginen hi­rurok frontoi berean, bolada labur batean”.

grebako urte gogorrakMikelek Estatu Batuetan sei hilabete zeramatzanean lehertu zen pilotariek

inoiz egin duten grebarik gogorrena. Hiru urte iraun zuen. “Urte haietan beste lan batzuk egin behar izan nituen bizi­modua aurrera ateratzeko: pizzeria batean, lorezain, zerbitza­ri...”. Bi urte eta erdira Mikelek frontoira bueltatzeko auke­ra izan zuen. “Pilotarien sindikatuaren eta enpresen artean adostuta zegoen aurrena pilotari estatubatuarrak bueltatuko zirela lanera, eta ni han jaiotakoa naiz”. Baina grebaren on­doren zesta puntak gainbehera ikaragarria izan zuen; jendeak frontoietara joateari utzi zion. “Guk ez dugu ezagutu aita­ren belaunaldiko zesta punta; guk beti gainbeheran ezagutu dugu, urtetik urtera okerrago”.

Greba gaindituta, ia berehala beste urtebeteko etenaldia egin behar izan zuen. Pilotakada batek matrail hezurra hautsi zion. “Hilabete eta erdi egin nuen ahoa josita eta soilik liki­doekin elikatzen. Zortzi edo bederatzi kilo galdu nituen. 24 edo 25 urte izango nituen eta gogorra izan zen beste urtebete jokatu gabe gelditzea”.

2004an Newporteko frontoia itxi zutenean 37 urte zituen, eta ez zuen jarraitzeko aukerarik ikusten. Hala ere, ez zen berehala itzuli Euskal Herrira. “Informatika ikasketak egin nituen eta denda bat zabaldu nuen, baina negozioa ez zihoan ondo eta emazteak eta biok erabaki genuen Zumaiara etor­tzea. Alabak 13 urte zituen eta semeak 9. Hemen ere probatu

genuen informatika dendarekin. Ha­sieran ondo zihoan, baina krisiarekin hura ere utzi egin behar izan nuen”. Eta berriro Estatu Batuetara bueltatu behar. “Bakarrik joan nintzen. Da­niako frontoian aritu nintzen epaile, eta aldi berean zerbitzari ari nintzen beste toki batean. Baina urtebetera Zumaiara etorri nintzen, oso zaila zi­tzaidalako diru pixka bat aurreztea”.

Zesta puntak ba al du etorkizu­nik?

“Hiru anaiok elkarrekin behin jokatu genuen amerikako estatu batuetan, orlandoko txapelketa batean”

mikel mugerza“frontoiak ixteko giltza nuen nik”

pILoTArIAK oDIETAnManuel Mugerza (semea), Manuel Mugerza (aita) eta Mikel Mugerza.

bale

ike+

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 19

—Mikel: Etorkizuna, izatekotan, Euskal Herrian izango du. Baditu jendea erakartzeko osagaiak, baina lan asko egin behar da.

—Manuel: Gu mutil koskorrak ginenean, baloia zegoen hondartzan jokatzeko edo bestela frontoia, besterik ez ze­goen. Orain denetarik dago. Gainera, zesta puntan ondo ikasteko, ordu asko sartu behar dira txikitatik. Zortzi ordu bat baino hobeto. Postura batzuk umetan bakarrik ikas dai­tezke, gero alferrik da. Gero, nik uste dut Iparraldean hemen baino hobeto egin dituztela gauzak.

—Mikel: Bai, txapelketak oso ondo antolatzen dituzte eta jokoa ez dago apustuari lotuta. Han ez dago apusturik. Udako txapelketetan frontoiak bete egiten dituzte, eta he­men baino pilotari on gutxiago dauzkate. Baina asko zain­tzen dute txapelketa.

—Manuel: Euskal Herritik kanpo, nik uste dut Bartzelo­nan aukera legokeela. Han jendea joango litzateke frontoira. Baina ez urte osoan. Lehen ere lau hilabete ziren Amerike­tan eta frontoiak bete egiten ziren. Gero urte osora zabaldu zuten eta jendea nazkatu egin zen. Ikuskizuna zaindu egin behar da.

—Mikel: Haurrei materialarekin lagundu behar zaie, garestia da eta. Zesta batek 700 euro balio du. Haur ba­tek agian urteak egingo ditu zestarekin, baina partida asko jokatzen hasten zarenean, hilero aldatu behar duzu zesta.

