Diccionario Latin

1130
JOSE JUAN DEL COL Instituto Superior “Juan XXIII” Bahía Blanca 2007 DICCIONARIO AUXILIAR ESPAÑOL-LATINO para el uso moderno del Latín

Transcript of Diccionario Latin

  • JOSE JUAN DELCOL

    Instituto Superior Juan XXIIIBaha Blanca

    2007

    DICCIONARIOAUXILIARESPAOL-LATINO

    para el uso moderno del Latn

  • JOSE JUAN DELCOL

    DICCIONARIOAUXILIAR

    ESPAOL-LATINO

    para el uso moderno del Latn

    BAHIABLANCA

    Instituto Superior Juan XXIII

    2007

    Diccionario auxiliar espaol-latino para el uso moderno del latn - Baha Blanca :Instituto Superior Juan XXIII, 2007.

    1250 p. ; 23x17 cm.

    ISBN 978-950-9771-34-5

  • Iesu Christo,Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,

    hoc recentis latinitatis lexiconauctor ex animo et perlibenter dedicat.

  • Instituto Superior Juan XXIII, Baha Blanca, 2007Vieytes 286B8000AEF Baha Blanca (Buenos Aires), Argentina

    Tel. +54 - 291 - 456-2117E-mail: [email protected]

    Queda hecho el depsito que marca la Ley 11.723

    Reservados todos los derechos.

    Impreso en la Argentina - Printed in Argentina

    Impreso por Sapienza Industria Grfica, Undiano 84, Baha Blanca

    Cuidado de la edicin: Adrin Mandar

    Composicin y armado: Zulma Iglesias / Daniel Cirio

  • PROLOGO

    Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar eluso del latn como lengua viva.

    S perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseanza o estudiodel latn al que consideran idioma definitivamente muerto. Ms animadversin experimentanvarios hacia el uso del latn como lengua viva, viendo en esto una utopa.

    No entro en semejante discusin. Solo remito a mi trabajo Latn hoy?, publicado en Romaa nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el ao 1999. En ese libro puntualizo signos derenacimiento del latn, tanto en el mbito escolar curricular como en el mbito extraescolar,en varios pases de Europa (Austria, Blgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Ale-mania ...) , en los Estados Unidos de Amrica e incluso en algn pas africano (Senegal y Ni-geria, en Africa Occidental).

    La problemtica del latn se centra en su inadecuada didctica. Por tal motivo se propicia hoyuna didctica del latn que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo delmismo, no solo a travs de la lectura y estudio de los autores, sino tambin a travs de la pro-duccin(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio Latn hoy?, despus de afirmar que la msmoderna didctica de las lenguas reconoce como bsico el principio que para aprender una len-gua es indispensable usarla: usarla asiduamente (p. 124), advierto que omitir las referenciasa la lengua nativa del alumno y transferir cada vez ms su actividad mental a la lengua que sequiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje prctico (ib.).

    No es el caso de que me explaye aqu sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyotexto ntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en Institucionaly luego en Publicaciones en el recuadro Nuestro Rector. El primer libro que aparece esjustamente Latn hoy?).

    La elaboracin del presente diccionario me requiri, si bien con varias interrupciones, unasdcadas de consultas y recoleccin de datos. Los libros y revistas de que me val son los queconstan en la bibliografa.

    Se trata de un trabajo de recopilacin. No acu neologismos ni giros latinos. Tan solo, en va-rias ocasiones, apliqu el recurso de una estricta analoga para aadir voces derivadas de otrasindicadas por tal o cual autor, mxime si eran voces de origen griego.

    En la recopilacin practiqu cierta seleccin, dejando de lado neologismos que no me parecanadecuados o que solo encontraba excepcionalmente, como traenus o traenum para tren;posta (-ae f) o postae (-arum fpl) para correo y postalis, e para postal; sportum (-i n)para deporte y sportivus, a, um para deportivo (cf Perugini, s. v. treno, posta, postale,sport, sportivo); turista (cf Vox Latina fasc.159, p. 39; fasc. 161, p. 397), patriota (cf ib., fasc.159, p. 61) ...

  • Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. As, v. gr.,para publicidad fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano,Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blnquez Fraile, Pittno, Chiesa, Ivenis 95 V 12 y 95 VII 3.

    Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a aggiornare con neo-logismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histrica como es ellatn, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin so-lucin de continuidad, dado el constante y extraordinario avance cientfico-tcnico de nuestracultura y consiguientemente de nuestra habla.

    El mo es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se aadea otros dos aportes mos en favor de la causa latina. Son ellos:- el n 3 de Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII, que lleva por ttulo: Latinae voceslocutionesque cum Hispano sermone comparatae (Baha Blanca, Instituto Superior JuanXXIII, 1981; 29 p.);- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectaeet cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulusVivae Latinitatis voces locutionesque. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum(Baha Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).

    Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latnes el primero del gnero para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia deotro semejante en Espaa o Amrica Latina. Ojal otros autores, con ms competencia que yo,encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todava a me-diados del siglo pasado fue propuesto como lengua cientfica internacional; que es el sustratode nuestro propio idioma y dems idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo ens y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notablesbeneficios a la cultura cientfico-tcnica y al mismo mbito empresarial. Incluso hay quien love como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En elartculo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet),se pone de relieve justamente esto:

    Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicacin y tender puentes entre distintas culturases el rasgo definitorio del latn e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre s unoscuantos aos, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolicin de las barrerasentre las gentes de todo el orbe.

    Me place hacer constar que emprend la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,a un pedido que, all por la dcada de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregacin Sa-lesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecnomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En rea-lidad, l simplemente me haba pedido compilar un pequeo lxico latino, para aadirlo luegocomo Apndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (BuenosAires, Editorial Don Bosco, 5 ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edicin. Sera algoas como el Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno que figura,como Apndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,

  • edizione speciale, 2 reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, Eglo-gas, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia aficin), me complaca en ir anotando, constantey seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latn moderno encontraba en revistas y li-bros. Y as, el pequeo lxico lleg a convertirse en el actual, ms bien voluminoso.

    Me agrada hacer constar, por ltimo, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,en la fiesta litrgica de San Juan Bosco de este ao 2007. Fue una feliz coincidencia, no solopor tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino por-que Don Bosco, a quien la Iglesia llama Padre y Maestro de la Juventud, fue tambin unautntico humanista. En 1884, Len XIII, eximio latinista, refirindose a una splica escritaen latn por el mismo Don Bosco, le coment al cardenal Nina: Me gusta el latn de donBosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro. Cuando elCardenal se lo cont a don Bosco, le pregunt si haba estudiado literatura. S -le respondidon Bosco-. He ledo todos los clsicos latinos y con los mejores comentarios. Y le dio unaretahla de obras y autores (cf Memorias Biogrficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Ca-tequstica Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).

    Bajo los auspicios de don Bosco, confo, pues, el presente diccionario auxiliar espaol-latinopara el uso moderno del latn a la comprensin y benevolencia de los eventuales usuarios,agradecindoles de antemano las observaciones, crticas y sugerencias que tuvieran a bienhacerme.

    Baha Blanca, 31 de enero de 2007.

    Pbro. Lic. Jos Juan Del Col, sdbRector del Instituto Superior Juan XXIII

  • BIBLIOGRAFIA

    Adulscens (Commentarolus nubeculatus Latine scriptus).

    ALBERT Sigrides, Cottidie Latine Loquamur (Textus de rebus cottidianis hodiernisque),Saraviponti-Saarbrcken, 1987.

    ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, Latino-Theodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrcken,editio secunda, 2001.

    ALBERT Sigrides C., Emissiones 5. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.

    ALBERT Sigrides C., Emissiones 6. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.

    BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, SocietasLibraria Studium, 1963.

    BADELLINO Oreste, Dizionario Italiano-Latino, Torino, Rosenberg & Sellier, 1961.

    BLNQUEZ FRAILE Agustn, Diccionario Espaol-Latino, Barcelona, Editorial RamnSopena, 1960.

    BLNQUEZ FRAILE Agustn, Diccionario Latino-Espaol, Barcelona, Editorial RamnSopena, 4 ed., 1961.

    CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Ro-senberg & Sellier, 3 ed., 1960.

    CASTIGLIONI Luigi - MARIOTTI Scevola, Vocabolario della Lingua Latina, Torino,Loescher Editore, 1966.

    CHIESA Antonio, Dizionario Italiano Latino (integrativo antico e moderno), Bologna,Tipografia Compositori, 1966.

    Diccionario Ilustrado VOX Latino-Espaol, Espaol Latino, Barcelona, Biblograf, 20 ed.(reimpresin), 1996.

    EGGER Carolus, Lexicon nominum locorum, Officina Libraria Vaticana, 1977.

    EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Citt del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4 ed.,1986.

    EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae Dialogorum de rebusrecentioribus, Saraviponti, editio secunda, 2004.

  • FORCELLINI Aegidius, Lexicon totius Latinitatis, Bolonia, 1965.

    HELFER Christian, Index verborum Latinitatis recentissimae selectus.

    Ivenis (Commentarolus nubeculatus Latine scriptus).

    KYKKOTIS I., English-Modern Greek and Modern Greek-English Dictionary, London,Third Edition reprinted 1963.

    Latinitas (Commentarii linguae Latinae excolendae provehendae quarto quoque mense eCivitate Vaticana prodeuntes).

    Lexicon Medicum Anglicum-Russicum-Gallicum-Germanicum-Latinum-Polonum,Warszaw, Polish Medical Publishers, 1971.

    Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen Latinitas), LibrariaEditoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.

    LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,reprinted, 1964.

    Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet).

    LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo P-tron, 1962.

    MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Citt diCastello, Societ Editrice Dante Alighieri, 18 ed., 1964.

    MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien trminoscomputatrales aprestados por Dracn, seudnimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).

    MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.

    MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino Latino-Italiano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo MondadoriEditore, Milano, 1986.

    Nuntii Latini, Finnish Broadcasting Company (Radiophonia Finnica Generalis),17.12.2004 - 26.5.2006.

    PABON Jos M., Diccionario Manual Griego-Espaol, Barcelona, Biblograf, 4 ed., 1969.

    PACITTI Guerino, Piccolo Lessico (per un congresso internazionale dedicato al latino),Roma, Angelo Signorelli Editore, 1966.

  • Palaestra Latina (Trimestres litterarum latinarum commentarii Caesaraugustae a sociisclaretianis editi).

    PAVANETTO Cletus, Elementa linguae et grammaticae Latinae, LAS-Roma, 5 ed., 2001.

    PERUGINI Angelo, Dizionario Italiano-Latino, Libreria Editrice Vaticana, 1976.

    PITTNO Giuseppe, Dizionario latino-italiano italiano-latino, Edizioni ScolasticheMondadori, 3 ed., 1965.

    SPRINGHETTI Aemilius, Lexicon Linguisticae et Philologiae, Romae apud PontificiamUniversitatem Gregorianam, 1962.

    TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-Tournai-New York, Descle & C., 1964.

    Vocabula computatralia (en Internet).

    Vox Latina (Commentarii periodici quater in anno editi).

    Diccionarios principalmente consultados para la parte espaola

    ALONSO Martn, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1 reimpr., 1968;tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.

    El Pequeo Larousse Ilustrado, Coedicin Internacional, 7 ed., 2000.

    REAL ACADEMIA ESPAOLA, Diccionario de la Lengua Espaola, tomo I A/G; tomoII, H/Z, 22 ed., 2001.

  • ADVERTENCIAS

    En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinnimas, prefiriendo en lo posiblelas ms cortas. Tambin di la precedencia a las locuciones ms cortas.

    En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. Detal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latn. El lector, a su vez, tiene la posibilidadde elegir la opcin u opciones que prefiera.

