Dohainiko antibirus programak

DOHAINIKO ANTIBIRUS PROGRAMAK

MEHATXU INFORMATIKOAK PREBENITZEA AVG

Existitzen diren mehatxu informatikoak ezagutu, ulertu eta

horietaz konsziente izatea.

Mehatxu informatikoen aurkako prebentzio-neurriak hartzen

ikastea.

AVG eta avast! Antivirus programen doaneko bertsioa

instalatzea eta erabiltzea.


2

Ikastaroaren edukia

1. Mehatxu informatikoak ........................................................................................ 4

1.1 Malwarea eta birus informatikoak ................................................................... 4

1.2 Jokaera ...................................................................................................... 4

1.3 Historia eta eboluzioa ................................................................................... 5

1.4 Kutsatzeko moduak ...................................................................................... 6

1.5 Sintomak .................................................................................................... 7

1.6 Egin dezaketena .......................................................................................... 7

2. Malware motak .................................................................................................... 9

2.1 Birusa ........................................................................................................ 9

2.2 Harra edo worm-a ........................................................................................ 9

2.3 Troiarra edo troiako zaldia ............................................................................ 9

2.4 Backdoor edo atzeko atea ........................................................................... 10

2.5 Rootkit ..................................................................................................... 10

2.6 Adwarea ................................................................................................... 10

2.7 Rogue softwarea ........................................................................................ 11

2.8 Spywarea ................................................................................................. 11

2.9 Dialer-a .................................................................................................... 11

2.10 Keylogger eta stealer-ak .......................................................................... 11

2.11 Bootnet-ak ............................................................................................. 12

2.12 Malwarea smartphone-tan (telefono adimendunak) ...................................... 12

2.13 Malwarea beste gailuetan ......................................................................... 13

3. Bestelako mehatxuak ......................................................................................... 14

3.1 Exploit-ak edo segurtasun-zuloak ................................................................. 14

3.2 Ingeniaritza soziala .................................................................................... 14

3.3 Phishing eta pharming ................................................................................ 14

3.4 Joke edo bromak ....................................................................................... 15

3.5 Hoak edo gezurrak ..................................................................................... 16

4. Segurtasun-gomendioak .................................................................................... 17

4.1 Ekipamendu informatikoa ............................................................................ 17

4.2 Posta elektronikoa ..................................................................................... 17

4.3 Nabigazioa eta internet ............................................................................... 18


3

4.4 Sare sozialak ............................................................................................. 18

4.5 Smartphone-ak eta telefono mugikorrak ....................................................... 18

5. Antibirusa .......................................................................................................... 19

5.1 Definizioa ................................................................................................. 19

5.2 Mahaigaineko antibirusa ............................................................................. 20

5.3 Online antibirusa ....................................................................................... 21

6. Avg Antivirus Free Edition .................................................................................. 22

6.1 Deskarga eta instalazioa ............................................................................. 22

6.2 Llizentzia aktibatzea ................................................................................... 28

6.3 Analisia .................................................................................................... 28

7. Avast! Free Edition ............................................................................................. 33

7.1 Deskarga eta instalazioa ............................................................................. 33

7.2 Lizentzia erregistratzea ............................................................................... 36

7.3 Analisia .................................................................................................... 39

8. Beste tresna erabilgarri batzuk eta informazio osagarria ................................... 45

8.1 Antibirusa osatzeko tresnak ......................................................................... 45

8.2 Internautaren segurtasun bulegoa ................................................................ 45

8.3 Infospyware .............................................................................................. 45


4

1. Mehatxu informatikoak

Geroz eta informazio gehiago darabilgu formatu digitalean eta geroz eta gailu gehiago

ditugu internetera konektatuta. Enpresetan lan-arriskuak prebenitzeko ikastaroak egiten

ditugun era berean, geroz eta garrantzi handiagoa du arrisku digitalen aurkako

prestakuntza. Kapitulu honetan mehatxu informatiko nagusiak, horien motak, historia eta

eboluzioa jorratuko ditugu.

1.1 MALWAREA ETA BIRUS INFORMATIKOAK

Malwarea (ingelesezko malicious software kontzeptutik) jabearen baimenik gabe

ordenagailu batera sartu eta kalteak eragiteko helburua duen software mota bat da. Birusak

malware mota bat dira, birus hitza jendartean malware mota guztiak izendatzeko erabiltzen

den arren (oker erabili ere).

1.2 JOKAERA

Malware eta birus informatikoek birus biologikoen antzera jokatu ohi dute. Hau da

prozesua:

Sisteman sartzen dira erabiltzaileen baimenik gabe.

Kalteak eragiten dituzte ekipamendu informatikoan edo informazioa lortzen dute

bertatik.

Beste ekipamendu informatikoetara hedatzen saiatzen dira.

Existitzen diren mehatxu informatikoak ezagutu, ulertu eta

horietaz konsziente izatea.

Mehatxu informatikoen aurkako prebentzio-neurriak hartzen

ikastea.

AVG eta avast! Antivirus programen doaneko bertsioa

instalatzea eta erabiltzea.


5

Prebentzioa da malwarearen aurka dugun antidotorik onena, behin kaltea eginda, zailagoa

baita sistema edo bertako informazioa guztiz berreskuratzea. Horretarako, babesteko

programak erabiliko ditugu, esaterako, antibirusa, su-ebakia, espioiena aurkakoak, etab.

1.3 HISTORIA ETA EBOLUZIOA

Lehen birus informatikoak unibertsitateko esperimentu, jolas edo gogaitzeko elementu gisa

sortu ziren, baina ez zuten zuzenean ekipamendu informatikoetan kalteak sortzeko helbururik.

Horrela bada, lehen birus informatikoak 70eko hamarkadakoak dira, oraindik ordenagailuak

asko erabiltzen ez ziren garaikoak. Lehen birus ezaguna Creeper (aihen-belarra) izan zen eta

mezu hau pantailan behin eta berriz errepikatzea besterik ez zuen egiten “Aihen-belarra bat

naiz… Harrapa nazazu ahal baduzu!” Horren aurka sortu zen lehen antibirusa, Reaper izenekoa

(segagailua).

80ko hamarkadatik aurrera hasi ziren birusak euren eragina handitzen eta, batez ere, 90eko

hamarkadan, ordenagailu pertsonalak arrunt bihurtzen hastean. Hala ere, motelago hedatzen

ziren, ordenagailuen artean informazioa igarotzeko modu bacará disketeak baitziren.

