BIZKAIKO HITZA - Berria · 2019-07-05 · BIZKAIKO HITZA ANE MARURI ARANSOLO Marijesien tradizioa...

BIZKAIKOHITZA

ANE M

ARURI A

RANSOLO

Marijesien tradizioa gordetzeko, dokumentala, diskoa, liburua eta euskarri digitala kaleratuko dituzteGernika-Lumon b Lehengo eta oraingo protagonistekin, grabazio lanetan ari dira egunotan b 2-3

Marijesiendoinuak

Musikaire Elorriokojauregiek kontzertu bereziak

hartuko dituzte uztail osoan

12Elkarrizketa 6.750 euroko isunajarri diete ostalaritzako baldintzak

salatzen ari ziren hiru langileri

6Ostirala

2019ko uztailaren 5aX. urtea406. zenbakia

[email protected]

Ane Maruri Aransolo

Gernika-Lumo

Gabon gau au-rreko bederatzigoizalde iluneta hotzetan04:00etan el-kartzen dira

Gernika-Lumoko marijesiak.Hala, herritarrei Gabonak iragar-tzeko asmoz, goizalde hotzak be-rotasunez betetzen dituzte.Gabon koplak dira, Gabonakiragartzeko elementu sinboliko-ak. Bizkaiko hainbat herritan ate-ratzen dira kalera marijesiak, eta,lekuan lekuko tradizioari jarrai-tuz, bakoitzak bere erara abestenditu ohikoak diren kantuak. Ma-rijesiak, abenduak, kebonikuak…,hainbat izen dituzte, baina kanta-tzen dituzten abestien hitzak, doi-nuak zein erritmoak antzekoakdira han eta hemen. Gernika-Lumon, urte luzezerrotutako tradizioa da. Azken

urteetan, gainera, gorakada izandu bizirik jarraitzen duen ohiturazaharrak, eta kultur ondare horibatu, gorde eta ezagutarazi nahidute marijesiek. Hala, multime-dia proiektu bat abiarazi dute,ikus-entzunezko zein idatzizkomateriala gizartean zabaltzeko:«Teknologia berrien bitartez ira-gana eta oraina batu gura ditugugeroa zaintzeko, hurrengo belau-naldiek tradizio hori berengana-tzeko». Hori horrela, abenduaren14rako dokumentala, liburuxkaeta diskoa kaleratzea eta euskarridigitalera salto egitea aurreikusidute; egun horretan, aurkezpenekitaldia egin gura dute LizeoAntzokian, «dokumentala etamultimedia proiektua herritarguztiei ezagutarazteko». Orain,egitasmo hori gauzatzeko laneandabiltza; grabaketa lanak egitenari dira. Abenduan, dokumenta-lagaz eta diskoagaz, marijesiengaur egungo doinuen, ibilbideen

eta berezitasunen berri emannahi dute. «Gainera, gaur egun-go koplak argitaratu gura ditugu,azalpen eta guzti», aitortu dute.Horretarako, idatzizko bi liburukaleratuko dituzte; bata, hiruhizkuntzatan idatzita egongo denliburua izango da (hitzen zabal-kunderako), eta bestea, berriz,ikerketara bideratutako liburua.Ikerlan hori 2020. urtean kalera-tzea aurreikusi dute, eta inoizkaleratu ez den dokumentazioaagertuko da. Webgune berriaren bitartez,berriz, gizartearen eskura jarrikodute informazio guztia.

Tradizio «zabala»

Gernika-Lumoko marijesiak diraproiektuaren abiapuntua, bainaez dituzte ahaztuko Bizkaiko bes-te herrietako marijesiak; besteakbeste Ea, Gautegiz Arteaga, Bus-turia, Ibarrangelu, Muxika, Men-data, Lekeitio eta Iurretakoen tra-dizioak aintzat hartuko dituzte.

Hala, dibertsitate zabaleko ohitu-ra dela erakutsiko dute.Proiektuari esker, belaunaldizbelaunaldi Gernika-Lumoko ma-rijesiek eduki duten eboluzioa etagarapena aztertu dituzte, eta uda-lerriaren berezko historian etakulturan marijesiek duten ga-rrantzia horri balioa eman guradiote.Argi diote ez dela lan errazaizan proiektua garatzeko beharduten informazioa lortzea eta do-kumentatzea, materialak leku etaeuskarri desberdinetan sakaba-natuta baitaude. Hango eta he-mengo artxibategiak bisitatzenibili dira; Baionako Euskal Muse-oa, esaterako. Hala, denetarikoidatzietatik eskuratu dute infor-mazioa. Pedro Garratzak 1919. urteanargitaratutako liburuxkan Gabonaurreko kopla batzuk bildu zi-tuen, ordura artekoak, eta, lanhorri esker, garai hartako abestie-tako koplak ezagutu ahal izan di-

tuzte ikerlariek. 1951 eta 1955.urte bitartean Gaubeka inprentakargitaratutako idatziak ere azter-tu dituztela adierazi dute, bai etaetxe eta baserrietan aurkitutakoeta argitaratu gabeko hiru eskuiz-kribuak ere. Sebero Altube, R.M.Azkue edota Manuel Lekuonaikertzaileen lanak ere begiztatudituzte proiektu honetarako. Ez dira asko, baina badaudemarijesiei buruzko idatziak. Ez, berriz, soinu lanketarako erre-gistro nahiko. «Artxibo soinudu-nen falta nabarmena da. 2008. ur-tea baino lehen egindako grabaziobi besterik ez daude: bata, histori-koa, 1967koa, eta bestea 2001. ur-tean landutakoa; 2001ekoa, bai-na, ez da gaur egungo marijesienisla zuzena», aitortu dute proiek-tuaren bultzatzaileek.Hala, urtez urte emandako ga-rapenaren errealitatea ahalik etahoberena islatzeko, oraingo etalehengo marijesiak elkarrizketa-tu dituzte, euren esperientzia eta

Gernika-Lumoko marijesiek beren tradizioa mantendu, gorde eta ezagutarazteko multimediaproiektua jarri dute martxan. Dokumentala, diskoa eta euskarri digitala kaleratuko dituzteabenduan; orain grabaketa lanak burutzen dabiltza. 2020. urtean ikerketa liburua kaleratuko dute.

Doinu tradizionalak, argitara

Oier Plaza dokumentalaren zuzendaria, Ane Miren Arejita eta Iñaki Gonzalez bakarlariekin hizketan, Segundo Olaeta Musika Eskolan egindako grabaketa saio batean. ANE MARURI ARANSOLO

2BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko uztailaren 5aAstekoa

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5a Astekoa

bizipenak jasoz; 40 pertsona bai-no gehiagoren sentsazioak etaerrealitateak jaso dituzte doku-mentalerako. Testigantzekin,ahoz aho transmititu den ohituraahotsez zabaldu nahi dute.Testigantza horiek, gainera,

leku historikoetan grabatzen aridira; Segundo Olaeta Musika Es-kolan, esaterako. Berezia da mu-sika eskolaren eraikina; izan ere,marijesien geraleku finkoa zen;bertan beti gelditzen ziren. Hala,eraikinaren jabe Rufino Unzetakagindu zuen 1967ko marijesiendisko historikoa grabatzea.«Esan ohi da alaba etxetik joanbehar zitzaionez, eta etxeko ohi-turekin gogoratzen jarraitzekoasmoz, marijesien koplak graba-tzeko agindua eman zuela. Dis-koa gaur egun musika eskola deneraikinean grabatu zen», aitortudu Amagoia Lauzirika Gernika-Lumoko Marijesien kideak.

Disko hori dokumentaleanerreproduzituko dute, eta lehen-go eta geroko doinuen arteko des-berdintasunak aztertuko dituzte.Marijesien antolakuntzaz,

prestaketaz edota ibilaldiez erehitz egingo dute multimediaproiektuan. Bederatziurreneanudalerriko txoko guztietara hel-tzeko bide desberdinak egiten di-tuzte, eta horien antolakuntzazhitz egingo dute bakarlariek. Li-dergoa erakutsi behar dute ba-karlariek, eurei jarraitzen baitietetaldeek, euren koplei erantzunakemanez. Hartu eman horiei bu-ruz ariko dira dokumentaleangaur egungo eta antzinako bakar-lariak, eta euren esperientzia batedo beste kontatuko dituzte. Jatorriz gizonezkoena den ohi-

turan, iaz, bakarlari modura es-treinatu da Ane Miren Arejitaabeslari gernikarra; bera da mari-jesien historian bakarlari lanetanaritu den lehen emakumezkoa.Idigi dira zeruko, ate diamantez-

koak estrofa abestu zuen iazkoabenduaren 22an, eta esperien-tzia hori oso hunkigarria izan zeladio: «Txikitatik entzun ditut ma-rijesiak, eta bakarlari modura ari-tzea oso berezia izan zen. Guraso-ak ere oso hunkituta zeuden».Arejita izan da lehen emakume

bakarlaria, horrek dakarren kon-promiso eta pisu sinbolikoagaz.

Baina taldean urte luzez egon diraandrazkoak, bakarlariari gau ho-tzetan erantzunak emateko prest. «Marijesien aspaldiko ekime-

na da berdintasunaren bidea egi-tea, eta marijesien artean normal-tasunez egin dugu», diote Marije-sien taldeko kideek. Bakarlarieidagokienez, berdintasunaren bi-dea egiten jarraitu behar duteladiote, baina kantarien artean lor-tu dute. Egun, %50 baino gehiagoizaten dira emakumeak, eta horigizartearentzako «bide erakus-garria» da. Hala ere, hainbat sa-soitako gorabeherak azalduko di-tuzte andrazko marijesiek. Etagaur egungo gazteen ikuspegiazein den ere landuko dute, «be-launaldi barrien iritzia jakiteko». Izan ere, ohitura zaharra denak

indarra eta bultzada hartu du az-ken hamarkadetan –1970etikgaur egunera bitartean–. Bilakae-ra horretan, identitate sentimen-

duak gero eta pisu han-diagoa hartu du, Marije-sien iritziz, eta horrekeragin du taldea ugaritu,finkatu, generoaren ara-bera normaldu eta bizi-rik mantentzea. Entzun egiten dira, go-

zatu. Leihotik doinuakiristean, agurtu egitendute askok, eta eskerrak

ematen dituzte beste batzuek.«Marijesiak gernikarron emozioeta identitate ikurra dira. Gerni-karrontzat koplak, kantariak,ohitura eta entzuleak dira marije-siak». Hala, herritarrek abendu-ko 16tik 24ra bitartean marijesieiegiten dizkieten keinuak ere jaso-ko dituzte proiektuan; direla argikeinuak, leihora ateratzeak, agur egiteak edota jatekoak etaedatekoak eskaintzea. Identitateanoraino iristen den erakutsikodute.

Proiektuaren finantzaketaGernika-Lumon errotutako tra-dizioari buruzko multimediaproiektu hau aurrera eramatekoeta Bizkaiko kultura ondarea bul-tzatzeko, hainbat iturriren beha-rrizana dute Marijesiek. «Finan-tzaketa osoa betetzeko, hainbatdiru iturritara jo dugu. Proiektua-ren %30 daukagu ziurtatuta, BBKFundazioak eman diguna hainzuzen», azaldu du Iñaki Uriba-rrena idazkariak. Halaber, Gerni-ka-Lumoko Udalaren, BizkaikoForu Aldundiaren eta Eusko Jaur-laritzaren laguntza ere edukikodute, baina zenbatekoa zehaztugabe dago. Herriko enpresa ba-tzuei ere eskaera zuzenak egingodizkietela aitortu dute, geratzenzaiena betetzeko: «Denen lagun-tza behar izango da».

Marijesien bilakaera batu guradu multimedia proiektuak,ahoz aho transmititu denohitura hobeto ezagutzeko

Abenduaren 14an aurkezpenekitaldia egingo dute Gernika-Lumon, «dokumentala etaproiektua herriari erakusteko»

Ane Maruri Aransolo

Gernika-Lumo

Abenduaren 22ko goizaldean,Marijesietako bakarlariaren aho-tsa emankumezkoa izan zen his-torian lehenengoz. Ane MirenArejita (Gernika-Lumo, 1995) so-pranoa izan zen lan horiek egitenzituen lehenengoa, eta momentuhori «oso hunkituta» bizi izanzuela aitortu du. Denetariko ager-tokietan aritu da bakarlari, etaberezienetako momentutzat duaurten Euskalduna jauregianharpa batekin bakarlari moduanabestutako momentua. Hala ere,marijesiekin kalez kale aritzea«berezia» da Arejitarentzat.

