ELKARRIZKETA: IÑIGO URRUTIAESPERIENTZIA: ESPEZIE …. alea.pdf · Kontseiluko Alain Lammassoure...

hik hasihh

E L K A R R I Z K E T A : I Ñ I G O U R R U T I A •E S P E R I E N T Z I A : E S P E Z I E E X O T I K O -A K • M A R O K O K O H E Z K U N T Z A S I S T E -M A • HEZKUNTZA S ISTEMEN ALDAKE -TAK • PORTUGALETEKO BALLONTI BHI

924 euro • 2004ko AZAROA euskal heziketarako aldizkaria

Bullying-aaurrez aurre

GAIA

92. zenbakia. 2004ko azaroa ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 371 408

Fax: 943/ 372 154; www.hikhasi.com; Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Erredakzio burua:Ainhoa AzpirozErredakzioa: Joxe Mari Auzmendi, Ixiar Eizagirre Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito

Rodriguez, Maite Saenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Jaione Apalategi, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix BasurkoAines Dufau, Xabier Isasi, Irene Lopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo O-

ta o eta Pruden Sudupe. Administrazioa: Arantxa Goiburu. Diseinua: TRAM¥Graf!k Maketazio, aurreinpresioa: Xangorin.Inprimategia: ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Itsa gela elkartearen itsasontziko mintegian ikasleak (Hik Hasi). Aldizkari honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenegokitasun-aitormena du. Data: 2004-X-19. Kopurua: 3.500 alehik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaBULLYING-A AURREZ AURRE

Hondarribian gazte batek berez buruaz beste egin duustez ikaskideengandik jasandako jazarpena dela eta.

Gertaera horrek bullying-a denon ahotan jarri du.Erantzukizuna denona dela jakitun, eskolak eta irakas-

leek egin dezaketenaz hausnartzen dugu.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

IÑIGO URRUTIAEHUko Ekonomi eta Zuzenbide Fakultateko ira-kasleak hizkuntza eskubideak eta euskararenegoera aztertu ditu hezkuntza sisteman. Tesi

batean bildu ditu ondorioak.

5 editoriala6 kronika

8 gaia

BULLYING-A AURREZ AURRE

18 elkarrizketaIÑIGO URRUTIA

24 esperientziaEspezie exotikoak, turistak ala inbaditzaileak?Donostiako Bidebieta institutuko erakusketa orijinala

27 kultura eta hizkuntza aniztasuna eskolanMarokoko hezkuntza sistemaItziar Aramaio

31 berriakHezkuntza sistemetan legeak aldatze bidean dira

Eskolak euskaldundu behar du! aldarria lau haizetara

Gasteizko haur eskolen gaineko hausnarketa

40 Muga guztien gainetik... euskaraz!Portugaleteko misio lanaBallonti BHI


editorialaazaroa

Edozein unetan, egunetan edo aste-tan, gai honi edo hari buruzko kontuakateratzen dira lagunartean, etxekoekin,lankideekin, komunikabideetan... Iri-tziak ematen hasten gara, eta sarritan,aholkuak. Bai, beti edukitzen ditugu bes-teentzako aholkuak, gomendioak, kon-tseiluak... Eskola larderiaren edo gure ar-tean hain ezaguna bilakatu den bullying-aren kasuan ere sentsazio bera sumatzenda tarteka, bereziki Hondarribiko kasuagogoan izanda. Ongi dago horretaz hitzegitea, baina ez da nahikoa. Hitz egiteazgain, serio hausnartu behar da; eta ga-rrantzitsuena, inor epaitu gabe.

Badirudi honezkero denok jakin be-harko genukeela guztion erantzukizunadela horrelako gertaerak jazotzea. Iritziartikulu eta irrati nahiz telebista solasaldiugaritan irakurri eta entzun da hori: eran-tzukizuna denona da. Egungo bizimo-duaren ereduaz hausnartzen duen oroirits daiteke ondorio berberera. Beraz,epaiek ez dute lekurik, ez zaie zirrikiturikutzi behar, baldin eta irtenbideak bilatu

nahi badira behintzat. Errespeturik galdu gabe, besteen le-

kuan jartzea funtsezkoa da horrelako ga-tazketatik atera ahal izateko. Erasotzaile-ak jakin behar du bere larderien biktimaoso-oso gaizki pasatzen ari dela. Gizarte-ak jakin behar du erasotzaileak zerbaite-gatik duela jokaera hori, bera ere biktimadela eta laguntza behar duela. Gurasoekseme-alaben egoeraren jakitun izan be-har dute, eta hori konfiantzak, komuni-kazioak eta denbora dedikatzeak ema-ten du. Irakasleek ere neska-mutilak eza-gutu egin behar dituzte, beraiengana ger-turatu behar dute. Agintariak ere ereduizaten dira, eta komunikabideetan dutenpresentziagatik eta eraginagatik, erne jo-katu beharko lukete.

Azken finean, esaldi bakar batean bildaiteke gizartean gertatzen dena: zer iku-si, hura ikasi.

Denok zerbait egin dezakegula jaki-nik, eskola komunitateak ere bai. Eta es-kola komunitateak diogu, ez irakasleak.Heziketa ez baita irakasleen ardura soilik.

EEsskkoollaa aannttoollaakkeettaakk eerraaggiinnaa iizzaannddeezzaakkee bbeerrddiinneenn aarrtteekkoo hhaarrrreemmaanneettaann

Abiapuntua errespetua da.

Bigarrenik, sentimenduak,

afektibitatea eta emozioak.

Hirugarrenik, komunikazioa.

Gero elkarlana dator.

Azkenik, hori egunero prak-

tikan jartzea.

Ekintzen ardurak ezin dira gelako hor-men arabera banatu: gela barrukoa ira-kasleen ardura eta eskolaz kanpokoa gu-rasoena. Ez, irakasleen ardura ere badaikasleek herrian lagunartean egiten dute-na, eta gurasoena ere bai gelan gertatzendena. Denok elkarrekin jardun behar du-gu. Zertarako? Neska-mutilengandik ger-tu egoteko, elkarren artean konfiantzaedukitzeko, giro sanoa sortzeko, elkarezagutzeko. Koordinazio hori edukiz ge-ro, denok izango gara gai arazoei eta ga-tazkei aurre egiteko. Adituen laguntzabeharko da tarteka, baina menpekotasu-nik gabe. Izan ere, edozein arazoren au-rrean espezialistengana jotzeko joeraarriskutsu bihurtzen ari da. Konponketahoriek egoera puntualetara muga daitez-ke, eta askotan, arazoaren muina hezike-ta bera edo eskolaren antolaketa izan lite-ke.

Hor dago gakoa. Edukiei denborakendu eta beste zerbaiti egin behar zaiolekua eskoletan. Badakigu zeri; beraz, ja-rrai dezagun!

6 ❘ hik hasi ❘92. zenbakia. 2004ko azaroa

kronikaE s k a e r a k e z d i r a n o l a n a h i k o a k

Euskararen Legea al-datzeko saiakera Nafa-rroako Parlamentuan

Aralarrek Nafarroako hizkuntz po-litika aztertzeko ponentzia bat aurkez-tu zuen Parlamentuan. Geroztik age-rraldiak egiten ari dira alderdi politiko-ak, adituak eta gizarte eta hezkuntzaeragileak, eta otsailean idatziko da az-ken testua.

Nafarroako hizkuntz politikaren in-guruko iritziak ematen ari dira, eta ba-dirudi adostasun nahiko handia dago-ela gehienen artean: 1986ko Euskara-ren Legea aldatu egin beharko litzatekeegungo egoerara egokitze aldera. Le-gearen aldaketak eragina izango lukeirakaskuntzan.

Gaur egungo zonifikazioa dela-eta,zonalde ez euskaldunean ez dago eus-

karaz ikasteko aukerarik sare publiko-an. Horregatik, legearen egokitzape-naren aldeko batzuek zonifikazioarendesagerpena nahi dute, hau da, euska-raz ikasteko eskubidea Nafarroa osoa-ra zabaltzea. Oinarriak eta Kontseilua,aldiz, areago joan dira, eta euskararenofizialtasuna eskatu dute Nafarroa oso-rako.

Alderdi politikoei dagokienez, PSNlegea aztertzeko prest agertu da, bainainolako konpromisorik hartu gabe.CDN ere ez dago ados gaur egungo hiz-kuntz politikarekin, baina ez dago le-gea aldatzeko asmotan ere. IU-EB zo-nalde mistoa berraztertzeko prest ager-tu da. EAk, ostera, ezinbestekotzat jo duhori. UPNekoek ez dute iritzirik zabal-du, dena baloratzeko eta ikusteke dute.Aralar, berriz, itxaropentsu dago, eta al-derdien artean zenbait punturen gaine-an adostasuna lor daitekeela uste du.

Bien bitartean, Sakanako lanbideeskolako ikasleek euskaraz ikasi ezinikjarraitzen dute. Urriaren 24an kaleraatera ziren eta manifestazioa egin zutenAltsasuko kaleetan barna. Eskualdehonetan ikasleen % 70ak euskaraz egi-ten du Haur, Lehen eta Bigarren Hez-kuntza, eta Lanbide Heziketa ere halaegin nahi dute, gero euskaraz lan eginnahi dutelako.

Plataforma bat sortzeko asmoaagertu dute gizarteko beste sektoreakinplika daitezen, arazoa denena baita.

Irakaskuntzako hiru sareak(publikoa, giristinoa eta Seaska)Hiru Sareta elkartean bildu dira

Frantziako HezkuntzaMinisteritzari elkarrekin aurre

egiteko. Interes PublikokoElkartea da Hiru Sareta etahelburu nagusia euskararen

aldeko hizkuntza politikabultzatzea izanen da. Hezkuntza

Ministeritzak ez dituerrespetatzen hartzen dituen

konpromisoak eta aipatuelkarteak bakoitza bere aldetik

dabiltza Ministeritzarekinharremanetan. Hemendik aitzina,elkarrekin gauza gehiago lortuko

dituzten esperantza dute.Bost puntuko hitzarmena sinatudute eta bertan zehazten dituzte

eskakizunak: euskararenofizialtasuna, euskarazko

irakaskuntzaren eskaintzasistematikoa, hiru sareentzako

medio propioen ezagutza,euskararen presentzia balioestea

ikastetxeetan eta euskarakomunikazio tresna bezala

bultzatzea.Abiatu duten bide honetako lehenhitzordua abenduaren 11rako egin

dute. Manifestazioa egingo duteBaionan euskarak irakaskuntzan

bere tokia izan behar duelaaldarrikatzeko.


, o n g i o i n a r r i t u a k b a i z i k

Uste oker bezain faltsua zen euskaraikasi eta jakitearekin gure hizkuntza salbuegongo zelaI aki Martinez de Luna

Hitzen ordez indarrajaso dute Seaskako ki-deek Suprefeturan

Seaskako irakasleak eta gurasoakBaionako Suprefeturaren egoitzarenaurrean bildu ziren “Ikastola kexu”banderolarekin. Hezkuntza arloko le-geak betetzeko eskatu zioten estatukoordezkariari. Lanpostu bat eskatzendute Bernat Etxepare lizeorako eta hila-beteak daramatzate protestak eta mo-bilizazioak egiten. Frantziako Hezkun-tza Ministeritzak bi irakasle lanpostuematen dizkio Seaskari 73 gazte eskola-tzeko, eta horrek lege haustea dakar.

Duela hilabete eta erdi eskatu zionhitzordua idatziz Baionako Suprefetari,eta urriaren 22an hitzordurik ez zutelaesanez indarrez kanporatu zituzten Su-prefeturaren egoitza aurretik.

Gazteizko udal haur eskoletakohezitzaileen greba bukatu da etalanera itzuli dira, akordioa lortuondoren. 80 langilek baiezkoa

eman zioten akordioari, 20kezezkoa eta beste 20 abstenitu

egin ziren. Ia bi hilabete huelganegon ondoren, langile guztiek lan

maila bera edukitzea eta dirukopuru berdina jasotzea lortu dute.

Beste zenbait hobekuntzari ukoegitea onartu dute eskolen ereduari

eustearren.Akordioa behin-behinekoa da,

2004-05 ikasturterako, eta beraz,hizketan jarraituko dute eredu osoa

hitzartu arte.Nahiz eta lanera itzuli,

epailearengana jo dute “beharrezkoberme juridikoa” izateko. Beste

modu batera esanda, lanpostuetarabehar bezalako baldintzetan

itzultzen direla eta udalarekinhitzartutako Lan Eskaintza

Publikoa ganoraz egiten delaziurtatu nahi dute.

Langileek adierazi dute garbigelditu dela afera ez dela diruagatik

izan, eskola ereduagatik baizik.Prozesu osoan zehar hezitzaileek

erakutsi duten jarrera txalotzekoadela adierazi dute LAB sindikatuko

eledunek. Euren ustez, “alkateariezezik, oposizioko alderdiei zein

gizarte osoari lezioa eman diote”.Benetako kaltetuak haurrak eta

gurasoak izan direla kontuanhartuta, bai hezitzaileak eta bai

udaleko ordezkariak pozik agertudira haurrek eskolara joateko

aukera izango dutelako etagurasoei sortutako arazoak ere

bukatu egingo direlako.

Errektoretzarekin ere bilerak egindituzte, baina egoerari irtenbidea ema-teko ahalik ez duela dio. HautetsienKontseiluko Alain Lammassoure etaMax Bissone bertako hautetsiek ere ezdute ezer lortu. Horregatik, Seaska Pari-sera begira dago, baina ez diote hitzor-durik ematen han. Hain zuzen ere, Esta-tuaren eta Seaskaren arteko bitartekarilanak egiteko eskatu nahi diote Supre-feturari, baina ez die jaramonik egiten.Dena dela, protesta egiten jarraitzekoasmoa agertu dute Seaskakoek.

Frantziako gobernuaren jarrera ho-ri Ikas-Bik antolatutako Flarep-en 18.topaketetan ere antzeman da. Bretai-nia, Alsazia, Katalunia eta Okzitaniakoeskola elebidunetako ordezkariak bil-du ziren bertan, baina Hezkuntza Mi-nisteritzaren ordezkaririk ez zen izan.Egiazko hizkuntz politika baten beha-rra aipatu zuten guztiek. Xede horre-kin, Kontseilu Nagusiak 1.050.000 eu-roko aurrekontua onartu zuen euskaraeta okzitaniera sustatzeko, iaz baino300.000 euro gehiago (euskararentza-ko zatia 600.000 eurokoa izanen da).Bestalde, Euskara Hizkuntza Politika-rako Bulegoa izenarekin sortuko denIPE egitura berria tresna egokia izan be-har dela aipatu zuen Max Brisson Kon-tseilu Nagusiko presidenteordeak. Or-dezkaritza bakarra eta ofiziala izenda-tzea garrantzitsutzat jo zuen. Dena de-la, aurrekontua zehazteke dago.

GAIA


Bullying-aaurrez aurre


G

Jazarpena, bullying-a...Hondarribiko gertakariarenondoren denon ahotan dabilengaia da. Lehendik ere horrela-ko arazoak ezagunak baziren,oraingoan ondorioak muturre-ra iritsi dira, eta horrek kezkaareagotu egin du.

Ez da errudunak bilatzenaritzeko unea, zuhurtziaz joka-tu eta hausnartzekoa baizik.Eta bada zer hausnartua: zer-gatik sortzen diren horrelakojazarpenak, zer egin daitekeenhoriei aurre egiteko edotasaihesteko, zer egin dezakeenbakoitzak dagoen lekutik (fa-milian, ikastetxean, gizartean,administrazioan...) eta abar.

Eskolan kokaturik, alde ba-tetik, prebentzio lana egin dai-teke, eta hori egiten dute Etxa-rri-Aranazeko ikastolan. Bes-tetik, daukagun hezkuntzaereduaz eta antolaketaz haus-nartu beharko genuke, horrekere baduelako bere eragina.Juanjo Ota o eta Alex Baran-diaranek esku bat bota digutehorretan.

“Bullying-a denboran zehar man-tentzen den planifikatutako eta nahi-tako erasoa da, botere gehiegikeriarenegoera dramatikoa adierazten duena,eta nagusitasun-menpekotasun eske-ma ezarrarazten duena erasotzaileakbiktimaren gainean”. Horrela defini-tzen du bullying-a Jose Maria AvilesGaztela eta Leongo STE sindikatukoLan Osasun arloko arduradunak. Ikas-leen artean gertatzen diren jazarpenegoeren inguruko doktorego tesia egi-na du eta bullying-aren aurka egitekoprogramak diseinatuta ere bai.

Nora Rodriguez bullying-ean adi-tua den pedagogoak ere antzeko defi-nizioa ematen du: “Ikasketa zentroetangertatzen den beldurrarazte prozesuada, sistematikoa eta hazten doana, la-gun batzuek beste bati egiten diotenataldearen onespenarekin”.

Ez da arazo berria, betidanik egonbaitira baztertutako lagunak, irainak ja-so dituztenak, harroputzak eta ahulak.Gehienetan kaltetuek barruan erama-ten dute sufrikarioa, isilpean. Batzue-tan ondorioak ikusten dira, bestetan ez.Hondarribiko kasuan ikusi dira, eta ho-

Jazarpen egoeren erantzu-kizuna guztiona da

rrek ezinegona eta kezka areagotu eginditu.

Jose Maria Avilesek egindako azter-ketaren arabera, ikasleen % 6k onar-tzen du inoiz ikaskideek eragindakotratu txarrak jaso dituela. Tratu txarrakeragin dituztela aitortzen duten gazte-ak % 5,8 dira.

Garbi dagoena da hausnartu beha-rra dagoela. Batetik, horrelako jazarpe-nak zergatik gertatzen diren jakiteko,eta bestetik zer egin daitekeen ikuste-ko.

Gurutze Zipitria psikoterapeuta etairakasleak dio umetan gertatzen direla,“helduok ez garelako behar den beza-lako ereduak”. Izan ere, jasotzen duteneredua, bai etxean eta bai eskolan,egungo gizarte ereduari erabat lotutadago. Alicia Stürtze historialariaren iri-tziz “behin eta berriz hitz egin da “ba-lioetan” oinarritutako heziketarenpremiaz horrelako arazo guztiei irten-bidea emateko. Haatik, gutxik aipatudute hezkuntza sistemak bizi duenkontraesana. “Munduko hezkuntzaordena berriaren” ezarpena bizi duorain, eta bere kontsigna nagusiak ba-


lio horien kontrakoak dira, hain justu.Edozein eskolak integratu beharko li-tuzkeen justizia, elkarrizketa, elkarta-suna, trukea eta tolerantzia zaharki-tuta gelditzen dira eredu berri horre-tan. Munduko merkatu librearen neu-rrira egindako eredua da, eraginkor-tasuna eta konpetitibitatea helburu di-tuena. Kontua ez da hiritar integralak,kritikoak, integratuak eta solidarioakprestatzea, baizik eta “homo economi-cus” moduko bat, multinazional han-dien estrategietara eta merkataritza li-brera eta haren ideologiara egokitua”.

Erantzukizuna denona daBullying-a ez da gazteen arazoa, gi-

zarte osoarena baizik. Horregatik,erantzukizuna ere denona da, ez gazte-ena soilik, irakasleena soilik edo gura-soena soilik. Ondorioak ere, denok ja-saten baititugu. Avilesek dioen bezala,“biktimari eragiten dio, noski, ondo-rioak jasaten dituelako. Erasotzaileeiere bai, nagusitasun-menpekotasunharremanean oinarritutako erlazioakedukitzera ohitzen direlako. Ikusleakere, ezer egin gabe eta beste aldera be-gira gelditzen badira, moralki egoerainjustuak ikusi eta beste leku batera be-giratzen ikasten dute”.

Xabier Barandiaranek ere hala dio:“Gazteek bizi dituzten arazoak gizartearazoak dira, eta konponbideak gizar-tera apuntatzen du bere osotasunean:familiaren, eskolaren, herriaren zere-gina birdefinitu eta indartzera. Ara-zoa guztiona da, eta guztioi dagokiguardura; zeregin hori hezkuntza siste-

maren esku edota komunikabideen es-ku bakarrik geratzen bada, gizarteakporrot egingo du”.