Hasiera batean, birus gehienen jokabidea sistema kutsatu izanaren zantzu argiak ematea zen,

euren sortzaileen bandalismoaren eta ospe-nahiaren erakusgarri gisa. Birusik ospetsuenetako bi

izan ziren “barrotes” eta “ping-pong”.


6

Gaur egun malwarea askoz ere azkarrago hedatzen da, batez ere, interneti esker. Gainera,

gaur egun birusek ez dute nabarmentasunik bilatzen, guztiz kontrakoa baizik: sisteman

ezkutatuta geratzeko xedea dute, erabiltzaileak kutsatuta dagoela jakin ez dezan.

Bestalde, sistema kaltetzea ez da jada euren xede bakarra; ekipamendu informatikotik

informazio garrantzitsua atera dezakete (pasahitzak, kreditu-txartelen zenbakiak, etab.) edo

ordenagailua erabili dezakete handik beste sistema batzuei erasotzeko.

1.4 KUTSATZEKO MODUAK

Geure ekipamendu informatikoarekin informazioa partekatzen dugun bakoitzean eta programa

edo osagarri ez-ofizialak instalatzen ditugun bakoitzean malware baten erasoa jasotzeko

arriskua dugu.

Internet

Posta elektronikoa

Malwarea duten web-orriak

Txata

P2P programak

Arakatzailerako osagarri edo “plugin-ak” instalatzea

Sare sozialetarako egiaztatu gabeko aplikazioak instalatzea

USB gailuak konektatzea (memoriak, argazki-kamerak, mugikorrak, etab.)

Cd / Dvd / Disketeak

Jatorrizkoa ez den edo egiaztatu gabe dagoen softwarea instalatzea.


7

1.5 SINTOMAK

Hauek dira malware batek gure ordenagailua kutsatzen duenean nabaritu ditzakegun

sintomak, besteak beste:

Sistema-fitxategiak edo bestelako fitxategiak gure baimenik gabe ezabatzea.

Akats-mezuak pantailan.

Sagua edo leihoak guk nahi gabe mugitzea.

Irekitzen ez diren programak edo automatikoki ixten direnak.

Arazoak interneteko konexioarekin edo konexio motela.

Geuk instalatu ez ditugun programak (adibidez, antibirus faltsuak) ordenagailuan

agertzea eta ordainketa bat eskatzea bertsio osoa instalatzeko.

Ordenagailua moteltzea, blokeatzea edo nahi gabe berrabiaraztea.

Nahi ez den publizitatea edo bat-bateko mezuak gure arakatzailean.

Sintoma horiek izateak ez du nahitaez esan nahi ordenagailuan malwarea dugunik.

Adibidez, gerta daiteke disko gogorra beteta izatea edo txartel grafikoa kaltetuta, eta horren

ondorio izatea ordenagailuaren funtzionamendu okerra. Baina beste kasu batzuetan are

arriskutsuagoa den zerbait gerta daiteke: jakin gabe kutsatuta egotea. Hori ekiditeko,

jatorrizko antibirus eguneratua izan behar dugu, jakinaren gainean jar gaitzan.

1.6 EGIN DEZAKETENA

Malwarearen arriskuaz ongi jabetzeko, gure ordenagailuaren segurtasunarekin axolagabe

jokatzeak ekarri ditzakeen ondorioak ezagutu beharra dago.

Malwareak izugarrizko abiaduran eboluzionatzen du eta etengabe ari da ordenagailuetan

edo internetera konektatutako bestelako gailuetan (mugikorrak, kontsolak, etab.) sartzeko

modu berrien bila Gainera, parte batetik hona ordenagailua kaltetzea baino, informazio

garrantzitsua eskuratzea edo trikimailuen bidez etekin ekonomikoak lortzea bilatzen du

malwareak.

Besteak beste, hauek egin ditzake malwareak:

Hasiera-, erregistro- edo abio-programetan ezkutuan eta guk jakin gabe

exekutatzea. Birus batzuk ia detektaezinak dira.

Arreta deitzeko jatorrizkoa dirudien programa baten bidez sartzea (adibidez, bideo

bat edo pdf bat) eta exekutatzean ordenagailua kutsatzea.


8

Internet bidez bere burua bidaltzea. Ordenagailuko informazioa beste lekuetara bidali

dezakeen programa bat instalatzea (SMTP posta-bezero ezkutu baten antzekoa).

Gure posta elektronikoko kontaktuen edo gure nabigazioaren informazioa jasotzea

gero SPAMa bidaltzeko (zabor-mezuak).

Ordenagailuan gorde diren pasahitzak edo gure bankura internet bidez sartzeko

gakoak biltzea postara eta bestelako zerbitzuetara sartzeko.

Internet bidez ordaintzeko erabiltzen dugun kreditu-txartelaren zenbakiak jasotzea.

Teklatuko kolpekadak eta beraz, ordenagailuan idazten duguna jasotzea eta

bidaltzea.

Publizitate-mezuen bidez zerbait (zerbitzu edo produkturen bat) erostera

gonbidatzea.

Gure banku-erakundearen hasiera-orria iruzurra egiteko beste batekin ordeztea.

Gurekin elkarrizketa hasi nahi duen kontaktu baten itxurak eginez, txat baten bidez

fitxategi kutsatua bidaltzea.

Gure ordenagailua zonbi gisa erabiltzea, hau da, beste ordenagailu bati (esaterako,

web-orri baten zerbitzaria) erasotzeko tarteko puntu gisa.

Gure routerreko ataka batzuk irekita uztea beste malwarea erraz sartu dadin.

Gure sare sozialean argitaratzen dugunari buruzko informazioa biltzea.


9

2. Malware motak Jarraian malware mota ohikoenetako batzuk zerrendatuko ditugu. Gaur egun existitzen

diren malwareetako asko mota askotakoak izan daitezke aldi berean, era desberdinean

jokatu dezakete exekutatzen diren unearen arabera edo erreplikatu ahala era askotan

kodetu daitezke (polimorfiko edo mutanteak).

2.1 BIRUSA Benetako programak kutsatzen ditu bere kodearen zati jakin batzuk programa horien

barrura kopiatuz; horrela, benetako fitxategia exekutatzean birusa ere exekutatzen da.

Programa edo fitxategia exekutatzea behar du aktibatzeko. Birusetako asko fitxategiaren

hasieran edo bukaeran itsasten dira. Iturburu-kodeari eragiten badiote, baliteke fitxategiak

ezin berreskuratzea.

