MgE dossierrak27. zk., 2017ko udazkena

INPAKTUKO INBERTSIOA

AURKIBIDEA

AURKEZPENA: INPAKTUKO INBERTSIOA 4Marta de la Cuesta UNED eta Mugarik gabeko Ekonomialariak

INPAKTU SOZIALEKO INBERTSIOAK: NOLA GAUZATU EUROPAR BATASUNEAN? 7Mario La Torre Erromako «La Sapienza» Unibertsitatea

INPAKTUKO INBERTSIOAK: INBERTSIOA ERRENTAGARRI BIHURTZEAREN KONTZEPTUA ZABALTZEA 13Jorge ArenasIraunkortasuneko eta ESK-ko masterra, eta Andaluziako MgEko kolaboratzaile ohia

INPAKTUKO INBERTSIOAREN SUSTAPENA EUROPAKO BATZORDEAN:EKINTZAILETZA SOZIALERAKO EUROPAKO FUNTSAK 18Mercedes ValcárcelTomillo Fundazioa

INPAKTU SOZIALA NEURTZEKO PROZEDURA ETA ERRONKAK 22Cristina San Salvador Deusto Business School, Deustuko Unibertsitatea

OIKOCREDIT, HEGOALDE POBRETUAREN GARAPENEAN INBERTITZEA 27Jorge BerezoOikocredit Euskadi

FIARE BANCA ETICA: EBALUAZIO SOZIALA ETA INGURUMENARENA EGITEKO PROZEDURA 33Alessandro CeloniFiare Banca Etica

GEHIAGO JAKITEKO 38

Dosier honetako testuek egileen iritzia soilik adierazten dute, eta ez du zertan bat etorri horri buruz MgEk duen jarrera instituzionalarekin.

Laguntzailea:

Mugarik gabeko Ekonomialariak (MgE) GarapenerakoGobernuz Kanpoko Erakunde (GGKE) bat da, 1997anunibertsitate-esparruan sortua, eta gaur egun ekonomiabidezkoa, solidarioa eta iraunkorra eraiki nahi dutenpertsonek osatua; erakundearen lehentasunezko asmoapobrezia eta desberdintasunak desagerraraztea da.

Mugarik gabeko Ekonomialariak erakundean uste dugugarapen-eredu berri bat behar dela, ekonomia gizakiarenzerbitzura jar dadin, eta ez, gaur egun gertatzen denbezala, milioika pertsona ekonomiaren zerbitzura egondaitezen.

Gure helburua da gizarte-arloan erantzukizuna hartukoduten herritarrak eraikitzen laguntzea, modu aktiboanjardun dezaten eta gizartea eraldatzeko premiarekikokonpromisoa har dezaten.

Erreferentziazko GKE bat izan nahi dugu bidezkoekonomiaren bilaketan, eta gizarte- eta ekonomia-eragileen artean elkarrizketa errazten eta sareko lanasustatzen lagundu. Izan ere, gizartearen parte-hartze zabalbaten bidez soilik lortu ahal izango dugu bidezko ekonomiabat.

Gure bazkideen aldizkako ekarpenei esker, iraupen luzekoproiektuak planifika eta gara ditzakegu, diru-laguntzenmende egon behar izan gabe.

Mugarik gabeko Ekonomialariak erakundeko bazkideegin eta aldizka gurekin kolaboratu nahi baduzu, bete gurewebgunean eskuragarri dagoen formularioa:

www.ecosfron.orgEdo telefono honetan: 91 549 72 79

Gure dosierrek ekonomiari buruzko ikuspegi berriak ematen dizkizutela uste baduzu eta babesa eman nahi badiguzu,egin ekarpen bat:

Irabazi-asmorik gabeko erakundeei buruzko Espainiako legeriak zerga-arloko trataera onuragarriagoa ezartzen du pertsona fisikoek egindakodohaintzetarako, eta, hala, PEFZaren kuotan murrizketa bat lortzen da.

ARGITALPEN-KONTSEILUA

José Ángel Moreno – KoordinatzaileaLuis Enrique AlonsoMaría Eugenia CallejónMarta de la CuestaJosé Manuel García de la CruzJuan A. GimenoCarmen Valor

Ale honen koordinazioa:Marta de la Cuesta(UNED eta Mugarik gabekoEkonomialariak)

MgE Dosierrak Mugarik gabekoEkonomialariak erakundearen hiruhileroko argitalpen digital bat da.

Maketazioa: LA FACTORÍA DE EDICIONES

Azaleko argazkia:© Digital Vision by Getty Images

Mugarik gabeko EkonomialariakGaztambide, 50 (sarrera SETEMen lokaletik barrena)28015 Madril Tf.: 91 549 72 79 ecosfron@ecosfron.org

MgE Dosierrak, Economistas sin Fronteras erakundeakegina (http://www.ecosfron.org/publicaciones/),Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 4.0 Internazionala lizentzia batenpean banatzen da

(http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).

Baimenduta dago lanaren kopiak egitea, osorik edopartzialki, bai eta haren jendaurreko jakinarazpenaere, betiere ez bada helburu komertzialarekin egiteneta jatorrizko lanaren egilea nor den aitortzen bada.Ez da baimentzen lan eratorririk sortzea.

4

F inantza-bitartekariek berebiziko garrantzia duteherrialdeen garapen ekonomiko eta sozialean, bai

eta garapen horren iraunkortasun-mailan eta gizarte-kohesio mailan ere. Bitartekari horiek erabakitzendute zer finantzatu, nor, zenbat eta zer baldintzatan(epea eta prezioa). Haien egiteko ekonomikoa ez daneutrala, eta hori hala dela esateko ikusi besterik ezdago zer ondorio eragin dituen finantza-sektorearenkrisiak gainerako ekonomian mundu osoan.

Duela mende bat inguru jada zenbait ekonomialariohartu ziren finantza-sistemak hazkundean egundokogarrantzia duela. Baina XX. mendeko azken hamar-kadetan hasi ziren berariaz garatzen pobreziaren, des-berdintasunen eta klima-aldaketaren aurkako borroka,eta garapen iraunkorragoa eta giza eskubideekikoerrespetutsuagoa lehenesten edo xede zuten proiektuzein erakunde ekonomikoetarako inbertsioak etafinantzaketa-tresnak, bai eta bitartekariek ere. Inber-tsio sozialki arduratsuak (ISA) edo finantza iraunko-rrak deritze horiei.

Inbertsio horien artean, zuzenean eragitea xede duteneta dirua berriro ere inpaktu sozial eta ingurumen-in-paktu handiagoa eragingo duten proiektuetara bide-ratzen duten inbertsioak inpaktuko inbertsioak dira.Inpaktuko inbertsioek bi xede dituzte: erren-tagarritasuna lortzea eta inpaktu sozial zein ingu-rumen-inpaktua eragitea; horrek bereizten ditu beste-lako inbertsioetatik. Nolanahi ere, eta nahiz egun EBkoagenda publikoan ere gai garrantzitsu bilakatu den,goraka ari den merkatu honi buruzko nahasmenduahandia da. Dosier honen bidez kontzeptuzko gai batzukargitu nahi ditugu, eta, horrez gain, azken urteotangero eta garrantzi handiagoa duten tresnen eta ekime-nen adibideak eman nahi ditugu ezagutzera. Izan ere,urte horietan, herrialde garatuetan, guk geuk bizi izangenituen enpresa txikiek, autonomoek eta partikularrekfinantzaketa lortu ezinaren ondorioak, eta arazo horiestrukturala da hain garatuta ez dauden herrialdeetan.

Dosier honetako lehenbiziko artikulua La SapienzaUnibertsitateko (Erroma) Mario La Torre irakasleak

idatzi du, eta, hain zuzen, zenbait kontzeptu argitzeadu xede; izan ere, inpaktu sozialaren definizioa ezta-baidagai da eta ez dago definizioari buruzko adostasunargirik, ez eta terminoaren beraren izenari buruz ere.Artikuluari esker argiago izango dugu inpaktuko in-bertsioak zer diren, praktikan nolakoak diren, motahorretako inbertsioetarako zer egitura erabili ohi direneta Europan zergatik sustatu behar diren.

Bigarren artikulua, Jorge Arenas MgEko kolabo-ratzaile ohiak idatzia, deskribatzaileagoa da. Zehatz-mehatz, zer finantza-arazo bizi izan diren azaltzendu, horiek eragin baitzuten finantzaketarako egituraeta plataforma berriak sortzea edo lehendik zeudenenosagarriak sortzea, lankidetzazko ekonomia deritzonaoinarri hartuta. Merkatu berri horiek oso lotura handiadute ekintzaile-senarekin, ideia berritzaile bat izaneta hura bide klasikoen bidez (bankuen finantzaketa,arrisku-kapitala, etab.) abian jartzeko beharrezkofinantzaketa lortzeko arazoak dituen ekintzailearekin.Egitura edo plataforma berri horietako batzuk diraPartaidetzazko Finantzaketarako Plataformak (PFP),jabetzakoak (equity crowdfunding) eta mailegukoak(crowdlending). Horiek guztiak oihartzun handiadute zenbait herrialdetan, hala nola AmeriketakoEstatu Batuetan; orain, Espainian ari dira garatzen,eta tartean inpaktu sozial handiko proiektuak finan-tzatzeko baliabideak bideratzea xede dutenak —crowd-impacting (impact equity crowdfunding)—.Azken urteotan bereziki garrantzitsu bilakatzen ariden beste bitarteko bat ere bada: bonu berdea. Zen-bait ekimeni esker eta zenbait erakundek egindakoahaleginari esker, hala nola Bonu Klimatikoen Eki-menak (CBI, jatorrizko izenaren sigla, ingelesez)eta Kapital Merkatuen Nazioarteko Elkarteak(ICMA, jatorrizko izenaren sigla, ingelesez), bonuberdeak nazioarteko finantza-merkatutan finkatudira, eta klima-aldaketarekin zerikusia dutenfinantza-produktutan inbertitzeko aukera onenetakobat dira. Bonu sozialak, bestalde, askoz ere tresnaberriagoak dira, ez hain estandarizatuak eta ez dirabonu berdeak bezain beste garatu, eta, askotan, in-paktu sozialeko bonuekin nahasten dira.

AURKEZPENAINPAKTUKO INBERTSIOA

Marta de la CuestaUNED eta Mugarik gabeko Ekonomialariak

5

Inpaktuko inbertsio horiek inbertsiogile pribatuek etaEBk enpresa sozialentzako ematen dituzten finantza-laguntzako tresna bilakatu dira, hazkunde inklusiboa-goa eta ekonomia sozial lehiakorragoa lortzeko inte-resa duten aldetik. Hirugarren artikulua MercedesValcárcel Tomillo fundazioko zuzendari nagusi etaMgEko kideak idatzi du, eta ekintzailetza sozialerakoEuropako funtsen bidez, Europako Batzordea ematenari zaien bultzada azaltzen du. Inbertsioen inpaktu so-zial positiboak bereizten ditu funts horiek besteetatik,eta horrek esan nahi du, nahiz eta zaila izan, inpaktuaneurtu egin behar dela. Eta hain zuzen ere, laugarrenartikuluak inpaktu soziala nola neurtu du gai nagusi.Deustuko Unibertsitateko Cristina San Salvador ira-kasleak idatzi du, eta haren ustez, inpaktu soziala neur-tzeko prozedurari buruz badago nolabaiteko adosta-sun-maila nazioartean. Hala ere, ez da gauza beragertatzen prozedura horren baitako faseetan erabilibeharreko metodologia zehatzari dagokionez. Artiku-luan, prozeduran jarraitu beharreko urratsak eta haienerronkak deskribatzen ditu. Ebaluazio-prozeduraeremu publikoan ere egin da, jakiteko zer eragin izanduten benetan hainbat politikak, eta batez ere jakitekozer errentagarritasun sozial duten inbertitutako funtspublikoek (osasuna, hezkuntza, kultura, gizarte-ekintzaedo garapenerako lankidetza). Inbertsiogile pribatuekparte hartzea premiazkoa denez, prozedurak ahaliketa gehien estandarizatu behar dira, eta adierazleak,ahal den neurrian, homogeneizatu, dirutan adierazi

ahal izateko a priori immateriala edo ez-kuantitatiboadena. Finantza-merkatuek eta inbertsiogileek para-metro horiek baliatzen dituzte erabakiak hartzeko, eta,zenbaiten ustez, parametroak ezartzeko teknikak ga-ratzen eta berritzen saiatu behar dugu, finantza-arloaeta arlo soziala elkarrengana hurbiltzeko.

Dosierraren azken atalean, inpaktuko inbertsioen alo-rrean jada finkatuta dauden bi ekimen jaso ditugu;hauek dira ekimenak: mikrokredituak eta banka eti-koa. Horretarako, nazioartean erreferentzia diren etaEspainian jada ezagun diren eta finkatuta dauden biproiektu aukeratu ditugu. Bosgarren artikuluan, mikro-finantzen esparruan Oikocredit-en jarduna zein denazaltzen du Jorge Berezok, bera baita sustatzaileetakobat Espainian. Europako inbertsio sozialki arduratsueiburuz Eurosif-ek argitaratutako azken azterlanaren(2016) arabera, inpaktuko inbertsioen %75 egin zutenmikrofinantzek Europan 2016. urtean. Mikrofinantzakinpaktuko inbertsio mota jakin bat dira; zehazki,finantzaketari dagokionez, kredituetatik kanpo etapobrezia-egoeran dauden sektore, enpresa eta pertso-nei kreditu bidezko finantzaketa emateko aukera es-kaintzen dute. Herrialde askotan, finantza-garapenaez da herrialde garatuek lortu duten garapenera ego-kitu; hau da, finantza-merkatuen eta -erakundeen ga-rapena ez da bat etorri gainerako ekonomiarekin, eta,beraz, finantza-sistema ez da gai izan hazkunde eko-nomikoaren prozesua dinamizatzeko, eta horren on-

6

dorioz, inbertsioa jasotzeko moduko proiektu askogaldu egin dira arrisku-balorazio okerrak egiteagatik.Mikrofinantzak, alderdi argi eta ilunak dituela, bere-ziki garrantzitsuak dira halako herrialdeetan, herri-tarren premien berri dituzten tokiko erakundeen bidezfinantzaketa lortzeko aukera ematen baitute.

Azken artikulua Fiare Banca Eticako garapen-ardu-radun Alessandro Celonik idatzi du, eta ebaluaziosoziala eta ingurumen-ebaluazioa egiteko prozeduradu gai nagusi, hori baita Fiare Banca Eticaren jardue-raren ezaugarri hasiera-hasieratik. Gardentasuna adie-razi nahian, proiektuak ebaluatzeko eta kredituak ema-teko erakundeak zer irizpide hartzen dituen kontuanazalduko digu egileak. Banka etikoak diruari zeregingiltzarria esleitzea du xede, aberastasun iraunkorraeta ekitatiboagoa sortzeko tresna den aldetik, eta ka-suan kasuko proiektuko parte-hartzaile egiten ditu so-zialki arduratsuak diren, eta gizartean, hezkuntzanzein kulturan eragin handia izango duten enpresa-proiektuak finantzatzeko prest dauden inbertsiogileaketa mailegu-emaileak. Banku etikoak dira inpaktukoinbertsioen adierazgarririk eta adibiderik onenak.

Printzipio etikoak eta gardentasuneko printzipioak oi-narri hartuta bideratzen dute jarduera (askotan, era-kunde demokratikoa izateko baldintza ere badute),eta helburu nagusia da banku-negozioaren bidez ga-rapen sozioekonomiko bidezkoagoa lortzen laguntzea,finantza-alorrean jasangarriak izanik. Komeni da ar-gitzea banka etikoak banka konbentzionalak gauza-tzen dituen eragiketa berdinak egin ditzakeela, lehen-dik dauden tresnak erabiliz, baina bereizgarri dutenxede soziala betetzeko behar beste egokituta tresnahoriek. Mota horretako banka txikiagoa bada ere, bes-tea bezain segurua da eta finantza-alorrean jasangarriaere bai. GAVB (Global Alliance for Banking on Va-lues) bakuen sareak 2012an egindako azterlan batean,munduko 28 banku handienen —garrantzi sistemikoaduten finantza-instituzio globaltzat hartzen direnak—eta 22 banku etiko handienen finantza-informaziogarrantzitsuena alderatu zuen, 2002tik 2011ra bitar-tean. Azterlan horretan bildutako datuen arabera,banku etikoek emaitza hobeak lortu dituzte aztertutakobi etapatan (krisiaren aurretik eta ondoren) banku sis-temikoek baino, bai aktiboen kapitalizazioan, bai Tier1 adierazlean. Horrenbestez, horrek adierazten dubanka etikoa finantza-alorrean sendoa dela eta kont-solidatzen ari dela eta, horrez gain, diru-agintaritzekeskatutako erregulazio-kapitalen maila gainditzenduela. ■

7

I npaktu sozialeko inbertsioa (ISI) egunerokotasunhandiko gai gori bilakatzen ari da agenda publikoan.

Hala ere, goraka ari den merkatu hori definitzen dutenfuntsezko ezaugarrien inguruan nahasmendu handiadago. Ez dago kategorien arteko muga argirik: batetik,ISIak ditugu; eta bestetik, inbertsio sozialki ardura-tsuak (ISA), nolabait ere zerikusia dutenak eran-tzukizun sozial korporatiboarekin (ESK). Nahasmenduhorrek agerian uzten du premiazkoa dela argitzea zerden inpaktu sozialeko finantzaketa, zein diren inbertsiohorien bidez abian jartzen diren negozio-eredu nagu-siak eta zer eragin izango lituzketen ISIek Europan.

Zein da inpaktu sozialeko inbertsioaren definizioa?

«Inpaktu soziala» duen inbertsiotzat hartzeko, inber-tsio horrek zenbait ezaugarri betetzen dituela egiaztatubehar da.2 Ezaugarri nabarmenena da ISIek balio so-ziala sortzen dutela. Hala ere, hori ez da nahikoa,beste inbertsio tradizional batzuek ere sor baitezakete.Finantzaketa tradizionalaren eta inpaktu sozialekofinantzaketaren arteko aldea hau da: inpaktu sozialasortzeko intentzionalitatea. Bestela esanda, balio so-ziala sortzea asmo nagusia izanik planifikatzen da in-bertsioa. «Premiak bultzatutako» inbertsio bat da,xede nagusia premia sozialei aurre egitea izanik sortudelako, eta ez finantza-etekinak soilik lortzea xedeizanik. Ezaugarri horrek balio du, halaber, ISIak etaISAk bereizteko: ISIak, berez, inpaktu sozialerakojarrera proaktiboa du oinarri.

Nolanahi ere, ISIek finantza-etekina ere badute xede:balio soziala eta finantza-errendimendua uztartutadaude. Berriro ere, hori argitu beharra dago. ISIakinbertsio tradizionaletatik bereizten dituena da

finantza-itzulkinak inpaktu sozialarekin soilik duelalotura, eta hori nolabait ere helburu soziala betetzearenmende dago: termino praktikotan, inbertsiogileekfinantza-etekina soilik jasoko dute baldin eta inpaktusozialaren «gutxieneko maila» lortu bada. Ordain-keta-eskema horrek, «lorpenengatiko ordainketa» ereesaten zaion horrek, berekin dakar inpaktu sozialaneurtu behar izatea eta metrika finantzariotan adierazibehar izatea: ISIek inpaktu neurgarriak izan behardituzte xede.

ISIak eta ISAk desberdinak dira, halaber, finantza-itzul-kina jasotzeko itxaropenari eta arrisku-itzulkinarenprofilari dagokienez: inbertsiogile sozialki arduratsuakmerkatuko itzulkinaren pareko etekina jasotzea esperodu, eta inpaktu soziala helburu duen inbertsiogilea,berriz, prest dago etekinak epe luzera eta merkatukotasa baino txikiagokoak jasotzera. Beraz, pazientziahandiko inbertsiogiletzat har daiteke. Aurrekoarenharira, esan genezake ISIak lehenbizi inpaktuko in-bertsioak direla eta ISAk, berriz, lehenbizi inbertsiofinantzarioak direla.

Azken batean, inpaktu sozialeko inbertsioak inpaktusoziala eragitea helburu izateaz gain —inpaktu sozialalortu nahi izatea ezinbestekoa da, eta erraz neurtzekomodukoa izatea ere bai—, finantza-errendimendualortzea ere xede duten inbertsioak direla esan daiteke,betiere merkatuko tasa baino txikiagoko errendimen-dua, eta kasuan kasuko helburu soziala zenbaterainobete den kontuan hartuta.

Nolakoak dira, praktikan, inpaktu sozialekoinbertsioak?