Marijesietan bakarlari lanak

egin dituen lehenengo emaku-

mea zara. Zelan bizi izan zenuen

momentu hori?

Harritu egin ninduen proposa-menak, baina ilusioagaz bizi izannuen. Arduratuta nengoen, lehe-nengoz marijesietan bakarlarimodura abestuko nuelako, eta eznekielako ondo kantatuko nuenedo ez. Hala ere, barrutik zirraraberezia sentitu nuen. Denis Azka-ratek unean bertan egin zidanabesteko proposamena, eta gura-soei abisatu nien segituan. Etxetikjaitsi ziren Labakoa aurrera, ber-tan abestu nuen-eta lehenengoz.Nire ahizpak eta amak beti bro-metan esaten zuten ni izango nin-

tzela marijesietan bakarlari lane-tan arituko zen lehen emakumea,baina egia bihurtu zela ikusteanasko hunkitu ziren. Egun horre-tan, gainera, Gaudeamus korala-gaz ere aritu nintzen, eta jarraianjoan nintzen marijesietara. Txikitatik ezagutzen duzun tra-

dizioa da marijesiena. Zein oroi-

tzapen dituzu?

Hiru urte nituenetik, gurasoekmarijesiek herrian duten garran-tzia eta balioa erakutsi didate. As-kotan parte hartu dut aitarekin;eskutik hartuta, goizaldean kale-ra ateratzen ginen. Unibertsitate-an nengoela eta gaur egun ere,egun jakinetan bakarrik joatennaiz abestera. Hala ere, marijesieiagurra egiteko leihoa beti zabal-tzen dugu etxean. Emakumeen parte hartzeak go-

rakada izan du azken urteetan,

eta bakarlari modura ere aritu

zara. Berdintasunerantz pauso-

ak ematen ari dira marijesiak?

Egia da jatorriz gizonezkoen ohi-tura dela, baina apurka-apurkaemakumeak ere animatu gara,eta, orain, nahiko parekatutaegoten da taldea. Emakumea ba-karlari modura aritu izana ere au-rrerapauso bat ematea izan da.Baliteke urrats honek emakumegehiagoren parte hartzea bultza-tzea etorkizun hurbilean. Abenduaren 24an egunez egi-

ten dute bidea marijesiek. Han

ere bakarlari aritu zinen.

Bai, Andra Mari eliza aurreanabestu nuen, egunez, lehenen-goz. Egun hori ere berezia izanzen, nire aitaren denda aurreangelditu ginelako, eta haren aurre-an abesteko aukera izan nuen.Nor eta nor bizi da etxetsu zahar

horretanestrofa abestu nuen ber-tan.Erraz moldatu zinen?

Mutilen doinuan abestu nuen.Orain, baina, egokitze lanak eginbeharko ditugu. Taldea nire doi-nura eta ni eurenera egokitzekoentseatu egin beharko dugu, bai-na denborarekin lortuko dugu.Gustura abestea lortu nahikodugu. Kaleko jendea ere ohitu be-harko da gauean etxean daudelaemakumeen doinua entzutera.Aurrera begira, bakarlari mo-

duan jarraitzeko asmoa duzu?

Behin hasiz gero, horri eustea to-katzen da orain. Gogoa badaukat,eta saiatuko naiz, baina ez da ba-karrik gogo kontua. Gaudeamuskoralean ere abesten dut, eta ne-guan kontzertu asko izaten ditu-gu. Gaudeamusen ere bakarlarianaiz, eta ahotsa zaindu beharradaukat. Baina, 2019an ikusiko da.Egunero ez bada ere, egun ba-tzuetan bakarlari moduan abes-tuko dut, ilusio handia daukat.

«Aurrerantzeanbakarlari lanetanaritzeko ilusiohandia daukat»

Ane Miren Arejita b Sopranoa

Jatorriz gizonezkoen ohitura diren marijesietanberdintasunaren aldeko urratsak egin dituzteazken urteetan. Iaz, historian lehenengoz,emakume batek bete zituen bakarlari lanak.

HITZA

RPARAJETIKIgor Elordui Etxebarria

Ikusi-makusi

Zer ikusi? Gauza bat

ikusi. Zelan hasten da?

Hasten da, hasten da...

«a»-tik. Argia? Nola

argia, laztana; ez, ez da argia.

Aulkia? Ez, ez da aulkia. Abioia?

Non ikusten duzu zuk abioi bat,

alabatxu? Arbola? Ez, izan zite-

keen arbola, baina ez da. Autoa?

Baaaaai, autoa da.

Baina ez auto bat, ez; zientoka

auto, milaka auto, errepidean,

hara eta hona. Auto handiak eta

auto txikiak; auto zaharrak eta

auto berriak. Sorterrira itzultzen

ari diren autoak eta sorterritik

urruntzen ari diren autoak. Go-

raino gauzez lepo doazen autoak

eta apenas maletatxo bat dara-

maten autoak. Sabairik ez dauka-

ten autoak eta sabaian «etxea»

daramaten autoak. Gidaria beste-

rik ez doazen autoak eta bost, sei,

zazpi, zortzi... lagun barruan doa-

zen autoak. Helmugara ailegatu-

ko den autoa eta ailegatuko ez

dena.

Ikusi-makusi. Zer ikusi? Gauza

bat ikusi. Zelan hasten da? Hasten

da, hasten da... «i»-tik. Ilargia?

Ilargiaaaaa? Eguna da eta! Ez, ez

da ilargia. Irratia? Ez, ez da irratia.

Itsasoa? Ez da itsasoa, baina bero-

bero... Ba, orduan, itsasontzia,

aita? Bai, itsasontzia da. Begira,

han ikusi ahal dira pare bat itsa-

sontzi; ikusten dituzu? Haiek

handiak dira, gainera; erraldoiak.

Itsaso zabalean, joan-etorrian,

pertsonak, eta autoak ere bai, ba-

tera eta bestera garraiatzen ibil-

tzen diren horietakoak.

Mediterraneoa itsasontziz ze-

harkatuz familia osoak, eta sin-

gleak. Txakurrarekin bidaiatzen

dutenak eta eramangarriarekin

bidaiatzen dutenak. Kamarote-

dunak eta kamarote bakoak. Ita-

liarrak, espainiarrak, frantsesak,

alemaniarrak, ingelesak, euskal-

dunak... Afrikarrak gutxi. Afrika-

rrek ez dute halako itsasontzietan

Mediterraneoa zeharkatzen. Afri-

karrek askotan ez dute lortzen

Mediterraneoa zeharkatzea ere;

halako itsasontziek ez dituztelako

naufrago afrikarrak artatzen,

besteak beste.

Ikusi-makusi. Zer ikusi? Gauza

bat ikusi. Zelan hasten da? Hasten

da, hasten da... «a»-tik. ostera

ere «a»? Ez da, ba, berriro autoa

izango, e, aita? Ez, ez da. Autobu-

sa da? Ez, ez da autobusa. Argia?

Ez ba, argia igarri bai, baina iku-

si... Baina argia pizteko botoia bai.

Bai, botoia bai, baina ez da. Aul-

kia? Ez, orain ere ez da aulkia; bai-

na pista bat: lehen ezetz esan di-

zudan gauza bat da, gora begira-

tzen baduzu... Abioia! Abioia! Bai,

orain bai bada abioia, hortxe,

gure muturren aurrean. Nora jo-

ango da hori hegazkin hori?

Uda. Oporrak. Hasi da exodoa

promestutako atsedenaldira.

Kapitalismoaren asmakizun per-

fektua da urtebetez kasik jo eta

fuego lanean aritzea, geroago

dirua xahutzera beste norabait

joateko. Hori horrela, munduko

parte honetako gehiengo batek,

deskantsua behar edota merezi

duen usteari men eginez, bizitzaz

benetan gozatuko du ez dakit

nongo etxean edota ez dakit

norako bidaian... hamabost egu-

nez? hilabete batez? Nola daiteke

bizitzaz hilabete batez etxetik

kanpo gozatzea hamaika hilabe-

tez etxean goza ezin badaiteke?

Horrela dela sinetsarazita gaude

ala, okerragoa, horrela ote? Ikusi-

makusi...

Nola daiteke bizitzazhilabete batez etxetik

kanpo gozatzeahamaika hilabetezetxean goza ezin

badaiteke? Horreladela sinetsarazita

gaude ala, okerragoa,horrela ote?

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu.

Gutunek ez dituzte 1.400 karak-

tere baino gehiago izan behar,

tarteak barne, eta BIZKAIKO

HITZAk mozteko eskubidea

izango du. Helbide honetara

bidali behar dira, izen-abizenak

eta herria adierazita: Bizkaiko

Hitza, Uribitarte kalea 18-3.C,

48.001 Bilbo. Eskutitzak Internet

bidez bidaltzeko:

[email protected].

%

Durangon jazotakoazken sexu erasoasalatu dute

DURANGO bEmakume batek

Durangon sexu erasoa egin ziote-

la salatu zuen igandean. Ustezko

erasotzailea atxilotu, eta epailea-

ren aurrera eraman zuten astele-

henean. Andereak taldeak deitu-

ta elkarretaratzea egin zuten

atzo, erasoa gaitzesteko. Era be-

rean, 38 urteko gizon bat kartze-

lan sartu dute emakume bat bor-

txatzeagatik Bilbon.

Irudia b Bilbo

Aldundiko diputatu berriek karguak hartu dituzteBizkaiko Foru Aldundiaren gobernu talde berriko diputatuek beren karguak hartu dituzte; Unai Rementeria buru, foru jauregian egindako ekitaldian.

Behin sailak eta ardurak banatuta, bederatzi diputatuk osatu dute gobernua Rementeriarekin batera: Ibone Bengoetxea, Lorea Bilbao, Miguel Angel

Gomez Viar, Jose Maria Iruarrizaga, Teresa Laespada, Imanol Pradales, Ainara Basurko, Sergio Murillo eta Elena Unzuetak. Sailei dagokienez, guztira

24 zuzendaritza nagusi izango ditu aldundiak; aurreko legegintzaldiarekin alderatuta, hiru gehiago. BIZKAIKO FORU ALDUNDIA

Militarismoarekikoharremana etetekoeskatu diote EHUri

BILBO bUnibertsitateko hainbat

elkarte zein sindikatuk elkarreta-

ratzea egin dute Bilboko Ingenia-

ritza eskolaren aurrean, eskola

horrek militarismoarekin duen

lankidetza mozteko eskatzeko.

Besteak beste, EHUri Espainiako

armadak bultzatzen duen Hori-

zonte Elcano egitasmoan parte

hartzea leporatu diote.

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5aIritzia

Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo

Urtebete darama Bilbon RaquelCabanesek (Alacant, HerrialdeKatalanak, 1984). Sukaldari ha-masei urte egin ditu, eta Bizkaikohitzarmena ona dela dio, beste le-ku batzuetakoekin alderatuta.Arazoa, ordea, beste bat da: hi-tzarmena ez da betetzen. Horrenberri eman, informatu eta eurenlan eskubideak aldarrikatzen hasidenean etorri zaionak izututadauka. Isuna jarri diote; hiru hile-ko soldata baino handiagoa.Isuna jaso berri duzu: 2.250

euro. Zer leporatu dizute?

Isuna, berez, kartelak jartzeaga-tik da; hori da leporatu digutena.Hiri garbiketarako udal ordenan-tza jarri dute argudiotzat.Zer jartzen zuen kartel horietan?

Informazioa emateko kartelak zi-ren. Adibidez: Sukaldari, taber-nari, ezagutu zure hitzarmena.

Behar baino ordu gehiago sar-

tzen dituzu? Gehieneko lanaldia

bederatzi ordukoa da. Beste kar-tel batek zioen: Astero duzu bi

eguneko atsedenaldia eta hilero

igande batekoa? Ba, eskubidea

duzu. Beste batek: Soldata igo di-zute irailean? Eskubidea duzu,

konbenioan aldaketa bat egon

delako. Ordaindu dizkizute 90

euroak? Edo sukaldarien besteeskubide bati buruzkoa: Zure la-banak erabiltzen dituzu? Higa-

tzea ordaindu behar dizute. Jaie-gunei buruzkoa ere bazegoen:Lan egiten duzu jaiegunetan? Be-

har bezala ordaintzen dizute?