2. kasuan fitxategiaren eduki osoa berreskuratzeko aukera genuke, kode gaiztoa hasieran

eta bukaeran itsatsi delako. Baina 3. kasuan iturburu-kodeari eragin dio eta beraz,

jatorrizko fitxategia ezin da berreskuratu.

2.2 HARRA EDO WORM-A

Ugaltzeko eta komunikazio-kanal bat edo gehiago erabiliz (posta elektronikoa, baliabide

partekatuak, txata, P2P, torrent…) bere burua oso bizkor bidaltzeko gaitasuna du. Sareetan da

bereziki arriskutsua, baliorik gabeko datu kopuru handiak bidalizkomunikazioa eten baitezake.

2.3 TROIARRA EDO TROIAKO ZALDIA

Benetako fitxategi baten itxura hartzen du erabiltzailea engainatzeko eta exekutatzean sistema

kutsatzen du. Adibidez, bideo batean edo beste programa baten serie-zenbakia bidegabe

lortzeko aplikazio baten barruan sartu daiteke. Aplikazioaren funtzioa hori baino ez dela eman

dezake, baina beste alde batetik malwarea instalatzea. Normalean sistemara sartu eta bertatik

informazio garrantzitsua biltzeko erabiltzen dira (pasahitzak, fitxategiak…).


10

2.4 BACKDOOR EDO ATZEKO ATEA

Kutsatutako sisteman segurtasun-zulo bat irekitzen du, hirugarrenek sisteman sartzeko

aukera izan dezaten. Horrela, ohiko autentikazio-mekanismoak ekiditen dituzte. Bigarren

plano batean geratzen dira.

2.5 ROOTKIT Sistema eragilea aldatzen dute eta malwarea ezkutatuta geratzen da. Fitxategi-

arakatzailean fitxategiak eta sistema-prozesuak ezkutatu ditzakete eta beraz,

ordenagailuaren kontrola hartzen dutenez, ia detektaezinak izaten dira. Malware

arriskutsuenen artean dago.

2.6 ADWAREA

Produktu edo zerbitzu desberdinen publizitatea bistaratzen du. Bat-bateko leihoetan edo

pantailako nahiz interneteko arakatzaileko barra batean agertu ohi dira. Batzuek Google-n

emaitza faltsuak txertatzeko gaitasuna dute. Hau da, benetako emaitzak erakutsi

beharrean, adwareari interesatzen zaizkionak erakusten ditu.


11

2.7 ROGUE SOFTWAREA

Normalean jada ordenagailuan instalatutako antibirus faltsu gisa agertzen diren programak

izaten dira eta mehatxu faltsuak detektatzen dituzte. Prozesu batzuk blokeatu ditzakete eta

gero ordenagailuko ustezko arazoak konpontzeko antibirus faltsuaren bertsio ordaindua

erostera gonbidatzen gaituzte.

2.8 SPYWAREA

Pertsona edo erakunde bati buruzko informazioa biltzen du, berak jakin gabe. Programa

hauen funtziorik arruntena da erabiltzaileen informazioa bildu eta publizitate-enpresen nahiz

interesatutako bestelako erakundeen artean banatzea. Esaterako, autoen munduko zaletuak

izan gaitezke eta spyware batek guri buruzko informazioa bildu dezake. Une jakin batean

gure posta helbidera auto modelo zehatz baten publizitatea iritsi dakiguke, guk aurretik

autoei buruzko informaziorik batere eskatu gabe. Badira publizitate-enpresei saltzeko

informazioa biltzen duten hacker-ak.

2.9 DIALER-A

Modem bidezko konexioetan baino ez da gertatzen (ez ADSL-an). Internet-hornitzaileari

egindako deia deskonektatu eta tarifa-gehigarria duen zenbakia markatzen du.

2.10 KEYLOGGER ETA STEALER-AK


12

Keylogger aplikazioen bidez teklatuan idazten ari garen guztia jaso eta bidali daiteke.

Askotan internet bidez erosten dugunean aktibatzeko programatzen dira, gure kreditu-

txartelaren zenbakia jasotzeko helburuarekin.

Aurreratuenek pantailako argazkiak atera eta bidali ditzakete, adibidez, internet bidezko

banku-kudeaketak egiteko dugun zenbakia asmatzeko.

Stealer aplikazioek ordenagailuan gordetako informazio pribatua lapurtzen dute (adibidez,

arakatzailean gordetako pasahitzak, postara sartzekoak, etab.).

2.11 BOOTNET-AK

Software ilegala instalatzean sartu ohi dira. Helburua ordenagailu asko urrunetik

kontrolatzea da (zonbi ordenagailuak), horiek baliatuz beste ordenagailuei erasotzeko edo

SPAM bidalketa masiboak egiteko.

2.12 MALWAREA SMARTPHONE-TAN (TELEFONO ADIMENDUNAK)

Telefono mugikorrek izan duten eboluzioaren ondoren, ia ordenagailu pertsonal baten

funtzionaltasun berberak dituzte gaur egun. Agenda, GPS-a, argazki kamera, Bluetooth-a,

Wifi-a, web-arakatzaileak, posta elektronikoa, sare sozialetarako sarbidea, aplikazioak,

bideo eta musika erreproduzitzaileak eta abar dituzte. Eta garrantzitsuena, datu pertsonal

asko biltzen dira horietan.

Teknologia horien erabilpenak gora egin duen hein berean egin dute gora gailu mota horien

aurkako mehatxuak. Hala ere, gutxitan izaten dute erabiltzaileek mehatxu horien berri.


13

Batez ere, segurtasun-sentsazio faltsua dago, normalean gailua soinean daramagunez

ezezagunen eskuetatik urrun dagoela uste baitugu. Horren ondorioz, oinarrizko segurtasun-

neurriak ahazten ditugu maiz. Smartphone-tarako pentsatutako malwarea bere hasierako

fasetik atera da jada. Hasiera batean SMS bidezko ekintzak ziren, erabiltzailea kostu

handiko “Premium” zerbitzuetara harpidetzeko.