Arestian deskribatutako esparru teorikoa praktikanjarri da, hainbat finantza-egitura baliatuta: deskribatuberri ditugun ezaugarriak modu batean baino gehia-gotan antolatuta sortzen dira eskemak, «inpaktu-in-tentsitate» maila bat baino gehiago lortzeko. Oro har,esan daiteke ezaugarri nagusietatik hiru beti hartzendirela kontuan inpaktuko inbertsio ororen finantza-

INPAKTU SOZIALEKO INBERTSIOAK: NOLA GAUZATU EUROPAR BATASUNEAN?

Mario La TorreErromako «La Sapienza» Unibertsitatea 1

1. Pablo Esteban Mugarik gabeko Ekonomialariak kooperati-baren patronatuko kideari eskerrak eman nahi dizkiogu arti-kulu hau itzultzen laguntzeagatik, egileak ingelesez idatzibaitzuen.

2. Informazio gehiago duzu eskuragarri hemen:http://socialimpactinvestment.org/

8

egituran: helburu soziala, intentzionalitatea etafinantza-errendimendua. Horiek «inpaktua lortzekogutxieneko baldintzatzat» hartzen dira. Helburu so-zialaren lorpen-mailaren araberako finantza-errendi-mendua lortzeko baldintza —eta, beraz, inpaktu so-ziala neurtzeko baldintza—, eta merkatuko tasa bainotxikiagoko itzulkinari (inbertsiogileentzat) muga batezartzeko baldintza, berriz, ez dira kontua hartzenISIen egitura gehienetan. Aurreko horren harira, «ISIpurua» eta «ESI hibridoa» bereizten dira. Lehenbizi-koak, adierazitako ezaugarri guztiak betetzen ditu,eta bigarrenak, berriz, gutxieneko baldintzak —fun-tsezkoak— soilik, «inpaktu soziala» duen inbertsiotzathartzeko. Egia esan, funtsezko ezaugarriak beteko ezbalitu, ISIen berezko merkatuaren mugetatik kanpogeundeke.

Inpaktu sozialeko inbertsioen finantza-egituraohikoenak

Nahiz eta merkatua finantza-egitura eta -tresna berriakaztertzen ari den, inpaktu sozialeko inbertsioak in-paktu sozialeko bonuen (ISB) eta inpaktu sozialekofuntsen (ISF) bidez finantzatu izan dira batik bat.

Inpaktu sozialeko bonuak

Inpaktu sozialeko inbertsioen merkatuan, inpaktu so-zialeko bonuak (ISB) dira finantza-egitura ezagune-nak. Bonuen funtzionamendu-eskema oso baliagarria

da inpaktu sozialeko finantzaketaren zerizan eta muinsakonena ulertzeko. Izan ere, «ISI puru» baten ezau-garri guztiak betetzen ditu normalean inpaktu sozi-aleko bonuak (1. irudia).

Nahiz izena halakoa duen, bonurik igortzea aurrei-kusten ez duen «lorpenengatiko ordainketa» motakofinantza-egitura bat da inpaktu sozialeko bonua, etasustatzaile baten —normalean, agintaritza publiko batedo gobernua— eta helburu soziala duen proiektubat abian jarri nahi duen bitartekari baten arteko akor-dioa dute oinarri. Sustatzailea erakunde publikorenbat bada, ongizate-estatuaren zerbitzuekin izaten duzerikusia proiektuak, eta aurrekontu publikoarekinfinantzatu ohi da. Bitartekariaren egitekoa inbertsio-gile potentzialak erakartzea da. Batzuetan, proiektuaberak kudeatzen du zuzenean, baina, gehienetan, esku-hartzen espezializatutako enpresa sozial bat («zerbi-tzuen hornitzaileak» deritze mota horretako enpresei)erabiltzen du eta hark bideratzen ditu funtsak. Inber-tsiogileek beharrezko kapitala jartzen dute, proiek-tuaren eragiketa-kostuak finantzatzeko, bai eta bitar-tekariari zein enpresa sozialari ordaindu beharrekokomisioekin lotutako finantza-kostuak ordaintzekoere. Eta sustatzailearekin aurretik adostutako itzul-kin-tasa eta guzti ordainduko zaie, baina betiere bonusozialak helburua bete badu, hau da, proiektuaren xe-deko inpaktu sozialaren gutxieneko maila lortu bada.

Kanpoko aholkulari batek ebaluatu ohi du programa-ren lorpen-maila; horretarako, sortutako emaitza so-

1. irudia. ISB baten egitura

SUSTATZAILEA

Aurrezkiak

Kapitala

Lorpenengatikoordainketa

Kapitala + Itzulkina

KANPOKO AHOLKULARIA

Ebaluazioa

Emaitza sozialaeta aurrezki

publikoa

BITARTEKARIA

ZERBITZUSOZIALENENPRESA

HORNITZAILEA

PROGRAMA

ONURADUNAK

INBERTSIOGILEAK

9

ziala eta emaitzaren ondorioz gastu publikoan aur-reztutakoa kalkulatzen du, eta etekina sustatzaileareneta inbertsiogileen artean banatzen du, sinatutakokontratuan ezarritako baldintzen arabera. Horrenbe-stez, programaren bidez sortutako inpaktu sozialarenondorioz gastu publikoan aurreztutakoari esker orda-intzen die sustatzaileak inbertsiogileei. Horregatik lotdaiteke ISBaren arrazionaltasun ekonomikoa enpresasozialak programa gauzatzeko duen gaitasunarekin,eta sortutako inpaktu soziala finantza-terminotan neur-tzeko erabilitako adierazleen zehaztasunarekin. Ho-beto azaltze aldera, baliagarria izan daiteke adibidesinplifikatu bat (1. taula).

Demagun, gobernu batek kartzelan egon diren per-tsonen delitu-berrerortzeen kopurua murriztu nahiduela, haien gizarte-inklusioa sustatzea xede duenproiektu baten bidez.

Jo dezagun: (i) preso bakoitzaren kostu publikoa egu-neko 50 euro dira; (ii) proiektuan 2.000 presok hartudute parte; (iii) benetako berrerortze-tasa %50 da(1.000 lagun); (iv) presoek urtean batez beste 100egun eman dituzte espetxean. Suposizio horiek guztiakoinarri hartuta, berrerortze-tasaren kostuak, gastu pu-blikoko terminotan, 5 milioi euro egingo luke (1.000preso × 100 egun × 50 euro).

1. taula. ISBaren inguruko zifrak

Preso-kopurua Kostua eguneko Berrerortze-tasa Egun-kopurua Kostua urteko Aurrezki gordina

Benetakoa 2000 50 50% 100 5.000.000

egoera 2000 50 25% 100 2.500.000 2.500.000

2.egoera 2000 50 10% 100 4.000.000 1.000.000

Eragiketa-kostuak Inbertsiogilearen Komisioak Sustatzailearen Aurrezkiinteres-tasa aurrezkiak garbia

1.000.000 10% 150.000 5%

egoera 1.000.000 100.000 150.000 250.000 0

Inbertsiogileen kapitala

1.000.000

Demagun, ostera, programaren eragiketa-kostuak mi-lioi 1 euro egiten duela eta inbertsiogileek inbertitu-tako kapitalaren %10 jaso nahi dutela itzulkin gisa,eta sustatzaileak ere gastu publikoan aurreztutakoaren%5 eskuratu nahi duela, eta aurreikusitako komisioeketa ordainsariek, guztira, 150.000 euro egiten dutela.

Bestalde, jo dezagun programa sozialaren bidez be-rrerortze-tasa erdira murrizten dela (500 lagun); ho-rrek esan nahi du aurrezki publiko gordinak 2,5 milioieuro egingo lukeela (500 preso x 100 x 50 euro).ISBa ekonomikoki jasangarria litzateke baldin etaprogramaren eragiketa-kostua eta parte hartzen duteneragileei ordaintzeko finantza-kostua batuta ematenduen zenbatekoa gastu publikoan aurreztutako kopurugordinarekin ordaintzen bada. Jarri dugun adibidehorretan, 2,5 milioi euro gordin aurreztu dira, eta zen-

bateko hori nahikoa da inbertsiogileei kapitala eta%10eko itzulkina bueltatzeko, gainerako eragileei or-daindu beharreko ordainsari finkoak ordaintzeko etasustatzaileari gastu publikoan aurreztutakoaren %5(250.000 euro) emateko. Programaren bidez ez balirahain emaitza onak lortuko, hala nola berrerortze-tasa%10 bakarrik murriztea lortuko balitz, gastu publi-koan milioi 1 euro gordin aurreztuko litzateke, etazenbateko hori nahikoa litzateke eragiketa-kostuakordaintzeko.

ISBen merkatua duela gutxi sortu zen, hasiberria da,eta estatistikak egiteko datu gutxi daude eskuragarrioraindik. Hala ere, zenbait erakunde hasi dira tokikoedo munduko datu-baseak ezartzen, eta, beraz, inpaktusozialeko bonuei buruzko azaleko ikuspegia lor de-zakegu haien bidez. Europar Batasunean, bonu so-

10

zialen lehenbiziko adibide entzutetsua Peterboroughhiriko Bonu Soziala da, Erresuma Batuan abian jarria2010ean; bonu sozial horrek Peterborough hiriko es-petxean berrerorleen kopurua murriztea zuen xede.Egun, badira beste ISB batzuk abian Europan etabeste eskualde batzuetan. INSTIGLIO3 erakundearenarabera, munduan barrena 76 ISB daude abian, etabeste 35 gehiago jarriko direla iragarri dute, nahizeta oraindik abian ez dauden. Zenbait ISB izan ezik(besteak beste, «ura kontserbatzeko» proiektua KostaRican, «laneko absentismoa» gaitzat zuen programaFinlandian eta «kakaoa eta kafea ekoizteko» programaPerun), lau ISB makrokategoria daude, helburu etasektore sozialaren arabera: (i) enplegu-sorrera eta gi-zarte-inklusioa (berrerortzea, lan-indarraren gara-pena); (ii) osasun-laguntza; (iii) hezkuntza; (iv) egoeraahulean dauden pertsonak (etxerik ez duten pertsonak,errefuxiatuak). Erresuma Batuko eta AmeriketakoEstatu Batuetako merkatuak dira aurreratuenak; Erre-suma Batua ISBen alorrean lidertzat har daiteke mun-duan, 36 ISB inguru baititu abian. Europan, bigarrenherrialde aktiboena Herbehereak dira, 7 bonu sozialditu abian —gehienek enplegua sortzea dute xede—.Frantziak, bestalde, 2017an zenbait bonu sozial abianjartzeko asmoa du: batek seme-alaben zaintzarakoprozedurak hobetzea du xede, besteak egoera ahuleandauden familiei laguntzea, eta hirugarren ISBak babesgutxiko egoeran jaiotako haurren eskolaratzea susta-

tzea du xede. Italia ere ari da delitu-berrerortzea mur-riztea xede duen ISB bat abian jartzeko bideragarri-tasuna aztertzen.

Inpaktu sozialeko funtsak

Inpaktu sozialeko inbertsioak inbertsio-funtsen bidezfinantzatzen dira batez ere, hain zuzen, inpaktu sozialalortzera bideratutako inbertsio-funtsen bidez. Funtshoriek ez dira tradizionalen aldean oso bestelakoak,finantza-egiturari dagokionez: «inpaktuko funts» gisasailkatzen dira, «inpaktura bideratutako ikuspegia»dutelako. Inpaktu sozialeko funts (ISF) baten egituratipikoa hau da: inbertsio-bideratzaile batek tituluakigortzen dizkie inbertsiogileei eta merkatuan bildutakofuntsak bideratzen ditu, sustatzaileak eta inbertsio-batzordeak begiz jotako proiektu-sorta bat finantza-tzeko (2. irudia).

Inpaktuko Inbertsioen Sare Globalak (GIIN, jatorrizkoizenaren sigla, ingelesez)4 urtero egiten duen inkes-taren arabera, inpaktuko funtsen merkatuak 114.000milioi dolar estatubatuar inguru kudeatu zituen 2016an—horietatik %40 Ameriketako Estatu Batuetako etaKanadako merkatuetan, eta %14 baino ez Europakomendebaldeko merkatuetan—, eta etxebizitzaren,energiaren eta mikrofinantzen sektoreetan inbertitu

2. irudia. ISF baten egitura

SUSTATZAILEALAGUNTZA TEKNIKOA

INBERTSIO-BATZORDEA

INPAKTUKOFUNTSA / BIDERATZAILEA

PROIEKTUJASANGARRIAK

TITULUAKIGORRI

Seniorra

Mezzaninea

Juniorra

INBERTSIOGILEAK

3. Ikusi: http://www.instiglio.org/en/sibs-worldwide/ 4. https://thegiin.org/

11

zen batik bat. Xedeari dagokionez, diruaren %50 bihelburutara, helburu sozialetara eta ingurumen-hel-buruetara, bideratu zen; %40k inpaktu soziala izanzuen, oso-osorik; eta bakarrik %9 har daiteke ingu-rumen-inpaktutzat. Kapitala honako hauetatik biltzendute, batez ere, funtsek: family office-ak (%100), fun-dazioak (%84), bankuak, pentsio-funtsak eta aseguru-konpainiak (%58), eta funts gutxi batzuek erakartzendituzte txikizkako bezeroak (%31), erakunde erlijio-soak (%19) eta funts subiranoak (%7).

ISBek ez bezala, inpaktuko funtsek betetzen dituzte«inpaktua lortzeko gutxieneko baldintzak», eta horidute ezaugarri bereizgarri. Oraindik orain egindakoazterlan batzuen arabera, ISFen inpakturako joerakgora egin du, eta oso funts gutxidira bateragarriak ELGEK inpaktusozialeko inbertsioez (ISI) eman-dako definizioarekin, oso gogorrabaita «inpaktu puruaren» ikuspe-giarekiko.5

Inbertsiogileak erakarri beharraketa inbertsio-zorroa gehiago betebeharrak ekarri du inpaktukoinbertsioaren ikuspegia «ez hainpurua izatea», ISBen aldean. Ze-hazki, inpaktuko funts gehienekhainbat motatako tituluak igortzendituzte, arrisku-itzulkin desberdinanahi duten inbertsiogileak erakar-tzeko; hala eta gutiz ere, eskaintzenduten errentagarritasun-finantzarioa merkatuko tasakeskaintzen duen bezainbestekoa edo handiagoa da.Horrez gain, inbertsiogile guztien nahiak asetze aldera,normalean ez dute lotzen finantza-errendimendua hel-buru sozialaren lorpen-mailarekin —komunikaziokoarrazoiengatik eta finantzaketa bilatzeko soilik neurtuohi da—.GIINen arabera, inbertsiogile gehienek (%66)merkatuko errendimendu-tasa nahi izaten dute; horie-tatik %34k merkatuko tasa baino txikiagoko errendi-mendua nahi izaten du —gehienek «junior-zorreko ti-tulutan» inbertitzen dute—, %18k merkatuko tasabaino txikiagoko baina nahiko pareko itzulkinak lortunahi ditu, eta %16k baino ez du nahi kapitala babestu,itzulkinik jaso gabe.

Zergatik sustatu inpaktu sozialeko inbertsioakEuropan?

Europak fase ekonomiko larri bati egin behar dioaurre, hazkunde iraunkorra sustatu behar duelako, bes-teak beste, ezer baino lehen. Inbertsioak eta egiturazkoerreformak hartu behar dira oinarri, hazkunde-zikloberria iraunkorra izango bada; izan ere, produkzio-mailak gora egingo luke eta diru-sarrera gehiago lor-tuko lirateke, eta, horrez gain, aberastasunaren bana-keta eta gizarte-inklusioa bultzatuko litzateke. Terminopraktikotan, helburu horiek lortzeko Europako esta-tuetako gobernuek bi erronka jakini egin behar dieteaurre: (i) inbertsioak finantzatu, inpaktu sozial handienekarriko dutenak bereziki; (ii) inbertsioak finantzatu,

konprometitu gabe zerga-itunarenbaldintzak eta, oro har, aurrekontu-politika sendo baten baldintzak be-tetzea.

Inpaktuko finantzak garrantzi han-diko tresna bilaka daitezkehazkunde iraunkorra sustatzeko Eu-ropan: inpaktu sozialeko proiektuakfinantzatzeko diseinatu dira propio;publikoaren eta pribatuaren artekobatura dute oinarri, gobernuetakogastu publikoak gora egin ez dezanhalako inbertsioak sustatzean. Eu-ropako Batzordeak «Gizarte Berri-kuntzarako Gida» eman zuen argi-tara 2013an, eta urratsez urrats

deskribatzen du zer egin beharko luketen gobernuekfinantza-merkatu inklusiboak eraikitzeko; eta inpaktusozialeko inbertsioei buruzko G8koen lantaldeak in-paktu sozialeko inbertsioen merkatu bat eraikitzekopolitika baliagarriei buruzko gomendio-multzo bat ar-gitaratu zuen. Hala eta guztiz ere, Europako herrial-deetako politika-arduradun gutxik ulertu dute inpaktusozialeko finantzaketak benetan duen ahalmenahazkunderako eragozpenen eta zerga-aurrekontuko es-parruaren arteko zirkuitulaburrari aurre egiteko. Erre-suma Batua baino ez da ari inpaktu sozialeko finantza-ketaren aldeko politika zehatzak gauzatzen.

Gomendioak ez dira nahikoak inpaktu sozialeko inber-tsioen merkatua sustatzeko; ezer baino lehen, finantza-hezkuntzan trebatu behar dute politikak formulatzekoardura dutenek, kudeatzaileek eta inbertsiogileek. Ho-rrek asko lagunduko luke ekintzak hiru mailatan abianjartzen: arauen alorrean, eragiketen alorrean eta go-bernu-alorrean.

5. Ikusi: Chiappini (2017). Social ImpactFunds. Definition, As-sessment and Performance. Palgrave Macmillan Londres.Eskuragarri hemen:https://www.palgrave.com/de/book/9783319552590

Inpaktu sozialeko finantzakgarrantzi handiko tresna bilakadaitezke hazkunde iraunkorrasustatzeko Europan: inpaktusozialeko proiektuakfinantzatzeko diseinatu dirapropio; publikoaren etapribatuaren arteko batura duteoinarri, gobernuetako gastupublikoak gora egin ez dezanhalako inbertsioak sustatzean.

12

Araudiaren ikuspuntuari dagokionez, inpaktukofinantzekin lagunkoiagoa izango den ingurune batsortu beharko litzakete; horren haritik, inpaktu sozi-aleko inbertsioen merkatuan sartzeko prest daudenbitartekarientzako hain zorrotzak ez diren kapital-baldintzak ezarri beharko lituzke zuhurtziazko arau-diak. Zerga-alorreko politikari dagokionez, zerga-pizgarri tradizionalek talka egiten dute betiaurrekontuen mugekin; inpaktu sozialeko inbertsioenkasuan, posible litzateke zerga-pizgarria helburu so-zialen betetze-mailarekin lotzea; hala eginez gero,«konpentsazioko zerga-politika» litzateke.

Eragiketako tresnei buruzko gomendioei dagokienez,nabarmena da ezinbestekoa dela merkatu honentzakofinantzaketa handiagoa bideratzea. Inbertsio pribatuakordaintzeko funts publikoak erabiltzeak berekin dakarkontuak gardentasunez eman behar izatea ongizate-estatuaren kostuekiko. Nazio-mailan agenda publikobat sustatu beharko litzateke, eta han, hautatutakoproiektu sozialen zerrenda adierazi. Bestalde, bene-tako gastu publikoari buruzko informazioa eman be-harko litzateke ezagutzera, bai eta gobernuak aurreztuahal izango lukeenari buruzkoa ere, Erresuma Batuanjada egin dutenaren antzera. Gobernuaren bonu so-zialak deritzenak Europan igorri ahal izateko eredubat diseinatzea ere aukera bat litzateke, inpaktu sozi-aleko proiektuekin, azpiko aktibo gisa. Bonu horiekzergetatik salbuetsita egon daitezke zerga-itunaren bi-dez, eta, hala, politika monetarioko politiketan aktibo

hautagarri mota bilakatu —edo Europako Banku Zen-tralak eskuratzeko modukoak izan ere bai—.Are gehi-ago, Euro Union Bond-erako proba pilotutzat ere hardaitezke.

Azkenik, merkatuaren gobernantzarako garbi dagobeharrezkoa dela koordinazio hobea eta hartu-emanhandiagoa edukitzea Europako finantza-agintaritzeneta Europako Batzordearen artean. Horrez gain, gaisozialetarako joera duten stakeholder alternatiboenordezkari gehiagok parte hartzea ere beharrezkoa da,finantza-agintariekin aritzeko, xedetzat hartuta poli-tikak formulatzeaz arduratzen direnen agendan etalegeak egiten dituztenen gogoan inpaktu sozialekoinbertsioak zerrendan lehenbizikoak izatea.