Erantzukizuna hartu beharra dago,eta serio, gainera. Elias Mendinueta gu-raso eta abokatuak eta Mirari Bereziar-tua coach pedagogoak diote ez dugulalasaitu behar, lasai gelditzeak ez duela-ko ezer konpontzen. “Erantzukizuna,batzuena zuzenagoa bada ere, guz-tiona da”. Ildo beretik mintzo da KoldoIzagirre idazlea ere: “Pedagogiaz es-pantuka hitz egin eta baliabiderikematen ez duen politikaria da bakoi-tza, gelan gertatzen ari dena zuzen-tzeko gauza izan ez den hezitzailea dabakoitza, semearen ubeldu moral etafisikoak eztitzeko gai izan ez den gura-soa da bakoitza, bere burua amilduduena bera da bakoitza... baina batezere tradizioaren izenean edo egunero-ko epelean herrian eredu matxomer-kea nagusitzen utzi duen oro da bakoi-tza”.

Zer egin dezakegu?Ildo horretatik, bigarren hausnar-

ketara heltzen gara: zer egin daiteke?Hasteko, gurasoen eta irakasleen arte-ko komunikazioa eta elkarlana fun-tsezkoak dira. Horrekin batera, gaztee-kiko komunikazioa ere bai; beraienegoera ezagutzeko eurekin egon beha-rra dago. Harremanak zaintzea funtsez-koa da.

Gurutze Zipitriaren ustez harrema-

nei eta sentimenduei leku gehiago eginbehar zaie: “Notez eta antzeko gaiezhitz egiten da klaustroetan, baina ira-kasle bakoitzaren egoeraz eta ikaslee-kin dituen harremanez oso gutxi hitzegiten da. Edukiei sentimenduei etaharremanei baino askoz garrantzihandiagoa ematen zaie, eta hori alda-tu behar da”.

Jazarpen egoeren aurrean epairikez egitea ere garrantzitsua da, eraso-tzaileak, erasotuak eta ikusleak, guz-tiak baitira kaltetuak eta errua botatze-ak ez baitu arazoa konpontzen.

Elkarbizitza ahalik eta hobekien bi-deratzea da egin litekeen gauzarik one-na. Bai ikastetxean, bai etxean, bai ka-lean, bai lantegian... Hainbestetan erre-pikatzen diren balioak eguneroko bizi-tzan praktikan jarri eta horien arabera-ko jarrerak lehenetsi behar ditugu. Etahorretarako, gure artean hausnartu etahitz egin behar dugu. Edonola ere, Avi-lesen iritziz elkarbizitza giroa hobetze-ak ez dakar bullying kasuak desager-tzea. “Bi gauza desberdin dira. Elkar-bizitza hobetzea da diziplina arazoak,jarrera antisozialak, motibazio falta,interesik eza... konpontzea. Bainabullying-aren jatorria desberdina daeta horri aurre egiteko plan bereziakjarri behar dira ikastetxean”.

Avilesek antibullyingprograma batproposatzen du, eta hainbat pauta ze-haztuta ditu. EILAS sindikatuak libu-ruxka batean bilduta argitaratu zuen,eta egun agortuta badago ere web orrihonetan aurki daiteke: www.stee-eilas.org/lan_osasuna/gaiak/Bullying/BullyingEUSK.htm

Edonola ere, horrelako neurriakhartu aurretik ongi hausnartu behar de-la dio. “Presaka jardutea txarra da.Ekin baino lehen hausnartu egin be-har dugu. Ekintzak planifikatzekodenbora hartu behar dugu. Adminis-trazioek, arduradun politikoek, hez-kuntza arduradunek, profesionalek,familiek... lor dezagula gure zentroakseguruagoak izateaz gain sanoagoakizatea. Zeren hau ez da segurtasunarazoa soilik, baizik eta osasun ara-zoa: eskola osasuna, afektibitate osa-suna, osasun emozionala”.

Jazarpen egoerenaurrean epairik ezegitea garrantzi-tsua da, erasotzai-leak, erasotuaketa ikuslea, guz-tiak baitira kalte-tuak eta erruabotatzeak ez baituarazoa konpon-tzen.


GGAIABullying-aaurrez aurre

Etxarri-Aranatzeko Andra Mari ikastolangatazkei eta jazarpenei aurre egiten diete

Etxarri-Aranatzeko AndraMari ikastolan 2002/03 ikas-turtean hasi ziren bullying-alantzen. Irakasle guztiaksen-tsibilizatuta eta erne egotealortu dute, eta euren artekoetengabeko komunikazioa etalaguntza funtsezkoak direlabadakite. Ikasleek, gurasoek,orientatzaileek eta irakasleek,denek hartzen dute parte ara-zoei irtenbidea bilatzeko or-duan.

Ez ziren hasi bat-batean bullying-alantzen, aurretik gatazkak konpontze-ko programaketa bat esku artean zu-ten. Itziar Aldaz eta Txarete Ganboaorientatzaileak gatazka ugariren aurre-an pausatzen ziren, eta horiek bidera-tzeko beharrak eta interesak bultzataheldu zioten gaiari. EHUko irakasle Ra-mon Alzaterekin harremanetan jarriondoren, programa bat jarri zuten mar-txan. Bitartekari papera zein zen ikasizuten, gatazkak nola bideratu, nolaeseri, nola hitz egin... eta hor hartutakoirizpideekin hasi ziren gatazkak bidera-tzen.

2002/03 ikasturtean Jose Maria Avi-les artikulu bat irakurri zuten, eta beretesiaren zein materialaren berri jakinzuten. Gatazken eta bullying-aren arte-ko lotura ikusita, gai horri heltzeaerabaki zuten.

Urtez urteko prenbentziolana

Azken urteotan hainbat kasuren au-rrean aurkitu dira eta denen artean irte-bideak bilatzen ahalegindu dira. Bainahorrekin batera, prebentzio lanari ekindiote, hau da, prestatzeari. Atzera begi-ra jarrita, zer egin duten ikus daiteke.

2002/03 ikasturtean:- Material bilketa: aldizkari eta

egunkarietako artikuluak- Galdeketa: Lehen Hezkuntzako 3.

zikloan eta Bigarren Hezkuntzan gal-deketa anonimoa pasa zitzaien ikasleeitutoretza orduetan. Galderak horrela-koak ziren: zure gelan erasoak gerta-tzen al dira? Nolakoak? Irainak, agresiofisikoak...? Noizbait erasotua izan al za-ra? Nola sentitu zara? Zer iruditzen zaizuegin behar dela kasu horietan?

- Ateratako emaitzak tutoretza or-duetan landu ziren.

2003/04 ikasturtean:- Gurasoen iritzia jakiteko, DBHko

bilera orokorretan Jose Maria Avilesekproposatzen duen galdeketa pasa zen.

- Orientatzaileetako batek forma-zioa jaso zuen Jose Maria Avilesekin.

- Bi formazio saio egin ziren klaus-troan irakasleak prestatzeko. Lehensaioan galdeketa anonimo bat pasa zu-ten, biziki interesgarria.

- Ikasturte amaieran ikastolako al-dizkarian gurasoentzako idatzi bat argi-taratu zen gai honen inguruan.

2004/05 ikasturtean:- Ikasturte honen hasieran, gaia pil-

pilean zegoela ikusita, ikastolan egitenari diren lanaz informatu dituzte gura-soak aldizkariaren bitartez.

- Klaustroko formazioarekin jarrai-tuko dute. Denen artean adostu ondo-ren, idatzita eta ikastolako proiektu ku-rrikularrean sartuta utziko dute horre-lako egoeratan zein pauso jarraitu be-har diren.

- Gai honen inguruan guraso esko-lak antolatuko dituzte.

Jarraitzen dituzten pautak1.- Lehendabizi, eskaera jaso: kez-

katuta dagoen ikasle batena lagunik ezdaukalako edo iraindu egiten dutela-ko; kezkatuta dauden gurasoena esko-latik at koadrilan gertatzen denagatik;irakasle bat etortzen denean... Orienta-tzaileek eta irakasleek denei entzutendiete eta esaten dutena jaso egiten dute,inor epaitu gabe, baloraziorik egin ga-be. Hori dena eserita egiten dute, ga-rrantzia emanez.

Itziar Aldaz eta Txarete Ganboa orientatzaileak.


2.- Informazioa jaso alde guztieta-tik. Horretarako, denekin biltzen dira,egoeran parte hartu duten guztiekin:irakasleekin, gurasoekin, ikasleekin...Beti, lehenengo, erasotzailearekin. Es-pero ez duen unean gelatik atera etaorientatzaileek berarekin hitz egitendute, epaitu gabe: zer dakizu honetaz,badakigu norbait oso-oso gaizki pasa-tzen ari dela... Hasieran gehiegi ez dute-la komentatzen diote orientatzaileek,baina ikusten dutenean ez dutela epai-tzen eta badakitela zer gertatzen den,orduan hitz egiten hasten omen dira.Beraiei galdetzen diete zer egin daite-keen egoera aldatzeko, zerbait propo-satzeko.

Erasotuarekin azkena elkartzen di-ra.

3.- Lehen mementotik portaera era-sotzaileak debekatzen eta mozten di-tuzte. Baldin badakite irainak egon di-rela, erasotzailearekin elkartzen dire-nean, esaten diote ez dutela irainikonartzen. “Ez baduzue berarekin ibilinahi edo bere lagunak izan nahi, ados,baina ez egin minik, ez kendu gosa-ria...”, esaten diote. Normalean erres-petatzen dute, edo mugimenduak ego-ten dira, gurasoak ere kezkatuta egotendirelako eta etxean ere komentatzendutelako.

4.- Irakasleei gertatzen dena gelanaipatzeko esaten diete, erasotzaileek ja-kin dezaten eurek badakitela zer gerta-tzen den. Horrek indarra kentzen die.Ordura arte inpunitate osoz egin duenaezin duela egin konturatzen da eraso-tzailea.

5.- Garrantzitsua da gurasoekin hitzegitea eta orientatzaileek edo irakasle-ek ez dutela epaitzen eta ez direla posi-zionatzen ikustea. Izan ere, hasieran se-me-alabak defendatzen hasten dira,baina erasotzailea ere kaltetua delaohartzean, konturatzen dira lagunduegin nahi zaiela.

6.- Gainbegiratu: irakasleak eta gu-rasoak informatuta mantentzen dira etagainbegiratzeko esaten zaie. Erne egondaitezela, euren presentzia areagotudezatela, ez poliziak bezala, baina bai e-goerak kontrolatuz.

7.- Bidea markatu: jasotako infor-mazio guztia aztertu ondoren, orienta-tzaileek arazo nola bidera daitekeen az-tertzen dute. Kasu batzuetan erasotuakautoestimua igotzea beharko du, etabeste batzuetan erasotzailea izango da-laguntza behar duena.

8.- Jarraipena: erasotuak asko es-kertzen du jarraipena egitea, zer moduzdagoen galdetzea...

9.- Gurasoei eta irakasleei aholkuakeman.

Irakasleen jarrera aldatuegin da

Ikastolako bi orientatzaileak betiegon dira gai honen inguruan sentsibi-lizatuta, baina orain, irakasle guztiakdaude. Itziar Aldaz orientatzaileak dio-enez, hasieratik erakutsi zuten irakasle-ek gai honen inguruko kezka. “Galde-keta egin genuenean, lehenbiziko gal-dera hau izan zen: zure ustez, eraso-ak, errespetu falta etaabar gai akade-mikoak baino garrantzitsuagoak dira,bai ala ez? Eta bigarren galdera: Ho-rrek guztiak curriculumaren barruanegon beharko luke, bai ala ez? Denekbaietz erantzun zuten, eta beraz, horjarrera bat ikusten da”.

Gainontzeko galderen erantzunakikusita, konturatu ziren ordura arte ezzutela esku hartzen egoera horien au-rrean ezjakintasunagatik eta ezintasu-nagatik. “Babesik gabe jokatzen zutenhorrela” dioTxarete Ganboak. “Ez ba-dakizu nola jokatu, ez duzu esku har-tzen, gauzak okertzeko beldurrez.Neutralitatean mantentzen zara. Zen-tzu horretan, asko aurreratu dugu.Orain irakasleak beti erne daude etagurasoak arazoren batekin etortzenbaldin badira, jaso egiten dute eta bile-retan komentatu. Bullying-a lantzenhasi ginenetik lasaiago, ziurrago senti-tzen gara. Horrek ez du esan nahi ara-zorik ez dagoenik; soilik, arazoak sor-tzen direnean badakigula nola jokatudenok bateratuta”.

Batzuetan orientatzaileek bidera-tzen dute, eta beste batzuetan irakasle-ek. Mekanismoak eta pautak barnera-tuta dituzte guztiek.

Gurasoentzako aholkuak- Ez hitz egin gaizki beste haurre-

taz.- Talde desberdinekin ibiltzen

erakutsi seme-alabei, ez beti lagunberberekin. Sarritan entzuten da “gu-re koadrilakoa baldin bazara, ezinduzu horiekin ibili. Eta ibiltzen ba-zara, ez zara gure laguna”. Gurasobatzuek ongi ikusten dute, eta ez dirakonturatzen beraiek ez dutela kafeabeti berdinekin hartzen. Gauza bat dataldeari leiala izatea edo gaizki esakaibiltzea. Baina beste bat besteekinezin dela ibili esatea.

- Balioen transmisioa, errespetua.- Komunikazioa mantentzea. Era-

sotzaileek ez dute ezer kontatzen, etagurasoek oso gaizki pasatzen dute,azkenak izaten direlako zer gertatzenden jakiteaz.

Ikasle erasotuarentzako ahol-kuak

- Esan ez sentitzeko errudun esa-ten dizkiotenagatik.

- Esan ez identifikatzeko esatendioten guztiarekin.

- Irainari halago bat bezala eran-tzun.

- Tutorearekin hitz egin.- Inoiz ez erantzun beste irain ba-

tekin.

Irakasleentzako aholkuak- Erne egon eta moztu.- Koordinazio lana: informazioa

trukatu.- Gainbegiratu- Serio hartu eskaerak. Ez esan

”haurren kontuak dira”, “jolastenari dira”eta horrelakoak. Jolasten aridirenean ondo pasatzen dute, bainanorbait sufritzen ari baldin bada edogaizki sentitu bada, hor ez dago jola-sik. Hor muga bat dago. Eta orduan,egoera aldatzeko zer egin daitekeenpentsatu behar da.



Elkarren arteko komunika-zioa funtsezkoa da

Formazioak eta pautak edukitzeakziurtasuna ematen badu, zer esanik ezelkarrekin komunikatuta egoteak. Ho-ri funtsezkoa dela diote orientatzaileek,eta zentzu horretan, ikastola txikia iza-tean zorte handia dutela aitortzen dute.

Ikastola honetan tutoretza saioeiizugarrizko garrantzia eman diote beti-danik. Bigarren Hezkuntzan aritzen daItziar Aldaz eta astero biltzen da tutore-ekin. “Balioak lantzen ditugu eta saio-ak prestatzen ditugu. Modu horretan,formazioa jasotzen dute eta sentsibili-zatuta daude”. Ikastola txikia denez,urtetik urtera tutoreak aldatu egiten di-ra, baina denak pasatzen dira tutore iza-tetik; beraz, denek jasotzen dute forma-zioa eta esperientzia. Horrez gain, ha-mabostean behin gela bakoitzetik pa-satzen diren irakasle guztiekin biltzenda Aldaz ikasleei buruz, egoerei buruzedota gertatu den zerbaiti buruz hitzegiteko eta jarrerak adosteko. “Gauzaasko lantzen dira eta komunikaziohandia dago. Irakasleak ohituta dau-de euren artean gauzak komenta-tzen”.

Haur eta Lehen Hezkuntzan Txare-te Ganboak ez du hainbesteko jarraipe-na egiten. “Tutoreek ordu gehiago pa-satzen dituzte haurrekin eta hartu-eman estuagoa dute. Horregatik, ha-mabostean behin biltzen naiz tutoree-kin”.

Zer aldaketa lortu dira?Egindako lanaren ondoren, hain-

bat lorpen ikusten dituzte Aldazek etaGanboak, eta garrantzitsuak direla dio-te, zalantzarik gabe.

Hasteko, bullying eta antzeko ego-era guztiak jaso eta entzuten dituzte. Le-hen batzuk bai, beste batzuk ez, ikasto-lan gertatzen zirenak bai, besteak ez...Orain denak jasotzen dituzte. Eta gai-nera, fundamentuz; hau da, hitzorduaemanez eta eserita hitz eginez. Lehenhorrelako komentarioak modu infor-malean egiten ziren eta orain askoz se-rioago hartzen dira.

Irakasleek eskertu egin dute forma-

zio saioak ematea. Pauta batzuk ema-tea eskatu zuten, horrelako egoerenaurrean nola jokatu jakiteko.

Gelan gertatzen diren gauzek lotu-ra dute kanpoan gertatzen denarekin.Horregatik, esku hartu beharra dagoelaargi dute orientatzaile hauek. “Ez duguguk esaten, adituek baizik” ziurtatzendute. Euren asmoa arazoak bideratzeaizan da beti. Eta hori bai, beti epaitu ga-be, baloraziorik egin gabe. Dena dela,kasu batzuetan gurasoek edo ikasleekesan izan dute eskolatik kanpoko ara-zoa denez ikastetxeak ez duela sartubehar. Orientatzaileak ez daude adoshorrekin. “Noski dela gure arazoa ere.Zeren gu ez gaude hemen Matematika,Historia edo Musika emateko soilik, gi-za trebetasunak erakuste ere bai”.

Gurasoek laguntza eske jotzen du-tenean, kolaboratzea eskatzen diete.“Zenbait mementotan gurasoek pautaargiak behar dituzte” dio Ganboak.“19 urte daramatzat lanean eta lehen-go gurasoak eta oraingoak ez dira ber-dinak. Gauza batzuetan oso dinami-koak dira, aktiboak... ez dira gurasotxarrak. Baina arauen aldetik oso kili-kolo ikusten ditut. Gaur egun haurrakoso preziatuak dira eta erraz uztenzaie. Gurasoak ez dira konturatzen jo-kaera horiekin haurrek fustraziorakoahalmen gero eta txikiagoa dutela. Etagero, edozein arazoren aurrean, nolajokatu ez dakitela gelditzen dira. Horgurasoek badute zer egina”.

Oso garbi dute denen artean bide-ratu behar direla arazoak. Elkarri en-tzun egin behar zaio eta bakoitzak bereeskuetan dagoena egin, batera.

Hasieran erasotua zen pertsonare-kin biltzen ziren batik bat. Autoestimualantzeko, hobeto sentitzen laguntzeko,aurre egiten ikasteko... Baina urte

hauetako esperientziaren ondoren,besteekin ere egon behar dutela ikasidute. “Betiere erasotuaren baimenare-kin. Lehenengo erasotzailearekin hitzegiten dugu. Eta noski, baita ikusleekinere. Askok gaizki pasatzen dute eta hitzegiten hasiz gero, berehala kontura-tzen dira zerbait egin beharra dagoe-la” azaltzen du Aldazek.

Noski, horretarako isiltasunaren le-gea hautsi beharra dago. “Ikasleek ezdute salatari izan nahi, hori oso gaizkiikusia dago” dio Ganboak. “Baina biegoera desberdin bereizten jakin beharda. Bata da aldamenekoak zerbaitgaizki egin duenean irakasleari esa-tea, eta hori ez egiten irakatsi beharzaie. Baita taldeko sekretuak ez konta-tzen ere. Baina beste gauza bat da es-kubide zapalketa bat egotea, eta horre-lakoetan ezin dute isildu”.

Ikastolako antolaketaren elementupositibotzat hartzen dute adin guztieta-ko ikasleak eraikin berean egotea. An-dra Mari ikastolaren kasuan, Haur Hez-kuntzako eta DBHko ikasleak eraikinberean daude. “Hasieran beldurraematen zigun bezala, orain ziurtasu-na ematen digu” aitortzen dute biek.“Handiek ez dituzte hainbeste gehiegi-keria egiten txikien aurrean, eredusentitzen baitira. Irakasleek ere txikiakbabesteko jarrera dute eta erneagodaude”.


Gertaerak hor daude. Sortuaurretik prebentzio lana egin lite-ke. Behin arazoa sortu ondoren,aldiz, irtenbidea bilatu ahalik etamodurik onenean. Hori guztionegitekoa da, gizarte osoarena,eta tartean, eskola komunitatea-rena.