Gaur egun, informazio pertsonala lapurtzeko joera dute malware horiek (agendako datuak

eta informazio pertsonala). Bestelako ekintzak ere bideratu ditzakete, hala nola, oharkabean

kostu handiko zerbitzuetara SMS-ak bidaltzea (malwarea bidaltzen duen pertsona izaten da

horien jabea). Beste malware batzuek banku-zerbitzuen phishing-a egin dezakete

mugikorraren bidez (geroz eta gehiago erabiltzen da). Gainera, malware horiek euren burua

SMS bidez bidaltzeko gaitasuna izateaz gain, internet edota Bluetooth-a ere baliatu

dezakete horretarako.

Horrez gain, Smartphone-en etengabeko eboluzioak aurrera jarraitzen duenez, malware

mota berriak ere sortuko dira. Adibidez, pertsona bat urrunetik lokalizatuta izateko bere

mugikorreko GPS-aren bidez. Orain arteko eraso gehienak Symbian plataformen aurkakoak

izan diren arren, IOs (Iphone) eta Android plataformek ere mehatxuak antzematen hasi

dira.

Hortaz, kontutan izan beharko genuke segurtasunari dagokionez, ordenagailu batek

bezainbeste informazio garrantzitsu edo gehiago duela Smartphone batek. Jada ez da

telefono soila bezala tratatu behar.

2.13 MALWAREA BESTE GAILUETAN

Malwarea informatikoak ez dire gailuetan ere sartzen da (telefono mugikorrez gain).

Adibidez, Stuxnet automatetan sartzen da eta industria prozesuak aldatu ditzake.

Bideokontsoletarako malwarea ere existitzen da, adibidez, online jokoen pasahitzak

lapurtzeko.


14

3. Bestelako mehatxuak

Malwareaz gain, badira beste mehatxu informatiko batzuk. Horietako batzuek segurtasun

informatikoaren kateko alerik ahulena dute helburu: erabiltzailea.

3.1 EXPLOIT-AK EDO SEGURTASUN-ZULOAK

Erabiltzen ditugun sistema eragileek eta programek gure ordenagailuari erasotzeko erabili

daitezkeen ahulguneak izan ditzakete batzuetan. Hortaz, oso garrantzitsua da uneoro gure

sistema eragilearen segurtasun-eguneratzeak deskargatzea eta instalatzea. Gauza bera egin

behar dugu beste programekin ere, adibidez, arakatzaileekin. Azken bertsioak interneten

nabigatzeko seguruagoak izaten dira beti.

3.2 INGENIARITZA SOZIALA

Internet bidez edo telefono mugikorraren bidez erabiltzailea engainatzean datza, datu

konfidentzialak eman edo diru kopurua bat ordaindu dezan. Normalean, erabiltzailearen

fede onean oinarritzen dira iruzur horiek, edo bere inozentzian. Askotarikoak izan daitezke

metodoak; ordenagailu bateko pasahitzak lortzeko sistema-administratzailearen plantak

egitea, diru kopuru jakin bat kontu zenbaki batean sartu arte kobratuko ez diren herentzien

berri ematen duten mezu elektronikoak, etab.

3.3 PHISHING ETA PHARMING

Phising-a da ingeniaritza soziala erabiliz gehien egiten den delituetako bat. Gure banku-

erakundearena omen den mezu faltsu bat jasotzen da eta bertan segurtasun arrazoiak

direla eta, gure kontu elektronikoa egiaztatzeko eskatzen zaigu. Horretarako, bankuaren

orrira (faltsua, baina benetakoaren identikoa) garamatzan esteka bat sakatu behar dugu,

eta orrian gure sarrera-gako osoa sartzeko eskatzen zaigu. Ez diegu inoiz mezu horiei

jaramonik egin behar, ezta datu horiek eskatzen dizkiguten deiei ere, banku-erakundeek

sekula ez baitizkigute kanal horien bidez eskatuko.


15

3.4 JOKE EDO BROMAK

Programa kaltegabeak dira eta gogaitzea edo broma bat egitea da euren helburua. Adibidez,

ordenagailuko eduki guztia ezabatzen ari direlako plantak egin ditzakete edo CD/DVDaren

sarrera etengabe itxi eta ireki. Ez dute arriskurik erabiltzaileak ez badu ezer egiten.


16

3.5 HOAK EDO GEZURRAK

Normalean katean edo birbidalita datozen mezu elektronikoak dira, zirkunstantziaren batez

ohartarazi eta erabiltzailearen esku-hartzea eskatzen dutenak. Baliozko helbide

elektronikoak biltzeko erabiltzen dira (geroago SPAM mezuak bidaltzeko), erabiltzaileak bere

pasahitzak erakutsi ditzan edo erabiltzaileak funtsezko sistema-fitxategiren bat ezabatzeko,

nahi gabe bere ordenagailua kaltetu dezan. Mezu horiek ez dira sekula birbidali behar eta ez

zaie kasurik egin behar. Adibidez, Hotmail itxiko dela dioen mezu bat jaso dezakegu, gure

helbide elektronikoarekin jarraitu nahi badugu, helbide jakin batera mezua bidali eta kopia

kontaktu guztiei helarazi behar diegula esaten diguna. Pertsona horrek baliozko milaka

helbide elektroniko lortuko ditu, gero, adibidez, SPAM-a bidaltzeko.


17

4. Segurtasun-gomendioak

Behin existitzen diren mehatxu informatikoak ezagututa, arriskuak minimizatzeko neurriak

hartu behar ditugu. Informatikan ezin digu inork segurtasun osoa %100ean bermatu, baina

jarraibide batzuei jaramon eginez arazo asko aurreztuko dugu. Kasu askotan

garrantzitsuena gure sen ona aplikatzea da.

4.1 EKIPAMENDU INFORMATIKOA

Jatorrizko antibirus eguneratua izatea. Aldizkako analisiak egitea.

Segurtasun-tresna osagarriak erabiltzea (anti-spy, etab.)

Sistema eragilea eguneratuta izatea segurtasun-eguneratzeen bidez.

Ordenagailuan gordetako datu garrantzitsuen segurtasun kopiak egitea aldizka.

Jatorrizko softwarea erabiltzea.

Pasahitz seguruak erabiltzea: zenbat eta luzeago eta konplexuago, hainbat eta

zailago izango da asmatzea. Ez dira post-it batean idatzi eta monitorean edo

teklatuaren azpian itsatsi behar.

Pertsona gonbidatuaren kontua erabili behar da (pribilegio murriztuekin) eta

administratzailearen kontua programak instalatzeko bakarrik erabili. Kontu

guztietarako pasahitz seguruak erabiltzea.

