Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de...

84
Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” Universidade de Santiago de Compostela MEMORIA DE ACTIVIDADES 2005-2015 www.usc.es/ehec ANIVERSARIO 10º

Transcript of Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de...

Page 1: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”Universidade de Santiago de Compostela

MEMORIA DE ACTIVIDADES 2005-2015

www.usc.es/ehec

ANIVERSARIO10º

Page 2: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados
Page 3: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º Aniversario. Memoria de actividades 2005-2015

Director: Fernando CoboSubdfirector: José Carlos OteroXefe de Estación: Rufino VieiraEncargada do laboratorio, calidade e servizo a investigadores: Sandra Barca

Investigadores Lorena Lago María José Servia María Teresa Couto María del Carmen Cobo David José Nachón Pablo Gómez Carlos Morquecho Sergio Silva

Fotografía, deseño e maquetación: Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”

Santiago de Compostela, abril de 2016.

Page 4: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados
Page 5: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

Índice

Introducción .......................................................................................................... 5Misión, visión y valores.........................................................................................................5Obxectivos ..............................................................................................................................6Estrutura e organización ......................................................................................................8Características do persoal e principais funcións ...............................................................8Infraestrutura de investigación ..........................................................................................10Equipamento ........................................................................................................................10

1.- Actividade investigadora .................................................................................. 15Reunións científicas .............................................................................................................15Uso das instalacións para proxectos de investigación ....................................................16Estancias de investigadores ................................................................................................16Visitas de investigadores .....................................................................................................17Acordos con outras institucións ........................................................................................17Participación en comités de expertos ...............................................................................18Relatorios en congresos ......................................................................................................19Publicacións científicas .......................................................................................................19

2.- Actividade docente ..........................................................................................35Prácticas de alumnos de 1º e 2º ciclos universitarios .....................................................35Docencia en cursos de doutoramento, posgrao e másteres ..........................................35Outros cursos de formación universitaria .......................................................................36Defensa de traballos académicos.......................................................................................36Prácticas en empresa de alumnos universitarios .............................................................36Prácticas en empresa de alumnos non universitarios (FP2) ..........................................37

3.- Actividade de extensión universitaria ..............................................................39Organización de cursos e actividades educativas e de divulgación ..............................39Edición de materiais e medios de comunicación ............................................................41

4.- Servizos a terceiros ..........................................................................................43Servizos e redacción de informes .....................................................................................43Informes periciais ................................................................................................................44Asesoramento á administración e a asociacións .............................................................44

5.- Traballo de campo e laboratorio ......................................................................45Mostraxes de campo............................................................................................................45Traballo no laboratorio .......................................................................................................45

6.- Actividade promocional da EHEC .................................................................47Visitas de centros de ensino e asociacións .......................................................................47Representación da EHEC en conferencias e mesas redondas .....................................48

7.- Premios e distincións.......................................................................................49

8.- Institucións, empresas, etc. involucradas na actividade da EHEC ................51

MeMoria de actividades (español) ......................................................................57

activity report (english)....................................................................................65

rapport d’activité (Français) ..............................................................................73

Page 6: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados
Page 7: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

7

IntroduccIón

INTRODUCCIÓNA Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” (EHEC) da USC creouse coa axuda de fondos europeos e foi formalmente inaugurada o 27 de outubro do ano 2004. É unha estación de investigación de campo única en España, pola súa especialización no estudio das augas continentais.

Misión, visión e valores

A misión da EHEC é ofrecer as instalacións e medios axeitados para o estudio dos ecosistemas acuáticos continentais. A súa creación persegue un triplo obxectivo: a investigación en materia de Hidrobioloxía, a formación superior científico-técnica e a divulgación do avance científico como vía para solicitar dos cidadáns a súa cooperación na conservación do medio natural.

A EHEC foi creada co fin de propiciar, fomentar e desenvolver a investigación en Bioloxía das Augas Continentais, facilitando aos investigadores as súas instalacións e medios dispoñibles para o desenvolvemento dos traballos científicos, proxectos de investigación, teses de doutoramento, reunións científicas, o asesoramento e colaboración en materia de investigación

con entidades publicas e privadas, e o establecemento e coordinación de relacións de intercambio científico con outras Universidades e institucións científicas de España e de outros países.

A nosa visión é facer da EHEC un grupo recoñecido no marco da investigación en Hidrobioloxía, no que a excelencia sexa un dos alicerces estratéxicos sobre os que, a través do desenvolvemento de diversos proxectos de investigación en ecoloxía das augas doces e coa tecnoloxía máis avanzada, se converta nunha ponte na cooperación entre os organismos xestores e os organismos de investigación, onde se acheguen opinións sobre a conservación e recuperación dos ecosistemas acuáticos baseadas no axeitado coñecemento científico.

A EHEC naceu cun claro compromiso de responsabilidade social, desenvolvendo continuamente a actividade docente, que abrangue a formación práctica de estudantes Universitarios; o desenvolvemento de cursos de posgrao e másteres en contacto directo co medio acuático; a educación medioambiental en niveis non universitarios e cursos de

Page 8: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

8

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

No desenvolvemento da súa actividade réxese pola calidade técnica e humana, eficiencia, equidade, responsabilidade, mellora continua e traballo en equipo.

Obxectivos

InvestigaciónNa súa actividade científica, o equipo da EHEC traballa principalmente en aspectos de investigación básica, sobre invertebrados acuáticos e peixes migradores, e en investigación aplicada, en todo o relativo ao control e avaliación da contaminación en ambientes acuáticos continentais.

Investigación básica: Os estudios de hidrobioloxía descritiva e funcional, a través do desenvolvemento de diversos proxectos de investigación en ecoloxía das augas doces de ambientes lénticos e lóticos (produción primaria e secundaria, dinámica de poboacións, estudio de ciclos vitais, ecoloxía trófica, etc.) constitúen o corpo fundamental deste bloque e o marco teórico sobre o que se sustentan os programas de xestión, conservación e recuperación dos ecosistemas acuáticos.

A análise da biodiversidade das augas continentais é unha das principais liñas de investigación do centro. De feito, a EHEC ten como obxectivo prioritario impulsar a investigación da fauna doceacuícola, ocupándose de aspectos tan diversos como a realización de inventarios e o cartografado, os estudios faunísticos e de autoecoloxía das especies de importantes grupos de invertebrados acuáticos, o estudio da estrutura e evolución temporal das poboacións de peixes, da calidade biolóxica das augas, do avance en restauración do hábitat e dos impactos das invasións biolóxicas.

Investigación aplicada: O perfeccionamento da metodoloxía de caracterización da calidade biolóxica das augas epicontinentais (índices bióticos, análises teratolóxicos,

capacitación para profesionais relacionados coas augas doces, potenciando a calidade persoal e profesional dos seus destinatarios.

Este compromiso esíxenos unha ampliación e actualización constantes da prestación dos nosos servizos para proxectar cara a sociedade o avance científico como vía para requirir dos cidadáns a súa cooperación na conservación do medio acuático a través de diversas actividades divulgativas.

Valores: Pola súa especialización científica, a EHEC contribúe activamente á defensa e protección do patrimonio natural, e propicia o desenvolvemento sostible ampliando o coñecemento e fomentando novas formas de xestión e administración dos recursos naturais. Pola súa pertenza á Universidade de Santiago, participa como membro activo e comprometido coa sociedade, tratando de promover na cidadanía estes valores.

Page 9: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

9

IntroduccIón

elaboración de textos informativos, asesoramento a federacións e asociacións relacionadas coa pesca fluvial, etc.

Nesta labor divulgativa colabora con concellos e grupos sociais implicados na conservación do medioambiente. Desde o inicio da súa actividade esfórzase en ser un referente á hora de buscar unha opinión seria, científica e independente de calquera ideoloxía política, pois o fin é a defensa do ecosistema desde un posicionamento científico-técnico.

ensaios de toxicidade, avaliación de impactos, ...), permiten mellorar a xestión dos recursos, compatibilizando a demanda social sobre a auga e a conservación dos ecosistemas.

A Estación de Hidrobioloxía pretende ser unha ponte na cooperación entre os organismos xestores e os organismos de investigación, onde se acheguen opinións baseadas no adecuado coñecemento dos ecosistemas acuáticos naturais.

Docencia

A potencialidade da EHEC para o desenvolvemento da docencia é case ilimitada, abrangue a formación práctica de estudantes universitarios, o desenvolvemento de cursos e másteres en contacto directo co medio acuático; a educación medioambiental en niveis non universitarios (Ensino secundario, Formación Profesional, etc.) e cursos de capacitación para profesionais relacionados coas augas doces (titulados medios, gardería ambiental, gardas xurados, etc.).

Divulgación

A función de divulgación e extensión universitaria busca proxectar cara á sociedade o avance científico como vía para requirir dos cidadáns a súa cooperación na conservación do medio acuático a través de diversas actividades como visitas, exposicións temáticas, conferencias divulgativas, organización de cursos e seminarios de formación de monitores ambientais, organización de cursos de verán,

Page 10: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

10

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

sexan eles os que aproben e discutan as actividades a realizar e o balance anual.

Características do persoal e principais funciónsO Director da EHEC debe ser un membro do persoal docente e investigador da USC, con coñecementos e formación en Hidrobioloxía, en activo e con dedicación a tempo completo; é nomeado polo Reitor, oída a Xunta de Goberno, por períodos de catro anos. Representa á Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” no ámbito das súas competencias; dirixe a Estación científica, técnica e administrativamente; elabora e planifica o programa anual de actividades, de acordo coas directrices aprobadas pola Xunta de Goberno; coordina, xestiona e controla as actividades desenvolvidas pola Estación; informa das necesidades de persoal, instalacións e equipamento; elabora as Memorias anuais de Actividades e Económica e o proxecto de orzamento da Estación; ademais elabora o Regulamento de Uso da Estación e vela polo seu cumprimento. Durante a súa ausencia, delega a representación e aquelas funcións que considere necesarias no Subdirector ou no Xefe da Estación.

O Subdirector, nomeado polo Reitor a proposta do Director, debe cumprir os mesmos requisitos que o Director; auxiliar ao Director nas súas funcións e o substituílo na súa ausencia.

O Coordinador ou Xefe da Estación debe ser titulado superior en Bioloxía e ter coñecementos e formación en

ESTRUCTURA E ORGANIZACIÓNO persoal fixo na Estación o forman o Director e Subdirector, o Coordinador ou Xefe de Estación e o Encargado de laboratorio, calidade e servizo a investigadores; ademais intégranse tamén o persoal científico, profesores ou investigadores que desenvolvan o seu labor nas instalacións da EHEC, así como o persoal investigador contratado con cargo a proxectos ou persoal en periodo de formación investigadora no centro.

Así, desde o ano 2009 formaron parte do persoal da EHEC once investigadores que contaron cun contrato por obra, outros once que dispuxeron dunha bolsa de cooperación en contratos e convenios (BC), sete bolseiros de iniciación á investigación (BII), e dous investigadores contratados como persoal investigador en formación. Ademais entre 2012 e 2014 o Encargado de laboratorio, calidade e servizo a investigadores percibiu un contrato cargo da Contratación de Técnicos de Apoio (modalidade infraestruturas do Ministerio de Ciencia e Innovación), e no 2015 contouse con dous bolseiros a cargo da Bolsa do plan de prácticas laborais da Deputación de Pontevedra.

O control organizativo e a actividade económica da EHEC se realiza mediante as memorias económicas anuais e a planificación anual, que se presentan diante da Xunta de Goberno da Estación, composta polo Reitor da Universidade de Santiago de Compostela, un representante do Concello de Vilagarcía de Arousa e representantes das áreas de Zooloxía, Botánica e Ecoloxía da Universidade de Santiago, para que

Director

Subdirector

Xefe de Estación

Coordinador do grupo de apoio da USC

Grupo de apoio da USC

Responsable de relacións

cos grupos de interese

Encargado de mantemento

Encargado de limpeza

Responsable de actividades

de campo

Encargado de laboratorio,

calidade e servizo a investigadores

Page 11: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

11

IntroduccIón

Hidrobioloxía. Auxilia ao Director e ao Subdirector nas súas funcións, e os substitúe na súa ausencia; asume as funcións de xestión, coordinación e control das actividades docentes e investigadoras levadas a cabo na EHEC por delegación do Director; custodia o equipamento científico, bibliográfico e material, a documentación e as coleccións de estudio e de referencia depositadas na EHEC; supervisa o labor do persoal de administración e servizos; e redacta as actas das sesións da Xunta de Goberno.

O Encargado do laboratorio, calidade e servizo a investigadores debe ser licenciado en Bioloxía e ter capacidade técnica e de organización da actividade científica. Debe inventariar e pedir o material de laboratorio; almacena as mostras fixadas e perfectamente etiquetadas; xestiona e controla as mostras e o material de ensaio do laboratorio; realiza análises fisicoquímicas e microbiolóxicas de mostras de auga, análises granulométricas e de materia orgánica do sedimento; pon en marcha e desenvolve novos ensaios para a análise de mostras de auga; realiza o mantemento e calibración dos equipos de medida; proporciona información e servizo aos investigadores; informa das necesidades das instalacións e equipamento; e supervisa o mantemento do laboratorio húmido.

O persoal investigador está formado por alumnos de terceiro ciclo con experiencia investigadora, con bolsa ou contratados especificamente para as actividades de investigación ou docencia desenvolvidas na EHEC, no marco de proxectos, convenios e contratos de investigación.

De entre eles se selecciona un Responsable de relacións cos clientes e grupos de interese, que debe ser un

licenciado en Bioloxía, que será o encargado de coordinar as visitas e actividades divulgativas, xestionar a comunicación externa a través da vinculación con outras institucións, promocionar a Estación e realizar enquisas aos clientes e grupos de interese.

O responsable das actividades de campo debe ser licenciado en Bioloxía, con experiencia en mostraxes e identificación da fauna e flora acuáticas. Debe supervisar as mostraxes, comprobando o correcto desenvolvemento dos protocolos, supervisar o mantemento dos aparellos de mostraxe, organizar o almacén de pertrechos, supervisar os traballos de separación de mostras no laboratorio, e supervisar e asesorar aos alumnos en prácticas de empresa.

O Coordinador del grupo de apoio é un licenciado en

Page 12: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

12

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Equipamento

Aloxamento

O centro conta con todo o necesario para permitir aos investigadores visitantes vivir na EHEC mentres fan o seu traballo, eliminando deste xeito os trastornos que durante as súas estadías -máis ou menos longas- causa a busca de vivenda. A zona de aloxamento conta con prazas para 14 investigadores distribuídas en catro habitacións, unha sala común (con TV, sistema vídeo-dvd, etc.), e unha cociña completa, con despensa e electrodomésticos. Ademais existe unha lavandería con lavadora e secadora.

Bioloxía, con experiencia na toma de mostras; debe planificar as mostraxes xunto co responsable das actividades de campo, supervisar e asesorar ao grupo de apoio e redactar informes.

Os membros do Grupo de apoio poderán ser licenciados en Bioloxía, Ciencias Ambientais, Veterinaria, Farmacia, Químicas, etc., ou Enxeñeiros de Montes, Ambientais ou Químicos, así como estudantes de 1º e 2º ciclos ou de practicas en empresa dalgunha destas titulacions, e con capacidade de traballo en equipo. Dan apoio nas mostraxes de campo, acondicionan o material de mostraxe, separan mostras no laboratorio e colaboran na elaboración das bases de datos.

Infraestruturas de investigación

O edificio foise dotando ao longo do tempo cos materiais necesarios para desenvolver proxectos no ámbito público (convocatorias competitivas da administración europea, autonómica e local) e privado.

Consta de tres plantas e baixo-cuberta. A planta baixa alberga o laboratorio de análise e o laboratorio “húmido”, provisto de acuarios e dous ríos artificiais. Nesta planta se dispoñen tamén os sistemas de bombeo, filtro e regulación de temperatura dos acuarios, almacéns para todo tipo de materiais de mostraxe (redes, vestiario, instrumentación...) e conxeladores, e mais un taller para a elaboración propia de equipos de investigación. No primeiro andar está o laboratorio de microscopía e a parte administrativa, cos despachos, aula-seminario e sala de informática; no segundo andar encóntrase a zona de residencia, con habitacións, baños e sala de lecer-comedor-cociña, para acoller aos investigadores e alumnos, e no andar situado na baixo-cuberta localízanse a biblioteca e sala de reunións.

Page 13: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

13

IntroduccIón

Desprazamento e transporte

A EHEC dispón dun vehículo todoterreo cun remolque pechado e outro para embarcacións. Cóntase con catro kaiaks, dúas embarcacións pneumáticas e unha embarcación de fibra de vidro, cos seus accesorios de seguridade (chalecos salvavidas, cascos...), tres motores de gasolina e un motor eléctrico.

Material de mostraxe

Para o desenvolvemento de tódalas mostraxes disponse de vadeadores e botas altas de varias tallas. Para realizar mostraxes de peixes posúense dous aparatos de pesca eléctrica de levar ás costas e un aparato de ribeira con capacidade de utilización simultánea de tres pértegas, ademais de redes de varias clases e tamaños (trasmallos, butróns, de cerco...). Isto compleméntase cos equipos de autoprotección, trueiros, caixas estancas e equipos de aireación para manter aos peixes estabulados, balanzas, ictiómetros, etc.

Para a mostraxe de macroinvertebrados cóntase con redes de bentos tipo Surber (varios tamaños), cilindro de Neil, kicknets, mangas entomolóxicas, corer, e trampas de luz UV.

Para realizar mostraxes de plancto disponse de dúas botellas Van Dorn e dúas redes de plancto.

Para caracterizar o hábitat fluvial disponse dun profundímetro ecosonda, cintas métricas, telémetro, correntímetros, visores subacuáticos, bastidor cuadriculado, gravelómetro, dragas de diferentes tipoloxías, densímetro de espello, etc. así coma sondas multiparamétricas (pH, Tª, condutividade, TDS, osíxeno disolvido) e dun GPS Trimble.

Como material de apoio, a EHEC dispón dunha carpa de traballo inchable, dous xeradores portátiles de corrente e neveiras isotermas e eléctricas. Cóntase tamén con cámaras de vídeo e fotográficas dixitais e subacuáticas.

Material de marcado

Na EHEC tamén se dispón do material necesario para a marcaxe e seguimento de peixes con marcas PIT Tag, FLOY

Page 14: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

14

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

circuíto pechado refrixerado ou mediante un sistema aberto de circulación. Ademais disponse dun refrixerador industrial de auga e catro refrixeradores portátiles para acuarios.

Información e tratamento de datos

O centro dispón dunha aula de informática totalmente equipada con impresoras, escáner e ordenadores con software actualizado para a edición de textos e imaxes, tratamento estatístico, información xeográfica, etc. e conexión á internet.

Ademais a EHEC conta cunha nutrida biblioteca científica sobre diferentes aspectos da bioloxía e ecoloxía dos medios acuáticos continentais.

e con elastómero fluorescente, así coma de transmisores (Implant transmitter e External transmitter), receptores e antenas para o seu seguimento mediante radiotelemetría.

Material de laboratorio e análise

A EHEC conta con numeroso material óptico e cun completo equipamento para a análise fisicoquímica e bacteriolóxica.

O laboratorio de microscopía está equipado con material Nikon e conta con estereomicroscopios de tres modelos diferentes e dous microscopios, un deles invertido. Compleméntanse cun analizador de imaxes con cámara dixital de 12 Mpx de resolución con software de biometría. Ademais cóntase cun sistema de inclusión en parafina e un microtomo de rotación Leica para análises histolóxicas.

O equipamento para a análise fsicoquímica e bacteriolóxica inclúe balanzas de precisión, unha columna tamizadora en húmido, forno mufla, campás extractoras de gases, termoaxitadores e axitadores mecánicos, dúas centrífugas de sobremesa, sistema de auga ultrapura; espectrofotómetros (de cubetas e de microplacas), un microespectofotómetro Nano-Drop; un fluorímetro Qubit 2.0; varios xogos de pipetas Eppendorf, turbidímetro, pHmetro e conductivímetro de mesa, estufas de desecación e de cultivo, rampa de filtración de auga, termorreactor, autoclave, etc.

Para a conservación de mostras a EHEC dispón de frigoríficos, arcas conxeladoras de gran capacidade, crioconservador de Nitróxeno líquido e un ultraconxelador New Brunswick -85ºC.

O laboratorio húmido conta con 21 acuarios independentes e dous ríos artificiais que poden ser alimentados mediante un

Page 15: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

15

IntroduccIón

XESTIÓN DE CALIDADE

No ano 2009 a Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” da USC (EHEC) obtivo, mediante un proceso de certificación externo pola EFQM (European Foundation for Quality Management), o “Selo de Compromiso cara á Excelencia Europea 200+” polo seu Sistema de Xestión.

O Selo de Excelencia EFQM é un distintivo europeo con recoñecemento internacional que certifica a calidade do traballo desenvolvido por entidades, tanto públicas como privadas, preocupadas por mellorar a súa xestión de forma continuada. No seu día a “Axencia Nacional de Avaliación da Calidade e Acreditación” (ANECA) e o “Club Excelencia en Xestión” (CEG) asinaron un convenio de colaboración no que o modelo EFQM foi adoptado en España para a avaliación da administración pública tanto pola Administración Xeral do Estado como por varias administracións de Comunidades Autónomas.

A cualificación, outorgada en puntos EFQM, debe ser revisada cada dous anos e permite comparar o nivel de excelencia dunha entidade co dos seus principais competidores. No caso da EHEC, foi renovada no 2011, no 2013 e, finalmente, no 2015. A correcta implantación dos plans de acción foi validada por Lloyds Register Quality Assurance (LRQA) de maneira que a EHEC superou todas as fases da certificación e renovou o Selo de Compromiso cara á Excelencia Europea 200+, que é outorgado polo CEG representante en España do “Committed to Excelence”.

Trátase dun recoñecemento claro ao esforzo e á profesionalidade do equipo da EHEC que conxunta unha longa experiencia e capacitación en Hidrobioloxía con prácticas excelentes de xestión, enfocadas á mellora continua da organización, dos seus recursos e á satisfacción permanente dos seus grupos de interese.

Page 16: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

16

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Page 17: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

17

ActIvIdAde InvestIgAdorA

Implications for water and carbon cycles” (2011) e no Proxecto TWINNING TR 09 IB EN 03 “Capacity building on water quality monitoring” (2012).

• Reunións con investigadores franceses, portugueses e ingleses, para discutir aspectos da bioloxía e ecoloxía de especies de peixes migradores ameazadas, como as alosas (Alosa alosa e Alosa fallax) e lamprea mariña (Petromyzon marinus), e establecer redes de seguimento e observación das súas poboacións (Proxecto GALICTIA) ou coordinar proxectos de estudio conxuntos, como o proxecto MIGRANET – SOE2/P2/E288 (Interreg IV B), do que a EHEC foi xefe de fila.