    Acentuacin

    Todas las palabras de dos slabas tienen el acento tnico o prosdico sobre la penltima. Talacento no se marca.En cambio, todas las palabras de tres o ms slabas llevan marcado el acento ortogrfico sobrela penltima, si es larga (v. gr. b); sobre la antepenltima, si es breve (v. gr. c).En latn, el acento no cae nunca sobre la ltima slaba ni antes de la antepenltima.

    En algunos diccionarios, como el de Mir y Calvano, el acento ortogrfico es en todos loscasos una tilde como rayita oblicua que baja de derecha a izquierda. Ej: orgo, coctra, an-tiqussima , exprmitur... En otros diccionarios, se emplea este acento para las palabras esdr-julas o sobresdrjulas; se emplea, en cambio, una tilde como rayita horizontal para las palabrasgraves, cuya penltima slaba sea larga. Ej: orgo, coctra, tribnal, clinmen, etc.Este diccionario trae la segunda modalidad, pero solo cuando parezca oportuna.

    Para la acentuacin, al indicar el genitivo de un vocablo, se seala la slaba larga o breve,segn los casos, y siempre que parezca oportuno. Ej: caput, ptis; diadema, tis; munus, nris... ; immnsitas, tis; pallor, ris; praeceptrix, cis ...

    Como simple recurso didctico, se indica el genitivo -us de los vocablos de la cuarta decli-nacin para que no se confundan con vocablos de la segunda declinacin. En los dems casos,se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.

    Un detalle que puede llamar la atencin: el dativo de liquis, en este diccionario se escribe li-cui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),prefieren escribir alcui, tomando -cui como bislabo y no como monoslabo.

    En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pro-nunciacin caracterstica del latn, como la propia de aquel idioma: geomtria y geometra,democrtia y democrata, theosphia y theosopha, etc. Algn autor, como Perugini,adopta por regla ordinaria la pronunciacin griega. Los ms, al parecer, prefieren la pronun-ciacin estilada en latn. Ntese que tambin en castellano hay varias voces de doble acentua-cin autorizada: antinomia y antinoma, cardiaco y cardaco, demoniaco ydemonaco, simoniaco y simonaco, utopia y utopa, etc.

  • Cabe advertir, finalmente, que los signos ortogrficos son optativos. Responden a una finalidaddidctica.

    Letras iniciales

    Por ms que en latn est difundida la costumbre de escribir con inicial mayscula los adjetivosderivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minscula, en sin-tona con la modalidad de los idiomas romances. Y as, pasteuriano (y no Pasteuriano) morepurgare, para la traduccin de pasteurizar; cartesianismus (y no Cartesianismus) para car-tesianismo; voltiana (y no Voltiana) mensura para voltio, etc.

    Con inicial minscula aparecen tambin escritos los nombres de sistemas filosficos o litera-rios, como asimismo los de movimientos polticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,hellenismus, latnitas, sexcentismus, gallicismus ...

    Aparecen igualmente con inicial minscula nombres de religiones y sus seguidores, comotambin nombres de miembros de rdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o re-lgio islmica, islamticus; anglicanismus o anglicanorum relgio; frater o sodalis francisca-lis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...

    Los ejemplos recin aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minsculano es taxativa.

    En este diccionario la inicial mayscula queda reservada para los nombres propios o los nom-bres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y as, porej., Italia, ae; Itali, orum, pero itlicus, a, um.

    Gnero

    En la mayora de los sustantivos que tienen un gnero masculino y otro femenino, se haceconstar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fcilobtenerla de acuerdo a las normas morfolgicas del latn. Ej:

    alumnus, i m alumna, ae fvnditor, ris m vnditrix, cis f

  • abl ablativoabrev abreviaturaac acusativoadj adjetivoadv adverbioAeron AeronuticaAgr AgriculturaAnat Anatomaaprox aproximadamenteArm ArmamentoArq ArquitecturaAstron AstronomaAutom AutomovilismoBiol BiologaBot BotnicaCinem Cinematografacoloq coloquialCom Comerciodat dativoDep Deportesdep deponenteDer DerechoDer Can Derecho Cannicodespect despectivodim diminutivoEcon EconomaElectr ElectricidadElectrn ElectrnicaEsgr Esgrimaetc. etcteraexcl exclamativof femeninofpl femenino pluralfig figuradoF. C. FerrocarrilFilol FilologaFilos FilosofaFs FsicaFisiol Fisiologafm femenino y masculinoFont Fontica

    Fotogr Fotografagen genitivoGeol GeologaGeom GeometraGram Gramticahab habitante/sHerld HerldicaImpr Imprentaindecl indeclinableindic indicativoinf infinitivoInform Informticaintr verbo intransitivoLing LingsticaLiturg LiturgiaLg Lgicam masculinoMar MarinaMec MecnicaMed Medicinamf masculino y femeninoMil Miliciamn masculino y neutrompl masculino pluralMs Msican neutronpl neutro pluralnom nominativoOpt OpticaPat Patologapl pluralpot poticoPol Polticapor ej por ejemplopor ext por extensinpp participio pretritoprop proposicinPsicol PsicologaQum QumicaRadio RadioRadiotecn Radiotecnia

    Tabla de las abreviaturas

  • Rel ReliginRet RetricaSin sinnimo/ssinc sincopadosing singularsobrent sobrentendidosubj subjuntivosust sustantivoTeat TeatroTecnol TecnologaTelec TelecomunicacinTeol Teologatr verbo transitivoTV Televisinv. vasev. gr. verbi gratia, por ejemploZool Zoologa

  • 19

    abacera: condimentria, ae f. Sin: tabernacondimentria.

    abaca: abbtia sive abbata, ae f.

    abacial: abbatialis, e.

    baco: (tabla o cuadro para el cmputo) ba-cos, i m. Sin: tbula calculatria // (Arq, partesuperior en forma de tablero que corona elcapitel) bacos.

    abad: abba vel abbas, tis m. Sin: coenobiar-cha. Uso: nombrar a uno -, abbatem liquemdcere.

    abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo)rgulus, i m. Sin: trchilus.

    abadengo: tierras abadengas, bienes aba-dengos, privilegiria possssio (-onis f).

    abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antstita; sacra-rum vrginum antstita vel moderatrix.

    abada: (monasterio) abbata, ae f. Sin: coe-nbium; monachorum coenbium vel domus// (dignidad) abbatis munus (-nris n) veldgnitas (-atis f) // (casa parroquial) cria, aef.

    abajo: - el rey!, rex preat vel moriatur!; -la repblica!, res pblica finem hbeat!

    abalear, v. fusilar, tirotear.

    abanicar: ventiliare flabellum vel flabllu-lum; - a alguien, vntulum flabello moverevel fcere licui // abanicarse, ventum velvntulum sibi movere flabello.

    abanico: flabellum, i n. Sin: flabllulum.Uso: - plegadizo, plictile vel plicbile flabe-llum; agitar el -, v. abanicar.

    abaniquero: (el que hace abanicos) flabello-rum pifex (-fcis m) vel rtifex (-fcis m) //(el que los vende) flabellorum nstitor velvnditor (-oris m). Sin: flabellorum propla.

    ab antiquo: antquitus. Sin: ex antiquitate; exomni antiquitate.

    abasa: abasa, ae f. Sin: ambulandi impotn-tia vel difficultas.

    abastecimiento: supplementum, i n. Sin:suppedittio. Uso: - de cosas, de mercade-ras, rerum supplementum; mrcium suppe-dittio; res vel merces in supplementum; - devveres, commeatus, us m ; cuidar del - ge-neral, rerum mnium commeatum compa-rare vel providere; proveer al - del ejrcito,commeatum exerctui providere; impedirlo,exrcitum commeatu intercldere.

    abat-jour: umbrculum (-i n) lmpadis. Sin:lampas umbrculo instructa.

    abdicar: se abdicare. Sin: mnere se abdi-care.

    abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.

    abec: (abecedario) v. esta voz // (rudimentosde una ciencia o escuela) elementa, orumnpl. Sin: prima elementa; intia, orum. Uso:aprender el -, prima elementa dscere; ense-ar el - a alguien, liquem elementa docere;no s el -, pnitus rudis sum.

    A

  • 20

    abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin:abecedrium // (serie de las letras de unidioma) litterarum ordo (-dnis m). Sin: ltte-rae, arum fpl // (cartel con las letras del alfa-beto) tbula (-ae f) elementria. Sin:litterarum tabella vel tbula; tabella abeced-ria // (libro con las letras del -) litterarum velabecedrius libellus // (lista en orden alfab-tico) index (-dcis m) in ltteras digestus. Sin:index litterarum rdine dispsitus.

    abedul: betulla, ae f.

    abeja: - domsticas, ccures apes, cicriumpium vel apum fpl.

    abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, pis f.

    abejero: apirius, ii m.

    aberracin: (error) error, oris m. Sin: erra-tum // (extravo, extravagancia) delirtio,onis f.

    abeto: bies, tis f. Uso: de -, abietrius, a,um; el que trabaja la madera de -, abietrius,ii m.

    abigeato: abigeatus, us m. Sin: abctio; fur-tum gregis.

    abiognesis: abiognesis, is f. Sin: nativa velnaturalis genertio; genertio nullo a parenteprofecta; a nullo vivente orta procretio.

    abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cpitisn); praeciptium, ii n ( en pl praeciptia, ium);praerupta, orum npl; vorgo (-gnis f); locuspraeceps vel praeruptus; gurges (-gtis m).Uso: fig, arrojar a alguien a un -, liquem inpraeceps icere; caer, precipitar en un -, inpraeceps deferri; in praeciptium delbi; con-ducir, empujar a alguien a un -, liquem inpraeceps gere vel deferre; estar al borde deun -, in praecpiti stare // (resquebrajadura

    de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profun-didad) profundum, i n. Uso: - del mar, delocano, maris, ocani profundum // (diferen-cia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus,us m. Uso: - entre las reas del llamadoNorte desarrollado y las del Sur en vas dedesarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis sep-tentrionalis progressi atque australis adhucprogredientis.

    abjuracin: abiurtio, onis f.

    abjurar: abiurare (liquid).

    ablacin: abltio, onis f.

    ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus(-us m).

    ablefaria: ablephria, ae f. Sin: palpebrarumdefectus (-us m) vel defctio (-onis f).

    ablfaro: plpebris carens.

    ablepsia: (oscurecimiento de la vista) oculo-rum calgo (-gnis f) // (prdida de la vista)cecitas, atis f.

    abnegacin: (sacrificio que uno hace de suvoluntad o de sus intereses en servicio deDios o del prjimo; dedicacin) devtio, onisf. Sin: devovendi se stdium // (renuncia-miento) abstinntia, ae f. Sin: abnegtio sui;se abnegandi stdium // (desinters, altruismo)sui derelctio (-onis f). Sin: aliorum, non suicmmodi stdium; sui ( vel suae utilitatis) ne-glegntia.

    abnegado: adj bstinens, entis. Sin: aliorum,non sui cmmodi studiosus; non mercedeanimatus, ductus, impulsus.

    abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.

    abogaca: advoctio, onis f. Sin: forense

    abecedario

  • 21

    munus (-nris n).

    abogada: advocata, ae f. Sin: patrona; causaepatrona; causarum actrix (-icis f).

    abogado: advocatus, i m. Sin: iuris consul-tus; causae patronus; causae vel causarumactor; actor; causdicus. Uso: - civil, civiliscontrovrsiae actor; - consistorial, advocatussacri Consistrii; - criminal, causae crimina-lis actor; - defensor, defensor; - del diablo, v.promotor de la fe; - del Estado, advocatusfidei; - de la paz y la justicia, advocatus pacisatque iusttiae; - de oficio, advocatus officia-lis; - de pobres, advocatus plebis.

    abolicionismo: motus (-us m) abolitrius.

    abolicionista: adj abolitrius, a, um. Sin: admotum abolitrium prtinens. Uso: movi-miento -, motus abolitrius // sust abolitionisfautor vel propugnator, oris m.

    abolir: - el gobierno monrquico, rgiam po-testatem disslvere.

    abominable: abominbilis, e.