Wifi sare publiko batera konektatzean (pasahitzik gabekoa), besteek gure datuak

ikusi ditzakete eta beraz, hobe da informazio garrantzitsurik ez atzitzea sare

horietan.

4.2 POSTA ELEKTRONIKOA

Ez dira ezagutzen ez diren bidaltzaileengandik jasotako mezuak ireki behar eta

jaramonik ere ez zaie egin behar.

Jasotzen ditugun fitxategi erantsiak analizatu behar ditugu exekutatu aurretik.

Mezu elektroniko kopuru bat birbidaltzeko, sistemako fitxategiren bat ezabatzeko edo

gure banku-kontua egiaztatzeko eskatzen diguten mezuei jaramonik ez egitea.

Ikatz kopia ezkutua (BCC edo CCO) erabiltzea mezu bat jasotzaile bat baino

gehiagori bidaltzen diogunean.


18

4.3 NABIGAZIOA ETA INTERNET

Izan arakatzailea beti eguneratuta (Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google

Chrome, Safari, Opera...) Ahal izanez gero, erabili beti azken bertsioa.

Programak euren orri ofizialetatik baino ez deskargatu.

Ez gorde pasahitzak zurea ez den ordenagailuetan (batez ere, ordenagailu

publikoetan). Itxi beti saioa zure posta elektronikoa, sare soziala, etab. bisitatzen

amaitzerakoan.

Internet bidez erosten baduzu, egiaztatu konexioa datuak edo kreditu-txartela

sartzerakoan (https).

On-line ordainketak egiteko, erabili zure kreditu-txartelari lotutako txartel birtual bat

edo ordainketak on-line egiteko baino balio ez duen, dirua mugatuta duen eta zure

kontuari lotuta dagoen kreditu-txartela.

Ez klikatu publizitate-banner susmagarrietan edo sariren bat irabazi dugula

diotenetan (normalean lehenago diru kopuru bat ordaintzeko edo kostu handiko

mezu bat bidaltzeko eskatuko digute).

P2P sareak erabiltzen baditugu, deskargatzen dugun guztia analizatu eta

partekatutako karpetari lehenetsitako izena aldatuko diogu. Birus askok programa

horiek erabiltzen dituzte hedatzeko.

Txatetan ez da datu konfidentzialik eman behar eta fitxategi susmagarriak ez dira

onartu behar. Ez dugu ezagutzen ez dugun pertsonarik onartu behar.

4.4 SARE SOZIALAK

Egiaztatu zure pribatutasun-ezarpenak jakiteko nork ikusi ditzakeen zure

argitalpenak.

Pentsatu argitaratu baino lehenago informazio horrek zein balio duen eta nork ikusi

ahal izango duen.

Ez dugu ezagutzen ez dugun pertsonarik atxiki behar.

Ez ditugu jatorri susmagarriko aplikazioak instalatu behar.

Erabili inork ezagutzen ez dituen pasahitz seguruak, inork zure profila lapurtzeko

aukera izan ez dezan.

4.5 SMARTPHONE-AK ETA TELEFONO MUGIKORRAK

Desaktibatu Bluetooth-a, Wifi-a eta infragorriak erabiliko ez dituzunean.

Konfiguratu gailua ezkutuko moduan, erasotzaileek antzeman ez dezaten.


19

Nahi ez dituzun edukiak transferitzea ekiditeko, ez onartu konexiorik ezagutzen ez

duzun gailuetatik.

Malwarearen aurka babesteko, instalatu antibirus bat eta izan ezazu eguneratuta.

Bidaltzaile ezezagunen SMS-ekin edo MMS-ekin ezikusiarena egin eta ezabatu itzazu,

potentzialki arriskutsuak diren deskargak egiteko estekak edo web-orrietarakoak

badituzte.

Aktibatu PIN bidezko sarbidea (Bluetooth-erako nahiz mugikorrerako), kodea

ezagutzen duenak baino ez erabiltzeko mugikorraren funtzionaltasunak.

Gailua galtzekotan, blokeatu SIM txartela ahalik eta azkarren, hirugarrenek gastuak

zure kontura kargatzea ekiditeko. Zure hornitzaileak telefono mugikorra blokeatu

ahal izateko izan beti eskura IMEI zenbakia (ekipamendu mugikorraren nazioarteko

identitatea). Ez baduzu gogoratzen, markatu mugikorrean kode hau.

Potentzialki gaiztoak diren programak sartzea eragoztea, ez deskargatu softwarerik

leku ez fidagarrietatik edo itxura susmagarria dutenetatik.

Instalatzen duzun softwarearen erabiltzaile-hitzarmenak irakurri nahi ez dituzun

osagaiak instalatuko direla ohartarazten duten egiaztatzeko (spywarea).

Konfiguratu Smartphonea aktibitaterik gabeko minutu batzuk igarotakoan blokeatu

dadin.

Izan sistema eragilea eguneratuta.

Egin informazioaren babes-kopiak.

Bereizi zure informazio pertsonala eta zure lanari edo enpresari buruzkoa.

Ez erabili Wifi sare publiko ez seguruak.

Informazio gehiago jasotzeko, bisitatu “Internautaren Segurtasun Bulegoa” web-gune

ofiziala: http://www.osi.es/ABC_Seguridad/Consejos_de_Seguridad/

5. Antibirusa

Gure ekipamendu informatikoaren segurtasunari dagokionez, tresnarik garrantzitsuena dira

antibirusak. Horien ezaugarri batzuk azalduko ditugu jarraian.

5.1 DEFINIZIOA

Birus informatikoak detektatu eta ezabatzeko diseinatu diren programa informatikoak dira

antibirusak. Denborak aurrera egin ahala eboluzionatzen joan dira eta gaur egun, birusez

gain bestelako malwarea ere detektatzen dute. Gainera, beste tresna batzuk integratuta


20

izaten dituzte, esaterako su-ebakia (ekipamenduak inetrnetera egiten dituen konexioen

kontrola), anti-spyware, anti-phishing, anti-spam, etab. Hortaz, segurtasun-soluzio osatua

dira.

Oso garrantzitsua da instalatuta dugun antibirusa jatorrizkoa izatea. Gure ordenagailuan

antibirus pirata instakatzen badugu, antibirusak berak malwarea izateko arriskua dugu eta

babestu beharko gintuzkeen tresnak segutasun arazo larria sortu dezake.

Bestalde, eguneratuta izatea ere funtsezkoa da. Gaur egun antibirus guztiak internetera

konektatzen dira azken mehatxuei aurre egiteko sinadurak deskargatu eta eguneratzeko.