• Asemblea fundacional de AGAIA - Asociación Galega de Investigadores da Auga (2009).

• Reunións de organización de congresos como o XIV Congreso Ibérico de Entomología (2010) e as XXXII Jornadas de la Asociación española de Entomología (2015).

• Reunións cos investigadores europeos do grupo de traballo “Working Group on Data Poor Diadromous Fish (WGDAM)” do ICES (International Council for the Exploration of the Sea) (2015).

1.- ACTIVIDADE INVESTIGADORA

Reunións cientÍficas

A estación organizou vinte reunións científicas durante este período; as temáticas das mesmas inclúen:• Seminarios de especialización, como o “Seminario de

Especialización Científica en Restauración de Ecosistemas Acuáticos” (2006).

• Seminarios de asesoramento cos participantes no congreso internacional “Managed forest in future landscapes.

0 1 2 3 4 5 6

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de reunións científicas organizadas anualmente pola EHEC.

Page 18: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

18

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

estancias de investigadoRes

Un capítulo importante nas actividades realizadas no centro ten que ver coa realización de estancias de investigación, tanto por profesores universitarios como por alumnos que desenvolveron parte da investigación das súas teses de doutoramento na EHEC. Catorce investigadores utilizaron as instalacións con estes fins, realizándose finalmente 32 estancias de investigación, pois algúns investigadores repetiron en diferentes anos e outras veces varios investigadores dun mesmo centro realizaron a estancia simultaneamente.

Os investigadores proviñan dos seguintes centros:

• Museo Nacional de Ciencias Naturales (CSIC, Madrid). 2004, 2006

• Real Jardín Botánico de Madrid (CSIC). 2004, 2006• Estation de Physiologie et Ecologie des Poissons

(INRA-ENSA, Rennes, Francia). 2005.• Escola Superior Agrária de Ponte de Lima. Portugal.

2006• Universidade de Vigo, Departamento de Ecoloxía e

Bioloxía Animal. 2007, 2008, 2009• UMR INRA (Francia) - Agrocampus Rennes: Ecobiologie

et Qualité des Hydrosytèmes Continentaux de Rennes e do URM Ecologie et Santé des Ecosystèmes. 2008, 2009, 2011

• UMR INRA (Francia) - Agrocampus Rennes: Ecobiologie et Qualité des Hydrosytèmes Continentaux de Rennes e do URM Laboratoire d’Ecologie Halieutique. 2008, 2009, 2011

• USC. Escola Superior de Enxeñería (Enxeñería Ambiental). 2008

• UNED. Facultade de Ciencias de Madrid. Dpto. de Física Matemática e Fluídos. 2009, 2010, 2012, 2014

• UMR - Ecobiop INRA - Pôle d’Hydrobiologie de St Pée sur Nivelle. Unité Mixte de Recherche Ecologie

uso das instalacións paRa pRoxectos de investigación

Os laboratorios e demais instalacións e medios da EHEC están abertos ao uso por parte de investigadores da USC e doutras universidades e centros de investigación. Durante estes anos foron empregados para o desenvolvemento de 24 proxectos de investigación, a meirande parte da USC, pero tamén da Universidade de Vigo e A Coruña. A gráfica mostra o número de proxectos que se desenvolveron anualmente na EHEC; varios dos proxectos duraron dous ou máis anos.

0 2 4 6 8 10 12 14

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de proxectos de investigación desenvolvidos nas instalacións da EHEC.

0 2 4 6 8 10 12

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de estancias de investigación realizadas na EHEC.

Page 19: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

19

ActIvIdAde InvestIgAdorA

de Aquitaine (Francia). 2012• Universidad de Alicante. Centro Iberoamericano de

Biodiversidad (CIBIO). 2012, 2015• Game&Wildlife Conservation Trust (Wareham, UK).

2013• Universidad de Extremadura. Dpto. de Derecho

Administrativo. 2014• Universidad de Navarra. Dpto. de Biología Ambiental:

Zoología y Ecología. 2014• Universidad de San Carlos de Guatemala (Guatemala).

Fac. de Agronomía. 2014• Centro Guatemalteco de “Investigación de la Caña de

Azúcar” – CENGICANA (Guatemala). 2014• Universidad de Granada. Dpto. de Biología Animal y

Ecología. 2015• Universidad de León. Dpto. de Biodiversidad y Gestión

Ambiental. 2015.

acoRdos con outRas instituciónsO desenvolvemento das actividades levou a realizar acordos de colaboración con outras universidades e institucións, entre elas os Museos Científicos Coruñeses (MC2) do Excmo. Concello de A Coruña (2013, 2014), a Université de Pau et des Pays de l´Adour de Francia (2013), o INRA (Institut National de la Recherche Agronomique, Francia), a Consellería de Medio Ambiente da Xunta de Galicia ou a Deputación de Pontevedra.

Comportementale et Biologie des Populations de Poissons. 2010, 2011

• Instituto de Ciências Biomédicas Abel Salazar (ICBAS) de Porto (Portugal). 2010

• CIIMAR (Interdisciplinary Centre of Marine and Environmental Research) da Universidasde de Porto (Portugal). Aquamuseu do río Minho. 2010

• Universidad Autónoma del Estado de Méjico (Méjico). 2015

visitas de investigadoRes

De xeito similar ao ocorrido no apartado anterior, un total de 29 investigadores teñen visitado as instalacións durante estes anos con fins científicos. A gráfica mostra de forma conxunta as estancias e as visitas de investigadores.

Excluíndo as numerosas visitas realizadas por diferentes profesores da comunidade universitaria da Universidade de Santiago de Compostela, as aquí citadas proviñan dos seguintes centros:

• University of Manitoba (Winnipeg, Canadá). 2004.• Museo Nacional de Ciencias Naturales. CSIC. Madrid.

Dpto. Biodiversidad y Biología Evolutiva. 2004. 2010, 2012, 2013, 2015

• Universidad Complutense de Madrid. 2004.• Instituto de Ciencias Marinas y Limnología de El

Salvador. 2005.• Szent István University. (Gödöllo, Hungría). Dpto. de

Piscicultura. 2005.• UMR INRA (Institut National de la Recherche

Agronomique, Francia) - Agrocampus Rennes Ecobiologie et Qualité des Hydrosytèmes Continentaux de Rennes e URM Ecologie et Santé des Ecosystèmes 2005.

• Universidad Politécnica de Madrid. 2006. • Universidad Autónoma de Madrid. 2006. • Universidad de Valencia. 2006.• Universidad Católica de Ávila. 2006.• Aquamuseu de Vila Nova da Cerveira (CIIMAR.

Portugal). 2006. • UMR INRA (Francia) - Agrocampus Rennes: Ecobiologie

et Qualité des Hydrosytèmes Continentaux de Rennes e URM Laboratoire d’Ecologie Halieutique. 2010.

• UMR Ecobiop. INRA (Francia) - Pôle d’Hydrobiologie de St Pée sur Nivelle. 2011.

• UMR Ecobiop. INRA (Francia) - Unité d’appui à la Recherche de St Pée sur Nivelle. 2011.

• Organismo de xestión da conca do río Adour na rexión

Page 20: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

20

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

• Seminario técnico hispano-luso sobre armonización de los planes hidrológicos de las cuencas internacionales de los ríos Miño/Minho y Limia/Lima”. Organizado pola Confederación Hidrográfica do Miño-Sil (España) e a Administraçao da Regiao Hidrografica do Norte I.P. (Portugal). Tui (Pontevedra). 2011.

• Comité Científico do “Seminario Internacional sobre la lamprea”, organizado por Deltanet, NeuroLam, GIEEA e a Universiade de Vigo en Arbo (Pontevedra). 2012.

• Comité Científico do “International conference on Ecology & Conservation of freshwater fish”, organizada polo CIIMAR, Universidade de Porto. Vilanova de Cerveira (Portugal). 2012.

• Comité Científico do “I Simposio de Agroecología y gobernanza del agua”, organizado pola USC, SOGA, SEAE, CERAI, AGAIA e FNCA. Lugo. 2012.

• Comité asesor da “Estrategia de Conservación de la Almeja de Río” Dirección General de Calidad y Evaluación Ambiental y Medio Natural. Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente. 2012.

• Asesores do MAGRAMA para a “Estrategia de Conservación de Margaritifera auricularia en España”. Zaragoza. 2013.

• Comité Científico do “III Congreso Ibérico de Cianotoxinas” organizado polo Centro de Estudios Avanzados de Blanes (CSIC). 2013.

• Comité Organizador da exposición “Orinoco”, organizada pola Cidade da Cultura. Santiago de Compostela. 2013.

• Comité Científico das “V Jornadas Ibéricas de Ictiología: Conocer para Conservar” organizadas polo Museo Nacional de Historia Natural e da Ciencia (MUHNAC). Lisboa. 2014.

• Comité Científico da “reunión de expertos do Proxecto LIFE + Nature MIGRATOEBRE” organizada en Tortosa (Tarragona). 2014 e 2015.

• Workshop do ICES (International Council for the Exploration of the Sea) sobre lampreas e zamborcas (WKLS). Lisboa. 2014.

• Xornadas de traballo sobre o borrador do Plano Hidrolóxico 2015-2021 da parte española da Demarcación Hidrográfica do Miño - Sil, organizada pola Asociación Galega de Investigadores da Auga (AGAIA). Ourense. 2015.

• Comité Científico do “IV Congreso Ibérico de Cianotoxinas (4CIC)” organizado polo Instituto Nacional de Saúde Doutor Ricardo Jorge. Lisboa. 2015.

paRticipación en comités de expeRtos

O persoal da EHEC ten representado ao centro en 21 comités de expertos e comités científicos sobre cuestións relacionadas coa biodiversidade e a conservación do medio ambiente acuáticos continentais.

• Taller para evaluar y asesorar el establecimiento de las condiciones de referencia de la Directiva Marco de Aguas para los ríos en España. (Ministerio de Medio Ambiente. Madrid). 25/05/2005.

• Xornada de traballo sobre o borrador do Plan Hidrolóxico Galicia-Costa, organizada pola Asociación Galega de Investigadores da Auga (AGAIA). Lugo. 2011.

• Xornada de traballo sobre o borrador do Plan Hidrolóxico Miño – Sil, organizada pola Asociación Galega de Investigadores da Auga (AGAIA). Ourense. 2011.

• Mesas Sectoriais organizadas por Augas de Galicia para a elaboración do Plan Hidrolóxico Galicia Costa. 2011.

• Grupo de trabajo para la elaboración de un plan de gestión de la anguila en el tramo internacional del río Miño. Organizado pola Comisión Permanente Internacional del río Miño. Tui (España) – Caminha (Portugal) – Valença do Minho (Portugal). 2011.

• ICEES meeting of the Study Group on International Post-Evaluation on Eels (SGIEEP). Organizado polo ICEES/CIEM International Council for the Explotation of the Sea. Londres (UK). 24 - 27/05/2011. Lisboa (Portugal). 5 - 9/09/2011.

Page 21: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

21

ActIvIdAde InvestIgAdorA

publicacións cientÍficas

Froito dos traballos realizados na Estación publicáronse ata a data actual un total de 69 publicacións científicas, o 82 % delas en revistas indexadas no JCR. Ademáis se teñen publicados 15 libros completos, 30 capítulos de libros, e 17 publicacións máis en libros de actas de congresos. Froito da investigación sobre o efecto inhibidor da codia e viruta de eucalipto sobre os blooms de Cianobacterias, patentouse en 2013 un método de biorremediación destes blooms.

De seguido farase unha relación das mesmas por orde cronolóxica.

RelatoRios en congResos

Desde 2004 a EHEC ten participado en 41 congresos, presentando en total 128 comunicacións. Segundo o seu ámbito 20 deles foron nacionais e 21 internacionais, tendo presentado 65 comunicacións nos primeiros e 63 nos segundos.

Os temas tratados ten sido moi variados: especies exóticas invasoras, especies ameazadas, técnicas en hidrobioloxía, control dos blooms de diferentes especies de Cianobacterias, marcadores metabólicos en peixes, moluscos e macroinvertebrados, efectos dos contaminantes sobre as especies, bioloxía e ecoloxía de peixes e macroinvertebrados, parasitos de peixes, estudios poboacionais, asimetría flutuante, estudios isotópicos, rexeneración apendicular e descricións taxonómicas de macroinvertebrados, estudios hidromorfolóxicos e fisicoquímicos, estado ecolóxico de tramos fluviais, etc.

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de relatorios presentados pola EHEC en congresos nacionais e internacionais.

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de publicacións científicas realizadas pola EHEC.

Page 22: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

22

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Insects 30(1): 21 - 28

Barca S, Servia MJ, Cobo F & González MA (2008). The effect of human use of sandy beaches on developmental stability of Talitrus saltator (Montagu, 1808) (Crustacea, Amphipoda). A Study on fluctuating asymmetry. Marine Ecology. 29 (Suppl. 1): 91 - 98.

González MA, Vieira-Lanero R & Cobo F (2008). The larva of Micrasema cenerentola Schmid, 1952 (Trichoptera: Brachycentridae). Ferrantia 55: 143 – 150.

Barca S, Servia MJ & Cobo F (2009). Aspectos sobre la biología de Talitrus saltator (Montagu, 1808) (Amphipoda, Talitridae) en la costa gallega. Nova Acta Científica Compostelana (Bioloxía) NACC. 17: 135 - 148

Sánchez J & Cobo F (2009). Importancia y calidad nutritiva de las presas terrestres en la alimentación del salvelino, Salvelinus fontinalis (Mitchill, 1814). Cuadernos Abulenses 37: 389 - 401.

Sánchez J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2010). Evaluación del lavado gástrico como herramienta para el análisis de la dieta en trucha común. Limnética 29 (2): 369 - 378.

Rivas-Rodriguez S, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2010). Vectores, antigüedad y procedencia de las especies alóctonas de agua dulce naturalizadas en Galicia. Nova Acta Cientifica Compostelana (Bioloxía) NACC 19: 49 - 67.

Cobo F, Vieira-Lanero R, Rego E & Servia MJ (2010). Temporal trends in non-indigenous freshwater species records during the 20th century: a case study in the Iberian Peninsula. Biodiversity and Conservation. 19 (12): 3471 - 3487.

Sánchez-Hernández J, Vieira-Lanero R, Servia M J & Cobo F (2011). First feeding diet of young brown trout fry in a temperate area: disentangling constraints and food selection. Hydrobiología. 663 (1): 3471 - 3487.

Sánchez-Hernández J, Vieira-Lanero R, Servia M J & Cobo F (2011). Feeding habits of four sympatric fish species in the Iberian Peninsula: keys to understanding coexistence using prey traits. Hydrobiología. 667 (1): 119 - 132.

Servia MJ, Cobo F & González M A (2004). Effects of short-term climatic variations on fluctuating asymmetry levels in Chironomus riparius larvae at a polluted site. Hydrobiologia. 523: 137 – 147.

Vieira-Lanero R, González MA & Cobo F (2004). The larva of Cyrnus cintranus McLachlan, 1884 (Trichoptera: Polycentropodidae, Polycentropodinae). Mitt. Mus. Nat. dk. Berl., Dtsch. entomol. Z. 51(2): 225 - 229

Vieira-Lanero R, González MA & Cobo F (2005). The larva of Drusus bolivari McLachlan, 1880 (Trichoptera: Limnephilidae, Drusinae). Aquatic Insects. 27(2): 85 – 93.

Soriano O & Cobo F (2006). Lista fasunística de los Quironómidos (Diptera, Chironomidae) de Madrid (España). Graellsia 62: 7 – 20.

Sánchez J, Cobo F & González MA (2007). Biología y la alimentación del salvelino, Salvelinus fontinalis (Mitchill, 1814) en cinco lagunas glaciares de la Sierra de Gredos (Ávila, España). Nova Acta Científica Compostelana (Bioloxía) NACC. 16: 129 – 144.

Vieira-Lanero R, González MA, Ruiz-García A & Cobo F (2008). The larva and female of Rhyacophila fonticola Giudicelli & Dakki, 1984 (Trichoptera: Rhyacophilidae), an interesting Betic-Rifean endemic species. Aquatic

Page 23: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

23

ActIvIdAde InvestIgAdorA

Linnaeus, 1758). Hydrobiologia Online first. doi:10.1007/s10750-012-1237-3

Sánchez-Hernández J & Cobo F (2012a). Summer differences in behavioural feeding habits and use of feeding habitat among brown trout (Pisces) age classes in a temperate area. Italian Journal of Zoology, 79 (3): 468 - 478.

Sánchez-Hernández J & Cobo F (2012b). Ontogenetic dietary shifts and food selection of endemic Squalius carolitertii (Actinopterygii: Cypriniformes: Cyprinidae) in River Tormes, Central Spain, in summer. Acta Ichthyologica et Piscatoria 42 (2): 101 - 111.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2012). Aplicación del análisis de los rasgos biológicos (“traits”) de las presas para el estudio del comportamiento alimentario en peces bentófagos: el ejemplo del espinoso (Gasterosteus gymnurus Cuvier 1829). Limnetica, 31 (1): 59 - 76.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R, Barca-Bravo S & Cobo F (2012) References data on the growth and population parameters of brown trout in the siliceous rivers of Galicia (NW Spain). Limnetica 31 (2): 273 – 288.

Sánchez J & Cobo F (2011). Summer food resource partitioning between four sympatric fish species in Central Spain (River Tormes). Folia Zoologica. 60 (3): 189 - 202.

Cobo F (2011) Athericidae. Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 126-126. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Cobo F (2011) Empididae. Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 129-129. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Cobo F (2011) Chaoboridae. Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 136-136. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Cobo F (2011) Culicidae. Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 137-137. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Cobo F (2011) Dixidae. Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 137-137. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Cobo F (2011) Limoniidae Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 139-139. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Cobo F (2011) Tipulidae Identification Guide of Freshwater Macroinvertebrates of Spain. 140-140. Springer. Javier Oscoz, David Galicia & Rafael Miranda Eds. Dordrecht, Heidelberg, London, New York.

Silva S, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2012). Downstream migration and hematophagous feeding of newly metamorphosed sea lampreys (Petromyzon marinus

Page 24: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

24

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

like characteristics in feral populations of brown trout (Salmo trutta). Hydrobiologia. 705: 277 - 286.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2013). Prey trait analysis show differences in summer feeding habitat use between wild YOY Atlantic salmon and brown trout. Italian Journal of Zoology. 80: 449 - 454.

Silva S, Servia MJ, Vieira-Lanero R, Nachón DJ & Cobo F (2013). Haematophagous feeding of newly metamorphosed European sea lampreys Petromyzon marinus L. 1758 on strictly freshwater species. Journal of Fish Biology. 82: 1739 - 1745.

Nachón DJ, Sánchez-Hernández J, Vieira-Lanero R & Cobo F (2013). Feeding of twaite shad, Alosa fallax (Lacépède, 1803), during the upstream spawning migration in the River Ulla (NW Spain). Marine and Freshwater Research. 64:233 - 236.

Sánchez-Hernández J & Cobo F (2013). Foraging behaviour of brown trout in wild populations:can population density cause behaviourally-mediatedforaging specializations?. Animal Biology. 63: 425 - 450.

Lestón V, Díaz J, Quirce C & Cobo F (2013) Los Simuliidae (Diptera) de la cuenca del río Serpis (SE, España). Estudio faunístico. Boletín de la Asociación Española de Entomología. 37 (3-4): 285 - 299.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2013) Resultados preliminares sobre la dieta de juveniles de salmón en el río Landro (NO España). Chioglossa 5: 1 - 6.

Sánchez-Hernández J & Cobo F (2013). Ontogenetic dietary shifts in the summer feeding Intensity of brown trout in relation to fish condition. Folia Zoologica 62(2): 110 - 114.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2012). New record of translocated Phoxinus bigerri Kottelat, 2007 from a river basin in the North-West Atlantic coast of the Iberian Peninsula. BioInvasions Records, 1 (1): 37 - 39.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2014) Resultados preliminares sobre la dieta de juveniles de salmón en el río Landro (NO España). Chioglossa 4.

Nachón DJ, Sánchez-Hernández J, Vieira-Lanero R & Cobo F (2013) Feeding of twaite shad Alosa fallax (Lacépède, 1803) during the upstream spawning migration in the River Ulla (NW Spain). Marine and Freshwater Research 64: 233 – 236.

Silva S, Servia MJ, Vieira-Lanero R, Barca S & Cobo F Disentangling the life cycle of the sea lamprey (Petromyzon marinus Linnaeus, 1758): Duration and growth of the marine life stage. Aquatic biology. doi: 10.3354/ab0048.

Cobo F, Sánchez-Hernández J, Vieira-Lanero R & Servia MJ (2013) Organic pollution induces domestication-like characteristics in feral populations of brown trout (Salmo trutta). Hydrobiologia 705: 119 – 134.

Silva S, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2013). Downstream migration and hematophagous feeding of newly metamorphosed sea lampreys (Petromyzon marinus Linnaeus, 1758). Hydrobiologia. 700: 277 - 286.

Silva S, Servia MJ, Vieira-Lanero R, Barca-Bravo S & Cobo F (2013) Life cycle of the sea lamprey Petromyzon marinus: duration of and growth in the marine life stage. Aquatic Biology 18: 59 – 62.

Cobo F, Sánchez-Hernández J, Vieira-Lanero R & Servia MJ (2013). Organic pollution induces domestication-

Page 25: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

25

ActIvIdAde InvestIgAdorA

lamprey Lampetra fluviatilis: is egg deposition in gravel vital to spawning success? Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, DOI: 10.1002/aqc.2486.

Couto-Mendoza MT, Vieira- Lanero R & Cobo F (2014). More complexity does not always mean more accuracy: The case of IBMWP and METI in NW Spain. Ecohydrology, DOI: 10.1002/eco.1528.

Lestón V, Díaz J, Quirce C & Cobo F (2014). Distribución y selección de sustrato de los Simuliidae (Diptera) en el tramo medio del río Serpis (sureste de España). Boletín de la Sociedad Entomológica Aragonesa (S.E.A.), 55: 153 - 158.

Silva S, Vieira-Lanero R, Barca S, Servia MJ, Sánchez-Hernández J & Cobo F (2014). Single pass electrofishing method for assessment and monitoring of larval lamprey populations. Limnetica, 33 (2): 217 - 226.