Inpaktu sozialeko inbertsioak garrantzi handikoakizan daitezke Europan aro berri baten finantzaketan,zeinetan finantza-parametroak eta parametro kualita-tiboak elkarri lotuta egongo liratekeen; izan ere, biakala biak lagungarriak izango lirateke hazkunde in-klusiboa eta Europako herritarren ongizatea susta-tzeko. Erronka bat ere bada finantzei buruz honakohau erakustea: « …zenbakiak eta teknikak baino zer-bait gehiago dira finantzak, eta gai dira bideratzekobalioa sortuko duen, aberastasuna banatuko duen, etafinantza- eta gizarte-inklusioa bultzatuko duen ikus-pegi arduratsu bat oinarri izango dituzten irtenbideeta konponbidetara; azken batean, ongizatearen eko-nomiara bideratzeko».6 ■

6. https://www.goodinfinance.com/en/about-the-blog/

13

I nbertsioa, tradizioz, etekin ekonomikoa lortzearekinlotu izan da, eta arazo sozialei eta ingurumenekoei

konponbidea emateko erantzukizuna, berriz, erakundeongileena edo gobernuena zen, edo ekintza filantro-pikoen bidez ematen zitzaien irtenbidea. 70eko eta80ko hamarkadetan inbertsio etikoaren kontzeptuasortu zen, eta zalantzazko moraltasuna erakusten zeinadierazten zituzten portaerak edo sektoreak baztertzenzituen inbertsiotzat hartzen zen; esate baterako, alko-holaren eta armen industriak baztertzen zituen. Inber-tsio sozialki arduratsuek beste aurrerapauso bat emanzuten, jardunbide egokiko eta ingurumeneko, gizar-teko eta gobernu korporatiboko alderdiak kontuanhartzen zituzten enpresak hautatzen baitzituzten, adi-bidez, energia garbiak sortzen zituzten enpresak.

Inpaktuko inbertsioen xedea jardunbide egoki horieklortu nahi diren emaitzetara bideratzea da, zehazki,frogatzeko eta neurtzeko moduko emaitzetara; izanere, hala, justifika daiteke proiektu batek edo erakundebatek zer ondorio edo inpaktu sozial eta ingurumen-inpaktu sortu duen, eragin ekonomikoaz gain, eta,azken batean, sortutako aldaketa baloratu eta jakiteraeman ere bai. Modu horretan izango da inpaktu sozi-aleko inbertsioa benetan efizientea eta errentagarria.

Mota horretako inbertsioek arduratsu izatetik hara-goko xedea dute; hau da, aldaketa eragin nahi dute,bai egoera edo arazo bat ulertzeko moduari dagokio-nez, bai arazo hori kudeatzeko moduari dagokionez.Orain arte lortutako emaitzak eta emaitza ekonomikohutsak ez diren beste emaitza batzuk sortzea, neurtzeaeta justifikatzea dute xede.

Inpaktuaren ebaluazio ekonomikoa, halere, ez da kon-tzeptu berritzat hartu behar, baina esan daiteke azkenhamarkadetan inbertsio sozialki arduratsuekin zeri-kusia duten zenbait joera sortu direla, egungo premiaekonomiko eta sozialetara egokituta, eta haien barruansar genitzake inpaktu sozialeko inbertsioak eta inpaktuhori neurtzeko proposamenak edo metodologiak.

Munduak egun dituen erronkak ez dira, ez ekonomiakonbentzionalaren bidez, ez filantropiaren bidez kon-pontzen ari. Hori guztia hartzen dute kontuan inpaktusozialeko inbertsioek, eta estrategia berritzailetzat hardaitezke erronka globalei irtenbidea ematea xede du-ten inbertsio sozialki arduratsuen barruan. Baina in-paktuko inbertsioen xedea, halaber, inbertsioen itzul-kina lortzea ere bada, zenbaitetan merkatukoitzulkinen bezainbestekoak, eta horrek filantropiatikbereizten ditu nabarmen. Horrenbestez, inpaktukoinbertsioen bidez ez da beharrezkoa inpaktuagatikoitzulkinei uko egitea, baina ezinbesteko baldintza badainpaktu positiboa sortzea.

Zenbait egileren ustez, inpaktuko inbertsioaren defi-nizio egokiena hau da: enpresetan edo funtsetan egin-dako kapital-inbertsioa, ondasun sozialak eta/edo in-gurumenekoak sortzeaz gain, inbertsiogilearentzat ereitzulkinak sortzen dituena, izan kapitala bueltatzekoadinakoa edo izan merkatuan lortuko litzatekeen erren-tagarritasunaren adinakoa.1

Hala ere, eta nahiz adostasunik ez dagoen inpaktukoinbertsioaren definizioari buruz, esan dezakegu motahorretako inbertsioek bi helburu edo ezaugarri fun-tsezko dituztela:

■ Finantza-itzulkina lortzea, inbertitutako kapitalarenadinakoa, gutxienez.

■ Inpaktu sozial positiboko ekimenak finantzatzea.

Inpaktuko inbertsioetan ezinbestekoa da inber-tsiogileak inpaktu positiboa sortu nahi izatea (intent-zionalitatea) inbertsioen bidez.

INPAKTUKO INBERTSIOAK: INBERTSIOA ERRENTAGARRI BIHURTZEAREN KONTZEPTUA ZABALTZEA

Jorge ArenasIraunkortasuneko eta ESK-ko masterra, eta Andaluziako MgEko kolaboratzaile ohia

1. José Luis Ruiz de Munain Fontcuberta eta Javier Martín Ca-vanna, «Espainiako inpaktuko inbertsioen mapa.»( FundaciónCompromiso y Transparencia fundazioaren txostena, 2012),10. or. http://www.compromisoempresarial.com/wp-content/uploads/Informeinversiones.pdf

14

Inpaktuko inbertsioen egoera merkatuan

Azken urteotan, inpaktuko inbertsioak deigarriak bi-lakatu dira inbertsiogileentzat, filantropoentzat, enpre-sentzat eta gobernuentzat, eta, horren ondorioz, goraegin du bai eskaintzak eta bai eskariak. Merkatuaninbertitzeko tresna bat baino gehiago daude, hala nolainbertsio-funtsak, zuzeneko kapital-inbertsioak, esta-tuek igortzen dituzten inpaktu sozialeko bonuak (ema-itzengatiko ordainketaren antzera funtzionatzen dute),bankuen edo kreditu-kooperatiben finantzaketak proi-ektuetarako (inpaktuko helburu jakin batzuk lortzeko)eta inbertsio kolektiboko online tresnak edo platafor-mak (crowdlending).

Inpaktu sozialeko funtsak (%30eko erritmoan haztenari dira mundu-mailan)2 eta inpaktu sozialeko bonuakdira bolumen handien lortu duten inbertsioak; azkenhoriek gero eta indar handiago dute nazioartean, etabereziki, Erresuma Batuan. Eta ez bakarrik estatuekigorritako bonuek. Sektore pribatua 2007an hasi zeninpaktu sozialeko bonu-mota hori erabiltzen, eta ge-roztik gero eta gehiago erabiltzen dira. Nazioartean,igorritako bonu berde guztien %17 egiten zuten2013an, eta %33, berriz, 2015ean; gainera, kalitatehandiko inbertsiotzat hartzen dira.3

Bestalde, zenbait ekimen ari dira sortzen, hala nolaEspainian Burtsa Soziala,4 Balore Merkatuaren Ba-tzorde Nazionalak (CNMV) baimendutako lehenbi-ziko equity crowdfunding plataforma, eta EVPA (Eu-ropean Venture Philanthropy Association) elkartekoeta Espainiako Eragin Sozialeko Sareko kidea. Na-zioartean beste proiektu berritzaileago batzuk ere aridira sortzen, esaterako Bridge for Billions5 online in-kubagailua, zeinak aplikazio baten bidez eta aholku-larien laguntzarekin harremanetan jartzen dituenmundu guztiko ekintzaile sozialak eta inpaktu sozi-

aleko inbertsiogileak. 2015eko Eyes on the Horizon6

inkestaren arabera, inkestan parte hartu zuten guztien%75ek adierazi zuen bitartekarien bidez inbertitzenzutela (kontuan hartu gabe zuzenean konpainietan ereinbertitzen zuten).

Inpaktuko inbertsioen sektorea berria da, hasierakoetapan dago, baina hazkunde-garaian bete-betean. Eu-ropan, nahiz aktiboa handia ez izan, inpaktuko inber-tsioek %131,6 egin zuten gora 2011. urtetik 2013.urtera bitartean, eta %385, berriz, 2013tik 2015erabitartean; hau da, inbertsio sozialki arduratsuen artean,sektore dinamikoena da.7 Espainian, %207 egin zutengora 2013tik 2015era bitartean; 2013. urtean 78 milioieuro inbertitu ziren eta 2015ean, 267 milioi.

Eta hori kontuan hartu gabe, ez inbertsio filantropi-koak, ez diru publikokoak; izan ere, Erresuma Batuan,funtsezko finantzaketa-iturri dira enpresa sozialenmerkatuan. Espainiari dagokionez, adibidez, 2.250milioi euroko balioko bonu berde eta sozial igorri zi-ren 2013-2015 epealdian.

Etorkizunari begira, millenial esaten zaienen eraginaere hartu behar da kontuan, interes handia baitute in-paktu sozialeko erakundeetan.8 Kalkulatu da 40 bilioidolar inguru jasoko dituztela herentzian hurrengo ha-markadetan baby boomer esaten zaienengandik. Ho-rrek eragin zuzena izango du inbertsioko erabakietan,eta bereziki inpaktu sozialeko inbertsioko erabakietan,helburu sozialak eta ingurumenekoak ere lortzea xededuten inbertsioak nahiago dituztelako eta eskatzendituztelako.

Inpaktu sozialeko inbertsioen errentagarritasunari da-gokienez, GIINek (Global Impact Investing Network)2015ean azterlan bat9 egin zuen, eta 1998tik 2010rabitarteko epea aztergai hartuta, inpaktuko inbertsio-funtsen artean lortutako errentagarritasuna eta funts

2. «Inpaktu sozialeko funtsak %30eko erritmoan hazten ari dira», Diario Responsable, 2016ko azaroaren 21a. https:// dia-rioresponsable.com/noticias/23143-desayuno-spainsifvivergi-social-impact

3. Donna Bebb, «Is green always good? A closer look at Greenbonds» (Stanford, Steyer-Taylor Center for Energy PolicyandFinance, 2016).

4. Burtsa Soziala, CNMVk Espainian baimendu duen lehenbi-ziko partaidetzazko finantzaketarako plataforma.https://www.bolsasocial.com/

5. Bridge for Billions, online inkubagailua ekintzaile sozialhasi berrientzat. https://bridgeforbillions.org/

6. Yasemin Saltuk et al., «Eyes on the Horizon: The Impact In-vestor Survey» (J. P. Morganek (GIIN) egindako inkesta,2015), 28. or.https://thegiin.org/knowledge/publication/eyes-on-the-horizon

7. Eurosif-ek 2014an eta 2016an egindako azterlanetako datuenarabera.

8. «U.S. Trust Insights on Wealth and Worth Survey» (U.S.Trustbankuak egindako inkesta, 2016). http://www.ustrust.com/ust/pages/insights-on-wealth-and-worth-2016.aspx

9. «Introducing the Impact Investing Benchmark» (Global Im-pact Investing Network, 2015). https://thegiin.org/assets/documents/pub/Introducing_the_Impact_Investing_Benchmark.pdf

15

konbentzionalen artean lortutakoa alderatu zituen,horretarako inpaktuko funtsei buruzko datu fida-garrien datu-baseak erabilita, hala nola GIIN bera etaEVPA (European Venture Philanthropy Association).Horrez gain, 100 milioi dolar baino gutxiagoko fun-tsen arteko errentagarritasuna eta 100 milioi dolarbaino gehiagoko funtsen artekoa ere alderatu zuen.

Azterlan horretatik ateratako ondorioetako bat da in-paktuko funtsen errentagarritasuna, nahiz eta gora-beherak gertatu denbora-epeen artean, funts konben-tzionalek lortzen duten errentagarritasunaren parekoadela, edo handiagoa ere bai, esaterako, 100 milioi do-lar baino gutxiagoko funtsen kasuan.

Iturria: GIIN (2015).

Goraldi horren ondorioz, ezinbestekoa bilakatu daproiektuek finantza-alorretik harago zer inpaktu sor-tzen duten neurtzea eta ebaluatzea, eta haien bidezdatu eta informazio objektiboa lortzea, sozialki nola-bait ere arduratsuak diren inbertsiogileei erabakiakhartzen laguntzeko inbertitzean.

Emaitzak neurtzea, inpaktuko inbertsioen gakoa

Inpaktuko inbertsiogileek inpaktu soziala eta ingu-rumen-inpaktua sortzea dute xede, eta finantza-itzulkina sortzea ere bai. Haientzat, datu fidagarriakedukitzea, nola arriskuei buruzkoak hala itzulkin sozialzein ingurumenekoei buruzkoak, funtsezkoa da era-bakiak hartzeko, zer estrategiari jarraitu jakiteko, etaestandarretara eta irizpideetara egokitzeko, bai sozia-letara zein ingurumenekoetara eta bai finantzarioetara.

Proiektu askok neurtzen dute beren eragina input-enbidez, hala nola proiekturako bideratutako dirua etaemandako denbora kontuan hartuta; baina halako kasuaskotan ez dira nahi ziren helburuak lortzen, eta ez,hain zuzen, input edo baliabideak ez edukitzeagatik.Output-ak edo ezarritako emaitzak ere ez dira nor-malean adierazgarriak ondorioztatzeko proiektu batenhelburu soziala lortu dela.

Horregatik guztiagatik da funtsezkoa emaitzak neur-tzea inpaktuko inbertsioentzat, sortzen ari diren in-

paktu soziala egiaztatzen eta legitimatzen baita. Proi-ektu batek edo prozesu batek bere xedeko jarduerarenondorioz gizartean gauzatzen ari den efektuari edoeraginari balioa ematen diote, eta lortu nahi ziren hel-buru sozialak zenbaiteraino lortu diren neurtu ondo-ren, hura ebaluatzen dute.

Sortutako inpaktua neurtzen bada, inbertsioaren era-gina eta eraginkortasuna egiaztatzen eta justifikatzenda; gainera, ezinbestekoa da inpaktuko inbertsioenmerkatua hazteko. Bestela esanda, neurtuko ez balitz,inpaktuko inbertsioek ez lukete zentzurik izango.

Neurketa eraginkor batek balioa sortzen du inbertsioe-tan parte hartzen duten edo inbertsioek eragiten dieteneragile guzientzat, eta interes-talde horiekiko komuni-kazioa sendoagoa izan dadin bultzatzen du. Gainera,mota horretako inbertsioak gardenago bilakatzen dira,eta kapitala inbertsio horietara bidera dadin bultza-tzearekin batera, inpaktu erantsiak gora egiten du.

Nolanahi ere, inpaktu soziala neurtzea ez da batereerraza, eta neurtzeko sistema ez dago finkatuta. Badirainpaktu bereziak neurtzen laguntzen duten sistemakedo gidak, hala nola boluntariotza korporatiboak sor-tutakoa edo industria kimikoak eragindakoa neur-tzeko, eta agintaritza publikoekin zerikusia duten ar-loak neurtzeko tresnak ere badira, eta metodologiaorokorragoak ere bai, mota askotako aldaketak zeininpaktuak aldi berean ebaluatzen dituztenak.

16

Hauek dira neurtzeko metodo o proposamen ezagu-nenetako batzuk eta, nolabait ere, erabilienak ere bai:

■ IRIS neurkera; GINNek (Global Impact InvestingNetwork ) proposatutako metodologia da, eta me-triken edo adierazleen katalogo bat du oinarri.

■ SROI metodologia (Social Return on Investment)edo inbertsioaren itzulkin sozialaren metodologia;kostu-etekina analisia du oinarri, eta, horretarako,emaitzei (out-comes), bai sozialei, bai ingurume-nekoei eta bai ekonomikoei gutxi gorabeherakobalio monetarioa esleitzen zaie.

■ EVPAk (European Venture Philanthropy Associa-tion) proposatutako metodologia; bost urratseko

prozedura jarraitu bat du oinarri, eta bereziki erre-paratzen diote bilakaerari balio-kate osoan.

■ Europako Batzordeak proposatutako metodologiaenpresa sozialen inpaktua neurtzeko; EVPArenproposamenaren antzekoa da prozedurari eta me-todologiari dagokionez. Gizartean ondorio anitzeragiten direnez, adierazle gutxi batzuk erabiltzeamugatua dela iritzita, prozeduren edo esparruenbidez ebaluatzearen aldekoa da.

Metodologia horien guztien arteko aldeak adieraztealdera, hona hemen haietako bakoitzaren zenbait in-dargune eta ahulgune:

Erabilerraza epe luzera, bai eta epealdien arteko konparazioak egiteko ere,baldin eta aukeratutako adierazleen artean ongi hautatzen badira eta haieidenbora luzez erreparatzen bazaie.

Erraz egin daitezke konparazioak beste erabiltzaileekiko, eta erraz jakindaiteke zer metrika erabiltzen dituzten sektore bereko beste enpresa ba-tzuek, IRISek datu-base handia duelako.

Konplexua da hasierako hautaketa egitea metriken katalogo zabalean, etazaila da baliatutako denboraren eta lortu nahi den zehaztasunaren propor-tzionaltasunari denbora luzez erreparatzea, erakundearen tamainaren, ar-riskuaren eta eraginaren arabera.

Konparazioak egin nahi izateak garrantzi handia ez duten adierazleak hau-tatzea eragin dezake.

Gehiegizko balorazio kuantitatiboa egiteko eta alderdi kualitatiboak gutxi-esteko arriskua.

Balio monetarioak erraztu egiten du bisualki inpaktuaren zenbatekoa; izanere, balioa adierazteko dirua erabili ohi, onartuta dago eta ohikoa egiten zaigu.

Aukera ematen du emaitza sozialak eta emaitza finantzarioak elkarri lotzekoedo uztartzeko.

Zaila da inpaktu immaterialak baloratzea, balio monetarioekin adierazi beharizateagatik.

Zaila da konparazioak egitea, baldin eta proiektuak edo erakundeak sektoreberekoak ez badira, oso antzeko ezaugarriak ez badituzte eta oso antzekohurbilketak hautatzen ez badituzte.

Zenbait kalkuluk, hala nola unean uneko balio garbiaren kalkuluak, epe la-burrekoak egin behar izatea sustatzen dute, kontuan hartu gabe epe luzeralortuko diren balioak, esaterako, ingurumenean eta etorkizuneko belaunal-dietan eragingo diren inpaktuak.

Abiarazte-kostua (ez bakarrik ekonomikoa) handia, ziurrenik beste metodoakabiaraztea baino garestiagoa, inpaktu guztiak dirutan adierazi behar iza-teagatik, balio eguneratu garbiak kalkulatu behar izateagatik……

IRIS neurkera

Indarguneak Ahulguneak

SROI metodologia

Indarguneak Ahulguneak

EVPAk (European Venture Philanthropy Association) proposatutako metodologia

Indarguneak Ahulguneak

Europar Batasunaren legedian inpaktu soziala neurtzeko proposatutako metodoak

Indarguneak Ahulguneak

Prozedura jarraituak balio-kate osoaren jarraipena egitea errazten du, baieta erakunde guztiarena egitea ere.

IRIS, SROI adierazleak eta haiek berek sortutakoak gehitzeko ezinbestekopremia, eta haien ahulguneak izan daitezkeenak gehitzea ere badakar, eta,beraz, baliabide-ahalegin handiagoa egin behar izatea ere bai.

Enpresen eta herrialdeen arteko konparazioak egitea erraztuko luke, denokerabili beharreko prozedura araututzat xedatuko balitz.

Berez, ez da metodotzat hartu beharrik, baizik eta denok onartutako bestemetodo batzuen multzotzat edo gomendiotzat, eta horrek beste metodohoriekiko mendekotasuna dakar.

Iturria: geuk egina.

17

Haien arteko desberdintasunak desberdintasun,guztiek betetzen dituzte honako ezaugarri hauek:

■ Helburuak ezartzen dituzte.■ Parte-hartzaileak identifikatzen eta inplikatzen di-

tuzte.■ Adierazleak, esparruak edo gutxi gorabeherako

kalkuluak egiten dituzte.■ Emaitzen jarraipena egiten dute eta emaitzak jaki-

tera ematen dituzte.

Izan ere, modu batera edo bestera, guztiek dute alda-ketaren teoria bide-orritzat. Abiapuntu jakin bat oinarrihartuta, aldaketa-ibilbide bat prestatzen dute, aldake-taren eragileak inplikatzen dituzte, hau da, egin be-harreko aldaketak eragingo dien eragileak inplikatzendituzte, eta guztiek dute helburu nagusi bat: arazo so-zial batekiko eraldaketa edo aldaketa eragitea.