Zergatik gertatzen dira horre-lako gertaerak? Zer ari gara egi-ten? Zer egin dezakegu eskola-tik? Heziketa lanaren inguruanhausnartu beharra daukagu, etaagian, hainbat gauza birplanteatuere bai. Juanjo Ota o eta Alex Ba-randiaran HUHEZIko irakasleekhori uste dute.

Eskola eta bullying-a. Nola ikustenduzue bien arteko erlazioa?

Juanjo.-Eskola gizartearen isla da etahorren ondorioak ikusten ari gara. Gizar-tea oso agresiboa da, batak besteari bota-tzen dizkio gauzak. Hizkuntza politikoaere oso agresiboa da, oso belikoa. Beraz,gero ezin gara harritu horrelakoak gerta-tzean.

Hori guztia balioen eta abildade so-zialen heziketarekin lotuta dago. Balioazentzu etikoarekin lotuko dute batzuk,baina azken finean, gure artean elkarbizibehar dugu eta abildade sozialak edukibehar ditugu gatazkak bideratzeko. Haurbatzuk ez dituzte, eta irteten diren bezalairteten dira gero. Eta helduoi ere gauzabera gertatzen zaigu. Gauza bat bidera-tzen ez dakigunean... izugarrizkoakmuntatzen ditugu.

Alex.- Nik uste dut bullying-a mutu-rrera eramandako zerbait dela, baina aldiberean oso komuna da. Haur Hezkun-tzan ere modu naturalean gertatzen da;hau da, haurren arteko jokabidean hie-

rarkiak sortzen dira txikitatik eta gero,testuinguruaren arabera, jokaera agresi-boak sortzen dira edo ez. Jokaera oldar-korra hasieran situazionala izan ohi da.

Atxikimenduak zeresan handia duhorretan. Atxikimendu segurua ez dute-nek, agresibitatea erakusteko probabili-tate gehiago dute.

Juanjo.- Zerbait patologikoa edo ge-netikoa izatea gustatuko litzaiguke; kari-katura jarri eta kito, salbu gara. Baina ezda hala. Zerbait “naturala” izan liteke,gertatzen den zerbait, eta testuinguruakbideratzen ez duena. Erasotzaileak per-tsona inseguruak dira, eta horiei elkarbi-zitzen erakutsi behar zaie.

Zuen ustez, horrelako gauzak ger-tatzeko probabilitatea hor dago. Horrenaurrean, zer egin dezake eskolak?

Juanjo.- Nik uste dut eskolak funtziohezitzailea berreskuratu behar duela. Ze-ra pentsatu duen belaunaldi bat egon da:“balioak elizaren kontuak dira, gu laiko-ak gara eta heziketak neutroa izan behardu”. Ez. Elkarbizitza elkarbizitza da etahori funtsezkoa da. Zenbaitetan ahaztuegiten da eta ez da lantzen. Bigarren Hez-kuntzako irakasleak, batez ere, edukienirakasleak dira eta oso onak, hori ez dut

ukatzen. Baina heziketa hori bainogehiago da. Are gehiago DerrigorrezkoHezkuntza 16 urtera arte luzatu dela ja-kinda eta gelan interesa duten ikasleaketa interesik ez dutenak daudela jakinda.

Alex.- Eskolak ahalik eta testuinguruseguruena sortu behar du, ahalik eta lotu-ra seguruenak sortu eta ahal den gehienprebenitu. Zergatik? Gerta litekeelako.Bide horretan, atxikimendua hasieratiklantzea garrantzitsua da.

Ikasleen eta irakasleen artean lotu-rarik ez dagoela ikusten al duzue?

Alex.- Haur eta Lehen Hezkuntzanzaintzen da alderdi hori, baina DBHn ez.Edukiei eta garapen kognitiboari ematenzaie garrantzia, eta alboan uzten dira per-tsonak. Edukiak garrantzitsuak dira, bai-na baita beste gaitasun batzuk garatzeaere. Bestela, gazteak konturatzen dira ira-kasleek ez dituztela aintzat hartzen etaberen iritziak ez duela lekurik. Zentzuhorretan, eskolak asko alda dezakeelauste dut: gatazka egoerak landu, balioaklandu... Azken finean, pertsona garran-tzitsua dela sentiarazi eta gertutasunatransmititu.

Juanjo.-Helduarekiko atxikimenduaoso garrantzitsua da adin horretan. Ira-

Juanjo Otaño eta Alex Barandiaran:“Hitz egiteko espazioak sortu behar dira”

Alex Barandiaran eta Juanjo Otaño, HUHEZIko irakasleak.


kasleak atxikimendu figura dira, bai txiki-tan eta bai nerabezaroan. Garai horretangurasoetatik lagunartera pasatzen da lo-tura, baina heldu baten erreferentzia be-har izaten dute, eta hor, irakaslea figuragarrantzitsua da.

Atxikimendu hori lortzeko komuni-kazioa klabea da. Gazteek hitz egitekobeharra daukate. Beraiengana zuzenduzgero, ireki egiten dira. 14 urterekin irakas-leak edo tutoreak ikasleekin hitz egiteaklabea da. Pozik al dagoen galdetzea, la-gunak al dituen, zer egin duen astebu-ruan... Nik uste dut oso-oso garrantzitsuadela. Hori lortzeko, irakasleen estiloa osogarrantzitsua da.

Nola lor daiteke komunikaziorakoestilo hori? Formaziorik ba al dago ho-rretarako?

Formazioa garrantzitsua da, bainairakaskuntzan eragin handiagoa daukanorberak bizi duenak. Beste modu bate-ra esanda, ideia inplizituek gero hartzenden formazioak baino pisu gehiago dute.Irakasleek historia bat dute: lanean hasiaurretik urte asko egon dira ikasten etaereduak jaso eta barneratu dituzte. Zorio-nez edo zoritxarrez eredu horiek errepi-katu eta transmitituko dituzte. Eta batzue-tan, eredu horiek eragin handiagoa duteteorikoek esaten dutenak baino.

Alex.- Hezitzailearen ezaugarri per-tsonalek eragin handia dute gazteekinegoteko. Normalean kontrola ezartzerajotzen dugu gauzak okertzeko beldurrez.Gazteek badakite hori eta kontrako efek-tua lortzen dugu. Beldurra gauza txarrada eta segurtasuna bilatzeko kontrolaareagotzea ez da ona.

Eskolako antolaketari begira jarri-ta, zer aldatuko zenukete?

Alex.- Hitz egiteko eta komunikazioabideratzeko espazioak sortu behar dira.Adibidez, astelehen goizeko 8:00etanikasgaia emateko ordez asteburuko kon-tuez hitz egin ikasleekin.

Noski, hori ez da bat-batean lortzen.Horretarako, lehenbizi hausnartzen hasibehar da hezkuntza bera zer den. Haus-narketa bermatzen duen antolaketa be-har da eta horrek berma ditzala hezkun-tza proiektuaren aldaketak.

Juanjo.-Horixe bera egin genuen gukere. Geure ereduaz hausnartzen hasi gi-nen eta ikusi genuen gure zeregina ez ze-la ikasleen profil profesionala garatzea

soilik, baizik eta pertsonala ere bai; hauda, gaitasun teknikoak eta beste gaitasunmota batzuk: liderazgoa, taldean lanaegitea, erabakiak hartzeko gaitasuna iza-tea...

Nik garbi ikusten dut eskola bakoi-tzak hasi behar duela bere antolaketa al-datzen. Eskola bakoitzeko ekipoak hasibehar du zer nahi duen eta nola lor deza-keen hausnartzen. Gainera, errealitatedesberdinak daude, herri bakoitzak bereerrealitatea eta ezaugarriak ditu, eta ira-kasleak ados jarri behar dira zer nahi du-ten. Ez ideologia mailan, horrez gaindi el-karbizitzeko elementuen inguruan haus-nartu behar da. Nik uste dut hori posibledela eta beharrezkoa. Gainera, ikasleekbehar dute. Eskola batzuetan hasi dira.Heziketa munduan dabiltzan askok kez-ka daukate eta gogoa ere bai zerbait egi-teko.

Egungo gurasoek seme-alaben he-ziketaren ardura nagusia eskolaren es-kuetan uzten dutela esaten da. Ados alzaudete horrekin?

Juanjo.- Gurasoen aldetik batzuetanutzikeria dago. Eta ni ere guraso naiz. As-kotan esaten dugu “hau eskolak egin be-har du”, eta azkenean, eskolak erakutsibehar ditu edukiak, balioak, erlijioa, se-xualitatea, elikadura... Eta non gelditzenda familia? Nik uste dut familia dela horiguztia lantzeko lehen esparrua.

Testuinguru horretan, gurasoekbaietz eta ezetz esaten jakin behar dute.Heziketak mugak ditu, bestela bakoitzaknahi duena egiten baitu. Eta muga horiekhaurrari segurtasuna ematen diote, beharditu. Diskurtso atzerakoia dirudi, bainanoizean behin haurrak konturatu eginbehar du gauzak kosta egiten direla, aha-legina egin behar dela gauzak lortzeko,eta ona da bere ekintzen ondorio positi-boak zein negatiboak deskubritzea.

Gaur egun gurasoak oso babesleakgara, eta horrek arazoak sorrarazten ditu.

Alex.-Horrez gain, gaur egun guraso-ak eta irakasleak aparteko bi mundu dira.Eta sarritan, elkarren kontra daudela diru-di. Lehen irakasleek autoritate osoa zuten,eta orain askotan gurasoek desprestigiatuegiten dituzte. “Horrek esan dizula hori,nik esango diot!”. Nahikoa da! Gutxienekobat behar da! Irakaslearekin ados ez baldinbagaude, berarengana joan eta aurrez au-rre hitz egin behar dugu, baina ez seme-alaben aurrean desakreditatu.

Funtsezkoa da elkarrekin hezteahaurrak, gatazkak bideratzea, ihes egingabe.

Lehen gurasoen inplikazioa handia-goa zen. Gaur egun, batzuek nahiago du-te ordaintzea ekintzan parte hartzea bai-no. Garaiak aldatu egin dira, ikastetxeakere bai. Ez ditugu faltan bota behar garaihaiek, baizik eta egungo egoerara mol-datu gurasoak inplikatuta jarrai dezaten.

Gizartea ere hor dago, eragin izuga-rria duelarik. Nola jokatu behar dugu ho-rren aurrean?

Alex.- Egia da gizarteko elementuakez direla batere positiboak eta hezkun-tzak hori konpentsatu behar du, hori dabere berezko balioa. Eskolak gizartearenaurka joan behar du, aldaketa elementuaizan beharko luke. Bestela, funtzio trans-mititzailea betetzen du, eta ez funtzio in-dibidualizatzailea eta sortzailea.

“Hausnarketabermatzen duen an-

tolaketa behar daeskoletan, eta horrek berma

ditzala hezkuntza proiektuaren

aldaketak”



iñigourrutia

E

Gizartea euskaraz

funtzionatzeko moduan jarri

beharko genuke hezkuntza

sistemaren bitartez

EHUko Ekonomi eta EnpresaZientzien Fakultateko irakaslea


iigourrutia

E

Zerk bultzata hartu zenuen hiz-kuntza eskubideak eta hezkuntza lo-tzen dituen gai honi buruzko tesia egi-teko erabakia?

Beti izan dut argi hizkuntzari buruz-ko tesi juridiko bat egin nahi nuela, eus-karari lotutako tesi juridiko bat. Euska-raren normalkuntza prozesuari begira,hezkuntzatik abiatzea egoki iruditu zi-tzaidan, oinarri-oinarrietatik abiatzea.

Tesi bat egiten denean, ekarpenbat egin ohi da. Zureak zer ekarpenegiten du?

Batetik, atzera begira jarri naiz etahistorian zehar euskarak eta irakaskun-tzak zer lotura izan duten aztertu dut,baina ikuspegi juridikotik. Sarritanatzera begira jartzen garenean, iragangertuari begiratzen diogu gehienbat. Nisaiatu naiz XVIII. mendetik abiatuta,testuinguru historiko bakoitzean zeinarau zeuden indarrean ikusten: zerikuspegi arautzen ziren, zer titulu zeu-den, estatuak nola joan ziren arauakegiten… eta hori guztia Euskal Herrianerkatzen.

Bestetik, etorkizunari begira jarrita,diagnostiko bat egin dut. EAEko, Nafa-rroako eta Iparraldeko arazo nagusiakzein diren aztertu dut eta oraindik haus-narketagai diren erronka batzuk ba-dauzkagula ikusi dut. Adibidez, inte-grazio kontzeptua. Euskal Herriko gi-zarteak askoz ere integratuagoa izanbeharko luke hizkuntza aldetik. Lurral-de bakoitzeko egoera desberdina da,baina finean, ikuspegi orokor batetikbegiratuta, nik uste dut beharrezkoadela gizarte integratuago bat sortzea.Eta kohesio hori hizkuntzaren aldetikbilatu behar dugu. Desberdintasun ad-ministratiboak badira eta aldaketa kul-tura batzuk behar dira. Euskal Herri os-ko integrazioa lortzeko hizkuntzarenintegraziotik abiatu behar dugu, euska-raren bidezko integraziotik. Abiapuntuhorretatik hasi behar dugu denok.

Hizkuntzaren bidezko integraziohorretan, zer funtzio du hezkuntzak?

Kohesio hori hizkuntzaren bitartezbilatu behar da, eta hor hezkuntzak pi-

Hizkuntza eskubideaketa euskara hezkuntza sis-teman izenburua daramantesia egin du I igo UrrutiaEHUko Ekonomi eta EnpresaZientzien Fakultateko ira-kasle bizkaitarrak. Aben-duan argitaratuko da tesiosoa biltzen duen liburuagaztelaniaz, eta aurreragoeuskarazko bertsioa kalera-tuko da, laburragoa, zuzena-goa.Deustuko Unibertsitate-

an Zuzenbide ikasketak eginondoren, abokatu lanetanjardun zen urte batzuetaneta handik unibertsitateraegin zuen salto; lehenbiziDeustuko Unibertsitaterabeka batekin lan egitera, etaondoren EHUra irakasle la-netara. Euskara juridikoarilotutako gaiak izan ditu betiesku artean, euskararen es-tatus juridikoa aztertze al-dera. Hizkuntza eta zuzenbi-dea, zuzenbidea eta hizkun-tza. Tesi honetan hirugarrenosagai bat gehitu du: hez-kuntza.Ikuspegi juridikoa asko-

tan aspergarria izan litekee-la aitortzen du, baina gauzainteresgarriak ere badituelaazpimarratzen du, aldi bere-an. Sententzia oso interes-garriak omen daude, eta as-ko ikas omen daiteke. Prin-tzipio juridikoek esaten du-tenetik abiatuta, gauzak al-da daitezkeela dio.

EuskalHerriko gizarteak

askoz ereintegratuagoa izan

beharko lukehizkuntzaren

aldetik. Eta horhezkuntzak pisuhandia du. Nik

uste dut hizkuntzaintegrazio horihezkuntzarenbitartez soilik

gertalitekeela


su handia du. Hezkuntza sistemak hiruezaugarri izan behar ditu, eraldatzaileaizan behar da, integratzailea eta desber-dintasunen orekatzailea. Hiru horiekbadute hizkuntza aurpegirik. Hau da,Euskal Herriko hezkuntza sistemekhizkuntza eraldaketari bide eman be-har diote, hizkuntzaren bitartez gizarte-aren integrazioari bide eman, eta hiz-kuntzen arteko desorekak, hezkuntza-ren bitartez orekatu behar dira. Nik ustedut hizkuntza integrazio hori hezkun-tzaren bitartez soilik gerta litekeela.

Zentzu horretan, hezkuntza siste-mak ezin du, orain arte bezala, bi hiz-kuntza elkarte sortu: batzuk euskaraezagutzen dutenak eta besteak ezagu-tzen ez dutenak. Hori ezin da. Hizkun-tza hesi hori gainditu egin behar da etahortik doa nire hausnarketa: integra-zioak izan behar du helburua, eta horribegira akaso hezkuntza eredua bera al-datu behar da. EAEn, adibidez, , gerta-tutako aurrerapauso kualtatiboak azpi-marratu behar dira, kalitatea eta abar,baina integrazioari begira bada orain-dik zer hausnartzerik, hezkuntza siste-mak ez baitu lortzen hizkuntza integra-ziorik.

Hausnarketa hori, akaso, hausnar-keta orokorrago baten barruan kokatubeharko litzateke. Agian galdetu be-harko genuke normalkuntza proze-suaren azken helburua zein den. Kata-lunian, esate baterako, hori oso argidaukate: hizkuntza propioari ematenzaio lehentasuna. Hizkuntza eskubide-

ak hizkuntza propioan zein Katalunianofiziala den beste hizkuntzan berma-tzen dira, baina gizarte bezala, normal-kuntza prozesuaren azken puntua zeinden oso argi dago. Uste dut Euskal He-rrian hausnarketa horretan askozgehiago sakondu behar dugula eta horida tesian diodana. Nik ez dakit, baina ezzait iruditzen etorkizuneko gizartea gi-zarte elebidun bat izan behar denik,baizik eta kide eleanitzez osatutako gi-zarte euskalduna. Hau da, gizartekopartaideek eleanitzak izan behar duteetorkizunean, baina gizartea bera eus-karaz funtzionatzeko moduan jarri be-harko genuke hezkuntza sistemarenbitartez.

Zer desberdintasun ikusten ditu-zu gizarte elebidunaren eta kide elea-nitzez osatutako gizarte euskalduna-ren artean?

Gizarte elebidunean, bi hizkuntza-tan funtzionatu ahal izateko planifika-zioa egiten da administratiboki: kartelguztiak bi hizkuntzatan, seinale guztiakbi hizkuntzatan…

Kide eleanitzez osatutako gizarteanhizkuntza propioari, gure kasuan eus-karari, lehentasuna ematen zaio. Mailadesberdinetan daude. Horretarako be-rezko hizkuntzaren kontzeptua garatubehar da juridikoki eta lehentasunaeman. Dena dela, horrek ez du esannahi, bi hizkuntzak ofizialak diren hei-

Gurasoeiematen zaien

hizkuntza ereduenarteko aukeraketaeskubideak ezin du

baldintzatueuskararenezagutzaren

bermea. Hizkuntzaereduek izaera

instrumental hutsadute, aldiz,euskararen

ofizialtasunari lotubehar dizkiegu

ezagutzahelburuak.

Bitartekoek ez dutehelburua

baldintzatzerik. Etahala bada,

bitartekoak aldatubeharko dira


Zer bide proposatzen dituzu eredubakarrerantz jotzeko?

Gaur egungo legediatik abiatutatrantsizio hori nola egin beharko litza-tekeen edo zer babes juridiko dagoenaipatzen dut tesian.

Uste dut egungo legedia beste erabatera ulertu beharko dugula, beste in-terpretazio batzuk egin behar ditugula.Hezkuntza prozesuaren barruan eus-kararen ezagutza eraginkorra integratubehar dela iruditzen zait. Hori ezin dakanpotik baldintzatu. Hau da, gurasoeiematen zaien hizkuntza aukeraketak(hizkuntza ereduen arteko aukeraketaeskubideak) ezin du baldintzatu eus-kararen ezagutzaren bermea. Hizkun-tza ereduek izaera instrumental hutsadute, aldiz, euskararen ofizialtasunarilotu behar dizkiegu ezagutza helbu-ruak. Bitartekoek ez dute helburua bal-dintzatzerik. Eta hala bada, bitartekoakaldatu beharko dira. Ikastetxeei aitortu-riko autonomian oinarri hartuz, ezagu-tza helburuak bermatzea hezkuntzaprozesuaren barnera ekarri behar da.Horrek esan nahi duena da, ezagutzahelburuak bermatzeko euskararenpresentzia behikularra areagotu beharbada, ba hala egin beharko dela, ofizial-tasunaren eragin juridikoak bermatze-aren bidean. Beraz, iruditzen zait bade-la babes legal nahikoa hizkuntza ere-duen deskonfigurazioa behar dela esa-teko. Lege aldaketa askorik gabe posi-ble da euskararen presentzia behikula-rra gehitzea.

Beste bide osagarri batzuk ere badi-ra. Esate baterako, hizkuntza planifika-tzaileak jartzea ikastetxeetan. Ikus etaneur dezatela gune bakoitzean zein tes-tuinguru soziolinguistikotan txertatzenden ikastetxea, eta horren arabera azterdezatela nolako presentzia beharko lu-keen euskara teknikariak. Neur dezate-la zein baliabide dituen ikastetxeak,nola gehitu behar den euskararen pre-sentzia… Horrek eredu klasikoarendeskonfigurazioa ekarri beharko luke.