—Manuel: Eta uste dut pilotariok ere ardura pixka bat badaukagula. Geuk ere, konturatu gabe, kalte egin diogu kirolaren irudiari. Gure garaian, errespetu handia zegoen. Pilotari guztiok frontoian izaten ginen, funtzioa hasten ze­netik amaitu arte. Hori galdu egin zen. Pilotariak hasi ziren frontoira joaten justu beraien txandarako. Jokatu beharrekoa jokatu eta etxera, denek amaitu arte zain egon gabe. Horrek ere egingo zuen bere kaltea.

lehenengo puntista zumaiarrakEzagutzen ditugun lehen puntista zumaiarrak XIX. mendekoak dira. Venancio Iraundegi Ezenarro (Zumaia, 1867) Buenos Airesera (Argentina) joan zen 1888an –Odieta eraiki zen urte berean–, beste 29 pilotarirekin batera, Bartzelonako portuan Norte America itsasontzia hartuta. Marinero ezizenez ezaguna, aurrelari jokatzen zuen. Behin Txilen hiltzat eman zuten –ba­ztanga izurritea zegoen–. Lurperatu ere egin zutela dio garaiko kronikak, baina gizona hilda ez, mozkortuta baino ez zegoen, eta maldizioka esnatu omen zen. Iraundegiren garai berekoa da Angel Osa Gomez Zumaia. 1891ko ekainaren 21ean iritsi zen Rio de Janeirora (Brasil), Oraneque baporean, Rio de la Platatik, beste pilotari batzuekin batera Fluminense frontoi berrira jokatzera. Ez zuen denbora luzean jokatu, urriaren 17an zendu baitzen Rio de Janeiron.

Oharra: Pedro Etxabek Baleike.eus-eko Komunitatean argitarat-utako bi artikuluetatik ateratako informazioa.

20 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

bale

ike

+ba

leik

e +

bale

ike

+PU

bliz

itat

ea

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 21

bale

ike+

KAnpoAn IBILITAKo pUnTISTA zUMAIArrAKAsko dira jokatzera Euskal Herritik kanpora joan diren pilotari zumaiarrak. Aro modernoan –Espainiako gerra zibiletik aurrera–, 28 dira munduan zehar ibili direnak, pilotariek beraiek osatu duten zerrendaren arabera. Joan den urriaren 30ean, Jai Alai blues dokumentalaren aitzakiarekin, haietako batzuk bildu ziren odietan, argazkia ateratzeko. Argazkian ageri dira –ezkerretik eskuinera, eta atzeko lerrotik hasita–: Iñaki osa goikoetxea, Manu Mugerza, Unai Korta, Aitor gorostola, rafael Agirre, gotzon Enbil; aurrean, Mikel Mugerza, Jesus Mari Aranzabal, Joxe Mari olaizola, Manuel Mugerza, Mikel Erkiaga, Iñaki Urbieta eta Luis Mari Alberdi. Argazkian falta dira: Sebastian Ulazia, Juan ramon Mugerza, Aitor Beristain, Unai zinkunegi, Luis osa goikoetxea, Igor osa goikoetxea, peio Franco, Imanol Lopez, Beñat Flores, Jonathan Hernandez, Alejandro Blazquez, Iban odriozola, ruben gonzalez, Jagoba peña eta ortzi goiri Txasio. Horiez gain, izan dira puntista profesional gehiago, ibilbidea Euskal Herrian egin dutenak. Antxon Alberdi, esate baterako.

zumaiako zesta punta eskolaDozenaka dira azken bizpahiru hamarkadetan Zumaiak eman dituen zesta puntako jokalariak, txapeldun handiak haietako batzuk. Denak Mugerzak martxan jarritako es­kolatik ateratakoak dira. “Ameriketatik bueltatu ginenean askotan joaten nintzen Odietara hiru umeekin, zestan jokatzen erakustera. Ume asko begira egoten ziren, proba­tzeko irrikaz. Batzuk hasi ziren tarteka etortzen eta, halako batean, guraso batzuek eskatu zidaten ea semeei erakutsiko nien. Astean hiru aldiz entrenatzeko plana egin genuen eta horrela hasi zen eskola”. Hossegorren (Frantzia) ere izan zen bolada batean, hango gazteei erakusten. Zumaiako es­kolan Ulaziak, Adurriagak eta beste batzuek hartu zioten lekukoa.

Ameriketako frontoiak utziak zituen arren, tarteka zesta puntan jokatzen jarraitu zuen hemen. 1980ko hamarkadan Javier Carballo zen Gipuzkoako Pilota Federazioko presi­dente, eta Mugerzari laguntza eskatu zion. “Orduan zailta­sun handiak zeuden zesta puntako txapelketa antolatzeko, pilotari gutxi zegoelako hemen. Bikoteak osatzeko, afiziona­tuak eta profesional ohiak nahasteko aukera pentsatu zen eta halaxe jokatu nituen Gipuzkoako Txapelketa batzuk. Hiru semeekin irabazi nuen txapelketa bana, eta Tolosako beste pilotari batekin laugarrena”. 1980ko hamarkadaren erdial­

dea zen ordurako eta, 50 urteak beteta, haiek izan ziren Ma­nuelen azken partida ofizialak.