Zortzi jaiegunetan lan egiteaga-

tik hamar eguneko saria izan be-

har duzu. Gure eskubideen alda-rrikapenak besterik ez dira horiekguztiak; hitzarmena bete dadilasoilik eskatzen ari ginen. Ni Va-lentziako komunitatetik nator,eta Bizkaiko hitzarmena hobeada; baina betetzen ez bada...Langileek ez dute eskubide ho-

rien berri? Edo barneratua dute

ez direla beteko, eta kito?

Bien nahasketa dela uste dut. Ez-jakintasuna badago; nik hamaseiurte daramat sukaldean lanean,eta badira ez dakizkidan kontuak.Baina beste aldea ere badago. Ho-rregatik ari gara kanpaina bat egi-ten: Hau ez da dagoena dago –No

es lo que hay. Ostalaritzan, osobarneratua dago ideia bat: ‘Dago-ena dago’, ‘badakigu ostalaritzaoso gogorra dela’. Baina guk erebadugu hitzarmen bat, baditugueskubide batzuk.Duela gutxi, Eragin-en inguruan

antolatzen hasi zarete ostalari-

tzako langileak. Zergatik?

Eragin gu laguntzen ari den gazteeragile bat da. Gure lan baldin-tzengatik kezkatuta gauden gaztebatzuk biltzen hasi ginen, etakonturatu ginen lehen arazoa in-formazio falta zela. Beraz, kartelhorien bidez, betetzen ez direneskubideei buruzko informazioaeman nahi genuen. Protesta egi-teko bildu ginen, eta kartel ba-tzuk ere jarri ziren. Taberna ko-

puruagatik gure interesekoak di-ren lekuetan egin nahi genuenprotesta; adibidez, Plaza Barrian.Zehazki, zer gertatu zen?

Urtarril erdialdean geratu ginenprotesta egiteko. Gu hitzarmenariburuzko informazioa ematen ariginen, karteletatik aparte. Karte-lak ere jarri ziren, hori egia da,baina guk, adibidez, ez. Pertsonaasko geunden, Ertzaintza etorrizen, eta jende multzo horretakohiru identifikatu gintuzten. Gau-za da tabernetako batean arazobat egon zela, eztabaida bat. Ingu-ruan zeuden ertzain batzuk etorriziren, NAk eskatu zizkiguten hi-ruri, joateko eskatu ziguten, etajoan egin ginen, besterik gabe. Ezgenuen pentsatzen isuna jarrikozigutenik horregatik. Gu infor-matzen soilik ari ginen, arazorikgabe joan ginen lasai, eta, sei hila-beteren ondoren, gutuna jasodugu oso isun larriarekin. Guk ezgenituen kartelak jarri, baina,gainera, ez zeuden kolarekin itsa-

tsita ere. Ez zuten kalterik eragin,eta ez dute garbiketarako gastu-rik sortu. Zeloarekin jarri ziren,eta hurrengo egunerako ez zeu-den han.Orduan, zergatik uste duzu zi-

gortu zaituztetela benetan?

Guk uste dugu hau kontu politikobat dela, zalantzarik gabe, zerenBilbon alde guztietan daude kar-tellak, eta guri 2.250 euroko isunajarri digute... Neurrigabea da. Bai-na, gainera, gu ez gintuzten kar-telak jartzeagatik geratu edoidentifikatu. Emakume batekinhizketan ari ginen, azaltzen ez gi-nela haren kontra ari, gure esku-bideen berri ematen soilik ari gi-nela. Ez zen bestelako arazorikizan.Ordaindu duzu isuna?

Ez. Defentsarako dinamika bategiten ari gara orain. Erasoa sala-tzen ari gara, eta kolektiboei deitudiegu laguntza, babes eske. Isu-naren aurkako helegitea aurkez-teko asmoa dugu, zeren hau des-fase bat da. Gainera, ez diguteisun bakar bat jarri; hiru jarri diz-kigute, identifikazioa hartu zigu-ten bakoitzari bat. Guztira, 6.750euro. Pixkanaka egingo dugu au-rrera, baina aurrera jarraitukodugu. Ez dugu ontzat ematen ger-tatzen ari den hau. Zigorrari aurre egiteko eta lan

eskubideen defentsarako dina-

mika bat abiatuko duzuela jaki-

narazi duzue. Zertan datza?

Hori pentsatzen eta lantzen arigara orain. Guzti hau aurreko as-tean etorri zitzaigun eta oraindikhitz egin behar dugu. Azkeneanisunak ordaindu behar baditugudiru bilketa bat egitea pentsatudugu, sare sozialetan gertatuta-koaren berri ematea... Edozein kasutan, antolatzen ja-

rraitzeko asmoa duzue?

Noski; antolatzen eta eraso haueksalatzen. Nire soldata 700 euro-koa da! Ni sukaldaria naiz, astean30 ordu lan egiten dut eta 700 edo780 euro kobratzen ditut. Barre-garria iruditzen zait egoera: or-daintzen ez zaigun lana egiten arigarela salatzearren isuna jarri di-gute; hiru hilabeteko soldata. Izu-garria da.Ostalaritzan lan egiten duzue-

nen egoeraz jabetzen da jen-

dea?

Ez dakit zenbateraino. Ezetz ustedut, ez dela pentsatzen jarri ereegiten. Horregatik, informatzekoeskuorriak ere egin nahi geni-tuen. Adibidez, zu taberna bateraegunero joaten bazara eta pertso-na bera ikusten baduzu laneanegunero... Ez dakit jendea pentsa-tzen jartzen den, baina... Horre-gatik nahi genuen informatu, etalangileok indar pixka bat hartu.

«Ordaintzen ez zaigun lanasalatzearren isuna jarri digute»

Raquel Cabanes b Sukaldaria

Ostalaritzako langileen eskubideei buruz informatzea helburu zuen protesta bategatik, 2.250euroko isuna jarri diote 700 euroko soldata duen sukaldariari; 6.750 euroko isuna, hiru langileri.

MARISOL RAMIREZ / FOKU

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5aBerbetan

Peru Azpillaga Diez Bilbo

Arabako, Gipuzkoako eta Bizkai-

ko ogasunek jakinarazi dutenez,

823 milioi euroren zorra pilatu

dute 2018an. Zergetan eta zigo-

rretan milioi bat eurotik gorako

zorra duten zergapekoen zerren-

dak berritu dituzte, eta horietan

ageri diren izen guztiak eman di-

tuzte argitara. Beste urte batez ja-

rraian, Jabyer Fernandez da zor-

dun handien zerrendako lehe-

nengo postuan.

Datuei erreparatuta, zordun

handien zorra apaldu egin da

2018. urtean. Izan ere, aurreko

urtean baino 45 milioi euro txi-

kiagoa da zorra. Hala, 2017an

izandako %20ko igoera ikusga-

rriaren ostean, beste noranzko

baterantz mugitzen hasia dela di-

rudi.

Beheranzko joera hori, ordea,

ez dator bat Bizkaiko egoerare-

kin. Izan ere, azken urtean, Biz-

kaiko zerrenda handitu egin

da –sei izen atera dira, baina ha-

mabi sartu–, eta, 165 zergadunen

artean, 466 milioi euroko zorra

pilatu dute. Enpresa horien

gehiengoa, higiezinen burbuila-

rekin hondoa jotakoak dira, eta,

horietako askok, urteak darama-

tzate zordunen zerrendatik atera

gabe.

Hain zuzen ere, hori da zerren-

dako lehen postuan ageri den Iur-

benor enpresa eraikitzailearen

kasua. Jabyer Fernandezen jabe-

gokoa da, eta 52,3 milioi euro zor

dizkio Bizkaiko Ogasunari. Biga-

rren eta hirugarren postuetan

Moldis Echarro SL eta Industrias

Domesticas SA enpresak ageri

dira, 20,4 eta 17,9 milioi euroko

zorrarekin, hurrenez hurren.

Hiru enpresa horiek aspaldi egin

zuten porrot. Beste hainbat en-

presa bezala, kiebra jo eta dese-

ginda daude egun, eta, beraz, zo-

rra berreskuratzea ez da erraza

izango ogasunentzat.

Ostera, beste bost enpresa ageri

dira hamar milioi eurotik gorako

zorrarekin: Abaroa higiezinen

agentziak 16,7 milioi euro zor diz-

kio Bizkaiko Ogasunari, Baenak

11,2 milioi, Mondragon taldeko

Edesa industria kooperatibak 11,3

milioi, Erosten Higiezinen Inber-

tsioek 10,2 milioi, eta Sociedad

Vasco Española de Alambres Ca-

bles y Transportes Aereosek 10,1

milioi. Guztira, zortzi enpresa ho-

rien artean 149,30 milioi euroko

zorra pilatzen dute.

Enpresa horien izenak, baina,

ez dira berriak zerrendan. Hor

ageri diren izen gehienek hainbat

urte daramatzate ogasunarekin

duten zorra kitatu gabe. Alta, ba-

dira aurten zordun handien ze-

rrendan beren izena lehen aldiz

ageri den zenbait enpresa ere. Ho-

rien artean, aipatzekoa da Bilbo

Basket taldearen presentzia. Sas-

kibaloi taldeak izandako irregu-

lartasun luzeen ostean, 3,4 milioi-

ko zorra pilatu du ogasunarekin.

Jabyer Fernandez buru2016an sortu zuten zordun han-

dien zerrenda, eta, urte hartaz ge-

roztik, Jabyer Fernandez izan da,

beti, lehenengo postuan. Bizkai-

ko enpresaririk handienetakoa

izandakoa da Fernandez, bai eta

aberatsenetarikoa ere. 1987an,

enpresa multzo sare bat osatu

zuen, eta, horren bidez, 2007an

esaterako, 281 milioi fakturatu zi-

tuen. Fernandezen proiektua, or-

dea, gain behera erori zen higiezi-

nen burbuilak eztanda egin zue-

nean.

Fernandezek izandako eroriak,

zerua ukitzetik kartzelaraino era-

man zuen enpresaria, eta bide

malkartsu horren hasiera Habidi-

te proiektuak marraztu zuen. Ha-

bidite Fernandezek bultzatu eta

Bizkaiko Aldundiak babestu zuen

proiektu bat izan zen, Alonsote-

gin aurrez fabrikatutako 1.500

etxebizitza egiteko asmoarekin

martxan jarritakoa. Aldunditik

jasotako diru laguntzak, ordea,

legez kanpokoak zirela ebatzi

zuen Europako Batzordeak, eta

aldundiak atzera egin zuen.

Erabaki horrek Fernandez eta

garaiko Bizkaiko ahaldun nagusi

Jose Luis Bilbao aurrez aurre jarri

zituen, eta oraindik amaitu ez den

prozesu judizial bati hasiera

eman zitzaion. Besteak beste, ho-

rren ondorioz, Bizkaiko Auzite-

giak hiru urteko espetxe zigorrera

kondenatu zuen Fernandez,

2014an. Orduan xedatutakoaren

arabera, Habidite egitasmoaren

porrotaren ostean, Barakaldon

2.000 etxebizitza eraikitzeko Bil-

boko Atea deituriko proiektuaren

lursailak saldu egin zituen Fer-

nandezek, eta irabazitako dirua

—64 milioi euro inguru— bere sa-

reko beste enpresetara bideratu

zuen.

Hala, hiltzen utzi zuen Iurbe-

nor enpresa, Bilboko Atea deitu-

riko proiektua eraikitzeko sortu-

takoa eta Bizkaiko Ogasunarekin

44 milioi euroko zorra zuena.

Hain zuzen ere, enpresa hori da

2016az geroztik zordun handien

zerrendan, urtero, lehenengo

postuan agertu izan dena; bere

zorra handituz.

Diputazioak hartutako eraba-

kia dela eta, Habidite enpresak

salaketa jarri zuen Bizkaiko Foru

Aldundiaren kontra. Hain zuzen

ere, Fernandezen enpresak 31 mi-

lioi euro galdegin dizkio

aldundiari, eta EAEko

Auzitegi Nagusiak Habi-

diteri kalte-ordainak

eman behar dizkion ala

ez erabaki behar du.