Inpaktua neurtzearen eragina

Emaitzak neurtzeko sistema guztien bidez (nork berealde onak eta txarrak dituela, eta neurtu beharrekojardueren eta interes-taldeen premien edo xedeen ara-bera, besteak beste) lor daitezke oso emaitza eragin-korrak, bai kuantitatiboak bai kualitatiboak, eta, aldiberean, alderdi negatiboak arindu eta positiboak in-dartu. Eta horrek, halaber, berekin dakar ezagueragehiago eta baliabide gehiago (ekonomikoak, gizaalorrekoak, denbora…) behar izatea, inpaktuak neur-tzeko prozedura kudeatze aldera.

Enpresa txiki eta ertainei dagokienez, eragozpen as-koz ere handiagoa eragiten die baliabide osagarriakbehar izatea inpaktua aztertzeko, ebaluatzeko etaneurtzeko; hala ere, hurbileko produktu eta materiagehiago kontsumitzen dituztenez eta, normalean, in-teres-taldeengandik hurbilago daudenez, eragin han-diagoa eta inpaktu handiagoa dute tokian tokiko ere-muan, oro har. Hala eta guztiz ere, inpaktuakneurtzeko erabakia hartu ondoren, ez da ezohikoaenpresa txikiek, ez hain txikiek eta erakundeek norkbere ebaluazio-metodologia erabiltzea, nahiz eta fun-tsean azaldu ditugun metodologien antzeko ezauga-rriak izaten dituzten.

Behin inpaktu soziala neurtuta, emaitza baliatu beharda, besteak beste, erakundearen planifikazio estrate-gikoa prestatzeko eta jarduera hobetzeko, inpaktua

jakitera emateko zein inbertsioa erakartzeko, eta inber-tsioko erabakiak hartzeko.

Eragozpen horiek guztiak arintze aldera, metodologiabatzuek partekatzen dituzten datu-baseak erabil dai-tezke, nolabait ere jakiteko, besteak beste, nola egininpaktuaren ebaluazioa, nola hautatu adierazleak, etanola egin konparazioak antzeko eta sektore berekoenpresekin; horrez gain, komeni da pixkanaka etazuhurtziaz hastea, eta proiektu edo jarduera bat eba-luatzea, erakunde guztia ebaluatu ordez, eta pixkanakaebaluazioa zabaldu esperientzia eskuratu ahala.

Ondorioak

Inbertsio hauek oso erakargarriak dira, emaitza etainpaktu sozialak eta ingurumenekoak neurtu, ebaluatueta justifikatu daitezkeelako, eta komeni da haien berriematea inbertsioen bidez inpaktu soziala ere eraginnahi duten inbertsiogile sozialki arduratsuei, bainagainerako inbertsiogileei ere bai, ekonomikoki era-kargarriak direlako.

Behin inpaktu soziala neurtuta, emaitza baliatu beharda, besteak beste, erakundearen planifikazio estrategi-koa prestatzeko eta jarduera hobetzeko, inpaktua jaki-tera emateko zein inbertsioa erakartzeko, eta inber-tsioko erabakiak hartzeko. Nolanahi ere, inpaktusozialaren eragina ebaluatzeko erabakia hartuz gero,ez da adierazle positiboak ziurtatuko dituen helburuaaukeratu behar, baizik eta aurreikusitako inpaktu sozialalortzea izan behar du helburu, eta, azken batean, aldatunahi den hura aldatzea; horretarako, sortutako inpaktuakudeatu behar da, eta prozesuak iraun bitartean beharbeste egokitu behar dira alderdi guztiak, baldin etaezarritako helburuetan desbideraketak gertatzen badira.

Inbertsioaren itzulkintzat alderdi ekonomiko etafinantzarioak hartzeaz gain, alderdi sozialak eta in-gurumenekoak ere hartzea baliagarria izango da, bes-teak beste, presioa egiteko erakundeei, enpresei etainstituzioei, haiek ere finantza-alorretik haragoko al-derdiak kontuan har ditzaten erabaki korporatiboetaneta instituzionaletan, bai eta GKEak eta fundazioakemaitzak lortzera bidera ditzaten ahalegin guztiak ere.Bestalde, prozesuak neurtzea eta ebaluatzea lortzenduten eta inpaktuak garbi jakinaraztea lortzen dutenerakundeak abantailan egongo dira gainerako kon-tsumitzaile eta lehiakideekiko. ■

18

E uropako Batzordeak adierazitakoaren arabera, Eu-ropan dauden enpresa guztien %10 dira ekonomia

sozialekoak, eta guztira hamaika milioi langiletik goradituzte. Zehazki, Europar Batasunean ekonomia so-zialari buruz Europako Ekonomia eta Gizarte Komi-teak sustatu duen azken azterlanaren arabera, ekono-mia sozialak Europan hamalau milioi eta erdi langilebaino gehiago ditu, hau da, 27ko Europako langileen%6,5 inguru (Monzón eta Chaves, 2012). Zifra horiekinpaktu sozial positiboko enpresa guztiei buruzkoakdira, ahalik eta etekin gehien lortzea baino helburusoziala lortzea lehenesten dutenei buruzkoak, alegia.

Europar Batasuneko merkatu bakarrak hazkunde in-klusiboko eredua behar zuela pentsatu zuelako hasizen Europako Batzordea ekonomia sozialaren aldelan egiten. Beste eredu bat nahi zuen, guztiontzakoenplegua sortzea oinarri izango zuena, bizi-kalitategero eta hobea edukitzeko europarrek duten nahiarierantzungo ziona, eta printzipio etikoarekin eta ekitatesozialeko printzipioarekin lotura handiagoa izangozuena. Ekonomia sozial lehiakorragoa sustatzea hel-burutzat hartuta, batzordeak berrikuntza soziala le-henetsi zuen, lurralde-kohesioa hobetzeko eta arazosozialei bestelako irtenbide batzuk emateko, zehazki,pobreziari eta bazterketari aurre egiteko.

Hortaz, testuinguru horretan, Social Business Initia-tive jarri zen abian 2011ko urrian, eta Single MarketAct esparruan egindako kontsulta publiko baten ema-itzak bultzatuta jarri zen abian. Datuek agerian utzizuten ekonomia sozialaren ahalmenarekiko intereshandia zegoela, merkatu bakarraren barruan, une hor-retako arazo ekonomiko, sozial eta ingurumenekoeiirtenbide berriak emateko.

Ekimenean adierazi zen, besteak beste, enpresa so-zialari buruzko lantalde bat eratuko zela, ekimeneanezarritako neurrien bilakaera aztertzeko. SBAko(Small Business Act) aholkulari-taldearen esperientzia

oinarri hartuta, erabaki zen lantaldea ordezkari hauekosatuko zutela: estatu kideetakoek, tokiko agintari-tzakoek, ekintzaile sozialen erakundeetakoek,finantza- eta banku-sektoretakoek eta esparru akame-diko zein unibertsitariokoek. Agindu hori izanik,2012ko otsailean, Barne Merkatuko Zuzendaritza Na-gusiak lehiaketaren deialdia koordinatu zuen, lantal-deko kideak hautatzeko, GECES (Groupe d’expertsde la Commission sur l’entrepreneuriat social) deri-tzona. 200 eskaera baino gehiago jaso ziren, eta haie-tatik guztietatik taldea osatzen duten 44 aditu aukeratuziren; merezi du aipatzea Europako hegoaldeko her-rialdeetatik eskaera gehiago jaso zirela iparraldetikbaino, eta oso gutxi jaso zirela ekialdeko herrialdee-tatik. Hautaketa konplexua izan zen, eskarmentu han-dikoak baitziren hautagai guztiak; bestalde, taldea be-har bezala osatzeko, kontuan hartu ziren generoa,ordeztu beharreko erakunde-mota eta herrialde ba-koitzaren pisu erlatiboa biztanle-kopuruaren arabera(GECES, 2012).

Europako Batzordeko Gizarte Ekintzailetzari buruzkoadituen talde horri (aurrerantzean, GECES) egin beharzizkion kontsultak Batzordeak sei urteko epean,2012tik 2017ra bitartean, besteak beste, aukerei, ga-rapenari, eta Social Business Initiative ekimeneanadierazitako ekintza guztiak onartzeari eta abian jar-tzeari buruzko kontsultak, eta ekintzailetza soziala-rekin eta ekonomia sozialarekin zerikusia zuten al-derdi orori buruzkoak.

Kontsulta publikoa egin ondoren, Social Business Ini-tiative ekimenak hiru neurri nagusi ezarri zituen, fun-tsezko hamaika ekintza hartzen zituztenak beren bai-tan; GECES taldeak haien guztien jarraipena egiteazgain, garapena ere bultzatzen zuen. Hauek dira hiruneurri nagusiak:

■ Finantzaketa hobetzea; horretarako, funts pribatuakeskuratzeko aukera erraztea eta Europar Batasu-naren funtsak mugiaraztea.

■ Ekintzailetza soziala agerikoago egitea; horreta-rako, sektoreak horri buruz gehiago jakin dezan

INPAKTUKO INBERTSIOAREN SUSTAPENA EUROPAKO BATZORDEAN:EKINTZAILETZA SOZIALERAKO EUROPAKO FUNTSAK 1

Mercedes ValcárcelTomillo fundazioko zuzendari nagusia

1. Aipatutako dokumentuen erreferentzia bibliografikoak osorikjaso dira Gehiago jakiteko atalean.

19

tresnak garatzea, eta kudeaketa-ahalmenak, pro-fesionaltasuna eta enpresa sozialen arteko harre-man-sarea sendotzea.

■ Lege-esparrua hobetzea, Europako ekintzaile so-zialek erraz baliatzeko moduko eraketa-legeak sor-tzea, eta ekintzaile sozial horiek kontratu publikoaketa estatuaren laguntzak eskuratzeko moduak erraz-tea.

Ekonomia sozialaren finantzaketa hobetzeari dago-kionez, kontsultaren bidez jakin nahi zen ea premiabazegoen inbertsiogile pribatuek enpresa sozialei la-guntze aldera mekanismoak sortzeko, eta hala balitz,zer urrats eman behar ziren helburu horrekin funtsakeskuratzen zituzten inbertsio pribatuko tresnen efizi-entzia hobetzeko.

Inpaktu sozialeko inbertsioak edo arrisku-kapital so-zialekoak enpresetan, erakundeetan edo funtsetan in-bertitzen dira, eta helburua inpaktu sozial neurgarriasortzea da, emaitza finantzarioak sortzeaz gain. Hor-taz, Europako Batzordeak aipatutako inbertsiogile pri-batuek enpresa sozialei laguntza finantzarioa ematekotresna dira inpaktu sozialeko inbertsioak edo arrisku-kapital sozialekoak. Eta hain zuzen ere, enpresa hori-entzako tresna espezifiko bakarra zen, inpaktu sozi-aleko bonuak eta crowdfunding plataformak sortubaino lehen.

Kontsulta publiko horren emaitzek agerian utzi zutenEuropako enpresa sozialen arazo nagusia finantzaketazela. Naiz eta finantzaketa pribatua lor zezaketen,zaila egiten zitzaien hazteko eta sendotzeko behar bes-te lortzea. Kreditu-erakundeak ez zeuden ohitutaenpresa sozialen egoera bereziarekin, hau da, enpresa-ereduekin helburu sozialak lortu nahi izatearekin, edonekeza egiten zitzaien inbertsioaren arriskua balora-tzea, eta horregatik mugatzen zuten sektore horren-tzako finantzaketa. Horrenbestez, haien beharrei aurreegiteko, sektore sozialean espezializatutako arrisku-kapitala edo inbertsio-funtsak sustatu behar ziren.

Helburua hori izanik, Europako Batzordeak ekintzai-letza sozialerako Europako funtsei buruzko legeaonartu zuen 2013ko apirilean: Europako Parlamen-tuaren eta Kontseiluaren 346/2013 (EB) Erregela-mendua, 2013ko apirilaren 17koa, Europako gizarte-ekintzailetzako funtsei buruzkoa. Erregelamenduan,Europar Batasunak hiru neurri adierazten ditu, era-kunde horiek dituzten eragozpenei aurre egin ahalizateko:

■ Ekintzailetza sozialeko funtsen marka europarrasortzea; legedian xedatutako baldintzak betetzendituzten entitate arautuei ematekoa, finantzatzai-leek funts sozial arautuak direla automatikoki jakindezaten.

■ Informazio hobea ematea inbertsiogileei; hau da,informazioaren oinarrizko edukia estandarizatzea.

■ Funtsak Europa osoan eskuratu ahal izatea, kostugehigarririk gabe.

Legeak funts horien ondarea zer enpresa-motatan in-berti daitekeen arautzen du eta funts horiek zer in-bertsiogile-motak eskura ditzakeen ere bai, baina ga-rrantzi handiko beste alderdi bat ere arautzen du:inbertsiogile izan daitezkeenei eman beharreko gutxie-neko informazioa. Atal horretan, jakitera eman be-harreko eduki-sorta bat dago, Europako merkatuanmerkaturatzen diren inbertsio-funts arautu gehieneninformazio estandartzat har daitekeena, eta horrezgain, bi puntu espezifiko daude ekintzailetza sozialekofuntsei bakar-bakarrik aplikatzekoak (Europako Ba-tzordea, 2013):

■ Proiektuen inpaktu soziala neurtzeko aplikatukodiren metodologiak.

■ Inbertsio-funtsei buruzko inbertsio-politikaren bi-dez lortu nahi den inpaktu sozial positiboa, eta be-harrezkoa irudituz gero, egokitzat hartzen direnemaitzen eta esparru horretan gauzatutakoarenproiekzioak.

Zehazki, Europako Batzordearen Erregelamendu hor-retan xedatutakoaren arabera, ekintzailetza sozialerakoEuropako funtsak hauek dira: funtsak baliatuko direnestatu kideko agintaritzek arautu eta ikuskatu, eta on-darearen %70 gutxienez enpresa sozialetan inbertitzendirenak. Hau da, funtsen ondarearen %70 gutxienezbaldintza hauek betetzen dituzten enpresetan inbertitubehar da:

■ Inpaktu sozial positibo eta neurgarria lortzea izateaxede nagusia, baldin eta:• egoera ahulean, marjinatuta, babesik gabe edo

baztertuta dauden pertsonentzako ondasuna edogizarte-zerbitzuak edo zerbitzuak eskaintzenbadituzte,

• ondasunak edo zerbitzuak ekoizteko erabiltzenduten metodoa beren helburu sozialarekin batbadator, edo

• laguntza finantzarioa enpresa sozialei bakar-ba-karrik ematen badie, aurreko paragrafoetan xe-datu bezala.

20

■ Etekinak helburu soziala lortzeko erabiltzea batezere, eta etekinak akziodunen artean banatzeko era-bili beharreko prozedura aratuta edukitzea, eta,horrez gain, etekin-banaketak helburua ez duelaahulduko ziurtatzea.

■ Kudeaketa arduratsua eta gardena izatea, eta jar-dueran parte hartzen duten langileak, bezeroak etainteres-taldeak inplikatzea kudeaketan.

Inbertsio horien tipologia berezia denez eta halakoinbertsioen arrisku-maila handia denez, EuropakoBatzordeak xedatu du funts horiek bezero profesio-naltzat hartzen diren inbertsiogileen artean bakarrikmerkaturatu ahal izango direla, 2004/39/EB Direkti-ban araututakoari jarraituz, edo beste inbertsiogilebatzuei, betiere baldintza hauek betetzen badituzte:

■ 100.000 euro baino gehiago inbertitzeko konpro-misoa hartzea.

■ Inbertitzeko konpromisoa hartu duela jasotzenduen agiriaz gain, bere gain hartutako inbertsio-konpromiso horrek dakartzan arriskuen jakitundela adierazten duen beste agiri bat sinatzea.

Erregelamenduak funts horien ondarea zer enpresa-motatan inberti daitekeen arautzen du eta funts horiekzer inbertsiogile-motak eskura ditzakeen ere bai, bainagarrantzi handiko hirugarren alderdi bat ere arautzendu: inbertsiogile izan daitezkeenei zer gutxieneko in-formazio eman, inbertitzeko erabakia hartu baino le-hen. Atal horretan, jakitera eman beharreko eduki-sorta bat dago, Europako merkatuan merkaturatzendiren inbertsio-funts arautu gehienen informazioestandartzat har daitekeena, eta horrez gain, bi puntuespezifiko daude ekintzailetza sozialeko funtsei ba-kar-bakarrik aplikatzekoak. Oro har, eta beste inber-tsio-funts batzuen edo arrisku-kapitalen kasuan be-zala, bezero izan daitezkeenak alderdi hauei buruzinformatzeko betebeharra xedatzen du (Europako Ba-tzordea, 2013):

■ Nor diren funtsaren kudeatzaileak, bai eta kudea-keta-zereginekin lotuta kudeatzaileek berek kontra-tatzen dituzten zerbitzu-hornitzaileak ere; eta haie-tako bakoitzak zer zeregin dituen.

■ Zein diren funtsaren inbertsio-estrategia eta hel-buruak, eta, horrekin batera, zer enpresa-motataninbertituko den, enpresa horiek identifikatzeko zerprozedura eta irizpide erabiliko diren, inbertsio-analisiak egiteko zer teknika erabiliko diren etainbertsioei aplikagarri den murrizketa oro; horiguztia xehetasunez deskribatuta.

■ Aurreko horiek ez diren eta inbertsio potentzialakizan daitezkeen zer beste aktibo dauden, bai etahaiek hautatzeko erabiliko diren irizpideak ere,kutxa edo baliokideak ez badira.

■ Funtsak zer arrisku-profila duen, eta funtsa inber-titu ahal izango den aktiboekin edo erabili ahalkodiren inbertsio-teknikekin lotutako arrisku ororenprofila ere bai.

■ Zer balorazio-prozedura erabiliko den eta proze-duran balioa zehazteko zer sistema erabiliko den.

■ Inbertsiogileek, zuzenean edo zeharka, zer komisio,zordunketa eta gastu hartuko dituzten beren gain,eta haien guztien gehieneko zenbatekoa.

■ Nola kalkulatzen den funtsaren kudeatzaileen or-dainsaria.

■ Eskuragarri badago, zer finantza-ibilbide izan duenfuntsak.

■ Funtsaren kudeatzaileek zer zerbitzu kontratatzendituzten hirugarrenekin enpresei laguntzeko, in-bertitzeko edo beste jarduera batzuetarako, erra-zagoa izan dadin funtsaren inbertsioa gauzatzea,handitzea edo bestelako eragiketa batzuk egitea;eta zerbitzu horiek ematen ez badira, zein den ar-razoia.

■ Zer prozedurari jarraituko zaion, funtsak estrategiaedo inbertsio-politika aldatzea erabakiz gero.

Ekintzailetza sozialeko funtsei bakar-bakarrik apli-katzekoak diren bi puntu espezifikoak, lehen ere adie-razitakoak, hauek dira:

■ Proiektuen inpaktu soziala neurtzeko aplikatukodiren metodologiak.

■ Inbertsio-funtsei buruzko inbertsio-politikaren bi-dez lortu nahi den inpaktu sozial positiboa, eta be-harrezkoa irudituz gero, egokitzat hartzen direnemaitzen eta esparru horretan gauzatutakoarenproiekzioak.

Europako Batzordeak adierazi du informazioa, orohar, argi adierazi behar dela eta ez duela nahasmen-durik eragin behar, eta aldian-aldian eguneratu etaberrikusi egin behar dela.

Garrantzi handikoa izan da, eta erabat berritzailea erebai, Europako Batzordeak funtsaren hasierako eta al-dian aldiko informazioa eskatzeaz gain, enpresa so-zialen inpaktu soziala neurtzea eskatu izana. Are gehi-ago, eta Batzordeak gai horri zenbateko garrantziaematen dion adierazte aldera, inpaktuaren neurketariburuzko laurogei orritik gora dituen lan-dokumentubat argitaratu du, Erregelamenduaren zirriborroarekin

21

batera. Dokumentu horretan, enpresa sozialen inpak-tuaren neurketa sustatzeak eta hobetzeak honakohauek eragingo dituela adierazten da:

■ Inbertsio-proposamenen artekokonparazioa hobeto egitea.

■ Neurtzeko erabiliko diren me-todologiak hobeak izatea.

■ Funts sozialek inbertsiogileakerakartze aldera, aukera eragin-korrak maximizatzeko tresnaegokia bilakatzea.

Adierazi dugunez, Erregelamenduhori izan da Europako Batzordeakeman duen lehenbiziko urratsa,inbertsio sozialerako Europakofuntsak sustatzeko, eta, horrez gain,beste urrats bat gehiago izan da Eu-ropako enpresa sozialei bultzadaemateko lehendik zegoen ildoan,ongizate-estatuaren esparruan eko-nomia sozialaren parte eta garrantzihandiko eragile diren aldetik. Ha-lako ekimenen bidez, bultzada izu-garria ematen zaie Europakoenpresa sozialen sustatzaileei, in-paktu handia eragiten ari baitira in-bertsiogile izan daitezkeenen sen-tsibilizazioari dagokionez.Espainiaren kasuan, are handiagoaizan da bultzada, enpresa sozial ge-hienak sortu berriak baitira eta egundauden finantzaketa pribatuko mekanismoak, bankubidezkoak ez direnak, oso berriak batira.