Berriro AmeriketaraJuan Ramon, Manu eta Mikel semeak Estatu Batuetara joan ziren zesta puntan jokatzera, eta Manuel eta emaztea bakarrik gelditu ziren Zumaian. “1991n, Irakeko inbasioa hasi zenean, Ameriketara bueltatu ginen. Nik banuen lagun bat West Palm Beach­en (Florida). Lanerako norbait behar ote zuen galdetu nion. Hurrengo egunean erantzun zidan zestagile bat behar zuela Newport­en (Rhode Island). Hala erabaki genuen Ame­riketara itzultzea”. Beste 13 urte egin zituzten han, 2004an frontoia itxi zuten arte. Orduz geroztik, Zumaian bizi dira emaztea eta biak. Baratzean eta arrantzan ematen du denbora librea. Manu eta Mikel semeak ere Zumaian ditu. “Juan Ra­mon, hemen jaiotako bakarra, ezin hona ekarri; Ameriketan jaiotako biak, berriz, Zumaian daude”, dio, txantxetan

Zesta puntak aspalditik duen gainbeherarekin ezkor da oso, baina Zumaian amaitzear den Aitzuri frontoi berriak ilusio printzak piztu dio. Barruko lanak oso aurreratuta dau­dela ikusteko aukera izan du, Mikel semearekin egin duen bisitan. “Itxura ederra du frontoiak, Zumaian ez da izango zestan jokatzeko aitzakiarik. Orain falta dena da handik pi­lotari belaunaldi berri bat sortzea”.

22 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

elka

rr

izke

ta

“aktore batek ezin du pertsonaiarik egin bere biografiako zatirik sartu gabe” Bizitza erdia baino gehiago darama Kandido Urangak aktore lanetan eta erretiroko adina hurbil ikusten badu ere, maite duen ofizioan eta sinesten dituen proiektuetan lan egiten

jarraitzeko gogoa du. pasa den irailean, Amama pelikula aurkeztu zuen Donostiako zinemaldian. Lan horri buruz eta, orokorrean, aktore lanaren inguruan aritu gara hizketan.

TESTUA: JUAn LUIS roMATETArgAzKIAK: TxInTxUA FILMS eta ArnAITz rUBIo AprEA

Tradizioaren eta horren hausturaren inguruko istorioa kon­tatzen du Asier Altuna zuzendariak Amama pelikulan. Baserri batean girotzen da pelikula eta Kandidok Tomas baserrita­rraren papera betetzen du berebiziko lanean. Zinemaldian, Sekzio Ofizialean aurkeztu ondoren pelikula izaten ari den ibilbidearekin eta ikusleen artean izaten ari den harrerarekin gustura dago. Amama pelikula aurkeztu zenuten azken Zinemaldian. Aurretik Asier Altunarekin lan egina zara?Lehen ere elkarrekin lan eginda gaude, Telmo Esnalekin eta Asier Altunarekin, bi film laburretan. Beraien lehen bi labur­metraiak izan ziren: Txotx eta 40 ezetz. Nola heldu zitzaizun paper hau?Asierrek eta biok aspalditik ezagutzen dugu elkar. Harreman luzea dugu. Badira urte mordoxka bat esan zidala niretzat zer­bait idazten ari zela. 2013an deitu zidan gidoia eginda zuela, eta, gainera, deitu zidanean proiektua aurrera ateratzeko mo­duan zegoen. Diru kopuru minimoa bilduta zuen proiektua martxan jartzeko. Hori pozgarria zen, berri ona izan zen ni­retzat. Beraz, zu gogoan izan zintuen Tomasen pertsonaia sor­tzeko.Ez naiz ni egokiena hori esateko, baina berak hala esan zidan eta ondoren egindako elkarrizketetan ere hala esan du. Jakin badakit idazten ari zenean pertsonaia hori nik egingo nuela. Berak dio idatzi ahala ni ikusi ninduela, nire aurpegia eta nire gorpuzkera ikusten zituela. Zinemaldian emandako prentsaurrekoan azaldu zenuen zure familia baserri giro batetik datorrela. Hori hala izan­

da, pelikulan kontatzen den historiarekin lotura berezirik sentitzen al duzu?Biografikoki ez. Aktore batek ezin du pertsonaiarik egin bere biografiako zatirik sartu gabe, bere izaeraren zatirik sartu gabe. Gure erremintak gure gorputza, gure ahotsa dira. Beraz, beti dago gure zerbait pertsonaia guztietan. Nire kasuan badago halako zerbait, baina ez nuke nahiko mugatu neure burura bakarrik. Hemen, herri honetan, denok ez dugu oso urruti baserri giroa. Beraz, hori gure herriko edozeinen historia izan zitekeen. Nire aita­amak baserrian jaio eta haziak dira, gero etorri ziren kalera. Nik baserria ezagutu izan dut eta bizitzako bolada batzuk ere eman ditut han. 1960ko hamarkada hartan izango zen. Mutil koxkorra nintzenean baserrian boladak pa­satzen nituen. Hango giroa ezagutu dut. Bilatzen hasiz gero, sustrai sakonak, hots eta usain sakonak, antzinakoak, hara joango gara, belar eta sagar usainak aditzera, ganbarako usai­na aditzera, hango txokoak eta hango eskopetak, ukuiluak eta ganadua. Hori oso sakonean dago, ume garaitik. Pentsa, umetan gertatzen dira gauza onenak, geratzen direnak. Ba­rruan geratzen diren gauza sakonenak ziur aski izango dira umetako oroitzapenak, usainak, pasadizoak. Tomas zara pelikula honetan. Nola sortu duzu pertsonaia hau? Norbait izan al duzu buruan?Pertsonaia hau lantzeko ez dut aparteko lan berezirik egin beste pertsonaia batzuekin alderatuta. Bakoitzari berea eman behar zaio. Hemen baserritar batena egin dut, baina telesail batean [Aitaren etxea] faxista batena egiten ari naiz. Hurrengo batean, agian, bankero batena egingo dut. Bai, begiratuko di­tut hainbat gauza eta ezagutzen ez baditut joango naiz mundu