Bao M, Mota M, Nachón DJ, Antunes C, Cobo F, Garci ME, Pierce GJ & Pascual S (2015). Anisakis infection in allis shad, Alosa alosa (Linnaeus, 1758), and twaite shad, Alosa fallax (Lacépède, 1803), from Western Iberian Peninsula Rivers: zoonotic and ecological implications. Parasitology Research, 114: 2143 - 2154. DOI 10.1007/s00436-015-4403-5.

Bao M, Roura A, Mota M, Nachón DJ, Antunes C, Cobo F, MacKenzie K & Pascual S (2015). Macroparasites

Silva S, Araújo MJ, Bao M, Mucientes G & Cobo F (2014). The haematophagous feeding stage of anadromous populations of sea lamprey Petromyzon marinus: low cost selectivity and wide range of habitats. Hydrobiologia, 734: 187-199. DOI 10.1007/s10750-014-1879-4.

Silva S, Vieira-Lanero R, Sánchez-Hernández J, Servia MJ & Cobo F (2014). Accidental introduction of anadromous sea lampreys (Petromyzon marinus Linnaeus, 1758) into a European reservoir. Limnetica, 33 (1): 41 - 46.

Couto-Mendoza MT, Servia MJ & Cobo F (2014). Regeneration interferes with fluctuating asymmetry analysis in odonate larvae. Limnetica, 33 (1): 107 - 120.

Herrero O, Planelló R, Gómez-Sande P, Aquilino M & Morcillo G (2014) Evaluación de los efectos tóxicos de ftalatos sobre poblaciones naturales de Chironomus riparius (Diptera): implicaciones en estudios de ecotoxicidad. Rev. Toxicol. 31: 176 – 186.

Lestón V, Díaz J & Cobo F (2014). Contribución al conocimiento faunístico de los Simuliidae (Insecta, Diptera) de Galicia (NO España). Boletín. Asociación española Entomología (AeE), 38 (1-2): 57 - 172.

Cobo F, Sánchez-Hernández J, Vieira R & Servia MJ (2014). Seasonal downstream movements of the European eel in a Southwestern Europe river (river Ulla, NW Spain). Nova Acta Científica Compostelana (Bioloxía), 21: 77 - 84.

Sánchez-Hernández J (2014). Age-related differences in prey-handling efficiency and feeding habitat utilization of Squalius carolitertti (Cyprinidae) according to prey trait analysis. Biología, Section Zoology 69/5: 696-704. DOI: 10.2478/s11756-014-0347-y.

Silva S, Gooderham A, Forty M, Morland B & Lucas MC (2014). Egg drift and hatching success in European river

Page 26: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

26

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Herrero, O., Planelló, R., Gómez-Sande, P., Aquilino, M. & Morcillo, G. 2014. Evaluación de los efectos tóxicos de ftalatos sobre poblaciones naturales de Chironomus riparius (Diptera): implicaciones en estudios de ecotoxicidad. Revista de Toxicología. 31 (2): 176-186

Lago L, Barca S, Vieira-Lanero R & Cobo F (2015). Características ambientales, composición del fitoplancton y variación temporal de microcistina-LR disuelta en el embalse de As Forcadas (Galicia, NW España). Limnetica, 34 (1): 187 - 204

Martin J, Rougemont Q, Drouineau H, Launey S, Jatteau P, Bareille G, Bérail S, Pécheyran C, Feunteun E, Roques S, Clavé D, Nachón DJ, Antunes C, Mota M, Réveillac E & Daverat F (2015). Dispersal capacities of anadromous Allis shad population inferred from a coupled genetic and otolith approach. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 72: 1 -13. DOI: 10.1139/cjfas-2014-0510.

Nachón, D. J., Mota, M., Antunes, C., Servia, M. J. & Cobo, F. 2015. Marine and continental distribution and dynamic of the early spawning migration of twaite shad (Alosa fallax (Lacépède, 1803)) and allis shad (Alosa alosa (Linnaeus, 1758)) in the north-west of the Iberian Peninsula. Marine & Freshwater research. http://dx.doi.org/10.1071/MF14243

Planelló R, Herrero Ó, Gómez-Sande P, Ozáez I, Cobo F & Servia MJ (2015). Ecdysone-Related Biomarkers of Toxicity in the Model Organism Chironomus riparius: Stage and Sex-Dependent Variations in Gene Expression Profiles. PLoS ONE 10(10): e0140239. doi:10.1371/journal.

Planelló, R., Servia, M.J. Gómez-Sande, P. Herrero, O., Cobo, F. & Morcillo, G. 2015. Transcriptional responses, metabolic activity and mouthpart deformities in natural populations of Chironomus riparius larvae exposed to environmental pollutants. Environ Toxicol. 30(4): 383-395. doi: 10.1002/tox.21893

of allis shad (Alosa alosa) and twaite shad (Alosa fallax) of the Western Iberian Peninsula Rivers: ecological, phylogenetic and zoonotic insights. Parasitology Research,114:3721–3739. DOI: 10.1007/s00436-015-4601-1.

Cobo F (2015). Métodos de control de las floraciones de Cianobacterias en aguas continentales. Limnetica, 34 (1): 247 - 268.

Couto-Mendoza MT, Vieira-Lanero R & Cobo F (2015). Reply to Pardo et al. 2015 on “Reply to comment on Couto-Mendoza et al. 2014. More complexity does not always mean more accuracy: the case of IBMWP and METI in NW Spain”. Ecohydrology, DOI: 10.1002/eco.1713.

Couto-Mendoza, M. T., Vieira-Lanero, R. & Cobo, F. 2015. Reply to Pardo et al. 2015 on “Reply to comment on Couto-Mendoza et al. 2014. More complexity does not always mean more accuracy: the case of IBMWP and METI in NW Spain”. Ecohydrology, DOI: 10.1002/eco.1713.

Page 27: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

27

ActIvIdAde InvestIgAdorA

and data comparisons with other European regions. Marine & Freshwater research (aceptado).

Silva S, Vieira-Lanero R, Barca S & Cobo F (2015) Condition assessment and trend of larval sea lamprey populations (Petromyzon marinus Linnaeus, 1758) in NW Spain and European overview. Marine & Freshwater research (aceptado).

libros coMpletos

González MA & Cobo F (2006). Los macroinvertebrados de las aguas dulces de Galicia. Hércules de Ediciones SA. A Coruña. ISBN: 84-96314-40-5.

Cobo F (Coord.) 2010. Estado de conservación das poboacións de lamprea mariña en ríos de Galicia. Xunta de Galicia. Santiago de C. ISBN: 978-84-693-6307-2.

Sánchez-Hernández J & Amundsen PA (2015). Trophic ecology of brown trout (Salmo trutta L.) in subarctic lakes. Ecol. Freshw Fish, 24: 148 – 161.

Sánchez-Hernández J, Cobo F & Amundsen P-A (2015). Food Web Topology in High Mountain Lakes. PLoS ONE 10(11): e0143016. DOI:10.1371/journal.

Sánchez-Hernández J & Cobo F (2015). Adaptive flexibility in the feeding behaviour of brown trout: optimal prey size. Zoological Studies, 54: 26. DOI 10.1186/s40555-015-0107-x.

Sánchez-Hernández J, Cobo F & Amundsen PA (2015). A simple approach for assigning the conservation status of freshwater fish based on their natural variability – a case study from the Iberian Ecoregion. Fisheries Management and Ecology, DOI: 10.1111/fme.12103.

Serra SRQ, Cobo F, Graça MAS, Dolédec S & Feio MJ (2015). Synthesising the trait information of European Chironomidae (Insecta: Diptera): Towards a new database. Ecological Indicators. DOI: 10.1016/j.ecolind.2015.09.028.

Silva, S., Gooderham, A., Forty, M., Morland, B. & Lucas, M.C. (2015). Egg drift and hatching success in European river lamprey Lampetra fluviatilis: is egg deposition in gravel vital to spawning success?. Aquatic Conservation: Marine And Freshwater Ecosystems. Aquatic Conserv: Mar. Freshw. Ecosyst. 25 (4): 534-543. DOI: 10.1002/aqc.2486

Silva S, Vieira-Lanero R, Barca S & Cobo F (2015). Densities and biomass of larval Sea Lamprey populations (Petromyzon marinus Linnaeus, 1758) in North West Spain

Page 28: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

28

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Cobo F & González MA (2006). Capítulo 11. Biomonitorización por cambio de comunidades. In: Ecología (Proyecto Galicia). Vol XLVIII Ciencia y Tecnología Ambientales II. Hércules de Ediciones SA. A Coruña. ISBN: 84-96314-37-5. pp: 376 – 392.

Cobo F & Servia MJ (2006). Capítulo 13. Biomonitorización por cambios morfológicos. In: Ecología (Proyecto Galicia). Vol XLVIII Ciencia y Tecnología Ambientales II. Hércules de Ediciones SA. A Coruña. ISBN: 84-96314-37-5. pp: 416 – 429.

Cobo F & Caballero P (2006). Capitulo 15. O estado dos ríos e humidais galegos e a pesca deportiva. In: Ecología (Proyecto Galicia). Vol XLIV Ciencia y Tecnología Ambientales II. Hércules de Ediciones SA. A Coruña. ISBN: 978-84-96314-47-4. pp: 470 – 495.

González MA & Cobo F (2006). Miriápodos. Generalidades. In: Zoología (Proyecto Andalucía). Vol: XVII. Publicaciones Comunitarias. Sevilla. ISBN: 84-933178-9-6. pp: 16 – 34.

González MA & Cobo F (2006). Apterigotas. Generalidades. In: Zoología (Proyecto Andalucía). Vol: XVII. Publicaciones Comunitarias. Sevilla. ISBN: 84-933178-9-6. pp: 114 – 122.

Alba-Tercedor J, Ferreras-Romero M, Cobo F & González MA (2006). Paleópteros, Generalidades y Fauna Andaluza. In: Zoología (Proyecto Andalucía). Vol: XVII. Publicaciones Comunitarias. Sevilla. ISBN: 84-933178-9-6. pp: 136 – 171.

Cobo F (Coord.) (2010). Las poblaciones de Salmónidos del río Mandeo. Excma. Deputación Provincial de A Coruña. A Coruña. ISBN: 978- 84-9812-138-4.

Cobo F et al (2012). Informe general del estado de conservación y amenazas de las especies de peces migradores. Ríos Ulla y Umia de Galicia (España), río Nivelle de Aquitaine (Francia) y tramo internacional del río Miño (Portugal-Norte). CEER. Santiago de C. D. L.: C-2543-2012.

Cobo F et al. (2012). Documento Marco de Gestión y Conservación de las especies de peces migradores del espacio SUDOE. Galicia.

Vieira-Lanero R, Lago L, Gómez-Sande P, Barca S, Servia MJ, Couto-Mendoza MT, Nachón DJ, Morquecho C, Silva S, & Cobo MC, Otero JC, Fernández A, González R & Cobo F (2015). La biodiversidad en el lago de la mina de Meirama y su entorno. GasNatural Fenosa. Madrid. ISBN: 978-84-606-8367-4.

capítulos de libro

González MA & Cobo F (2004). Invertebrados (non insectos). In: A Natureza Ameazada. Consello da Cultura Galega. Santiago de C.. ISBN: 84-95415-97-6. pp: 421 – 447.

Cobo F (2005). Maintenance of Shredders in the laboratory. In: Methods to study litter decomposition. A practical guide. Graça, MAS, Bärlocher F & Gessner MO Eds. Springer. Holanda. ISBN: 1-4020-3348-6. pp: 1092 – 1095.

Page 29: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

29

ActIvIdAde InvestIgAdorA

Cobo F & Servia MJ (2009). Sistemas de avaliación e clasificación da calidade biolóxica dos ríos, como expresión do seu estado ecolóxico. In: Gestión de las aguas residuales en el ámbito rural. T.S. Cuesta & J. Suárez (eds.). USC – Vicerreitoría de Cultura. Lugo. ISBN: 978-84-692-4044-1. pp: 1 – 10.

Cobo F & Servia MJ (2009). A protección e o estado de conservación dos medios acuáticos continentais de Galicia. In: Gestión de las aguas residuales en el ámbito rural. T.S. Cuesta & J. Suárez (eds.). USC – Vicerreitoría de Cultura. Lugo ISBN: 978-84-692-4044-1. pp: 11 – 19.

Cobo F (2009). Ictiofauna continental galega. In: Evidencias e Impactos do Cambio Climático en Galicia. Pérez-Muñozuri (coord.). Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento sostible, Xunta de Galicia. Santiago de Compostela. pp: 9 – 10.

SCICOM (Steering Group on Ecosystem Functions) & SGIPEE (Study Group on International Post-Evaluation on Eels. (2011). ICES SGIPEE Report 2011. ICES (International Council for the Explotation of the Sea). London, U.K. CM 2011/SSGEF: 13. 39 pp.

EIFAAC (European Inland Fisheries and Aquaculture Advisory Commision) & ICES Working Group on Eels. (2011). Report of the 2011 session of the Joint

González MA & Cobo F (2006). Neuropteroides. Generalidades. In: Zoología (Proyecto Andalucía). Vol: XVII. Publicaciones Comunitarias. Sevilla. ISBN: 84-933178-9-6. pp: 300 – 306.

González MA & Cobo F (2006). Mecopteroides. Generalidades. In: Zoología (Proyecto Andalucía). Vol: XVII. Publicaciones Comunitarias. Sevilla. ISBN: 84-933178-9-6. pp: 352 – 382.

González MA & Cobo F (2006). Título: Las Cavidades. Generalidades. In: Zoología (Proyecto Andalucía). Vol: XVIII. Publicaciones Comunitarias. Sevilla. ISBN: 84-935111-0-2. pp: 310 – 324.

Cobo F (2006). A fauna dos ecosistemas acuáticos continentais galegos. In: Os ríos e lagoas de Galicia como bens patrimoniais: Natureza, tradición e cultura. F. Cobo (ed.). Universidade de A Coruña. A Coruña. D.L.: C-1715/2006. pp: 3 – 6.

Cobo F & González MA (2006). As augas continentais/aguas continentales. In: Entre o visible e o invisible/ Entre lo visible y lo invisible. Universidade de Santiago. A Coruña D.L.: C-556/2006. pp: 40 - 41

Cobo F & González MA (2006). Auga e ecosistemas acuáticos: Calidade e biodiversidade. In: O Tempo dos Ríos. FJ Martinez Gil & M Soto Castiñeira (coords.). Universidade de A Coruña A Coruña. ISBN: 84-9749-207-2. pp: 131 – 140.

Cobo F (2008). Ameazas á biodiversidade dos ecosistemas acuáticos continentais galegos. In: Auga e sustentabilidae. Enfoques para unha nova política de augas. T.S. Cuesta & X.X. Neira (eds.). USC - Diputación de A Coruña. A Coruña. D.L.: LU-185-2008. pp: 1 - 3.

Servia MJ & Cobo F (2008). A calidade biolóxica e a Directiva Cadro europea da auga 2000/60/CE. In: Auga e sustentabilidae. Enfoques para unha nova política de augas. T.S. Cuesta & X.X. Neira (eds.). USC - Diputación de A Coruña. A Coruña. D.L.: LU-185-2008. pp: 5 – 9.

Page 30: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

30

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

State of the Art. In: ICES (Ed.),. Report of the Workshop on Lampreys and Shads (WKLS), 27–29 November 2014. Lisbon, Portugal. ICES CM 2014/SSGEF:13. 6 - 39.

Aprahamian M, Alexandrino P, Antunes C, Cobo F, King J, Lambert P, Martin J, Mota M, Nachón DJ & Silva S (2015). Shads State of the Art. In: ICES (Ed.),. Report of the Workshop on Lampreys and Shads (WKLS), 27–29 November 2014. Lisbon, Portugal. ICES CM 2014/SSGEF:13. 40 - 92.

Mateus CS, Beaulaton L, Bochechas J, Bruxelas S, Cobo F, Franco A, Nachón DJ, Quintella BR, Rosa C, Rougier T, Silva S, Stratoudakis Y & Telhado A (2015). Habitat Recovery and Related Conservation Efforts. In: ICES (Ed.),. Report of the Workshop on Lampreys and Shads (WKLS), 27–29 November 2014. Lisbon, Portugal. ICES CM 2014/SSGEF:13. 93 - 134.

publicacións en libros de actas de congresos

Caballero P, Cobo F & González MA (2004). Chapter 16. Life History of a Sea Trout Population (Salmo trutta) from the NW Iberian Peninsula (River Ulla, Galicia, Spain). In: Sea trout: Biology, Conservation and Management. Section 2: Genetics and Life History, Graeme Harris & Nigel Milner (Eds.). Blackwell publishing USA. ISBN: 978-1-4051-2991-6. pp: 234 – 247.

Cobo F, González MA, Servia MJ & Vieira-Lanero R (2004). Fluctuations in the distribution of biomass and abundance of benthic macroinvertebrates as a tool for

EIFAAC/ICES Working Group on Eels. Lisboa, Portugal. EIFAAC Occasional Paper nº 48. e-ISBN: 978 92 5. 223 pp.

Vieira-Lanero R, Servia MJ & Cobo F (2011). Fauna Fluvial. In: Guia de campo da ruta de Riamontes II. Concello de Ames. Ames (A Coruña). DL: C 1121-2011. pp: 8 - 61.

Cobo F & Servia MJ (2012). Los indicadores biológicos de medida del estado de las masas de agua. In: Río Mandeo. Cuenca fluvial y desarrollo sostenible. Deputación de A Coruña. FEDER. A Coruña. ISBN: 978-84-9812-174-2. pp. 419-436.

Cobo F & Servia MJ (2012). Pesca deportiva y sostenibilidad en los ecosistemas fluviales. In: Río Mandeo. Cuenca fluvial y desarrollo sostenible. Diputación de A Coruña. FEDER. A Coruña. ISBN: 978-84-9812-174-2. pp. 459 - 474.

Sánchez-Hernández J, Servia MJ, Vieira-Lanero R & Cobo F (2013) In: Ontogenetic dietary shifts in a predatory freshwater fish species: the brown trout as an example of a dynamic fish species. New Advances and Contributions to Fish Biology, Hakan Türker. Intech, Croacia. ISBN: 978-953-51-0909-9. pp: 271 - 298.

Cobo F (2013) A Orinoquia e Galicia. Contrastes e semellanzas da súa rede fluvial. In: Orinoco. Viaxe a un mundo perdido. Xunta de Galicia. Cidade da Cultura Galega. ISBN: 978-84-453-5083-6. pp: 90 - 112.

Antunes C, Cobo F & Araújo MJ (2015). Iberian inland fisheries. In: Freshwater Fisheries Ecology. John F. Craig (Ed.), Wiley-Blackwell.

King J, Beaulaton L, Cobo F, Launey S, Mateus CS, Nachón DJ, Quintella BR & Silva S (2015). Lampreys

Page 31: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

31

ActIvIdAde InvestIgAdorA

Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 31 – 39.

Cobo F, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C & Lago L (2011). Contribución al plan de gestión de la anguila europea (Anguilla anguilla): primeros datos biológicos en los afluentes de la margen española del Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 70 – 77.

Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Índices de

detecting levels of hydraulic stress. In: Proceedings of the Fifth International Symoposium on Ecohydraulics. Aquatic habitats: Analysis & Restoration. International Association of Hydraulic Engineering and Research (IAHR) e Universidad Politécnica de Madrid. Madrid. ISBN: 90-805649-7-4. Vol. 2, pp: 1092 - 1095.

Cobo F (2008). Estado de conservación e pesquería da lamprea de mar (Petromyzon marinus) en Galicia. In: XI Foro dos recursos mariños e da acuicultura das rías galegas. Rey-Mendez M, Fernandez-Casal J, Lodeiros-Seijo C & Guerra-Díaz A (Eds.). Illa de A Toxa, O Grove (Pontevedra). ISBN: 978-84-608-0886-2. pp: 43 – 47.

Rivas S, Vieira-Lanero R, Servia MJ & Cobo F (2010). Nuevos datos sobre la dinámica poblacional de Corbicula fluminea (Müller, 1774) (Mollusca, Bivalvia, Corbiculidae) en el Baixo Miño. In: Invasiones Biológicas: Avances 2009. Actas del 3er Congreso Nacional sobre Especies Exóticas Invasoras “EEI 2009”. GEIB, Serie Técnica, nº 4. León. D.L.: LE-740/2010. pp: 169 – 177.

Rivas S, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Evolución temporal, vectores y distribución de las especies exóticas dulceacuícolas de la parte española del Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 20 – 29.

Servia MJ, Vieira-Lanero R, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L, & Cobo F (2011). Datos poblacionales y biométricos de las especies de peces introducidas en los afluentes de la margen española del

Page 32: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

32

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Implicaciones de la fragmentación del hábitat fluvial en la distribución de la ictiofauna en los afluentes de la margen española del Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 138- 145.

Nachón DJ, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Composición de la ictiocenosis de los afluentes de la margen española del Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 150 – 156.

Silva S, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Datos poblacionales y biométricos de las poblaciones de colmilleja (Cobitis paludica) en los afluentes de la margen española del Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 157 – 163.

Couto-Mendoza MT, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Datos poblacionales y biométricos de la población de Achondrostoma arcasii (Steindachner, 1866) del Parque Natural del Monte Aloia. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 165 – 173.

calidad de la vegetación de ribera y del hábitat fluvial en los afluentes de la margen española del Baixo MIño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 79 – 88.

Rivas S, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto MT, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Batimetría y granulometría del río Miño desde Frieira hasta Tui. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 124 – 130.

Barca S, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Couto MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Nuevos datos sobre las características fisicoquímicas del río Miño y sus afluentes de la margen española. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 131 – 137.

Page 33: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

33

ActIvIdAde InvestIgAdorA

patentes

“Método de biorremediación de blooms de Cianobacterias mediante el uso de deshechos de la industria maderera del eucalipto (Eucaliptus spp.) en aguas dulces”. Boletín Oficial de la Propiedad Industrial (BOPI) 30 de outubro de 2013.

traballos de investigación tutelados (tit) e traballos de Fin de Master (tFM)

- “Asimetría fluctuante en Porcellana platycheles (Pennant, 1777) (Crustacea, Decapoda) como herramienta para la determinación de los niveles de estrés ambiental ocasionados por loa marea negra del Prestige“. Dna. María Rodríguez Gregori. TIT. 2006.

- “Contribución al estudio de la alimentación de la trucha común (Salmo trutta Linné, 1758) en algunos ríos de Galicia“.D. Javier Sánchez Hernández TIT. 2007.

- “Asimetría fluctuante en tres poblaciones de Talitrus saltator (Montagu, 1808) (Crustacea Amphipoda) y su

Morquecho C, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Sánchez J, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Lago L & Cobo F (2011). Datos poboacionais e biométricos da boga do Douro (Pseudochondrostoma duriense) e do escalo (Squalius carolitertii) nos afluentes da marxe española do Baio Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 174 – 179.