Juridikoki hori egiteko aukerarikba al dago?

Bai, hizkuntza normalkuntza pro-

zesuei lotuta, araudi aldaketak egin dai-tezke. Hori gertatu zen Katalunian; de-kretu bidez katalanaren presentziabehikularra gehituz joan zen. Hori izanzen Auzitegi Konstituzionalean erre-kurtsoa jartzearen arrazoia. Araudi bi-dez katalanaren presentzia behikularragehituz joan zenez, ordura arteko hez-kuntza sistema kolokan jarri zen. Az-ken dekretuak zioen Gaztelania ikas-gaia eta beste ikasgai bat gaztelaniazegin zitezkeela, baina gainontzekoakatalanez. Auzitegi Konstituzionaleanplanteatu zen auzia eta, behin ebatzita,berriz ere Espainiako Auzitegi Gorene-ra. Haren sententzia zera izan zen: Au-zitegi Konstituzionalaren sententzianoinarrituta, araudiari bide zabala es-kaintzen zaiola hizkuntzaren normal-kuntzan eragiteko, eta araudia nahikotresna egokia izan daitekeela aurrera-pauso baten gainean beste bat egin da-din. Legea baliabide juridiko zurrene-gia bihur daiteke berez dinamikoa izanbehar den normalkuntza prozesuaribehar bezala heltzeko. Dekretuari bidezabala utzi zaio hizkuntza eskubidee-tan eragiteko.

EAEren kasuan, dekretu bidezkohorrelako aldaketarik egin al liteke?

Bai. Euskal Eskola Publikoaren Le-geak oso argi esaten du Eusko Jaurlari-tzak aztertu eta berdefinitu behar ditue-la arau horiek, baina aldi berean, oso ar-gi uzten du hizkuntza ereduek izaerainstrumentala dutela. Auzitegi Konsti-tuzionalaren jurisprudentzia ere oso ar-gia da horretan: irakaskuntza sistemakedo ereduek izaera instrumentala izanbehar dute, xedea hizkuntzen ezagutzabermatzea delako.

Alde horretatik, bigarren faktorehorri begira egin behar den azterketazera da: zenbateko presentzia behiku-larra behar da euskararen ezagutzanahikoarekin atera daitezen ikasleak.Azterketa hori egin ondoren, presen-tzia behikular hori ezarri beharko litza-teke ikastetxeetan, legeak ezartzenduen helburua bermatzea delako le-hentasunezkoa. Eta hori ez dago muga-tzerik kanpotik gurasoek egiten duten

iigourrutia

Enean, hizkuntza eskubide indibidualakerrespetatu behar ez direnik. Esan nahidena da, gizarteko funtzioak printzi-pioz euskaraz burutu beharko lirateke-ela, eta neurri berean administrazioakhizkuntza eskubideak bermatu behar-ko lituzkeela. Ofizialtasunak (bikoitza)eta hizkuntza propioaren kontzeptuakplano juridiko desberdinetan opera-tzen dute. Aurrena hizkuntza eskubideindibidualei lotuta dago eta bigarrenakizaera soziala, funtzionala, du . Katalu-niako eredua eta eredu bakar horreta-rantz abiatu beharko genukeela ustedut.


aukeraketaren bitartez. Kanpotik egi-ten den aukeraketak ez dauka baldin-tzatzerik hezkuntzak bermatu behar di-tuen helburuak. Nahiz eta hori horrelaizan, ez da ahaztu behar hizkuntza au-keratzeko eskubideak lege oinarriaduela, beraz, eredu klasikoen deskon-figurazioaz hitz egin daiteke, baina ere-du bakarrerantz abiatzeko, lege alda-keta egin beharko litzateke.

Juridikoki ereduen sistema aldabaldin badaiteke, zergatik ez da alda-tzen?

Politikoki kostu handiko kontuaizango dela pentsatzen dut. 1992an si-natutako eskola itunean jada esatenzen hizkuntza ereduak berrikusi beharzirela, baina politikoki zuhurra zirudie-la mantentzea.

Horrez gain, hezkuntza arloa kon-plexua da eta hainbat faktorek eragitendute. Esate baterako, funtzionarionahikoak behar dira trantsizio hori ga-ratzeko. Gaur egungo arazo nagusieta-ko bat hori izan liteke: irakasleen alde-tik prestakuntza nahikorik ez dagoelaaldaketa hori egiteko.

Birziklaia prozesuak ugari izan diraeta emaitzak positiboak izan direla ustedut, eta hori azpimarratu egin behar de-la. Baina hori esan ondoren, baita ereesan behar da hezkuntza sistemak ezindituela bi hizkuntza elkarte sortu. Inte-grazio printzipioa eraginkorragoabihurtu behar dugu.

Gaur egungo ereduen sistema bihizkuntza elkarte sortzen ari dela us-te al duzu?

Banaketa sistemaren erronka nagu-sia hori gainditzea izan bada ere, gain-

ditzerik ez duela izan uste dut. Eta horida hezkuntza sistemak egiterik ez dau-kana. Integrazioa lortu behar du. Ezdauka bide ematerik hizkuntza hesi batsortzeari, eta hori gainditzeko neurriakhartu behar ditu. Ondorio hori ez danahita bilatutakoa, noski, baina prakti-kan hala gertatzen denez, konponbi-dea bilatu behar zaio berehala. A ere-duak ez badu euskalduntzen, hezkun-tza sistemak zerbait egin behar du Eus-kal Herriko gizartearen hizkuntza inte-grazioa gauzatzeko. Bestela, oso egoe-ra okerrera joango gara.

Beraz, bi aukera daude: A ereduainhanizioz hiltzen uztea edo ereduensistema aldatzea. Lehenengo bidea Aereduaren balizko iraungitze dataz ba-liatzen da, baina ez dela oso zuzena iru-ditzen zait. Askoz ere zintzoagoa litza-teke aldaketen bitartez sistema baka-rrerantz abiatzea.

1992ko Europako Hizkuntza Gu-txituen Karta 2001ean sinatu zuenEspainiako Gobernuak. Zer ondorioekarri ditu?

Kartak konpromiso maila desberdi-nak hartzeko aukera ematen du. Espai-niako Gobernuak hizkuntza ofizialeibegira konpromisorik altuenak hartuditu, eta hizkuntza ofizialak ez direnenkasuan malgutu egiten ditu bere kon-promisoak.

Nola ikusten duzu Nafarroako ego-era Karta sinatu ondoren?

Nagusiki zonifikazioa berrikusi be-har dela uste dut. Europako HizkuntzaGutxituen Karta indarrean sartu dene-tik, zonifikazioa beste modu batera ira-kurri behar da. Zonifikazioak ezin dubalio euskararen eskaria blokeatzeko.Horretarako baliagarria bada, edo iza-tez eragin hori sortzen badu, ez litzate-ke zilegia izango. Zonifikazioak soilikbalio dezake baldin eta testuinguru so-ziolinguistiko bakoitzean euskararenaurrerapausoei egokitzeko bada. Ho-rretarako baliagarri ez bada, ez litzate-ke Europako Kartaren araberakoaizango.

Zonalde mistoan euskararen egoe-

Ez zaitiruditzen

etorkizunekogizartea gizarteelebidun bat izan

behar denik, baiziketa kide eleanitzezosatutako gizarteeuskalduna

Hezkuntzasistemak ezin du,

orain arte bezala, bihizkuntza elkarte

sortu: batzukeuskara ezagutzen

dutenak etabesteak ezagutzen

ez dutenak.Hizkuntza hesi horigainditu egin behar

da


ra eta hedapena ez dira oso argiak izan,eta orain, Kartan oinarrituta, esan litekeEspainiako Gobernuak hartu dituenkonpromisorik nagusienak zonaldemistoan aplika daitezkeela zalantzarikgabe.

Eremu ez euskaldunean Vascuen-cearen Legeak ez du baimentzen eus-karazko irakaskuntzarik. Zer dio Eu-ropako Kartak horren gainean?

Europako Kartaren kontrakoa da.Garbi dio ez dagoela mugatzerik eus-kararen irakaskuntza euskaraz ematendelako; hots, euskara ezin liteke arrazoiizan mugak jartzeko. Mugatu liteke ira-kaskuntza sistema hori ez bada egoki-tzen arau kurrikularretara, kopuruetaraedo beste zerbaitera. Baina ez dago mu-gatzerik hizkuntza gutxitu bateanirakasten delako. Ikastetxe horiei bai-mena ez ematearen arrazoia baldin badaeuskara erabiltzen dutela irakaskuntza-ko hizkuntza bezala, ez baimentze horiEuropako Kartaren kontrakoa izango li-tzateke erabat. Eta baita nazioartekobeste hitzarmen batzuen kontrakoa ere.Guztiz antijuridikoa litzateke.

Nafarroako Gobernuak I eta J ere-du berriak jarri nahi ditu ingelesa hiz-kuntza behikular moduan sartuz etaeuskaren kaltetan.

Kanpoko hizkuntzak eta hizkuntzapropioak ez dira maila berekoak. Be-rezko hizkuntzaren garapena eta ho-riek ezagutzeko eskubidea gizartearengarapenari lotua dago, eta babestua da-go nazioarteko zuzenbidean.

Kanpoko hizkuntzak ikastea, or-dea, beste plano batean kokatzen da.Aberastasun pertsonala dakar, eta horihala izanik, hezkuntza sistemak atzerri-ko hizkuntzen ezagutza bermatu be-harko luke. Baina horrekin ez da nahas-tu behar hizkuntza propioaren heda-pen juridikoa eta kontzeptuak hezkun-tza sistemaren gainean islatu behar di-tuen eragina juridikoak. Euskara Nafa-rroa osoko hizkuntza propioa da, haladago ezarria Vascuencearen Legeangaztelaniarekin batera. Eta horrek esannahi du gizarte garapenerako, eta gizar-

te funtzio komunikatiboak bideratze-ko hizkuntza bihurtu behar duela. Ino-ri bururatuko al litzaioke gaztania etaingelesaren arteko hautaketa eskubi-dea Madrilen proposatzea?

Gurasoak euskara edo ingelesa au-keratzen jartzera errorea iruditzen zait.Batetik, hizkuntzek ez dutelako mailaberean funtzionatzen. Eta bestetik po-sible delako Nafarroako hizkuntza pro-piok ezagutzea hezkuntza sistemarenbidez eta horrez gain kanpoko hizkun-tza bat edo bi. Gurasoak aukeraketa ho-rren aurrean jartzeak irizpide politikobat erakusten du.

Irizpide politiko horren aurrean, ezal da posible zerbait egitea?

Nafarroan hizkuntzaren gaiak pisupolitiko handia du. Euskararen nor-malkuntzaren alde edo kontra jartzeaposizionamendu bat da. Eta horrek ezdauka logikarik. Ez dago ulertzerik he-mendik at. Nafarroa da bere hizkuntzapropio baten kontra legislatzen ari denEuropako herri bakarra, eta hori ez da-go ulertzerik. Frisiako lagun batek halaesaten zidan, ez zegoela ulertzerik.

Ikuspegi juridikotik hizkuntza pro-pioari lehentasuna eman behar zaio.Beraz, administrazioak hizkuntza ho-rren ezagutza sustatu beharko luke,hizkuntza propioa delako kolektibohorren bereizgarria.

Egia da, ordea, Nafarroan, eta baitaEAEn ere, hizkuntza propioren kon-tzeptua ez dagoela garatua.

Eta zer ondorio dakartza horrek?Nafarroan bi hizkuntza hartzen dira

propiotzat: euskara eta gaztelania. Ho-rrek propioaren esanahia edo kontzep-tua neutralizatu egiten ditu. EAEn, adi-bidez, bi hizkuntza ofizial daude, bainabat da propioa, euskara.

Hizkuntza ofizialtasunak eskubi-deak sortzen ditu, baina hizkuntza pro-pioak esan nahi du gizarte bezala gara-tzeko aukera zabaltzen duela. Hau da,hizkuntza horretan gizarte funtzio guz-tiak burutu behar direla. Konpromisoberezi bat agertzen du propiotasun ho-rrek. Eta Nafarroan kontzeptu hori neu-

E

EuropakoHizkuntza GutxituenKartaren kontrakoa

da Nafarroakozonalde ez

euskaldunekoegoera. Kartak garbi

dio ez dagoelamugatzerikeuskararen

irakaskuntzaeuskaraz ematen

delako; hots, arrazoiaezin liteke izan

hori

iigourrutia


tralizatu egiten da; bi hizkuntzak pro-piotzat joz gero, ez da bata bestearengainetik jartzen, biei lehentasun beraematen zaie.

Dena dela, horrek argi uzten dupropioak ez diren hizkuntzak ezin pa-reka daitezkeela propiotzat dituen hiz-kuntzekin, ingelesa kasu.

Frantziako Gobernuak ez du Euro-pako Hizkuntza Gutxituen Karta sina-tu oraindik. Zer irakurketa egiten du-zu?

Egoera erabat anakronikoa delairuditzen zait. Karta hori sinatzekotanizan zenean (zuhurtzia handiz), Estatu-ko Kontseilu Konstituzionalak esanzuen kartak hizkuntza eskubide kolek-tiboak zekarzkien neurrian, FrantziakoEstatuak ez zeukala sinatzerik. Eta halagertatu zen. Konstituzioa aldatu behar-ko litzateke. Ez dira izango Europan es-tatu asko sinatu gabe gelditu direnak.Hain zuzen, orain Europako Batasune-an sartu nahi duten estatu kide berrieibaldintza bezala ezartzen zaie Karta ho-ri sinatzea eta gutxieneko hizkuntzaberma batzuk barneratzea. Baina Fran-tziaren kasuan ez da gauzatu.

Horrek argi uzten du Frantziako tes-tuinguru politikoan pisu ikaragarriaduela hizkuntzaren gaiak, frantsesa be-ti izan baita Errepublikako elementuaglutinatzailea. Baina hori ere demo-kratizatzen joan beharko da, gauregungo egoera erabat antidemokrati-koa baita. Edozelan ere, Kartak hizkun-tza gutxituen babeserako Europako es-tandarra agertzen du; eta hala izanik,Frantziak ez du beste biderik, hurbil-pen prozesua abiaraztea baizik.

Euskara hizkuntza ofiziala ez de-nez, euskarazko irakaskuntza ere ez.

2001. urtean Frantziako Hezkuntzaministeritzak hezkuntza elebiduna era-berritzeko araudia onartu zuen. Fran-tziako historia modernoan, lehenbizi-ko aldiz arau juridiko batek Iparraldeanaspaldi existitzen ziren hizkuntza ere-duak aintzat hartu zituen: murgiltzeeredua, ordu pareko eredua eta euska-ra ikasgai bezala hartzen duen eredua.

Araudi horiek errekurrituak izan ziren(irakaskuntza sindikatu batzuen eki-menez) eta 2002ko urrian, EstatukoKontseiluak lehen bi ereduak deusez-tatu zituen. Estatuko Kontseiluko juris-prudentzia oso mugatua da. Bi hitzetanlaburtuz, zera esaten du: araudiz ez da-goela eskubide horiek aitortzerik. Zer-gatik? Legeek ez dutelako jasotzen hiz-kuntza gutxituetan irakaskuntza jaso-tzeko eskubidea. Eta jaso gabe dagoe-nez, ez dago arautzerik. Azken finean,ez dagoela lege babesik dio. Euskara,korsikera, okzitaniera edota beste hiz-kuntza gutxituak ikas daitezkeela dio,baina ikasgai bezala hartuta. Hizkuntzahorietaz baliatuz ikasteko lege aukera-rik ez dago.

Frantziako Estatua dezentraliza-zio prozesu batean murgildurik dago.Horrek biderik ireki al lezake?

Interesgarria izan liteke Iparraldealurralde kolektibitate bezala eratzearibegira. Eta baita hizkuntzari lotutakozereginak dezentralizatzeko ere. Ipa-rraldean lurralde kolektibitate bat edodepartamendu bat sortzen bada soiliketor liteke euskararen ofizialtasunaribide emango liokeen marko juridikoberri bat. Korsikako eredua oso aberas-garria gerta dakiguke bide horretan.

Korsikako eredua egokia irudi-tzen al zaizu?

Oso kasu interesgarria dela ustedut. Estatutu berezi bat onartu zen etakorsikeraren irakaskuntza orokortze-ko artikulu batzuk baziren. Egia da horiahulduz joan zela, baina gaur egun eraorokorrean eskaintzen da korsikeraz-ko irakaskuntza. Iparraldean oraindikurrun gaude horretatik.

Irakaskuntzaren funtzioa funtsez-kotzat jotzen duzu Iparraldean ereeuskararen etorkizunerako?

Bai. Inkesta soziolinguistikoek dio-te euskara galbidean dagoela eta horisaihesteko neurri bakarra irakaskun-tzaren bitartez euskararen ezagutzaorokortzea dela. Nik ditudan datuenarabera, euskara edo euskaraz ikastendutenen ehunekoa nahiko baxua da. 2-

11 urte bitartean % 27k euskarazko ere-duan ikasten du edo euskara ikasgaibezala du; eta % 72k frantses hutseanikasten du. 11-18 urte bitartean, hots,Bigarren Hezkuntzan, ehunekoa askozere txikiagoa da, % 7 inguru.

EAEn, Nafarroan eta Iparraldean,hiruretan egoera desberdina dela iku-sita, hezkuntza eredu bakarrerantznola abia gintezke?

Erritmo desberdinak ezarri behar-ko lirateke, baina uste dut integraziokontzeptua baliagarria dela hezkuntzasistema guztietarako eta orokorreanhartuta. Zer daukagu komunean? Hez-kuntza sistemak zer izan behar du? Izanbehar du eraldatzailea, integratzaileaeta desberdintasunen orekatzailea. Hi-ru alderdi horiek hartu eta lurralde ba-koitzean ezarri behar dira.

Hau guztia martxan jartzeko sa-koneko hausnarketa bat egin beharraaipatu duzu. Nork egin behar du?

Gizarte osoak: irakasleek, guraso-ek, ikasleek, erakundeek, politika-riek… Euskal Herriak berez duen dina-mizitatean oinarrituz hausnarketa eginbehar da, bai. Euskararen Kontseiluabadabil horretan, eta gizarte aldetik zeraldaketa eman behar diren aztertzen arida, etorkizuneko Euskal Herriak hiz-kuntza aldetik nolakoa izan behar duenaztertzen ari da, euskararen gizarte mu-gimenduetatik zer egin beharko litzate-keen.

Horrez gain, maila politikora ereeraman behar da eztabaida hori. Mailahorretan ere eztabaidatu behar da hiz-kuntza aldetik etorkizuneko EuskalHerriak nolakoa izan behar duen. Etabehin hori argituta, hezkuntza sistema-ren bidez eragin ahal izango da.


Esperientzia

eta espezie inbaditzaile bihurtzen dira.Eta orduan hasten dira arazoak. Gertaliteke, adibidez, lehen landare askozeuden zelai batean, gero kanpotikekarritako bat bakarra gelditzea.

Izan ere, espezie inbaditzaileek au-toktonoak jaten eta desagerrarazten di-tuzte. Horrek, fauna eta flora guztia al-da dezake, eta baita kalteak eragin ere.Esate baterako, Itsaso Beltzean medusabat ikaragarri zabaldu zen, eta landare-ak ezezik, hango arrain guztiak akaba-tu zituen. Kaspio itsasora zabaltzekobeldur dira eta hori geldiarazten saia-tzen ari dira, besteak beste hor kabiarradagoelako.

Edonola ere, eragindako kaltea ezda berdina kasu guztietan. Badira arazolarriak eragin dituzten espezieak: ka-rramarro gorria, zebra muskuilua, algahiltzailea… Beste batzuek arazo arina-

Erakusketa ugari egiten diraikastetxeetan, baina iazko ikas-turte bukaeran Donostiako Bide-bieta institutuan egin zutena be-rezia izan zen: espezie exotiko in-baditzaileen erakusketa.