kandido uranga aktorea

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 23

24 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

hori ezagutzera, gutxitik hasita, ahalik eta gehien ezagu tzeko. Per tsonaia hau lantzeko lehengusuaren baserrira joan nintzen. Gainontzean, lehen esan bezala, nire lana egiteko modua izaten da irakurtzean aurkitzen dudan pertsonaia hori nirea sentitzea. Neuregan bilatzea. Pentsatzen dut geuregan dagoela dena, bila­tuz gero, tekla edo erresorte hori ukituz gero, hor nonbait zer­bait aterako dela. Kanpora begira, ez naiz fijatu izan [jendeak] nola begiratzen duen, nola ibiltzen den. Batez ere psikologiko­ki eta sentimendu aldetik saiatzen naiz familia horren barre­nean sartzen; mapa emozionala egiten eta zurrunbilo horren barrenean sartzen. Baserrian gauza asko dago, Neolitikotik da­tor eta hori dena daukagu guk. Gaur egun ere oso modernoak izan arren, guk nahi ditugun gauzetan gara modernoak. Baina beste gauza batzuetan inor baino tradizionalagoak izango gara. Horiek dira guk jartzen ditugun babesak gure izateko modua gure ideia batzuetara egokitzeko. Pelikula osoan zehar Tomas sentimenduak eusten dabilela esango nuke eta hitzez ia ez du ezer espresatzen. Esan daite­ke euskal izaera barneratu duzula nolabait? Eusten, eusten... esateko modu bat da. Ez du egiten bere­biziko kontentzio lanik. Ez duela espresatzen diozu, baina espresatzeko modu asko daude. Euskal izaerarena, berriz, ez dakit hala den edo ez. Norberak ikusiko du nolakoa den, bere etxean edo inguruan zer dagoen; nire pertsonaia, bai, horrela da, baina ez zait iruditzen generaliza daitekeenik. Euskaldu­nok halakoak gara? Bai, esaten da austeroagoak garela sen­timenduekin. Batez ere hitzezko sentimenduekin. Baina ba al dakigu jasotzen keinuen edo ekintzen bidez egiten diren mezuak? Modu askotara espresa daiteke. Pelikula honetan gi­zon honek ondo azaltzen ditu bere sentimenduak bere burua hondoa jota ikusten duenean.

Baina, adibidez, alabarekin liskarra izan duenean ez daki barkamena eskatzen.Zeinek zeini eskatu behar dio barkatzeko? Elkarri ziur aski. Garbi dago non bizi den alaba eta zein diren hango arau in­plizituak. Tomasek esaten duenean txakurrik ez paseatzeko, alaba aurretik pasatzen da txakurrarekin, enfrentatzera dator. Haren espresatzeko modua haserrea da. Txakurra askatu eta askatu ez ezik, nire aurretik pasatzen du. Hori probokazioa da. Eta galdera egiten dut: hitz eginda konponduko litzate­ke? Hobeto biziko ginateke? Nire seme Xabik [Ander Lipus] dio baietz. Dio “Aita, badakit sentitzen duzula. Esan. Ez du ezer konponduko baina...”. Seguru zaude? Nola dakizu? Eta horren zain zaude? Eta ez bazaizu ematen? Eta zuk zer espero duzu besteengandik? Eta nor zara zu besteei eskatzeko hau eta hau? Seme, zuk zer eskubide duzu? Hori berbalizatu gabe ez zara konturatzen? Ez dakit. Nik egiten ditudan galderak dira. Momentu honetan bizi gara gizarte batean non teoriko­ki preparatuta gauden soluzioak aurkitzeko. Inoizko koadro teknikorik onenak dauzkagu: psikologoak, psikiatrak, liska­rretako bitartekariak, hezitzaileak... eta ez dakit arazoak lehen hainbeste, gutxiago edo gehiago dauden. Ez zait iruditzen ga­rai argiagoak direnik lehen baino. Alde batetik bai. Garai ilu­nak eta garai argiak, diktadura eta demokrazia. Diktaduran, behar bada, argia, argimutila, garbiago ikusten zen; iluntasun horretan argia, iparra, garbiago ikusten zen. Baina, gaur egun, nahasiago dago eta itsasargi hori ez da ikusten. Garai argiagoa izan daiteke, baina nahasiagoa ere bai. Egoerak, sentimen­duak, egonezinak, hala daude. Liskar eternoa da hau. Tximuak ginenetik gabiltza liskarretan. Bai, eta saiatzen gara konpontzen, baina... Denok dugu hobexeago bizitzeko amets hori. Gauzak hobexeago egin

elka

rr

izke

ta

DonoSTIATIK MUnDU zABALErAAktore taldea Asier Altuna zuzendariarekin eta ekoizlearekin, pelikularen estreinaldian, Zinemaldian.