Egunero edo ordu gutxiro eguneratzen dira. Antibirus enpresek milaka malware berri

jasotzen dituzte egunero eta 24 ordu dute gehienez antidotoa aurkitu eta bezeroen

antibirusak eguneratzeko. Hortaz, antibirusa eguneratuta izan ezean (berdin dio zein ona

den), milaka mehatxu berriren arriskua izango dugu batere babesik gabe.

Antibirus enpresek gure beharren arabera aukeratu beharko ditugun produktu desberdinak

eskaintzen dituzte. Soluzioetako batzuk ordenagailua noizbehinka erabiltzen duten

pertsonentzat pentsatu dira eta beste batzuk, maiz erabiltzen dutenentzat eta erosketak

internet bidez egiten dituztenentzat. Ditugun beharrei hobekien erantzuten dien produktua

aukeratu beharko dugu eta ordenagailu bat baino gehiago badugu, erosten dugun lizentzia

kopurua ere kontutan izan beharko dugu. Doaneko soluzioak guztiz funtzionalak dira, baina

normalean, ordaindu beharreko bertsioek baino murriztuago izaten dituzte ezaugarriak.

Enpresek euren burua ezagutarazteko estrategia gisa erabiltzen dituzte, geroago

ordaintzeko bertsioa aurkezteko. Bestalde, laguntza tekniko pertsonalizatua izaten dute

ordaintzeko bertsioek.

5.2 MAHAIGAINEKO ANTIBIRUSA

Mahaigaineko antibirusa ordenagailuan instalatzen den programa informatikoa da. Hasiera

batean behintzat, antibirus bakarra izan dezakegu instalatuta ordenagailu bakoitzean.

Bestela, ordenagailua motelduko luketen gatazkak gerta litezke.

Antibirusa aldatu nahi badugu, lehendik dugun antiburusa desinstalatu behar dugu hasteko

eta ondoren, antibirus berria instalatu.

Programa hauek aktibo izaten dira uneoro, normalean euren kabuz eguneratzen dira eta

erne geratzen dira. Mehatxuren bat detektatzen badute horren berri ematen digute,

normalean arriskuaz ohartarazten gaituen bat-bateko leiho baten bidez.


21

Duela urte batzuk, antibirusek nabarmenki moteldu zezaketen ordenagailua. Baina gaur

egun, antibirusek nahiz ordenagailuek eboluzionatu egin dute eta ondorioz, errendimendua

ez da hainbeste murrizten.

5.3 ONLINE ANTIBIRUSA

Online antibirusak aplikazio txiki baten (plugin) bidez instalatzen dira gure arakatzailean.

Mahaigaineko antibirusekin gertatu ez bezala, nahi beste izan ditzakegu aldi berean

instalaturik. Arakatzailearen bidez, mehatxu posible guztien analisia egingo da eta emaitzak

jakinaraziko zaizkigu.

Normalean, “bigarren iritzi” gisa erabiltzen dira, ordenagailua malwarez libre dagoela

egiaztatzeko, mahaigaineko antibirusa izan arren. Ez dira antibirus egoiliarrak, hau da, ez

gaituzte uneoro babesten eta analizatu arren, askok ez dute konponketarik egiten. Hortaz,

ezin ditugu gure ekipamendurako segurtasun neurri bakartzat erabili.


22

6. Avg Antivirus Free Edition

AVG Antivirus enpresak esperientzia handia du segurtasun informatikorako softwarearen

arloan. AVG Antivirus doaneko antibirusik ezagunenetakoa da, baita aintzatetsienetakoa

ere, funtzionaltasun osagarriak dituzten ordaintzeko soluzioak ere badituen arren.

Windows nahiz Linux plataformetarako eskuragarri dago.

6.1 DESKARGA ETA INSTALAZIOA

AVG antivirus deskargatzeko, hemen sartu behar dugu: "AVG antivirus Free Edition"

(http://free.avg.com/es-es/inicio) laukian agertzen den “deskargatu orain” botoia sakatu

beharko dugu.

Hurrengo pantailan “deskargatu” sakatu behar dugu, “doanekoa” zutabean.


23

Azkenik, “deskargatu” sakatu beharko dugu azken pantailan. Orduan, antibirusaren

instalazio-morroia gure ordenagailura deskargatzen hasiko da.

Behin guztiz deskargatuta, klik bikoitza egingo dugu fitxategian exekutatu dadin. Windows 7

sisteman baimena eskatuko zaigu exekutatzeko.


24

Behin exekutatuta, instalazioa hasiko da. Lehenik eta behin, Instalatu aurretik onartu behar

ditugun legezko baldintzak ageri dira. “Onartu” botoia sakatuko dugu.

Geroago “oinarrizko babesa” jartzen duen laukia aukeratuko dugu (doaneko antibirusa) eta

gero hurrengoa > sakatuko dugu. Babes osoaren aukerak ordaintzeko bertsioa probatzeko

aukera ematen digu, baina 30 egunez bakarrik.


25

Instalazio azkarra egiteko aukera hautatu eta hurrengoa > botoia sakatuko dugu. Instalazio

mota horren bidez aukerarik ohikoenak hautatzen dira berez.

Gainera, gure arakatzailean “Link Scanner” barra instalatzeko aukera dugu, web-gune

susmagarrien berri emango diguna eta funtzionaltasuna osagarriren bat ere baduena.

Aukerakoa da eta instalatzeko bere laukitxoa markatu behar dugu. Hurrengoa > sakatuko

dugu.

Instalazioa automatikoki hasiko da. Lehenik eta behin softweare osoa deskargatuko da eta

azkenik, instalatu egingo da. Instalazioan zehar prozesua ikusi dezakegu. Produktuaren

ezaugarriak jasotzen dituzten mezuak ere agertuz doaz.


26

Azkenik, programa guztiz instalatutakoan, programak “instalazioa zuzen egin da" adieraziko

digu. Inkesta txiki bat dago, baina ez da beharrezkoa betetzea. “Bukatu” botoia sakatzen

badugu, programa funtzionatzeko prest izango dugu.


27


28

6.2 LIZENTZIA AKTIBATZEA

Behin AVG Antivirus Free Edition instalatuta, lizentzia aktibatu behar dugu. Horretarako

Laguntza aukera hautatuko dugu goiko menuan eta geroago Aktibatu sakatuko dugu.