Sánchez J, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Barca S, Couto-Mendoza MT, Rivas S, Nachón DJ, Silva S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L & Cobo F (2011). Datos poblacionales y biométricos del la trucha (Salmo trutta) en los afluentes de la margen española del Baixo Miño. In: V Simposio Ibérico sobre a bacia hidrográfica do río Minho. Carlos Antunes Ed. Vila Nova de Cerveira (Portugal). ISBN: 978-989-960632-1-0. pp: 180 – 187.

Cobo F (2012). Diez mil ríos vs. diez mil problemas. Cambio climático y masas de agua. In: I Simposio de Agroecología y gobernanza del agua. Lugo. ISBN: 978-84-615-9006-3. pp: 55 – 68.

Page 34: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

34

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

-”Microquímica de los otólitos de las poblaciones de saboga (Alosa fallax Lacépède, 1803) de los ríos Ulla y Miño (NO Península Ibérica)”. D. David José Nachón García. TIT. 2010.

-”Variaciones estacionales de glucógeno, proteínas y ARN/ADN en una población de Chironumus riparius (Meigen,1804) y Prodiamesa olivacea (Meigen, 1818) (Díptera, Chironomidae) del río Sar”. D. Pablo Gómez Sande. TIT. 2010.

- ”Bioloxía da lamprea mariña (Petromyzon marinus Linnaeus, 1758) en ríos de Galicia: Bases para a súa conservación”. D. Sergio Silva Bautista. TFM. 2010.

- ”Caracterización da calidade das augas mediante indicadores biolóxicos dos ríos Mandeo e Mendo”. D. Carlos Morquecho Cobas. TFM. 2010.

- “Validación experimental del tratamiento con corteza/viruta de eucalipto sobre las floraciones de Cianobacterias, en condiciones controladas mediante el uso de limnocorrales”. Dna. Lorena Lago Meijide. TFM. 2011

- ”Evolución do estado ecolóxico do tramo final do río Ulla. Anos 2007 a 2010”. Dna. Beatríz Fernandez Lemos. TFM. 2012.

- “Correlaciones entre parámetros físicoquímicos e índices bióticos en aguas continentales”. D. Daniel Mancebo Fernández. TFM. 2014.

- “Variabilidad y correlación entre índices hidromorfológicos y biológicos para la evaluación del estado ecológico de las aguas continentales”. D. Santiago Delgado López. TFM. 2014.

- “Evolución temporal da biomasa do macrobentos fluvial dos ríos de Galicia”. D. Antón Blanco Vilariño. TFM. 2015.

relación con la marea negra del petrolero Prestige“.Dna. Sandra Barca Bravo. TIT. 2007.

- “Comparación metodológica de sistemas de evaluación de la calidad biológica del agua“. D. Emilio Álvarez Álvarez. TIT. 2007.

- Restauración Hidrobiológica de un curso fluvial de montaña: el ejemplo del río “Do Con”. Dna. Yolanda Cunqueiro Gómez. TFM. 2008.

- “Ensaio metodolóxico da utilidade da asimetría fluctuante como medida do estres ambiental en ninfas de Cordulegaster boltonii (Donovan, 1807) e Calopteryx virgo (Linnaeus, 1857) (Insecta, Odonata)“. Dna. María Teresa Couto Mendoza TIT. 2008.

- “Contribución ao estudo da bioloxía de Corbícula fluminea (Mollusca, Bivalvia, Veneroidea) no Baixo Miño”. Dna. Sheila Rivas Rodríguez. TIT. 2008.

-”Características do hábitat, densidade e biomasa dos ammocetes de Petromyzon marinus Linnaeus, 1758 en ríos de Galicia”. D. Pedro de M. Torres Martínez. TIT. 2009.

Page 35: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

35

ActIvIdAde InvestIgAdorA

- “Biología y ecología del bivalvo invasor Corbicula fluminea (Müller, 1774) (Mollusca, Bivalvia, Veneroidea) en el tramo internacional del río Miño. Dra. Sheila Rivas Rodríguez. 2013.

- “Biología y ecología de la lamprea marina (Petromyzon marinus Linnnaeus, 1758) en Galicia”. Dr. Sergio Silva Bautista. 2014.

- “Tratamientos de inhibición de las cianobacterias en condiciones controladas mediante limnocorrales”. Dra. Lorena Lago Meijide. 2015.

MeMorias de licenciatura

- “La respuesta morfológica de Porcellana platycheles (Pennant, 1777) (Crustacea, Decapoda) al estrés ambiental. Nuevos datos sobre su biología en las costas de Galicia”. Dna. María Rodríguez Gregori. 2007.

- “La respuesta morfológica, según los niveles de asimetría fluctuante, de Talitrus saltator (Montagu, 1808) (Crustacea Amphipoda) como herramienta para evaluar los niveles de alteración de las playas de Galicia”. Dna. Sandra Barca Bravo. 2007

- “Alteraciones en la alimentación, crecimiento y condición metabólica de cuatro poblaciones de trucha común (Salmo trutta Linné, 1758) sometidas a diferentes grados de estres ambiental”. D. Javier Sánchez Hernández. 2007.

- “La asimetría fluctuante en ninfas de Cordulegaster boltonii (Donovan, 1807) y Calopteryx virgo (Linnaeus, 1857) (Insecta, Odonata) como sistema bioindicador de estrés ambiental“.Dna. María Teresa Couto Mendoza. 2009.

- “Dinámica poboacional de Corbicula fluminea (Müller,1774) (Mollusca, Bivalvia, Veneroidea) no Baixo Miño (Galicia, España)”. Dna. Sheila Rivas Rodríguez. 2009.

teses de doutoraMento

- “Biología de la alimentación de la trucha común (Salmo trutta Linné,1758) en los ríos de Galicia”. Dr. Javier Sánchez Hernández. 2009.

- “Bioloxía e ecoloxía dos Simúlidos (Diptera: Simuliidae) do río Serpis (Alicante)”. Dr. Victor Lestón Outón. 2012.

Page 36: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

36

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Page 37: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

37

ActIvIdAde docente

2.- ACTIVIDADE DOCENTE

pRácticas de alumnos de 1º e 2º ciclos univeRsitaRios

A infraestrutura da EHEC está a ser utilizada tamén para impartir docencia práctica de diferentes materias de primeiro e segundo ciclos das universidades galegas. Segundo a universidade de orixe, desenvolvéronse na Estación as prácticas das seguintes materias:

Universidade de Santiago de Compostela (USC) - Bioloxía das Augas Continentais. Facultade de Bioloxía. De

2004 a 2012.- Bases Biolóxicas na Enxeñería Ambiental. Escola Superior de

Enxeñería, Enxeñería Ambiental. Ano 2006 - Zooloxía I. Grao en Bioloxía. Ano 2015.

Universidade de Vigo (Uvigo)- Artrópodos. Facultade de Bioloxía. Anos 2005, 2006

Universidade da Coruña (UDC)- Zooloxía. Facultade de Bioloxía. Ano 2005.- Bioloxía dos animais doceacuícolas. De 2006 a 2008.- Métodos y Técnicas de estudio en Biología Animal. De 2009 a

2012.

Universidad de Educación a Distancia (UNED)- Ciencias Ambientais. Ano 2010.

docencia en cuRsos de doutoRamento, posgRao e másteRes

Nas instalacións da EHEC impártese docencia deste tipo de cursos desde a súa inauguración no ano 2004. Impartiuse docencia de diversos cursos de doutoramento ata o ano 2009, momento no que foron substituídos por cursos de posgrao e másteres. Aínda que corresponden principalmente á USC,

0 1 2 3 4

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de prácticas de 1º e 2º ciclos realizadas na EHEC.

Page 38: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

38

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

tamén espertou o interese da Universidade da Coruña, que utilizou as instalacións para estes fins por primeira vez no ano 2009.

O Máster en “Enxeñería Ambiental” da Escola Superior de Enxeñería Ambiental da USC foi o primeiro do que se impartiu docencia práctica na EHEC. A partires do ano 2005, e ata a actualidade, foron varias as materias dos másteres de “Biodiversidade e conservación do medio natural” e “Medioambiente e Recursos Naturais”, ámbolos dous da Facultade de Bioloxía da USC, das que se impartiu docencia nas instalacións. Finalmente, do 2009 ao 2011 impartiuse docencia do Máster de “Enxeñería da Auga e do Medio Ambiente” da Escola Técnica Superior de Enxeñeiros

de Camiños, Canais e Portos da Universidade de A Coruña. Como se pode ver no gráfico, entre 2006 e 2014 a media supera os seis cursos deste tipo ao ano.

outRos cuRsos de foRmación univeRsitaRia

Trátase de cursos de formación centrados en temas específicos, ás veces destinados á formación para unha tarefa concreta dun proxecto. Os investigadores da EHEC encárganse de organizalos e impartilos, xunto coa participación de docentes universitarios ou técnicos de diversas disciplinas. Impartíronse neste período 15 cursos repartidos en sesións científicas (11), cursos do proxecto MIGRANET (2) e cursos técnicos de manexo de equipamento (2).

defensa de tRaballos académicos

Outra das actividades docentes realizadas na EHEC é a elaboración e defensa de traballos academicamente dirixidos (TAD) e de traballos de fin de grao (TFG) relacionados coas augas doces.

pRácticas en empResa de alumnos univeRsitaRios

A EHEC é un centro recoñecido pola USC para a realización de prácticas en empresa de acordo coa normativa existente sobre prácticas externas en empresas e institucións, aprobada polo Consello de Goberno da USC o 30 de maio do 2008. Ademais dos alumnos da USC, alumnos doutras universidades poden realizar as súas prácticas no centro asinando previamente un convenio coa USC.

As prácticas consisten, principalmente, na aprendizaxe de técnicas de mostraxe e de identificación de macroinvertebrados bentónicos e na colaboración en traballos de campo e laboratorio no ámbito da Hidrobioloxía (análise fisicoquímica de auga e sedimentos, mostraxes de

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de materias das que se ten impartido docencia práctica na EHEC.

Page 39: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

39

ActIvIdAde docente

poboacións de peixes e macroinvertebrados, separación e identificación de mostras de macroinvertebrados bentónicos e diatomeas, elaboración de índices bióticos).

En total 44 alumnos da USC teñen realizado estas prácticas na EHEC ata o momento, aos que hai que engadir un máis da Universidade Europea de Madrid. Fundamentalmente se trata de licenciados en Bioloxía e en Enxeñería Ambiental.

pRácticas en empResa de alumnos non univeRsitaRios (fp2)Ademais das prácticas en empresa para estudantes universitarios, os convenios asinados con outros centros de ensino, como o IES A Basella (Ciclo Superior de Formación Profesional) de Vilanova de Arousa, permitiron que tres estudantes realizasen tamén prácticas na EHEC, entre 2007 e 2012.

0 2 4 6 8 10 12

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de alumnos universitarios que realizaron prácticas de empresa na EHEC.

Page 40: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

40

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Page 41: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

41

ActIvIdAde de extensIón unIversItArIA

3.- ACTIVIDADE DE EXTENSIÓN UNIVERSITARIA

A divulgación é, como xa quedou dito ao principio desta memoria, unha das funcións primordiais da EHEC, con este fin tense organizados varios cursos de verán, así como outros cursos formativos abertos aos cidadáns en xeral, e xornadas de portas abertas, exposicións, etc. Ademais procúrase a divulgación científica mediante a publicación de artigos nos medios de comunicación, a edición de materiais educativos, a elaboración e préstamo de paneis informativos, a participación en programas de radio e televisión, a organización de charlas informativas e a aplicación en actividades de voluntariado social.

oRganización de cuRsos e actividades educativas e de divulgación Ata o ano 2015, a EHEC organizou oito cursos da Universidade de Verán da USC nos que se afondou en aspectos relativos ás augas continentais galegas como os patrimoniais, ecolóxicos, biolóxicos, biosanitarios, normativos, etc., de xeito que ademais dos docentes da USC, contouse con profesorado de outras universidades españolas, así como con profesionais da saúde, as administracións hidráulicas, da cultura, etc. O bo entendemento co goberno municipal permitiu o uso das instalacións municipais de Vilagarcía de Arousa, como o Auditorio Municipal, para a realización dos mesmos.

Cursos da Universidade de Verán da USC organizados pola EHEC:

2004 Antecedentes, estado actual e perspectivas da investigación hidrobiolóxica no país dos mil ríos.

2005 A acuicultura da auga doce en Galicia: Entre a explotación dos recursos e o desenvolvemento sostible.

2006 Os ríos e lagoas de Galicia como bens patrimoniais: natureza, tradición e cultura.

2007 Aspectos biosanitarios da xestión da auga doce.

2008 Elementos de Ictioloxía continental.

2009 A auga como ben de consumo: medioambiente e sociedade.

2012 Aspectos ecotoxicolóxicos das floracións de Cianobacterias en augas continentais.

2014 Planificación Hidrológica y Directiva Marco Europea del agua.

Page 42: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

42

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Ademais, os investigadores da EHEC participaron como poñentes en numerosos cursos de verán organizados por outros departamentos da USC, da Universidade de A Coruña e da Universidade Internacional Menéndez Pelayo.

Os cursos de formación son outra das actividades de índole educativa e divulgativa. Son organizados pola EHEC xunto coa Xunta de Galicia, ou con asociacións ou colectivos como ADEGA, Colectivo Ecoloxista do Salnés, ou a “Asociación Española para la Enseñanza de las Ciencias de la Tierra (AEPECT)”. Deste grupo destacan o “Curso de formación para coordinadores de grupo do Proxecto Ríos”, organizado por ADEGA e a EHEC, que se celebra dúas veces ao ano desde o ano 2004, de xeito que en 2015 se celebrou a XXII edición; e por outra banda, o “Curso de formación para Servizos de Vixilancia Ambiental en materia de pesca fluvial”, celebrado anualmente entre os anos 2006 e 2011. Outros cursos organizados foron “Achegamento ao control biolóxico da contaminación en ecosistemas fluviais” en

2005, o “Curso de formación para profesores de Ciencias da Terra y do Medio Ambiente” en 2006 e o curso sobre “Caracterización de la calidad biológica del agua mediante el uso de diatomeas bentónicas” en 2009.

Ademais destas actividades, a EHEC participou en dúas edicións da Semana da Ciencia en Galicia onde realizou xornadas de portas abertas e dúas exposicións: “O río animado”, e “A ciencia a remollo. Quincena da Hidrobioloxía”, organizou un curso de “Monitor Ambiental” para alumnos de Formación Ocupacional do Plan AFD, un curso para a “Formación e Probas de Selección de Novos Artesáns da Pesca”, unha “Xornada Sobre os Novos Modelos de Xestión da Pesca Deportiva en Francia”, dúas Xornadas de voluntariado MIGRANET nos ríos Ulla e Umia, unha exposición sobre “Os peixes migradores de Galicia” (Auditorio Municipal de Valga), unha “Xornada de debate para a elaboración dun Documento Marco de Xestión dos Peixes Migradores de Galicia” e participou no “Día mundial dos peixes migradores” organizando unha exposición con actividades lúdicas para cativos e unha conferencia sobre a bioloxía dos peixes migradores para o público en xeral.

0 2 4 6 8 10 12 14 16

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de cursos de formación organizados e impartidos na EHEC.

Page 43: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

43

ActIvIdAde de extensIón unIversItArIA

edición de mateRiais e medios de comunicación

Destacamos aquí a publicación de once artigos en revistas como “Cuadernos de biodiversidad”, a “Revista de la Asociación para el estudio y mejora de los Salmónidos (AEMS-ríos con vida)”, a revista galega de ecoloxía e medioambiente “Cerna”, os “Cadernos” da Asociación para a defensa ecolóxica de Galicia – ADEGA, o “Boletín do Colectivo ecoloxista do Salnés” ou a revista especializada en pesca “Ninfa”.

No que respecta á edición de materiais divulgativos, a EHEC redactou e elaborou os materiais para varios libros centrados no ámbito da pesca, a protección medioambiental e a divulgación e educación ambiental.

Ademais ten deseñado carteis sobre as especies de peixes migradores de Galicia, unha guía ambiental sobre o Parque da Granxa do Xesto (Santiago de Compostela), e colabora na revisión do material educativo de Proxecto Ríos (ADEGA). Elaborou tamén varios paneis sobre ecoloxía fluvial que teñen sido solicitados e cedidos en oito ocasións a centros de ensino e concellos galegos.

Nesta liña de difundir o coñecemento sobre a Hidrobioloxía englóbanse as charlas impartidas en máis de vinte concellos galegos sobre a calidade das augas, as presentacións de libros en diversos foros, a organización do I Certame de fotografía “Agua y Vida” e do II Certame de relatos curtos “Agua y Vida” (xunto con El Corte Inglés, AGAIA e Augas de Galicia) e as prácticas de campo impartidas en tres cursos organizados pola Confederación Hidrográfica do Miño-Sil.

No que respecta aos medios, a opinión da EHEC foi solicitada en numerosas ocasións en programas televisivos e radiofónicos, e tamén participou e actuou como asesor científico dos programas “Ríos e Montes” e “Salimos de Pesca”.

Ademais a EHEC forma parte do Consello Asesor da publicación periódica “Trueiro”, xornal sobre a pesca deportiva do que se teñen realizadas ata o momento trinta edicións e nas que a EHEC ten participado con 36 artigos. Trueiro recibiu o Premio Galicia de Xornalismo Deportivo 2009 ao medio de comunicación en prensa escrita outorgado pola Federación Galega de Prensa Deportiva, así como o Premio á Xestión Sostible no Deporte nos VI Premios Galicia á Xestión Deportiva promovidos pola Asociación Galega de Xestores Deportivos (AGAXEDE).

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de actividades de divulgacións nas que ten participado a EHEC.

Page 44: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

44

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Libros de divulgación editados:

Cobo F, González MA, Vieira-Lanero R & Servia MJ (2006). O río animado. Biodiversidade dos ecosistemas acuáticos continentais galegos. Unidixital. Santiago de C. ISBN: 84-689-6890-9.

Cobo F (Coord.). (2007). Aspectos biosanitarios da xestión da auga doce. Unidixital. Universidad de Santiago. Santiago de C. ISBN: 84-934272-2-5/978-84-934272-2-1.

Cobo F (2009). Primeiros auxilios na pesca deportiva. Xunta de Galicia. Santiago de C. D.L.: C-3290/2009.

Cobo F & Vieira-Lanero R (Coords.) (2010). Bases teóricas para un curso de vixilancia ambiental en materia de pesca fluvial. AGAIA, Asociación galega de Investigadores da Auga. Santiago de C. ISBN: 978-84-692-9507-6.

Cobo F (Coord.) (2010). Manual para a avaliación do estado ecolóxico do sistema fluvial do río Mandeo. Dep. Provincial de A Coruña. A Coruña. ISBN: 978- 84-9812-137-7.

Cobo F, Lago L, Barca S, Vieira-Lanero R & Servia MJ (2012). Cianobacterias y medioambiente: Aspectos ecotoxicológicos

de sus floraciones en aguas continentales. AGAIA. Santiago de C. ISBN: 978-84-940055-2-7.

Cobo F, Sánchez J, Vieira-Lanero R, Servia MJ, Silva S, Nachón DJ, Barca S, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L, Couto-Mendoza MT, Rivas S & Cobo MC (2013). O río animado. Biodiversidade dos ecosistemas acuáticos continentais galegos. 2ª edición. Unidixital. Santiago de C. C 20-2013.

Cobo F, Vieira-Lanero R, Barca S, Sánchez J, Silva S, Nachón DJ, Gómez-Sande P, Morquecho C, Lago L, Couto_Mendoza MT, Servia MJ & Cobo MC (2015). La trucha en la Pesca a Mosca. La biología de la trucha común. SEKOTIA, SL. ISBN: 978-84-942847-4-8.

actividades de voluntaRiado social

A EHEC colabora na medida do posible en actividades de voluntariado social, poñendo ao servizo da sociedade os coñecementos científicos sobre o medio ambiente necesarios para a súa realización. Así no ano 2010 colaborou coa Escola de Tempo Libre de Cáritas Diocesanas (Santiago) na realización de prácticas de ecoloxía fluvial, e de 2010 a 2012 prestou asesoramento científico-técnico ao concello de Valga (Pontevedra) para a creación dun acoutado para discapacitados no Lago de Campaña (unha lagoa orixinada pola extracción de arxilas). Ademais, e esta é unha das actividades das que a EHEC séntese especialmente orgullosa, desde o ano 2010 colabora no programa de voluntariado “Asesoramento á comunidade terapéutica do Proxecto Home para a cría de Salmónidos en catividade”, realizando análises de auga dos regatos e análises de potabilidade das fontes da comunidade de As Cernadas, asesorándoos na posta en marcha e funcionamento dunha piscifactoría de troita, e impartindo conferencias sobre a calidade das augas e a bioloxía da troita común e outros organismos acuáticos.

Page 45: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

45

servIzos A terceIros

4.- SERVIZOS A TERCEIROS

seRvizos e Redacción de infoRmes

Unha das principais fontes de ingresos do centro provén dos servizos realizados para empresas e administracións, que en xeral supoñen a recollida de mostras no campo, o estudio das mesmas nos laboratorios e a emisión dos correspondentes informes. Como se pode observar no gráfico se teñen realizado máis de 100 servizos.

Os servizos realizados son moi variados, pero podémolos agrupar de forma sintética nestas categorías:

- Análises de potabilidade de fontes e pozos.- Inventarios de hábitat fluvial e presións antrópicas en

ríos.- Caracterización da calidade das augas en ríos.- Caracterización de vertidos.- Cálculo de danos biolóxicos provocados e control da

calidade biolóxica en ríos afectados por obras civís.- Avaliación da biodiversidade e elaboración de mapas de

distribución de especies.- Determinación do estado das poboacións de peixes.- Elaboración de plans de ordenación e xestión da pesca

deportiva (estudios de viabilidade e creación de novos coutos).

- Determinación de índices de calidade das augas en función das comunidades de macroinvertebrados, peixes, diatomeas, e outros.

- Determinación e proposta de condicións de referencia e umbrais de cambio das masas de auga segundo a DMA.

0 5 10 15 20 25

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de servizos a terceiros realizados pola EHEC.

Page 46: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

46

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

- Análises de tratamentos de mitigación das floracións de Cianobacterias.

- Efectos das minicentrais e outros obstáculos sobre o ecosistema fluvial.