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 25

norberarentzat eta hurkoarentzat. Nolabait ere badugu beste sentimendu hori, nik ezin ondo egon aldamenekoa ondo ez badago. Saia gaitezen.Pelikula osoan daude liskarrak, haserreak...Sentimenduak, sentimenduak.... sentimenduak. Haserreak hor badaude ere, Zinemaldiko aurkezpenean ean zenuen maitasunezko pelikula bat zela Amama.Hala da. Prentsaurreko hartan pixka bat harrituta geratu nintzen kazetari bat berak ere ez zuelako horren inguruko galderarik egin. Niretzat maitasun istorio bat da, ia kantu bat maitasunaren alde. Maitasuna baina baita amorrua ere, alabak ikasketak egin izana kritikatzen duenean, adibidez. Hori oso mazakotea da. Hori esatea astakeria galanta izatea dela iruditzen zait, baina esan egiten du. Nola defenditu hori? Hori amorruaren amorruz esaten du. Baina, bere burua hon­doa jota ikusten duenean, familia deseginda, eta denak sufri­tzen, eta azkenean seme zaharra etortzen zaio eta esaten dio: “Zer egin duzu?”. Dena izorratu dut eta nik neuk ez dakit konpontzerik izango dudan. Oker handia izan da eta gau­za batzuek ez dute konponbiderik. Hor nik pentsatzen dut ondoez hori duela gehien maite duen jendea izorratzen ari delako. Hortik atera behar du bizirik izateko. Buelta eman behar dio egoerari eta buelta hori ematen du familiari dion maitasunagatik. Bai emaztearekin, bai seme­alabekin. Alde horretatik diot maitasun kontu bat dela. Berak etsi egiten du borroka horretan. Atzera martxa bat egiten du, baina bere printzipioei uko egin gabe. Esan dezagun humanizatu egiten dela. Bere egoskortasun horretatik jaitsi egiten da. Ez da bate­re erraza. Begira... Lehen esan dugunean ez duela hitz egiten. Hitza erabiltzen duen batek, bakegile batek, poeta ez bada, pentsa dezake modu egokiagorik buelta emateko, berriz ere familia berreskuratzeko, egiten duen akzio hori baino? Bo­tatako zuhaitz horrekin alabarentzako ohe bat egin. Halako ekintza poetikoa. Hitzez esan ote liteke gauza ederragorik? Sentimendu handiagorik duen hitzik ba ote dago? Ez daki­gu komunikatzen... baina hau komunikatzeko era bat da, eta magikoa. Hori egiten duenean, ekintza horrek berak erama­ten du pertsonaia hau malgutzera eta beste bide bat hartzera. Eta ausartuko nintzateke esatera ekintza poetiko batek egiten duela indarra pertsonaia hori modu horretara bihurtzeko. Gaur irakurtzen egon naiz liburu bat, Atxagarena, gaztela­niaz. Poesiaz ari da pertsonaia bat, momentu poetikoez, eta dio dena ez dela poesia, poesia istant bat dela, poemen liburu oso bat irakur dezakezula eta poesiarik aurkitu ez. Edozein idazle esanguratsuenaren poema liburu bat irakur dezakezula eta poesia momentu bat bera ere aurkitu ez. Eta gero bizi­tzako edozein momentutan aurkitu dezakezula, istant baka­rrean. Hau da bat. Baserri batean, euskal giroan kokatuta dago pelikula, baina, aldi berean, oso unibertsala da kontatzen dena. Jode, esango dizut, zu zumaiarra izanda, Baleikekoa... Galde­ra horrek amorru pixka bat ematen dit. Eta gehiago zu zine­mazalea zarenean. Kazetari askok egin dit galdera hori. Neure

buruari galdetzen diot zergatik egiten den galdera hori. Pelikula euskaraz egin delako? Haratago joan behar da. Hau munduko edozein herritan gertatzen da. Espainian, Gaztelan, ez dira ba­serriak husten ari, herri osoak husten ari dira. Landa giro ba­tetik hirira egiten den migrazioa mundu osoan gertatzen da. Baina nire galdera da: zer da unibertsala? Eta zer ez? Zeinek dio baden edo ez den? Desertuan zerura botatzen dituzten ko­meten inguruko Irango pelikula bat etortzen da eta derrepen­tean, ez dakit zer fenomenorengatik, unibertsala bihurtzen da. Ni San Telmon kokatutako istorio bat kontatzen ari banaiz, inporta duena da kontatzen den horrek interesa duen edo ez munduaren bestaldean bizi den harentzat. Nik daukadan ma­gia edo abildadea koadro bat pintatzean, antzerki bat egitean, idaztean, gauza da ea abildadea dudan kontatzen dudan istorio hori interesgarri bihurtzeko. Eta kontatzen dudan modua inte­resgarria den bestaldean dagoenarentzat. Hori da erronka. Nola kontatzen duzunaren arabera hemen edo han hobeto ulertuko duten ala ez? Beno, izan daiteke. Emaitza ulergaitza izan daite­ke, baina hor galdera asko egin daitezke. Norbere buruari gal­detu diezaioke zergatik ez duen ulertzen. Gai naizen edo ez hori ulertzeko. Galderara itzulita, dudarik ez unibertsala dela. Jakin dut Hego Koreako jende bat oso interesatuta dagoela pelikula­rekin eta oso ondo ulertzen dutela.