Batxilergoko 2. mailako ikasleenideia izan zen erakusketa egitearena,behin gai hori lantzen ari zirelarik, ego-kia iruditu baitzitzaien beste ikaskideeihorren berri ematea. Miguel Ibañez ira-kaslea ikasleak adina emozionatu zen.Horma irudi informatiboak jartzeazgain, animalia eta landare exotiko inba-ditzaileak bildu eta jarri zituzten ikus-gai: Japoniako sargazoa eta falopia,Panpako belarra, Amerikako karrama-rroa, ganbusia, Floridako dordoka…Ikusgai izan ziren espezie horietakogehienak planetako 100 arriskutsue-nen artean sailkatuta daude.

Zer da espezie inbaditzai-lea?

Espezie inbaditzailea da leku bate-an berezkoa izan ez eta hara gizakiarenbidez iristen den izaki biziduna. Horie-tako batzuk ez dira ingurune berriraegokitzen eta desagertu egiten dira.Beste batzuk, aldiz, egokitu eta ugalduegiten dira, baina espezie autoktonoe-kin bizirauteko lehian desagertu egitendira. Beste batzuek aurrera egiten dute

Espezie exotikoakturistak ala inbaditzaileak?

goak eragin dituzte. Eta leku batetikbestera ere aldea nabari da. Esate bate-rako, ganbusiak Gipuzkoan eraginda-ko arazoa ez da hain larria, baina bai, al-diz, Valentziako lurretan. Han “sara-muc” arrain autoktonoaren desagerpe-na eragin dezake. Era berean, Japonia-ko falopiak ez du kalte handirik eragin-go Andaluzian eta Extremaduran, he-zetasun handia behar baitu. Aitzitik,oso arriskutsua bilaka daiteke EuskalHerriko ibai ertzetako ekosistemarako.

Nola iristen dira?Bi modutara ailegatzen dira: giza-

kiak berariaz ekarrita eta gizakiak nahigabe ekarrita.

Gizakiak propio ekartzen dituene-an, hainbat erabilpenetarako ekartzenditu: nekazaritzarako edo abeltzantza-rako (koipua, Amerikako bisoia…);


etxeak eta lorategiak apaintzeko (sasia-kazia, alga hiltzailea, Japoniako falo-pia, Panpako belarra…); atsegin har-tzeko (Floridako dordoka, masko-tak…); edota zenbait gune birpopula-tzeko (Amerikako karramarro gorria,luzioa, siluroa, ganbusia…).

Askotan, ordea, gizakiak nahi gabelekualdatzen ditu espezieok. Horrelairitsi zen, esate baterako, Hego Afrika-tik Mallorkara 1987an geranioaren txi-meleta (Cacyreus mashalli), harenarrautzak zekartzan landareren batean.

Lekualdatze horiek ez dira gaur goi-zeko kontuak. Neolito garaian, jada,sortu ziren nekazaritzaren eta abeltzan-tzaren eraginez. Dena dela, gaur egunaskoz ere joan-etorri handiagoa dago,jendearen mugikortasuna ere askozhandiagoa delako. Miguel Ibañez ira-kasle biologoak dioenez, “100 espezieberritatik hamarrek biziraun dezake-te, eta bat bihur daiteke inbaditzaile.Orduan, 100 espezie ekartzen badira,% 1eko arriskua dago. Baina 100.000ekartzen badira… Eta hori da gauregun gertatzen dena. Ikusi besterik ezdago zenbat landare eta animalia mo-ta dagoen dendetan”.

Uraren bidez iristen diren espezie-ak ere miloika dira.“Urtean 10 bilioi to-nelada ur mugitzen dira batetik beste-ra itsasontzien bidez” dio Ibañezek.“Itsasontzi batek Karibeko itsasoanura hartzen duenean eta Kantauriitsasora etorri eta hustutzen duen ba-koitzean, kolonizazio esperimentu bategiten ari da. Eta uneoro horrelako mi-loika esperimentu egiten dira. Esperi-mentu horietatik batek arrakasta edu-kitzearekin, konturatu gabe aldatzeesperimentuak egiten ari gara”.

Zer egin dezakegu?Egia da ez dagoela arazo horren

kontzientziarik. “Jendeak ez daki ho-rrelako gauzak gertatzen direnik, etaberaz, oso kontzientzia txikia dago.Gainera, gauza exotikoek erakarri egi-ten gaituzte, gustatu egiten zaigu etxe-an edukitzea” dio Ibañezek. “Biologo-ak gara, gainera, askotan joera horidaukagunak. Baina orain arte interes

naturalekoa zena, orain arrisku latzabihurtzen ari da”.

Kontua ez da egoera dramatizatzeaeta beldurtzea, informatzea eta zer egindaitekeen jakitea baizik. Horregatik,Bidebietako ikasleek hainbat aholkuematen dituzte:

- Ez ekarri atzerriko izaki bizidunik(landare zein animalia) bidaiatzen du-zunean. Hobeto bizi dira sorlekuan,inolako arazorik sortu gabe.

- Erabili bertako espezieak zerbaitapaintzeko landareren bat behar duzu-nean.

- Ez erosi animalia exotikorik lagunegingo dizun animaliaren bat behar du-zunean. Dagoeneko baldin baduzu,berriz, ongi zaindu.

- Ez utzi kanpoan animalia edo lan-dare exotikorik. Aspertu bazara eta al-de batera utzi nahi baduzu, eramazudende egokiren batera edo jo ezazuanimalientzako ospitaleren batera.Edo bestela, eutanasia egin; hozkai-luan sartu eta hil egiten dira naturalki,minik gabe.

Espezie inbaditzaileen hedapenariaurre hartu nahi bazaio, instituzioek erehainbat neurri hartu beharko dituztelaargi ikusten du Ibañez irakasleak. Has-teko, inportatzen diren gaiak sakonkiikuskatuz eta araudi zorrotzak jarriz.Zenbait espezie inbaditzaileren batekkutsatuta dagoela susmatzen bada, be-har diren neurriak hartu beharko lirate-ke. Hainbat salgairen salerosketa eredebekatu egin beharko litzateke, na-zioarteko itunei men eginez. “Portuga-len 1999an araudi zorrotza ezarri zu-ten. Besteak beste, sar ezin daitezkeen

zuhaitz espezieak eta landatu ezindaitezkeen espezieak zerrendatu zi-tuzten, eta animalia eta landareak sal-tzen dituzten dendei ere hainbat kon-trol jarri zitzaizkien. Hemen, ordea,parte naturaletan baino ez dago neu-rririk” azaltzen digu Ibañezek. “Sarri-tan seriotasunik gabe hartzen diraneurriak, baina hemendik urte ba-tzuetara neurri zorrotzagoak hartubeharko dira”.

Miguel Ibañez:“100 espezie

berritatik hama-rrek biziraun deza-kete, eta bat bihurdaiteke inbaditzai-

le. Orduan, 100espezie ekartzen

badira, % 1ekoarriskua dago.

Baina 100.000ekartzen badira…

Eta hori da gauregun gertatzen

dena”


Zenbait espezie inbaditzaile

Alga hiltzailea (Caulerpa taxifolia)Alga berde ederra da, oso erabilia

arrain tropikaleko akuarioak dotore-tzeko. 1984an hasi zen ugaltzen Medi-terraneoan, ur horri Monakoko akua-riotik ekarritakoa nahastu ondoren.

Kalte bikoitza eragiten du: batetik,bizkor hazten denez, poseidonia (fane-rogama marina) zelaiak suntsitzen ditu,eta horrela, babesik gabe uzten dituarrain eta ornogabe asko; bestetik, po-zoi indartsu bat sortzen du (caulerpi-na), eta animalia askoren heriotza era-gin (horregatik deitzen zaio “hiltzai-lea”).

Azke urteotan asko hedatu da Me-diterraneoan; 1992an antzeman zutenMallorkan, eta 2000n, berriz, Kalifor-nian.

Japoniako falopia (Fallopia japonica)Hosto iraunkorrak ditu Asiako lan-

dare honek, eta arrak eta emeak daude.Ugalketa asexuala du, oso erraza eta az-karra.

XIX. mendean ekarri zuten Europara,apaingarri gisa, eta berehala zabaldu zenhezeguneetan, batez ere Ingalaterran,non gaur egun debekaturik dagoen. Az-ken urteotan Gipuzkoako eremu askokolonizatu ditu, ibai bazterrak, batezere. Hori gutxi balitz, landare horrekkutsaturiko lurra ekarri zuten Bidebie-tara orain gutxi, eta oso azkar ari da haz-ten zenbait lekutan.

Bitxikeria gisa, zera esan daiteke:Falopia dela munduko landarerikemankor eta astunena (ehunka mila to-nako pisua), kontuan hartzen baduguEuropa inbaditu duten landare guztiakemeak direla, eta sorburu berekoak–klonak, nolabait esateko-.

Floridako dortoka (Trachemys s-cripta elegans)

Galapago hau AEBren hegoaldeanbizi da, klima bero eta epeleko lurraldezingiratsuetan.

Oso erraz hazten denez gizakiarenbabespean, erruz hasi dira saltzen az-ken urteotan maskota dendetan(1987an milioitik gora inportatu ziren).

Haragijale eta sarraskijalea da, eta30 cm luze izatera iritsiten da. Ohikoada, gainera, hazi hala uztea errekatxoedo aintziraren batera botaz, horrekbertako galapagoei (galapago arruntaeta legenduna) egin dakiekeen kalteazjabetu gabe.

Gaur egun Ebroko ekosistemariegin diezaiokeen kaltea ikusita, eki-men zenbait abiarazi dira ibai horreta-tik uxatzeko.

Afrikako barraskilo erraldoia(Achatina fulica)

Afrikako hego-ekialdean du jato-rria, eta 30 cm luze eta 250 gr. inguruizatera iristen da. XIX. mendean azalduzen Indian, eta XX. mende hasieranOzeano Bareko zenbait uhartetara iritsizen.

1966an barraskilo mota horretakohiru eraman zituen haur batek Hawai-tik Miamira, eta haren amonak lorate-gian utzi zituen. Horrela hasi zen izurri-teak arazo ikaragarriak eragin zituen:10 urtetik gora behar izan ziren suntsi-tzeko, eta milioi bat dolarreko gastua.Berriki (2003ko azaroan), halere, atze-man dituzte batzuk AEBtako maskotadendetan, debekatuta dagoen arren.

Gaur egun, barraskilo erraldoia izu-garrizko kalteak eragiten ari da Brasilgonekazaritzan. Espezie horrek eraginda-ko hondamendi ekologikorik handie-na Frantziar Polinesian gertatu zen.1967an, ale batzuk eraman zituzten ha-

ra sukaldaritzan erabiltzeko, bainaneurriz gain ugaldu zen, eta Ameriketa-ko barraskilo harrapari bat (Euglandi-na rosea) baliatu behar izan zuten hariaurre egiteko. Barraskilo harraparihark erdira gutxitu zuen Afrikako ba-rraskiloaren kopurua, baina horiek ezezik, uharteko barraskilo propioak erekaltetu zituen (espezien erdia desage-rrarazi zuen). Bistan dago, kasu hartan,okerragoa izan zela konponbidea gai-tza bera baino.

Karramarro gorria (Procambarusclarkii)

Ibaiko karramarro gorriak Mississi-piko (AEB) ur gezetako urtegietan dujatorria. 1973an Badajozera ekarri zu-ten, ezkutuan; hurrengo urtean 500 kg.eraman zituzten Sevillako etxalde bate-ra.

Karramarro horiek ingurune berrie-tara iritsi eta han hedatzeko bi modu na-

gusi dituzte: batzuetan ihes egiten duteeta beste leku batzuetan finkatzen dira;beste batzuetan, berriz, gizakiak berakahalbidetzen du hedapena, arrantzale-ek zenbait gune birpolulatzeko balia-tzen baitituzte.

Horrela, Iberiar Penintsulako ibaiguztietara iritsi da oso denbora gutxian.

Karramarro exotiko horrek onddoparasito bat darama, eta bertako karra-marroen (Austropotamobius pallipes)heriotza eragiten du; horixe gertatuzen, hain zuzen ere, duela urte batzukzabaldutako izurritearen ondorioz.

Ikusten denez, XIX. mende bukae-ran europar espezieko mahastiei gerta-turikoa gerta dakioke orain karrama-rroari: garai hartan, Ameriketatik eka-rritako mahatsak zekarren onddoakeuropar espezieko mahatsaren desa-gerpena ekarri zuen, “mildiu” izenekogaitzak jota; orain, berriz, hango karra-marro gorria da arazo iturri, bertakoensuntsipena eragin baitezake. •


kultura eta hizkuntzaaniztasuna eskolan

Artikulu honetan, laburkirobada ere, Marokoko hezkuntzasistema eta eskolako hizkuntzaden arabiera klasikoari buruzkozenbait datu interesgarri luzatu-ko dira, besteak beste, haur nahizgazte marokoarrei euskara ira-kasteko orduan kontuan izan di-tzagun.

Marokoar hezkuntza sistema, Mo-hamed VI. erregearen bultzadari esker,gaur egun erreforma prozesu baten ba-rruan dago. Erreforma Charte proiek-tuan finkatuta geratu zen (1999ko aza-roko Hezkuntza eta Formakuntza Gu-tun Nazionaleko proiektua), ondoren-go egutegiarekin: 2000-2010 bitarteanHezkuntza eta Formazio HamarkadaNazionala; 2002an Derrigorrezko Hez-kuntza orokortu; 2003an 6 urterekinhaurren eskolatzea hastea orokortu;2004an Batxilergoa orokortu; 2006anHaur Hezkuntza orokortu; 2010an Uni-bertsitatea orokortu. Horiek hitzartuta-ko datak badira ere, 6 urte dituzten haurguztiak eskolatzea eta Batxilergoa oro-kortzea atzeratu egin dira jada.

Erreforma horren bidez, batez ere,honako helburu hauek lortu nahi dira:Marokoko analfabetismo altua jaitsi,hezkuntza kalitatea igo, hezkuntzaridagokionez hiri eta landa eremuen ar-tean nahiz gizon eta emakumezkoenartean dauden aldeak murriztu eta,

Marokoko hezkuntza sistema

Itziar ARAMAIOEuskal filologoa

hezkuntza pribatua garatu. Datuen ara-bera, lurralde honetako biztanleriaren% 55 analfabetoa da. Datuak are kezka-garriagoak dira gizonezko eta emaku-mezkoen eskolatze tasak aurrez aurrejartzen baditugu, edota hirietatik landaeremuetara dagoen aldeari so egitenbadiogu. 2000. urtean UNESCOk bilduzituen datuen arabera, landa eremukoemakumezkoen %89 eta gizonezkoen% 61 analfabetoa da, eta hiri guneetanemakumezkoen % 49 eta gizonezkoen% 25. Analfabetismo altu horien arra-zoietako bat landa eremuetako eskolakopuru urria da. Eremu horietan hau-rrek eskolara joateko hainbat eta hain-bat kilometro oinez egin behar izatendute sarri askotan; hori dela eta, ohikoada eskolara joan beharrean haurrak gu-rasoei laguntzen geratzea, etxerako es-kulanaren edota diru sarreren beharra

bide.Marokoar hezkuntza sistema isla-

miar legearen gainean eraikita dago.Jaungoikoarenganako fedea, nazioa-renganako maitasuna eta monarkiakonstituzionalaren errespetua ditu oi-narritzat.

Marokon bi hezkuntza sistema dau-de: publikoa eta pribatua. Pribatuanikasleriaren % 3 dabil, eta ikastetxe ho-rietako gehienak gobernuaren menpedaude, eta publikoen antzeko ikasketaprogramak eta metodoak erabiltzen di-tuzte. Horiez gain, eskola frantsesak,espainolak eta abar ere badaude. Ho-riek, dagozkien lurraldeko programajarraitzen badute ere, nahitaez arabiarhizkuntza eta kultura ikasgaiak emanbehar dituzte.

Ikasketa ez unibertsitarioak hirumailatan bereizten dira: Lehen Hez-kuntza (6 maila, 6-12 urte bitartean), Bi-garren Hezkuntza (3 maila, 12-15 urtebitartean), eta Batxilergoa (3 maila, 15-18 urte bitartean). Batxilergoaren ordezLanbide Heziketa ikasteko aukera erebadago. Haur Hezkuntzari dagokio-nez, orain arte ez du presentzia handi-rik izan; hirietan orain hasi dira zabal-tzen.

Haur Hezkuntza: arlo pribatuarenesku dago, eta 2-6 urte bitarteko haurreibegira. Zentro bakoitzeko buruek era-bakitzen dituzte emango duten ikaske-ta programa eta irakasleek izan beha-rreko profila eta ikasketak. Garai hone-


tan hasiko dira hizkiak ezagutzen, ira-kurtzen eta idazketa teknikak lantzen.Zentroek ez dute jangelarik; hala bada,ikastetxeko ordutegia, goizeko 8:30e-tik 12:00etara eta 14:00etatik 17:30erada. Asteazken, larunbat eta igandeetanez dago eskolarik.

Eskola koranikoak: Korana bainoez da irakasten eta kasu gutxi batzuetanirakurketarekin eta idazketarekin has-ten dira. 4 urterekin matrikulatu eta 7-8urte dituztenerako Korana buruz jaki-tea espero da. Erabiltzen duten ikaske-ta metodologia errepikapenaren bitar-tez buruz ikastea da, azaldu edota jakingabe zer esaten den edota esaten dena-ren inguruan hausnartu barik. Pertsonahelduak ere joan daitezke ikastetxe ho-rietara, eta kasu horietan ere ikasketametodologia bera erabiltzen da. Tange-rren, esaterako, hiru eskola koranikogarrantzitsu daude. Bertan urtero 10ikasle hoberenei beka bat ematen zaieikasketak jarraitzera Saudi Arabiara joa-teko eta etorkizun hurbilean imanbihurtzeko.

Lehen Hezkuntza: sei maila dira, 6urterekin hasi eta 12 urtera arte. Mailabatetik bestera automatikoki pasatzenda, ikasgaiak gainditu edo ez. Hala ere,Bigarren Hezkuntzara pasatzeko, haurguztiek azterketa global bat gainditubehar dute ekainean. Gainditzen ez du-tenek hurrengo urtera arte itxaron be-har dute. Herri edota hiri bakoitzekohaur guztientzat azterketa bera izatenda, eta azterketa horren mamia herriedo hiriko irakasle guztien artean era-bakitzen da. Zentro bakoitzak bereproposamena egiten dio barrutikoikuskariari eta horrek Barrutiko Ordez-

karitzara bidali ostean, han erabakitzenda zein galdera egin zehazki. Azterketahori haurren gehiengoak gainditzenbadu ere, gainditzen ez dutenek hiruurteko epea dute horretarako. Orduanere gainditzen ez badute, Lanbide He-ziketara bideratzen dira.

Badaude beste zentro mota batzukere, esate baterako “Muley Sliman”Tangerren, non bi urteren buruan oina-rrizko jakintzagaiak eta islamaren ingu-ruko gaiak baino ez diren eskaintzen.Lehen Hezkuntzako asteko ordutegia30 ordukoa da, astelehenetik larunba-tera. Liburuak gurasoek erosi behar iza-ten dituzte, baina ostean gobernuak di-ru laguntzak ematen ditu.

Bigarren hizkuntza salbu, ikasgaiguztiak arabiera klasikoan ematen dira.Lehen Hezkuntzako 3. mailan frantse-sez idazten, irakurtzen eta hitz egitenikasten hasten dira, Marokoko bigarrenhizkuntza ofiziala baita.

Gela bakoitzeko haur kopurua al-datu egiten da auzotik auzora eta herri-tik herrira, baina hirietan ohikoa da ge-la berean 40 ikasletik gora izatea.

Bigarren Hezkuntza: hiru maila di-ra, 12 urtetik 15 urtera bitartean. LehenHezkuntzan legez, hemen ere, mailabatetik bestera automatikoki igarotzenda, eta Batxilergoan matrikulatzeko az-terketa bat gainditu behar dute. Azter-keta horretara aurkezteko 18 urte edogutxiago izan behar dira. Hori ez badakasua, edota hiru aldiz azterketa frogaegin eta gainditzen ez badute, LanbideHeziketara bideratzen da ikaslea.

Bigarren Hezkuntzan ere astean 30orduko ikas-ordutegia dute, astelehe-netik larunbatera; liburuak beraiek ero-si behar dituzte (nahiz eta gobernuakostean diru laguntzak eman). Ikasgelabakoitzean 20-45 ikasle inguru egondaitezke. Ikasgai guztiak –bigarren hiz-kuntza salbu– arabiera klasikoan ema-ten dira. Hala ere, kasu honetan, ikas-materialak ordaintzeko bekak lortzekoaukera dago, eta landa eremuko ikasle-en kasuan, hirietako barnetegietaraikastera joateko.