- Análise do potencial invasor de especies exóticas invasoras de auga doce.

infoRmes peRiciais

Un aspecto no que o centro ten colaborado coa Administración de Xustiza é na realización de cinco informes periciais a solicitude de varios Xulgados de Instrución en procedementos de delicto ecolóxico.

asesoRamento á administRación e a asociacións

Desenvolvéronse catorce actuacións nas que se prestou asesoramento á Administración e a asociacións, tanto para a redacción de proxectos medioambientais (Concellos de Vilagarcía de Arousa, Valga, Santiago de Compostela e Ribeira), como para a elaboración de diversos protocolos de actuacións de limpeza e mellora do medio fluvial, e de material impreso de educación ambiental (Asociación Ecoloxista ADEGA, Asociación Vaipolorío) e para a cría de Salmónidos en catividade (Comunidade terapéutica As Cernadas de Proxecto Home).

Page 47: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

47

trAbAllo de cAmpo e lAborAtorIo

5.- TRABALLO DE CAMPO E LABORATORIO

mostRaxes no campo

Aínda que as saídas ao campo para tomar mostras e cubrir as necesidades docentes e investigadoras demandadas non se contabilizaron con anterioridade ao ano 2009, a partir deste ano o persoal da Estación realizou máis de 650 xornadas de mostraxe con diferente finalidade.

tRaballo no laboRatoRio

A EHEC ten realizado numerosas análises de potabilidade da auga para particulares, concellos, clubes de pesca, piscifactorías, outros departamentos da USC, etc. Ao longo do tempo fóronse poñendo a punto novos protocolos, de xeito que actualmente, dependendo das características do estudio, aplícanse ata 25 protocolos de análises fisicoquímicas e de biomarcadores.

0 50 100 150 200 250

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de mostraxes de campo realizadas pola EHEC.

Page 48: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

48

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Ademais se teñen realizado análises histopatolóxicas de peixes para clubes de pesca e piscifactorías; e análises de microcistinas a solicitude das diferentes demarcacións hidrográficas e concellos; así como análises granulométricas de sedimentos.

Outra parte importante do traballo de laboratorio é a separación, identificación e determinación de índices de calidade de macroinvertebrados, dos que se teñen identificados miles de individuos, principalmente para determinar índices de calidade biolóxica relacionados coa Directiva Marco da Auga, pero tamén para estudios de dieta de diversas especies, asimetría flutuante e estudios taxonómicos.

Por poñer de manifesto a intensa labor realizada no laboratorio, só a partires do ano 2009 se identificaron case un millón e medio de macroinvertebrados; analizáronse 1083 mostras de auga, determinando nas mesmas un total de 9914 parámetros; realizáronse 2920 análises de biomarcadores (ADN, ARN, proteínas e glicóxeno) en mostras de macroinvertebrados e peixes; 381 análises granulométricas de sedimento; estudáronse 1392 exemplares de peixes, determinando a súa idade por escalimetría, calculando os índices de condición, hepático e gonadosomático, e analizando os seus contidos estomacais; analizáronse 705 mostras de fitoplancto, identificando a diferente nivel taxonómico os filos máis representativos das masas de auga continentais (Cianobacterias, Diatomeas, Clorofitas e Dinoflaxelados); etc.

Page 49: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

49

ActIvIdAde promocIonAl dA eHec

6.- ACTIVIDADE PROMOCIONAL DA EHEC

visitas de centRos de ensino e asociacións

Cóntanse por centos os alumnos dos diferentes centros galegos de ensino primario e secundario que teñen visitado a EHEC, sexa en visitas adaptadas particularmente para cada grupo, ou ben nas xornadas de portas abertas celebradas polo centro con ocasión das semanas científicas. Aínda que en número destacan os da área do Salnés, por atoparse máis preto, tamén recibiu visitas de centros doutras áreas como Santiago, Ribeira, Ordes... .

Ademais visitaron tamén a Estación asociacións de estudiantes, centros de educación especial, alumnos da Escola de Capataces Forestais de Lourizán, integrantes de cursos de formación dos concellos, sociedades de caza e pesca, etc.

0 2 4 6 8 10 12 14

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de centros de ensino e asiciacións que visitaron a EHEC.

Page 50: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

50

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

RepResentación da eHec en confeRencias e mesas Redondas

A visibilidade da EHEC como centro de referencia para o estudio das augas continentais queda patente no elevado número de conferencias que se lle teñen solicitado impartir por parte tanto de centros de ensino como de diferentes asociacións (de desenvolvemento rural, culturais, deportivas, ecoloxistas...), clubes de pesca, grupos de investigación e a Administración de todo o ámbito nacional.

Sempre que foi posible, tanto o director da EHEC como outros investigadores participaron nas mesmas, de xeito que contabilízanse non menos de 128 participacións entre conferencias, mesas redondas e grupos de debate.

0 5 10 15 20 25

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de conferencias impartidas por membros da EHEC a solicitude de diversos grupos sociais.

Page 51: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

51

premIos e dIstIncIóns

7.- PREMIOS E DISTINCIÓNS

O 6 de maio de 2009 a EHEC foi galardoada co Primeiro premio de Accións Sostibles de Emprendemento Social (ASES), que concede a Cátedra Jaime Vera de Emprendemento Social da Universidade de Santiago de Compostela polas actividades desenvolvidas co Proxecto Home. pola acción titulada: “A piscicultura como terapia ocupacional e medio de fornecemento da responsabilidade medioambiental individual na comunidade terapéutica do Proxecto Home de Cernadas-Portomouro (Val do Dubra)”.

Page 52: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

52

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

O 16 de marzo de 2013 o Diario de Arousa concedeu o Premio Arousán do Ano 2013 no apartado de Medio Ambiente á Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”. Un premio concedido polos lectores do xornal “Diario de Arousa” que o xustifican polo triplo obxectivo que persegue a EHEC: a investigación en materia de Hidrobioloxía, a formación superior científico-técnica e a divulgación do avance científico como vía para solicitar dos cidadáns a súa cooperación na conservación do medio natural; así como polo seguimento exhaustivo dos ríos do entorno, especialmente do Umia, no que a EHEC estivo activamente implicada na crise das floracións de cianobacterias. Pola súa contribución ao estudo das poboacións destes ríos, como é o caso do traballo realizado coa lamprea; e finalmente pola promoción cada verán dun curso para analizar precisamente as cuestións máis relevantes da auga, materia importante, no país coñecido como “dos mil ríos”.

En novembro de 2014, a Asociación Profesional de Empresas Medioambientales de Galicia (APROEMA) distinguiu á Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” co “Premio Medio Ambiente APROEMA 2014” na categoría “Centros académicos – Universidades” polo seu proxecto “Fomento de actividades científicas e de divulgación para a conservación de especies de peixes migradores do sudoeste europeo” (MIGRANET).

Page 53: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

53

InstItucIóns, empresAs, etc. InvolucrAdAs nA ActIvIdAde dA eHec

8.- INSTITUCIÓNS, EMPRESAS, ETC. INVOLUCRADAS NA ACTIVIDADE DA EHEC

Ao longo destes anos, a EHEC ten colaborado en numerosas ocasións con institucións, empresas e grupos de representación españois e estranxeiros.

Enuméranse de seguido as máis salientables.

• Xunta de Galicia.- Dirección Xeral de Conservación da Natureza.

Subdirección Xeral de Recursos Cinexéticos e Piscícolas.

- Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas. Augas de Galicia. Subdirección Xeral de Xestión do Dominio Público Hidráulico.

- Consellería de Economía e Industria. Dirección Xeral de Investigación, Desenvolvemento e Innovación.

- Consellería do Medio Rural: Dirección Xeral de Conservación da Natureza.

• Excmas. Deputacións Provinciais de A Coruña e de Pontevedra.

• Xulgado de 1ª Instancia e Instrución nº 2 de Betanzos (A Coruña).

• Concellos de Vilagarcía de Arousa, Valga, Santiago de Compostela, Ferrol, Abegondo e Ames.

• Durham University (Durham, Inglaterra): Ecology, Evolution & Environment Research Group - School of Biological and Biomedical Sciences.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Número de institucións, empresas, etc. involucradas anualmente na actividade da EHEC.

Page 54: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

54

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

• Organismo de xestión da conca do río Adour na rexión de Aquitaine (Francia).

• Institut National de la Recherche Agronomique (INRA). UMR ECOBIOP (Francia – Aquitaine).

• UMR - INRA: Agrocampus Rennes. Grupos: Ecobiologie et Qualité des Hydrosytèmes Continentaux de Rennes, Ecologie et Santé des Ecosystèmes, e Laboratoire d’Ecologie Halieutique.

• ECOBIOMAR - Instituto de Investigaciones Marinas Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC).

• Institut nacional de recherche en sciences et technologies pour l´environnement et l´agriculture (IRSTEA): Estuarine Ecosystems and diadromus Fish Research Unit.

• Université de Pau et des Pays de l´Adour (Pau, Francia): Laboratoire de Chimie Analytique Bio-Inorganique et Environnement (LCABIE).

• Université Blaise Pascal (Clermont Ferrand, Francia): Laboratoire Microorganismes : Génome et Environnement (LMGE) - Department of Interactions

dans les réseaux trophiques aquatiques (RTA).

• University of Coimbra (Portugal): Marine and Environmental Sciences Centre, Department of Life Sciences.

• Universidade do Porto (Portugal): Dpto. de Ecofisioloxía, Instituto de Ciências Biomédicas Abel Salazar (ICBAS) e Centro Interdisciplinar de Investigação Marinha e Ambiental (CIIMAR).

• Universidade de A Coruña: Dpto. de Bioloxía Animal, Bioloxía Vexetal e Ecoloxía, e ETS de Enxeñeiros de Camiños, Canais e Portos.

• Universidade de Vigo: Dpto. de Ecoloxía e Bioloxía Animal.

• Universidade de Santiago de Compostela: Dptos. de Enxeñería Agroforestal, Edafoloxía e Química Agrícola, Zooloxía e Antropoloxía Física, Microbioloxía e Parasitoloxía, Bioloxía Celular e Ecoloxía, Xeografía, e unidade de Xestión Forestal Sostible da Escola Politécnica Superior de Lugo.

• Universidad Internacional Menéndez Pelayo.

• Universidad de Alicante: Instituto Universitario de Investigación (CIBIO)

• Universidad de Cádiz: Institutos de Investigación CACYTMAR e CAIV.

• UNED. Facultade de Ciencias de Madrid: Grupos de Bioloxía e Toxicoloxía Ambiental e de Bioloxía Evolutiva (Dpto. de Física Matemática e Fluídos).

• Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural (IBADER).

• Centro de Estudios Avanzados de Blanes (CSIC).

• Administraçao da Regiao Hidrografica do Norte I. P. (Portugal).

• Fundación Centro de Estudos Eurorrexionais Galicia – Norte de Portugal (F.CEER).

• Confederación Hidrográfica do Miño-Sil (CHMS).

Page 55: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

55

InstItucIóns, empresAs, etc. InvolucrAdAs nA ActIvIdAde dA eHec

• Comisión Permanente Internacional do Miño.

• Museo Nacional de Ciencias Naturales (CSIC). Dpto. de Biodiversidad y Biología evolutiva.

• Aquamuseu do río Minho. Vila Nova de Cerveira. Portugal.

• Aquarium Finisterrae. Casa dos Peixes. A Coruña.

• ICEES/CIEM International Council for the Explotation of the Sea.

• Asociación española de Entomología (AeE).

• Asociación Galega de Investigadores da Auga (AGAIA).

• Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza (ADEGA).

• Escola Galega de Administración Pública (IGAPE)

• Sociedade Galega de Historia natural.

• Asociación Etnogáfica e da Natureza (AETNA). Fene, Ferrol.

• Asociación “Vai polo río”. Pontevedra.

• Asociación “Castro lampreeiro”. Río Tambre.

• Sociedad de Caza y Pesca de Padrón.

• Comunidade terapéutica Proxecto Home.

• Escola de Tempo Libre de Cáritas Diocesana (Santiago).

• Grupo Naturalista Hábitat

• Centro Sociocultural e Xuvenil Municipal do Concello de Santiago de Compostela.

• Plataforma Antiencoro de Caldas (Caldas de Reis).

• RTVG. Radio Galega.

• ABC-Punto Radio

• V Televisión (La Voz de Galicia)

• Cadena Ser (Radio Arousa)

• Grupo Correo Galego. Santiago de Compostela.

• Centro de Extensión Universitaria e Divulgación ambiental de Galicia (CEIDA).

• Asociación de Desenvolvemento Rural Mariñas- Betanzos.

• El Corte Inglés S.A.

• Compostelana de Carne S.L.

• ICEACSA S.L.U.

• LIMEISA (Lignitos de Meirama SA / Fenosa)

• Empresa Municipal Aguas de La Coruña, S.A. (EMALCSA).

• Observatorio Galego de Biodiversidade.

• Comité Galego de Pesca.

• Intitutos de ensino secundario (I.E.S.) de Brión, Nº 1 de Ribeira, Nº 1 de Ordes, Faro das Lúas e A Basella (Vilanova de Arousa), Pontepedriña (Santiago de C.), e Bouza Brey e Miguel Ángel González Estevez (Vilagarcía de Arousa).

• Colexio San Francisco (Vilagarcía de Arousa).

• Club Asturiano de Calidad.

Page 56: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

56

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Page 57: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

57

memorIA de ActIvIdAdes 2005-2015

INTRODUCCIÓNLa Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” (EHEC) de la USC se creó con la ayuda de fondos europeos y fue formalmente inaugurada el 27 de octubre del año 2004. Es una estación de investigación de campo única en España, por su especialización en el estudio de las aguas continentales.

Misión, visión y valores

La misión de la EHEC es ofrecer las instalaciones y medios adecuados para el estudio de los ecosistemas acuáticos continentales. Su creación persigue un triple objetivo: la investigación en materia de Hidrobiología, la formación superior científico-técnica y la divulgación del avance científico como vía para solicitar de los ciudadanos su cooperación en la conservación del medio natural. La EHEC fue creada con el fin de propiciar, fomentar y desarrollar la investigación en Biología de las Aguas Continentales, facilitando a los investigadores sus instalaciones y medios disponibles para el desarrollo de los trabajos científicos, proyectos de investigación, tesis de doctorado, reuniones científicas, el asesoramiento y colaboración en materia de investigación con entidades públicas y privadas, y el establecimiento y coordinación de relaciones de intercambio científico con otras Universidades e instituciones científicas de España y de otros países.Nuestra visión es hacer de la EHEC un grupo reconocido en el marco de la investigación en Hidrobiología, en el que la excelencia sea uno de los pilares estratégicos sobre los que, a través del desarrollo de diversos proyectos de investigación en ecología de las aguas dulces y con la tecnología más avanzada, se convierta en un puente en la cooperación entre los organismos gestores y los organismos de investigación, donde se viertan opiniones sobre la conservación y recuperación de los ecosistemas acuáticos basadas en el adecuado conocimiento científico.La EHEC nació con un claro compromiso de responsabilidad social, desarrollando continuamente la actividad docente, que abarca la formación práctica de estudiantes universitarios; el desarrollo de cursos de posgrado y másteres en contacto directo con el medio acuático; la educación medioambiental en niveles no universitarios y cursos de capacitación para profesionales relacionados con las aguas dulces, potenciando la calidad personal y profesional de sus destinatarios.Este compromiso nos exige una ampliación y actualización constantes de la prestación de nuestros servicios para proyectar hacia la sociedad el avance científico como vía para requerir de los ciudadanos su cooperación en la conservación del medio acuático a través de diversas actividades divulgativas.

Valores: Por su especialización científica, la EHEC contribuye activamente a la defensa y protección del patrimonio natural, y Wpropicia el desarrollo sostenible ampliando el conocimiento y fomentando nuevas formas de gestión y administración de los recursos naturales. Por su pertenencia a la Universidad de Santiago, participa como miembro activo y comprometido con la sociedad, tratando de promover en la ciudadanía estos valores.En el desarrollo de su actividad se rige por la calidad técnica y humana, eficiencia, equidad, responsabilidad, mejora continua y trabajo en equipo.

objetivos

InvestigaciónEn su actividad científica, el equipo de la EHEC trabaja principalmente en aspectos de investigación básica, sobre invertebrados acuáticos y peces migradores, y en investigación aplicada, en todo el relativo al control y evaluación de la contaminación en ambientes acuáticos continentales.Investigación básica: Los estudios de hidrobiología descriptiva y funcional, a través del desarrollo de diversos proyectos de investigación en ecología de las aguas dulces de ambientes lénticos y lóticos (producción primaria y secundaria, dinámica de poblaciones, estudio de ciclos vitales, ecología trófica, etc.) constituyen el cuerpo fundamental de este bloque y el marco teórico sobre el que se sustentan los programas de gestión, conservación y recuperación de los ecosistemas acuáticos.El análisis de la biodiversidad de las aguas continentales es una de las principales líneas de investigación del centro. De hecho, la EHEC tiene como objetivo prioritario impulsar la investigación de la fauna dulceacuícola, ocupándose de aspectos tan diversos como la realización de inventarios y el cartografiado, los estudios faunísticos y de autoecología de las especies de importantes grupos de invertebrados acuáticos, el estudio de la estructura y evolución temporal de las poblaciones de peces, de la calidad biológica de las aguas, del avance en restauración del hábitat y de los impactos de las invasiones biológicas.Investigación aplicada: El perfeccionamiento de la metodología de caracterización de la calidad biológica de las aguas epicontinentales (índices bióticos, análisis teratológicos, ensayos de toxicidad, evaluación de impactos...), permiten mejorar la gestión de los recursos, compatibilizando la demanda social sobre el agua y la conservación de los ecosistemas.La Estación de Hidrobioloxía pretende ser un puente en la cooperación entre los organismos gestores y los organismos de investigación, donde se viertan opiniones basadas en el adecuado conocimiento de los ecosistemas acuáticos naturales.

Estación de Hidrobiología “Encoro do Con”Universidade de Santiago de Compostela10º aniversario, Memoria de actividades 2005-2015

Page 58: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

58

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

DocenciaLa potencialidad de la EHEC para el desarrollo de la docencia es casi ilimitada, abarca la formación práctica de estudiantes universitarios, el desarrollo de cursos y másteres en contacto directo con el medio acuático; la educación medioambiental en niveles no universitarios (Enseñanza secundaria, Formación Profesional, etc.) y cursos de capacitación para profesionales relacionados con las aguas dulces (titulados medios, guardería ambiental, guardias jurados, etc.).

DivulgaciónLa función de divulgación y extensión universitaria busca proyectar hacia la sociedad el avance científico como vía para requerir de los ciudadanos su cooperación en la conservación del medio acuático a través de diversas actividades como visitas, exposiciones temáticas, conferencias divulgativas, organización de cursos y seminarios de formación de monitores ambientales, organización de cursos de verano, elaboración de textos informativos, asesoramiento a federaciones y asociaciones relacionadas con la pesca fluvial, etc.En esta labor divulgativa colabora con ayuntamientos y grupos sociales implicados en la conservación del medioambiente. Desde el inicio de su actividad se esfuerza en ser un referente a la hora de buscar una opinión seria, científica e independiente de cualquier ideología política, pues el fin es la defensa del ecosistema desde un posicionamiento científico-técnico.

estructura y organización

El personal fijo en la Estación lo forman el Director y Subdirector, el Coordinador o Jefe de Estación y el Encargado de laboratorio, calidad y servicio a investigadores; además se integran también el personal científico, profesores o investigadores que desarrollen su labor en las instalaciones, así como el personal investigador contratado con cargo a proyectos o personal en período de formación investigadora en el centro. (p. 10) Así, desde el año 2009 formaron parte del personal de la EHEC once investigadores que contaron con un contrato por obra, otros once que dispusieron de una beca de cooperación en contratos y convenios (BC), siete becarios de iniciación a la investigación (BII), y dos investigadores contratados como personal investigador en formación. Además entre 2012 y 2014 el Encargado de laboratorio, calidad y servicio a investigadores percibió un contrato cargo de la Contratación de Técnicos de Apoyo (modalidad infraestructuras del Ministerio de Ciencia e Innovación), y en el 2015 se contó con dos becarios a cargo de la Bolsa del plan de prácticas laborales de la Diputación de Pontevedra.El control organizativo y la actividad económica de la EHEC se realiza mediante las memorias económicas anuales y la planificación anual, que se presentan ante la Junta de Gobierno de la Estación, compuesta por el Rector de la Universidad de Santiago de Compostela, un representante del Ayuntamiento de Vilagarcía de Arousa y representantes de las áreas de Zoología, Botánica y Ecología de la Universidad de Santiago, para que sean ellos los que aprueben y discutan las actividades a realizar y el balance anual.

características del personal y principales Funciones

El Director de la EHEC debe ser un miembro del personal docente e investigador de la USC, con conocimientos y formación en Hidrobiología, en activo y con dedicación a tiempo completo; es nombrado por el Rector, oída la Junta de Gobierno, por períodos de cuatro años. Representa a la Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” en el ámbito de sus competencias; dirige la Estación científica, técnica y administrativamente; elabora y planifica el programa anual de actividades, de acuerdo con las directrices aprobadas por la Junta de Gobierno; coordina, gestiona y controla las actividades desarrolladas por la Estación; informa de las necesidades de personal, instalaciones y equipamiento; elabora las Memorias anuales de Actividades y Económica y el proyecto de presupuesto de la Estación; además elabora el Reglamento de Uso de la Estación y vela por su cumplimiento. Durante su ausencia, delega la representación y aquellas funciones que considere necesarias en el Subdirector o en el Jefe de la Estación.El Subdirector, nombrado por el Rector a propuesta del Director, debe cumplir los mismos requisitos que el Director; auxiliar al Director en sus funciones y el sustituirlo en su ausencia.El Coordinador o Jefe de la Estación debe ser titulado superior en Biología y tener conocimientos y formación en Hidrobiología. Auxilia al Director y al Subdirector en sus funciones, y los sustituye en su ausencia; asume las funciones de gestión, coordinación y control de las actividades docentes e investigadoras llevadas a cabo en la EHEC por delegación del Director; custodia el equipamiento científico, bibliográfico y material, la documentación y las colecciones de estudio y de referencia depositadas en la EHEC; supervisa la labor del personal de administración y servicios; y redacta las actas de las sesiones de la Junta de Gobierno.El Encargado del laboratorio, calidad y servicio a investigadores debe ser licenciado en Biología y tener capacidad técnica y de organización de la actividad científica. Debe inventariar y pedir el material de laboratorio; almacena las muestras fijadas y perfectamente etiquetadas; gestiona y controla las muestras y el material de ensayo del laboratorio; realiza análisis fisicoquímicos y microbiológicos de muestras de agua, análisis granulométricos y de materia orgánica del sedimento; pone en marcha y desarrolla nuevos ensayos para el análisis de muestras de agua; realiza el mantenimiento y calibración de los equipos de medida; proporciona información y servicio a los investigadores; informa de las necesidades de las instalaciones y equipamiento; y supervisa el mantenimiento del laboratorio húmedo.El personal investigador está formado por alumnos de tercer ciclo con experiencia investigadora, con beca o contratados específicamente para las actividades de investigación o docencia desarrolladas en la EHEC, en el marco de proyectos, convenios y contratos de investigación.De entre ellos se selecciona un Responsable de relaciones con los clientes y grupos de interés, que debe ser un licenciado en Biología, que será el encargado de coordinar las visitas y actividades divulgativas, gestionar la comunicación externa a través de la vinculación con otras instituciones, promocionar la Estación y realizar encuestas a los clientes y grupos de interés.