    abominacin: abomintio, onis f.

    abono: (accin y efecto de abonar) laetami-ntio, onis f // (sustancia con que se abona)laetamen, mnis n.

    abordable: adbilis, e.

    abordaje: (accin de atracar el barco a undesembarcadero o muelle) appulsus, us m //(accin de tocar una embarcacin a otra, deintento) harpagonum inictio (-onis f). Sin:in navem incrsio (-onis f), incursus vel con-cursus (-us m). Uso: entrar, saltar al -, innavem transcndere.

    abordar: (arribar, atracar una nave) appllere

    // (acercarse una embarcacin a otra, de in-tento) harpagones vel frreas manus innavem incere // (fig, acercarse a uno parahablarle o tratar con l un asunto) licui oc-crrere. Sin: liquem adire, convenire, cn-gredi // (emprender o plantear un asuntodifcil) rem vel causam attngere. Sin: remtractandam suscpere.

    aborgenes : aborgines, um mpl.

    abort (Inform) : interrmpere (processum velprogramma) // sust interrptio, onis f.

    abortar: abortare. Sin: abortum fcere.

    abortista: adj abrtui favens. Uso: cultura -,cultura quae abrtui favet // sust aborts fau-tor (-oris m).

    abortivo: adj abortivus, a, um // sustabortivum, i n.

    aborto: abortus, us m. Sin: abrtio, onis f.Uso: - eugensico, abortus eugenticus; -provocado, abortus procuratus; - terapu-tico, abortus curationis caus factus; hacer un-, abortum fcere; provocar un -, abortumevocare vel procurare; abortioni peram dare.

    abotonadura: (accin de abotonar) v. aboto-nar // (botonadura, juego de botones) v. bo-tonadura.

    abotonar: botonare. Sin: astrngere; nctere;glbulis (vestem) astrngere, constrngere,nctere, conctere, subnctere, corcere.

    abrasivo: abrasivus, a, um.

    abrazadera: (aro o sortija de metal, quesirve para asegurar alguna cosa) nulus, i m.Sin: crculus.

    abrebotellas: extrculum, i n.

    abrebotellas

  • 22

    abrelatas: aprculum, i n. Sin: aprculumpxidum; (instrumentum vasculorum velcapsellarum) apertivum.

    abrevadero: aqutio, onis f. Sin: aqurium.

    abreviacin: brevitio vel abbrevitio, onis f.Sin: compndium. Uso: - de una slaba, slla-bae corrptio.

    abreviado: compendirius, a, um.

    abreviador: adj compendirius, a, um // sustbreviator vel abbreviator, oris m.

    abreviar: breviare vel abbreviare.Sin: perstrn-gere; compndio uti.

    abreviatura: (compendio o resumen) com-pndium, ii n // (representacin de una pala-bra por medio de una o varias de sus letras)abbreviatura, ae f. Sin: signum compendio-sum; nota compendiria; simplem nota; ltte-rae stenogrphicae fpl. Uso: escribirempleando abreviaturas, notis scrbere; notisverba excpere.

    abridor: (cpsulae) rescissrium vel scis-srium, ii n.

    abrigo: epitgium, ii n. Sin: lacerna; su-perindumentum; amculum; spparum, s-parum, spharum; spparus, spharus //(manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer,palla; - de piel, mastrca vel mastrga ; man-tum pellcium // (lugar para resguardar de lalluvia, el viento, etc.) csula. Uso: - en lamontaa, csula montana.

    abril: mensis Aprilis; simplem Aprilis, is m.

    abrir: aperire. Uso: abran los libros!, ape-rite libros!; evlvite libros!

    abrochadora: uncinatrium, ii n. Sin: unci-

    natrum; mchina uncinandis chartis.

    abrochadura, v. abrochamiento.

    abrochamiento: fibultio, onis f.

    abrochar: (cerrar o unir con broche o bro-ches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;fbul vel fbulis retinere // (cerrar o unir conbotones) glbulis astrngere, constrngere,conctere; v. abotonar.

    abrogacin: abrogtio, onis f. Sin: aboltio.

    abrogador, v. abrogatorio.

    abrogar: abrogare; v. anular, rescindir.

    abrogatorio: abrogatrius, a, um.

    abrojo: trbulus, i m.

    absceso: abscessus, us m. Sin: apostma, tisn vel apostma, ae f; suppurtio. Uso: absce-sos, suppurntia, ium npl; suppurata, orum npl.

    absentismo: offcii neglegntia. Sin: mnerisneglegntia vel infrequntia (-ae f).

    bsida o bside: Arq absis vel apsis, dis (ac-da) f. Sin: absda, ae f.

    absolucin: absoltio, onis f. Uso: - sacra-mental, absoltio sacramentalis; recibir la -sacramental, sacramentliter absolvi.

    absolutismo: absolutismus, i m. Sin: abso-luta potestas.

    absolutizacin: - de actitudes humanas, do-minatus (-us m) humanarum voluntatum.

    absoluto: (independiente, ilimitado) absolu-tus, a, um // (que excluye toda relacin) perse aestimatus. Sin: simplex, plcis; prprius.

    abrelatas

  • 23

    Uso: velocidad -, perncitas per se aestimata.

    absolutorio: absolutrius, a, um.

    abstemio: abstmius, a, um. Sin: vinum nonbibens; vinum recusans.

    abstencin: abstntio, onis f. Sin: abstinn-tia; recustio. Uso: - del voto, suffrgii oms-sio.

    abstencionismo: abstntio (-onis f) recusat-ria.

    abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suf-frgiis ferendis abstinere.

    abstinencia: (virtud que consiste en privarsetotal o parcialmente de satisfacer los apeti-tos) continntia, ae f. Sin: temperntia; mode-rtio // (privacin de determinadosalimentos) abstinntia, ae f.

    abstraccin: abstrctio, onis f. Sin: seinc-tio; separtio. Uso: hecha - de tal cosa, repostpsita, posthbita, omissa // (conceptoabstracto) abstrctum, i n. Sin: cogittio; rescogitata; notio abstracta. Uso: gran facultadde -, magna cogitandi vis vel facultas; las -de los filsofos, philosophorum cogitationesab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,res est cogitatione tantum et mente concepta.

    abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus,sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitationeseiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e.Uso: ciencias -, recnditae subtilioresque dis-ciplinae; recnditae artes; concepto -, univer-salis ntio; ntio adumbrata; cuestin -,infinita questio; en -, infinite; separatim co-gitatione; ente -, quod est cogitbile tantum;nociones -, recnditae subtilioresque notio-nes; nombre -, nomen abstractum vel incor-porale.

    abstrado: in cogitatione defixus.

    abstruso: abdtior, ius.

    abulia: abula, ae f. Sin: voluntatis defctio;nimi languor; conslii inpia.

    ablico: ablicus, a, um. Sin: infirmae vo-luntatis; iners, ertis.

    abundancia: abundntia, ae f. Sin: cpia; af-fluntia; afflitas.

    aburguesamiento: ad mdium cvium rdi-nem conformtio vel accommodtio (-onis f).

    aburguesarse: ad mdium cvium rdinemse conformare vel accommodare.

    abusar: abti (liqua re ad liquid). Sin:male (immdice, intemperate, immoderate)uti liqua re. Uso: - del poder, auctoritate velpotestate abuti; - del cargo para algo, pblicomnere abuti ad liquid; dejar alguien queotro abuse de l, se abutendum licui permt-tere.

    abusivamente: abusive, immdice, intempe-ranter, iniuste, perverse (segn los varios sen-tidos).

    abusivo: non legtimus. Sin: iniustus, illci-tus, inirius. Uso: acepcin - de una palabra,imprpria verbi significtio.

    abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, per-versus, illcitus, non legtimus, immdicususus (segn los varios sentidos). Uso: - con-sumstico, pravus consumendarum rerumusus; - sexual, abusus sexualis; - de la liber-tad, licntia; - de los placeres, libdinum in-temperntia; - del vino, vini intemperntia.

    abyeccin: (envilecimiento) nimi abictio(-onis f). Sin: nimus abiectus. Uso: vivir

    abyeccin

  • 24

    en la -, turpiter vvere; in srdibus vvere //(condicin de humildad o inferioridad)humlitas, atis f.

    acabse (el): esto es el -, res redit ad restim.

    academia: (establecimiento de enseanzapara ciertas carreras o profesiones) ludus, im. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Inge-nuarum Artium Schola; Pulchrarum ArtiumAcadema; - de esgrima, ludus gladiatrius //(casa donde los acadmicos tienen sus reu-niones) academa, ae f . Sin: sedes // (socie-dad de doctos) collgium, ii n. Sin: coetus;socetas; sodlitas; sodaltium; academa; stu-diosorum collgium; doctorum coetus vel so-cetas. Uso: - artstica, academa velsodalcium artium; sodlitas rtium studiosa;- artstico-literaria, collgium incrementislitterarum et rtium ; - cientfica, academadisciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - li-teraria, collgium vel coetus sodlium litte-ratorum; sodalcium litterarum; sodlitaslitterarum studiosa; - Argentina de Letras,Academa Argentina ltteris fovendis; Real -Espaola, Academa Regalis Linguae Hisp-nicae provehendae; - de Ciencias Naturales,Academa Disciplinarum Naturalium; Ponti-ficia - de las Ciencias, Pontificia AcademaScientiarum; Pontifcium doctrinis provehen-dis Collgium; Pontifcia doctrinis provehen-dis Socetas; - de msica, collgiummsicum; fundar una -, academam instit-ere, constitere, cndere // (junta solemne)sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissi-mus consessus; acadmicus coetus.

    acadmicamente: scholstico vel academi-corum more.

    acadmico: acadmicus, i m. Sin: sodaliscollgii; academae sodalis; sodalis acadmicus.

    acallar: - una controversia, controvrsiamcompnere.

    acampada, v. acampar, campamento.

    acampador, v. campista.

    acampar: tndere. Sin: sedem ad tempus sta-tere; tentria constitere vel pnere.

    acampsia: acmpsia, ae f. Sin: membri rigor.

    acanalado: (que tiene estras) v. estriado.

    acanaladura, v. estra.

    acanalar: (hacer en algo una o varias es-tras) v. estriar.

    acantilado: rupna, ae f. Sin: locus praerup-tus et directus.

    acantonamiento: copiarum sttio (-onis f).

    acantonar: copias in castra pnere.

    acaonear, v. bombardear.

    acaparar: comere. Sin: pignerari, praesti-nare, praeoccupare; alicius rei nimietate po-tiri // fig acapararse el favor de alguien,praeoccupare grtiam alicius; gratiam sibiconciliare vel grtiam inire ab liquo, apudliquem, ad liquem; acapararse el favor delpueblo, praeoccupare gratiam ad plebem velapud plebem; acapararse todos los votos,mnium suffrgia ad se rpere.

    acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;dardanrius; comptor; turpis rerum congestor.

    acaramelado: (baado de caramelo) crusta-tus, a, um. Sin: liquefacto sccharo crustatus;sccharo contectus vel condtus // fig mell-tus, a, um. Sin: mellfluus; mollis, e.

    acaramelar: liquefacto sccharo crustare.

    acabse

  • 25

    acardiotrofia: acardiotrphia sive -tropha,ae f. Sin: cordis extenutio; cor extenuatum;cor naturali vi carens.

    acariasis: acariasis, is f.

    acariciar: mulcere, demulcere, permulcere.Uso: - voluptuosamente, palpare, palpari, at-trectare, contrectare // (fig, tocar suavemente)mulcere, permulcere (v. gr. nimum, elnimo) ; blandiri (v. gr. uribus, los odos) //(fig, pensar en alguna cosa con placer) fo-vere (v. gr. spem, una esperanza).

    caro: carus, i m. Uso: los - de la roa, sca-biei carus.

    acarrear: curru vhere.

    acarpo: acarpus, a, um. Sin: frctibus carens;strilis.

    acartonado, v. apergaminado.