Batxilergoa: hiru maila dira, 15-18urte bitartean egiten direnak. Lehenen-

go mailan, frantsesaz gain, beste hiz-kuntza berri bat ikasten hasten dira:gaztelania, ingelesa, alemana edo ita-liera. Bi adar daude:

1. Orokorra: Letrak, Zientzia Esperi-mentalak eta Zientzia Zehatzak.

2. Teknikoa: Ingeniaritza Ekonomi-koa, Mekanika, Elektronika, Kimika etaNekazaritza.

Kasu honetan ere, Unibertsitaterajoateko azterketa bat gainditu behar da.

Zenbait ohar: Marokon ez da existi-tzen irakasle tutorearen lana, eta ikasleordezkariek ez dute eginkizun zeha-tzik edota pisurik. Ziklo bakoitzarenbukaeran, haur bakoitzarekin orienta-tzaile batek hitz egiten du bere ikaske-tak nondik bideratu aholkatzeko. Eba-luazio txostenetan (ikasturteko bi edohiru), azken azterketako nota baino ezda agertzen, hori baita ebaluatuko du-ten gauza bakarra. Irakasle eta ikasleenartean ez dago apenas komunikazio-rik, irakasleak, oro har, eskola emateramugatzen baitira. Gurasoak ere oso gu-txitan joaten dira zentrora, eta agertzendirenean, normalean, ikasleak gauzagogorren bat egin duelako da. Hezkun-tza sistemari ez zaio garrantzirik ema-ten eta irakasleen lana ez da aintzat har-ten. Ez dago talde lanak egiteko ohitu-rarik, ez eta irakasleen arteko koordi-naziorik ere. Bai irakasleek, bai ikasle-ek oso baliabide material gutxi dituzte.Ikasketa metodologia zabalduena me-morizazioa da.

Gogoan izan, beraz! 1. Marokon analfabetismo tasa al-

tua dago, bereziki landa eremuan etaemakumezkoen artean.

2. Arabiera klasikoan irakasten diraikasgai guztiak. Administrazioko hiz-kuntza da, ez kalekoa.

3. Haur Hezkuntza oso haur gutxikegiten dute; beraz, 6-7 urte arte eskola-tu gabe daude gehienak.

4. Eskola koranikora joan direnhaurrek erlijioa dute beraien hezkun-tzan oinarri. Memorizazioa da orduraarte izan duten ikas sistema bakarra.

5. Lehen eta Bigarren Hezkuntzan


eta Batxilergoan mailak automatikoki–ikasgaiak gainditu edo ez– pasatzen di-ra, horrek dituen ondorioekin. Ziklo ba-koitzaren bukaeran hurrengo ziklorapasatzeko azterketa global bat egiten da.Guretzat interesgarria litzateke jakiteaziklo bakoitzaren bukaeran egiten denazterketa horietan zein gai eskatzen di-tuzten. Horrela, ziklo bakoitzaren buka-eran zein maila izan beharko luketen ja-kingo genuke eta horren aurrean neu-rriak hartu ahal izango genituzke.

6. Lehen Hezkuntzako 3. mailanfrantsesa eta Batxilergoko 1. mailangaztelania, ingelesa, alemana edota ita-liera ikasten hasiko dira.

7. Memorizazioa da ikas sistema za-balduena.

8. Talde lanak egiteko ohiturarik ezdago.

9. Irakasleen eta ikasleen arteanapenas dago harremanik.

10. Gurasoek ikastetxetik pasatze-ko ohiturarik ez dute.

11. Ez da hezkuntzan sinesten.

Euskararen eta arabieraklasikoaren arteko desberdin-tasun nabarienak

Ezer baino lehen, gogoan izan be-har dugu, gure ikastetxera datozenhaur marokoarrek nahiz haien guraso-ek ez dutela zertan arabiera klasikoa ja-kin, ikastetxeko eta administraziokohizkuntza baino ez baita. Marokonhainbat hizkuntza daude, batzuk ara-bieraren dialektotzat hartzen direnak(Dariya, Djebli, Arubi, Bedui, Hassa-ni…), eta beste batzuk Tamazight hiz-kuntza edota honen dialektotzat (Tari-fit, Tamazight, Tachelhit…). Hala ere,denak alfabetatzen dira arabiera klasi-koz, eta arrazoi hori bide jo dut hizkun-tza horren eta euskararen arteko zen-bait desberdintasun aipatzera.

Bestalde, argi gera bedi konparake-ta hau konparaketa umil bat dela etapraktikotasunari begira egina baino ezdagoela. Hau da, gogoan izan beharre-ko zenbait datu interesgarri baino ez di-ra emango, zehaztasunek luze joko bai-lukete eta azterketa sakona eskatukobailukete. •

Zer dela eta

1. Arabieraz eskuinetik ezkerrera idaz-ten da.

2. Latindar grafiatik oso desberdina.Grafia bakoitza soinu desberdin bati dago-kio.

3. Fonologikoki o/u eta e/i-ren arteanez dago oposaketarik. Hau da, hitz bera /o/edota /u/-rekin esan, esanahia ez zaio alda-tuko, eta /e//i/ren artean, beste horrenbes-te. Hala, poto, putú, putó edo potu esan, be-ti esan nahi izango du gauza bera: “zutoi-na”. Hala bada, arabierako sistema bokali-koa sei bokaletara mugatzen da (A, I, U): hi-ru laburrak eta hiru luzeak.

4. /p/, /ñ/, /ll/, /x/ ez dira existitzen, etabeste hiruen kasuan, bakoitzak soinu ze-hatz bati egiten dio erreferentzia. Arabierak28 soinu ditu, 28 karaktereri dagozkienak.Normalean [b] eta [g] zein [p] eta [k] soinuakez dituzte bereizten, eta fonema sabaika-riak egiteko arazoak dituzte.

5. Arabieran ez da maiuskularik existi-tzen.

6. Arabieraz kurtsiban idazten da eta ezdu forma bakarturik latindar alfabetoko in-prenta letrak bezala.

7. Letra bera, hitzean posizio bateanedo bestean joan, desberdin idazten da.Lau forma desberdin daude letra bera idaz-teko, bere posizioaren arabera. Hitzak ere,bukatzen diren letraren arabera, elkarrenartean lotzen dira.

8. Puntuazio zeinuei ez zaie garrantzi-rik ematen. Galdera eta harridura ikurrakesaldi bukaeran baino ez dira jartzen.

9. Gaztelanian bezala, izenek generoaeta zenbakia dute. Maskulinoa genero ezmarkatua da, eta femeninoa hitzari “-ta”atzizkia gehituz osatzen da. Arabieran hiruzenbaki daude: singularra, plurala eta“duala” (bi gauza). Forma dualak eta plura-lak ere atzizki bidez adierazten dira. Izenakdeklinatu egiten dira euskaran bezala, bai-na arabieran hiru kasu baino ez daude: no-minatiboa (subjektua markatzeko), geniti-boa (zehar objektua adierazteko) eta aku-satiboa (objektu zuzenarentzat).

10. Bigarren eta hirugarren pertsonasingularrak eta pluralak, forma femeninoaeta maskulinoa daukate. Aditz bakoitzakbaditu forma dualak ere.

11. Arabieran ez da existitzen, nahiz etasuposatu egiten den. Adibidez, “irakasleanaiz” esateko, “ni irakaslea” esango litzate-ke.

12. Aditzen denbora sistema lehenaldi-ra eta etorkizuneko formetara mugatzenda. Orainaldia etorkizuneko formekinadierazten da.

Zailtasun ohikoenak

1. Lateralitatea eta norabidea.

2. Grafismoa.

3. Bokalen bereizketa eta ahoskatzea.

4. Gaztelaniako /p/, /ñ/, /ll/, /x/, /c/,/z/, /qu/ kontsonanteen ahoskatzea eta bereizketa.

5. Maiuskulen eta minuskulen erabilera.6. Fonemen beraien arteko lotura eta idazkera.

7. Letren idazkera eta hitzen arteko banaketa.

8. Puntuazio zeinuak

9. Izenen generoa eta zenbakia

10. Aditzak

11. IZAN aditza

12. Aditzen orainaldia eta iragana


HitzaldiakHitzaldiakBAT SOZIOLINGUISTIKA

aldizkariaren 52. zenbakia(2004ko irailekoa) Euskaraeta etorkinak gaiari buruzkoada. Honako artikuluak ditu:

- “Estatuz kanpoko etorkinak etahizkuntza normalizazioa EAEn: admi-nistrazio publikoaren eta herri mugi-menduen ahaleginak”. Itziar Aramaio

- “Akulturazio estrategiak: Espai-niatik etorritako etorkinen estrategiakharrera gizartera egokitzeko hainbatautonomi elebidunetan”. Iñaki Garciaeta Nekane Arratibel

- “Etorkinak gure eskoletan. Gogo-etarako zenbait zertzelada”. MatildeSainz

- “Etorkinen integrazioa ikastole-tan”. Mariaje Imaz eta Meltxor Artetxe

- “Etorkinak eta hizkuntzak es-kolan”. Felix Etxeberria

- “Europan eta munduan anizta-suna: etorkizuna = etorkintasuna?!”Julen Arexolaleiba

- “Etorkinak euskal hezkuntzan:sindikatu baten ikuspegia”. IñakiAgirre (LAB)

- “Euskara eta immigrazioa”.Agustin Unzurrunzaga (SOS Arra-zakeria)

- “Eskola, hizkuntza eta immi-grazioa Katalunian”. Josep M. Serra

* Ondarroako Txomin Agirre ikastetxekoak gara. Gure zentroan adin guztietako hainbat etorkin daude. Urteak pasa ahala, kon-turatu gara arabiar hizkuntzan alfabetatutako haur gehienek hasieratik logopedia saio egoki bat ez badute jasotzen, urteak aurre-ra joan arren, idatzizkoan ez dutela ongi menperatzen arabiar alfabetoan existitzen ez diren fonemak eta euskaraz exisitzen direnakbereiztea. Esaterako /r/ eta /rr/, /i/ eta /e/, /o/ eta /u/… Hori dela eta, Murtzian (arabiarretik gaztelaniarako jauzi fonetikoahasieratik menperatzeko) edota Katalunian (arabiarretik katalanerako jauzi fonetikoa menperatzeko) jada egina duten legez, gukere euskarari begirako material logopediko umil bat sortzea erabaki dugu. Oraindik hasi berriak baino ez gara. Hori dela eta, norbaitkontu honetan interesatuta balego, zerbait egina balu, elkarlanean aritu nahiko balu edota adituren batek bere aholkuak nahiz la-guntza eman ahalko baligu, biziki eskertuko genuke.

[email protected]

* Bilbo Handiko A ereduko ikastetxe batean lan egiten dut. Gure ikastetxea ikasle etorkinez josia dago eta Eusko Jaurlaritza-tik diru laguntzak jasotzen baditugu ere, laguntza horien koordinazio falta izugarria dagoela iruditzen zait. Esate baterako, maia-tzean Hezkuntza Sailekoei ikastetxean ditugun etorkinen eta horien gabezi akademikoen (bereziki linguistikoen) zerrenda eta ba-lorazioa bidali behar izan genien diru laguntzok lortzeko. Baina, zer gertatzen da urtarrilean datozenekin? Eta gainera, gure zen-troan, behintzat, etorkin askoren arazoa ez da mugatzen linguistikora; kasu batzuetan haur horiek gorreria puntu bat dute, ikusmenarazoak… Beraz, ikasturtean zehar datozen haur horiekin zer? Ikasturte barruan badatoz, ez dugu laguntza handirik, hori “pasa labola” edota “sálvese quien pueda” bihurtzen da. Nik uste dut, laguntza horiek eskatu eta lortzeko, ikasturtean zehar ere bestedeialdi bat egon beharko lukeela,. Bestela, askotan, bat-batean etorkinak etorri, eta aurretik emaniko laguntzak ezer gutxian ge-ratzen dira.

M.G.

Txoko hau zeurea duzu, irakurle.Egin galderak edo bidali erantzunak helbide hauetara: [email protected] edo [email protected]

Zure izena edo ikastetxearen izenarekin batera, helbide elektronikoa jartzea eskatzen dizugu, erantzuna emateko zurekinzuzenean harremanetan jar dadin nahi duen oro.

Harremanetarako bide berri honekin, dauzkagun kezkak denon artean eta elkarri gure esperientziak kontatuz bidera di-tzakegu. Anima zaitez!

Irakurleen txokoaIrakurleen txokoa

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakazaroa

Berriak

Gizartea aldatzen doan heinean hez-kuntza sistemak ere aldatzeko beharraizaten du. Horregatik, Europan hezkun-tza sistemek 2010. urterako lortu behardituzten helburuak zehaztu ziren. Heinbatean horri begira, Frantziako eta Espai-niako gobernuak hezkuntza sistemanhainbat aldaketa egitekotan dira. Horre-gatik bultzatu dituzte eztabaidak eta foro-ak hezkuntzako eragileen artean. Katalu-nian ere aditu talde batek hainbat propo-samen egin ditu.

Frantziako aldaketakFrantzian iazko ikasturtean hausnar-

keta prozesu bat eraman zuten aurrera, etaberriki ezagutu da hezkuntza sistemarenerreformak biltzen dituen Thelot txoste-na. Azaroaren erdialderako prest izangoda lehen zirriborroa eta abenduan edo ur-tarrilean aurkeztuko da Ministroen Kon-tseiluan lege egitasmoa. Otsail edo mar-txoan aurkeztuko dute Parlamentuan eta2005eko lehen seihilalabetekoan eztabai-datuko da bertan. Behin lege bihurtuta,2006/07 ikasturtean jarriko da martxan.

Proposatzen diren aldaketakOinarrizko hezkuntza indartzea- Derrigorreko gaitasun oinarria: atal

honetan zerrendatzen diren gaitasunakmenperatu egin beharko dira hurrengoziklora sartzeko: kontatzea, mintzatzea,irakurtzea, idaztea eta bizikidetza.

- Brebeta: kolegiotik lizeora pasatze-ko Brebeta deritzon azterketa egin be-harko da, eta gaindituz gero OinarrizkoIkasketen Agiria eskuratuko da.

- Norbanakoen gaitasuna: ikasleengaitasunak, gustuak eta dohainak gara-tzeko aukera zabalduko da. Hautazkogai osagarriak jarriko dira.

- Norbanakoaren txostena osatzea:ikasleari hautabidearen aukera emangodion sistema ezarri nahi da. Horretarako,ikaslearen nahia eta tokian tokiko es-kaintzak kontuan hartuko dira.

Ikasmailen aldaketa- Urte bat goizago hasi: orain arte de-

rrigorrezko eskolatzea 6 urterekin hastenzen, eta txostenak 5 urterekin hastea pro-posatzen du. Xedea da ama eskolatik le-hen mailarako haustura leuntzea.

- Mailak aldatu: derrigorrezko hez-kuntza hiru ataletan banatzea proposa-ten da:

+ Oinarrizko ikasketa: ama eskolakoazken urtetik CE1 mailaraino.

+ Sakontze fasea: CE2tik 6. mailara.+ Zabaltze fasea: 5. etik 3. mailara.

Irakasleen formazioa- Irakasleen eginkizuna: ohiko lana

bermatzeaz gain, irakasleak ikasleen ja-rraipena, gurasoekiko harremana eta tal-de lana bermatu beharko du.

- Ordu kopurua igotzea: antolaketaberriak irakasleen presentzia handiagoaeskatzen du kolegioan eta lizeoan. Ira-kasle bakoitzak lauzpabost ordu gehiagosartu beharko lituzte, eta soldatan kon-tuan hartzea eskatzen du txostenak.

- Ikasbidea luzatzea: eginkizun be-rriei aurre egiteko, formazio epea luza-tzea proposatzen da. Hurrengo urteetanirakasleriaren erdia berritzea aurreikus-ten da eta horiek sartzeko sistema aldatuegingo litzateke. Bi ataletan egingo litza-teke. Lehenengoan irakaslearen jakintzahartuko litzateke kontuan, eta bigarrene-an, formazio berezia jaso ondoren, lane-rako behar dituen gaitasunak hartuko li-rateke kontuan.

Lanbide formazioa- Eskaintza eskola sisteman barnera-

tzea: kolegiotik bermatu nahi dute lanbi-deen ezagutza, eta enpresa munduareki-ko erlazioa indartu.

- Alternantzia: IUFM formazioak al-daketa sakonak izanen ditu. Bi urtekoaizango da eta teoria eta praktikaren alter-nantzian oinarritua.

Hezkuntza sistemetakolegeak aldatze bidean dira

Informazio gehiagorako:

www.education.fr

wwwdebateeducativo.mec.es

www.fbofill.org

- BONAL, Xavier; FERRER, Fe-rran; ESSOMBA, Miquel Angel: Po-litica educativa i igualtat d´oppor-tunitats. Prioritats i propostes. Jau-me Bofill, Bartzelona, 2004.


- Ikasleen ikasketa maila eta ikaste-txearen funtzionamendua ebaluatzea.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza- Lehen zikloan ikasgaiak murriztea

(Lehen Hezkuntzan baino bi edo hiruikasgai gehiago soilik).

- Irakasleen taldeak sustatzea. Irakas-leen taldeak erabakitzea ikasleak hurren-go mailara pasa edo ez.

Batxilergoa- 4 modalitatetik 3ra pasatzen da: Ar-

tea, Giza Zientziak eta Humanitateak etaZientzia eta Teknologia.

- Derrigorrezko ikasgai kopurua mu-rriztea.

- Ikasgai guztiak gaindituta, “batxiler”titulua jasotzea.

Unibertsitatea- Unibertsitatean sartzeko azterketa

bakarra egitea.Balioak- Herritarren heziketarako ikasgaia

sartzea.Erlijioa- Erlijioaren ikasketa ez konfesionala

sartzea.Ikastetxeen autonomia- Antolaketan eta hainbat hezkuntza

proiektuetarako zerbait proposatzen da,baina betiko beldurrak ageri dira.

Aukeratzeko eskubidea eta plu-raltasuna

- Konpentsazio proposamenakagertzen dira, gehiegi zehaztu gabe.

Irakasleen prestakuntza- Ez du gehiegi zehazten edo lotzen.

Ondorioz:- LOGSEren espiritua edota hezkun-

tza ikuspegia berreskuratzen du.- Hezkuntza asmoari ez dizkio behar

adinako baliabideak jartzen. Diru gehia-goz hitz egiten du, baina goitik beherakoegituraketa ez du zalantzan jartzen. Auto-nomiaz hitz egiten du, baina berau gara-tzeko inongo neurririk hartu gabe (guztizkontrolatua).

- Gaztelania ez diren estatuko bestehizkuntzak ez dira ia existitzen.

- Bukatzeko, aurrekoa baino inten-tzio hobea duen proposamena da, akatsberetsuak dituena eta gure hezkuntzare-kin alderatuz, oso atzetik doana.

Espainiako gobernuaren ez-tabaida prozesua

PSOEk, gobernura iritsi bezain laster,PPk ezarritako Kalitate Legea albo baterautzi eta lege berri bat egiteko asmoa ager-tu du, helburua 2010erako Europan jarridiren hezkuntza helburuak lortzea dela-rik. Horretarako, “Una educación de cali-dad para todos y entre todos” izenekotxostena egin du eta hezkuntza eragile-engana zabaldu du eztabaida dezaten.Autonomia Erkidego bakoitzeko Hez-kuntza Sailak hartu du ardura hori etaabendua bitartean eztabaidatuko da.Otsailean eztabaidaren ondorioak aur-keztuko dira. Irailean egingo da eztabai-da parlamentarioa eta legearen onarpe-na. 2005/06 ikasturtean zehar hezkuntzaadministrazioek arauak garatuko dituzte,eta 2006/07 ikasturtean jarriko da legeaindarrean.

Egiten diren proposamenakArlo teorikoan- LOGSEren ildotik doa. Hezkuntza

ikuspegiari ematen dio garrantzia.Ikastetxeen autonomia, ikasleen beha-rretara egokitutako heziketa, eskola ko-munitatearen parte-hartzea, udalen in-plikazioa... aipatzen ditu.

- Europan baino gutxiago gastatzenda hezkuntzan eta portzentaje-gastua(BPG) Europako herrialdeen parera igonahi da.