elka

rr

izke

ta

26 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

elka

rr

izke

taba

leik

e +

err

etr

atU

aer

reP

ort

aJe

aba

leik

e +

PUbl

izit

atea

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 27

Zure seme Manuk Gaizkaren, Tomasen semearen, papera egiten du pelikulan. Paper txikia du, baina bera da istorioa martxan jartzen duena. Zer moduzkoa izan da Manurekin lan egitea?Pantailan presentzia txikia du, baina historian ez da paper txikia. Zuk esan duzu, bera da dena abian jartzen duena. Hala da. Semearekin lana egiteko momentuan ez dugu lan berezirik egin, beste aktore bat balitz bezala hartu dut. Klaro, ez diogu aita­semeak izateari uzten. Baina erabat bereizi dut hori, beste edozeinekin ariko banintz bezala izan da. Kasua­litatea, aita­semeak gara fikzioan eta errealitatean. Berak bere artxibategian arakatu du, nik nirean, eta ziur aski, hainbat kasutan, artxibategi batzuk komunak izango ditugu. Esaten duzun bezala, aita­semeak zarete fikzioan eta bizitza errealean. Pelikula berarekin paralelismo bat egin daiteke: aktuazioarekin hautsiko al du Manuk pelikulan Gaizkak baserriarekin hausten zuen bezala? Edo aitaren bide beretik joango da?Hori berari galdetu beharko zenioke. Gehienbat arte mun­duan murgilduta dago. Ziur asko aukerarik ematen badiote, hartuko ditu. Ez naiz ni inor ezer esateko.Pelikulan bezala ez diozu, behintzat, aginduko zure bidea jarraitzeko.[Barrez] Bai zera! Garai honetan! 30 urte dauzka, eh?Gogoan al duzu zein izan zen zure lehen pelikula?35 urte daramatzat aktore lanetan. 60 urte bete behar ditut aurten eta 25 urterekin hasi nintzen antzerki munduan eta aktore lanetan. Handik gutxira egin nuen lehen pelikula. Quebec Televisionerako zuzendari kanadar batek egindako

elka

rr

izke

ta

Kandido eta Manu Donostiako Zinemaldian, pelikularen aurkezpen ekitaldian

28 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

err

ePo

rta

Jea lana izan zen. Munduko herrialde desberdinetako ipuinak

kontatzen zituen proiektu bat zen eta Euskal Herrira eto­rri ziren haietako bat egitera. Ekoizpena eta errealizadoreak hangoak ziren. Txirula miresgarria ipuina kontatzen nuen eta hura izan ziren nire lehen presentzia pantaila batean. Ordutik gaur arte aktore lanetan, hiru diziplinetan (zinea, antzerkia eta telebista) eta bikoizketan aritu naiz. Euskal zinema terminoa behin eta berriz aipatzen da. Zuk Julio Me­demekin (Vacas), Daniel Calparso­rorekin (Salto al vacio, Pasajes) eta Juanma Bajo Ulloarekin (Frágil) egin duzu lan, besteak beste. Orain badirudi beste belaunaldi bat dato­rrela: Asier Altuna, Telmo Esnal, Jon Garaño, Jose Mari Goenaga... Desberdintasunik topatu al duzu orduko eta oraingo zuzendarien ar­tean?Euskal zinemarik dagoen galdera ho­rri ez noa erantzutera. Hori espezia­listei galdetu beharko zaie eta eran­tzunen arabera ikusiko dugu alde gauden edo ez definizio horrekin. Ez nintzateke ausartuko euskal zinemaz hitz egitera. Alfredo Landa ere eus­kal aktorea izango da. Zer da euskal zinema? Zer da euskal literatura? Pio Baroja, Unamuno, euskaraz egiten dena? Nik uste galdera bera dela. Aipatzen dut euskal zinema, garai edo txanda batean hiruzpalau peliku­la agertzen direnean berreskuratzen den terminoa delako.Hemen beti egin dira pelikulak. Txandak diozu. Imanol Uribek eta Montxo Armendarizek pelikulak egi­ten zituztenean garai hartan bertan ari ziren bereak egiten Julio Medem eta Bajo Ulloa. Nik Armendarizekin lan egin dut Medemekin Vacas egin ondoren [Silencio roto, 2001]. Armen­dariz etengabe ari da lanean. Bakarrik batzuk lehenago jaiotzen direla bes­teak baino. Haiek urte gehiago izan dituzte pelikula gehiago egiteko. Ar­mendarizek, Altunak, jende berriak, egingo dituzte pelikula gehiago. De­nok gara garaikideak. Euskal zinema­rentzat garrantzitsua izan da produkzioan Eusko Jaurlaritza eta EITB sartzea eta talde artistikoa eta teknikoa hemengoa izatea. Zenbat eta gehiago hurreratu horra, gero eta gehia­go aipatuko genuke euskal zinema. Lan egiteko eran ez dut desberdintasun handirik sumatu; orduko profesionalak eta oraingoak oso onak dira. Talde guztiek dena ematen dute