    acatafasia: acataphsia sive -phasa, ae f.Sin: sermonis perturbtio.

    acatalepsia: acatalpsia sive -lepsa, ae f.Sin: nulla cognoscendi frmitas; cognitionummnium dubittio.

    acatalptico: acatalpticus, a, um. Sin: incr-dulus; de rebus vel cognitinibus mnibusdbitans.

    acataposis: acatposis, -is f. Sin: (imposibi-lidad de deglutir) nulla glut(t)iendi facultas;(dificultad de deglutir) glutiendi difficultas.

    acatarrado, v. catarro.

    acatarrar: catharrum concitare. Sin: destilla-tionem excitare; pitutam cire, concire; v.catarro.

    acatlico: (adj y sust) acathlicus.

    accesibilidad: accessiblitas, atis f.

    accesible: (que tiene acceso) accessbilis, e.Sin: adbilis; intrbilis licui // (de fcil ac-ceso) accessu fcilis. Sin: fcilis ditu velprvius licui (tratndose de lugar); ad quemfcilis est ditus (tratndose de persona) //(inteligible) comprehensbilis, e // (fcil deentender) intellectu fcilis. Sin: ad intelle-gendum fcilis // (fcil de lograr) accessbi-lis, e.

    acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: ditus,ingressus, intritus, us m // (entrada al tratoo comunicacin con uno) admssio, onis f //(arrebato, exaltacin) mpetus, us m (v.gr.mpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometi-miento de una enfermedad) accssio, onis f(v.gr., accssio morbi). Sin: mpetus, aestus,us m; vehementia // tiempo de -, v. accesstime.

    accesorio: adiunctus, a, um. Sin: secund-rius; minor; parvus.

    accesorios: armamenta (-orum npl) additcia.

    access time (Inform), tiempo de acceso: tem-pus (-poris n) accesss; quantisper ad discumadtur.

    accidentado: (escabroso, abrupto) inquus,a, um. Sin: praeruptus // (vctima de un acci-dente) membris captus vel correptus.

    accidental: (no esencial) accidentalis, e. Sin:secundrius // (casual) fortutus, a, um. Sin:casualis, e; qui (quae, quod) casu fit.

    accidentalidad: casus, us m.

    accidentalmente: accidentliter. Sin: casu;casuliter; fortuto

    accidentalmente

  • 26

    accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin:fortutus vel necopinatus casus // (desgracia)calmitas, atis f. Sin: malum; infortnium;casus; adversus (acerbus, miserbilis) casus.Uso: - automovilstico, casus vehicularis velautocinticus; calmitas vehiculria vel auto-cintica; - ferroviario, calmitas ferriviria;casus ferrivirius; - de gas, calmitas gasalis;- de trabajo, adversus casus in pere; vulnus(fortutus) in pere vel in pera; - de trnsito,de circulacin, de carretera, casus virius; si-nister casus virius; calmitas viria vel vehi-culria // (privacin repentina de sentido, demovimiento) v. sncope // Gram ccidens,entis n. Uso: - gramatical, ccidens gramma-ticale. Sin: defintio flexionalis // Filos, Teolccidens, entis n.

    accin: actio, onis f. Sin: actus, us m; pera;factum.Uso: - catlica, ctio cathlica; - cla-rividente, ctio prvida; - militar, ctio mili-taris; - polticas, actiones polticae; -proletaria, ctio proletaria; - recproca, ctiorecproca; - social cristiana, socialis ctiochristiana; - violentas, actiones violentae; -de conjunto, communis pera; mniumpera; communis mnium pera; hombre de-, actor rerum // (Com, ttulo) actio, onis f.Sin: charta actionria; ttulus; sngrapha;sngrapha pecniae. Uso: - bancaria, collo-catae pecniae sngrapha; ttulus collocataepecniae; - hipotecaria, hypothecria ctio;ctio pigneratcia; adquirir acciones de unasociedad, societatis sngraphas mere.

    accionariado: scii (-orum mpl) pecunariiperis.

    accionista: actionrius, ii m. Sin: actionispossessor; actionum consors vel detentor;prticeps negtii; scius pecunirius; collo-catae pecniae sngraphae vel syngrapharumdminus.

    acebo: ilex, licis f.

    acechar: explorare. Sin: observare; intr spe-culari. Uso: acechar, observar con disimulo,dissimulanter vel tecte speculari, observare,explorare, scrutari.

    acedera: rumex, mcis mf.

    acederilla: xalis, ldis (ac -lda) f.

    acfalo: (sin cabeza) acphalus, a, um. Sin:cpite carens vel destitutus // (sin jefe) mode-ratore carens // (sin una autoridad suprema)supremo moderatore carens.

    aceitar: leo ngere vel perngere. Sin: leolubricare, perfndere, subgere.

    aceite: leum, i n. Uso: - combustible, leumad comburendum aptum; leum ad exardes-cendum fcile; - diesel, leum diselianum; -mineral, leum metllicum; - vegetal, leumhrbidum; leum vegetbile; leum e semni-bus extractum; - de hgado de bacalao,leum hepticum; - de oliva, leum ex olivispressum; echar - al fuego, leum flammaevel igni adcere.

    aceitera: (alcuza) vas (vasis n) olerium.Sin: vas lei; lei ampulla; ampulla oleria;lcythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vina-greras) lei acetique ampullae.

    aceituna: oliva, ae f.

    aceleracin: accelertio, onis f. Sin: festin-tio; propertio; motus cittior. Uso: perodosde -, aetates quibus res accelerantur.

    acelerador: Autom acceleratrium, ii n. Sin:incitatrium; acceleratrum; pedale accelera-tionis; pedale motrium; pedale admincu-lum. Uso: apretar el -, acceleratriumprmere.

    acelerar: accelerare.

    accidente

  • 27

    acelga: beta, ae f.

    acento: (mayor intensidad con que se pro-nuncia determinada slaba de una palabra, -tnico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; in-tntio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - in-tensivo, accentus intentivus, intensivus,dynmicus; - prosdico, - tnico, accentus;accentus tnicus; vocis accentus; vocbuliaccentus // (pronunciacin particular) sonus,i m // (entonacin especial) vox, vocis f. Uso:- airado, indignationis vox; - lastimero, voxmiserbilis vel flbilis; el - de la verdad, voxveritatis // (modulacin de la voz) modultio,onis f. Sin: moderamentum vocis; vocultio.Uso: - meldico, msicum modulamen; - m-trico, accentus mtricus; - rtmico, accentusrhthmicus // (signo que se pone sobre unavocal) accentus, us m. Sin: accents nota; ac-cents index ; nota vocis. Uso: - escrito u or-togrfico, accentus orthogrphicus velorthgraphus; - agudo, grave, circunflejo,accentus acutus, gravis, circumflexus; ponerel - sobre ..., accentum pnere in + abl.

    acentuacin: enuntiandi sonus (-i m). Sin:intntio vocis; accentus, us m. Uso: reglasde -, prosdia sive prosoda // fig commend-tio; momentum licui rei tributum.

    acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a,- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.

    acentuar: (dar acento prosdico a las pala-bras) acere. Uso: - una slaba, sllabamacere vel efferre; hay que - la penltima s-laba, paenltima sllaba acuenda (est) //(poner el acento ortogrfico) accentu slla-bam distnguere; sllabae notam appnere //fig liquid in lmine pnere; licui rei vimddere.

    acepcin: sensus, us m. Sin: significtio;verbi significtio; nminis vis (ac vim, ablvi; pl vires -ium f).

    acepilladora: mchina (-ae f) runcinatria.

    acepillar: (alisar con cepillo la madera o losmetales) runcinare. Sin: rncin abrdere velpolire // (limpiar, quitar polvo con cepillo decerta, esparto, etc.) penculo mundare vel fri-care. Uso: - un vestido, penculo vestem de-tergre, exctere, mundare.

    aceptacin: accepttio, onis f. Sin: accptio;admssio; probtio. Uso: simple -, accepttiopura.

    aceptador: acceptator, oris m.

    acequia: rvulus, i m. Sin: canalcula; cana-lculus.

    acera: crepdo, dnis f. Sin: viae vel smitaecrepdo; fscia gradbilis. Uso: poner aceras,marginare vias.

    acercarse: approximare intr. Sin: prope, pro-pius, prxime accdere ad // fig applicarese vel nimum ad . Uso: - ms al pueblo(para comprenderlo y ayudarlo ), se pr-pius ad multitudinem applicare.

    acerera: chlybis officina (-ae f) vel fornax(-acis f). Sin: officina chalybia ; ergastriumchlybi efficiendo.

    acera, v. acerera.

    acero: chalybia, ae f Sin: chalybs, bis m.Uso: de -, chalybius // fig fortssimus, a, um.

    acerola: tuber, ris n.

    acertijo: (enigma o adivinanza que se pro-pone como pasatiempo) aenigma, tis n //(cosa o afirmacin muy problemtica) resambigua vel obscura. Sin: questio ambigua.Uso: resolver un -, aenigma slvere.

    acertijo

  • 28

    acetato: acetatum, i n.

    acetileno: acetilene, is n. Sin: gsium aceti-lnicum.

    acetilsaliclico (cido): cidum (-i n) acetyl-saliclicum.

    acetona: acetonum, i n. Sin: acetnium; ace-tona; acto, onis m.

    acetre: (h)mula, ae f. Sin: lustralis aquae s-tula; lstricae aquae sitella; aquae benedictaestula vel sitella, aquae lustralis (h)mula.

    achaque: (indisposicin) valetdinis incm-modum (-i n). Sin: valetudo incmmoda //(enfermedad generalmente leve) invaletudo,dnis f. Sin: adversae vel infirmae valetdinisincmmodum. Uso: los - de la vejez, senec-tutis incmmoda (-orum npl) vel molestiae (-arum fpl).

    achicador: Mar sentinculum, i n // (el queachica el agua en la sentina; el que saca elagua de las zanjas o subterrneos de lasminas) sentinator, oris m.

    achicar: (extraer el agua de una embarca-cin, dique, etc.) sentinare.

    achicoria: cichrium, ii n. Sin: cichorum.Uso: - silvestre, indvia; ntibum vel ntu-bum; ntibus vel ntubus m f.

    aciano: canus, i m.

    acianoblepsia: acyanoblpsia sive -blepsa,ae f.

    acidez: acor, ris m. Sin: acditas.

    cido: adj cidus, a, um // sust cidum, i n.Uso: - actico, cidum acticum; - agarcico,v. agricina ; - amnico, cidum amnicum; -

    arsnico, cidum arsenici; - brico, cidumbricum; - carbnico, cidum carbnicum; -cianhdrico, cidum hydrocynicum; - clor-hdrico, cidum hydroclricum; - desoxirri-bonucleico, cidum disoxyribonuclinicum;- fnico o carblico, v. fenol; - lisrgico, ci-dum lysrgicum; - muritico, cidum salisvel muriticum; - ntrico, cidum ntricum velnitri; argentum ntricum; - oxlico o sacrico,cidum oxlicum vel scchari; - saliclico,cidum saliclicum; - sulfrico, cidumsulp(h)ricum vel sulp(h)urosum; - tart-rico, cidum tartricum vel tartarale.

    acimut: azimutum, i n.

    acimutal: azimutalis, e.

    acinesia: acinsia sive -nesa, ae f; acnesis, isf. Sin: musculorum immoblitas.

    acintico: ad acnesin (ad acinsiam sive aci-nesam) prtinens.

    aclamar: (dar voces la multitud en honor dealguien) acclamare licui // (conferir por vozcomn algn cargo u honor) salutare vel con-salutare liquem (v. gr., ducem, por jefe).

    aclimatacin: acclimatiztio, onis f. Sin:caeli vel loci assuetudo; caelo vel loco assue-tudo.

    aclimatado: caeli solique naturae assuetus.