Europako beste herrialde batzuen aldean, Espainianenpresa sozialen finantzaketa konplexuagoa da.Enpresa sozial berrien kopurua txikiagoa da, enpresa-sustapenaren alorreko ahuleziak direla eta, baina,horrez gain, arrisku-kapitaleko funtsek kudeatzenduten ondare-bolumena ere txikiagoa da. Egoera ho-rrek moteldu eta eragotzi egin du Espainian inber-tsio-funtsen eta arrisku-kapitaleko funtsen garapena.Hala eta guztiz ere, azken urteotan, zenbait ekimen

pribatuk enpresa sozialak finantzatzeko eta haiei la-guntza teknikoa emateko proiektu pilotuak jarri di-tuzten abian. Proiektu horiek garatuta eskuratuko den

esperientzia eta emaitzetatik ate-rako diren ondorioak oso balia-garriak izan daitezke EuropakoBatzordea finantza-tresna horiekbultzatzeko lantzen ari den lan-il-doak sustatzeko; izan ere, Espai-nian, momentuz, ez dago CNMVkikuskatutako ekintzailetza sozi-aleko funtsik, eragozpen asko bai-taude haiek finantzatzeko.

OndorioakJakinik Europan dauden enpresaguztien %10 direla ekonomia so-zialekoak, eta kontuan hartutaenplegu iraunkorra eta inklusiboasortzeko haien jarduerek duten era-gina, Europako Batzordea ahaleginberezia egiten ari da enpresa so-zialak sor eta gara daitezen susta-tzeko. Ekintzaletza soziala susta-tzeko ekimen horren barruan,lehentasunetako bat enpresa sozialhorien finantzaketa erraztea da. Fi-nantzaketaren alorra hobetuta, erra-zagoa izango da enpresa gehiagosortzea eta haien garapena susta-tzea. Halako politikak bideratzeabeti da garrantzitsua, baina lehen-

tasunekoak bilakatu dira Europako egungo atzeraldiekonomikoko ingurunean eta hainbat herrialdetanizandako enplegu-suntsiketako ingurunean.

Enpresa sozialak sustatzeko abian diren ekimenekjada egindako ibilbidea ikusita eta ekintza sozialerakoEuropako funtsei buruzko Erregelamendua argitaratuondoren, Espainian azkar garatuko zirela pentsatzengenuen, baina ez da hala izan. Horregatik ari dira Eu-ropako Batzordean, hautemandako arazoak aztertzeneta sektorea mugiarazten lagunduko duten beste tresnabatzuk bilatzen. ■

Europako beste herrialdebatzuen aldean, Espainianenpresa sozialen finantzaketakonplexuagoa da. Enpresasozial berrien kopuruatxikiagoa da, enpresa-sustapenaren alorrekoahuleziak direla eta, baina,horrez gain, arrisku-kapitalekofuntsek kudeatzen dutenondare-bolumena eretxikiagoa da. Egoera horrekmoteldu eta eragotzi egin duEspainian inbertsio-funtseneta arrisku-kapitaleko funtsengarapena. Hala eta guztiz ere,azken urteotan, zenbaitekimen pribatuk enpresasozialak finantzatzeko etahaiei laguntza teknikoaemateko proiektu pilotuak jarridituzten abian.

22

Inpaktu soziala neurtzearen garrantzia

Erakundeek gero eta garrantzi handiagoa ematen diotesortutako inpaktu soziala neurtzeari eta kudeatzeari,batez ere inpaktu sozialaren ikuspegia bereziki kon-tuan hartzen duten erakundeek. Horren arrazoi nagu-sietako bat da erakundeek partaide sozialei jakinarazieta egiaztatu egin behar dietela inpaktu soziala sortzenari direla, beren xedearekin bat etorrita. Bestalde,gero eta beharrezkoagoa ere bada inpaktu soziala sor-tzea xede duten jarduerekin edo programekin zerikusiaduen jardunaren ebaluazioan, kudeaketan eta eraba-kiak hartzeko moduan aurrerapausoak ematea (Pio-neers Post, 2017).

Izan ere, inpaktu soziala neurtu behar izatea hiruga-rren sektoreko erakunde tradizionaletatik haragokokontua da. Inbertsio-aukera posibleen multzoa han-ditzeak beste ikuspegi batzuk sortzea eragin du, ze-hazki, inbertsio-aukera tradizionala (xede bakarraerrentagarritasuna eta arriskua duena) eta filantropia(xede bakarra arlo soziala duena) ez diren beste aukerabatzuk sortu dira, eta horiei ere benetan komeni zaieinpaktu sozialaren neurketan aurrerapausoak ematea.Aukera horietako batzuk hauek dira: inbertsio sozialkiarduratsua, finantza-itzulkin lehiakorrak lortzea xededuena, baina ingurumeneko, gizarteko eta gobernukorporatiboko parametro batzuk ere kontuan hartzendituena zenbait gairi helduta, hala nola bazterketa,integrazioa eta inplikazioa; eta inpaktuko inbertsioa,inpaktu sozial jakin bat lortzea xede izateaz gain,finantza-itzulkin jakin bat lortzea ere xede duena (PRI,2013). Lehen adierazi dugunez, inbertsio-aukera berrihoriek inpaktu sozialaren neurketan aurrerapausoakeman behar dituzte, eta, batez ere, inpaktuko inber-tsioek, inpaktu sozial jakin bat lortzea baitute xede.

Inpaktu sozialaren definizioaren eta hura neurtzekoprozeduraren inguruko problematika

Inpaktu sozialaren terminoaren definizioan bada no-labaiteko eztabaida, eta terminoaren beraren izenariburuzko adostasun argirik ere ez dago, eta, askotan,inpaktu sozial, balio sozial edo itzulkin sozial termi-noak erabiltzen dira gauza bera esateko. Desberdin-tasun nagusiak batez ere definizioan erabiltzen direnhitzek eragiten dituzte; izan ere, hainbat termino era-biltzen dira, hala nola output (produktua), outcome(emaitza), impact (inpaktua) edo effect (eragina).

Terminoaren ulermena homogeneizatze aldera, Clarkanalistak eta beste egile batzuek (2004) impact valuechain (balio-katea) esanda ezagutzen dena proposatuzuten, eta batez ere produktuaren eta emaitzaren ar-teko desberdintasuna nabarmentzea du xede. Katehorretan zehaztu behar da nola zenbait sargai (inputs)eta jarduera (activities) abiapuntu hartuta, erakundeagai den gizartean zenbait produktu (ouputs), emaitza(outcomes) eta inpaktu (impacts) sortzeko.

■ Sargaiak erakundearen jardueretan inbertitutakogiza baliabideak eta kapital-baliabideak dira.

■ Jarduerak erakundeak produktuak eta emaitzaksortzeko eta helburuak lortzeko gauzatutako jar-duera jakinak, zereginak eta lana dira.

■ Produktuak erakundearen jardueren ondorioz sor-tzen diren ondasun eta zerbitzu materialak dira.

■ Emaitzak erakundearen jarduerek eragindako eral-daketak, etekinak, ikaskuntzak eta beste ondoriobatzuk (epe laburrekoak zein luzekoak) dira.

■ Inpaktuek, berriz, erakundearen jarduerek eragin-dakoak izan direla esan daitekeen epe luzeagokoeta garrantzi handiagoko eraginei egiten diete erre-ferentzia.

Balio-kate hori aintzat hartuta, Clark analistak eta bes-te egile batzuek (2004) honela definitu zuten inpaktua:erakunde batek sortzen dituen eta erakunde horreksortu dituela esan daitekeen emaitzen zatia. Horrekesan nahi du emaitza horiek edonola ere erakundearenjarduerari esker gertatu direla, edozein izanda ere gai-

INPAKTU SOZIALA NEURTZEKO PROZEDURA ETA ERRONKAK1

Cristina San SalvadorDeusto Business School, Deustuko Unibertsitatea

1. Aipatutako dokumentuen erreferentzia bibliografikoak osorikjaso dira Gehiago jakiteko atalean.

23

nerako inguruabarrak; edo bestela esanda, emaitzahoriek benetan erakundearen jardueraren ondoriozsortu direla, eta ez bestelako inguruabarren ondorioz.

Inpaktu soziala neurtzeko jarraitu beharreko proze-durari dagokionez, esan daiteke egun badela nolabai-teko adostasuna nazioarte-mailan. Hala ere, ez dagauza bera gertatzen prozedura horren baitako fasee-tan erabili beharreko metodologia zehatzari dagokio-nez.

Inpaktu soziala neurtzeko eta kudeatzeko EVPAk (Eu-ropean Venture Philanthropy Association, 2013) pro-posatutako prozedura esparru orokor bat baino ez da,eta hori oinarri izan daiteke prozedura horren baitakofaseetan zenbait metodologia erabiltzeko. Aipatutakoprozedurak urrats hauek proposatzen ditu: erakun-dearen helburuak zehaztea; interes-taldeek analisiaegitea; aldaketaren teoria prestatzea; sortutako inpaktusoziala egiaztatzea eta baloratzea; eta azkenik, ema-itzak jakitera ematea.

Urrats horiek Europako Batzordeak 2014an (GECES,2014) inpaktua neurtzeko adostutako Europako estan-darrean proposatutakoak dira, eta EVPAk ere adierazizuen bezala, estandarrean ere bereziki adierazten daez dela posible goitik beherako ikuspegiko adierazle-multzo itxi bat diseinatzea eta kasu guztietarako ba-liagarria izatea. Hauek dira iritzi horren arrazoiak:

■ Zaila da egun abian diren ekimen sozialen inpaktusoziala modu uniformean eta objektiboan biltzea.

■ Adierazle kuantitatiboak ez dira nahikoak kualita-tiboagoak diren alderdiak biltzeko.

■ Lortu nahi den zehaztasun- eta xehetasun-mailaerabat lotuta dago baliatuko diren baliabideekineta ahaleginarekin; horri proportzionaltasunarenirizpidea esaten zaio. Erabaki hori erakunde bako-itzaren tamainaren eta helburuen arabera hartu be-har da.

■ Denentzat adierazle berberak jartzeak erakundeenarteko konparazioak egitea errazten du, baina era-kunde batzuei zaila egiten zaie irizpide horiek ba-liatzea erabakiak hartzeko eta erakundea kudea-tzeko.

■ Sektorea oraindik ere garatzen ari da eta, beraz,etengabe aldatzen, eta horrek eragotzi egiten duarau bakar bat jartzea.

Bestalde, EVPAk oso harreman estua du SVIrekin(Social Value International); hori ere inpaktu sozialasor eta hura neur dadin sustatzea xede duen Europako

sare global bat da. SVI sare horrek inpaktu sozialaneurtzeko prozeduran zazpi printzipio aplika daitezensustatzen du; zehazki, hauek dira (The SROI Network,2012; SVI, 2015):

■ Partaide sozialen inplikazioa: sortutako inpaktusoziala zehazteko, neurtzeko eta baloratzeko par-taide sozialak inplikatu behar dira.

■ Inpaktua aldaketatzat hartzea: aldaketak nola sor-tzen diren ulertu eta ebaluatu behar da, bai aldaketapositiboak zein negatiboak eta bai nahita eragin-dakoak zein nahigabe eragindakoak.

■ Inpaktuen balorazioa: emaitza guztiak baloratzensaiatu behar da, esate baterako, proxy finantzarioenbidez.

■ Egiaztagarritasuna: egiazta daitekeen informazioasoilik adierazi behar da, sortutako aldaketa ze-haztasunez adieraziko duena eta interes-taldeeizentzuzko ondorioak ateratzeko aukera emangodiena.

■ Zuhurtzia: ez da gehiegi balioetsi behar sortutakobalioa, erakundeak sortutako balioa soilik emanbehar da ezagutzera, eta ez sortu ahal izango zena.

■ Gardentasuna: prozedura osoa azaldu eta doku-mentatu behar da.

■ Kanpoko egiaztapena edo auditoretza: oso gomen-dagarria da kanpoko norbaitek egiaztatzea edo au-ditoretza bat egitea, subjektiboa baita inpaktu so-ziala neurtzeko haien prozedura.

Inpaktu soziala neurtzeko EVPAk (European VenturePhilanthropy Association) proposatutakoerreferentziako esparrua

Lehen esan dugunez, inpaktu soziala neurtzeko etakudeatzeko EVPAk (European Venture PhilanthropyAssociation, 2013) proposatutako prozedura esparruorokor bat baino ez da, eta hori oinarri izan daitekeprozedura horren baitako faseetan zenbait metodolo-gia erabiltzeko.

Aipatutako prozedurak urrats hauek proposatzen ditu:erakundearen helburuak zehaztea; interes-taldeek ana-lisia egitea; emaitzak, inpaktuak eta adierazleak neur-tzea; sortutako inpaktu soziala egiaztatzea eta balora-tzea; eta azkenik, emaitzak jakitera ematea.

Balio-katea prestatzeak, prozeduraren lehenbizikohiru urratsei dagokienak, berekin dakar zehaztea nolazenbait sargai (inputs) eta jarduera (activities) abia-puntu hartuta, erakundea gai den gizartean zenbait

24

produktu (ouputs), emaitza (outcomes) eta inpaktu(impacts) sortzeko. Produktu, emaitza eta inpaktu ho-riek interes-taldeekin egiaztatu eta kontrastatu behardira, gero baloratu ahal izateko, izan dirutan adierazitaedo izan beste metodologia batzuk erabilita.

Hona hemen prozeduraren urratsak zehaztasun han-diagoz azalduta:

Lehenbiziko urratsa: erakundearen helburuak zehazteaLehenbiziko urratsean, hau da, helburuak zehaztean,EPVAren gidak honako bi hauek bereiztea proposa-tzen du: Social Purpose Organization (SPO), bereproiektu soziala duen erakundea; eta Venture Philan-

tropy Organization (VPO), proiektu sozialetan inber-titzen duen erakundea.

EVPAren gomendioak, SPO batek lehenbiziko urratsabetetzeko:

■ Irtenbidea eman nahi dion arazo soziala definitzea(sektoreari buruzko datuak, problematika…)

■ Gauzatuko dituen jarduerak definitzea.■ Sargaiak zehaztea (azpiegitura, langileak, bazki-

deak, finantzaketa).■ Produktuak eta emaitzak gutxi gorabehera kalku-

latzea.

EVPAren gomendioak, VPO batek lehenbiziko urratsabetetzeko:

■ Zer arazo sozialen aldeko apustua egingo duen ze-haztea.

■ VPOaren helburuak definitzea, eta inbertsioa eginden alorrean SPOek dituzten helburuekiko kohe-rentzia aztertzea.

■ Zer emaitza espero dituen gutxi gorabehera adie-raztea.

Proiektu sozialaren lan-plana

1. Sargaiak

Jardueraninbertitutakogizabaliabideak etakapitala

Diru-baliabideak (€),pertsona-kopurua, etab.

50.000 €inbertitu, 5 lagunlanean proiektuan

Iturria: EVPAk garatua, Rockefeller fundazioaren Double Bottom Line Project oinarri hartuta.

Iturria: EVPA.

Lursaila eskuratu,Eskola diseinatueta eraiki

Eskola bat eraiki,32 lagunentzat

Eskolara joatekoaukera hobeaduten haurrenkopurua: 3

Eskolara joatekoaukera hobea dutenhaurren kopurua,kontuan hartu gabeaukeraren batzutenak: 2

Proiektuengarapena,eraikitakoazpiegiturak,etab.

Saldutakoproduktuak,informazioa jasoduten pertsonenkopurua, etab.

Eraginak xedekobiztanleriarengan(esaterako,hezkuntzarakoaukera jendegehiagok)

Zenbateraino lortu di-ren aldaketak jardue-rari esker. Beste au-kera batzuk kontuanizan (esaterako, aire zabaleko ikas-gela)

Proiektuanjasotakojarduerazehatzak

Jarduerarenondoriozkoproduktuukigarriak

Jarduerakeragindakoaldaketak

Jarduerarik, bestebatzuen ekintzariketa bat-batekoemaitzarik ezeangerta zitekeenakontuan hartutakoemaitzak

2. Jarduerak 3. Produktuak 4. Emaitzak 5. Inpaktuak

Proiektu sozialak aurreikusitako emaitzak

1. Helburuak2.Parte

hartzenduten

zehaztea

eragileenanalisia

5.Em

aitzen jarraipena

etaaurkezpena

4.In

pakt

uaeg

iazt

atze

a

eta

balo

ratz

ea

inpaktuak eta adierazleak

3. Neurtzea: emaitzak,

Inpaktuarenkudeaketa

25

Bigarren urratsa: interes-taldeen analisiaEVPAren gomendioak, VPO batek bigarren urratsabeteeko:

■ Kontuan hartzea beti lehenbiziko urratsean ze-haztutako helburuak.

■ Interes-taldeak identifikatzea, bereizita laguntzaematen dutenak eta onuradunak, zuzenak zein ze-harkakoak.

■ Interes-talde adierazgarrienak hautatzea, propor-tzionaltasunaren irizpidea kon-tuan hartuta. Helburuetarakoemandako laguntzaren eta egi-aztagarritasunaren arabera hau-tatu behar dira taldeak.

■ Lortutakoaren maila identifika-tzea, taldeei zein aurreikusitakoemaitzei dagokienez.

Hirugarren urratsa: emaitzak,inpaktuak eta adierazleak neurtzea

Balio-katea prestatzeak berekindakar zehaztea nola zenbait balia-bide (inputs) eta jarduera (activ-ities) abiapuntu hartuta, erakundeagai den gizartean zenbait produktu(ouputs), emaitza (outcomes) etainpaktu (impacts) sortzeko.

■ Baliabideak erakundearen jar-dueretan inbertitutako giza ba-liabideak eta kapital-baliabi-deak dira.

■ Jarduerak erakundeak pro-duktuak eta emaitzak sortzekoeta helburuak lortzeko gauza-tutako jarduera jakinak, zereginak eta lana dira.

■ Produktuak erakundearen jardueren ondorioz sor-tzen diren ondasun eta zerbitzu materialak dira.

■ Emaitzak erakundearen jarduerek eragindako eral-daketak, etekinak, ikaskuntzak eta beste ondoriobatzuk (epe laburrekoak zein luzekoak) dira. Pro-duktuetatik emaitzetarako jauzia zuzena izan dai-teke, beren arteko loturari buruzko teoria ziurtatutabadago. Hala ez bada, prozedura konplexuagoaizan ohi da.

■ Inpaktuek, berriz, erakundearen jarduerek eragin-dakoak izan direla esan daitekeen epe luzeagokoeta garrantzi handiagoko eraginei egiten diete erre-ferentzia.

Emaitzetatik inpaktuetarako jauzia egiteko, lau eraginhartu behar dira kontuan:

■ Abiapuntua: bestela ere gerta zitekeena.■ Nork eraginda: beste eragile batzuen jardueren era-

ginez gertatu izan daitekeena.■ Eragin-galera: esku-hartzearen eraginak ahultzea

denbora igaro delako.■ Ordezkapena: emaitzek zenbateraino ordeztu di-

tuzten bestela ere gerta zitezkeen beste ondoriopositibo batzuk.

Azken eragin hori kontuan hartzeaerraza ez denez, askotan kualitati-boki ematen zaio irtenbidea.

Laugarren urratsa: egiaztatzea etabaloratzea

Urrats honetan, interes-taldeguztiak inplikatu behar dira, egi-aztatzeko inpaktu positiboa gerta-tzen ari den ala ez, zenbatekoa deninpaktua eta zenbateko balioaduen. Hori guztia bigarren mailakoiturrien bidez egiazta daiteke, halanola analisi konparatiboak edo el-karrizketak eginez, edo eztabaida-taldeak antolatuz.

Balorazioa maila kualitatiboanegin daiteke, hala nola bizipenenbidez, satisfazio-inkesten bidez,etab.; edo maila kuantitatiboan erebai, esaterako, dirutan adieraztekotekniken bidez, kostua-etekinaanalisiaren bidez, etab.

Balorazio-fasean erabiltzen den metodologia ezagu-nenetako bat Social Return on Investment (Inber-tsioaren itzulkin soziala) deritzona da. Erakunde bateksortutako emaitza sozialei zenbait proxy finantzarioesleitzeko aukera ematen duelako da ezaguna meto-dologia hori. Izan ere, hala, proiektu baten balio so-ziala moneta jakin baten bidez zehaztu daiteke, etaproiektu horrek eragindako kostuekin konparatzekoaukera ematen du, eta, beraz, proiektuak modu ob-jektiboan hartu eta konparatzekoa. Nolanahi ere, ko-meni da argitzea moneta neurketa-unitatea baino ezdela, eta balioaren kontzeptua dela benetan adierazga-rria. Konpainia bati buruzko balorazioa salerosketakozifra baino askoz ere gehiago dela esan ohia da, kon-

Balorazio-fasean erabiltzenden metodologiaezagunenetako bat SocialReturn on Investment(Inbertsioaren itzulkin soziala)deritzona da. Erakunde bateksortutako emaitza sozialeizenbait proxy finanarioesleieko aukera ematenduelako da ezagunametodologia hori. Izan ere,hala, proiektu baten baliosoziala moneta jakin batenbidez zehaztu daiteke, etaproiektu horrek eragindakokostuekin konparaeko aukeraematen du, eta, beraz,proiektuak modu objektiboanhartu eta konparaekoa.