- Eskola Ituna proposatu nahi da pun-tu hauen inguruan:

+ Hezkuntzaren kalitaterako helbu-ruak

+ Irakasleen lana+ Hezkuntza zentroen funtziona-

mendua+ Ezagutzaren gizartearen erronkaHaur Hezkuntza- Bi ziklotan antolatuko da: 0-3 eta 3-6

urte.- Hezkuntza helburua duten zikloak

izango dira.- Irakurketa-idazketan, atzerriko hiz-

kuntzan eta informatikan lehen urratsakematen hastea da xedea.

Lehen Hezkuntza- 4. mailan ikastetxe bakoitzak diag-

nostikoaren ebaluazioko proposamena.

Kataluniako hausnarketakIdeologia eta eremu pedagogiko

anitzeko 40 adituk zentro publikoen etakontzertatuen inguruko hausnarketaeraman dute aurrera. 300 proposamenadostu dituzte eta Politica educativa iigualtat d´opportunitats liburuan bildudituzte.

Era berean, Generalitat-eko Hezkun-tza Kontseilua elkarrizketak egiten hasi-ko da hezkuntza erakunde eta eragilee-kin Hezkuntza Itun Nazionala egite alde-ra. Aipatu liburua oinarritzat hartuko du-te hezkuntza politikari buruzko hausnar-ketak egiteko.

Liburuak gaur egungo hezkuntzakontzertuen gaineko errepasoa egitendu. Egun, sare publikoan dauden eta zer-bitzu publikoko helburuak betetzekokonpromisoa hartzen duten zentroek ja-sotzen dute finantziazio publikoa.

Hona hemen egiten dituzten zenbaitproposamen:

- Sare publikoaren eta pribatuaren ar-tean itun handi bat egitea sistema justua-goa eta berdintzaileagoa lortzeko.

- Ondorioz, titularitate publikoko sa-rea sortzea. Bertan zerbitzu publikorakobokazio argia duten Kataluniako zentroguztiak egongo lirateke.

- Eskola Mapa berria proposatzen du-te, egungoak desorekak eta desberdinta-sunak sortzen dituelako. Eskola Mapaberriak sozialki baztertuta gelditzekoarriskuan dauden zonaldeak hartu be-harko lituzke kontuan, eta ez zentroak.

- Kontzertu politikak eta irakasleenbetekizunen parekatzea behar dira sarebiak baldintza beretan egoteko. Horre-gatik, kontzertuak plazaren kostu osoabete behar du.

- Kontzertuaren kriterioek kontuanhartu beharko lituzkete: zentroarenideiak, irabazi asmorik ez izatea, ikasleakkriterio gardenekin onartzea, hezkide-tza, hezkuntza komunitateak parte har-tzeko mekanismoak, sare publikoarenordutegi bera izatea eta aukera berdinta-sunarekin lotutako alderdi guztiak.

- Eragile sozialek gehiago parte hartzeahezkuntza politiketan. Horretarako, Hezi-ketako Herri Forum-ak sortzea proposa-tzen dute, nahi duen orok esku har dezan.



Berriak

Eskolak euskaldundu tuko dute hezkuntzako eta

Hezkuntzako eta euskalgintzakohainbat eragilek Eskolak euskaldundubehar du kanpaina jarri dute abian, etahorretara bultzatu dituen arrazoia gar-bia bezain argia da: gaur egungo hez-kuntza sistemak ez du bermatzen ikas-leek euskara ikastea. Eta horregatik, es-kolak euskaldundu egin behar duelaaldarrikatu dute.

AEK, EHU, Euskal Herriak Bere Es-kola, Euskal Konfederazioa, IkasleAbertzaleak, Kontseilua, LAB, Sortzen-Ikasbatuaz, EHIGE eta Partaide dirakanpaina honi hasiera eman diotenak.Horren bitartez, gaur egungo hizkun-tza politikak agortuta daudela aldarri-katuko dute, eta beraz, hizkuntza poli-tika berriak jarri behar direla martxan.Horretarako, sasibideei aurre hartu etabenetako bideak hartzea eskatu dute.

Bilbon egindako aurkezpeneanAztikerren datuak eman zizuten ezagu-tzera. Horien arabera, gaur egun hiruikasletik bi euskaldundu gabe atera-tzen dira eskolatik. Euskal Herriko ikas-leen % 20,7k eskola guztiak gaztelaniazedo frantsesez jasotzen ditu; % 24,6k

Euskara ikasgaia astean lau orduz jaso-tzen du, eta gainerakoa gaztelaniaz edofrantsesez; % 16,7k ikasgai batzuk eus-karaz eta beste batzuk erdaraz ikastenditu; eta % 38k dena euskaraz ikastendu, Gaztelania eta Frantsesa ikasgaiakizan ezik astean lau orduz. Datu horiekkontuan hartuta, beraz, gehienez ikas-leen % 38 euskaldunduko da, eta % 62ez da euskaldunduko.

Egoerak bere horretan jarraitzenbadu, hurrengo 18 urtetan euskaldun-du gabeko 268.354 euskal ikaslekamaituko dute Derrigorrezko Hezkun-tza; alegia, urtero 14.908 ikasle.

Horri gehitu behar zaio euskaraikasteko eskubidea ukatu egiten delazenbait eskualdetan. Beraz, eskolak ezbadu euskalduntzen, hizkuntza esku-bideak sistematikoki urratu egiten dira.

Eskolaren euskaldunaren ezauga-rriak

Horri aurre egiteko eman behar di-ren urratsak azpimarratu dituzte kan-paina honen bultzatzaileek. Euskaraeskubidea bada eta helburua euskal-

Datuak

89.666 euskal ikaslek eskola guz-tiak gaztelaniaz edo frantsesez jasotzenditu, euskarazko irakasgairik gabe(ikasleen % 20,7).

106.269 euskal ikaslek eskolaguztiak gaztelaniaz edo frantsesez ja-sotzeaz gain, Euskara irakasgaia ema-ten du, astean lau ordu (ikasleen % 24,6).

72.419 euskal ikaslek hainbat es-kola erdaraz eta beste hainbat euskarazjasotzen ditu (ikasleen % 16,7).

164.375 euskal ikaslek eskolaguztiak euskaraz jasotzen ditu, eta Gaz-telania eta Frantsesa irakasgaia ematendu astean lau orduz (ikasleen % 38).

Gehienez, ikasleria osoaren % 38euskaldunduko da. Ikasleria osoaren% 62 ez da euskaldunduko.

Hurrengo 18 urteetan euskaldun-du gabeko 268.354 euskal ikaslekamaituko dituzten beren ikasketak;hau da, urtean 14.908 ikasle.

1991/02-1996/97 tartean % 52,2egin zuen gora D ereduak.

1997/98-2002/03 tartean, % 24.


behar du! aldarria lau haizetara heda-euskalgintzako hainbat erakundek

duntzea bada, horretarako tresna esko-la euskalduna da, eta honako ezauga-rriak eduki beharko lituzke nagusiki:

- Irakaskuntza-ikaskuntza euska-ra denez, hizkuntzarekiko ardura ira-kasgai guztietan eduki behar da.

- Harreman hizkuntzak euskaraizan behar du. Horretarako, irakasle etalangile guztiek izan behar dute euskal-dun (hots, elebidun). Kolektibo guz-tien arteko harremanak euskaraz gara-tzeko bitartekoak jarri behar dira, baieskola barruan eta bai eskolaz kanpo-ko ekintzetan.

- Hizkuntza gaitasun bakoitzak be-re arreta berezia eskatzen du. Jatorrizerdaldunak direnei begira, arreta bere-zia ezarri behar zaie txiki-txikitatik eus-kararen jabekuntza arrakastatsua izandezaten. Jatorriz erdaldunak izateazgain, euskal ikastetxe batean berandueskolatzen direnen kasuan, neurri etabaliabide bereziak jarri beharko dira,lehen urteetako urratsak ez baitituzte

eman.Jatorriz euskaldunak direnei be-gira, irakasleen euskararen kalitateabermatzea oso garrantzitsua da, hau-rren hizkuntza gaitasunaren garapenablokea edo atzera ez dadin.

- Irakasleriak euskalduna etaprestatua izan behar du. Horrek eska-tzen du prestakuntzari eta etengabekohobekuntzari arreta berezia eskain-tzea. Bestalde, oraindik ere irakasle ele-bakarrak sortzen direla ikusita, EuskalHerrian kokatuta dauden Irakasle Es-koletan erdal adarrak desagertzea be-harrezkoa da.

- Hizkuntza normalkuntza plangin-tzak egiterakoan, ikastetxe bakoitzakbere egoera hartu behar du kontuan,eta hortik abiatuta egin euskalduntzeintegralerako planteamendua. Plan-gintza hori bideratuko duen dinamiza-tzailea finkatzea funtsezkoa da. Admi-nistrazioak bitarteko guztiak jarri be-harko lituzte plangintzaren zerbitzuan.

Neurri zehatzak hartzenAipatzen diren ezaugarri horiek au-

rrera eramateko, hainbat aldaketa eginbehar dira, bai indarrean dagoen lege-diari begira, bai euskalduntzeari es-

kaintzen zaizkion bitartekoi dagokioe-nez.

Hori jakinik, kanpainaren bultza-tzaileek hainbat neurri proposatu di-tuzte. Egungo legedietan aldaketa egi-tea da bat. Eta beste bat eskolaren eus-kalduntzea bultzatzeko eta bermatze-ko institutu bat sortzea. Horrek, eskolaeuskalduntzeko plangintza orokorrabideratuko luke, Euskal Herri osokoikuspegiaz, Euskal Herri osorako eta gi-zarte eragileek bultzata. Admnistraziopublikoei begira, euskalduntze proze-suarekiko babesa eta beharrezko fi-nantziazioa aldarrikatu dute. Horrezgain, euskalduntzen ez diren herritarreiadministrazioek doako euskalduntzeabermatzea ere eskatu dute.

Adi mobilizazioei eta deialdieiOtsaila arte iraungo duen kanpaina-

rako erakusketa ibiltari bat prestatu dute,eta dagoneko herriz herri dabi. Horrekinbatera, hainbat hitzaldi emango dira ikas-tetxeetan eta herrietan. Abenduaren ha-sieran akanpada bat egingo da Gastei-zen, eta abenduaren 3an manifestazioa.Urtarrilean Baionan egingo dira mobili-zazioak eta otsailean Iruñean.

Beste neurrienartean, esko-laren euskal-duntzea bul-tzatzeko etabermatzekoinstitutu batsortuko da

Argitalpenak

Zeruko junkoa Roger Leloup

SAURETxinan girotutako istorio bat kon-

tatzen da komiki liburu honetan. YokoTsuno neskatoa enperadorearen hiru-garren emazte hilarengana gerturatu-ko da herensugearen bultzadaz. Itxu-raz panpina eta bolatxo soil batzuekabentura arriskutsu eta misteriotsu ba-tean bilduko dituzte neskatoa eta bereondorengoak. Euskarazko komiki-gintzaren beste ekarpen bat da•

Bi otso zuriAntonio Ventura

IBAIZABAL4 urtetik aurrerako haurrei eskaini-

tako liburu honetan testu motzak ager-tzen dira, eta horien aurrean marrazkihandiek hartzen dute protagonismoa.Liburu handia izanik, marrazkiek indareta esanahi handia hartzen dute. Biotseme mendi aldera abiatzen dira in-tziri bat entzun ondoren. han topatzendituzte otseme zauritu bat eta otsoku-mea•

Korri, Xalto eta Brinko astogainean Guadalupera doaz

Mikel SusperregiORRATX

Lezoko Orratx kultur elkarteak ar-gitatzen duen Ixerka bildumaren az-ken alea da honako hau. Korri, Xaltoeta Brinko pailazoak protagonista di-ren ipuin honetan, aurrekoetan bezala,herri inguruko txokoak eman nahi diraezagutzera; oraingoan Guadalupekobidea. Hori guztia, noski, ipuin atsegineta dibertigarri bat tarteko dela, paila-zoen abenturak kontatuz•

Geneak, herriak eta hizkun-tza

L. Luca Cavalli-SforzaGAIAK

Planeta osoko mapa genetikoa egi-ten du korrelazioan jarriz beste hainbaterreferentzia historikorekin: arkeolo-gia, hizkuntzalaritza, paleoantropolo-gia, migrazioak, demografia... Datu ho-rien sintesiarekin giza espeziearen so-rreraren eta azken 100.000 urteko gara-penaren ikuspegi berri bat ematen du,eta geroari buruz itxaropentsu dago•

Yako eta lurraIxiar Rozas

EREINYako, uharte batean munduratu

zen neska, lur bilakatu da. Sua izan zenhasieran, gero haize bihurtu zen, etaorain lurra. Izan ere, sua, ura, lurra etaairea denak, sua, ura, lurra eta airea be-har ditu. Orain, lur delarik, beste bizi-modu berri bat hasiko du, senitarte be-rriarekin batera eta haren gorabeherakkontatzen dira liburu honetan. Auska-lo bildumaren barruan argitaratu denliburua da•

Alaba adoptatua naiz, eta zer?

Kirmen UribeMikel ValverdeELKARLANEAN

Andereñoak familiako zuhaitz ge-nealogikoa egiteko esan die ikasleei. Luneskatilak, ordea arazo bat du, berakdena bikoiztuta baitauka. Bi aita ditu, biama, lau aitona, lau amona... Eta zer?bildumako liburu berri honetan egun-go familia aniztasunaren gaia lantzenda•

Hizkuntz eskubideak ezagutzeko gidajarri digu eskura Behatokiak

Hizkuntz Eskubideen BehatokiakHizkuntz eskubideak: ezagutu eta eu-tsi izeneko unitate didaktiko bat presta-tu du. Eskoletan lantzeko atondutakoliburu honen helburua da gazteak jabe-tzea eta ezagutzea zein hizkuntz esku-bide ditugun eta zer egin daitekeen ho-riek urratzen badira.

Horretarako, liburua gogoetez etaariketez osatu dute, eta honako atale-tan banatua dago: zer dira hizkuntz es-kubideak?, Euskal Herriko legeek aitor-tzen al dizkigute hizkuntz eskubideak?,Hizkuntz Eskubideen Behatokia eta902.194.332 www.euskararentelefo-noa.com. Atal bakoitzean dauden ari-ketekin hainbat lan egiteko aukera za-baltzen da: dokumentuak aztertu, kon-

paratu eta hausnartu, egoera errealakaztertu eta ulertu, Interneten informa-zioa bilatu... Horiek guztiak landu etaegin ondoren, gazteak euskaldunoi da-gozkigun hizkuntz eskubideen jakitunizango dira eta hizkuntz eskubideenurraketen berri emateko aukera izangodute.

Horrez gain, unitate honen bukae-ran jakingo dute munduan, oraindikere, hizkuntz aniztasuna oso handiadela, baina, era berean, hizkuntza ho-rietako asko desagertzeko zorian dau-dela.

Behatokiak funtsezkotzat jotzen dujendea hizkuntz eskubideen kontzep-tuaz jabetzea, eta unitate honek horre-tan lagunduko du.

Material hau baliatzeko, irakasleen-tzako zehaztapen didaktikoak eta ari-keten erantzunak helbide honetan zin-tzilik daude: www.behatokia.org

Koloreak eta formak oinarri dituzten puzzleberriak kaleratu ditu Argiak

“Mokogorri puzzlea puzzle” izenezbataiatu ditu Argiak kaleratu berri di-tuen bi puzzleak. 6 urtetik gorakoen-tzako moduko puzzle hauek ez duteohiko puzzleen argazki edo marrazki-rik osatzen bukaeran, forma geometri-ko koloretsuz osatutako irudiak baizik.Piezak ere ez dira ohikoak, hirukiak etahexagonoak baizik.

Puzzle baten bukaeran koloreduntriangelu handi bat osatu behar da, etahorretarako 25 hiruki txikiz baliatu be-har da. Horiek elkartuz osatu behar dairudia, baina ez nolanahi: irudi txiki ba-koitzak hiru kolore ditu eta ezinbeste-koa da elkartzen diren bi aldeak koloreberekoak izatea. Beste modu bateraesana, koloretako dominoaren antze-

koa litzateke. Bestepuzzlearen kasuan, 9hexagono eta 16 irukierabiliz osatu beharda bukaerako irudia.

Irudimena, begi-rada, forma, kolore-ak... denak hartu be-har dira kontuan Mo-kogorri puzzleakosatzeko.


Berriak

Gasteizko haur eskolen

Haur Hezkuntzaren ibilbidea inoizerosoa izan ez bada ere, sekula ez duhartu gaur egun Administrazio ezberdi-nek zuzentzen dioten adinako eraso-rik.

Hamarkada asko dira jadanik haurtxikiekin lan egiten dugunok haurrenheziketa defendatzen hasi ginela, haurhezkuntza kontzeptua ezartzea lortuarte. Eta zenbaitetan lortu genuen.

Kontzeptu aldaketa horrekin bate-ra udaletxe batzuek lehengo patrona-tuak eta giza zerbitzuen fundazioakegokitzeari ekin zioten, eskola berriaksortu zituztelarik eta gizartearekin zeinhaurtzaroarekin konpromisoa hartuzutelarik.

Horrekin guztiarekin bat etorriz,Gasteizko Udal Haur Eskolen sarea era-tzen hasi zen, gaur egun 17 eskolaz osa-tua eta ia 30 urtetako hezkuntza espe-rientzia duena.

Egia esan, Haur Hezkuntzaren his-toria milaka lagunen historia da, be-raien borondateari eta sinesmenari es-ker iritsi baikara errealitate honetara.

Baina uda honetan, bat-batean,Gasteizko alkatearen dekretuz, hirianerabat finkatuta genuen hezkuntza ere-dua bertan behera gelditu da. Ezarri di-gun berrantolaketak ziurtasun gutxi etakezka asko sortzen dizkigu. PPek, lana-ren eta familiaren arteko bizitza adostunahian, Eusko Jaurlaritzak 0-3 zikloa a-rautzen duen Kalitate Legearen filoso-fiarekin bat etorriz, dekretua egin zuen.

Bi dekretu horiek erabat baztertutageneukan bidea hartzen dute; hots, 0-3zikloan haur-zaintzeari garrantzia ema-ten diona. Gogora ditzagun Malaguzzi-ren hitzak: “Zaintza hutsa gizakiarenminbizia da”. Medikuntza arloan osa-sun asistentziako zentruak osasun zen-tru bilakatu dira, garai bateko gizarte-laguntzaileak gizarte langileak diraegun. Asistentziak beharra, gaitasun

falta, karitatea, gogorarazten dizkigu,eta herriko sektore bat asistentziarabaztertzea ez da gizarte aurrerakoi batidagokiona. Encina Serrano Hezkuntzazinegotziak hau esan du: “Orain dauz-kagunak hezkuntza teknikariak dira,baina zerbitzu honek prestakuntzaasistentziala behar du, ez, ordea, hez-kuntzan prestatuak” (El Períodico deAlava, 15-06-04).

Ez dezagun haurtzaroa ahuleziare-kin eta ezintasunarekin lotu. Haurrakhazten ari diren eta eskubideak dituz-ten pertsonak dira. Ez diezazkiegunhaurtzaroak dituen aberastasunak etaahalmenak ukatu.

Inork ez du zalantzan jartzen hau-rraren nortasun osaketan familia delalehen erreferentea. Era berean, haur es-kola haurra hazteko inguru aberatsadela ere esan dezakegu.

Haur Hezkuntzako zerbitzuen kali-tate indizeen gaineko ikerketek hone-tan dihardute:

- Aniztasunezko eta zaindutako es-pazioak.

- Egokitutako hornikuntza.- Heziketa Proiektu ona eta antola-

mendu egokia.

Heziketa ezin dabideratu elkarrizke-tarik gabe. Eraberean, eskolabatek elkarrizketa-rik gabe ezin duaurrera jo; hezitzaile-en arteko elkarrizke-ta, gurasoekin, hau-rrekin...


gaineko hausnarketak

- Heziketa bidetik joanez, norbana-koaren arreta bermatuko dtuten ratio-ak.

- Etengabeko formakuntzan ari denprofesional bakarra.

- Hezkuntza bikotea: bi pertsona, bihezitzaile, biak lan maila berekoak, sol-data berarekin, funtzio berarekin, haurtalde baten tutoretza ardura dutenak,eta lanordu gehienetan elkarrekin lanegiten daudenak.