istorioak kontatzeko. Proiektua zintzoa bada, taldeak amaie­rara arte defendatuko du. Aldaketa handiena teknika aldetik izan da: zeluloidetik digitalera pasatzea. Horrek aktoreei lana asko erraztu digu. Lehen zeluloideko tomak oso garestiak zi­ren; digitalak merkatu egin du hori eta aukera ematen digu toma gehiago egiteko. Hori produkzio batean ikaragarria da. Aurrekontu aldetik oso behetik gabiltza euskal zinema ho­

netan eta euskal eszena honetan. Ni ibiltzen naizen produkzio gehiene­tan oso aurrekontu estuetan ibiltzen naiz. Proiektu batean sartzen naize­nean lehen hitza izaten da oso diru gutxi dagoela. Oraingo pelikula hauetan ikusten dena da euskara naturaltasun osoa­rekin agertzen dela. Guk euskaraz egiten dugu eta pertsonaiek hala egiten dute.Bai, baina uste dut hori istorio ba­ten isla dela. Gidoia ondo bada­go, istorioa ondo kontatzen bada, kontatzen den istorioa interesgarria bada, hizkerak ez du arazorik izan­go. Eta euskaraz sortua bada, gutxia­go. Baina hori istorioarekin lotuta doa. Gero hor hasten da istorioa nola kontatzen den. Zuzendariaren trebezia sartzen da hor. Zer konta­tua eta zer sinetsia behar da hor. Aktorearen diziplina guztiak ukitu dituzu. Orain gutxi Zumaian izan

zinen Gau arabiarra antzezlanarekin, Aitaren etxea telesailean ere bazabil­tza. Aktore batek diziplina guztiak ukitu behar al ditu?Euskal Herrian gaude eta aktoreak lan egiten du hemen eskaintzen dio­ten neurrian eta aukeratzen duena­ren arabera. Nahiago nuke bizitza soluzionatuko lidakeen pelikula bat egin eta erretiroa aseguratuko balit. Erretiroa aipatu duzu. Nola ikusten duzu gaur egun zeure burua?Erretirora begira nago, bai, 60 urte ditudalako. Baina lan hau gustatzen zait eta gustura egiten dut. Momen­tu honetan oso ondo sentitzen naiz. Istorio potenteak egiteko gai ikusten naiz orain. Baina zer aktore ez? Hala

sentitzen naiz momentu honetan. Pertsonaia indartsuak egin nahi nituzke orain. Paperak eskaintzen dizkidaten heinean, segituko dut lanean. Niri istorioak gustatzen zaizkit, bai an­tzerkian, bai zineman. Sinesten ditudan proiektuak gustat­zen zaizkit, berdin zait zer diziplina. Hori da gehien maite dudana.

“Gidoia ondo badago, istorioa ondo kontatzen bada, kontatzen den istorioa interesgarria bada, hizkerak ez du arazorik izango.”

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 29

aG

end

a

DEIALDIAK- Azaroak 14-22: xixili Eguna

ospatzeko musika egitaraua- Azaroak 23-26: Sendian,

mendekotasuna duten senideen zaintzaileentzat formazioa

Info+: gizarte zerbitzuak (Branka)

- Azaroak 28-29: Ludotekan Jostailu erakusketa 17:00 - 20:00

- Azaroak 28: Autodefentsa ikastaroa (Jabetze Eskola)

- Azaroak 28-abenduak 3 Euskararen Astea.

ErAKUSKETAK oxford aretoan- Azaroak 5-18zumaiako industrializazioa

- zIIz- Azaroak 20- abenduak 4 Mattin

AzAroA12, osteguna17:30 Haur liburutegian

ipuin kontaketa: Esaldi bat esaldi bi…kontukontari! (4-8 urte)

22:00 Aita Marin zine forum:

El año más violento. zuz.: J.C. Chandor.

13, ostirala19:30 Forondan gune

elkartearen meditazio saioa.

22:00 Aita Marin antzerkia: Etxekoak, Huts Teatroa + ArteDrama.

14, larunbata19:00 Musika Bandaren

kontzertua xixili egunaren aitzakian.

15, igandea 12:00 Aita Marin antzerkia

haurrentzat: Vaiven teatroren New Orleansko Cyrano.

18, asteazkenaMusika Eskolaren entzunaldia

xixili egunaren aitzakian19, ostegunaMusika Eskolako xixili

Jaialdia20, ostiralaparrokian kontzertua: San

pedro Abesbatza + Mª Carmen Azpeitia, xixili egunaren aitzakian

22, igandea xixili Eguna11:00 parrokian, xixili eguna

ospatzeko, Beheko plaza

Abesbatzarekin Meza nagusia.

11:00 olazabal jauregitik abitatuta hitzaldi ibiltaria: Euskal itsas-balentrien antzinako monumentuak, xabier Alberdi Lonbide

24, asteartea19:00 oxford aretoan,

eskusoinu kontzertua: Maria zubimendi eta Ane Urbizu

26, osteguna22:00 Aita Marin zine forum:

El cartero de las noches blancas (JBA). zuz.: Andrei Konchalovski.

27, ostirala19:30 Forondan guneren

solasaldia: Geure bizitza eta heriotzaren jabe?