    aclimatar: caelo vel loco assuefcere // acli-matarse, caelo vel loco assueferi; solo caeloqueassuscere; caeli solique naturae assuscere; adcaeli solique naturam assuscere.

    aclimatizador, v. acondicionador.

    acloropsia: achlorpsia sive -ropsa, ae f.Sin: vridis coloris cecitas.

    acetato

  • 29

    acm: morbi discrimen (-mnis n). Sin:(morbi) crisis , apex, culmen; mxima morbivis // fig apex, picis m. Sin: culmen; sum-mus apex ; summum culmen.

    acne o acn: ac(h)ne, es f.

    acogida: accptio, onis f. Sin: admssio. Uso:- del otro, alterus accptio.

    acolchado: adj tomento gosspino fartus(-a, -um). Sin: coactis gosspinis obductus //sust clcita, ae f. Sin: clcita plmea; strgu-lum fartum.

    acolchar: tomento gosspino farcire. Sin:coactis gosspinis obdcere.

    acolchonar, v. acolchar.

    acolia o acola: achlia, ae f. Sin: nulla se-cernendae bilis facultas (supresin de la se-crecin biliar); secernendae bilis difficultas,demintio vel immintio (disminucin de lasecrecin biliar).

    acolitado: acolythatus, us m.

    aclito: (monaguillo) v. esta voz // (clrigo;ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acom-paar y servir en el altar al sacerdote) acly-thus vel aclitus, i m. Sin: acolthus velacoltus, i m.

    acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provo-cator.

    acomodable: accommodbilis, e.

    acomodacin: accommodtio, onis f.

    acomodador: (persona que designa losasientos) designator vel dissignator, oris m.

    acompaado: comitatus, a, um (por alguien,

    liquo).

    acompaamiento: comitatus, us m // Msmsicus succentus (-us m). Sin: cncinens(cmitans, sociata) msica. Uso: bailar con -musical, ad artis msicae concentum saltare.

    acomplejado: sibi diffdens.

    acondicionado: temperatus, a, um.

    acondicionador: - de aire, instrumentumri temperando. Sin: instrumentum ristemperandi.

    aconfesional: constitutae religionis expers(-ertis).

    acopio, v. montn.

    acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxi-liaris vel supplementrius.

    acoplamiento: copultio, onis f. Sin:coninctio; consocitio; iunctura. Uso: - enel espacio, copultio extra-atmospherica.

    acoplar: copulare. Sin: coningere; conso-ciare.

    acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: ca-taphractus, aeratus, crustatus // sust loricata(navis). Sin: navis loricata, cataphracta, ae-rata, ferrata.

    acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,brtteis) contgere.

    acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.Sin: convenire, congrere, concordare cumliquo.

    acorde: Ms accordum, i n. Sin: concentus.

    acorden: accrdeon, ei n. Sin: phys(h)ar-

    acorden

  • 30

    mnice, es f; physharmnicum instrumentumvel rganum; rganum didctile; harmnicadidctilis. Uso: - de boca, v. armnica.

    acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere li-quem. Sin: insectari, adoriri, prmere li-quem; instare licui ut + subj.

    acoso: oppugntio, onis f. Sin: aggrssio;irrptio; incursus, us m.

    acostarse: cubare. Sin: ir a -, cbitum ire.

    acostumbrado: fuera de lo -, praeter slita;ms de lo -, plus slito; ultra slitum; segnlo -, more slito.

    acotacin, v. nota.

    acotiledneas, v. criptgama.

    acrasia: acrsia, ae f. Sin: crporis elemento-rum discrepntia.

    acreditado: (que tiene crdito o reputacin)fide dignus. Sin: auctoritatem consecutus //(autorizado oficialmente) pblice missus.

    acreditar: grtiam auctoritatemque licui tri-bere // Com acceptum ferre vel referre li-cui. Sin: in acceptum referre licui.

    acreedor: crditor, oris (pecuniosus) m. Uso:- hipotecario, crditor hypothecrius; pigne-ratcius crditor.

    acribia: exquisita diligntia.

    acrlico: vitrum plxicum vel plxile.

    acrobacia: funmbuli ludus (-i m) vel exerci-ttio (-onis f) // fig res perdiffcilis.

    acrbata: petaurista vel petauristes, ae m.Sin: funmbulus; petauristrius.

    acrobtico: acrobticus, a, um. Sin: ad fu-nmbulum (vel ad funmbulos) ttinens.

    acrobatismo: funambulorum ars, disciplina,spectculum.

    acrocfalo: acrocphalus, a, um.

    acrofobia: acrophbia sive -phoba, ae f.

    acromasia: achromsia, ae f. Sin: colorumdefctio vel defectus.

    acromtico: achromticus, a, um. Sin: ridiscolribus carens.

    acromatismo: achromatismus, i m; v. acro-masia.

    acromatopsia: achromatpsia sive -topsa,ae f; v. daltonismo.

    acrmico: coloris expers vel carens.

    acromio o acromion: acrmium, ii n. Sin:acromos vel acromus.

    acrnfalo: acrmphalos vel acrmphalus, im. Sin: summa umbilci pars.

    acrstico: adj acrstichus, a, um // sustacrstichis, dis f. Sin: carmen acrstichum.

    acrotera, acrtera o acroteria: acrotria,orum npl.

    acroterio: acrotrium, ii n.

    acta: acta, orum npl. Sin: tbulae, arum fpl; lt-terae, arum fpl; perscripta acta; perscrptio.Uso: actas de entrega o devolucin, perscrip-tiones rerum traditarum vel redditarum; - dematrimonio, tbulae nuptiales; consignar en -,liquid tbulis conscrbere; liquid ltterisconsignare; liquid in tbulis consignare,

    acosar

  • 31

    conscrbere, referre, perscrbere; liquid intbulas consignare ; firmar el -, acta obsig-nare vel subscrbere; redactar el -, acta scr-bere.

    actnico: actnicus, a, um.

    actinio: actnium, ii n.

    actinografa: actinogrphia sive -grapha, aef.

    actingrafo: actingraphum, i n.

    actinograma: (Fs, registro obtenido con elactingrafo) actinogramma, tis n // Med, v.radiografa.

    actinologa: actinolgia sive -loga, ae f.

    actinomancia: actinomntia sive -manta, aef.

    actinometra: actinomtria sive -metra, ae f.

    actinomtrico: actinomtricus, a, um. Sin:ad actinomtriam spectans (concerniente a laactinometra); ad actinmetrum prtinens(relativo al actinmetro).

    actinmetro: actinmetrum, i n.

    actitud: (disposicin de nimo manifestadaexteriormente) agendi rtio (-onis f). Sin: segerendi modus // (disposicn psquica) hbi-tus, us m. Sin: status; voluntas; propsitum;mens; nimus; affectus; affctio; dispostio.Uso: - hostil, affctio simultatis; - moral, h-bitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral,pastoralis agendi rtio; asumir una -, hbi-tum assmere.

    activacin: excittio, onis f. Sin: impulsus,us m.

    actividad: actvitas, atis f. Sin: ctio; pera;indstria; nvitas; opus. Uso: - apostlica,pera vel indstria apostlica; opus apostli-cum; - cientfica, pera doctrinalis; agittiostudiorum; - comercial, mercatura; activida-des cotidianas, perae cotidianae; - econ-mica, ctio oeconmica; - educativa,institutria rtio; - humana, humana nvitas;- individual, ctio unus cuiusvis; - industrial,res technicorum vel fabriles; - intelectual,mentis pera ac labor; - nacional, labor na-tionis suae; - productiva, opus fructuosum; -pblica, pera pblica; - social, pera vel n-vitas socialis; - voluntaria, voluntria pera;- del espritu, mentis agittio; - de los sindi-catos, nvitas collegiorum opficum.

    activismo: activismus, i m. Sin: nmia inds-tria vel nvitas.

    activista: activista, ae m; activstria, ae f. Sin:homo vel mlier actusior.

    activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filoso-fa -, philosphia activa; principio activo,princpium activum // Ling activus, a, um.Uso: verbo -, verbum activum vel agens //(diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,um. Sin: sollers, ertis; mpiger, gra, grum; in-dstrius; navus; assduus. Uso: - en escribir,scribendo mpiger; es un hombre muy -,vir est singularis indstriae // Econ accptum,i n.

    acto: actus, us m. Sin: actum; ctio. Uso: -acadmico, ctio acadmica; - conyugal, co-niugalis actus (-us m); conigii actus; actuscniugum; coniugale commrcium; ample-xus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;- inmoral, ddecus; turpitudo; - oficial, actusofficialis; - pblico, actus pblicus; - redentorde Cristo, Christi actus rdimens; - reflejo,actus qui non voluntate nostra fit.

    actor: actor, oris m. Sin: rtifex, fcis m. Uso:

    actor

  • 32

    - cinematogrfico, actor cinematogrphicus;- cmico, comoedus; actor cmicus; mimus;comoediarum actor; primer -, actor primarumprtium; qui agit primas partes (fig priorespartes); - trgico, tragoedus; actor trgicus; -de pantomima, de variets, ldius; - de pri-mera, praeclarus scaenrius rtifex; - de tea-tro, actor vel rtifex scenicus; hstrioscenicus // (que demanda en juicio) pettor,oris m. Sin: actor.

    actora: pettrix, icis f.

    actriz: actrix, icis f. Sin: rtifex scenica;mima. Uso: - cinematogrfica, actrix cine-matogrphica.

    actuacin: effctio, onis f. Sin: exsectio;ctio. Uso: - prctica, ctio et usus.

    actual: actualis, e. Sin: hodiernus; praesens;nostrae aetatis; praesentis tmporis; actu ex-sistens vel vigens; qui, quae, quod nunc est;ad praesens tempus spectans; ad praesntiaprtinens. Uso: tiempo -, tempus hodiernum.

    actualidad: actulitas, atis f. Sin: praesensres vel tempus; praesntia, orum npl; hoctempus; huius tmporis; nostra aetas; nostratmpora. Uso: cuestin de -, quaestio ad prae-sens tempus mxime ttinens; la constante -de un escrito, etiamnunc alicius scripti vis etauctritas; en la -, hodiernis tempribus; serde -, cdere in tempus nostrum; ad praesntiareferri vel pertinere.

    actualizacin: renovtio, onis f. Sin: accom-modtio; ad diem adaequtio; conformtionostro tmpori vel nostrae aetati; accommo-dtio ad praesntia vel ad tmpora. Uso: -cultural, hodiernae doctrinae compartio; re-centioris doctrinae compartio; - en la ense-anza, instittio ad hodiernam doctrinamconformata; - de la vida religiosa, religiosaevitae (vel disciplinae) ad hodiernas necessita-

    tes accommodtio.

    actualizado: ad hodiernas disciplinasinstructus. Sin: disciplinis hodiernisinstructus.

    actualizar: liquid renovare. Sin: ad diemadaequare; ad praesens tempus aptare; adpraesntia vel ad tmpora accommodare; adpraesens tempus revocare vel referre // actua-lizarse (culturalmente) hodiernis vel recen-tiribus doctrinis mentem instrere. Sin: adhodiernas vel recentiores doctrinas mentemomnino conformare; ad hodiernas discipli-nas se omnino instrere vel conformare.

    actualmente: actuliter. Sin: hoc tmpore;praesenti tmpore; hodiernis tempribus; inpraesenti; in praesntia; in praesens; nunc,hodie.

    actuar: perfcere; effcere.

    acuarela: aquarellum, i n. Sin: hidatogrphiasive hidatographa; tabella vel pictura aqu-ria; imago ex aquato colore; tbula vel imagoaquatis colribus picta.

    acutico: aquticus, a, um. Sin: aqutilis, e.

    acuchillar: cultro perctere liquem.

    acueducto: aquae ductus vel aquaeductus, usm. Sin: aquaedctio.

    acuerdo: consensus, us m. Sin: consnsio;conspirtio; concordia; foedus (-dris n).Uso: - adicional, foedus vel pactum addit-cium; - bilaterales, stipulationes inter duaspartes contractae; - internacional, mtua na-tionum consnsio, conspirtio, concrdia.