Page 59: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

59

memorIA de ActIvIdAdes 2005-2015

El responsable de las actividades de campo debe ser licenciado en Biología, con experiencia en muestreos e identificación de la fauna y flora acuáticas. Debe supervisar los muestreos, comprobando el correcto desarrollo de los protocolos, supervisar el mantenimiento de los aparatos de muestreo, organizar el almacén de pertrechos, supervisar los trabajos de separación de muestras en el laboratorio, y supervisar y asesorar a los alumnos en prácticas de empresa.El Coordinador del grupo de apoyo es un licenciado en Biología, con experiencia en la toma de muestras; debe planificar los muestreos junto con el responsable de las actividades de campo, supervisar y asesorar al grupo de apoyo y redactar informes.Los miembros del Grupo de apoyo podrán ser licenciados en Biología, Ciencias Ambientales, Veterinaria, Farmacia, Químicas, etc., o Ingenieros de Montes, Ambientales o Químicos, así como estudiantes de 1º y 2º ciclo o en prácticas de empresa de alguna de estas titulaciones, y con capacidad de trabajo en equipo. Dan apoyo en los muestreos de campo, acondicionan el material de muestreo, separan muestras en el laboratorio y colaboran en la elaboración de las bases de datos.

inFraestructuras de investigación

El edificio se fue dotando a lo largo del tiempo con los materiales necesarios para desarrollar proyectos en el ámbito público (convocatorias competitivas de la administración europea, autonómica y local) y privado. Consta de tres plantas y bajo-cubierta. La planta baja alberga el laboratorio de análisis y el laboratorio “húmedo”, provisto de acuarios y dos ríos artificiales. En la planta baja se disponen también los sistemas de bombeo, filtrado y regulación de temperatura de los acuarios, almacenes para todo tipo de materiales de muestreo (redes, vestuario, instrumentación…) y congeladores, y un taller para la elaboración propia de equipos de investigación. En la primera planta está el laboratorio de microscopía y la parte administrativa, con los despachos, aula-seminario y sala de informática; en la segunda planta se localiza la zona de residencia, con habitaciones, baños y sala de ocio-comedor-cocina, para acoger a los investigadores y alumnos, y en el piso situado en la bajo-cubierta se localizan la biblioteca y sala de reuniones.

AlojamientoEl centro cuenta con todo lo necesario para permitir a los investigadores visitantes vivir en la EHEC mientras hacen su trabajo, eliminando de este modo los trastornos que durante sus estadías -más o menos largas- causa la búsqueda de vivienda. La zona de alojamiento cuenta con plazas para 14 investigadores distribuidas en cuatro habitaciones, una sala común (con TV, sistema vídeo-DVD, etc.), y una cocina completa, con despensa y electrodomésticos. Además existe una lavandería con lavadora y secadora.

Desplazamiento y transporteLa EHEC dispone de un vehículo todoterreno con un remolque cerrado y otro para embarcaciones. Cuenta con cuatro kayaks, dos embarcaciones neumáticas y una embarcación de fibra de vidrio, con sus accesorios de seguridad (chalecos salvavidas, cascos...),

tres motores de gasolina y un motor eléctrico.

Material de muestreoPara el desarrollo de todos los muestreos se dispone de vadeadores y botas altas de varias tallas. Para realizar muestreos de peces se poseen dos aparatos de pesca eléctrica de mochila y un aparato de orilla con capacidad de utilización simultánea de tres pértigas, además de redes de varias clases y tamaños (trasmallos, butrones, de cerco…). Esto se complementa con los equipos de autoprotección, salabres, cajas estancas y equipos de aireación para mantener a los peces estabulados, balanzas, ictiómetros, etc.Para el muestreo de macroinvertebrados se cuenta con redes de bentos tipo Surber (varios tamaños), cilindro de Neil, kicknets, mangas entomológicas, corer, y trampas de luz UV.Para realizar muestreos de plancton se dispone de dos botellas Van Dorn y dos redes de plancton.Para caracterizar el hábitat fluvial se dispone de un profundímetro ecosonda, cintas métricas, telémetro, correntímetros, visores subacuáticos, bastidor cuadriculado, gravelómetro, dragas de diferentes tipologías, densímetro de espejo, etc. Así como sondas multiparamétricas (pH, Tª, conductividad, TDS, oxígeno disuelto) y de un GPS Trimble.Como material de apoyo, la EHEC dispone de una carpa de trabajo hinchable, dos generadores portátiles de corriente y neveras isotermas y eléctricas. Cuenta también con cámaras de vídeo y fotográficas digitales y subacuáticas.

Material de marcadoEn la EHEC también se dispone del material necesario para el marcaje y seguimiento de peces con marcas PIT Tag, FLOY y con elastómero fluorescente, así como de transmisores (Implant transmitter y External transmitter), receptores y antenas para su seguimiento mediante radiotelemetría.

Material de laboratorio y análisisLa EHEC cuenta con numeroso material óptico y con un completo equipamiento para el análisis fisicoquímico y bacteriológico.El laboratorio de microscopía está equipado con material Nikon y cuenta con estereomicroscopios de tres modelos diferentes y dos microscopios, uno de ellos invertido. Se complementan con un analizador de imágenes con cámara digital de 12 Mpx de resolución con software de biometría. Además se cuenta con un sistema de inclusión en parafina y un microtomo de rotación Leica para análisis histológicos.El equipamiento para el análisis fisicoquímico y bacteriológico incluye balanzas de precisión, una columna tamizadora en húmedo, horno mufla, campanas extractoras de gases, termoagitadores y agitadores mecánicos, dos centrífugas de sobremesa, sistema de agua ultrapura; espectrofotómetros (de cubetas y de microplacas), un microespectrofotómetro Nano-Drop; un fluorímetro Qubit 2.0; varios juegos de pipetas Eppendorf, turbidímetro, pHmetro y conductivímetro de mesa, estufas de desecación y de cultivo, rampa de filtración de agua, termorreactor, autoclave, etc.Para la conservación de muestras a EHEC dispone de frigoríficos,

Page 60: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

60

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

arcones congeladores de gran capacidad, crioconservador de Nitrógeno líquido y un ultracongelador New Brunswick -85ºC.El laboratorio húmedo cuenta con 21 acuarios independientes y dos ríos artificiales que pueden ser alimentados mediante un circuito cerrado refrigerado o mediante un sistema abierto de circulación. Además se dispone de un refrigerador industrial de agua y cuatro refrigeradores portátiles para acuarios.

Información y tratamiento de datosEl centro dispone de un aula de informática totalmente equipada con impresoras, escáner y ordenadores con software actualizado para la edición de textos e imágenes, tratamiento estadístico, información geográfica, etc. y conexión a internet.Además la EHEC cuenta con una nutrida biblioteca científica sobre diferentes aspectos de la biología y ecología de los medios acuáticos continentales.

gestión de calidad

En el año 2009 la Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” de la USC (EHEC) obtuvo, mediante un proceso de certificación externo por la EFQM (European Foundation for Quality Management), el “Sello de Compromiso hacia la Excelencia Europea 200+” por su Sistema de Gestión. El Sello de Excelencia EFQM es un distintivo europeo con reconocimiento internacional que certifica la calidad del trabajo desarrollado por entidades, tanto públicas como privadas, preocupadas por mejorar su gestión de forma continuada. En su día la “Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación” (ANECA) y el “Club Excelencia en Gestión” (CEG) firmaron un convenio de colaboración en el que el modelo EFQM fue adoptado en España para la evaluación de la administración pública tanto por la Administración General del Estado como por varias administraciones de Comunidades Autónomas.La calificación, otorgada en puntos EFQM, debe ser revisada cada dos años y permite comparar el nivel de excelencia de una entidad con el de sus principales competidores. En el caso de la EHEC, fue renovada en el 2011, en el 2013 y, finalmente, en el 2015. La correcta implantación de los planes de acción fue validada por Lloyds Register Quality Assurance (LRQA) de manera que la EHEC superó todas las fases de la certificación y renovó el Sello de Compromiso hacia la Excelencia Europea 200+, que es otorgado por el CEG representante en España del “Committed to Excelence”.Se trata de un reconocimiento claro al esfuerzo y a la profesionalidad del equipo de la EHEC que aúna una larga experiencia y capacitación en Hidrobiología con prácticas excelentes de gestión, enfocadas a la mejora continua de la organización, de sus recursos y a la satisfacción permanente de sus grupos de interés.

1.- ACTIVIDAD INVESTIGADORA

reuniones cientíFicas

La estación organizó veinte reuniones científicas durante este período; las temáticas de las mismas incluyen:

•Seminarios de especialización, como el “Seminario de Especialización Científica en Restauración de Ecosistemas Acuáticos” (2006).

•Seminarios de asesoramiento con los participantes en el congreso internacional “Managed forest in future landscapes. Implications for water and carbon cycles” (2011) y en el Proyecto TWINNING TR 09 IB EN 03 “Capacity building on water quality monitoring” (2012).

•Reuniones con investigadores franceses, portugueses e ingleses, para discutir aspectos de la biología y ecología de especies de peces migradores amenazadas, como las alosas (Alosa alosa y Alosa fallax) y lamprea marina (Petromyzon marinus), y establecer redes de seguimiento y observación de sus poblaciones (Proyecto GALICTIA) o coordinar proyectos de estudio conjuntos, como el proyecto MIGRANET – SOE2/P2/E288 (Interreg IV B), del que la EHEC fue jefe de fila.

•Asamblea fundacional de AGAIA - Asociación Galega de Investigadores da Auga (2009).

•Reuniones de organización de congresos como el XIV Congreso Ibérico de Entomología (2010) y las XXXII Jornadas de la Asociación española de Entomología (2015).

•Reuniones con los investigadores europeos del grupo de trabajo “Working Group on Data Poor Diadromous Fish (WGDAM)” del ICES (International Council for the Exploration of the Sea) (2015).

uso de las instalaciones para proyectos de investigación

Los laboratorios y demás instalaciones y medios de la EHEC están abiertos al uso por parte de investigadores de la USC y de otras universidades y centros de investigación. Durante estos años fueron empleados para el desarrollo de 24 proyectos de investigación, la mayor parte de la USC, pero también de la Universidad de Vigo y de A Coruña. La gráfica muestra el número de proyectos que se desarrollaron anualmente en la EHEC; varios de los proyectos duraron dos o más años.

estancias de investigadores

Un capítulo importante en las actividades realizadas en el centro tiene que ver con la realización de estancias de investigación, tanto por profesores universitarios como por alumnos que desarrollaron parte de la investigación de sus tesis de doctorado en la EHEC. Catorce investigadores utilizaron las instalaciones con estos fines, realizándose finalmente 32 estancias de investigación, pues algunos investigadores repitieron en diferentes años y otras veces varios investigadores de un mismo centro realizaron la estancia simultáneamente (p. 18).

visitas de investigadores

De manera similar a lo ocurrido en el apartado anterior, un total de 29 investigadores han visitado las instalaciones durante estos años con fines científicos. La gráfica (p. 19) muestra de forma conjunta las estancias y las visitas de investigadores.

acuerdos con otras instituciones

El desarrollo de las actividades llevó a realizar acuerdos de colaboración con otras universidades e instituciones, entre ellas los Museos Científicos Coruñeses (MC2) del Excmo. Ayuntamiento de A Coruña (2013, 2014), la Université de Pau et

Page 61: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

61

memorIA de ActIvIdAdes 2005-2015

des Pays de l´Adour de Francia (2013), el INRA (Institut National de la Recherche Agronomique, Francia), la Consellería de Medio Ambiente de la Xunta de Galicia o la Diputación de Pontevedra.

participación en coMités de expertos

El personal de la EHEC ha representado al centro en 21 comités de expertos y comités científicos sobre cuestiones relacionadas con la biodiversidad y la conservación del medio ambiente acuáticos continentales (p. 20).

ponencias en congresos

Desde 2004 la EHEC ha participado en 41 congresos, presentando en total 128 comunicaciones. Según su ámbito 20 de ellos fueron nacionales y 21 internacionales, habiendo presentado 65 comunicaciones en los primeros y 63 en los segundos. Los temas tratados han sido muy variados: especies exóticas invasoras, especies amenazadas, técnicas en hidrobiología, control de los blooms de Cianobacterias, marcadores metabólicos en peces, moluscos y macroinvertebrados, efectos de los contaminantes sobre las especies, biología y ecología de peces y macroinvertebrados, parásitos de peces, estudios poblacionales, asimetría fluctuante, estudios isotópicos, regeneración apendicular y descripciones taxonómicas de macroinvertebrados, estudios hidromorfológicos y fisicoquímicos, estado ecológico de tramos fluviales, etc.

publicaciones cientíFicas

Fruto de los trabajos realizados en la Estación se publicaron hasta la fecha un total de 69 publicaciones científicas, el 82% de ellas en revistas indexadas en el JCR. Además se han publicado 15 libros completos, 30 capítulos de libros, y 17 publicaciones más en libros de actas de congresos. Fruto de la investigación sobre el efecto inhibidor de la corteza y viruta de eucalipto sobre los blooms de Cianobacterias, se patentó en 2013 un método de biorremediación de estos blooms. En las páginas 22 a 35 se incluye una relación de las mismas por orden cronológico.

2.- ACTIVIDAD DOCENTE

prácticas de aluMnos de 1º y 2º ciclos universitarios

La infraestructura de la EHEC está siendo utilizada también para impartir docencia práctica de diferentes materias de primero y segundo ciclo de las universidades gallegas. Según la universidad de origen, se desarrollaron en la Estación las prácticas de las siguientes materias:

docencia en cursos de doctorado, posgrado y Másteres

En las instalaciones de la EHEC se imparte docencia de este tipo de cursos desde su inauguración en el año 2004. Se impartió docencia de diversos cursos de doctorado hasta el año 2009, momento en el que fueron sustituidos por cursos de posgrado y másteres. Aunque corresponden principalmente a la USC, también despertó el interés de la Universidad de A Coruña, que utilizó las instalaciones para estos fines por primera vez en el año 2009.El Máster en “Ingeniería Ambiental” de la Escuela Superior

de Ingeniería Ambiental de la USC fue el primero del que se impartió docencia práctica en la EHEC. A partir del año 2005, y hasta la actualidad, fueron varias las materias de los másteres de “Biodiversidad y conservación del medio natural” y “Medioambiente y Recursos Naturales”, ambos de la Facultad de Biología de la USC, de las que se impartió docencia en las instalaciones. Finalmente, del 2009 al 2011 se impartió docencia del Máster de “Ingeniería del agua y del Medio Ambiente” de la Escuela Técnica Superior de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos de la Universidad de A Coruña. Como se puede ver en el gráfico, entre 2006 y 2014 el promedio supera los seis cursos de este tipo al año.

otros cursos de ForMación universitaria

Se trata de cursos de formación centrados en temas específicos, a veces destinados a la formación para una tarea concreta de un proyecto. Los investigadores de la EHEC se encargan de organizarlos e impartirlos, junto con la participación de docentes universitarios o técnicos de diversas disciplinas. Se impartieron en este período 15 cursos repartidos en sesiones científicas (11), cursos del proyecto MIGRANET (2) y cursos técnicos de manejo de equipamiento (2).

deFensa de trabajos acadéMicos

Otra de las actividades docentes realizadas en la EHEC es la elaboración y defensa de trabajos académicamente dirigidos (TAD) y de trabajos de fin de grado (TFG) relacionados con las aguas dulce.

prácticas de eMpresa de aluMnos universitarios

La EHEC es un centro reconocido por la USC para la realización de prácticas en empresa de acuerdo con la normativa existente sobre prácticas externas en empresas e instituciones, aprobada por el Consejo de Gobierno de la USC el 30 de mayo del 2008. Además de los alumnos de la USC, alumnos de otras universidades pueden realizar sus prácticas en el centro firmando previamente un convenio con la USC.Las prácticas consisten, principalmente, en el aprendizaje de técnicas de muestreo y de identificación de macroinvertebrados bentónicos y en la colaboración en trabajos de campo y laboratorio en el ámbito de la Hidrobiología (análisis fisicoquímico de agua y sedimentos, muestreos de poblaciones de peces y macroinvertebrados, separación e identificación de muestras de macroinvertebrados bentónicos y diatomeas, elaboración de índices bióticos). En total 44 alumnos de la USC han realizado estas prácticas en la EHEC hasta el momento, a los que hay que añadir uno más de la Universidad Europea de Madrid. Fundamentalmente se trata de licenciados en Biología y en Ingeniería Ambiental.

prácticas en eMpresa de aluMnos no universitarios (Fp2)Además de las prácticas en empresa para estudiantes universitarios, los convenios firmados con otros centros de enseñanza, como el IES A Basella (Ciclo Superior de Formación Profesional) de Vilanova de Arousa, permitieron que tres estudiantes realizaran también prácticas en la EHEC, entre 2007 y 2012.

Page 62: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

62

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

3.- ACTIVIDAD DE EXTENSIÓN UNIVERSITARIALa divulgación es, como ya quedó dicho al principio de esta memoria, una de las funciones primordiales de la EHEC, con este fin se han organizado varios cursos de verano, así como otros cursos formativos abiertos a los ciudadanos en general, y jornadas de puertas abiertas, exposiciones, etc. Además se procura la divulgación científica mediante la publicación de artículos en los medios de comunicación, la edición de materiales educativos, la elaboración y préstamo de paneles informativos, la participación en programas de radio y televisión, la organización de charlas informativas y la aplicación en actividades de voluntariado social.

organización de cursos y actividades educativas y de divulgación Hasta el año 2015, la EHEC organizó ocho cursos de la Universidade de Verán de la USC en los que se ahondó en aspectos relativos a las aguas continentales gallegas como los patrimoniales, ecológicos, biológicos, biosanitarios, normativos, etc., de forma que además de los docentes de la USC, se contó con profesorado de otras universidades españolas, así como con profesionales de la salud, las administraciones hidráulicas, de la cultura, etc. El buen entendimiento con el gobierno municipal permitió el uso de las instalaciones municipales de Vilagarcía de Arousa, como el Auditorio Municipal, para la realización de los mismos (p. 41). Además, los investigadores de la EHEC participaron como ponentes en numerosos cursos de verano organizados por otros departamentos de la USC, de la Universidad de A Coruña y de la Universidad Internacional Menéndez Pelayo.Los cursos de formación son otra de las actividades de índole educativa y divulgativa. Son organizados por la EHEC con la Xunta de Galicia, o con asociaciones o colectivos como ADEGA, Colectivo Ecologista do Salnés, o la “Asociación Española para la Enseñanza de las Ciencias de la Tierra (AEPECT)”. De este grupo destacan el “Curso de formación para coordinadores de grupo do Proxecto Ríos”, organizado por ADEGA y la EHEC, que se celebra dos veces al año desde el año 2004, de forma que en 2015 se celebró la XXII edición; y por otra parte, el “Curso de formación para Servizos de Vixilancia Ambiental en materia de pesca fluvial”, celebrado anualmente entre los años 2006 y 2011. Otros cursos organizados fueron “Achegamento ao control biolóxico da contaminación en ecosistemas fluviais” en 2005, lo “Curso de formación para profesores de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente” en 2006 y el curso sobre “Caracterización de la calidad biológica del agua mediante el uso de diatomeas bentónicas” en 2009. Además de estas actividades, la EHEC participó en dos ediciones de la Semana de la Ciencia en Galicia donde realizó jornadas de puertas abiertas y dos exposiciones: “O río animado”, y “A ciencia a remollo. Quincena da Hidrobioloxía”, organizó un curso de “Monitor Ambiental” para alumnos de Formación Ocupacional del Plan AFD, un curso para la “Formación e Probas de Selección de Novos Artesáns da Pesca”, una “Xornada Sobre os Novos Modelos de Xestión da Pesca Deportiva en Francia”, dos Jornadas de voluntariado MIGRANET en los ríos Ulla y Umia, una exposición sobre “Os peixes migradores de Galicia” (Auditorio Municipal de Valga), una “Xornada de

debate para a elaboración dun Documento Marco de Xestión dos Peixes Migradores de Galicia” y participó en el “Día mundial dos peixes migradores” organizando una exposición con actividades lúdicas para niños y una conferencia sobre la biología de los peces migradores para el público en general.

edición de Materiales y Medios de coMunicación

Destacamos aquí la publicación de once artículos en revistas como “Cuadernos de biodiversidad”, la “Revista de la Asociación para el estudio y mejora de los Salmónidos (AEMS-ríos con vida)”, la revista gallega de ecología y medioambiente “Cerna”, los “Cuadernos” de la Asociación para a defensa ecolóxica de Galicia - ADEGA, el “Boletín del Colectivo ecoloxista do Salnés” o la revista especializada en pesca “Ninfa”.En lo que respeta a la edición de materiales divulgativos, la EHEC redactó y elaboró los materiales para varios libros centrados en el ámbito de la pesca, la protección medioambiental y la divulgación y educación ambiental (p. 44).Además ha diseñado carteles sobre las especies de peces migradores de Galicia, una guía ambiental sobre el Parque de la Granxa do Xesto (Santiago de Compostela), y colabora en la revisión del material educativo de Proxecto Ríos (ADEGA). Elaboró también varios paneles sobre ecología fluvial que han sido solicitados y cedidos en ocho ocasiones a centros de enseñanza y ayuntamientos gallegos.En esta línea de difundir el conocimiento sobre la Hidrobiología se engloban las charlas impartidas en más de veinte ayuntamientos gallegos sobre la calidad de las aguas, las presentaciones de libros en diversos foros, la organización del I Certamen de fotografía “Agua y Vida” y del II Certamen de relatos cortos “Agua y Vida” (con El Corte Inglés, AGAIA y Augas de Galicia) y las prácticas de campo impartidas en tres cursos organizados por la Confederación Hidrográfica del Miño-Sil.En lo que respeta a los medios, la opinión de la EHEC fue solicitada en numerosas ocasiones en programas televisivos y radiofónicos, y también participó y actuó como asesor científico de los programas “Ríos e Montes” y “Salimos de Pesca”.Además la EHEC forma parte del Consejo Asesor de la publicación periódica “Trueiro”, periódico sobre la pesca deportiva del que se tienen realizadas hasta el momento treinta ediciones y en las que la EHEC ha participado con 36 artículos. Trueiro recibió el Premio Galicia de Periodismo Deportivo 2009 al medio de comunicación en prensa escrita otorgado por la Federación Galega de Prensa Deportiva, así como el Premio á Xestión Sostible no Deporte en los VI Premios Galicia á Xestión Deportiva promovidos por la Asociación Galega de Xestores Deportivos (AGAXEDE).

actividades de voluntariado social

La EHEC colabora en la medida del posible en actividades de voluntariado social, poniendo al servicio de la sociedad los conocimientos científicos sobre el medio ambiente necesarios para su realización. Así en el año 2010 colaboró con la Escuela de Tiempo Libre de Cáritas Diocesanas (Santiago) en la realización de prácticas de ecología fluvial, y de 2010 a 2012 prestó asesoramiento científico-técnico al Ayuntamiento de Valga (Pontevedra) para la creación de un coto para discapacitados

Page 63: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

63

memorIA de ActIvIdAdes 2005-2015

en el Lago de Campaña (una laguna originada por la extracción de arcillas). Además, y ésta es una de las actividades de las que la EHEC se siente especialmente orgullosa, desde el año 2010 colabora en el programa de voluntariado “Asesoramento á comunidade terapéutica do Proxecto Home para a cría de Salmónidos en catividade” realizando análisis de agua de los riachuelos y análisis de potabilidad de las fuentes de la comunidad de As Cernadas, asesorándolos en la puesta en marcha y funcionamiento de una piscifactoría de trucha, e impartiendo conferencias sobre la calidad de las aguas y la biología de la trucha común y otros organismos acuáticos.