22:30 oxford aretoan kontzertua: Iseka taldearen disko berriaren aurkezpena.

28, larunbata12:00 Euskararen aldeko

ekitaldia20:30 parrokian organo

kontzertua: Santi Banda, organoaren 125. urteurrenaren aitzakian.

azaroa

PUbl

izit

atea

Dantzaren gala izango da abenduaren 27an Bilboko Euskalduna Jauregian. Dantzarien artean Lucia Lacarra izango da. Zumaiatik autobusa jarriko da. Txartelak abenduan jarriko dira salgai.

IZENA DUENAK IZANA DU (Bi alditako balleta • Ballet en dos actos)

IZENA DUENAK IZANA DU (Bi alditako balleta • Ballet en dos actos)

BIZKAIKO FORU ALDUNDIAREN BEKADUNAKBECARIOS/AS DE LA DIPUTACIÓNFORAL DE BIZKAIA

NEREA BARRONDOMIKEL DEL VALLEMAITANE GOIKOLEAMARINA GOITIAJONE MARTÍNEZALMUDENA PÉREZINÉS PÉREZCLARA YUE BAÑUELOS

IZAR GONBIDATUAKESTRELLAS INVITADASLUCIA LACARRA MARLON DINOGIDOILARIAGUIONISTATOTI MARTINEZ DE LEZEA

ZUZENDARI ARTISTIKOADIRECTOR ARTÍSTICOJON UGARRIZA

EUSKALDUNA JAUREGIAN2015eko abenduaren 27an27 de diciembre de 201520:00etan

VENTA DE ENTRADAS en www.euskalduna.net, Taquilla y Cajeros Kutxabank

30 b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a

bert

so X

ort

a

1.Bertsoa, umoreabiak eskuz eskuSorta honekin nor garennahi degu aurkeztuForondako txokoangoxo eta estuBatzen gaituelakonahi degu abestuKantatzen ez duenakzorionik ez du

3.Jende aurrean fuertemikroari helduEta lotsarengatiknahasten ginen guBaina azkenerakoondo egiten deguBertso eskola behar daurtetan mantenduBertsotan dakienakondo pasatzen du

2.Bertsorik nahi badezunik ditut muxu trukHitzekin jolastekoerabiltzen ditutZumaiko Bertso eskola maite dugunez gukErrimatuz mamut, zutzurrut eta kaputBertsotan nabil etalotsarikan ez dut

4.Bertso antzerkiekinkomedia, dramaerrima, doinu, jolasikasten ze lana!Baina oholtzan joaten dasufrimendu danaGustatzen bazaizuegure panoramaBertsotan ez dakinaetorri gugana

5.Zestoako saiorajoan nahi genun gukLortu nahi genituen sarrerak muxutrukBazeudela ziotenhainbat zurrumurrukJoar sartu zen etani ate kanpoan zutBertsotan dakit bainasarrerarik ez dut

6.Urretxun jaio zinenZumaian geratuEta bertsoen bidez euskera maitatutxapelketan nahi duzuIlunben bukatuFinalera joatekogurekin kontatuBertsoz jakin ala ezJoni animatu!

forondako txokotik

Doinua: “Bizitza kantu bat da” (pirritx, porrotx eta Mari Motots)

An

DEr

Ho

rM

Az

Ur

I

eki, gorka, intza, irati, Joar eta olar.

b a l e i k e 2 0 1 5 a z a r o a 31

AEG HK633220FB + BP3013021M

AEG EH651FJ17E + HB74AS551E

WHIRLPOOL ACM711BF+ AKZ663

ENDAÑETA ZUMAIAELEKTROGAILUAK

erribera, 8 Tel. 943 861 694www.endanetazumaia.com

861€**

969€ 369€

729€

Hartu aurreaGABONEI

opariopari

Azaroaren 9 eta 30 bitartean

MUNTATZEA DOAN*

INDUKZIOA

INDUKZIOA

INDUKZIOA

PIROLITIKOA

PIROLITIKOA

PIROLITIKOA

BITROZERAMIKA

* Neurriak egokiak badira.** labearen balioaren %10 itzultzea aintzat hartuta

BEKO OSE22120X

Z A T O Z I T S A S O A R E K I N G O Z A T Z E R A !Webgunea: talasoterapiazelai.comTel. 943 865100Talasoaren ordutegia: Egunero irekita 9:30etik 20:30eraJatetxea eguerdian irekita, eguerdia eta gauean.

Gurekin zauden lehen unetik itsasoa senti dezazun nahi dugu. Zure egonaldia bizitasuna berreskuratzeko,

osasuna hobetzeko, gorputza indarberritzeko eta lasaitasunaz gozatzeko aprobetxa ezazu.

Sakon arnastu eta erlaxatu! Hau lortzeko itsasoarekin ituna onartzea proposatzen dizugu. Gure

Talasoterapiako itsasoko uretan murgildu zaitez, zure gorputza zaindu ezazu gure tratamenduekin,

gure jatetxeko produktuak dasta itzazu eta garrantzitsuena: ingurune paregabeak eskaintzen

digun itsas giroa arnastu.