Ekainaren 14an, epaiketa horren

harira deklaratzekoa zen Jose

Luis Bilbao Bizkaiko ahaldun na-

gusi izandakoa, lekuko gisa.

Saioa, baina, ez zen egin, auzite-

giak bertan behera uztea erabaki

baitzuen. Erabakia justifikatzeko

arrazoia aretoaren edukiera izan

zen. Saioa jarraitu nahi zuten he-

dabide guztiak eta publikoa har-

tzeko tokirik ez zegoela argudia-

tuta.

466 milioi eurokozorra pilatu duteBizkaiko 165zordun handiekHigiezinen burbuilarekin hondoa jotakoenpresak dira nagusi zerrendan b Bilbo Basketsaskibaloi taldea ageri da izen berrien artean

Foru Ogasunak iruzurraren aurka iragarritako proiektu berri baten aurkezpena. MARISOL RAMIREZ / FOKU

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5a Gaiak

Zordun handien zerrendakozortzi enpresak 149,30 milioieuroko zorra pilatzen duteBizkaiko Ogasunarekin

Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo

Aisialdia eta auzokideen atsedena

uztartzeko ahaleginean, proiektu

berri bat jarri du martxan Bilboko

Udalak tabernaz beteta dagoen

kale batean: soinua neurtzen

duten gailu bereziak jarri ditu

Ledesma inguruko eraikinetan.

Kalean legez onartuta dagoen

soinu maila gainditzen denean,

abisua emango dute gailu horiek,

bertan daudenak ohartarazi eta

isilago aritzeko eskatzeko. Argi

seinale bat igorriko dute sonome-

tro horiek lurrera, «isilago egin»

mezuarekin.

Egitasmoa aurreko astean eza-

gutarazi, eta asteburuan jarri

zuen martxan udalak. Azaldu

duenez, bertako hainbat ostalari-

ren babesarekin abiatu du proba,

gainera. Egitasmoarekin bat egin

duten ostalariek neurriaren non-

dik norakoak azaltzen dituzten

eskuorriak banatu dituzte taber-

netan, kartelak ere jarri dituzte,

eta kanpainaren irudia duten

elastikoak ere bai soinean. Hel-

burua, elkarbizitzarako apustua

egin eta herritarrak kontzientzia-

tzea.

Lehen asteburuan, Ledesma

inguruan izan diren pertsona

gehienek ez zuten egitasmoaren

berririk. Ondo iruditzen zaiela

azaldu dute batzuek, eta haus-

nartu beharra aldarrikatu dute;

proiektuak elkarren errespetuan

lagun dezakeen esperantza azal-

du dute. Beste batzuek, berriz,

mesfidantzaz begiratu diote neu-

rriari, ez duela fruiturik emango

sinetsita.

Udalarentzat ere ez dago argi

neurriak eragin positiboa izango

duen ala ez. Baiezkotan dagoen

arren, ikusi egin beharko dela

dio. Hori dela eta, proba pilotu

gisa aurkeztu du neurria.

83 dezibeleko mugaLedesman dauden tabernen

inguruko eraikinetan jarri ditu

neurgailuak lehen fase honetan

Bilboko Udalak. Inguru horretan

jendetza biltzen delako aukeratu

du lehen jomuga moduan. Erai-

kinen hormetan sonometroak

jartzeko baimenak lortu, eta

martxan ditu dagoneko. Soinu

maila neurtzen dute sonometro

horiek, eta, kaleko zaratak 83

dezibeleko muga gainditzen due-

nean, salto egiten dute neurgai-

luek. Baja el tono - Isilago egin

irakurriko da lurrean orduan,

sonometroek lurrera igorritako

argi izpiek idatzita. Hori ikusita,

kalean diren herritarrak auzoki-

deei kalte egiten ari direla kontu-

ratu, eta isilago arituko diren

esperantza dute sustatzaileek.

Eta hori hala den neurtuko du.

Alde batetik, inguru horretan bizi

diren pertsonen iritzia jasoko du

udalak; egitasmoaren emaitzak

baloratu ditzatela eskatuko diete

auzokideei. Bestetik, udalak

berak ere neurtuko du kanpai-

nak helburuak bete dituen edo

ez; zarata gutxitzea lortu duen ala

ez.

Zabaltzeko asmoaProba pilotuak esperotako emai-

tzak baditu, egitasmoa zabaltze-

ko aukerak aztertuko ditu uda-

lak. Alegia, Ledesma kalean zara-

ta gutxitzen bada, sonometroak

hiriburuko beste gune batzuetan

ere jartzea aztertuko du. Horreta-

rako eperik ez du zehaztu, halere,

Bilboko Udalak.

Zarata gehiegi dagoenean abisuaemango duten gailuak, proba gisaBilboko Ledesma kalean jarri dituzten sonometroek argi bidez adieraziko dute muga gainditu dela

Alfonso Gil Jasangarritasunerako zinegotzia, egitasmoa aurkezten. PICASA

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5aGaiak

Durangoko alkateberriak soldata ia%40 txikituko du

DURANGO bEH Bilduk alkate-

tzak eskuratu dituen udaletan,

alkate eta zinegotzien soldatak

txikitzea da egiten ari diren le-

hen gauzetako bat. Leku ba-

tzuetan nabarmen murriztu di-

tuzte soldatak, gainera. Duran-

gon, Aitziber Irigoras alkate jel-

tzaleak urtean jasotzen zituen

73.800 euroetatik, 47.000 eurora

murriztu du soldata Ima Garras-

tatxu alkate berriak. Aurreko al-

katearen diru saria ia %40 gu-

txitu du. Soldata duten zinego-

tziek 3.000 jasotzen zituzten hi-

lean, eta 2.000 jasoko dituzte.

Maite Ibarra Goti Arrigorria-

gako alkate berriak ere (EH Bil-

du) aurreko alkate jeltzaleak

zuen soldata 20.000 euro gutxi-

tu du, eta 47.392 euro jasoko

ditu urtean. Galdakaoko udal

gobernu berriak ere soldatak

txikitzeko asmo bera azaldu du.

Kontrara, Alonsotegin alkate

jeltzalearen soldata %7,6 igo-

tzea adostu dute EAJk eta PSEk.

Zinegotzien diru sariak ere han-

dituko dituzte. Getxon, EAJk,

PPk eta PSEk onartu dute sol-

datak igotzea: 83.000 euro jaso-

ko ditu Amaia Agirre alkate

jeltzaleak, eta 70.175 euro go-

bernu batzordeko kideek eta

alderdietako bozeramaileek.

Ima Garrastatxu. MONIKA DEL VALLE / FOKU

Ur Partzuergoarenizena erabiliz iruzuregiten ari dira

BASAURI bBilbo Bizkaia Ur Par-

tzuergoak jakinarazi duenez,

partzuergoko langileak direla

esan, etxeetan mantentze lan

batzuk egin behar dituztela adie-

razi, eta ustezko ikuskapen

batzuk egin ondoren, dirua

eskura kobratzen ari dira iruzur-

gile batzuk Basauri inguruan.

Partzuergoak ohartarazi du bere

langileek inoiz ez dutela dirua

eskura kobratzen.

Deiadar mendiak lotu egiten ditu Deiadar Xtreme mendi lasterketak. DEIADAR XTREME

Peru Azpillaga Diez

Joan den urteko estreinaldiaren

ostean, badirudi Deiadar Xtreme

mendi lasterketak urte luzez

irauteko asmoa duela. Irailaren

13tik 15era bitartean izango da

deiadar mendiak oinarri dituen

lasterketaren bigarren edizioa,

eta, biltzen dituen hiru lasterketa

moten ibilbidea findu ostean, au-

rreko urteko arrakasta gainditzea

espero dute antolatzaileek.

Trail 52 Sport Mendi Klubak

antolatzen du Deiadar Xtreme

mendi lasterketa. Euskal Herrian

200 kilometroko distantzia duen

lasterketa bakarra da, eta Bizkai-

ko tradizioan errotuta dago gai-

nera. Izan ere, Deiadar Xtreme ul-

tratrailak, Bizkaiko Batzar Nagu-

sietara deitzeko erabiltzen ei ziren

bost deiadar mendiak zeharka-

tzen ditu: Ganekogorta, Gorbeia,

Kolitza, Oiz eta Sollube. Bost

mendi horiek estrategikoki saka-

banatuta daude, adarraren oihar-

tzuna Bizkaiko lurralde osoan en-

tzun zedin, eta, beraz, lasterketak

berak ere, Bizkaia osoa zeharka-

tzen du, deiadarraren burrunba

lau haizeetara zabalduz.

Gernika-Lumon hasi eta amai-

tzen den 200 kilometroko ibilbide

gorabeheratsua du lasterketak,

eta Bizkaia ikuspegi berri batetik

ezagutzeko aukera eskaintzen

du, gauez zein egunez. Besteak

beste, lasterketak 32 udalerri, ha-

mabost mendilerro, 25 gailur eta

bi parke natural biltzen ditu.

22.000 metroko desnibel metatua

du eta Bizkaiko hiru batzar nagu-

siak ere zeharkatzen ditu.

Ezaugarri teknikoei lotuz, erdi

buruaskitasun formatua du las-

terketak, eta, beraz, korrikalariek

ibilbidean zehar hamazortzi ano-

agune izango dituzten arren, ba-

liabide propioak ere eraman be-

harko dituzte. Gainera, bi bizi oi-

narri izango dira ibilbidean,

Balmasedan –88. kilometroan–

eta Urkiolan –164. kilometroan–.

Horietan, partaideek janari beroa

jasotzeko, jantziz aldatzeko eta

dutxatzeko zein lo egiteko aukera

izango dute. Irailaren 13an,

10:00etan abiatuko da lasterketa,

eta, gehienez ere, 56 ordu dituzte

partaideek ibilbide osoa egiteko.

Aurreko edizioan, 94 pertso-

nak eman zuten izena: 89 gizonek

eta bost emakumek. Horietatik

59k amaitu zuten lasterketa. Gi-

zonezkoen denborarik onena,

Juan Romanok egin zuen, 31 ordu

eta 50 minuturekin, eta emaku-

mezkoena, berriz, Agurtzane Ar-

gigarrok, 44 ordu eta 22 minutu-

rekin.

Deiadar Xtreme ultratrail las-

terketaren exijentzia maila dela

eta, antolatzaileek beste bi laster-

keta mota ere antolatzen dituzte.

Bata, Deiadar Ultra, 100 kilome-

troko lasterketa da, Sollube eta

Oiz deiadar mendiak zeharka-

tzen dituena. Larunbat gauerdian

abiatuko da, eta 24 ordu dituzte

partaideek 10.600 metroko des-

nibel metatuta duen ibilbidea egi-

teko. Bestea, Deiadar Maratoia da,

42 kilometro luze den ibilbidea.

Irailaren 15ean 09:00etan abiatu-

ko dira partaideak, eta, besteak

beste, Sollube mendia igotzea

izango du oinarri. Deiadar Xtre-

me lasterketan bezala, Gernika

izango dute abiapuntu eta hel-

muga beste bi lasterketek ere. Ho-

rretaz gain, deiadar mendiak igo-

tzeko lehiakortasunik gabeko

martxak antolatuko dira, korri-

kalarien igarotze momentuare-

kin bat eginez.

Mendiarekiko errespetuaLehiaketa bat izatetik harago,

Deiadar Xtreme lasterketak,

mendizaletasunaren berezko ba-

lioak sustatzea du oinarri, eta, ho-

rregatik, egitasmo osoan zehar,

ingurumenarekiko errespetua

erabatekoa izatea nahi dute anto-

latzaileek. Hori dela eta, arreta

berezia jarriko dute ingurumena-

ren kontserbazioarekin lotura

duten araudiko neurriak bete-

tzen, eta, ahal den neurrian, saia-

tuko dira zaborrik ez sortzen. Esa-

te baterako, anoaguneetan ez da

edalontzirik izango eta partaide

bakoitzak ontzi birziklagarri bat

eraman beharko du. Era berean,

haien zaborra markatu beharko

dute partaideek eta eramateko

poltsa bana ere izango dute.