4.- SERVICIOS A TERCEROSservicios y redacción de inForMes

Una de las principales fuentes de ingresos del centro proviene de los servicios realizados para empresas y administraciones, que en general suponen la recogida de muestras en el campo, el estudio de las mismas en los laboratorios y la emisión de los correspondientes informes. Como se puede observar en el gráfico se han realizado más de 100 servicios.Los servicios realizados son muy variados, pero los podemos agrupar de forma sintética en estas categorías:

- Análisis de potabilidad de fuentes y pozos.- Inventarios de hábitat fluvial y presiones antrópicas en

ríos.- Caracterización de la calidad de las aguas en ríos.- Caracterización de vertidos.- Cálculo de daños biológicos provocados y control de la

calidad biológica en ríos afectados por obras civiles.- Evaluación de la biodiversidad y elaboración de mapas

de distribución de especies.- Determinación del estado de las poblaciones de peces.- Elaboración de planes de ordenación y gestión de la

pesca deportiva (estudios de viabilidad y creación de nuevos cotos).

- Determinación de índices de calidad de las aguas en función de las comunidades de macroinvertebrados, peces, diatomeas, y otros.

- Determinación y propuesta de condiciones de referencia y umbrales de cambio de las masas de agua según la DMA.

- Análisis de tratamientos de mitigación de las floraciones de Cianobacterias.

- Efectos de las minicentrales y otros obstáculos sobre el ecosistema fluvial.

- Análisis del potencial invasor de especies exóticas invasoras de agua dulce.

inForMes periciales

Un aspecto en el que el centro ha colaborado con la Administración de Justicia es en la realización de cinco informes periciales a solicitud de varios Juzgados de Instrucción en procedimientos de delito ecológico.

asesoraMiento a la adMinistración y a asociaciones

Se desarrollaron catorce actuaciones en las que se prestó asesoramiento a la Administración y a asociaciones, tanto para

la redacción de proyectos medioambientales (Ayuntamientos de Vilagarcía de Arousa, Valga, Santiago de Compostela y Ribeira), como para la elaboración de diversos protocolos de actuaciones de limpieza y mejora del medio fluvial, y de material impreso de educación ambiental (Asociación Ecologista ADEGA, Asociación Vaipolorío) y para la cría de Salmónidos en cautividad (Comunidade terapéutica As Cernadas de Proxecto Home).

5.- TRABAJO DE CAMPO Y LABORATORIOMuestreos en el caMpo

Aunque las salidas al campo para tomar muestras y cubrir las necesidades docentes e investigadoras demandadas no se contabilizaron con anterioridad al año 2009, a partir de este año el personal de la Estación realizó más de 650 jornadas de muestreo con diferente finalidad.

trabajo en el laboratorio

La EHEC ha realizado numerosos análisis de potabilidad del agua para particulares, ayuntamientos, clubes de pesca, piscifactorías, otros departamentos de la USC, etc. A lo largo del tiempo se fueron poniendo a punto nuevos protocolos, de forma que actualmente, dependiendo de las características del estudio, se aplican hasta 25 protocolos de análisis fisicoquímicos y de biomarcadores.Además se han realizado análisis histopatológicos de peces para clubes de pesca y piscifactorías; y análisis de microcistinas a solicitud de las diferentes demarcaciones hidrográficas y ayuntamientos; así como análisis granulométricos de sedimentos. Otra parte importante del trabajo de laboratorio es la separación, identificación y determinación de índices de calidad de macroinvertebrados, de los que se tienen identificados miles de individuos, principalmente para determinar índices de calidad biológica relacionados con la Directiva Marco del Agua, pero también para estudios de dieta de diversas especies, asimetría fluctuante y estudios taxonómicos. Por poner de manifiesto la intensa labor realizada en el laboratorio, sólo a partir del año 2009 se identificaron casi un millón y medio de macroinvertebrados; se analizaron 1083 muestras de agua, determinando en las mismas un total de 9914 parámetros; se realizaron 2920 análisis de biomarcadores (ADN, ARN, proteínas y glucógeno) en muestras de macroinvertebrados y peces; 381 análisis granulométricos de sedimento; se estudiaron 1392 ejemplares de peces, determinando su edad por escalimetría, calculando los índices de condición, hepático y gonadosomático, y se analizaron sus contenidos estomacales; se analizaron 705 muestras de fitoplancton, identificando a diferente nivel taxonómico los filos más representativos de las masas de agua continentales (Cianobacterias, Diatomeas, Clorófitas y Dinoflagelados), etc.

6.- ACTIVIDAD PROMOCIONAL DE LA EHECvisitas de centros de enseñanza y asociaciones

Se cuentan a cientos los alumnos de los diferentes centros gallegos de enseñanza primaria y secundaria que han visitado la EHEC, sea en visitas adaptadas particularmente para cada

Page 64: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

64

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

grupo, o bien en las jornadas de puertas abiertas celebradas por el centro con ocasión de las semanas científicas. Aunque en número destacan los del área del Salnés, por encontrarse más próximos, también recibió visitas de centros de otras áreas como Santiago, Ribeira, Ordes...Además visitaron también la Estación asociaciones de estudiantes, centros de educación especial, alumnos de la Escola de Capataces Forestais de Lourizán, integrantes de cursos de formación de los ayuntamientos, sociedades de caza y pesca, etc.

representación de la ehec en conFerencias y Mesas redondas

La visibilidad de la EHEC como centro de referencia para el estudio de las aguas continentales queda patente en el elevado número de conferencias que se le han solicitado impartir por parte tanto de centros de enseñanza como de diferentes asociaciones (de desarrollo rural, culturales, deportivas, ecologistas…), clubes de pesca, grupos de investigación y la Administración de todo el ámbito nacional.Siempre que fue posible, tanto el director de la EHEC como otros investigadores participaron en las mismas, de forma que se contabilizan no menos de 128 participaciones entre conferencias, mesas redondas y grupos de debate.

7.- PREMIOS Y DISTINCIONESEl 6 de mayo de 2009 la EHEC fue galardonada con el Primeiro premio de Accións Sostibles de Emprendemento Social (ASES), que concede la Cátedra Jaime Vera de Emprendemento Social de la Universidad de Santiago de Compostela por las actividades desarrolladas con Proxecto Home por la acción titulada: “A piscicultura como terapia ocupacional e medio de fornecemento da responsabilidade medioambiental individual na comunidade terapéutica do Proxecto Home de Cernadas-Portomouro (Val do Dubra)”.El 16 de marzo de 2013 el Diario de Arousa concedió el Premio Arousán do Ano 2013 en el apartado de Medio Ambiente a la Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”. Un premio concedido por los lectores del periódico “Diario de Arousa” que lo justifican por el triple objetivo que persigue la EHEC: la investigación en materia de Hidrobiología, la formación superior científico-técnica y la divulgación del avance científico como vía para solicitar de los ciudadanos su cooperación en la conservación del medio natural; así como por el seguimiento exhaustivo de los ríos del entorno, especialmente del Umia, en el que la EHEC estuvo activamente implicada en la crisis de las floraciones de cianobacterias. Por su contribución al estudio de las poblaciones de estos ríos, como es el caso del trabajo realizado con la lamprea; y finalmente por la promoción cada verano de un curso para analizar precisamente las cuestiones más relevantes del agua, materia importante, en el país conocido como “de los mil ríos”.En noviembre de 2014, la Asociación Profesional de Empresas Medioambientales de Galicia (APROEMA) distinguió a la Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con” con el “Premio Medio Ambiente APROEMA 2014” en la categoría “Centros académicos – Universidades” por su proyecto “Fomento de

actividades científicas e de divulgación para a conservación de especies de peixes migradores do sudoeste europeo” (MIGRANET).

8.- INSTITUCIONES, EMPRESAS, ETC. INVOLUCRADAS EN LA ACTIVIDAD DE LA EHECA lo largo de estos años, la EHEC ha colaborado en numerosas ocasiones con instituciones, empresas y grupos de representación españoles y extranjeros (p. 53).

Page 65: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

65

ActIvIty report 2005-2015

Hydrobiological Field Station “Encoro do Con”Universidade de Santiago de Compostela10th anniversary. Activity report 2005-2015

INTRODUCTIONThe Hydrobiological Field Station “Encoro do Con” (EHEC) of the USC was built using EU funds, being officially inaugurated on October 27th 2004. It is the only field station in Spain specialised in hydrobiology.

Mission, vision and values

The mission of the EHEC is to provide appropriate facilities and materials for the study of freshwater ecosystems. Its creation has three main objectives: promoting research in Hydrobiology; offering undergraduate and postgraduate scientific training, and disseminating scientific advances as a mean for encouraging society to cooperate in environmental conservation.The EHEC was created to promote, encourage and develop research in Freshwater Biology. It provides research and education facilities for scientific projects, doctoral theses, workshops, etc., as well as technical advice and research collaboration with public and private entities. It helps to establish and coordinate scientific exchange programs with national and international scientific institutions, including universities.Our vision is to make the EHEC an internationally recognised laboratory in Hydrobiology, where excellence must be one of the strategic cornerstones on which the bridge for cooperation between researchers and stakeholders will be built. This would be attained through research projects and the most cutting-edge technology, so guidelines on conservation and restoration of freshwater ecosystems are based on sound scientific knowledge.The EHEC has a clear social commitment, with an intense formal teaching activity mainly for undergraduate students, as well as for postgraduate students that need direct contact with freshwater habitats. Less-formal teaching is also an important task, and the EHEC organises activities for pre-university students and also specific training courses for professionals working in freshwater-related areas, thus improving their personal and professional qualifications.This commitment forces us to enlarge and update our services constantly so as to raise social awareness of the scientific advances, as we aim to encourage people to participate in dissemination activities for the conservation of freshwater environments.Values: Due to the scientific nature of the EHEC, it contributes actively to the protection of the natural heritage. It also supports sustainable development, broadening the knowledge base and favouring new ways of managing and administrating natural resources. As it belongs to the Universidade de Santiago de Compostela, it is an active and committed member of society, aiming to foster those values in citizens.

The activity of the EHEC is grounded on the principles of technical and human quality, efficiency, equity, responsibility, continuous improvement and team work.

objectives

ResearchThe core research interests at the EHEC are fundamental topics mainly concerning the ecology of freshwater invertebrates and migratory fishes, as well as applied topics such as the control and evaluation of pollution in freshwater habitats.Basic research: Main topics in this area are descriptive and functional hydrobiological studies through research projects in freshwater ecology, both in running and standing water habitats (primary and secondary production, population dynamics, life cycle studies, trophic ecology, etc.). These topics constitute the theoretical basis that supports management, conservation and restoration programmes of freshwater habitats.The study of freshwater biodiversity is one of the main research topics of the laboratory. Indeed, the main objective of the EHEC is to promote the study of freshwater biota. This includes the production of mapping inventories and faunistic studies, the study of the autoecology of important freshwater macroinvertebrate groups, the study of the structure and temporal changes of fish populations, the analysis of the biological quality of freshwaters and the progression in habitat restoration, as well as the analysis of the impacts caused by invasive species.Applied research: Improving methodologies for establishing the biological quality of freshwater habitats (biotic indexes, morphological analyses, toxicity assays, impact evaluation…) allows a better management of resources, and the coordination between social water demand and the conservation of ecosystems.

TeachingThe EHEC has an enormous potential for teaching activities. This includes practical lessons for undergraduates, complete courses and masters classes in direct contact with freshwater habitats, environmental education for non-university students (Secondary School students, Vocational Training students, etc.), and training courses for professionals working on freshwater issues (undergraduates, fish and wildlife officers, security guards, etc.).

DisseminationDissemination activities and university extension courses aim at raising awareness of scientific progress in the society. This encourages and promotes citizens’ cooperation in freshwater habitats conservation through activities such as visits, expositions, dissemination conferences, courses and seminars for instructors

Page 66: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

66

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

of environmental education, summer courses, elaboration of dissemination materials, advising to freshwater anglers associations, etc. The EHEC collaborates with different administrations and social groups in dissemination activities concerning environmental conservation. Since the beginning of its activity, the EHEC has made an effort in being a reputable institute, independent of any political ideology, as its aim is the protection and environmentally sensitive management of freshwater ecosystems from a scientific and technical position.

structure and organization

The permanent staff at the Station is led by the Director, Sub-director the coordinator (manager) and the laboratory services manager (who is also the responsible of quality). There are also researchers and professors that undertake their experiments in the facilities of the EHEC, as well as contracted scientific personnel involved in research projects during their period of work at the laboratory (p. 10).Thus, since 2009 eleven researchers have had contracts for a specific project or service in the EHEC, eleven received fellowships for cooperation in contracts and agreements (BC), seven received fellowships of initiation to research (BII), and two were contracted as personnel in training. Also, from 2012 to 2014, the laboratory services manager was contracted under the Spanish program “Contratación de Técnicos de Apoyo (modalidad infraestructuras del Ministerio de Ciencia e Innovación), and in 2015 two undergraduate students collaborated at the EHEC under the province program “Bolsa del plan de practicas laborales de la Diputación de Pontevedra”.The economic and organizational control of the EHEC is done through annual economic and planning reports that are presented to the Governing Board of the Station. This Governing Board is composed by the Rector of the Universidade de Santiago de Compostela, a member of the Council of Vilagarcía de Arousa and members of the areas of Zoology, Botany and Ecology of the USC, and they have the responsibility of discussing and approving the planning of activities and the annual economic report.

characteristics oF the personnel and Main roles

The Director of the EHEC has to be a current full-time member of the teaching and research personnel of the USC, with significant knowledge and expertise in Hydrobiology. The post is agreed by the Rector for four-year periods, after consulting the Governing Board of the University. The Director fully represents the Hydrobiological Field Station “Encoro do Con”, manages the scientific, technical and administrative areas, and plans and produces the annual program of activities under the guidelines of the Governing Board of the University. Functions of the Director include also: coordinating, handling and controlling the activities run in the EHEC, informing on the needs of personnel, facilities and equipment, producing the Annual Activities and Economic Reports and the budget estimation for the year. The Director is responsible for producing the Code of Use of the station and ensures compliancy. In the absence of the Director, the Sub-director or the Coordinator undertake the representation of the

EHEC and all the functions entrusted by the Director.The Sub-director, named by the Rector under the recommendation of the Director, has to fulfil the same requisites as the Director. The Sub-director helps the Director in their functions and assume all the responsibilities in their absence.The Coordinator or Manager of the station must hold a degree in Biology and significant knowledge and expertise in Hydrobiology. The Coordinator helps the Director and Sub-director in their functions and assumes their responsibilities in their absence. The Coordinator is responsible for managing, coordinating and controlling the teaching and research activities of the EHEC under delegation by the Director, and manages the scientific equipment, bibliography, documentation and biological collections deposited in the EHEC. The Coordinator supervises also the activities of the administration and services staff, and drafts the minutes of the Governing Board meetings.The laboratory services manager must hold a degree in Biology and have the technical capacity and management skills required for the position. Some of the functions of the laboratory services manager are: to order laboratory material, to organize and store fixed samples, to manage and control samples under analysis, to undertake water physicochemical and microbiological analyses, sediment granulometric and organic matter analyses, to develop new analytical tests and procedures, as well as to calibrate and make the routine maintenance of laboratory equipment. The laboratory services manager assists and provides information to researchers, informs on the needs of facilities and equipment, and supervises the maintenance of the wet laboratory.The research personnel comprise postgraduate students with research experience. They must hold a fellowship or must be contracted for scientific or teaching activities in the EHEC under scientific projects, agreements or research contracts.Among the research personnel one person is designated as responsible for the relations with customers and groups of interest, one person as responsible of field activities and one person as coordinator of the supporting group (students in training that support EHEC personnel in different activities). The person responsible for the relations with customers and groups of interest holds a degree in Biology and coordinates visits and dissemination activities, as well as managing external communication with any institution. Tasks include also the promotion of the station and conducting surveys among clients and groups of interest.The person responsible for field activities normally holds a degree in Biology and has experience in field sampling and freshwater fauna and flora identification. This person supervises sampling activities by ensuring the correct following-up of protocols, the maintenance of sampling equipment and the organization of the warehouse. This person supervises the laboratory processing of field samples, as well as overseeing and giving advice to students carrying out practical training/research.The coordinator of the supporting group holds a degree in Biology and have experience in field sampling. This person plans the sampling campaigns together with the responsible of field activities, as well as supervising and giving advice to the supporting

Page 67: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

67

ActIvIty report 2005-2015

group. This person produces reports.The members of the supporting group must hold a degree in Biology, Environmental Sciences, Veterinary, Pharmacy, Chemistry, Forest Engineering, Environmental Engineering, etc. The group can include also Vocational Training students or students on practical research of any of those degrees. A competence they must hold is the ability to work in group. These students support the EHEC personnel during field sampling, prepare the sampling material, process samples in the laboratory and collaborate in the elaboration of data bases.

research Facilities

The building has been equipped since 2004 with all the materials needed for public research projects (competitive calls of the European, Autonomic and Local administrations) and private projects.The building consists of three floors and the attic. The lowest floor includes the analysis laboratory and the wet laboratory. The wet laboratory is provided with aquaria and two artificial streams. The lowest floor includes also the pumping, filtration and temperature regulation systems for the aquaria, store rooms for a variety of equipment (nets, workwear, equipment…), freezers and a workshop for the building and modification of research equipment. The first floor includes the Microscopy laboratory and the administrative area, with offices, a classroom and the computer room. The second floor is the residence area, including rooms, bathrooms, kitchen and dining room. It can be used by researchers and students. The attic area includes the library and a meeting room.

AccommodationThe station is equipped with all the services needed for researchers staying in the EHEC during their research period. This reduces common troubles for researchers such as having to find accommodation for long periods in the area. The living space comprises 14 bunk beds contained in four rooms, a rest area (with TV, video-DVD, etc.), and a kitchen provided with a big pantry and electrical appliances. The building has also a laundry area with a washing machine and a dryer.

Mobility and transportThe EHEC has a pick-up vehicle with a closed rear box and a towing system for boats. It has also four kayaks, two inflatable boats and a fibreglass boat, all equipped with safety material (life-vests, helmets…). Boat motors include three gasoline engines and one electric engine.

Sampling materialWaders and boots of different sizes are available for field work. Material for fish sampling includes two backpack electrofisher generators and a large generator that admits simultaneous use of three anodes. It includes also nets of different sizes and shapes (driftnets, fyke nets, seine nets…). These materials are complemented by safety equipment, hand nets, hermetic boxes and aeration pumps for retaining fishes in the field, weighing scales, ictiometers, etc. Material for macroinvertebrate sampling includes benthic nets

such as Surber nets (different sizes), a Neil cylinder, kicknets, entomological hand nets, corer tubes and UV adult traps. Material for plankton sampling includes two Van Dorn bottles and two plankton nets.The EHEC is equipped also with equipment for characterising freshwater habitat: a bottom echo sounder, metric tapes, rangefinder, current meter, underwater visor, sampling square, gravelometer, different types of dredges, spherical crown densitometer, etc. Equipment includes also multiparametric sensors (pH, temperature, conductivity, TDS, dissolved oxygen) and a Trimble GPS.Additional equipment includes an inflatable marquee, two portable electric generators, isothermal boxes and portable electric fridges. There are also photo and video cameras, including some underwater ones.

Marking equipmentThe EHEC is equipped also with all the material needed for marking, tagging and following fishes using PIT tag, FLOY tag, visible implant elastomer tags, visible implant alpha tags, and transmitters (Implant transmitter and external transmitter) as well as receivers and antennae needed for radiotracking.

Laboratory and analytical equipmentThe EHEC has diverse range of microscopes and loupes and a complete set of equipment for physicochemical and bacteriological analyses.The microscopy laboratory is equipped with Nikon equipment, including stereomicroscopes (three different models) and two microscopes, one of them an inverted microscope. These are complemented by an image analysis system composed of a 12 Mpx digital camera and biometric software. It includes also a paraffin embedding system and a Leica rotary microtome for histological analyses.The equipment dedicated to physicochemical and bacteriological analyses includes weighing scales, a sieving column, a muffle furnace, fume hoods, rotators and shakers, two benchtop centrifuges, ultrapure water system, spectrophotometers (for cuvettes and microplates), a Nano-Drop microspectrophotometer, a Qubit fluorimeter, several sets of Eppendorf micropippettes, benchtop turbidimeter, pHmeter and conductivity meter, heating and drying ovens, microbiological incubators, bench-operated vacuum filtration system, thermoreactor, autoclave, etc.The EHEC is equipped with fridges, high capacity freezers, liquid nitrogen cryopreservation system and an ultrafreezer New Brunswick -85ºC.The wet laboratory has 21 independent aquaria and two artificial streams that can be fed using a closed or open circuit. It has also an industrial water cooler and four portable coolers for aquaria.