26

tuan hartu behar baita negozio-plana, konpainiarenhistoria, lan-taldea, etab. Bada, hori hala izanik, SROImetodologiaren kasuan, ratioa jakiteaz gain, berebi-ziko garrantzia du jakitea zein duen erakundeak teo-riaren aldaketa (The SROI Network, 2012).

Bosgarren urratsa: emaitzen jarraipena eta aurkezpenaEta azkenik, erakundeak, izan SPO izan VPO, inpak-tuaren jarraipena eta inpaktua neurtzeko eta kudeatzekomodua etengabe hobetu behar du, eta, horrez gain,emaitzei garrantzia eman eta aurkeztu egin behar ditu.

Inpaktu soziala neurtzeko prozeduraren erronkanagusiak

Dagoeneko irakurlea ohartuko zenez, inpaktu sozialaneurtzeko prozedura konplexua da, erronka nabar-

menak baititu. Hauek dira bi erronka nagusietako ba-tzuk:

Batetik, bereziki adierazi behar da prozedura kon-plexua eta subjektiboa dela, eta hainbat baliabide be-har direla, bai denboran bai dirutan.

Eta bestetik, egia da proiektu sozialek gero eta ga-rrantzi handiagoa ematen diotela inpaktu soziala neur-tzeari, askotan inbertsiogilearen presioagatik (Arvid-son & Lyon, 2014). Hala ere, proiektu sozialetaninbertitzen duten pertsonei ere inpaktu soziala neur-tzeak arazoak eragiten dizkie. Izan ere, proiektu so-zialek, askotan, ez dute nahikoa baliabide edo proze-dura inpaktu soziala zehazteko. Eta, inbertsiogile batbaino gehiago baditu proiektuak, oso zaila da zehazteaproiektu sozialak sortutako inpaktua inbertsiogile ba-koitzeko (Hornsby & Blumberg, 2013). ■

27

B itxia da benetan 1975. urteaz geroztik diharduenerakunde bat aukeratzea inpaktuko inbertsioaren

adibide bat azaltzeko. Eta bitxia diot «inpaktuko in-bertsioa» termino berri samarra delako. Inpaktu so-ziala edota ingurumen-inpaktua eta errentagarritasunekonomikoa maila berean, gutxienez —eta gainetikere bai zenbaitetan—, jartzen duten inbertsioei ezau-garri espezifiko bat emateko premia duela oso urtegutxiko kontua da. Inbertsio sozialki arduratsuak egi-teko aukerak ugaritu izanak eragin du merkatu-seg-mentu horretan bereizketak egiteko beharra, eta, hala,inpaktu soziala eta ingurumenarena lehenesten duteninbertsiogileek argiago izan dezaten zer ekimen ego-kitzen den ondoen beren interes eta motibazioetara.Baina inpaktu soziala eta ingurumen-inpaktua eragiteaxede duten proiektuak askoz ere lehenagokoak dira.Oikocredit da horietako bat.

Oikocredit kooperatibaren nondik norakoak

Oikocredit 70eko hamarkadan sortu zen, Hegoafrikanapartheid erregimenarekin edo Vietnameko gerrarakoarmen salmentarekin kolaboratzen zuten enpresetaninbertitzearen aurka borrokatzen zuten aktibisten tes-tuinguruan. Eliza protestanteek erakunde bat sortzekoasmoa agertu zuten une hartan, ez bakarrik xede ho-rietarako inberti zedin eragozteko, baizik eta inber-tsioen inpaktu soziala maximizatu zedin. Inpaktukoinbertsio hutsa.

Sortze-prozesuak zazpi urte luze iraun zuen, eta azke-nean nazioarteko kooperatiba bat sortu zen 1975ean,Holandan egoitza zuela, eta Hegoalde pobretuan proi-ektuetan inbertitzea helburutzat hartuta, mundukoeremu horietan pobrezian bizi direnen bizi-baldintzakhobetzeko. Errentagarritasun finantzarioa bigarren mai-lakoa zen, baina gutxieneko errendimendu ekonomikoaere lortu nahi zen, funtsak lortzea zailegia izan ez ze-din.

Proiektuak indar handia hartu zuen oso denbora gutxi-ren buruan, elizek inbertitzeaz gain pertsonek ere

Oikocredit-en inbertitzeko aukera izan zutenean. Par-tikularrei inbertsioak bideratzen laguntzeko elkarteugari sortu ziren. Egun, 54.000 lagun eta erakundekbaino gehiagok inbertitzen dute Oikocrediten. Espai-nian laguntza ematen duten hiru elkarte daude, eta1.000 bazkide inbertsiogile baino gehiago dituzte.

Gakoa, bai 1975ean bai egun, arriskua beren gainhartzeko eta errentagarritasunaren zati bati uko egi-teko prest dauden kontzientzia sozial handiko inber-tsiogileak bilatzean datza. Baina beharbada are ga-rrantzitsuagoa da funtsak inbertitzeko proiektuakbilatzea. Afrikan, Latinoamerikan eta Asian pobreziamurrizten irmotasunez lagunduko duten eta maileguabehar duten proiektu ekonomikoki bideragarriak di-tuzten erakundeak bilatzea ez da erraza. Velloren (In-dia) ospitale bateko langileentzat etxebizitzak egitekoproiektua eta Populorum Progressio EkuadorrekoFuntsa izan ziren Oikocredit kooperatibak finantzatuzituen lehenbiziko bi proiektuak. Baina berehalaohartu ginen finantzaketa behar zuten proiektuak bisektoretan sortzen ari zirela: nekazarien kooperatibaketa mikrofinantza-erakundeak.

Gaur egun Oikocredit kooperatibak 1.200 milioi eurotikgora ditu aktibotan, eta haietatik 1.050 milioi inguruproiektutan inbertituta daude. Gainerakoa kontuetaneta bonuetan dago, ezinbesteko gutxieneko likideziaedukitzeko. Hegoaldeko herrialdeetan bulego-sare za-bal bat sortzeari esker lortu dugu eskuragarri ditugunfuntsen zati hain handia proiektuetan jartzea; izan ere,bulego-sare horretan diharduten pertsonak tokian to-kikoak dira, harreman-sare bikaina dute lankidetzarenalorrean eta mikrofinantzen sektorean, eta beharrezkogaitasun teknikoak dituzte finantza-eragiketetarako.

Mikrofinantzek Oikocrediten finantzaketa-zorroarenhiru laurden inguru egiten dute egun. Nekazaritzakoproiektuetako inbertsioak zorroaren %15 baino gehiagoegiten du, eta gainerakoa energia berriztagarrien proi-ektuek gero eta garrantzi handiagoa duten beste sektorebatzuetan banatuta dago, izan ere, 2015. urteaz geroztik,sektore horietara ere zabaltzea du xede Oikocreditek.

OIKOCREDIT, HEGOALDE POBRETUAREN GARAPENEAN INBERTITZEA

Jorge Berezo Oikocredit Euskadi

28

Oikocredit ez da sektore jakinetara mugatzen inber-titzeko, baina espezializatuta dago mikrofinantzetan,nekazaritzan eta energia berriztagarrietan. Inbertsio-irizpideei dagokienez, bakarrik eskatzen da proiektuakonurak eragitea egoera ahulean dauden pertsonei,haiei diru-sarrera handiagoak lortzen edo enplegualortzen lagunduta, eta halako proiektuak osasunean,hezkuntzan, industria-ekoizpenean eta beste arlo ba-tzuetan gauzatu daitezke, baina batik bat adierazi di-tugun hiru sektore horietan.

Arazoak dituzten pertsonengan inpaktu soziala era-gitea funtsezko irizpidea da, baina emakumeari pro-tagonismoa ematen dioten proiektuak ere lehenestenditu Oikocreditek, hau da, proiektuaren zuzendaritzanemakumeek presentzia handia duten proiektuak. Ingu-rumena eta animalien ongizatea errespetatzen dutenproiektuak ere bultzatzen ditugu. Jakina, proiektuekekonomia- eta finantza-bideragarritasunaren azterketagainditu behar dute, eta hori bezain garrantzitsua daatzerriko kapitalaren inbertsioa behar izatea, herrial-deen garapen endogenoa ez galarazteko.

Mailegua ematea ez da Oikocreditek eskaintzen duenfinantzaketa-bide bakarra. Zorroaren %10etik goralehen aipatutako irizpideak betetzen dituzten erakun-deen kapital sozialean egindako inbertsioak dira.Inbertsio-mota horietan Oikocreditek gutxieneko par-taidetza eduki nahi du, hazteko potentzial handia eta

barruko gobernu-egitura bikaina duten erakundeenkapitalaren %15etik %35era bitartean.

Banaketa geografikoari dagokionez, Latinoamerikada Oikocreditek gehien laguntzen duen eskualdea.Azken urteetako joerari dagokionez, Afrikaren aldekoapustuak zorroaren %20 egiten du egun, Erdialdekoeta Ekialdeko Europaren kalterako. 800 erakunderibaino gehiagori ematen diegu laguntza, 70 herrialde-tan gutxi gorabehera.

Mikrofinantzak nagusi

Oikocredit kooperatibaren hazkundean ezin aipatugabe utzi mikrofinantzak, gorantz ari den eredua baita,80ko hamarkadaz geroztik batik bat. Mikrofinantzenproiektu asko ditugu inbertsioen zorroan, eta horre-gatik hartzen da Oikocredit mikrofinantza-inbertsioenbideratzailetzat (VIM).1 Izan ere, inbertsiogile pribatunagusietako bat da mikrofinantzetan munduan eta,zalantzarik gabe, urte gehien daramatzana.

Inpaktuko inbertsioko aukeren artean barra-barra ai-patzen diren inbertsio-xede dira mikrofinantzak. Izan

1. taula: Oikocrediten zorroaren banaketa, eskualdeka eta sektoreka (2017ko ekainaren 30ean)

Finantzaketaeskualdeka

Finantzaketasektoreka

Latinoamerika Asia Afrikafinantza inklusiboak*

beste batzukenergia berriztagarria

nekazaritza

Erdialdeko eta Ekialdeko Europabeste eskualde batzuk

2017ko martxoaren 31n*Mikrofinantzak eta enpresa txiki eta ertainen finantzaketa barne

1. MIV Microfinance Investment Vehicles, jatorrizko izenarensigla, ingelesez.

29

ere, Hegoaldeko herrialdeetako biztanle pobretuensegmentuentzat finantza-zerbitzu gutxi zeudenez, kre-ditu oso garestiak ematen zituzten tokian tokiko mai-legu-emaileak ugaritu egin ziren, eta horregatik hazida mikrofinantzen eredua azken hamarkadetan, askohazi ere. Pobrezian bizi diren pertsonek oztopo askodituzte banku-bitartekari konbentzionaletara jotzeko.

Ez dago mikrofinantzen sektoreak munduan zenbategiten duen jakiteko aukera ematen duen estatistikarik,baina ehunka milioi pertsonari zerbitzuak eskaintzendieten dozenaka mila erakunde daudela kalkulatzenda. Oikocredit kooperatibak sektore horri lagunduzhazteko aukera izan du, kontuan hartuta betiere hel-buru soziala.

Mikrofinantza-instituzio horietako batzuk asko hazieta sendotu dira (MFI),2 iturri konbentzionalentzatere kreditu- eta inbertsio-xede izateraino. Segmentutxiki horretan biltzen da mikrofinantza-inbertsioenbideratzaileen zorroaren zati handiena. Oikocreditkooperatibak beste estrategia bat du. Mikrofinantzenzorroa oso dibertsifikatuta dauka, tamaina eta heldu-tasun-maila desberdineko erakundeen artean banatuta.Erakunde horietako batzuen hazkundea goi-mailakohazkundekotzat hartzen da, eta askotan Oikocreditekhazten lagundu egin dielako etorkizun handiko era-kunde zirenetik, baina beste erakunde asko eta askosortu berriak eta txikiak dira. Hain zuzen, Oikocredi-tek ematen duen maileguaren zenbatekoa, batez beste,txikiagoa da VIM (mikrofinantza-inbertsioen bide-ratzailea) gehienek ematen dutena baino. Landa-ing-uru-neko erakundeei ere laguntzen diegu, txikiak izanohi baitira; gainera, biztanleria sakabanatuta dagoenez,mikrofinantza-instituzioek ez dituzte bezero-kopuruhandiak izaten, eta beraz, maileguan emandakoarenbolumena ere txikia izaten da, hirietan eta hirien ingu-ruetan ez bezala.3

Beste sektore batzuk: nekazaritza eta energiaberriztagarriak

Nahiz eta mikrofinantzek inbertsio-eremu nahikoa za-bala eskaintzen duten, Oikocredit kooperatibak ez duhelburu mikrofinantzetan inbertitzea, baizik eta ahaliketa inpaktu positibo handien sortzen duten proiektuetaninbertitzea. Hain zuzen, nekazaritzaren arloko proi-ektuek erakartzen gaituzte gehien. Nekazarien etahaien familien bizi-baldintzek nabarmen egiten dutehobera kooperatibetan antolatzen direnean eta ahalmenhandiago dutenean balio-katean, hau da, tokian tokikoproduktua (kafea, banana, arroza, artoa, azukre-kana-bera, kakaoa…) landatzeko, prozesatzeko eta bana-tzeko ahalmen handiagoa dutenean. Eta balio-kateanegoera hobetzeak esan nahi du, besteak beste, haztea,biltegietan inbertitzea, lurrak berreskuratzea, pro-duktuak prozesatzea, laborantza hobetzea eta prezioengorabeheraren aurka babestuta egotea, eta horretarakokreditua edo kanpoko kapitala beharrezkoa da.

Nekazaritzan inbertitzea konplexua eta arriskutsuada. Ez da negozio-eredu uniformea eta kuasiestan-darra, mikrofinantzak izan daitezkeen ez bezala. La-borantzak, herrialdeak eta balio-kateak desberdinakdira. Nekazari-erakundeen egitura eta gobernantzaere konplexuak dira, eta sarri askotan, ahulak. Oiko-credit kooperatibak betidanik inbertitu du nekazarit-zan, eta azken urteotan «nekazaritza-unitatea» jarridu abian, nekazaritzaren alorreko askotariko negozioeiburuzko ezagutza zabaltzeko Oikocrediten bulego-sare guztian; izan ere, Oikocredit kooperatibaren estra-tegia mikrofinantzetan pisu erlatiboa murriztea etanekazaritzako proiektuetan handitzea da.

Nekazaritzako proiektuen artean garrantzi handia dutebidezko merkataritzarekin eta ekoizpen organikoare-kin (ekologikoa) zerikusia dutenak. 2017ko ekainaren30ean, bidezko merkataritzako 63 erakunderi eta ne-kazaritza-ekoizpen ekologikoko 51 proiekturi ematenzien laguntza Oikocreditek.

Oikocredit kooperatibarentzat goraka ari den bestesektore bat energia berriztagarriena da. 2015ean hasizen mota horretako proiektuen aldeko apustua egiten.Bi helburu ditu sektore horren alde egiteak: bata, hor-nidurarik gabeko komunitateek energia eskuragarriagoizan dezaten, CO2 isuriak murrizten eta Lurraren be-rotze-maila arintzen laguntzen duen inbertsio-aukerabat baliatzea; eta bestea, berriz, Oikocredit koopera-tibaren zorroa dibertsifikatzea, beste hirugarren sek-tore bat gehituta eta mikrofinantzen pisua murriztuta.

2. MFI, Microfinance Institution, jatorrizko izenaren sigla, ing-elesez.

3. Baieztapen horiek 2016an egin genuen benchmark deritzonprozeduran bildutako datuak dituzte oinarri, eta erabat ber-retsi dituzte beste datu batzuek, hain zuzen, txosten honetanjasotako datuek: in forme Symbiotics MIV Survey 2016:http://symbiotics group.com/wp-content/uploads/2016/09/Symbiotics-2016- MIV-Survey-Report.pdf (2017ko uztailazgeroztik dago eskuragarri).

30

Sektore horretan egindako ibilbideari dagokionez, Oiko-credit azpiegitura handiak finantzatzen hasi zen (eguzki-parkeak, zentral hidroelektrikoak…), sektore horretanfinkatuago zeuden beste finantzatzaile batzuei lagunduz,baina ibai-ibilguetan edo natura-inguruneetan kalteakeragin zitzaketen proiektuak baztertuz. Geroztik, geureikuspegia garatu dugu Oikocredit kooperatibaren izae-rarekin bat datozen bi proiektu-motari laguntzeko. Ba-tetik, energia elektriko banatua —eolikoa, eguzkikoa,biogasa— sortzeko azpiegitura txikiak finantzatzen di-tugu; eta bestetik, etxebizitzetan eguzki-energia auto-kontsumorako sortzeko kitak ekoizten eta banatzen di-tuzten enpresei laguntzen diegu, energia-iturrimerkeagoa eta fidagarriagoa eskaintzen baitzaie energiaelektrikoko sarea ez dagoen eremuetako familiei.

Oikocredit kooperatibaren estiloa

Oikocredit erakunde benetan atipikoa da finantzen alo-rrean. Kooperatiba bat da, eta han oso modu aktiboanhartzen dute parte 500 zuzeneko kidek baino gehiagok4

eta 54.000 inbertsiogilek, eta gehienak, gainera, zenbaitherrialdetan laguntza ematen diguten 30 elkarteetakokideak dira aldi berean. Bokazio sozial handiko per-tsonen eta erakundeen esku dagoen gizarte zibileko era-kunde bat da. Mikrofinantza-inbertsioen bideratzailegehienak inbertsiogile instituzionaletara edo sektore pu-blikoko inbertsiogileetara jotzen dute, eta haiekerrentagarritasun handiagoak eskatzeaz gain, arriskuaez dute batere gustuko. Oikocredit kooperatibako in-bertsiogileen oinarria, aitzitik, 200 eurotik gora eta batezbeste 10.000 eurotik 15.000 eurora bitarteko inbertsioakegiten dituzten pertsonez osatuta dago, eta beren diruakinpaktu soziala eragiteari ematen diote lehentasuna,errentagarritasun ekonomikoa lortzearen aldean.

Horri esker du Oikocreditek laguntzen ditugun proi-ektuen inpaktura eta zerbitzura bideratutako negozio-antolaketa eta -eredua. Alderdi askok adierazten dutehori hala dela. Adibide garbiena Hegoaldeko herrial-deetan Oikocredit kooperatibak duen bulego-sareada; bulego horietan tokian tokiko pertsonek egitendute lan, finantzaketa Hegoaldetik beretik egin dadin

eta Hegoalderentzat berarentzat izan dadin. Badiraadibide gehiago, hala nola kooperatibak finantzatzeariematen dion lehentasuna, eta epe luzera egin dituenfinantzaketak, askotan arriskuko inguruneetan. Bainaziurrenik ezaugarri nabarmenenak dira, batetik, mai-legua tokian tokiko monetan eta tokian tokiko legeakbetez ematea, eta bestetik, finantzatzeko moduko proi-ektuei doako laguntza teknikoa emateko funtsa edu-kitzea; funts horren zati handi bat Oikocrediten ete-kinekin ordaintzen da.

Zer lortzen dute Oikocredit kooperatiban inbertitzendutenek?

Honezkero esan beharrik ez dago Oikocredit koope-ratiban inbertitzen duten pertsonek eta erakundeekinbertsioaren «itzulkin sozial» handia lortzen dutela.Eta haiek proiektuan parte har dezaketela ere bai, huraeraikitzen lagunduz, eta hitzarekin zein botoarekiniritzia emanez. Baina Oikocrediten inbertitzea ez daidealisten eta aurrezkien zati bat galtzeko prest daudenpertsonen kontua, baizik eta guztiz kontrakoa.

Izan ere, Oikocrediten inbertitzen duten pertsonekNazioarteko Oikocredit kooperatibaren kapital soziala(akzioak) eskuratzen dute. Zeharka eskuratzen dute,laguntzen duten elkarteen bidez, baina Oikocreditkooperatibaren beraren akzioek dituzten baldintzaberberekin, errentagarritasunari, likideziari eta arris-kuari dagokienez. Kapital sozialean egindako inbert-sioa denez, balio-gorabeherak gerta daitezke, nahizeta Oikocrediten politika izan balio nominala ez al-datzea (erosketa-balioa eta salmenta-balioa) eta kon-tabilitateko gutxi gorabeherako balioa (balio teorikoa,kooperatiba deseginez gero) zaintzea, balio hori balionominala baino handiagoa baina oso antzekoa izandadin. Horri esker, 1975ean sortu zenetik, inbertsioaberreskuratu nahi izan duten inbertsiogile guztiekbere balio nominalean berreskuratu dute. Halakoetan,Oikocreditek akzioak berrerosten ditu, bi asteko epeangehienez, normalean.