Berrikuntza bat ere izango da

aurtengo edizioan. Mendiaren

baloreak aldarrikatzeko, Deiadar

Xtreme lasterketak mendizaleta-

sunaren munduan modalitate ez-

berdinetan murgilduta-

ko bizkaitar bat omen-

duko du urtero. Alex

Txikon alpinista izango

da omenaldi hori jasoko

duen lehenengo prota-

gonista, Nanga Parbat mendia

neguan eskalatu duen lehenengo

mendizalea.

Omenaldia jasotzeaz gain, Txi-

konek 100 kilometroko Deiadar

Ultra lasterketan parte hartuko

du. Dena den, ez da alpinistaren-

tzako lehendabiziko aldia izango;

izan ere, zortzimilakoetan eskar-

mentu handia izateaz gain, men-

di lasterketetan ere parte hartu

izan du behin baino gehiagotan.

Irailean izango da, bigarrenez,Deiadar Xtreme mendi lasterketaHiru lasterketa mota izango dira: 200, 100 eta 42 kilometrokoak bLasterketarik luzeenakbost deiadar mendiak lotuko ditu bAlex Txikon omenduko dute aurtengo edizioan

Aurreko edizioan 94 pertsonakeman zuten izena DeiadarXtreme lasterketan; horietatik59k baino ez zuten amaitu


Peru Azpillaga Diez Bilbao

Aukeratu dituzte jada Bizkaia

Torneoaren zortzigarren edizioko

24 partaideak. Zozketa bidez osa-

tu dira lehiaketan arituko diren

sei taldeak, eta, taldeen osaketa

ikusita, gutxi dira faboritoren bat

aukeratzera ausartzen direnak.

Bizkaia Torneoa esku pilotak

dituen hiru modalitateak biltzen

dituen urteko lehiaketa bakarra

da. Hala, talde bakoitza osatzen

duten lau pilotariak buruz buru,

lau eta erdian eta binaka lehiatu-

ko dira, eta hiru partidatik bi ira-

bazi beharko dituzte, gutxienez,

lehiaketan aurrera egiteko.

Sailkapenaren arabera, sei ka-

pitain hautatu dituzte —Joseba Ez-

kurdia, Danel Elezkano, Jokin Al-

tuna, Iñaki Artola, Aimar Olaizola

eta Mikel Urrutikoetxea—, eta, os-

tera, zozketa bidez eratu dituzte

lau kidez osatutako sei taldeak.

Talde bakoitzak mendi baten ize-

na hartu du, eta eraketa hala gera-

tu da: Ganekogorta taldean, Ez-

kurdia eta Julen Martija arituko

dira binaka, Peio Etxeberria lau

eta erdikoan, eta Javier Zabala bu-

ruz buru. Oiz taldean, Elezkano

II.ak eta Javier Zabaletak osatuko

dute bikotea, Erik Jaka lau eta er-

dikoan lehiatuko da, eta Aitor

Elordi buruz buru. Gorbeian, Al-

tuna III.a eta Beñat Rezusta izango

dira binakako lehian, Julen Retegi

lau eta erdikoan eta Dario Gomez

buruz burukoan. Sollube taldean,

Artolak eta Jon Ander Albisuk

egingo dute bikotekako lana, Joa-

nes Bakaikoa lau eta erdikoan

izango da eta Beñat Urretabizkaia

buruz buru. Anboto taldean, Olai-

zola II.a eta Andoni Aretxabaleta

ibiliko dira batera, Unai Laso lau

eta erdikoan eta Axier

Arteaga buruz buruko-

an. Azkenik, Kolitza tal-

dean, Urrutikoetxea eta

Jon Mariezkurrena izan-

go dira binakakoan, Vic-

tor Esteban lau eta erdikoan eta

Asier Agirre buruz burukoan.

«Taldeak parekatuta geratu di-

ra oso, eta, hori kontuan izanda,

zozketek batzuetan desorekak

sortzen dituztela», azaldu du Ina-

xio Errandonea Aspeko zuzendari

komertzialak. Ideia berari eutsiz

mintzatu da Olaizola II.a: «Edo-

zein pilotarik jokatu nahiko luke-

en txapelketa da Bizkaiko torne-

oa; talde oso indartsuak eratu di-

ra, eta zaila izango da kanporake-

tetan aurrera egitea». Nabar-

mentzekoa da Iker Irribarriak eta

Oinatz Bengoetxeak ez dutela

parte hartuko.

Bizkaia Torneoko buruz buru-

ko partidak hamazortzi tantotara

jokatuko dira, eta binakakoak,

berriz, 22ra. Finaleko hiru parti-

dak kenduta, zeinak 22 tantotara

izango diren hirurak. Txapelketa-

ko norgehiagoka bakoitza, gaine-

ra, Bizkaiko frontoi batean izango

da. Hortaz, final-laurdenak Etxe-

barrin eta Barakaldon jokatuko

dira, eta finalerdiak Ermuan eta

Zierbenan. Finala, berriz, Bilbon

izango da, Bizkaia frontoian, Aste

Nagusiko feriaren barruan.

Torneoa Bizkaiko Foru Aldun-

diak urtean antolatzen dituen lau

lehiaketetako bat da. Lorea Bilbao

Euskara eta Kultura diputatuaren

esanetan, torneoaren helburua

«pilota sustatzea, afizioa sortzea

eta erreferente berriak sortzea da,

hurrengo belaunaldiek ere pilota-

ri hel diezaioten».

Taldeka lehiatuko dira 24 pilotariBizkaia Torneoko txapelaren bilaEskuzko hiru modalitateetan jokatzen den lehiaketa bakarra da b Bost frontoitan arituko dira

Txapelketan parte hartuko duten pilotariak, aurkezpen egunean. BIZKAIKO FORU ALDUNDIA

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5aGaiak

Buruz buru frontoi osoan, lau eta erdian eta binaka, laupilotariz osatutako sei taldearituko dira Bizkaia Torneoan

BIZKAIA TORNEOA

Hiru fase izango dira Bizkaia Tor-

neoan: final-laurdenak, finalerdiak

eta finala. Lehia bakoitza Bizkaiko

herri batean izango da, eta eskuz-

ko modalitate bakoitzeko partida

bana jokatuko dute taldekideek.

Final-laurdenak

Etxebarri. Kolitza taldea, Sollube

taldearen aurka. Uztailaren 21ean,

17:30ean.

Barakaldo. Ganekogorta taldea,

Gorbeia taldearen aurka. Uztaila-

ren 21ean, 17:30ean.

Finalerdiak

Ermua. Oiz taldea, Barakaldoko fi-

nal-laurdenetako irabazlearen aur-

ka. Uztailaren 25ean, 17:00etan.

Zierbena. Anboto taldea, Etxeba-

rriko final-laurdenetako irabazlea-

ren aurka. Uztailaren 28an,

17:00etan.

Finala

Bilbo. Finalerdi bakoitzeko garai-

lea. Abuztuaren 20an, Bizkaia pilo-

talekuan.

Partidetarako sarrerak

honako webgune

honetan daude salgai:

entradasfronton.com

@

Lander Unzueta

Lekerikabeaskoa Mundaka

Espazio publikoak de-

nentzako direla argi

dago gizartean. Edo

hala uste da, gutxienez.

Herritarrentzat libreak diren gu-

neak errespetuz zaintzea eta ho-

rietan denei zuzendutako egitas-

moak sortu, prestatu eta egitea

normaltzat jotzen da; espazioen

erabilera, ordea, mugatu egiten

da askotan.

Hala ere, badaude denontasun

hori zabaldu eta gune publikoei

bizi berri bat eman nahi dietenak.

Esaterako, Mundakan joan den

urtean ospatu zuten lehenengo

bider Danona Donea jaialdia. Izen

bereko herri plataformak antola-

tutako jaialdia Santa Katalinako

baselizan egin zuten, uda

garaian.

Herri plataforma, hasieran,

Mundaka Festival musika jaialdi

handiari aurre egiteko sortu zen.

Izan ere, plataformako kideen

arabera, besteak beste, Santa Ka-

talinan bertan egin izan duten

jaialdiak ez du Mundakako txoko

berezi hori errespetatu izan. Leku

publiko hori itxi eta herritarrei

bertara libreki sartzeko aukera

kentzen zietela salatu izan dute

plataformako kideek, eta, hain

zuzen, horren aurkako adierazle

gisa sortu zuten Danona Donea

plataforma.

‘Zulo irekia’Horrela, jaialdi desberdin eta al-

ternatibo bat egiteko aukera plan-

teatzen hasi ziren mundakarrak.

Sinpletasuna oinarri hartuta, na-

hasmen kultural eta artistiko bat

ekarri nahi izan zuten Santa Kata-

linara. Jaialdi komertzialetatik

urrundu, horiek ekartzen duten

argi eta zarata kutsadura ahaztu,

baseliza dagoen txoko berezi hori

aintzat hartu, eta mundu guztiari,

edozein adin, genero edo jatorriko

herritarrei, zuzendutako egitas-

moa prestatu zuten.

Antolatzaileek adierazi dute-

nez, Danona Doneak, zulo irekia

izeneko ereduagaz esperimenta-

tzen du. Eredu horrek «sormen

kolektiboa eta bat-batekotasuna,

nahastea, sorpresa eta konexio

sortzailea» sustatu eta bultzatzea

du helburu. Hori dela eta, jaialdi

alternatiboak ez du inolako agen-

darik. Plataformakoek herritar

guztiei hurreratzeko deia egiten

diete, baina baita parte hartzekoa

ere. Izan ere, jaialdiagaz bat egin

nahi dutenen ideiak, proposame-

nak eta ekarpenak ezinbestekoak

dira Danona Donearentzat.

«Gunean bildutakoen propo-

samen guztiak ondo etorriak

diren biribiltasunean bihurtu

nahi ditugu», diote antolatzaile-

ek. Zer esan nahi dute horrekin?

Edozein motatako egitasmo kul-

tural eta artistikori bere txokoa

eskainiko diotela: besteak beste,

dantzari, musikari, antzerkiari,

olerkiari, irakurketari, solasal-

diari eta edozein eratako ikuski-

zunei. Batez ere, jendarteko espe-

rimentazioa barneratu nahi du

Danona Doneak.

Bertan direnek nahi dutenaHala, antolatzaileek proposamen

sinple bat egiten dute jaialdia

aurrera eraman ahal izateko:

egitasmoa hasteko garaian, ber-

tan bildutakoek egin nahiko

luketen edozer gauza proposatu,

eta, taldetan banatuta, horiek

gauzatu nahi dituzte. Kontzertu

txikiak, liburu baten pasarteen

irakurketa, gastronomia erreze-

tak, ingurumen hezkuntzari

lotutako hitzaldiak... denak du

bere lekua Santa Katalinako jaial-

dian. «Parte hartuko duen edo-

zeinentzat esperientzia bera abe-

rasgarria izango delakoan gaude;

ikasketa, loturak, sormen piztal-

dia, ideia bereziak eta bertan sor-

tuko zaiguna saria izango delako-

an».

Iazko egitasmoa horrela gozatu

zuten. Txalapartarien ikuskizu-

nek edota dantzek hartu zuten

baselizaren ondoko zelaia. Balo-

razio oso ona egin ostean, oinarri

berari jarraituta jaialdia hobetze-

ko asmoagaz datoz bigarren aldi

honetan.

Izan ere, zulo irekia deritzon

eredu hori beste udalerri batzue-

tara zabaltzeko esperantza dute

Mundakakoek. Bide horretan,

hainbat solasaldi eta ekitaldi egin

dituzte bai Busturialdean bai es-

kualdetik kanpo, Bilbon esatera-

ko. Han zabaldu dutenez, aipatu-

tako denontasunhorren barne-

an, autogestioa nabarmendu nahi

dute.

Ez argindarrik, ez txosnarikDanona Donea elektrizitaterik

gabeko ospakizuna izango da.

Agertokiak eta txosnak ere alde

batera utziko dituzte, Santa Kata-

linak «txoko eder bat» eskain-

tzen baitu. Janaria eta edaria nor-

berak eramatea proposatu dute,

gainera. Izan ere, jaialdiak zabal-

du nahi duen mezuetako bat da

«espazio publikoen denontasu-

nazaintzea».