    aculturacin: alienae culturae assmptio velindctio (-onis f). Sin: alieni cultus humaniassmptio vel indctio.

    actora

  • 33

    acmetro: acmetron vel acmetrum, i n.Sin: mtiens vim audits instrumentum.

    acumulador Fs, Electr: adj cmulans velaccmulans, antis // sust accumulatrium, iin. Sin: accumulatrum; accumulatrium elc-tricum; instrumentum elctridi cumulandae.

    acumular: stipare.

    acuador: adj cudens, entis. Sin: signans //sust cusor, oris m. Sin: signator. Uso: - demonedas, monetrius; officinator monetae;monetae signator; signator monetrius //Ling, - de neologismos, novator (-oris m) ver-borum. Sin: inventor (-oris m) verborum no-vorum.

    acuar: (imprimir o sellar por medio decuo y troquel una pieza de metal) cdere.Sin: (form) signare // (fabricar o producir)fcere. Sin: effcere; effngere. Uso: - mone-das, nummos cdere // Ling, - vocablos,verba fcere vel prere; - nuevos vocablos,nova effcere vel effngere vocbula; novaverba prere.

    acupuntura: acupunctura, ae f.

    acusar: vocare liquem in crimen. Uso: - aalguien de corrupcin, liquem in crimencorruptionis addcere // ser acusado, venirein crimen.

    acusativo: accusativus, i m. Sin: casus accu-sativus. Uso: doble -, gminus accusativus.

    acusma: acusma, tis n.

    acstica: acstica, ae f. Sin: acstica disci-plina, doctrina, scintia, rtio; sonritas; eu-phnia sive euphona.

    acstico: acsticus, a, um. Sin: auditrius velsonorus; ad sonorum disciplinam spectans;

    ad sonos prtinens; ad audiendos sonos tti-nens; ad sonos accipiendos vel percipiendosaptus. Uso: nervio -, auditionis nervus; ner-vus acsticus; tubo -, tubus acsticus; tbulaacstica.

    adagio: (proverbio) provrbium, ii n // Mslene; lente; pacate; tranquille.

    adamita: adj adamianus, a, um // sust ada-mita, ae m. Sin: adamianus, i m.

    adaptabilidad: adaptablitas vel aptablitas,atis f.

    adaptacin: apttio, onis f (ad + ac). Sin: ac-commodtio vel conformtio; congruntia;exaequtio. Uso: - biolgica, biolgica ac-commodtio; - radial, televisiva, cinemato-grfica, accommodtio radiophnica,televisfica, cinematogrphica; - sensorial,snsuum congruntia; - social, socialis exae-qutio.

    adaptado: aptatus, a, um. Uso: - a las nuevasexigencias, novis postulatis (vel indigntiis)aptatus.

    adaptarse: se conformare. Uso: - a formasde pensamiento y vida, se ad cogitandi et vi-vendi formas conformare.

    adder (Inform), sumador, rgano de adicin:additrium, ii n.

    address (Inform): (memory location) locus(memriae, in memria) // (net location,URL) inscrptio (interretialis vel interneti) //(e-mail) inscrptio (cursualis) electrnica //(to select a memory selection) locum(memriae) elgere.

    adecuacin: aequtio, adaequtio, exaequ-tio, onis f. Sin: accommodtio.

    adecuacin

  • 34

    adecuar: aequare, adaequare, exaequare.Sin: accommodare.

    adelantarse, v. sobrepasar.

    adelante!: (para ordenar o permitir que al-guien entre) intra!

    adelanto: (progreso) - profesional, prpriimneris progressus (-us m). Sin: mnerisprogressus, procssio, proventus.

    adelfa: rhododendros, i f; rhododendron, i n.Sin: rhododaphne, es f.

    adenalgia: adenlgia sive -alga, ae f. Sin:glandularum dolores.

    adenenfrasia: ademphraxis, is f. Sin: glan-dularum obstrctio.

    adenitis: adenes, nitis f; adenites, tdis f. Sin:glandularum inflammtio vel infltio.

    adenodermia: adenodrmia, ae f. Sin: aegraglandularum cutis affctio.

    adenografa: adenogrphia sive -grapha, aef. Sin: glandularum descrptio.

    adenoideo: glndulae formam habens(-entis).

    adenoides: adenides, is f.

    adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tdis f. Sin:adenidis infltio vel inflammtio.

    adenologa: adenolgia vel -loga, ae f. Sin:glandularum scintia, doctrina, disciplina; deglndulis doctrina.

    adenoma: adenoma, tis n.

    adenopata: adenopatha, ae f. Sin: glndu-

    lae dolor; glandularum dolores.

    adenosis: adnosis, -is f. Sin: glandularummorbus.

    adenoso, v. glanduloso.

    adenotoma: adenotmia sive -toma, ae f.Sin: glndulae vel glandularum sctio.

    adentomo: adenotmicus culter (-tri m).Sin: adenotmicum instrumentum.

    adepto, ta: sectator vel assectator, oris m;sectatrix, icis f. Sin: ssecla.

    aderezo: (accin de aderezar) ornatus, us m.Uso: - en el cuerpo y vestido, crporis ves-tiumque cultus.

    adeudar: Com expensum ferre vel referre.

    adeudo: expensi ltio (-onis f). Sin: expen-sum licui latum; pecuniae expensae ltio.

    adherencia: adhaerntia, ae f.

    adhesin: adhesio, onis f. Sin: sequela.

    adhesivo: adj agglutinatrius, a, um. Sin:glutinosus; viscosus; glutneus // sust tenia(-ae f) glutinosa. Sin: schida adhaesiva; sch-dula agglutinatria.

    adianto: adiantum, i n. Sin: capillus Vne-ris.

    adicional: additcius, a, um vel additionalis,e. Uso: protocolo -, protocollum (vel federistestimnium) additionale.

    adicionar: ddere liquid licui rei vel ad li-quid. Sin: adcere; adingere.

    adicto: (unido o agregado a otro en algn

    adecuar

  • 35

    cargo o ministerio) v. agregado // (droga-dicto) v. esta voz.

    adiestrador, ra: exercitator, oris m; exerci-tatrix, icis f. Sin: exrcitor; magister. Uso: -de caballos, equorum dmitor, vel guberna-tor, vel magister.

    adiestramiento: exercittio, onis f; v. entre-namiento.

    adiestrar: (hacer diestro a uno) liquemdxterum (vel gilem) rddere // (ensear,instruir) instrere vel institere liquem li-qua re, ad liquid. Sin: formare liquem adliquid; condocefcere (referido a animales).

    adinerado: nummatus, a, um.

    adis: adis! (frmula de despedida) valevel vleas! (para uno); valete vel valeatis!(para dos o ms). Sin: vive ac vale!; vviteac valete!; vale vel valete pancretice; te velvos valere ibeo; bene vale et bene mbula;bene valete et bene ambulate; cura, ut quamptime vleas; curate, ut quam ptime vale-atis; valetdinem tuam cura diligenter; vale-tdinem vestram curate diligenter // le, lesdice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; darun triste -, dcere triste vale; dar el ltimo - aalguien, supremum vale licui dcere.

    adiposidad: adipsitas, atis f. Uso: epidemiade la -, epidema vel pestilntia adipositatis.

    aditamento: additamentum, i n. Sin: man-tisa. Uso: - tcnico, additamentum tchni-cum; mantisa tchnica.

    aditivo: adj additivus, a, um // sust addi-tivum, i n.

    adjetivacin: adiectivorum usus (-us m).

    adjetivo: adj adiectivus, a, um // sust adiec-

    tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - ca-lificativo, adiectivum qualificativum; - deter-minativo, adiectivum determinativum veldiscretivum.

    adjuntar: incldere. Sin: adingere; adcere.

    adjunto: profesor -, adiutor acadmicus.

    administracin: (accin y efecto de adminis-trar) administrtio, onis f. Sin: procurtio,rtio, dispenstio. Uso: - defectuosa, vitiosaprocurtio; - domstica, rei domsticae admi-nistrtio, procurtio, cura; - extraordinaria,extraordinria administrtio vel procurtio; -municipal, administrtio municipalis; admi-nistrtio municpii vel municipiorum; civita-tis administrtio; - ordinaria, ordinria velconsueta administrtio; - provincial, adminis-trtio provincialis; - pblica, procurtio reipblicae; - de la ciudad, administrtio rbica;- de Correos, pblici cursus procurtio; - dela justicia, iudicandi munus; - de los bienesde la Santa Sede, Conslium ApostlicaeSedis bonis (vel pibus) administrandis; con-sejo de - , conslium administrationis // (casau oficina) administrationis domus (-us f) velsedes (-is f) // (En los Estados Unidos deAmrica y otros pases, equipo de gobiernoque acta bajo un presidente) administrtio,onis f. Uso: la - Aeronutica y Espacial delos norteamericanos, Administrtio Aronu-tica et Spatialis Americanorum septentrion-lium.

    administrador: administrator, oris m. Sin:curator vel procurator.Uso: - Apostlico, Ad-ministrator Apostlicus; - de los bienes pa-rroquiales, necorus; sacrarum ediumcurator vel procurator; - de un hospital, cura-tor nosocomi smptibus corcendis; - de unhotel, administrator deversrii vel xenodo-chi; - de una estancia, v. mayordomo; serbuen, mal - de los bienes privados, res fami-liares tueri, neglgere; ser buen, mal - de los

    administrador

  • 36

    bienes pblicos, res pblicas vel pblicumaerrium tueri, neglgere.

    administrar: administrare. Sin: curare, pro-curare // (conferir) administrare. Uso: - lossacramentos, sacramenta administrare.

    administrativo: administrativus vel adminis-tratrius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad ad-ministrationem (vel ad res administrandas)prtinet (vel pertinebat ). Uso: estado -, ad-ministratrius status; administratria cond-cio; funciones -, mnera administrativa;genio -, rerum civlium gerendarum pertia.

    admirablemente: admirabliter.

    admirador: admirator, oris m.

    admirativo: admirativus, a, um.

    admisin: (accin de admitir) admssio, onisf. Sin: approbtio // Mec admssio. Uso: vl-vula de -, valva vel vlvula admissionis.