Bestalde, Oikocredit kooperatibak dibidendu xumebat eskaintzen du urtero; 1989. urteaz geroztik, dibi-dendua %2koa izan da, 1998. eta 1999. urteetan izanezik, Asiako zenbait herrialdetako finantza-krisia dela-eta %1ekoa izan baitzen. Dibidendu horrek ez dumerkatuan dauden beste inbertsio-aukera batzuen ete-kinarekin lehian aritzeko asmorik, eta ez da interes-tasen arabera aldatzen. Inbertitutakoa inflazioaren on-dorioz ez debaluatzea baino ez du xede.

4. Oikocredit kooperatibako bazkide izan daiezte, bestek beste,eliza-erakundeak, laguntzen duten elkarteak, Oikocreditenmailegua jaso duten erakundeak eta horretarako propio deiaegin zaien beste erakunde batzuk. Laguntzen duten 30 elkar-teak dira kooperatibaren kide aktiboenak, eta Oikocrediteko54.000 inbertiogileetatik gehienak elkarte horietako kideakdira, eta aldi berean, elkarte horietako bazkideak ere bai.

31

Inpaktu soziala ziurtatzea eta neurtzea

Dosier honetako beste artikulu batzuetan jada irakurridugunez, inpaktua neurtzeak berebiziko garrantzia duinpaktuko inbertsioko ekimen ororentzat. Irakurri dugu,halaber, oso zaila dela metrika alderagarriak sortzea.

Inpaktua neurtzeari dagokionez, mikrofinantzen sek-torea nabarmen aurreratuago dago gainerako sekto-reen aldean, begi-bistako arrazoiengatik: sektorearentamaina eta sektorearen uniformetasuna. Mikro-finantza-erakundeek askotan neurtzen dute bezero-kopurua eta pobrezia-maila jakin batetik beherakobezeroen ehunekoa, eta Mix Market5 plataforman jar-tzen dituzte emaitzak, datu-base zabala baita, mikro-finantza-erakundeen jardun finantzarioa eta sozialakonparatzeko. Bezeroen kopurua eta bezero-mota ja-kin baten ehunekoa neurtzeaz gain, mikrofinantzakzenbat pertsonengana iristen diren neurtzeko etamikrofinantzen bezeroen bizi-baldintzak finantza-zer-bitzuei esker, eta mikrokredituei esker batik bat, zen-bateraino hobetu diren neurtzeko ere gero eta gehiagoerabiltzen dira metodologiak. Esparru horretan PPI6

metodologia da erreferentzia. Baina ikerketa eta neur-keta ez da adierazitakora mugatzen, mikrofinantza-proiektuak izan baitziren garapenaren alorrean lehen-biziko tresnak Ausazko Kontrol Proba7 egin zitzaiena,ikertzeko benetan zer ondorio dituzten programa ho-riek komunitate jakin baten garapenean.

Jardun sozialaren kudeaketan8 erakunde aitzindariada Oikocredit, eta, hortaz, inpaktuaren ebaluazioa egi-ten, nahiz eta ez den mikrofinantza-eragiketak egiteramugatzen. Oikocredit kooperatibak hiru alorretan lan-tzen du jardun sozialaren kudeaketa; zerrenda honetanadierazi ditugu, labur-labur:

1. Proiektu egokiak hautatzean.■ Proiektuak hautatzean, irizpide sozialak, in-

gurumenekoak eta gobernantzakoak (ESG Score-Card) erabiltzen ditu.

■ Proiektuen jardun sozialeko irizpideak biltzen ditu,sektorea kontuan hartuta.

2. Lagundutako proiektuei inpaktua neurtzen eta ho-betzen laguntzean.■ PPI metodologia erabil dezaten sustatzen du.■ Cerise sareak garatutako jardun sozialeko irizpi-

deak erabiltzen laguntzen die.■ Bezeroak babesteko printzipioak (Smart Campa-

ign) eta MF transparency erakundeak prezioen gar-dentasunerako ezarritako baldintzak bere egin etabete ditzaten eskatzen die.

3. Gure jarduna neurtzean.■ Jardun sozialaren eta ingurumenekoaren adie-

razleak erabiltzen ditu, lagundutako proiektuetatikbildutako datuak oinarri hartuta.

■ Jardun soziala ebaluatzeko eta hobetzeko Cerisemetodologia erabiltzen du.

Jardun sozialaren adierazleak 2016 2015 2014 2013 2012

Mikrofinantza-proiektuekin zerbitzatutako bezeroak 40 milioi 46 milioi 37 milioi 28 milioi 28 milioiOikocrediten funtsekin zerbitzatutako bezeroak1 5,6 milioi 5,9 milioi 1,5 milioi 2,8 milioi 1,7 milioiMikrofinantzen emakumezko bezeroak (%tan) %84 %86 %86 %81 %84Mikrofinantzen bezeroak lan-eremuetan (%tan) %48 %51 %50 %47 %56Genero-politika kontuan hartzen duten mikrofinantza-proiektuak %51 %52 %50 %50 %42Enpresa sozialen kopurua 265 265 256 249 271Proiektu berdeen kopurua 98 107 105 101 98Kooperatiben kopurua 214 235 240 262 272Enpresa sozialetako langileen kopurua 53.6002 (36.200 53.0002 (34.820 124.078 (106.052 46.607 (31.144 37.438 (20.556

kontratu finko) kontratu finko) kontratu finko) kontratu finko) kontratu finko)Eragiten dieten nekazarien kopurua 566.046 373.693 325.63 315.4083 286.061Ingurumen-politika kontuan hartzen duten enpresa sozialak %82 %73 %73 %70 %72

1. Kalkulua egiteko, mikrofinantza-proiektuen guztizko bezero-kopurua bider Oikocrediten funtsek mikrofinantza-erakunde bakoitzaren mailegu-zorroan egiten duen ehunekoa egin dugu.2. 2014an kontuan hartutako BWDAko orgagileak zenbatu gabe.3. Bi erakunderen datuak kontuan hartu gabe.

2. taula: Jardun sozialaren eta ingurumen-jardunaren adierazle nagusiak (2016ko abenduaren 31n)

5. Mix Market: http://www.mixmarket.org6. Progress out of Poverty Index: http://www.progressoutofpo-

verty.org7. Ingelesez, RCT, Randomized Control Trials. El Abdul Latif

Jameel Poverty Action Lab (MIT) da esparruko erreferentzia:https://www.povertyactionlab.org/es/evaluaciones

8. Oikocredit kooperatibak jardun sozialari eta ingurumen-jar-dunari buruzko txostena argitaratzen du urterohttp://www.oikocredit.es/es/publicaciones/ informes-de-de-sempeno-social

32

Datu eta ekimen horien guztien artean, bereziki na-barmentzeko modukoa da mikrofinantzen bezeroenbilakaera zein den jakiteko egindako ahalegina, PPImetodologia erabiliz. Oikocredit kooperatibak la-guntza ematen dien erakunde as-korekin aritu da lankidetzan, tresnahori ezar dezaten laguntza tekni-koa emateko. Horri esker, 83 mikro-finantza-erakunderen sei milioitikgora bezerori aplikatu zaie, eta ho-rietatik %45,9 pobrezia-mailatikbehera (egunean 2 dolarrekin bizidirenak) zeuden. Oikocreditekdatu horiek guztiak erabiltzen ditu,jakiteko zer faktorek eragiten du-ten gehien pobrezian bizi diren etamikrofinantza-zerbitzuetara jotzenduten pertsonen bizi-baldintzakhobetzen.

Zer egin ugari

Hain ibilbide luze eta oparoa eginizana gustura egoteko modukoada, baina ez da autokonplazentzia-rako arrazoia. Datozen urteetan erebeharrezkoa izango da mundukoeskualde pobretuetan garapene-rako proiektuak finantzatzea. Oraindik ere erronkaaskori egin behar diegu aurre.

Afrika da eta izango da erronka horietako bat. Zorro-aren %18 egiten du jada, MIVren artean ohikoa bainoaskoz ere gehiago, baina zorro horretan bizkarra emanezin diegun pobrezia-poltsa handiak daude. Datozen

urteetan nekazaritzaren alorrari la-guntza handiagoa ematen jarrai-tuko dugu, landa-inguruneetan in-paktu handiagoa lortzeko etaelikagai-segurtasunean eta -subi-ranotasunean aurrerapausoak ema-teko.

Interes-tasak oso txikiak dira egun,eta hori ere erronka bilakatu da,bitartekari finantzario guztien mar-jinak murrizten ari baitira. Oiko-credit kooperatibaren iraunkorta-suna ziurtatuko bada, efizientziaareagotu behar da, betiere ele-mentu bereizgarriei eta jardun so-zialerako joera sendoari eutsita.Iraunkorra izateko ezinbestekoa daarriskuak zuhurtziaz kudeatzea etadibertsifikazioa eskualdeka, sek-toreka eta produktuka orekatzea(mailegua vs. equity).

Baina, zalantzarik gabe, erronkanagusia datozen urteetan ere proi-

ektu bideragarriak eta egoera ahulean bizi diren her-rietan efektu positiboa eragingo duten proiektuakidentifikatzea izango da, eta, bien bitartean, aurrezkienbidez pertsona askoren bizitza hobetzen ahalik etainpaktu handien eragiteko Oikocredit kooperatibankonfiantza izango duten inbertsiogileak erakartzenjarraituko dugu. ■

Interes-tasak oso txikiak diraegun, eta hori ere erronkabilakatu da, bitartekarifinantzario guztien marjinakmurrizten ari baitira.Oikocredit kooperatibareniraunkortasuna ziurtatukobada, efizientzia areagotubehar da, betiere elementubereizgarriei eta jardunsozialerako joera sendoarieutsita. Iraunkorra izatekoezinbestekoa da arriskuakzuhurtziaz kudeatzea etadibertsifikazioa eskualdeka,sektoreka eta produktukaorekatzea (mailegua vs.equity).

33

1. Sarrera

Ebaluazio sozial eta ingurumenarena egiteko proze-dura izan da Fiare Banca Eticaren jardueraren ezau-garria hasiera-hasieratik. Prozedura etengabeko ho-bekuntza-prozesuan dago, abian oraindik ere.Prozedura berezia da, bankuko bazkide guztien artekoparte-hartzearekin eta taldean prestatutakoa den al-detik. Ebaluazio sozial eta ingurumenarena egitekoirizpideak prestatzen, eta laguntza eman zaien proi-ektuen inpaktu sozial eta ingurumenarena ebaluatzekoprozedura guztia egiten hartzen dute parte bazkideek,eta hori Banca Eticaren ezaugarri bereizgarria da;horrez gain, oinarrizko printzipioa kooperatiboa be-tetzen du, hau da, kudeaketa demokratikoa da,bazkide guztien artekoa.

Banca Etican eta Fiare Banca Etican printzipio horiez da betetzen bakarrik biltzarrean botoa ematen du-telako, baizik eta bazkideek, nahi izanez gero, bankua-ren jarduera guztietan parte har dezaketelako, bai etakreditua emateko prozeduran ere, eta hori da bankubaten jarduerarik delikatu, konplexu eta garrantzit-suena.

Kontuan izan behar da Banca Etica, Espainian etaItalian, kooperatiba bat dela, eta printzipio koopera-tiboak sustatzen eta haiek oinarri hartuta jardutenduela. Bazkideek parte har dezaten, Lurralde Eki-meneko Taldeak ditugu antolatuta, eta Espainian 20daude. Talde horietako bakoitzak Ebaluazio etikoeta sozialeko batzorde bat du, eta han alderdi etikoei,sozialei eta ingurumenekoei buruzko ebaluazioa egi-ten da bakarrik.

Fiare Banca Etica Espainian eta Italian ez dira berdinakprozedurari dagokionez, baina biek ala biek errespe-tatzen dituzte Banca Eticak urteen joanean prestatudituen ebaluazio sozial eta ingurumen-ebaluazioarenirizpideak eta balioak, eta kreditu-politikarenak.

Ebaluazio etiko eta sozialaren helburua da finantza-keta-eskabideek alderdi etiko, sozial eta ingurume-nekoaren erantzukizunaren inguruan duten profila

ebaluatzea, eta Banca Eticak sustatzen dituen balioakerakunde eskatzaileak zenbateraino ezagutzen ditueneta haiekiko hurbiltasuna zenbatekoa den ebaluatzea;horretarako, honako hauek hartzen dira kontuan:

■ ea eragozten duen izen ona arriskuan jartzea,finantza etikoko balioen eta ekonomia sozial etasolidarioaren printzipioen aurkako bezeroen por-taerak direla eta,

■ ea sustatzen eta bultzatzen duen erantzukizunetiko, sozial eta ingurumenaren gainekoarenkultura Fiare Banca Eticarekin harremanetan jar-tzen diren erakundeetan.

Ebaluazio sozial eta ingurumenarenak bi urteko ba-lio-epea du.

Ebaluazio-prozeduran funtsezko hiru dokumentudaude, prozeduraren hiru une giltzarrirekin bat dato-zenak:

■ Gizarte- eta ingurumen-erantzukizunari buruzkogaldetegiaPertsona edo erakunde eskatzaileak aurkeztu beharduen eskabidearen zati bat da, eta han Fiare BancaEticaren printzipio eta balioekin bat datozenirizpide eta adierazle batzuei buruzko informazioabiltzen da.Erakunde eskatzailearen eta proiektuaren gizarte-eta ingurumen-erantzukizunari buruzko informa-zioa biltzea xede duten zenbait galdera eta adie-razle ditu.Hauek dira helburuak: Banca Eticak funtsezkotzathartzen dituen alderdi batzuez gogoeta eginarazteaerakundeari, eta eskabidearen ebaluazio etiko etasozialaren ebaluazio-prozesuan laguntzea.

■ Ebaluazio sozial eta ingurumenarenaEbaluazio etiko eta sozialeko batzordearen irizpenaeta txostena (aldekoa edo kontrakoa), eta ebalua-zio-prozeduran sortutako informazioa biltzen duentxostena da.

FIARE BANCA ETICA: EBALUAZIO SOZIALA ETA INGURUMENARENA EGITEKO PROZEDURA

Alessandro CeloniFiare Banca Eticako garapen-arduraduna

34

Ebaluazio etiko eta sozialeko batzordeak agiri horisinatzeko eta bulegoko langileei helarazteko arduradu, eta dokumentu horretan ebaluazioaren emaitzagarbi adierazteaz gain, eskabidea onartu den ala ezere adierazi behar du.

■ Ebaluazio sozial eta ingurumenaren gainekoarenlaburpena eskatzailearentzatEbaluazio sozial eta ingurumenaren gainekoarenlaburpena biltzen duen fitxa bat da; kasuaren ins-trukzioa aztertu duen pertsonak helaraziko diopertsona edo erakunde eskatzaileari, eta ebazpe-naren berri eta txostenean alderdi sozialei edoingurumeneko alderdiei buruz adierazitako oharrenberri ere emango dio.

Alderdi sozialak eta ingurumenekoak aztertu ondo-rengo emaitzen bidez osatzen eta osotzen dira analisiekonomiko-finantzarioaren eta ondasunari buruzkoanalisiaren emaitzak, eta, hala, ebaluazio integralalortzen da, zeinetan krediturako merezimenduarenazken emaitza sortzen baita, ebaluatutako elementuguztien laburpena eginda.

2. Kredituaren irizpide nagusiak

Esku-hartzearen xedeko sektoreakFiare Banca Eticaren kreditu-politikaren dokumen-tuak zehazten ditu lehenetsitako finantzaketa-arloaketa esku-hartze arloak, eta horiek bideratzen dutekredituaren prozedura osoa.

Hauek dira lehenetsitako esku-hartze arloak:• Gizarte-ongizateko sistema: zerbitzu soziosani-

tarioak, etxebizitza soziala, mikrokreditu soziala,etab.

• Efizientzia energetikoa eta energia berriztagar-riak: higiezinak isolatzea, kogenerazioa, eguzki-energia termiko eta fotovoltaikoa, energia eolikoa,energia hidroelektrikoa, etab.

• Ingurumena: hondakinak kudeatzea, lehengaiakbirziklatzea, ekoizpen ekobateragarriak, etab.

• Hurbileko nekazaritza: produktu organikoak(ekologikoak) ekoitzi eta merkaturatzea; merkatu-ratze ibilbide laburrak, kontsumo taldeak eta eli-kagai-subiranotasuneko prozesuak sustatzea.

• Nazioarteko lankidetza: Kanpo Harremanetarakoeta Lankidetzarako Ministerioak edota estatuaz ga-indiko erakundeek aitorturiko garapenerako lan-kidetza, mikrofinantzak, eta finantza etikoak etasolidarioak.

• Sustapen soziokulturala: hezkuntza, kultura, ki-rola, gazteentzako lekuak, etab.

• Bidezko merkataria eta solidarioa: hemendikbertatik diharduten entitateak.

• Enpresa sozialak eta arduratsuak: irizpide so-zialak, solidarioak eta ingurumenekoak ere (eran-tzukizun sozial korporatiboa) kontuan hartzen di-tuzten, «profit/non profit» dikotomia gainditzenduten eta «etekin soziala komunitate sozialaren-tzat» kontzeptua lehenesten duten enpresa-jardue-rak.

• Kreditua pertsonari: oinarrizko finantza-premiak(ohiko etxebizitza, garraiobideak, hezkuntza, gastumedikoak, etab.).

Finantzatuko ez diren jarduerakFiare Banca Eticak bere egin dituen balioen multzoakeragotzi egiten du giza garapena galarazten duten jar-duerak, nahiz zeharka izan, eta pertsonaren oinarrizkoeskubideak urratzen laguntzen duten jarduerak finan-tzatzea. Fiare Vanca Eticari finantzaketa eskatzekoezinbesteko baldintza da honako hauek eragiten di-tuzten jardueretan inplikatuta ez egotea:• Armak ekoitzi eta merkaturatzea.• Ingurumenean inpaktu negatibo nabarmena era-

gitea.• Gizakiarentzat eta ingurumenarentzat arrisku-

tsuak diren energia-iturriak eta teknologiak era-bili eta garatzea.

• Haurrak esplotatzea, giza eskubideak urratzea etakontratu-bermeekiko errespetu falta erakustea.

• Zientzia-alorreko ikerketa-jarduerak, baldin etasubjektu ahul edo tutorerik gabeekin edo ani-maliekin esperimentuak egiten badituzte.

• Egiaztatze ekologikoko estandarretan aurreikusi-tako irizpideak errespetatzen ez dituen animalia-hazkuntza intentsiboa.

• Gutxiengoak edo biztanle-kategoria jakinakbaztertzea edo marjinatzea.

• Giza eskubideak nabarmen errespetatzen ez di-tuzten erregimenekin edota ingurumenarensuntsipenean erantzukizun handia izan dutene-kin harreman zuzena edukitzea.

• Sexua merkantilizatzea.• Zori-jokoak.

3. Ebaluazio sozial eta ingurumenarena:prozeduraren urratsak

Ebaluazio sozial eta ingurumenarena egiteko proze-durak lau urrats hartzen ditu, eta horien guztien la-

35

burpena biltzen dituen eskema honetan garbi ikusdaitekeenez, interrelazio eta lankidetza handia dago

bankuko egitura profesionalaren, bazkide boluntarioeneta bezeroen artean.

Bulegoko langileak Dokumentazioarenzerrenda

Eskatzailearentzakotxostena

Egokitasunariburuzko txostena +

proiektua ebaluatzekoirizpideen txostena

Bulegoko langileak

Bulegoko langileak

Bulegoko langileak

Ebaluazio etikoeta sozialeko

batzordea

Eskabidea etadokumentazioa jaso

Egokitasun etikoarentxostena onartu

Egokitasun ekonomikoarentxostena onartu

Ebazpenaren txostenaeskatzailearentzat

Ebaluazio etiko eta moralariburuzko dokumentazioa

artxibatu

Aurrebaluazio etiko eta soziala:eskabide- eta eskatzaile-

motaren egokitasuna

Ebaluazio etiko eta soziala

Batzordearen irizpena

Ebaluazio etikoeta sozialeko

batzordea

Ebaluazio etikoeta sozialeko

batzordea

Bulegoko langileak

Harreman asoziatiboak

1. URRATSA: dokumentazioa jasoEskabidearen analisia egiteko beharrezko dokumen-tazioa Fiare Banca Eticako langileek jasotzen dute.Zehazki, informazio hau behar da eragiketa etikokieta sozialki egokia den ebaluatzeko:

1. Gizarte- eta ingurumen-erantzukizunari buruzko galdete-gia; gutun formatuan, zigilua duela eta sinatutaitzuli behar da.