Finantzaketari dagokionez,

jaialdiak inolako diru sarrerarik

ez duela izango azpimarratu dute

plataformako kideek. «Parte

hartuko duen edozeinentzat abe-

rasgarria izango da esperientzia

bera, bertan sortuko dena sari

izango delako». Dena dela, inte-

resa duten artistak aintzat hartu,

eta horiei beren produktuak sal-

gai jartzeko aukera eskaini diete:

«Artistak diru premia balu, ber-

tan izan dezake aukera ikus-en-

tzuleek nahi dutena ematea bide-

ratzeko».

Kulturaren topagune izanik,

hizkuntzaren aldarria ere egin

nahi du Danona Doneak. Euska-

ratik jaiotako egitasmoa dela na-

barmendu dute antolatzaileek,

eta hizkuntzari ere bere lekua es-

kaini nahi diote, transformatuz

joango den agenda horretako jar-

dueretan txoko bat eginik. Hala

ere, beste hizkuntzei ere aterpe

bat eskainiko dietela jakinarazi

dute. Argi dute jaialdiak, sortze-

tik, asko hazteko nahiaren ordez,

«zabal zabaltzeko gogoa» duela,

eta horren alde borrokatzeko

prest daudela diote plataformako

kideek.

Hori dela eta, hurrengo larun-

batean, uztailaren 13an, Munda-

kara joan eta jaialdi alter-

natibo eta desberdin ho-

rretan parte hartzeko

gonbita egin diete herri-

tar guztiei. 12:00etan bil-

tzeko asmoa dute, Santa

Katalinan. Izen ematea

ere ireki dute, Danona

Donearen sare sozialen

bitartez, nahi duenak jo-

ango dela baieztatu, eta,

horrela, antolaketa errazten la-

guntzeko. Azaldu dutenez, par-

taideek izen ematea ez da derri-

gorrezkoa, baina jaialdian parte

hartu nahi duenak aldez aurretik

ideiak emateko eta proposame-

nak gehitzeko aukera duela adie-

razi dute, horrela aha lik eta jaial-

dirik bereziena prestatzeko as-

moagaz.

Mundakako Danona Donea herri plataformak izen bereko jaialdi alternatibo eta partehartzailea abiarazi zuen iaz, Santa Katalinan. Ekinaldi berezia bihar zortzi egingo dute.

‘Denontasuna’ ospatzen

Santa Katalina egunean ospatuko dute Danona Donea jaialdia, santuaren izena daraman baselizaren ondoan. LANDER UNZUETA LEKERIKABEASKOA

Eguneko agenda hutsikegongo da jaialdiari hasieraeman arte. Bertaratutakoenproposamenekin osatuko dute

Beste hainbat aldarrirenartean, euskarariprotagonismoa eman nahidiote antolatzaileek


Natalia Salazar Orbe Elorrio

Jaialdi erraldoiak eta

makro ekitaldiak na-

gusitzen ari diren ga-

raiotan, herritarrei

kalitatezko musika,

dantza eta antzerkia

pilula txikietan eta hilabete osoko

asteburuetan eskaintzeko betiko

asmoari eutsiko dio, beste urtebe-

tez, Musikairek. Elorrioko Arriola

kultur elkarteari esker, hamasei

ikuskizunez gozatzeko aukera

izango dute herriko bizilagunek

zein bisitariek, gaur hasi eta hil

osoko asteburuetan barreiatuta.

Hori guztiori, doan.

«Programazio eklektikoa»

iragarri du, ohi bezala, Aitor Iriar-

te Arriola kultur elkarteko kide

eta jaialdiaren antolatzaileak. He-

rriko plaza eta Lariz, Tola eta Jara

jauregiak izango dituzte agertoki

Elorriora bilduko diren «maila

handiko musikariek». Herrian

izango dira, besteak beste, Arturo

O’Farrill, Ray Fernandez, Maure-

en Choi edota Robert Smith

Bluesband.

Atzerritik etorri eta horietako

batzuek izen handia izan arren,

artista horien ondoan tokiko ber-

tako ordezkariei ere berdin na-

barmentzeko maila aitortu die

Iriartek. «Badirudi kanpotik da-

tozenek aparteko aura dutela.

Baina Joseba Tapia gustuko badu-

zu, Arturo O’Farrill hobea da?»,

galdetu du, norbere gustuen ga-

rrantziari aipamen eginda.

Musika, nagusiJaialdia 2001ean abiatu zutenetik

bertatik argi izan zuten zer-nola-

koa izango zen: «Ez genuen nahi

asteburu batean herria hankaz

gora jartzea eta izandako bisitari

kopurua zenbatzea, eta gero udan

zehar herria basamortu bihur-

tzea». Artearekiko gerturatze

hori ohitura bihurtzeari eman

diote garrantzi handiagoa: «Ber-

takoa zara? Begira zer-nolako au-

kera daukazun: kalera atera, pa-

seoan ibili, kafe bat hartu eta

gauez ordu eta erdiko ikuskizuna

izango duzu. Eta hurrengo egu-

nean, gauza bera. Normaltasun

osoz. Herrira muntaketa izuga-

rria eraman gabe».

Jaialdiaren ardatza musika da,

ikus-entzuleek urte osoan Arriola

antzokian izaten dutelako aukera

mordoa antzerkiaz gozatzeko.

Musikaire jaialdia hartuko du Elorriok, gaur hasi eta hilabetea bukatu arteko asteburuetan, Arriolaelkartearen eskutik. Azken urteetan bezala, Lariz, Tola eta Jara jauregietako lorategietako agertokiekxarma berezia emango diete ikuskizunei. «Programazio eklektikoa» prestatu dute aurten ere.

Hil osorako musika pilulak

Agertoki bereziak ez ezik, lekua girotzeko argiztapenak ere xarma ematen die ikuskizunei. IÑAKI LOPEZ

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5aProposamena

Formatuak ere bat eginbehar du lekuarekin.Ezin zara jauregiansartu, eta burrunbahandia ekarri»Aitor IriarteMusikaireren antolatzailea

‘‘

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5a

NABARMENTZEKOAK

Maureen Choi Quartet

Bibolina jotzen birtuosoa.

Maureen Choik bibolina jotzeko

duen teknikak eta abileziak

txundituta utziko ditu ikus-en-

tzuleak. Bibolin klasikoaren ikas-

ketak egin zituen Michigan Sta-

te unibertsitatean (AEB), eta jazz

arloan, berriz, Beerkle collegen.

Foklorea, flamenkoa eta jazza

uztartzen ditu.

Ray Fernandez

Kubatar trobadorea.Raymun-

do Fernandezek errealitateari

buruz hausnartzera bultzatuko

ditu haren errezitalera biltzen di-

renak. Gitarra eskuan azalduko

da agertokian, bereizgarri di-

tuen abestien letrak eta ahotsak

lagunduta. Eguneroko kronika

soziopolitikoa umorez azalduko

du, Lariz jauregian.

Amaia Elizaranen ‘Block’

Dantza garaikidea.Gorputza-

ren bidez harremanetan dauden

bi emakume aurkezten ditu

Block dantza emanaldiak. Amaia

Elizaran eta Leire Otamendi ditu

protagonista. Bien artean kon-

trako indarrak eta blokeoak sor-

tuko dira, gizakiek bizitzan au-

rrera egiteko aurkitzen dituzten

oztopoen gisan.

Arturo O’Farrill

Antonio Lizanarekin batera.

Jazz munduan egun dagoen

musikaririk garrantzitsuenetako

bat bertatik bertara ikusteko au-

kera emango du Musikairek.

Harekin batera Antonio Lizana

igoko da oholtzara. Flamenkoa-

ren inspirazioak gidatuta, jazza-

ren bitartez bidaiatzen duen sa-

xofoi jotzaile eta abeslaria da.

Joseba Tapia

‘Vint Anys’.Herri musika berri

eta duinaren proposamena era-

mango du agertokira Joseba

Tapiak, Vint Anys bataiatu duen

kontzertu bereziaren bidez. Kan-

tagintza modernoa eta herri mu-

sika uztartzea du helburu proiek-

tuak. Folk progresista bat osatu

nahian, etengabeko berrikun-

tzaren bila ari da artista.

Las Maravillas de Mali

Fusioa.Musikaren magiak Mali

eta Habana elkartu zituen,

1960ko hamarkadan sortu zen

Las Maravillas de Mali taldearen

bidez. Afrikako herrialde horre-

tatik Kubara musika ikastera jo-

andako bekadun talde batekin

abiatu zen proiektua, Boncana

Maigaren zuzendaritzapean eta

musikari kubatarrek lagunduta.

Orduz geroztik taldean jarraitzen

duen bakarra Maiga da.

«Hamabostean behin programa-

tzen dugu antzezlan bat. Musika-

rekin jendea aretora erakartzea

gehiago kostatzen zaigu. Hala,

Musikaire baliatzen dugu ikuski-

zun horiek aurrera ateratzeko».

Plazako emanaldiek kontzertu

itxura hartuko dute. Jauregietan

egingo dituztenak, ostera, errezi-

tal gisa aurkeztu ditu: «Jauregie-

tako ugazabek bi asteburutan ba-

rrura sartzen uzten digute. Barru-

ko lorategietara sartzen bagara,

formatuak ere bat egin behar du

lekuarekin. Ezin zara jauregian

sartu, eta burrunba handiko

ikuskizuna ekarri». Horiek eseri-

ta entzuteko errezitalak izaten

dira, «jazz ukituarekin».

Elorrio klasikoa gisa ermitetan

eta herriko bestelako lekuetan

formatu txikiko kontzertuen gi-

sara hasi zen jaialdiak gainezka

egin zien antolatzaileei. Proiek-

tuaren arrakastak bultzatuta,

leku berrien bila abiatu behar

izan zuten. Herriak aukera mor-

doa du: monumentu historiko eta

artistiko izendatuta dago. Ezku-

tuko paraje horietan bilatzen

hasi, eta jaialdia are erakargarria-

go bilakatu zuten lekuak aurkitu

zituzten: jauregiak.

Jakin-mina piztu zuten.

«Esango nuke hasieran jende

gehiago etortzen zela jauregiko

lorategia ezagutzearren, ikuski-

zunera baino». Jauregietako lo-

rategiek berezko duten erakarga-

rritasuna areagotzen saiatzen

dira, gainera, eta eremua giro-

tzen, batez ere, argiztapena balia-

tuta.

Igande arratsaldeetarako dantza

garaikidea eta antzerkia plazara-

tzeko helburua ezarri diote beren

buruari. «Lan luzeak programa-

tzea baztertu genuen, astun sama-

rrak gerta zitezkeelakoan. Hama-

bost minutuko piezak aukeratzen

saiatzen gara; bata bestearen atze-

tik jarrita, ordubeteko ikuskizuna

osatzen dugu. Jendearentzako as-

koz erakargarriagoa izaten da for-

matu hori». Jara jauregian ikusi

ahalko dira mikroantzerki lanak.

Plazan egingo dituzte, berriz, dan-

tza garaikideko piezak.

Antolatzaileek ia 100.000 euro-

ko aurrekontua izan dute 11 egu-

neko programa osatzeko. Arriola

antzokiaren oporraldian eskain-

tza kalera aterako dute haren bi-

dez. Gora begiratu, eta eguraldiak

ateri eustea dute orain ardura na-

gusia, jaialdiaren xarma ez zapuz-

teko. «Euria bada elizpera edo an-

tzokira joan behar izatea pena

da».

Jauregiak ezagutzeko jakinminak erakartzen ditu ikus-entzule asko. LUCAS SANTOS

HILABETEKO EGITARAUA

Kontzertu eta errezitalez gain,

antzerkia eta dantza ere aterako

dituzte Elorrion antzokitik kalera,

eta denen eskura jarri, pieza labu-

rren bitartez. Ikuskizun guztiak

doan egingo dituzte.

Emanaldiak lau asteburutan

Gaur. Joseba Tapiak Vint Anys

proiektua aurkeztuko du, plazan.

22:30ean hasiko da kontzertua.

Bihar.Afrika eta Kubako fusioa

irudikatuko du Las Maravillas de

Mali taldeak, 22:30etik aurrera,

plazan.

Uztailak 12.Garikoitz Mendizabal,

Xabi Zabala eta Kaabestri Ensen-

blek folk klasikoa interpretatuko

dute, 22:30ean, Lariz jauregian.

Uztailak 13.Arturo O’Farrill eta

Antonio Lizana elkarrekin ariko

dira, 22:30ean, Lariz jauregian.