Gure datuak sartu eta “Aktibatu” sakatuko dugu. Horrela, antibirusaren doaneko harpidetza

aktibatzen da. Hurrengo pausoa birusen sinadurak eguneratzea da. Horretarako, ezkerreko

menuko “Eguneratu orain” sakatuko dugu. Goiko aldean “Babestuta zaude” oharra ikusiko

dugu; horrek esan nahi du azken sinadurak instalatuta ditugula eta beraz, birusen aurkako

babes maila gorena dugula.

6.3 ANALISIA

Analisi osoa egiteko, ezkerreko menuko “Analizatu orain” sakatu behar da, “Analizatu

ordenagailu osoa” botoia. Horrek bere denbora hartu dezake, ordenagailuaren arabera.


29

Behin analisia bukatuta, antibirusak aurkitu dituen mehatxuen berri emango digu. Ez badu

mehatxurik aurkitzen, horren berri ere emango digu. Gomendagarria da aldizkako analisiak

egitea gure ordenagailua malwarez garbi dagoela egiaztatzeko.

Baliteke beti ordenagailu osoa analizatu beharrean, fitxategi zehatz bat analizatu nahi

izatea, rootkit-ak bilatu nahi izatea edo analisi automatikoak programatzea. Aukera horiek

eskuratzeko “Analisi aukerak” saktu behar dugu. Analizatu fitxategiak edo karpetak

aukeraren bidez analizatu beharreko karpetak aukeratu ahal izango ditugu.


30

Analisi azkarra egiteko, adibidez, internetetik deskargatu berri dugun fitxategi baten

kasuan, saguaren eskuineko botoia klikatuz lasterbidea erakutsiko digu Windows

arakatzaileak. Fitxategiaren gainean jarri eta eskuineko botoiarekin “AVG-rekin analizatu”

sakatuko dugu. Ia antibirus guztiek dut funtzionaltasun hori.

Nahi izanez gero, aldizkako analisiak programatu ditzakegu eta horrela, ez dugu noizean

behin analisia egin behar dugula gogoratu beharrik izango, antibirusak automatikoki egingo

baitu, betiere, ordenagailua piztuta badago.

“Editatu analisiaren programazioa” saktuko dugu eta analisiaren maiztasuna hautatuko

dugu.

Ordenagailuen analizatzailea osagaia behin bakarrik erabili ahal izango dugu dohainik, baina

fragmentazio-analisia egingo du, erregistroarena, nahi ez diren fitxategiena, etab.


31

Antibirusa automatikoki eguneratzen den arren, sinaduren datu-basea edozein unetan

eguneratu ahal izango dugu ezkerreko menuan “Eguneratu orain” sakatuz. Eguneratze

berriren bat badago, programak jakinarazi egingo digu eta instalatuko da “Onartu”

sakatzean.

Tresna-barratik ere atzitu ditzakegu AVG Antivirus programaren oinarrizko aukerak,

pantailaren beheko aldeko eskuin aldean. Adibidez, interfazera sartu edo analisi azkarrak

egiteko.


32


33

7. Avast! Free Edition

Avast! Antibirus honek doaneko bertsioa du, baina erabilera pertsonalerako bakarrik

(merkataritza-erabilpenetarako ez). Avast! Free Edition programaren barruan antibirusam

antiespioia, antirootkit-a eta sarerako nahiz P2P programetarako babesa ditugu. Erregistratu

beharra dago produktuaren gakoa eta urtebeterako lizentzia lortzeko. Windows eta Mac

plataformetarako dago eskuragarri (azken bertsioa ordaintzekoa da).

7.1 DESKARGA ETA INSTALAZIOA

Avast! Free Edition deskargatzeko hona jo behar dugu: http://www.avast.com/es-es/free-

antivirus-download

“Free Antivirus” zutabean ageri den “Deskargatu” botoia

sakatu beharko dugu.

Ondoren "Ez, eskerrik asko, doaneko babesa nahi dut".

Deskarga automatikoki hasiko da. “Gorde” sakatu eta fitxategia guztiz deskargatu arte

itxarongo dugu.


34

Behin deskargatuta, fitxategia exekutatuko dugu instalazioa hasi dadin. Ziur aski,

segurtasun-oharra azalduko zaigu, baina “Exekutatu” sakatuko dugu.

Instalazioa hasterakoan Avast! Programak instalazio-hizkuntza aukeratzeko eskatuko digu.

“Gaztelania” aukeratu eta “Hurrengoa >” sakatuko dugu.

Aurrerago, avast! komunitatean parte hartu eta antibirusaren emaitzak era anonimoan

bidaltzeko aukera emango zaigu. Instalazio-aukera aurreratuak atzitzeko aukera ere

ematen digu. Instalazio arrunta egiteko, “Hurrengoa >” sakatzea baino ez dugu egin behar.


35

Programa instalatzen hasiko da orduan eta sistemaren analisi azkarra egingo du.

Dena zuzen joan bada, programak instalazioa

bukatu duela jakinaraziko digu. “Bukatu”

botoia sakatzea baino ez dugu egin behar.

Geroago, pantailaren beheko eskuin aldean

informazio-puxika aterako da eta bertan

klikatu beharko dugu Avast! antibirusa

erabiltzen hasteko.


36

7.2 LIZENTZIA ERREGISTRATZEA

Avast! Antivirus lehen aldiz erabiltzen dugunean produktua erregistratu eta urtebeterako

lizentzia aktibatu dezakegu. Lehenik eta behin “Erregistratu orain” aukera hautatu beharko

dugu Doaneko Erregsitroa menuan.

Antibirusaren inguruko gogobetetasun-inkesta ere bete dezakegu eta Avast! programa

twitter eta facebook-en dituen komunitateetarako estekak ere badaude.


37

Aurregao ordaintzeko bertsioa erosteko aukera emango zaigu. Baina doan erregistratzeko

“Geratu Avast! Free Antivirus-ekin” zutabean Erregistratu sakatu behar da.

Gure datuak sartu eta baliozko helbide elektronikoa emango dugu. “Erregistratu doaneko

lizentziarako” sakatuko dugu gero. Hori guztia eginda, antibirusa erregistratuta izango dugu

eta "Itxi" sakatuko dugu. Horrela, urtebetez izango dugu antibirusa erregistratuta.


38

“Mantentze-lanak > Erregistroa”

ezkerreko menuan gure antibirusa

urtebeterako erregistratuta dagoela

ikusiko dugu.