    ADN: mnima hminis pars, ADN nuncu-pata. Sin: praecpuum elementum, quodADN siglis nuncupatur.

    adobar: (curtir las pieles) v. curtir.

    adoctrinamiento: erudtio, onis f. Sin: insti-ttio; erudtio factiosa.

    adoctrinar: edocere; perdocere. Sin: factioseerudire.

    adolescente: adulescens, entis m f.

    adopcin: adptio vel adoptatio, onis f. Uso:- a distancia, adopttio e longinquo.

    adoptar: adoptare. Uso: - prvulos, prvulosadoptare // fig in usum recpere; in commu-nem usum recpere. Uso: - un mtodo didc-

    tico, instituendi modum in usum recpere; -una lengua, sermonem in usum recpere.

    adoqun: silex, lcis mf. Sin: lapis silex;saxum silex.

    adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:slice stratus; lapdibus constratus // sust stra-tura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silceumpavimentum.

    adoquinar: slice strnere.

    adoracin: adortio, onis f.

    adorador: adorator, oris m.

    adorno: ornatus, us m. Sin: ornamentum;exorntio. Uso: - artificial, ornamentum fac-tcium vel artificiale; - artificioso del estilo,calamister; calamistrum; cincinnus.

    adrede: consulto. Sin: conslio, stdio, cogi-tate; de indstria.

    adrenalina: adrenalina, ae f; adrenalinum, in.

    aduana: (tarifa) portrium, ii n. Sin: vect-gal, lis n. Uso: derechos de - sobre lasmercaderas de trnsito, portrium circum-vectionis; exento de -, portrio immunis; re-tiro de la -, portrii soltio; imponer derechosde - sobre algo, portrium vel vectigal imp-nere licui rei; portrium alicius rei instit-ere; imponer derechos de - sobre lasmercaderas extranjeras, peregrinorum mr-cium portria institure; pagar los derechosde - por algo, pro liqua re portrium dare,vel vectigal pndere; portrio penso expedire// (oficina de la aduana) telnium, ii n; tel-neum, i n. Sin: portitorum vel publicanorumsedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) //(administracin que percibe los derechosde -) portoriorum administrtio.

    administrar

  • 37

    aduanero: adj vectigalis, e // sust prtitor,oris m. Sin: publicanus; telonrius; vectigli-bus praefectus.

    aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo,afferre liquid exempli caus vel grti; - mu-chos ejemplos, exemplorum copi uti vel niti;- como excusa o pretexto una enfermedad,morbum excusare; habere excusationemmorbi; valetdinem crporis obtndere; utiexcusatione valetdinis; - como motivo que, causari (con ac e inf, o con quod y subj);obtndere vel rationem obtndere (con ac einf).

    adulacin: adultio, onis f. Uso: con -, adu-lanter.

    adltera: adltera, ae f. Sin: moecha.

    adulterar: corrmpere. Sin: depravare; vi-tiare.

    adltero: adulter, ri m. Sin: moechus, i m.

    adventicio: adventcius, a, um.

    adventista: adventista, ae m. Uso: - del sp-timo da, adventista septem dierum.

    adverbio: advrbium, ii n.

    adversativo: adversativus, a, um.

    advertencia: (aviso) admontio, onis f.

    adviento: adventus, us m.

    aeriforme: ariformis, e

    aerobio: arbium, ii n.

    aerobs: arium laphorum. Sin: ariumcoenautmaton.

    aeroclub: aronuticus crculus (-i m). Sin:sodalcium arium.

    aerodinmica: arodynmica, ae f. Sin: a-rodynmica scintia, doctrina, rtio, ars.

    aerodinmico: arodynmicus, a, um.

    aerdromo: ardromus, i m; v. aeroesta-cin, aeropuerto.

    aeroestacin: sttio (-onis f) aronutica.Sin: sttio aronvium, aroplanorum, aro-vehiculorum; v. aerdromo, aeropuerto.

    aerofaga: arophgia sive - phaga, ae f. Sin:ris devortio vel degltio.

    aerofaro: arpharus, i f.

    aerofobia: arophbia sive -phoba, ae f. Sin:ris impatintia, pavor, horror.

    aerfobo: arphobus, i m.

    aerfono: arophnum sive arphonum, i n.

    aerofoto, v. aerofotografa (imagen).

    aerofotografa: (arte) ars arophotogrphica// (imagen) arophotographema, tis n; imagoarophotogrphica.

    aerofotometra: arophotomtria sive aro-photometra, ae f.

    aergrafo: argraphum, i n.

    aerograma: arogramma, tis n; v. radio-grama.

    aerolnea: arolnea vel arilnea, ae f. Sin:aviolnea; via aria; arium vel aronviumiter; arius commeatus.

    aerolnea

  • 38

    aerolito: arlithus, i m. Sin: betulus, bety-lus; bolis, dis f ; ardens lapis.

    aerologa: arolgia sive -loga, ae f. Sin:ris doctrina.

    aerometra: aromtria sive -metra, ae f.Sin: ris metiendi rtio, scintia, doctrina.

    aermetro: armetrum, i n. Sin: instrumen-tum aromtricum; ris mensurae index;ris metiendi instrumentum.

    aeromodelismo: formellarum aronavliumfingendarum ars. Uso: dedicarse al -, for-mellis aronavlibus fingendis studere.

    aeromodelista: formellarum aronavliumfictor (-oris m). Sin: studiosus formellarumaronavlium fingendarum artis.

    aeromodelo: formella aronavalis. Sin:exemplar aroplani sive arplani, aroveh-culi, aronavis.

    aeromvil: arovehculum, i n. Sin: ariumvehculum; v. aeronave.

    aeromoza, v. azafata.

    aeronauta: aronauta, ae m. Sin: ariusnauta, viator, navigator.

    aeronutica: (ciencia y arte) aronutica, aef. Sin: aronutica (vel artis aronuticae)scintia, doctrina, rtio; ars per rem navi-gandi; ariae navigationis pertia // (navega-cin) aria navigtio (-onis f); ariaenavigationes // (organizacin de los serviciosde navegacin area) indstria (-ae f) aro-nutica vel volandi // (cuerpo militar) classis(-is f) area.

    aeronutico: aronuticus, a, um.

    aeronaval: aronavalis, e. Sin: arius et na-valis.

    aeronave: aronavis vel arinavis, is f. Sin:arovehculum vel arivehculum; navisaria; arium navgium vel vehculum.

    aeronavegacin: aria navigtio (-onis f).Sin: arinavigtio.

    aeronavegante: (persona que navega por elaire como pasajero) v. pasajero (- de avin)// (aeronauta) v. esta voz.

    aeroplano: aroplanum sive arplanum, i n;v. avin.

    aeropuerto: aroportus sive ariportus, us m.Sin: portus aronuticus; aronvium portus;ariarum nvium portus; v. aerdromo, aero-estacin, campo de aviacin. Uso: - de Fiu-micino, aroportus ad Fossam Traianam;ariportus, cui nomen Fiumicino; rea del-, rea aroportuensis vel ariportuensis.

    aerscafo: arscapha, ae f.

    aeroscala, v. aeroestacin.

    aeroscopa: aroscpia sive -scopa, ae f.

    aeroscopio: aroscpium sive -scopum, ii n;arscopum, i n.

    aerosilla, v. telesilla, telefrico.

    aerosol: arosolum, i n. Sin: sparsivus liquornebulosus.

    aerospacial: aronuticus-sideralis.

    aerostacin: arosttio, onis f. Sin: sttio a-ronutica; ariarum nvium sttio.

    aerosttica: arosttica vel aristtica, ae f.

    aerolito

  • 39

    Sin: arosttica scientia, doctrina, ars.

    aerosttico: arostticus, a, um.

    aerstato: arstatum vel arstaton, i n. Sin:anemplanum sive anemoplnum; globus velfollis arostticus; globus hydrgeno imple-tus.

    aerotecnia o aerotcnica: arotchnia, ari-tchnia, arotchnica, aritchnica, ae f. Sin:arotchnica vel aritchnica scintia, disci-plina, ars.

    aerotcnico: arotchnicus vel aritchni-cus, a, um.

    aeroterapia: arotherapa vel aritherapa, aef.

    aerotermo: arothrmicus vel arithrmicus,a, um. Uso: horno -, furnus arothrmicus.

    aerotransportado: arovectus vel arivec-tus, a, um. Sin: per ra vel per rem vec-tus.

    aerotropismo: arotropismus vel aritropis-mus, i m.

    aerova: va aria vel area. Sin: trames a-rius vel areus.

    afasia: aphsia sive aphasa, ae f. Sin: locu-tionis amssio (prdida total de la facultaddel lenguaje); locutionis defctio, defectus,perturbtio (prdida parcial).

    afeccin: affctio, onis f.

    afectacin: affecttio, onis f. Sin: ostenttio,simultio, molstia. Uso: elegancia sin -, ele-gntia sine molstia; con -, v. afectadamente.

    afectadamente: ptide. Uso: hablar -, ptide

    loqui vel dcere.

    afectado: (amanerado, falto de sencillez) af-fectatus, a, um. Sin: ptidus, molestus; mo-lestus nimisque dligens; arcessitus (dicho delenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas);simulatus, fictus, mentitus (fingido, apa-rente).

    afectividad: affectvitas, atis f. Sin: affectio-nes nimi.

    afecto: affectus, us m. Sin: benevolntia;amor.

    afectuosamente: affectuose vel affectiose.Sin: amanter; benvole; benigne; affectuosonimo.

    afectuosidad: amablitas, atis f. Sin: benevo-lntia.

    afectuoso: affectuosus vel affectiosus, a, um.Sin: benvolus; benignus.

    afeitadora: rasrium, ii n. Sin: mchina velmachnula rasria. Uso: - elctrica, rasriumelctricum; mchina vel machnula rasriaelctrica; novcula elctrica; novcula elc-tride acta; v. rasuradora.

    afeitar: barbam tondere vel (ab)rdere // afei-tarse con navaja, novcul barbam rdere //(poner afeites) v. afeite.

    afeite: (cosmtico) pigmentum, i n. Sin:fucus. Uso: - femenino, mulebre oris vel fa-ciei medicamen; poner afeites, fuco illnere;fucare vel infucare; pigmentis illnere.

    afelio: aphlium, ii n; aphlius, ii m.

    afemia, v. afasia.

    afeminacin: mollties, ei f; molltia, ae f.

    afeminacin

  • 40

    Sin: cultus delictior; mores effeminati.

    afeminadamente: effeminate. Sin: mlliter;mulibriter.

    afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delica-tus; mollis.

    afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire;enervare.

    Afganistn : Afg(h)anistnia, ae f.

    afgano: adj afg(h)anus, a, um // sustAfg(h)anus, i m.

    afiche, v. cartel.

    aficionado: adj volupturius vel voluptrius,a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor vo-lupturius vel voluptrius. Uso: - al deporte,athlticae (vel rei athlticae) amator; - al ft-bol, pedildii amator; v. diletante.

    afiladera: cos, cotis f. Uso: - elctrica de cu-chillos, elctrica cultrorum lima.

    afilador: acutiator, oris m. Sin: acutrius, co-tirius, samiator, samirius; faber acumin-rius; qui cuit cote ferrum vel ferramenta //(instrumento para afilar) acutrium, ii n. Sin:mola vel mchina acuminria //(correa deafilar) tentipllium, ii n. Sin: cos (cotis f)ferro acuendo.

    afiladura: exactio, onis f.

    afilalpices: cuspidamentum, i n. Sin: (ins-trumentum) cuspidrium, spiculrium, acu-minrium; scriptrii lpidis cuspidamentum.

    afilar: acere, exacere. Sin: acuminare.

    afiliacin: affilitio, onis f. Sin: adscrptio,inscrptio; aggregtio; coopttio (in quandam

    societatem).

    afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tsser pre-ditus vel instructus. Uso: - a un partido, fac-tiosus, factionrius; - al partido hitleriano,factioni hitlerianae adscriptus.

    afiliar: ascrbere. Sin: aggregare; cooptare.Uso: - a un partido, in factionem ascrbere.

    afinar: - un instrumento, instrumento ratasvoces restitere. Sin: nervos temperare; fidestndere; rgana compnere vel moderari.

    afinidad: affnitas, atis f. Uso: - electiva, af-fnitas electiva.

    afirmacin: affirmtio, onis f. Sin: assever-tio.

    afirmativo: (que afirma) assevrans. Uso: demodo -, asseveranter, affirmative // (que de-nota o implica la accin de afirmar) affirma-tivus. Uso: partcula -, partcula affirmativa;confirmativa coninctio; de modo -, affirma-tive.

    afluencia: affluntia, ae f. Sin: frequntia;frequenttio. Uso: - a las urnas, suffragiorumfrequntia; - de coches, affluntia vel fre-quntia vehicularis.

    afluente: amnis (-is m) vel flvius (-ii m) n-fluens.

    afona: aphnia sive aphona, ae f. Sin: vocisprivtio vel amssio (- total) ; vocis defctio,defectus (-us m), tenitas (- parcial).

    afnico: (- total) phonus, a, um. Sin: vocecarens; sine voce; qui est sine voce; (- par-cial) quem vox defecit. Sin: cuius vox obs-cura vel obscurata est.

    aforismo: aphorismus, i m. Sin: sentntia;

    afeminadamente

  • 41

    dictum, effatum.

    afrancesado: gllice contaminatus vel inqui-natus. Sin: more gllico formatus vel confor-matus.

    afrancesar: gllice contaminare vel inqui-nare. Sin: more gllico formare, conformare,institere.

    afrasia, v. afasia.