Uztailak 14.Ray Fernandez izan-

go da, Lariz jauregian, 19:30ean.

Uztailak 19.Robert Smith Blues-

band herbeheretarra igoko da

Tola jauregiko agertokira,

22:30ean.

Uztailak 20.Maureen Choi

Quarteten emanaldia, 22:30ean,

Tola jauregian.

Uztailak 21.Dantza garaikidea

taularatuko duten lau lan aurkeztu-

ko dituzte plaza gaineko oholtzan:

Mey-Ling Bisognoren Shojo, La-

salaren Fight, Amaia Elizaranen

Block, eta Arima konpainiaren

Sustraiak.

Uztailak 26. Izaki Gardenak talde-

ak kontzertua emango du plazan,

22:30ean.

Uztailak 27.The opera locos an-

tzerki musikala taularatuko dute

plazan, 22:30ean.

Uztailak 28.Hiru mikroantzerki

ikusiko dituzte 19:30ean Jara jau-

regira biltzen direnek: Kamikaz

Kolektiboak eta Ttak Teatrok on-

dutako Agur eta dolore, Paganini

konpainiak prestatutako Lolipop,

eta Teresa Caloren La plancha o la

vida. Hamabost eta hogei minutu

arteko saioak egingo ditu bakoi-

tzak.

Proposamena

MUSIKA

ABANTOTotem orkestra.

bGaur, 00:00etan, Pilar Abin

plazan.

ABANTOCasting orkestra.

bBihar, 00:30ean, Pilar Abin

plazan.

ABANTOAlma Navarra.

b Igandean, 13:00etan, Pilar Abin

plazan.

AMOROTOBide Batez.

bGaur, 02:00etan, plazan.

AMOROTOHuntza, Nikotina eta

McOnak.

bGaur, 22:30ean, plazan.

AMOROTOHilbera eta Zirkinik Bez.

bBihar, 23:00etan, plazan.

ARRIGORRIAGADJ Markelin.

bGaur, 23:30ean, Abusuko jaietan.

ARRIGORRIAGATolin mariatxia.

bBihar, 16:00etan, Abusuko

jaietan.

BALMASEDAKovertizo.

bGaur, 21:00etan, Maiken Brewery

garagardotegian.

BARAKALDOBoom eta Ansia.

bBihar, 20:30ean, El Tubon.

BARAKALDOLa Mara

eta Jose de Arte.

bBihar, 20:30ean, Ambigu

Andaluziako etxean.

BARRIKALomoken Hoboken.

bBihar, 20:00etan, Golfo Norten.

BARRIKALukumi Blues Band.

b Igandean, 13:00etan eta

20:00etan, Golfo Norten.

BERMEOSzymon Klekowicki

Sextet.

bGaur, 20:30ean, Kafe Antzokian.

BILBOTokan2 La Polla.

bGaur, 19:30ean, Errekaldeko

jaietan, Txoriak-en txosnan.

BILBOLa Ribera House Band.

bGaur, 19:30ean, La Riberan.

BILBOZorrotza Live Festival:

Nize, LeieMeie, DJ Ma’boi

eta DJ Contracks.

bGaur, 20:00etan, Zorrotzako

gaztetxean.

BILBOTupperware

eta Northern Lions.

bGaur, 20:30ean, Shaken.

BILBODown The Ladder.

bGaur, 20:30ean, Bowien.

BILBOAitor Etxebarria vs. David

Lynch eta Rrucculla vs. Flying Lotus.

bGaur, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOThe Fires.

bGaur, 22:30ean, Badulaken.

BILBOLisker.

bGaur, 22:45ean, Errekaldeko

jaietan.

BILBOAlvaisindahaus DJ.

bGaur, 00:00etan, Muellen.

BILBOHamid.

bGaur, 00:00etan, Kremlinen.

BILBOThe Goddamn Gallows.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOGolden Wood.

bBihar, 22:00etan, Via de Fugan.

BILBOParabellum, Las Sexpeares

eta Josetxu Piperrak and The Riber

Rock Band.

bBihar, 22:15ean, Errekaldeko

plazan.

BILBOMajorxtom.

bBihar, 22:30ean, Badulaken.

BILBOMamba Beat DJ Set.

bBihar, 00:00etan, Muellen.

BILBOBoopers DJs.

bBihar, 00:00etan, Kremlinen.

BILBORafa Aceves Trio.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOLos 5 Bilbainos.

b Igandean, 19:30ean, Errekaldeko

jaietan.

BILBOMastodonte.

bOstegunean, 13:30ean,

BBK aretoaren kanpoaldean.

BILBOBBK Live jaialdia:

Belatz, Biig Piig, Sleaford Mods,

Nicola Cruz, Yaeji, Erabatera,

Mr. K, John Grant, Nils Frahm,

Thom Yorke Tomorrow’s

Modern Boxes, Derby Motoreta’s

Burrito Kachimba, Vetusta Morla,

Liam Gallagher, Modeselektor,

The Psychotonic Monks, Sua,

Slaves, Khruangbin, The Voizd,

Delaporte, Ider, Baiuca eta

Ms. Nina.


Kobetamendin.

BILBOLee Junior.

bOstegunean, 20:00etan,

Gure Argia kafetegian.

BILBOMano de Santa.

bOstegunean eta ostiralean,

22:30ean, Badulaken.

BUSTURIADientes de Luna,

Ozhen eta Ilargi Beltza.

bGaur, 23:00etan,

San Kristobalgo jaietan.

BUSTURIAEnkore, Ze Esatek!

eta DJ Jaikide.

bBihar, 23:00etan,

San Kristobalgo jaietan.

DURANGOAmaia Urzainki

& Robert Oviedo: Overnight.

bBihar, 20:30ean, Kurutzesantu

museoan.

DURANGOFredi Pelaez

Organ Trio.

bAsteazkenean, 21:00etan,

Plateruenan.

ELORRIO Joseba Tapia:

Vint anys.

bGaur, 22:30ean, plazan.

ELORRIOLas Maravillas de Mali.

bBihar, 22:30ean, plazan.

ELORRIOTrikitilari Gazteen

IV. Txapelketa.

b Igandean, 19:00etan, plazan.

ERANDIOThunder Clap Sound

System feat. Charles Cooper Chop.

bAsteartean, 19:00etan,

Akarlanda parkean.

GALDAMESDJ Beltrance.bGaur, 23:30ean, Atxuriagako

jaietan.

GALDAMESGabezin.bBihar, 23:00etan, Atxuriagako

jaietan.

GERNIKA-LUMOPeputz.

bAsteazkenean, 20:00etan, Astran.

GETXOGirls in Band Quintet.

bGaur, 19:00etan, Algortako

Geltokia plazan.

GETXOHigh Feliciy.

bGaur, 20:00etan, Arrigunagan.

GETXO Jose Angel Llorente

Quintet eta Kenny Barron Trio.

bGaur, 21:00etan, Muxikebarrin.

GETXODetectives Descalzos.

bGaur eta bihar, 00:00etan,

Pipers Irishen.

GETXOB-Jazz lehiaketaren

irabazlea.

bBihar, 19:00etan, Algortako

Geltokia plazan.

GETXOMarc Martin Trio

eta Madeleine Peyroux.

bBihar, 21:00etan, Muxikebarrin.

GETXO Juanma Urriza Quartet.

b Igandean, 19:00etan, Algortako

Geltokia plazan.

GETXOPaquito D’Rivera Septet.

b Igandean, 21:00etan,

Muxikebarrin.

GORLIZDastatuarte Reggae Night:Aiala, Glamity Sound, Krianza

Sound eta Weepah Sound System.

bGaur, 22:00etan, Eleiz plazan.

GUEÑESCharlie Cosh & MikelGaztañaga.

bBihar, 20:30ean, La Cantinan.

IURRETATrikitixa Jaialdia: Roberto

eta Miren Etxebarria; Ruben Isasi

eta Argibel Euba; Mirari, Aintzane

eta Zaloa; Martin eta Olaia; Jokin

San Jose eta Zuriñe Gonzalez; eta

Hegoi eta Ainara Petite.

bBihar, 12:00etan, Amatza auzoan.

LEKEITIOLekitto Musika Banda.


Independentzia plazan.

LEKEITIOMud Candies.

bOstegunean, 19:30ean, Malekoia

Txiringitoan.

MUNGIAOld Berri Band.

bGaur, 21:00etan, Zubikoan.

MUNGIATravellin’ Brothers

Big Band.

bGaur, 23:00etan, Foruen plazan.

MUNGIAGozategi.

bGaur, 00:00etan, txosnetan.

MUNGIA Iñaki Basabe.

bBihar, 13:00etan, Andra Marin.

MUNGIAWicked Wizzard

eta Huntza.

bBihar, 22:30ean, txosnetan.

MUNGIALorratz.


Foruen plazan.

Bilbo b Kalealdia

Bilboko kaleak, arte eszenikoen plazaAurtengo uztaren erdia baino gehiago eman du jada Bilboko Kalealdiak, eta Casilda Iturrizar parketik Areatza

eta Plaza Barri aldera mugitu da. Igandera bitartean, oraindik ere kaleko hogei bat ikuskizun emango dituzte.

Natxo Montero Danzak, esaterako, Barbecho urbano. Eta, antzezlan ugarien artean, Los Moñekos taldeak

We-ding!—argazkian— eskainiko du, gaur, 18:00etan eta 21:15ean, Arriaga antzokiaren alboan. LOS MOÑEKOS

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5aAgenda

ONDARROAGatz eta Azalera.

bBihar, 20:00etan, Musika plazan.

PLENTZIALos Cuatro Jinetes.

bBihar, 22:30ean, Txipioko jaietan.

PLENTZIARocktekea.

bBihar, 23:30ean, txosnetan.

PLENTZIAMi Hermana Corina.


Bahia de Plentzia hotelean.

PORTUGALETEMCD, The Guilty

Brigade, Suzio 13, Shock, Artaza

Combat eta Ultima Generacion.

bGaur, 19:00etan, Errepelegan,

J.M. Martinez de las Rivas plazan.

PORTUGALETEToni Metralla

y Los Antibalas.

bGaur, 19:00etan, Errepelegan,

kontzertu ibiltaria kamioian.

PORTUGALETEPeligro Martinez

eta Ansia.

bGaur, 19:00etan, Estropon.

PORTUGALETEWax & Boogie.

bGaur, 21:00etan, Santa Klaran.

PORTUGALETELa Banda

de Jalber.

bBihar, 20:00etan, Errepelegan.

PORTUGALETEMr. Groovy

& The Blues Heads.

bBihar, 21:00etan, Santa Klaran.

PORTUGALETELa Banda Trapera

del Rio eta Manolo Kabezabolo

y los Ke no dan Pie kon Bolo.

bBihar, 23:00etan, Errepelegan,


PORTUGALETEMusika Banda.

b Igandean, 13:00etan, Errepelegan,


PORTUGALETEBirds in Row

eta Tooth.

b Igandean, 21:00etan, Grooven.

PORTUGALETEPuro Relajo.


Errepelegako etorbidean.

PORTUGALETEThe Verbeners

eta The Dolphiners.


San Nikolas plazan.

SOPELAThe Arrogants.

bGaur, 22:00etan, Gardokiko

Atalaian.

ZALDIBARRadio Revolucion,

Kulto Kultibo eta Anita Parker.

bGaur, 22:30ean, txosnetan.

ZALDIBARDJ Josemari.

bGaur, 23:00etan, Euskal Herria

etorbidean.

ZALDIBARGozo Gozo.

bBihar, 00:00etan, txosnetan.

ZAMUDIOBrothers in Elvis.

bGaur, 20:30ean, Crazy Guitarren.

ZIERBENAGatibu, Nerbade

eta Ingot.

bBihar, 21:00etan, Arenako

hondartzan.

ANTZERKIA

ABANTOThe Funes Troup:

Aukerak.

b Igandean, 20:00etan, Pilar Abin

plazan.

BILBOLos Moñekos: We-ding.

bGaur, 18:00etan eta 21:15ean,

Arriaga antzokiaren albo batean.

BILBOBigbinome Collectif: Saut.

bGaur, 18:30ean eta 21:45ean,

Areatzan.