39

7.3 ANALISIA

Ezkerreko menuan, “Analizatu ordenagailua” aukeran, hainbat analisi mota egiteko aukera

dugu:

Analisi azkarra: Memoria eta disko gogorrak azkar analizatzen ditu.

Sistemaren analisi osoa: Azterketa sakona egiten du, baina motelagoa.

Unitate erauzgarrien analisia: Ordenagailura konektatutako kanpo-unitateak

analizatzen ditu.

Hautatutako karpeta baten analisia: Zehaztutako karpetak baino ez ditu analizatzen.

Analisia bukatzean, emaitzen berri emango zaigu eta malware motaren bat antzeman ote

den jakinaraziko zaigu.


40

Edozein analisi martxan dagoen bitartean, bigarren planoan utzi dezakegu antibirusa.

Pantailaren azpiko eskuin aldean ehunekoa adieraziko digun aurrerapen-barra agertuko da.

Windows-en arakatzailetik ere egin dezakegu analisia (adibidez, internetetik deskargatzen

ditugun fitxategietarako). Horretarako, saguaren eskuineko botoia sakatu beharko dugu

analizatu nahi dugun fitxategiaren gainean eta “Analizatu {fitxategiaren izena}"sakatu

beharko dugu.

Ezkerreko menuan, “Analizatu ordenagailua” aukeran, “Analizatu abiaraztean”

programatzeko aukera dugu: Horrela, antibirusak abiarazi aurretik analizatuko du

ordenagailua, abiaraztean exekutatzen den malwarea existitzen baita. Halaber, “Analisien

txostenak” ordenagailuan egindako analisien emaitzak erakusten dizkigu, data eta

emaitzekin.

“Dendora errealeko ezkutuek” uneoro babesten gaituzte

malwarea sartzetik. Atal bakoitzean hiru segurtasun-aukera

konfiguratu dezakegu:Ezkutuok honela banatzen dira:

Fitxategi-sistema

Posta elektronikoa

Web nabigazioa

P2P sareak

Berehalako mezularitza (txata)

Sarea

Script


41

Jokabideak

Ezkerreko menuan, “Babes osagarria” atalean, “Autosandbox” aurkituko dugu. Malwarea

izan lezaketen programak ingurune birtualean exekutatzeko aukera ematen digu, era

seguruan, kutsatuta egotekotan sistema kaltetzeko aukerarik izan ez dezaten.

“WebRep” arakatzailean instalatzen zaigun plugin bat da; web orrien ospea analizatu eta

susmagarriak diren esten digu.

"Blokeatu URLa" aukeraren bidez, aukeratu ditugun web-orriak ezin izango dira gure

ordenagailuan ireki.


42

Azkenik, ezkerreko menuan, “Mantentze-lanak” aukera ikusiko dugu, sinaduren datu-basea

eguneratzeko aukerak (internetera konektatuta egotean automatikoki eguneratzen da) eta

programaren aukerak. Avast antibirusaren ezaugarrietako bat da programa bere kabuz

eguneratzen dela azken bertsiora eta beraz, ez dela programaren bertsio berririk deskargatu

edo erosi behar.

"Motorea eta datu-basea eguneratzea" aukeraren bidez azken mehatxuen aurkako

sinadurak deskargatzen dira.

“Eguneratu programa” aukerak azken bertsioa deskargatzen du, bere hobekuntza guztiekin.

“Erregistroa” aukeraren bidez uneoro egiaztatu dezakegu gure erregistroaren egoera eta

iraungitzeko zenbat denbora geratzen zaigun. "Birusen kutxan" berrogeialdian ditugun

birusak ikusi ditzakegu.

Antibirusaren gainerako ezarpenak egiteko, goiko eskuin aldeko menuan sar gaitezke

“Aukerak” sakatuz.

Aukerak

Aukeretan antibirusaren ezarpen guztiak kudeatu ditzakegu. Adibidez,

programa automatikoki eguneratzea, soinuak, alertak, etab...


43

Avast! Ikonotik ere aukera azkarrak atzitu ditzakegu, sistemaren tresna-barran. Adibidez,

denbora batez desaktibatu dezakegu antibirusa.


44


45

8. Beste tresna erabilgarri batzuk eta informazio osagarria

Antibirusek mehatxu informatikoetatik babesten gaituzte, baina erabilgarri izan daitezkeen

beste tresna osagarri espezifiko batzuk ere badaude. Antibirusa osatzen dute tresna horiek.

8.1 ANTIBIRUSA OSATZEKO TRESNAK

Antispyware (espioien aurkakoak): Gure ordenagailuko informazioa lapurretatik

babesten dute.

Firewall (su-ebakia): Internet eta ordenagailuaren arteko komunikazioak

kontrolatzen dituzte.

G Data CloudSecurity: Internet Explorer eta Mozilla Firefox arakatzaileetarako plugin-

a da, gure antibirusa osatzen duena eta malwarea nahiz phishing-a duten orrietatik

babesten gaituena. Ez dio PC-aren errendimenduari eragiten. Dohainik deskargatu

daiteke web-orri honetan(https://www.free-cloudsecurity.com/es/): Karpetak

kodetzen dituzte, horietara sartzeko pasahitza beharrezkoa izan dadin.

Babes-kopiak: Gure babes-kopiak automatizatzeko programak.

Test-tresnak: Ordenagailuaren segurtasun-egoera egiaztatzen dute.

8.2 INTERNAUTAREN SEGURTASUN BULEGOA

Internautaren Segurtasun Bulegoa (http://www.osi.es/) Web-orri ofizialan segurtasun

informatikoari buruz ditugun ezagutzak jarri ditzakegu. Gainera, une bakoitzean jarraitu

beharreko gomendioak erraz azaltzen dizkigu.

Doaneko tresnak atalean, antibirusak osatzeko segurtasun-aplikazio osagarriak aurkituko

ditugu.

Edozein zalantza izatekotan, on-line eta telefono bidezko arreta dugu eskura.

8.3 INFOSPYWARE

Infospyware (http://www.infospyware.com/) Web-orriak segurtasun informatikoa du

helburu.

“Artikuluak” atalean segurtasunaren inguruko gomendioak eta artikuluak aurkituko ditugu.


46

“Programak” atalean gure ordenagailuaren segurtasuna hobetzen lagunduko digun softwarea

deskargatu dezakegu.

Dohainiko antibirus programak

Technology

Transcript of Dohainiko antibirus programak