    Africa: Africa, ae f. Uso: - Central, AfricaCentralis vel Media; - Occidental, Africa Oc-cidentalis; - del Norte, Africa Septentrionalis;- del Sur, Africa Australis, Meridiana, Meri-dionalis; - del Suroeste, Africa Australis-Oc-cidentalis.

    africaans: lngua (-ae f) africana-nederln-dica.

    africanista: africanarum rerum studiosus velperitus.

    africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afr-citas; ndoles gntium Africae prpria // sustAfricanus, i m.

    afroamericano: adj afroamericanus, a, um.Sin: nigritarum americanorum prprius velpeculiaris; ad nigritas (vel nigricolores) ame-ricanos prtinens // sust Afroamericanus, i m.

    afroasitico: adj afroasianus, a, um // sustAfroasianus, i m.

    afrodisaco: medicamentum (-i n) aphrodis-acum vel venrium.

    afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dnis f.

    aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel-i) epizotica.

    agachadiza: (gallina) rustcula, ae f.

    agamia: gama germintio (-onis f).

    gamo: gamus, a, um. Sin: non sexualis.

    gape: (convite de caridad entre los primeroscristianos) gape, es f. Sin: fraternum vel ca-ritatis convvium.

    agarcico: agarcicus, a, um.

    agaricina: cidum agarcicum.

    agrico: agricum vel agricon, i n.

    agave: agave, es f.

    agazaparse: se complicare.

    agencia: (oficio o encargo de agente) procu-rtio, onis f. Sin: administrtio // (oficina odespacho del agente) procurationis sedes(-is f). Uso: - comercial, tractatrium; rebusmercandis sedes; mercaturae provehendaesedes; - inmobiliaria, praediorum procurtio;- publicitaria, nuntiorum venditationis pro-curtio; sedes edibus vendendis; - recono-cidas, procurationis sedes (a prncipe domo)recgnitae; - de cambio, taberna argentria; -de colocaciones, sedes opifcibus assumen-dis; - de una compaa, consociationis sedes;- de informes, offcium informatrium; - detransportes, sedes rebus transferendis; - deturismo, sedes periegtica; sedes delectabli-bus peregrinatinibus provehendis; - de via-jes, itnerum procuratrix vel procurtio; sedesitneri parando vel procurando; sedes itinri-bus parandis; itnerum procurandorum sedes.

    agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, com-mentarolum; adversria, orum npl; memo-rialis libellus; ordo agendorum.

    agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;

    agente

  • 42

    pl vires, -ium). Sin: id quod fficit vel agit //(el que obra) effciens, entis m. Sin: agens //(persona que obra con poder de otra) procu-rator, oris m // (cosa que produce un efecto)causa, ae f. Sin: vices vel partes aliciusagens; personam alicius agens vel sstinens.Uso: - bancario, curator nummulrius; - di-plomtico, legati minister; - ejecutor, app-ritor; coactor; - electoral, studiosussuffragator; competitoris fautor; - fiduciario,curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publi-cus; tributorum exactor; - patolgico, morbicausa; - provocador, concitator minister; - se-creto, speculator tectus; explorator; - secretosrusos de la KGB, tecti ministri rssici e soda-litate, litteris compendiriis KGB insigni; -txico, virus; venenum; txica vis; - de bolsa,de cambio, de cambio y bolsa, chrematista;nummulrius; nummis mercandis curator;curator pecniae permutandae; nummorumcommutator; - de circulacin, miles viat-rius; - del contraespionaje, exploratorum ex-plorator; - de negocios, negotiator; curatorvel confector negotiorum; - de polica, minis-ter vel custos pblicus; urbis custos; vigil,lis; - de polica secreta, miles occultus a p-blica tutela; - de seguridad, pblicae securi-tatis custos; - de transportes, bastagrius;mrcium expeditor; missionum procurator;qui negtium mrcium advectandarum gerit;- de viajes, itnerum procurator.

    aggiornamento, v. actualizacin.

    agilidad: aglitas, atis f. Sin: celritas. Uso: -espiritual, celritas nimi; nimi moblitas; -de estilo, expedita et fcile currens ortio; -de ingenio, celritas ingnii; ingnium admnia verstile; - de movimientos, cleresmotus mpl; - de pensamiento, cleris mens; -en correr, perncitas, velcitas.

    gilmente: agliter. Sin: pernciter; celriter;mobliter; expedite.

    agio: cllybus, i m. Sin: permutationis fruc-tus.

    agiotador, v. agiotista.

    agiotaje: pecniae nundintio (-onis f). Uso:ejercer el -, nundinari; pecuni vel mrcibusnundinari; lucra fcere prtiis (mrcium) vi-tiatis.

    agiotista: nundinator, oris m.

    agitacin: agittio, onis f. Sin: instigtio.

    agitador: (varilla de vidrio que se usa pararevolver lquidos) agitatrium, ii n. Sin: vr-gula agitatria // (persona que provoca con-flictos sociales o polticos) agitator, oris m.Sin: turbator vel perturbator; instimulator;concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;vulgi vel plebis turbator, concitator, cncitor;qui gitat vel exgitat (agitabat vel exagita-bat).

    aglobulia: agloblia, ae f. Sin: glbuli demi-nuti mpl; globulorum rubrorum demintio,defctio, defectus.

    aglutinacin: glutintio vel agglutintio, onisf.

    aglutinante: gglutinans, gltinans, congl-tinans, antis. Sin : agglutinatrius ; aggluti-nativus, glutinativus; ligatrius.

    agnosia: agnsia sive agnosa, ae f.

    agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: ag-nstica doctrina vel philosphia; mentis hbi-tus agnsticus.

    agnstico: adj agnsticus, a, um. Sin: ad ag-nosticismum ttinens // sust agnsticus, i m.Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.

    aggiornamento

  • 43

    agonal, v. agonstico.

    agonfiasis: agomphosis,- is f. Sin: dntiumvacilltio; dentes vacillantes.

    agona: agnia sive agona, ae f. Sin: mortisagon (-onis m). Uso: en la -, in ltimo spritusagone; in supremo vitae agone; in mortis dis-crmine; sin -, sine ulla agnia.

    agonstica: res agonstica.

    agonstico: agonsticus, a, um. Sin: agnicus.

    agonizante: moribundus, a, um. Sin: inter-mriens, intermrtuus; nimam iam agens.

    agonizar: intrmori. Sin: nimam gere; inltimis vel in extremo esse; in ltimo vitaediscrmine esse.

    agorafobia: agorophbia sive -phoba, ae f.

    agorero: augur, ris m. Sin: augurator.

    agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus.

    agotado: (dicho de persona) defatigatus velfatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus;enervatus; fractus // (dicho de libro) iam nonvenalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam ve-nalis non prostat.

    agotamiento: defatigtio vel fatigtio, onis f.Sin: enervtio; lassitudo. Uso: - nervioso,nervorum imbecllitas, debilittio, infrmitas,confctio.

    agracejo, v. brbero.

    agraciar: liquid licui concdere, largiri, di-largiri.

    agradable: placbilis, e.

    agradecido: benefcii vel beneficiorummemor (-ris). Sin: gratus in vel erga li-quem. Uso: ser - con alguien, gratus erga li-quem sum; gratum grere nimum ergaliquem; licui gratiam habere pro liqua re;erga liquem gratus vel memor sum pro li-qua re; mostrarse - con alguien, licui gratumse praebere; licui gratiam referre.

    agregacin: adinctio, onis f. Uso: procesode -, processus adiunctionis.

    agregado: adj addictus, a, um // sust addic-tus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - co-mercial, cultural, militar, legationi in renegotiatria, culturali, militari addictus; - di-plomtico, aggregatus diplomticus; - de em-bajada, pblicae legationi addictus.

    agresin: impugntio, onis f. Sin: aggrssio;lacesstio.

    agresividad: aggressvitas, atis f. Sin: provo-candi vel aggrediendi stdium.

    agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pug-nax.

    agresor: aggressor, oris m. Sin: impettor; at-temptator vel attentator.

    agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:agri cltio; res rstica.

    agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri velagrorum mensor; simplem mensor.

    agrimensura: agrorum mensura (-ae f).

    agronoma: agronmia sive -noma, ae f.Sin: agrria disciplina vel doctrina; agri co-lendi ars vel scintia; agrorum culturae rtio.

    agronmico: agronmicus, a, um. Sin: adagrriam scintiam vel doctrinam spectans;

    agronmico

  • 44

    ad disciplinam vel rationem colendorumagrorum prtinens.

    agrnomo: agrnomus, i m. Sin: agrorumculturae peritus vel peritssimus; agrriae dis-ciplinae peritus.

    agrupacin: congregtio, onis f. Sin: coetus;manus; globus.

    agrupar: congregare. Sin: conglobare.

    agrura: crium pomorum sata npl.

    agua: aqua, ae f. Uso: - acdula, aqua ac-dula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal,aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta,sacra, lustralis, lstrica; - caliente, clidaaqua; - carbnica, v. agua de Seltz; - co-rriente, aqua fluens vel prfluens; - destilada,aqua stillata vel stillatcia; aqua artifciostillata; aqua chmice pura; - dulce, aquadulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; -esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aquasaccata vel percolata; - fluvial, - de ro, aquafluvialis; - fretica, aqua subterrnea; - fra,aqua frgida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada,aqua gsio medicata; - helada, aqua conge-lata; aqua gelu districta; aqua glcie concreta;- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aquaviva vel sliens; - marina, - de mar, aqua ma-rina; - mineral, aqua mineralis, medicata, me-dicamentosa, salutaris; - oxigenada, aquaoxygnio medicata vel ditata; - no potable,aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; -pluvial, - de lluvia, aqua plvia, pluvialis,pluvitilis; - potable, aqua potbilis, potria;aqua potulenta, poculenta, pocularis, bbilis;aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta;aqua ptui apta; aqua salubri potu; aqua potusalubris; - residuales, deflvium (fabrica-rum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - sa-lada, aqua salsa; - subterrnea, - de fondo,aqua subterrnea; - sulfurosa, aqua sulph-rea, sulphurosa, slphurans, sulphurata; - ter-

    mal, aqua clida; - tibia, aqua tpida; - tnica,aqua tnica vel chininata; - de cal, aqua cal-cis; - de cebada, aqua hordcea; - de Colonia,aqua coloniensis; odoramentum coloniense;- de cristalizacin, aqua crystallizationis; - depozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estarcon el - al cuello, in extrema spe salutis esse;hacrsele a uno - la boca, sentire sibi moverisalivam; llevar el - a su molino, omnia adutilitatem suam referre; mnia in rem suamconvrtere; tomar - en harnero, escribir en el-, dar palos en el -, imbrem in cribrum g-rere; in aqua scrbere; litus arare; vires inventum effndere; frustra laborare; leum etperam prdere; se parecen como dos gotasde -, tam smiles sunt quam ovo ovum.

    aguabenditera, v. pila.

    aguacero, v. turbin.

    aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importu-nus visitator; homo molestus vel importunus;interpellator; interventor.

    aguafuerte: imago (-gnis f) aqu nitrat in-cisa. Sin: tbula aqu cid caelata.

    aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquae-manale, is n. Sin: aquiminrium; aquale, is n.

    aguamarina: beryllus (-i m) caerleus.

    aguamiel, v. vino.

    aguapi, v. vinillo.

    aguar: aqu dilere vel temperare (liquid)// fig remttere; mitigare; lenire.

    aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;stillatcia ptio vitgena.

    aguarrs: aqua rsinae vel resinalis. Sin:

    agrnomo

  • 45

    leum terebnthinum.

    agudeza: (perspicacia, viveza de ingenio)mentis acumen vel celritas. Sin: ingnii al-critas vel vis; subtile vel acre ingnium; acermentis obtutus (-us m) vel contitus (-us m).Uso: - de juicio, subtile iudcium;