BILBOMarkeliñe: Chef Nature.

bGaur, 19:15ean, Arriaga

antzokiaren albo batean.

BILBOThe Funes Troup: Aukerak.

bGaur, 20:15ean, Plaza Barrian.

BILBOCirque Hirsute: Les Butors.

bGaur, 22:30ean, eta bihar,

20:45ean, Areatzako kaian.

BILBODeabru Beltzak: Symfeuny.

bGaur eta bihar, 23:30ean, Arriaga

plazan.

BILBOFil d’Arena: Salt.

bBihar, 18:00etan eta 20:15ean,

Areatzan.

BILBODikothomia Cia: [e.go].

bBihar, 18:30ean eta 21:45ean,

Plaza Barrian.

BILBOTeatro Due Mondi:

Come crepe nei muri / Wall cracks.

b Igandean, 12:00etan, Areatzan.

BILBOHortzmuga: Bidaia.

b Igandean, 13:30ean, Arriaga

plazan.

GERNIKA-LUMOAnita Maravillas:

Sardina bakalau.

bBihar, 19:00etan, Agarren.

LEKEITIO Iñigo Aranburu,

Xabier Ortuzar, Ainara Ortega

eta Nerea Alberdi: Mundubira:

Elkano, primus.

bGaur, 20:30ean, Ikusgarri

aretoan.

MARKINA-XEMEINTxiki:

40 urte ta aldapan behera niek.


belardian.

MUNGIAGorabide: De la mano

de Alicia.

bGaur, 19:00etan, Torrebillela

kultur etxean.

MUNGIASarini Zirko:

Txoriak txori.

bGaur, 19:30ean, Matxin plazan.

Ondarroa b Arnasa Eguna

Egun osoa iraungo duen elkartasun jaiaFibrosi kistikoaren Gipuzkoako elkartea da Arnasa, eta, gaitzari aurre egiten laguntzeko, jai giroko egun-pasa

antolatzen du urtero Ondarroan. Bihar izango da Arnasa Eguna, eta, 11:30ean Andrabanda eta Artelanekin

Zubibarritik Alamedaraino kalejiran ibili ostean, egun osoko jaia izango da. 19:00etan Plaza irrintzikabertso

ikuskizuna izango da alde zaharrean, eta, 20:00etan, Gatz —argazkian— eta Azalera taldeen kontzertua. GATZ

ZALDIBARMalas Compañias:

Prozak.


Udaletxeko plazan.

ZALDIBARDrakoren semeak:

kalejira piroteknikoa.

b Igandean, 22:30ean, Olazar

kalean hasita.

DANTZA

ABANTOEnarak: Batallones

republicanos.

bGaur, 22:00etan, Sanfuesteseko

frontoian.

ABANTOAzahar taldea.

bBihar, 20:00etan, Pilar Abin

plazan.

ARRIGORRIAGABolintxu:

euskal dantzak.

bGaur, 20:00etan, Abusuko

pilotalekuan.

ARRIGORRIAGAAl Son akademia.

bBihar, 12:00etan, Abusuko

jaietan.

BERMEOTxo Sevilla.

bBihar, 18:30ean, Talan.

BILBONatxo Montero Danza:

Barbecho urbano.

bBihar, 19:30ean eta 22:45ean,

Arriaga antzokiaren albo batean.

FORUAUrdaibai taldeko gazteak.

b Igandean, 13:30ean, plazan.

GETXOLindy Hop.

bBihar, 12:00etan, Algortako

Geltokia plazan.

MUNGIAAmilotx: larrain dantza.

bGaur, 23:30ean, txosnetan.

PLENTZIA Itxas Eder taldea.

bAsteazkenean, 19:00etan, Txipion.

PORTUGALETE Ikusgarri

eta Nyirseg.

bBihar, 19:00etan, Errepelegan,


PORTUGALETEDantza Alai:

txitxarrilloa.

bBihar, 20:30ean, Errepelegan,

Gorbeamendi plazan.

BERTSOLARITZA

MUNGIANerea Ibarzabal

eta Julio Soto.

bGaur, 19:00etan, txosnetatik.

ONDARROAEneko Arrate:

Plaza irrintzika ikuskizuna.

bBihar, 19:00etan, plazan.

ZALDIBARBertso saio musikatua:

Miren Artetxe, Onintza Enbeita

eta Etxahun Lekue.


ZAMUDIOBertso poteoa: Sustrai

Colina, Arkaitz Estiballes, Xabat

Galletebeitia eta Agin Laburu.

bBihar arratsaldean.

ERAKUSKETAK

BILBOLucio Fontana. Atarian.

b Irailaren 29ra arte, Guggenheim

museoan.

BILBO Ignacio Zuloaga 1870-1945.

bUrriaren 20ra arte, Arte Ederren

museoan.

BESTELAKOAK

ARRIGORRIAGARubik magoa.

bBihar, 17:30ean, Abusuko

pilotalekuan.

BILBOGomutan. Bilboko historia-

ren atal ezezagunak liburuaz sola-

saldia, Hektor Ortega idazlearekin.

bAsteazkenean, 10:30ean,

Kafe Antzokian.

ELORRIOAzoka ekologikoa.


MUSKIZPobeña 1890meatzaritza

tradizionalaren antzezpena.

b Igandean, 10:00etatik aurrera,

Pobeña auzoan.

PORTUGALETETxan magoa.


Errepelega etorbidean.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko uztailaren 5a Agenda

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Jeinu edertzat dauzkate

elezaharrek laminak.

Adats luzea urrezko

orraziz orrazteari ordu

luzez ekiten zietenak.

Elezaharretan gehien azaltzen

diren izakietako batzuk dira.

Toponimian ere haiei lotutako

leku ugari ageri dira: Lamikiz,

Markina-Xemeinen; Lamindau,

Diman; Laminerreka, Zeberion;

Lamiako, Leioan; Laminapotzu,

Zeanurin; Laminarrieta, Bedian,

edota Laminazulo, Anboton. Adi-

bide batzuk besterik ez dira.

Orozkon girotutako elezaharra

da Joxe Miel Barandiaranek eta

Resurreccion Maria Azkuek jaso-

ta Euskal Herriko Leiendak libu-

ruan irakur daitekeena. Herri

baten kultura eta iruditeria

kolektiboa elikatu dute mendee-

tan halako kontakizunek. Fanta-

siaren munduan murgiltzea

beste asmorik ez dute izan

batzuek; irakaspenen bat txerta-

tzea eta analisi kritikoa egitea,

beste askok. Azken horietako bat

da Lamina maitemindua.

Orozkon bizi zen gizon gazte

bat eta lamina bat ditu protago-

nista. Antton izeneko artzain gaz-

tea, mendian artaldearekin zebi-

len egun batean, kantu eder bate-

kin liluraturik geratu zen. Ardiak

ahaztu, eta doinuaren sorlekura-

ko bidea hartu zuen, itsututa.

Ibaiaren erdian, haitz baten gai-

nean, emakume eder bat ikusi

zuen. Ilea orrazten ari zen kantu

bitxia abesten zuen bitartean. An-

tton miretsita zegoen.

Halako batean, neskak Antton

ikusi zuen, eta uretan murgildu

zen. Lotsatuta edo izututa, haitz

baten atzetik ezkutatuta begira-

tzen zion artzainari. Azkenean,

gazteari hitz egiten hasi zitzaion,

nor zen galdezka. Mutila

mutututa zegoen, baina

azkenean, lortu zuen bere

izena ahoskatzea: «An-

tton, Antton naiz. Eta

zu?». Barre algara egin,

eta uretan murgildu zen

berriro neska. Antton

zain geratu zen. Baina

ez zen berriro azaltzen,

eta herrira itzultzea era-

baki zuen.

Egun batzuk egin zituen

etxetik atera gabe. Ezin zuen

burutik kendu mendian ikusi

zuen neska. Azkenean, berriro

ibai haren ingurura gertura-

tzea erabaki zuen. Hurbildu

ahala, kantu liluragarria en-

tzun zuen berriro. Aurrekoan

bezala, ilea orrazten aurkitu zuen

emakumea, haitz baten gainean.

«Egun on, Antton!», esan zion,

«zure zain nengoen». Eta bere

ondora hurbiltzeko eskatu zion.

Ur bazterrera joan, eta hantxe

eseri zen. Orduak eman zituzten

elkarri begira, isil-isilik. Halako

batean, iluntzear zela, berekin ez-

konduko zen galdetu zion ema-

kumeak. Baiezkoa erantzun zion

mutilak.

Pozez gainezka itzuli zen etxera

Antton, emakumeak eman zion

eraztuna jantzita. Eta amari jaki-

narazi zion albistea. Hark, harri-

tuta, galdetu zion: «Norekin ez-

konduko zara, ba?». Eta semeak

erantzun: «Mendian topatu du-

dan neska batekin. Mendian bizi

da, erreka ondoan».

Susmo txarra hartu zion amak.

Semea sorginduta zegoela pen-

tsatu zuen. Eta inguruko guztiei

kontatu zien gertatutakoa,

zer konponbide bila zezake-

en galdetzeko. Orozkoko

agure zaharrenak eman zion pis-

ta: «Lamina baldin bada, ahate

oinak izango ditu».

Etxera itzuli, eta semeari eskatu

zion andregaiaren oinei begira-

tzeko. Ibairako bidea

hartu zuen, eta isil-isilik

gerturatu zen, andre-

gaiari sorpresa emateko

asmoz. Uretan aurkitu

zuen, bainua hartzen.

Algaraka zebilen, arrainekin jola-

sean. Baina, hara ezustekoa: oi-

nak uretatik kanpo ikusi zizkio-

nean, ahatearenak ziruditen!

Hura ikusita, etxera itzuli zen,

burumakur. Atetik sartu zenera-

ko sumatu zion amak zer gerta-

tzen zitzaion. «Nolako oinak

ditu?», galdetu zion. Eta mutilak

erantzun: «Ahate oinak». Amak,

orduan, larrituta erantzun zion:

«Ene! Lamina da! Ezin zara ez-

kondu horrekin! Entzun duzu?

Gizakiak ez dira ezkontzen lami-

nekin».

Tristurari ezin eutsitaAnttonen ama lasterka atera zen,

herri osoari gertatutakoa jakina-

raztera. Saminak jota, ohean sar-

tu zen Antton. Ezin zuen burutik

kendu andregai zuenaren aurpe-

gia, eta haren ahotsa entzuten

zuen: «Zatoz, zatoz, maitea, za-

toz...». Baina mutila ez zen joan

berriro mendira. Eta egun batean

hil egin zen, tristurak jota.

Hilobiratu zuten egunean, la-

mina Anttonen etxera joan zen.

Haren ohera gerturatu, gorpua

urrezko maindire batez estali, eta

musu bat eman zion ordurako

jada izoztuak zituen ezpainetan.

Hileta egin behar zuten elizara

arteko bidea egin zuen laminak

hilkutxaren ondoan. Baina kan-

poan geratu zen. Handik mendi-

rako bidea hartu zuen berriro,

tristurak jota. Negar eta negar

egin zuen, etenik gabe. Haren

malkoak erori ziren lekuan iturri

bat sortu zela dio elezaharrak, la-

minaren eta artzainaren arteko

ezinezko maitasunaren oroigarri.

Tolerantziaren aldeko aldarri-

tzat ulertzen dute batzuek lamina

maiteminduaren istorioa; dene-

tariko bikoteen aldeko aldarri-

tzat, hain zuzen.

‘Lamina maitemindua’ elezaharrak artzain baten eta lamina baten ezinezkomaitasun istorioa kontatzen du. Gizarteakdebekatzen dituen maitasun edoharremanekin tolerantziaz jokatzearenaldeko aldarri moduan uler daiteke.

Harremandebekatuak

IBONELORRI.EUS

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko uztailaren 5a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus [email protected]

sHALA BAZAN EDO EZ BAZAN...

Lamina izanik ezin zuelaharekin ezkondu esan zionamak semeari, gizakiak ezdirelako ezkontzen laminekin

BIZKAIKO HITZA - Berria · 2019-07-05 · BIZKAIKO HITZA ANE MARURI ARANSOLO Marijesien tradizioa...

Documents

Transcript of BIZKAIKO HITZA - Berria · 2019-07-05 · BIZKAIKO HITZA ANE MARURI ARANSOLO Marijesien tradizioa...