- Familiarekiko harremanen ga-rrantzia: haur eskolek beste familiekineta hezkuntza profesionalekin harre-manak bideratzen dituzte.

- Haur Eskolan egiten den guztiahezigarria da. Budapest-eko Lóczy Ins-titutuak frogatu du profesionalen egu-neroko bizitzan prestakuntza zein be-harrezkoa den; jatea, lo egitea, parde-lak aldatzea eta abar hezkuntza delaahaztu gabe.

Aipatu ditugun indize horiek mini-moak dira; ez dira bakarrak, ezta itxiakere. Hezkuntza lan honen beste kalitateindize bat gure eguneroko lana berraz-tertzea da.

Eta orain eskubideaz mintzatukogara. Haurren eskubideak, heziketa le-ku egokiak edukitzeko eskubidea. Fa-milien eskubideak, batez ere amenak,

lan egiteko eskubidea. Beraz, bai esa-ten diogu egutegi malguari, baina hau-rrek oporrak izateko eta bere familiekinegoteko eskubidea dutela kontuanhartuz. Eta eskubide horiek guztiakhaur eskoletako langileen eskubidee-kin bateratzen ere jakin behar dugu.Haurrak, jaiotzen denetik, kalitatezkoaeta publikoa izango den heziketarakoeskubidea du. Horregatik, gizarteareneskaerak ezin dira inoiz eskubide ho-rren aurka joan.

Haur Eskolako Hezitzaileak gare-nez, administrazioari, eta bereziki uda-letxeari, hezitzailetzat hartzea eskatzendiogu. Beraz, hitzarmenak eta egute-giak negoziatzerakoan, batez ere gureeskolen kalitatearengatik, errespetuztrata gaitzatela eta guztioi baldintza be-rak eman diezazkigutela eskatzen die-gu. Ez daitezela merkatuko legeez ba-liatu, aintzakotzat har gaitzatela, ez de-zatela haurren kostuekin, orduekin,egunekin, oporraldiarekin eta abarre-kin litxarkeriarik egin, gure lana oso ga-rrantzitsua baita.

Gasteizko udaletxeak Hiri Hezitzai-leen Gutuna sinatu zuen. Gutun horrekhauxe dio: “Hiria hezitzailea izango da,betiko funtzioez gain (ekonomikoa, gi-zartekoa, politikoa, eta zerbitzu presta-

kuntza), hezitzaile funtzioa ere badue-la bereganatu, landu eta garatzen due-nean, bere helburua formazioa, pro-mozioa eta biztanle guztien garapena(haur eta gazteengandik hasita) lortze-ko asmoa eta erantzukizuna beregana-tzen dituenean.

0-3 arteko heziketa garrantzitsuegiada politikoen esku uzteko. Heziketabera giza helburua da, haur eskola etor-kizunaren oinarria baita.

Dena agerian jar dezagun. Hiri ho-netako udaletxeak eskolak egunean 11ordu eta 11 hilabetez irekita egotea es-kaintzen die familiei, nahiz eta horiekplaza gehiago eskatzen duten. Ikastur-te honetarako 350 ume haur eskoletarajoateko aukerarik gabe geratu dira, bai-ta beste hainbat jantokirik gabe ere (etahobe, udaletxearentzat, jakina, menuberezietaz hitz egiten badugu).

Heziketa ezin da bideratu elkarriz-ketarik gabe. Era berean, eskola batekelkarrizketarik gabe ezin du aurrera jo;hezitzaileen arteko elkarrizketa, gura-soekin, haurrekin… Hezitzaile guztioneta administrazioaren arteko elkarriz-keta.

Hausnarketa, pentsamendu, eraba-ki eta ideia horiek guztiak 0-3 artekoe-kin ari diren profesionalengandik (Ma-laguzzi, Pikler, Viçens Arnaiz, Hoyue-los, 1996.ko Delors-txostena…) jaso di-tugu eta gu bat gatoz beraiekin. Gure la-na eta beraiena bide beretik doaz. Betibide beretik.

Galdetzen deneanerantzun egin behar da.Norbaitek erantzuten dueneanentzun egin behar dugu

Vitoria-Gasteizko Udal Haur Esko-letako Hezitzaileak



Portugaleteko misio lanaBallonti BHI

kasteko interesa eta nahia bazegoen.Mirian Lizarralde Euskarako irakasleada eta ondo gogoratzen ditu hasierakoune haiek. “Poliki-poliki hasi ginen. NiEibartik etorri nintzen eta ingurunehartatik hona etortzea misioetara etor-tzea bezala zen. Ez dakizue zer den.Benetan, hau misioetara etortzea be-zala da. Ikasleak ez zeuden ohitutaeuskara entzutera, eta gutxinaka-gu-txinaka egindako lana izan da urteo-takoa, goxotasunez”. Goxotasunezegindako lana izan dela azpimarratzendu, horrela lortu delako jendeak euska-ra onartzea, edo behintzat kontra ez jar-tzea. Eta horrek asko lagundu omen du.

Izan ere, misio gune horretako gi-roa latza da. Ikasleak ez dira familia eus-kaldunetakoak, hots, gurasoak ez diraeuskaldun zaharrak; eta euskaraz daki-

Muga guztien gainetik...euskaraz!

Portugalete. Ezkerraldea. Gi-ro erdalduna. AEK. D ereduarengorakada. Dena nahasten den le-ku horretan dago Ballonti Biga-rren Hezkuntzako ikastetxea. Me-mento honetan D eredua soilikdaukan zentro publiko bakarrada, besteek eredu bat bainogehiago eskaintzen baitituzte.Orain dela 14 urte A ereduan ikas-ten zuten Ballontiko ikasleek, etagaur egun D ereduan. Poliki-polikigauzatutako eraldaketa izan da,lan asko eginez eta pauso motzakemanez, eta goxotasunez beti.

“Barakaldokoa naiz eta,daukat paro obrerohorregatik euskaltegiranoa ni egunero…”Nork ez du gogoratzen Oskorrik

abesten duen kanta hori? Bertso horie-tan deskribatzen den antzeko egoerabizi dute Portugaleten ere. Giroa guztizerdalduna da, eta euskara ikastetxekokontua da sarritan. Hortik kanpo, osogutxi entzuten da. Portugaleten Astile-ku ikastola eta Kanpazar eskola lanhandia egiten ari dira. Haur txikiak eus-karaz aritzen dira euren artean Denakfamilia erdadunekoak izanik, euskarazegiten dute.

Gaztetxoen kasuan, ordea, ez dagauza bera gertatzen. Adin kontuaizango da. Ballonti institura joaten dire-nean, gaztelania da jaun eta jabe. Etagero, handik alde egin ondoren, berrizere euskara errekuperatzen hasten di-ra. Trantsizio garai horretako gazteekinegiten dute lana institutuko irakasleek.

Ia 400 gazteren ikaslekua da, etamaila bakoitzean bi edo hiru lerro dau-de, denak D ereduan. A ereduko zen-troa izatetik, D eredukoa izatera pasada Ballonti Bigarren Hezkuntzako ikas-tetxea. 14 urtetan eman den aldaketahorren lekuko izan dira Mirian Lizarral-de eta Helena Chamosa irakasleak,prozesua zuzenean bizitu baitute.

Zenbait irakaslek bultzata hasi zenprozesua, beraiek egin baitzuten D ere-dua irekitzeko eskaera. Euskaraz ira-


ten bakarren batzuk baldin badaude,euskaldunberriak dira. Euskara guztizartifiziala da eurentzat, eskola barrukogauza bat. Kalera joaten direnean, denaerdalduna dela ikusten dute. “Aita” eta“ama” entzuteko ordez, “papa” eta“mama” entzuten omen dira kalean.

Euskara hobetuz proiek-tua

Orain dela 4 urte inguru Mirian Liza-rralde eta Luisma Landaluze irakasleek“Euskara hobetuz” izeneko proiektua ja-rri zuten abian Hizkuntza NormalkuntzaPlanaren barruan. Ikasleek eta irakasleekeuskaraz egiten dituzten akatsak zuzen-tzea da helburua. Horretarako, bi asteanbehin orri bat prestatzen dute eta gela ba-koitzean bereziki horretarako eskegitadagoen kartoi mehe batean jartzen dute,Euskarako irakaslearekin irakur eta ko-menta dezaten.

Horri horretan euskarazko ohikoakatsak eta zuzenketak agertzen dira.Orriak formatu jakina du eta berehalaidentifikatzen dute. Orri bakarra da, la-burra, zehatza eta erraz ikusteko modu-koa. Izenburua letra euskaldunarekinagertzen da beti. Gaizki dagoena gorrizagertzen da eta ondo dagoena berdez.Adibideak eta kasuak ikasleei eta ira-kasleei entzundakoak dira. Irakasleenartean euskaldunberri asko dago, etabatzuetan ohitura edo joera okerrak di-tuzte. “Modu horretan, zuzenean esa-teko partez, zeharka jakinaraztenzaie, eta errazagoa da, zuzenean esa-tea zaila baita”dio Helena Chamosak.“Modu goxoa eta ona da. Jendeak ira-kurtzen duenean, kontura daiteke be-rak akats hori egiten duela eta zuzen-du dezake”.

Orri batzuetan, akatsez gain, bestezenbait gai ere jorratzen dituzte: euska-ra aberasteko esamoldeak, atsotitzak,Mantxutetik hartutako lokuzioak,umorezko gauzak, jaiegunei buruzkokontuak…

Teknologia berriez ere baliatu diraorri hauen zabalpena egiteko. “Oraindela bi urte interesa zutenei e-mailezbidaltzen hasi ginen. Dexente diraorria modu horretara jasotzen dute-

nak, eta ikasle ohiek ere jasotzen ja-rraitzen dute” dio Chamosak.

Ikasleen inplikazioa ez da beti beraizan. “Orain dela bi urte, adibidez,ikasle batzorde zoragarria zegoen”kontatzen du Chamosak. “Gauza askoantolatzen zituzten: euskal kirolak,bertso afariak… baina bukatu zuteneta kito. Memento honetan ez dagoikasle batzorderik eta nabaritzen da”.

Funtsezkoa da irakasle guz-tiak inplikatzea

“Euskara ez da Euskarako irakas-learen kontua, eta horregatik hasi gi-nen proiektu honekin” dio garbi Liza-rraldek. “Hasieratik, normalkuntzaplanarekin hasi ginenetik, ingurunehonetan euskarari garrantzi handiaeman behar geniola pentsatzen ge-nuen, eta Euskarako irakaslearen la-na soilik ez zela esaten genuen. Denokgara eredu eta irakasle askok hutsunehandiak zituzten. Ikasleen zein ira-kasleen euskara aberastea zen gurenahia. Irakasle batzuk ez daukateetxean euskaraz mintzatzeko aukera-rik, eta beste batzuk kutsatu egiten ga-ra ingune erdaldunean. Horregatik,laguntza behar genuela pentsatzen

genuen”. Garbi zeukaten eta dute de-nak direla Euskarako irakasleak. Izanere, ikasgai horretako irakaslearekinastean hiru edo lau ordu baino ez dira e-goten; eta beraz, gainontzekoengadikere ikasten dute.

Horregatik, irakasleentzako ikasta-roak antolatzen dituzte. Eta denak in-plikatu ez arren, asko dira interesa era-kusten dutenak. Kontuan hartu beharda lehen A ereduko zentroa izanik, pro-filik gabeko irakasle asko zegoela. Ho-rietako askok alde egin behar izan zu-ten, eta gelditu zirenek euskara ikasi etatitulua edo profila eskuratu behar izanzuten. “Horientzat euskara oraindikere oztopoa da eta hala aitortzen duteeurek. Euskaldunberriak edo berriroikasitakoak dira asko, eta euren ikas-ketak gaztelaniaz egindakoak. Beraz,orain hori euskaraz bizitzea edo trans-mititzea asko kostatzen zaie” konta-tzen du Lizarraldek.

Ikastaroak denentzatIkasleentzat ere antolatzen dituzte

ikastaroak EGA titulua atera dezaten.“Batzuk nahikoa izaten dute eskolanikasitakoarekin eta maila polita lor-tzen dute. Beste batzuek, aldiz, aparte-ko eskolak behar izaten dituzte” dioChamosak.

Gurasoentzako ikastaroak antola-tzen ere saiatu izan direla diote. Eskola-ko guraso elkartearekin berba egin zu-ten, baina ez omen zuten interes handie-girik erakutsi. Interesa dutenak beraienkontutik joaten omen dira euskaltegira.

Hasieran gurasoak kontzientzia-tuagoak omen zeuden. “Benetan jaki-tun ziren Atik Dra aldatu ginenean.Kontzientziatuta zeuden; egun, aldiz,normaldu egin da”.

“Euskara hobe-tuz” proiektuaikasle eta ira-kasleentzat da,ingurune horre-tan denek baitu-te zer hobetua.


Herriko normalkuntza ezaIkastetxean euskararen normal-

kuntza bidean urratsak ematen ari di-ren heinean, ez da gauza bera gertatzenherrian. Behin baino gehiagotan bildudira bai Ballontikoak bai herriko besteikastetxeetakoak udaletxeko ardura-dunekin, baina ez dute deus aurreratu.“Hitz onak bai; beti bai, bai, bai, bainagero ez, ez, ez da”.Udaletxean ez dagoEuskara Zerbitzurik eta bileretan gazte-laniaz mintzo dira. “Iaz oso ikastaro po-lita egin genuen HABEko euskaltegia-rekin, oso ona, ederra eta aurten ja-rraipena egiten saiatu gara. Baina ezdugu lortu, udalak ez duelako nahiizan irakasle berri bat kontratatzerik.Udaletxetik iristen zaiguna negarga-rria da”dio Chamosak.

Udalaren laguntza garrantzitsua da,ikastetxean egiten den lanarekin soilikezin delako lortu euskararen hedape-na. Kiroletako edo aisialdiko begirale-ak euskaldunak izan daitezen eskatudute behin baino gehiagotan. Aregehiago, irakasle ohiekin poltsa bategin zuten, baina udalak ez zuen onar-tu. Musika eskolako irakasle bat, kasua-litatez, euskalduna izan liteke, eta or-duan eskola euskaraz jaso dezakezu.Baina matrikula egiterakoan ez dagoeuskarazko eskaintzarik.

Beti aldapa goraIkastetxean egiten den ahaleginak

askotan ez ditu emaitza nabarmenakematen. Euskaraz hitz egiteko joerarikez dute gazteek, eta korridoreetan, au-tobusean, jantokian… gaztelaniazmintzo dira; sarritan irakasleei ere halazuzentzen zaizkielarik. Ikasleentzatoso zaila dela dio irakasleek. “Eskolakogauza bat da; ikasketak egiteko, gehie-nez EGA titulua ateratzeko eta hor gel-

ditzen da dena, kaleratu gabe”.Hala ere Lizarraldek oso gustura da-

goela dio. “Lan asko egin ahal delapentsatzen dut. Borondate handikojendea badago eta asko laguntzen du-te. Baina gogorra da, oso gogorra”. Etahori dioenean Ikabil proiektuaren adi-bidea jartzen du.

Ikabil zentro desberdinetako ikas-leak trukatzeko proiektua da, betiereeuskararen erabilpena bultzatzeko.Bada, trukerako ikastetxe bat topatzeaoso zaila egiten zaiela diote Ballontikoirakasleek, inork ez baitu Portugaleteraetorri nahi. “Ikasbilek, printzipioz, eus-kaldunen arteko harremanak bultza-tzea eta murgiltzea du helburu, etanoski, hemen nor murgilduko da?Inork ez du interesik guregana etortze-ko” dio penaz Lizarraldek. Behin eginzuten trukea Markiñako ikastetxe bate-kin eta dena oso ondo atera zen, bainahala ere beste leku euskaldunago batnahiago zutela esan zieten. “Eta horioso gogorra da guretzat”. Ballontikoeuren ikasleek euskara entzutea etaeuskaraz bizi ahal dela ikustea nahi du-te. Eta Markiñara joan zirenean horre-taz jabetu ziren: badaudela giro eta he-rri euskaldunak eta jendea euskaraz bi-zi dela. Izan ere, Portugaleten errealita-te hori ez dute ikusten.

Belaunaldi berrian esperan-tza jarrita

Lizarraldek esperantza egungo

Portugalete•

ikasleengan jarrita dauka. “Seme-ala-bak edukitzen dituztenean eta eurekineuskaraz egiten hasten direnean, au-rrerapausoa emango dugu. Egiten ezbadute, akabo gure lan guztia. Gureaisilpeko lana da, etorkizuneri begira”.

Gaur egungo ikasleek, orain arte-koek ez bezala, ikasketak euskarazegin dituzte txiki-txikitatik eta “Pintto-pintto” abestu izan dute. Horregatik,beste esperientzia bat edukiko dute.Etxean euskaraz egiten badute, esko-lan ere bai eta udaletxean ekintzetara-ko euskara eskatzen badute, besteurrats bat emango da.

Ikastetxean lehenengo urratsaematen ari dira, baina dena ezin da es-kolatik egin, hortik at ere faktore ugaridaude. Jose Luis Mugertza irakasleak e-re hala dio: “Guk egiten duguna ez danahikoa. Gotzon Garatek esaten duenmoduan, boterea lortu behar dugu,bestela berba eta berba. Gaur egun eus-karak ez du ezertarako balio, hemeneuskarak ez du dirurik ematen. Ez danahikoa haurrak eskolara bidaltzea ge-ro kalean ez badute inolako beharrikikusten. Bestela, hau petatxu bat da”.

Kontu serioa da, baina irakaslehauek irribarrez mintzo dira. Badakitelan gogorra dutela, aldapa gora, bainaanimorik ez zaie falta. Hori da soberandutena, eta elkarri transmititzen diote,gainera. Egiten dutena gogoz egitendute, eta hori baino gauza hoberik ez daaskotan. •

Filmaren laburpenaIlargiak gauero eta jendea konturatu gabe sortzen eta isurtzen ditu loreak lurrera;naturari eta pertsonei bizitza eta kolorea ematen dieten loreak.Batzuek, lore guztiak nahi dituzte eurentzat, botere magiko handiak baitituzte.Horretarako, lurreko lore guztiak biltzeaz gain, ilargiari kortxo batez tapatukodiote ahoa. Horrela ilargia haziz, gizenduz joango da eta ilargi betea denean,potoloen dagoenean, tramankulu batekin zurrupatuko dute, barnean dituen loreguztiak eurentzako izan daitezen, eta handik aurrera loreak eurentzat bakarrikegin ditzan. Gero, eta mundua ez konturatzeko, ilargiaren irudi bat proiektatukodute zeruan.Haurrak, lehenengo lore baten bila dabiltza (etorkinaren senidea sendatzeko,lorea sendagarri baita); gero, besteen asmoak deskubritzean, ilargia bera osatunahiko dute, loreak sortzen jarrai dezan, eta natura lehenera itzul dadin.

Pirritx eta Porrotx zinemara doaz

Zatoz ikustera!!

Azaroak 14, Donostiako Kursaalean estreinaldia, 11:00etanArratsaldean, 4:30ean eta 6:30ean leku berean.

Azaroak 16, Gasteizko Guridi zinemanAzaroak 17, Errenteriko Hiria kultur guneanAzaroak 18, Iruñeko Golem zinemanAzaroak 19, Ordiziko Herri antzokianAzaroak 20, Arrasateko Amaia antzokianAzaroak 24, Zarauzko Modelo zinemanAzaroak 26, Tolosako Leidor antzokianAzaroak 30, Irungo Amaia kultur zentroanAbenduak 1, Bilboko (Indautxu) El Carmen aretoanAbenduak 2, Azpeitiko SoreasunAbenduak 4,... Durangoko San Agustin kultur gunean

DVD eta bideo DVD eta bideo

euskarrian salgai euskarrian salgai

Durangoko azokanDurangoko azokan

hhhik hasi

Zure herrian emanaldiren bat antolatu nahi baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan: 943 371 408 eta [email protected]

ELKARRIZKETA: IÑIGO URRUTIAESPERIENTZIA: ESPEZIE …. alea.pdf · Kontseiluko Alain Lammassoure...

Documents

Transcript of ELKARRIZKETA: IÑIGO URRUTIAESPERIENTZIA: ESPEZIE …. alea.pdf · Kontseiluko Alain Lammassoure...