2. Entitatearen eta proiektuaren memoria; ebaluazio etikoeta sozialeko batzordeak kontuan hartuko dituenirizpideekin zerikusia duten alderdiak argi eta garbizehaztu behar dira. Alderdi hauekin zerikusia du-tenak baloratzen dira: jarduera bera, gardentasuna,demokrazia eta parte-hartzea, proiektuaren eragina,ingurunearekiko konpromisoa eta sareetan duenparte-hartzea.

3. Fiare aukeratzearen arrazoiari buruzko gutuna; pertsonakedo entitateak zergatik aukeratu duen Fiare finan-tzaketarako adierazi behar du.

4. Fiare sarearen abala; baldin eta FIAREren entitatebazkidea bada, eta ez bada ere, haietako baten la-guntza jasotzen badu.

5. Beste abal sozial batzuk; jarduerarekin edo proiek-tuarekin berarekin zerikusia duten sare sozialetanduen parte-hartzea, ebaluazio etiko eta sozialekobatzordeak baloratzeko modukoak.

2. URRATSA: Aurrebaluazio sozial eta ingurumenarenaEskatzaile-motaren eta eskabide-motaren egokitasu-naz aurreikus daitekeenaren lehenbiziko ebaluazioaegiten dute bulegoko langileek, alderdi hauek oinarrihartuta:■ Dokumentazioaren analisia.■ Eskatzailearen eta eragiketa-motaren egokitasuna.■ Bideragarritasun ekonomiko eta finantzarioaren

aurreazterketa.

Aurrebaluazio horren emaitza ebaluazio sozial etaingurumenarenari buruzko dokumentuaren berariazkoatal batean adierazten da.

36

3. URRATSA: ebaluazio sozial eta ingurumenarenaAurrebaluazioa egin eta gero, dokumentazioa batzor-deari igortzen zaio, eskatzaile- eta eragiketa-motenegokitasuna baliozkotu dezan; batzordeak, gero, eba-luazio sozial eta ingurumenarena egiten du.

Ebaluazio etiko eta sozialeko batzordeak ebaluazio-irizpideetako bakoitza baloratzen du, eskatzaileakemandako informazioa oinarri hartuta.

Ebaluazio etiko eta sozialeko batzordean, ebaluatzaileetiko eta sozial batek hartuko du eskabidearen ardura,eta eskatzaileari egin beharreko bisita egiteko kon-promisoa hartuko du, bai eta kasuan kasuko txostenaegitekoa ere, balorazio etiko eta sozialeko batzordekogainerakoekin eztabaidatzeko.

Bulegoko langileek adierazitako irizpide kualitatiboakere har ditzake kontuan batzordeak.

Ez da beharrezkoa entitatearen eta proiektuaren eba-luazioak aldeko txostena edukitzea gida honetan ja-sotako irizpideetako bakoitzean.

4. URRATSA: ebaluazio sozial eta ingurumenarena egitekoprozeduraren amaiera

Ebaluazio sozial eta ingurumenarena Fiare Banca Eti-cako langileei bueltatzen zaie eta, eskabideen amaie-rako prozedurari jarraituz, ebaluazio bakoitzaren ara-bera (onartua edo baztertua) jarduten dute.

Ebaluazio sozial eta ingurumenaren txostena negati-boa bada, batzordeak informazio osagarria eska de-zake edo eragiketa behin betiko baztertu.

Nahiz eta ebazteko organo eskudunaren baitan egonkreditu-lerroa emateko edo ez emateko erabakia, ga-tazkaren bat badago edo ebazpena negatiboa bada,bulegoko zuzendariak iritzia eskatu ahal izango diobankuko Arloko Foroari edo Batzorde Etikoari.

4. Ebaluazio-irizpideak

Zortzi irizpide aztertzen dira ebaluazio sozial eta inguru-menaren prozeduran.

1. Fiare aukeratzearen arrazoiaZer lotura-mota du Fiare Banca Eticarekin?■ Premia ekonomikoak ditu proiektua garatzeko.■ Finantzaketa tradizionaletatik kanpo dago (entitateak

ezin du banku tradizionalen kreditua eskuratu).

■ Identifikatuta sentitzen da Fiare Banca Eticarenirizpide eta balioekin.

■ Fiare Banca Eticaren entitate bazkidea da.

2. Sareetan duen parte-hartzea■ Ekonomia solidarioak sustatzen dituen arloekiko

harremana, edo eragin ekonomiko positiboko eki-menetan duen parte-hartzea (merkatu sozialarenbanaketa-sareak, finantzaketa alternatiboa, bankaetikoa, bidezko merkataritza, klausula sozialak, la-neratzeko enpresak…) eta eragin sozialeko eki-menetan duen parte-hartzea (Iparra-Hegoa oreka,gizarte-inklusioa, tokiko garapena…).

■ Beste entitate sozial batzuekiko hartu-emanak.■ Lankidetza beste entitate batzuekin baterako proi-

ektuetan.■ Ekimen berberen sustapena beste entitate batzue-

kin.■ Parte-hartzea beste entitate batzuekin ekitalditan,

proiektutan edo kausa komunetan.■ Eragin politiko handiko ekimenak inguru hurbi-

lean.

3. Jarduera■ Finantzaketa eskatu den proiektuaren nondik no-

rakoak (baliagarritasun soziala, eraldatzailea, ber-ritzailea, etab.).

■ Entitatearen esperientzia antzeko proiektuetan.■ Proiektuaren garapenak sustatzen duen enplegu-

sorrera.■ Langileentzako ondorioak (lan-baldintzak, ordai-

nari ekonomikoa, gizarteratzea zein laneratzea,prestakuntza, etab.).

4. Gardentasuna■ Gardentasuna eta kontuak ematea (inguruan jaki-

narazteko ekimenak, entitatearen komunikaziokotresnak eta barne-komunikazioko estrategiak).

5. Etekinak■ Banka etikoarekiko sentsibilitatea.■ Soberakinen xedeari buruzko balorazioa.

6. Demokrazia eta parte-hartzea■ Entitatean erabakiak hartzeko prozedurak.■ Aukera-berdintasunarekin zerikusia duten ekimenak.■ Entitatean parte hartzeko sustatutako prozedurak.

7. Proiektuaren eragina■ Proiektuaren eragin soziala (enpleguan eragitea

eta langileengan eragitea bultzatuko duten gizarte-inklusioko ekintza positiboak).

37

■ Sustatzen dituen balio sozial adierazgarriak.■ Administrazio publikoekiko harremanen esparrua.■ Proiektuaren ingurumen-inpaktua.

8. Ingurunearekiko konpromisoa■ Tokiko zirkuitoak.■ Lankidetza.

Logikoa denez, entitate batek edoproiektu baten memoriak ez duzertan alderdi positiboak adierazibehar irizpideetako bakoitzean (3-8). Lehen ere esan dugunez, haienguztien multzo globalean zen-tzuzko oreka egotea balioesten dubatzordeak, eta erabakia zuhur-tziaz hartzen du. Normala dairizpide horietakoren batean ahul-guneren bat jasotzea, eta horrek ezdakar kontrako ebaluazioa. Garran-tzitsua da pertsona edo entitate es-katzaileak jakitea batzordeak en-titatearen eta proiektuaren memo-riako zer alderdi lehenesten ditueneskabidea Fiare Banca Eticarenprintzipioekiko egokia den balo-ratzeko, eta horregatik ematen di-tugu ezagutzera irizpide horiek.

Agerian geratu da ebaluazio sozialeta ingurumenarena egiteko irizpideek banka etikokosozietate kooperatibaren zerizanaren eragina dutela,eta kooperatibismoaren zazpi printzipioetako alderdiasko biltzen dituztela. Hauek dira zazpi printzipioak:

■ Atxikimendu borondatezkoa eta irekia.■ Bazkideen kudeaketa demokratikoa.■ Bazkideen parte-hartze ekonomikoa.

■ Autonomia eta independentzia.■ Hezkuntza, prestakuntza eta informazioa.■ Kooperatiben arteko elkarlana.■ Komunitatearekiko interesa.

Italian, ebaluazio sozial eta ingurumenarena egitean,analisi kuantitatiboa egiten da 2015. urteaz geroztik,

irizpide bakoitzeko pisuak eta pon-derazioak adierazita.Espainian, berriz, analisia kualita-tiboa da; hala ere, askotariko da-tuen eta informazioen analisia ososakona da ebaluazioetan. Egun, laubalorazio-maila erabiltzen dira:

Kontrakoa — Hobe daiteke — Alde-koa — Oso aldekoa

Banca Etica ebaluazio sozial etaingurumenarena egiteko prozeduraberrikusten ari da; egun, ex anteprozedura baino ez da, eta ez daaurreikusten inpaktu sozial eta ingu-rumen-inpaktuaren ex post neu-rririk, bi urtetik behin izan ezik,ebaluazioaren indarraldia amaitueta berritu behar baita. Berrikus-ketaren ondorioz, ex post analisiagehituko da, ebaluazioaren inda-rraldia amaitutakoan egin behar

denaz gain. Gainera, ebaluazio sozial eta ingurume-narena egiteko prozedura bateratu egingo du, eta,horretarako, Espainian analisi kuantitatibo xeheagoaeskatuko da, batzordeek errazagoa izan dezaten da-gokien funtsezko lana egitea, hau da, Fiare BancaEticaren finantzaketen inpaktuari buruzko alderdiakbaloratzea. ■

Kontuan izan behar da BancaEtica, Espainian eta Italian,kooperatiba bat dela, etaprintzipio kooperatiboaksustatzen eta haiek oinarrihartuta jarduten duela.Bazkideek parte har dezaten,Lurralde Ekimeneko Taldeakditugu antolatuta, etaEspainian 20 daude. Taldehorietako bakoitzak Ebaluazioetiko eta sozialeko batzordebat du, eta han alderdi etikoei,sozialei eta ingurumenekoeiburuzko ebaluazioa egiten dabakarrik.

GEHIAGO JAKITEKO

38

Finantza-inpaktuari buruzko Palgrave argitaletxearenazterlan-sailak inpaktuko finantzaketan eta harekin lo-tutako gaietan inplikatuta dauden ikerlari, profesional etapolitika-arduradunentzat balio handiko «hub» zientifikoaeskaintzen du; merezi du adieraztea, bide batez, azter-lan-sailaren editorea dosier honetan kolaboratu duen LaTorre irakaslea dela. Finantzen inpaktu sozial, politiko etaingurumenaren gainekoari buruzko azterlanak biltzen ditu,inpaktuko finantzazioaren eta inbertsio sozialki arduratsuenalderdi guztiak dituzte aztergai, eta inpaktuko inbertsioeieta mikrofinantzei bereziki erreparatzen dieten beste gaibatzuk ere bai, hala nola politika, finantza-tresnak, mer-katuak eta bezeroak, arauak, erregulazioak eta kudeaketafinantzarioa.

Argitaratutako lanek analisi enpiriko eguneratuena duteoinarri, ikuspegi teorikoa kontuan hartuta, eta finantzeieta gizarteari oro har eragiten dieten gaiei buruzko azterlaneguneratu eta berritzaileak hartzen dituzte beren baitan.

Saila osatzen duten argitalpenak hemen ikus ditzakezu:<http://www.palgrave.com/us/series/14621>

UNEDen doako online ikastaroa: Finantzaketa inpaktusozialeko proiektuei eta enpresa txiki eta ertaineihttps://coma.uned.es/course/financiacion-pymes-y-proyectos-con-impacto-social/

UNEDen doako online ikastaroaren helburua hau da: eko-nomia sozialeko sustatzaileei, ekintzaileei eta autonomoeilaguntza- eta aholkularitza-tresna bat eskaintzea, haienbidez inpaktu sozial eta ingurumen-inpaktu handiko proi-ektuak eta negozioak finantzatzeko iturriei buruz trebadaitezen.

Dosier honetan parte hartu duten adituek egindakozenbait aipamen, erreferentzia eta webgunetarakoesteka bildu ditugu atal honetan, bai eta bibliografiaosagarria ere.

Bibliografia

Arvidson, M. eta Lyon, F. (2014). «Social impact measure-ment and non-profit organisations: compliance, resi-stance and promotion», Voluntas, 25. zk., 869-886. or.

AEF (2015). Guía Práctica para la medición y la gestiónde impacto (Espainiako Fundazioen Elkartea).

Clark, C., Rosenzweig, W., Long, D. eta Olsen, S. (2004).Double bottom Une project report: assessing socialimpact in double bottom line ventures; hemen esku-ragarri:

<https://centers.fuqua.duke.edu/case/knowledge_items/double-bottom-line-project-report-assessing-social-impact-in-double-bottom-line-ventures/> (2017koekainaren 21ean egin zen kontsulta).

Europako Batzordea (2013). 346/2013 (EB) Erregelamen-dua, 2013ko apirilaren 17ko Europako Parlamentu etaKontseiluarena, Europako gizarte-ekintzailetzako funtseiburuzkoa.

— (2014). Inpaktu soziala neurtzeko proposatutako me-todoak. (Europako Batzordea)

ESMA (2014). ESMAs Technical Advice to the EuropeanCommission on the implementing measures of the Re-gulations on European Social Entrepreneurship Fundsand European Venture Capital Funds. (European Secu-rities Markets Authority).

European Venture Philanthropy Association (2013). «Inpaktusoziala neurtzeko eta kudeatzeko gida praktikoa»; es-kuragarri hemen:<http://www.fundaciones. org/EPORTAL_DOCS/GENERAL/AEF/DOC-cw5537916e2a002/GuIa_impacto-EVPA-AEF-2015.pdf> (2017ko apirilaren 25ean egin zen kon-tsulta).

Monzón, J. L. eta Chaves, R. (2012). The social economyin the European Union, N.° CESE/contract CES 18.106- 2012, The European Economic and Social Comittee(EESC)

ELGE (2015). Social impact investment. Building the evi-dence base. Ekonomiako Lankidetza eta GarapenerakoErakundea (ELGE).

Pioneers Post (2017). Impact measurement. Perspectivesfrom the frontline; hemen eskuragarri:<http://www.buzzacott. co.uk/Buzzacott/media/buzzacott-media/Resources/ Impact-measurement-perspectives-from-the-front- line.pdf» (2017ko maiatzaren 31n eginzen kontsulta).

PRI (2013). Understanding the impact of your investments;hemen eskuragarri: <https://www.unpri.org/download_report/3881> (2017ko maiatzaren 31n egin zen kon-tsulta).

SIIT (2014). Measuring impact.

— (2014). Impact investment: the invisible heart of mar-kets. Harnessing the power of entrepreneurship, in-novation and capital for public good.

Social Value International (2015). The Seven Principies ofSocial Value; eskuragarri hemen:<http://www.socialvalueuk.org/resource/principles-of-social-value/> (2017ko otsailaren 22an egin zen kon-tsulta).

Spainsif (2015). Inpaktuko inbertsioak Espainian.

— (2016). Inbertsio sozialki arduratsuak Espainian.

SROI Network (2012). A guide to Social Return on Invest-ment; eskuragarri hemen: <https://www.bond.org.uk/data/files/Cabinet_office_A_guide_to_Social_Return_on_Investment.pdf> (2017ko otsailaren 22an egin zenkontsulta).

Symbiotics (2014). Symbiotics Microfinance InvestmentVehicles Survey. Symbiotics.

EVPA (2012). The European Venture Philanthropy Industry2010/2011.

Eurosif (2014). European SRI Study 2014.

— (2016). European SRI Study 2016.

FCT (2012). Espainiako inpaktuko inbertsioen mapa. Fun-dación Compromiso y Transparencia fundazioa (FCT).

GECES (2012). Minutes from first meeting of the Grouped’experts de la Commission sur l’entrepreneuriat social(2012ko ekainaren 5a).

— (2014). Proposed approaches to social impact mea-surement in European Comission legislation and inpractice relating to EuSEFs and the EaSI; eskuragarrihemen:<http://ec.europa.eu/intemal_market/social_business/docs/expert-group/social_impact/140605-sub-group-report_en.pdf> (2016ko apirilaren 30ean egin zen kon-tsulta).

Hornsby & Blumberg (2013). The Good Investor: A book ofbestimpactpractice, Investing for Good, Londres.

GIIN (2012). Getting started with IRIS guide.

— (2013). About impact investing.

CIVIS taldea (2012). A Guide to Social Return on Invest-ment.

Hochstadter, A.K. eta Schek, B. (2014). «What's in a Name:An Analysis of Impact Investing Understandings by Aca-demics and Practitioners». Journal of Business Ethics,online first; DOI: 10.1007/s10551-014-2327-0.

IESE (2011). In Search of Gamma-An Unconventional Pers-pective on Impact Investing. Business School (IESE),Enpresako Goi Mailako Ikasketen Institutua.

Impact in Motion (2015). Closing the gap. Developing anew financing vehicle for social ventures in Germany.Munich: Bertelsmann Foundation y Ananda Social Ven-ture Fund.

GEHIAGO JAKITEKO

39

WEF (2013). From the Margins to the Mainstream. As-sessment of the Impact Investment Sector and Op-portunities to Engage Mainstream Investors. WorldEconomic Forum (WEF).

Valcárcel, M. (2012). «Los fondos europeos de emprendi-miento social: su aplicación en España». CIRIEC-España,Revista de Economía Pública, Social y Cooperativa al-dizkaria; 75. zk., 105-128. or.

Intereseko webguneak

■ CBI: <https://www.climatebonds.net>

■ European Social Investment Forum (EUROSIF):<http://www.eurosif.org>

■ European Venture Philanthropy Association (EVPA):<http://evpa.eu.com/>

■ Inbertsio arduratsuei buruzko Espainiko foroa (SPAINSIF):<www.spainsif.es>

■ Global Impact Investing Network (GIIN):<http://www.thegi in.org/cgi-bin/ iowa/home/index.html>

■ GSIIA: <http://www.gsi-alliance.org>

■ Ekonomiako Lankidetza eta Garapenerako Erakundea(ELGE): <http://www.oecd.org/>

■ Social Impact Investment Taskforce (SIIT):<http://www.socialimpactinvestment.org/>

■ World Economic Forum (WEF):<http://www.weforum.org>

GEHIAGO JAKITEKO

40

http://ecosfron.org/publicaciones/

MgE DOSSIERRAK

1. dosierra: «Nuevos tiempos para la cooperación internacional para el desarrollo», 2011ko apirila.

2. dosierra: «¿Cambiar el mundo desde el consumo?»,2011ko uztaila.

3. dosierra: «Sombras en las microfinanzas», 2011ko urria.

4. dosierra: «La RSE ante la crisis», 2012ko urtarrila.

5. dosierra: «La cooperación al desarrollo en tiempos de crisis.Nuevos actores, nuevos objetivos», 2012ko apirila.

6. dosierra: «Crisis, indignación ciudadana y movimientos sociales», 2012ko uztaila.

7. dosierra: «¿Otra política económica es posible?», 2012ko urria.

8. dosierra: «Banca ética ¿es posible?», 2013ko urtarrila.

9. dosierra: «Desigualdad y ruptura de la cohesión social», 2013ko apirila.

10. dosierra: «Seguridad alimentaria: Derecho y necesidad», 2013ko uztaila.

11. dosierra: «La agenda de desarrollo post-2015:¿Más de lo mismo o el principio de la transición?», 2013ko urria.

12. dosierra: «Economía en colaboración», 2014ko urtarrila.

13. dosierra: «Otra economía está en marcha», 2014ko udaberria.

14. dosierra: «RSC: Para superar la retórica», 2014ko uda.

15. dosierra: «La enseñanza de la economía», 2014ko udazkena.

16. dosierra: «El procomún y los bienes comunes», 2015eko negua.

17. dosierra: «Financiación del desarrollo y Agenda Post-2015», 2015eko udaberria.

18. dosierra: «II Jornadas Otra Economía está en marcha», 2015eko uda.

19. dosierra: «Las exclusiones sociales», 2015eko udazkena.

20. dosierra: «Fiscalidad: eficiencia y equidad», 2016ko negua.

21. dosierra: «Recordando a José Luis Sampedro», 2016ko udaberria.

22. dosierra: «Otra economia está en marcha III», 2016ko uda.

23. dosierra: «El buen vivir como paradigma societal alternativo», 2016ko udazkena.

24. dosierra: «La energía. Retos y problemas», 2017ko negua.

25. dosierra: «Genero-ikuspegia ekonomia sozial eta solidarioan:ekonomia feministaren ekarpenak», 2017ko udaberria.

26. dosierra: «Gure gizarte- eta ekonomia-ereduari buruz berriro pentsatzen», 2017ko uda.

42

MgE dossierrak27. zk., 2017ko udazkena

Mugarik gabeko Ekonomialariakc/ Gaztambide, 50(sarrera SETEMen lokaletik barrena)28015 • MadrilTlf.: 91 549 72 79ecosfron@ecosfron.org