Information and data analysisThe station has a computer room connected to the Internet and equipped with printers, scanner and computers with updated software for the edition of texts and images, statistical analysis, geographic information system, etc. The EHEC has also a well-furnished library on different areas of

Page 68: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

68

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

biology and ecology of freshwater systems.

Quality ManageMent

In 2009 the Hydrobiological Field Station “Encoro do Con” of the USC (EHEC) obtained, after the external certification system EFQM (European Foundation for Quality Management), the “Committed to European Excellence 200+ Seal” for its Management System.The EFQM Excellence Seal is an international recognised European label that certifies the quality of public and private entities performance aiming to continuously improve their management systems. The Spanish evaluation of quality agency “Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación” (ANECA) and the “Club Excelencia en Gestión” (CEG) signed a collaboration agreement where the EFQM model was adopted in Spain for the evaluation of the public administrations, both the National State administration and the Autonomous Communities administration.The qualification, obtained under the EFQM points system, has to be reviewed every two years, and allows the comparison of the excellence level of an entity when compared with similar entities. In the case of the EHEC, the qualification was renewed in 2011, 2013 and 2015. The correct implementation of action plans was validated by the Lloyds Register Quality Assurance (LRQA), and the EHEC completed successfully all the certification phases, renewing the “Committed to European Excellence 200+ Seal” awarded by the CEG representative in Spain of the ”Committed to Excellence”. The qualification acknowledges the effort and professionalism of the EHEC team, who combine a long experience and expertise in Hydrobiology with excellent practices in management aimed at a continuous improvement of the entity, its resources and the permanent satisfaction of the groups of interest.

1.- RESEARCH ACTIVITY

scientiFic Meetings

The station organised twenty scientific meetings during the period (2004-2015). The topics of these meetings include:

•Specialised seminars, such as the “Seminar for scientific specialisation in freshwater ecosystems restoration” (2006)

•Consultancy seminars for participants in the international congress “Managed forest in future landscapes. Implications for water and carbon cycles” (2011) and the project TWINNING TR 09 IB EN 03 “Capacity building on water quality monitoring” (2012).

•Meetings with French, Portuguese and English researchers for discussion on different aspects of the biology and ecology of endangered diadromous species such as shads (Alosa alosa and Alosa fallax) and lamprey (Petromyzon marinus) with the objective of establishing networks and observatories for the populations of these species (GALICTIA project) or collaborative projects such as the project MIGRANET – SOE2/P2/E288 (Interreg IV B), where the EHEC was leading partner.

•Initial assembly of the association AGAIA - Asociación

Galega de Investigadores da Auga (2009).•Meetings for the organization of congress, like the XIV

Congreso Ibérico de Entomología (2010) and the XXXII Jornadas de la Asociación española de Entomología (2015).

•Meetings with European researchers of the “Working Group on Data Poor Diadromous Fish (WGDAM)” -ICES (International Council for the Exploration of the Sea) (2015).

use oF Facilities For research projects

The facilities and equipment of the EHEC are available for use by researchers of the USC or any other university or research centre. During these years a total of 24 research projects used the EHEC, most of them leaded by the USC, but also by the Universidade de Vigo and the Universidade de A Coruña. The graph shows the annual increase in the number of projects. Several of the projects have lasted for two or more years.

researcher stays

An important aspect of the EHEC activities has to do with researcher stays, either university lecturers or PhD students that carried out part of their research in the EHEC. Fourteen researchers used the EHEC facilities for this objective, with a total of 32 research stays, as some researchers stayed in different years or several researchers from the same laboratory stayed at the same time (p. 18).

visits oF researchers

Similarly to the last section, a total of 29 researchers visited the facilities of the EHEC during these years (2004-2015) for scientific objectives. The graph (p. 19) shows both researcher stays and visits.

agreeMents with institutions

EHEC activities promoted the establishment of collaborative agreements with other universities and institutions. Examples are the Scientific Museums of A Coruña (MC2), the Council of A Coruña (2013, 2014), the Université de Pau et des Pays de l´Adour (France) (2013), the INRA (Institut National de la Recherche Agronomique, France), the Galician ”Consellería de Medio Ambiente de la Xunta de Galicia” or the “Diputación de Pontevedra”.

participation in expert coMMittees

The EHEC personnel have represented the laboratory in 21 expert and scientific committees on subjects related to biodiversity and conservation of freshwater habitats (p. 20).

participation in Meetings

Since 2004 the EHEC has participated in 41 meetings (20 national and 21 international meetings) presenting a total of 128 communications (65 communications in national meetings and 63 in international ones). The subjects tackled are diverse: exotic invasive species, endangered species, techniques in Hydrobiology, Cyanobacteria bloom control, metabolic markers in fishes, molluscs and macroinvertebrates, effects of pollutants on different species, biology and ecology of fish and macroinvertebrates, fish parasites, population studies, fluctuating asymmetry, isotopic analysis, limb

Page 69: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

69

ActIvIty report 2005-2015

regeneration, taxonomic description of macroinvertebrates, hydromorphological and physicochemical studies, ecological status of river sections, etc.

sciencitiF publications

Research carried out at the EHEC (2004-2015) has produced a total of 69 scientific papers (82% in JCR journals). In addition, 15 complete books, 30 book chapters and 17 conference proceedings papers have been published. Also, a patent was registered in 2013 on a bioremediation system for Cyanobacterial blooms, based on research on the inhibitory activity of eucalyptus bark and chips.A complete list of publications in chronological order is included (pp. 22 - 35).

2.- TEACHING ACTIVITIES

Field training oF undergraduate students

The facilities of the EHEC are used for field training of different subjects taught in Galician universities. EHEC field training activities include:

teaching phd courses, postgraduate courses and Masters courses

EHEC facilities have been used for teaching advanced courses since the inauguration of the laboratory in 2004. Courses taught include PhD courses until 2009, as in this year they were substituted by Postgraduate and Masters courses. Most of these are courses of the USC, but the Universidade de A Coruña has been using also our facilities since 2009. The Masters in “Environmental Engineering” of the High School in Environmental Engineering of the USC was the first Masters programme that included field training in the EHEC. Since 2005 teaching has included subjects of the USC (Faculty of Biology) Masters programmes “Biodiversity and Nature Conservation” and “Environment and Natural Resources. The Masters programme “Water and Environmental Engineering” of the Civil Engineering School of the Universidade de A Coruña included subjects taught at the EHEC from 2009 to 2011. The following graph shows that from 2006 to 2014 the average number of courses is higher than 6 per year.

other university courses

These are training courses focused on specific subjects, sometimes dedicated to a specific task in a project. Researchers of the EHEC organise and teach these courses, together with university lecturers or technicians of diverse areas. During this period the total number of courses taught was: 15 specific courses (grouped into 11 sessions), courses of the MIGRANET project (2) and courses on the technical use of equipment (2).

deFence oF acadeMic works

A teaching activity held at the EHEC is the production and defence of Academically Directed Works (TAD) and Final Degree Dissertations (TFG) related to freshwater.

proFessional internship oF undergraduate students

The EHEC is an authorised centre of the USC for professional internships of undergraduate students. This authorisation works

under the present normative approved by the Governing Board of the USC on May 30th 2008. Students from other universities other than the USC are allowed to do their professional internship at the EHEC after agreement between both universities.Professional internship tasks include field sampling training, identification of freshwater macroinvertebrates, collaboration in field and laboratory works related to Hydrobiology (physicochemical water and sediment analyses, sampling of fish and macroinvertebrate populations, separation and identification of benthic macroinvertebrate and diatom samples, calculation of biotic indices).At present, a total of 44 USC students have carried out their professional internship at the EHEC, as well as one student of the Universidad Europea de Madrid. Most of them were Biology and Environmental Engineering students.

proFessional internship For non-university students (pF2)Together with undergraduate students, three vocational training students have carried out their professional internship at the EHEC from 2007 to 2012 after agreements that were signed with Secondary and Vocational Training Schools, such as the IES A Basella (Ciclo Superior de Formación Profesional).

3.- UNIVERSITY EXTENSION ACTIVITIESAs outlined, scientific dissemination is one of the essential functions of the EHEC. Thus, the EHEC has organised several summer courses, as well as training courses open to the general public, open-days, exhibitions, etc. Scientific dissemination is done also through the publication of media news and articles, the edition of educational material, the production and rental of dissemination panels, the participation in radio and TV shows, the organisation of informative sessions and the participation in social volunteer activities.

organization oF courses and educational and disseMination activities

Until 2015 the EHEC organised eight Summer Courses under the Universidade de Verán programme of the USC. These courses analysed in depth different aspects of the Galician freshwater habitats, such as cultural heritage, ecology, biology, human health and water comsumption, legislation, etc. Together with USC lecturers, these courses were taught by professors of different Spanish universities, health professionals, professionals in charge of hydraulic administrations, culture, etc. The good functioning of the agreement between the EHEC and the Council of Vilagarcía de Arousa allowed the use of municipal facilities, including the Municipal Auditory, for these courses (p. 41).Summer courses under the Universidade de Verán programme of the USC organised by the EHEC:Also, researchers of the EHEC participated in many other summer courses organised by other USC departments, by the Universidade de A Coruña and the Universidad Internacional Menéndez Pelayo.Training courses are also an important part of the educational and dissemination activities. They are organised by the EHEC together with the Regional administration (Xunta de Galicia) or with associations or groups like ADEGA, Colectivo Ecoloxista

Page 70: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

70

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

do Salnés, or the “Asociación Española para la Enseñanza de las Ciencias de la Tierra (AEPECT)”. Among these courses, we highlight the training course for group coordinators of the “Proxecto Ríos” organised by ADEGA and the EHEC twice a year since 2004. In 2015 we celebrated the XXII edition of this course. We should mention also the training course for freshwater fishing guards, organised once a year from 2006 to 2011. Other courses include “Achegamento ao control biolóxico da contaminación en ecosistemas fluviais” in 2005, the “Curso de formación para profesores de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente” in 2006 and the course on “Caracterización de la calidad biológica del agua mediante el uso de diatomeas bentónicas” in 2009.Together with these activities, the EHEC participated in two editions of the Science Week in Galicia, with open-days and two exhibitions: “O río animado” and “A ciencia a remollo. Quincena da Hidrobioloxía”. The EHEC organised also a course for “Environmental Monitors” for vocational training students under the AFD Plan, a training course for fly tying artisans (“Formación e Probas de Selección de Novos Artesáns da Pesca”), a workshop on the “New Management Models for Sport Fishing in France”, two workshops for volunteers of the project MIGRANET in the Ulla and Umia rivers, an exhibition on the “Migratory fishes of Galicia” (Valga Municipal Auditory), a workshop for the “Debate for the production of a Management Framework Plan for the Galician migratory fishes” and participated in the “World Migration Day” by organising an exhibition that included different activities for children and a conference on the biology of migratory fishes for the general public.

production oF Materials and Media

In this section we highlight the publication of 11 articles in journals such as “Cuadernos de biodiversidad”, the journal “Revista de la Asociación para el estudio y mejora de los Salmónidos (AEMS-ríos con vida)”, the Galician journal on ecology and environment “Cerna”, the “Cuadernos” of the “Asociación para a defensa ecolóxica de Galicia – ADEGA”, the “Boletín del Colectivo ecoloxista do Salnés” or the fishing journal “Ninfa”.Concerning the production and dissemination of communication materials for wider stakeholders, the EHEC wrote and produced materials for several books in the field of angling, the protection of the environment, and the environmental education and dissemination (p. 44).Also, the EHEC designed panels about Galician migratory fish species, an environmental guide of the Granxa do Xesto Park (Santiago de Compostela), and collaborates in the revision of educational material of the Proxecto Ríos (ADEGA). The EHEC produced also several panels on river ecology that have been asked for eight temporal exhibitions in Galician schools and municipalities.With the objective of contributing to the dissemination of knowledge on Hydrobiology, the EHEC has given talks in more than 20 Galician municipalities on the quality of freshwater, the presentation of books to different interest groups, the organisation of the I Photographic Competition “Agua y Vida” and the II Short Story Competition “Agua y Vida” (together with “El Corte Inglés”, AGAIA and Augas de Galicia), and the field training sessions for three courses organised by the Confederación Hidrográfica del

Miño-Sil.Concerning media, the opinion of the EHEC has been requested in numerous occasions by TV and radio programmes. The EHEC has participated and given advice to the programmes “Ríos e Montes” and “Salimos de Pesca”.The EHEC takes part in the Advisory Board of the journal “Trueiro”, journal on angling that has published 30 editions. The EHEC has published 36 articles in this journal. “Trueiro” received the Galician Award of Sport Journalism in 2009 to the printed media given by the Galician Federation of Sport Media. “Trueiro” received also the Award of Sustainable Management in Sports in the VI Galician Awards for Sport Management promoted by the Galician Association of Sport Managers (AGAXEDE).

activities oF voluntary service

The EHEC collaborates in different activities of voluntary service, offering scientific knowledge on environmental questions for these activities. Thus, in 2010 the EHEC collaborated with the Cáritas Diocesanas Free-time School (Santiago) in river ecology activities, and in 2010 and 2012 the EHEC gave scientific and technical advice to the Valga Council (Pontevedra) for the creation of a fishing area for disabled people in the Campaña Lake (a pond created by silt extraction). Also, a voluntary activity the EHEC is very proud of is the collaboration, since 2010, into the programme for persons dependent on drugs “Proxecto Home”. Here the EHEC provided services for Salmonid farming, did water analyses in streams and drinking water analyses in wells of the As Cernadas community, gave advice on the launching and functioning of a trout farm, and gave conferences on water analyses and the biology of brown trout and other aquatic organisms.

4.- THIRD-PARTY SERVICES

services and report draFting

One of the main sources of income of the station are services to companies and administrations, which normally include field sampling, laboratory sample analysis and report drafting. As shown in the graph, the total number of services is over 100.Services provided are diverse, but they can be grouped into several categories:

-Drinking water analyses of sources and wells.- Habitat inventories and anthropic pressures in rivers.-River water quality characterization.-Waste water characterization.- Calculation of biological damage and control of biological

quality in rivers affected by civil engineering works.- Evaluation of biodiversity and production of species

distribution maps.- Determining the state of fish populations.- Production of sport fishing governance and management

plans (analysis of viability and creation of new fishing areas).

- Calculation of water quality indices using macroinvertebrates, fishes, diatoms and others.

Page 71: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

71

ActIvIty report 2005-2015

- Establishing and proposing new reference conditions and thresholds for water quality state following the WFD.

- Analysis of mitigation treatments for Cyanobacterial algal blooms.

- Effects of small hydroelectric facilities and other obstacles on the river ecosystem.

- Analysis of the invasive potential of freshwater exotic invasive species.

expert reports

The EHEC has collaborated with the Administration of Justice by producing five expert reports after request by several Instruction Courts investigating environmental crimes.

advice to adMinistration and associations

The EHEC developed a total of 14 actions where advice was provided to the Administration and different associations. These include for example: environmental project drafting (Councils of Vilagarcía de Arousa, Valga, Santiago de Compostela and Ribeira), production of diverse protocols concerning cleaning and improving actions on the river habitat, production of printed material for environmental education (Asociación Ecologista ADEGA, Asociación Vaipolorío), or advice in salmonid farming projects (Therapeutic Community As Cernadas of Proxecto Home).

5.- FIELD AND LABORATORY WORK

Field saMpling

Field sampling and teaching journeys were not registered before 2009. Since then EHEC personnel made more than 650 sampling journeys with different objectives.

laboratory work

The EHEC has made numerous drinking water analyses for citiziens, municipalities, angler associations, fish farms, other USC departments, etc. During these years new protocols were implemented. Thus, at present the EHEC employs up to 25 different protocols for physicochemical and biomarker analyses depending on the characteristics of the study.The EHEC has made also fish histopathological analyses for anglers associations and farms, microcystines analyses for different water management authorities and municipalities, as well as granulometric analyses of sediments. One important part of the laboratory work is the separation, identification and calculation of macroinvertebrate indices for water quality. This required the identification of thousands of individuals, mainly for the calculation of biological quality indices related to the Water Framework Directive, but also for diet analyses of different species, fluctuating asymmetry analyses and taxonomic studies.Good examples of the intense work at our laboratories are these figures: since 2009 we have identified almost 1.5 million macroinvertebrates; we have analysed 1083 water samples and determined a total of 9914 parameters in these; we have made 2920 analyses of biomarkers (DNA, RNA, proteins and glycogen)

in macroinvertebrate and fish samples; we performed 381 sediment granulometric analyses; we studied 1392 fish individuals determining their age using scales, calculating condition, hepatic and gonadosomatic indices, as well as analysing their stomach contents; we analysed also 705 phytoplankton samples identifying individuals of the most important freshwater Phylla to different taxonomic levels (Cyanobacteria, Diatoms, Chlorophytes and Dinoflagellates), etc.

6.- PROMOTIONAL ACTIVITIES OF THE EHEC

visits to teaching centres and associations

Hundreds of students at different Galician primary and secondary schools have visited the EHEC, either in specific visits or during the open-days organised during scientific weeks. Most of the students come from the area of influence of the EHEC (the Salnés area), but the laboratory was visited also by students of, for example, Santiago, Ribeira, Ordes…The EHEC was visited also by student associations, schools for special education, students of the Forest Guard School at Lourizán, participants in training courses of different municipalities, game and fishing societies, etc.

ehec representatives in conFerences and rountables

The visibility of the EHEC as a reference centre for the study of freshwaters is reflected by the high number of conferences requested to give in different teaching centres, associations (for rural development, cultural, sports, ecologists…), anglers associations, research groups, and the Administration in all the national area.Wherever possible, either the Director of the EHEC or other researchers participated in these activities, which amount to a total of at least 128 participations in conferences, roundtables and debate groups.

7.- AWARDS AND HONOURSOn May 6th 2009, the EHEC was awarded the First prize for Sustainable Actions in Social Entrepreneurship (ASES), awarded by the “Cátedra Jaime Vera de Emprendemento Social” of the Universidade de Santiago de Compostela for the activities developed with the “Proxecto Home” therapeutical community under the title “A piscicultura como terapia ocupacional e medio de fornecemento da responsabilidade medioambiental individual na comunidade terapéutica do Proxecto Home de Cernadas-Portomouro (Val do Dubra)”.On March 16th 2013 the journal Diario de Arousa awarded the Prize “Arousan do Ano 2013” in the Environment section to the Hydrobiological Field Station “Encoro do Con”. This prize was awarded by the readers of the journal “Diario de Arousa” due to the triple objective of the EHEC: promoting research in Hydrobiology, offering undergraduate and postgraduate scientific training, and disseminating scientific advances as a mean for encouraging society to cooperate in environmental conservation. The readers valued also the exhaustive assessment of the rivers in the area, specially the Umia River, where the EHEC was actively involved during cyanobacterial blooms; the contribution to the

Page 72: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

72

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

study of organism populations in these rivers, for example the sea lamprey; and finally for promoting the celebration of an annual summer course on relevant topics related to water, an important subject in Galicia, a region also known as the “one thousand rivers country”.In November 2014, the Galician Professional Association of Environmental Companies (APROEMA) awarded the Hydrobiological Field Station “Encoro do Con” with the “Environment Prize APROEMA 2014” for “Academic centres – Universities” for the project entitled “Fomento de actividades científicas e de divulgación para a conservación de especies de peixes migradores do sudoeste europeo” (MIGRANET).

8.- INSTITUTIONS, COMPANIES, ETC. INVOLVED IN THE ACTIVITIES OF THE EHECDuring the period 2004-2015 the EHEC has collaborated on numerous occasions with institutions, companies and national and international groups (p. 53).

Page 73: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

73

rApport d’ActIvIté 2005-2015

INTRODUCTIONLa Station d´Hydrobiologie “Encoro do Con″ (EHEC), rattaché à “l´Universidade de Santiago de Compostela (USC)”, a été inauguré le 27 Octobre 2004 à l’aide de fonds européens. Il s´agit d´une station de recherche sur terrain unique en Espagne, à cause de sa spécialisation dans l’étude des eaux continentales.

Mission, vision et valeurs

La mission de l’EHEC consiste à fournir les installations et les moyens adéquats pour l’étude des écosystèmes aquatiques continentaux. Sa création vise trois objectifs: la recherche dans le domaine de l’hydrobiologie, la formation scientifique technique supérieure et la diffusion du progrès scientifique afin d´obtenir la coopération des citoyens en ce qui concerne la conservation de l’environnement.L´EHEC envisage la promotion, l´encouragement et le développement de la biologie des eaux continentales, en mettant à la portée des chercheurs ses installations et ses ressources dans le but de l´élaboration de documents scientifiques, de thèses de doctorat, de projets de recherche, etc. On contemple également le conseil et la collaboration en matière de recherche avec des entités publiques et privées, l´établissement et la coordination des rapports d´échange scientifique avec d´autres universités et institutions scientifiques d´Espagne et d´autres pays. Notre vision comporte la reconnaissance de l´EHEC comme un groupe voué à la recherche de l´hydrobiologie et à l´établissement de l´excellence en tant que piliers stratégiques, susceptibles de soutenir le pont de coopération entre les organismes de gestion et les organismes de recherche, moyennant le développement des projets de recherche en matière d´écologie des eaux douces, grâce à la technologie la plus pointue et à l´aide d´opinions diverses à propos de la conservation et de la récupération des écosystèmes aquatiques. L´EHEC est né avec un clair engagement de responsabilité sociale, il développe sans cesse une activité éducative qui comprend la formation pratique d´étudiants universitaires, le développement de cours du troisième cycle et de maîtrise ayant un rapport direct avec le milieu aquatique, l´éducation environnementale dans l´enseignement non universitaire et des cours de formation adressés à des professionnels concernés par les eaux douces et dans le but de développer la qualité personnelle et professionnelle des destinataires. Notre engagement exige l´expansion et la mise à jour constantes de nos services pour projeter notre projet scientifique vers la société et parvenir à obtenir la coopération des citoyens en ce qui concerne la conservation du milieu aquatique par le biais de différentes activités de divulgation.

Valeurs: LÉHEC contribue activement à la défense et protection du patrimoine naturel et il favorise le développement durable grâce à sa spécialisation scientifique, à la promotion de nouvelles formes de gestion et administration des ressources naturelles. Dû à son appartenance à l´USC, l´EHEC, en tant que membre actif et engagé avec la société, participe à la promotion de ces valeurs au sein de la citoyenneté. Le développement de son activité est réglé par la qualité technique et humaine, l’efficacité, l’équité, la responsabilité, l’amélioration continue et le travail en équipe.

objectiFs

RechercheL´activité scientifique de l´équipe de l´EHEC comprend principalement des aspects relatifs à la recherche fondamentale, à la recherche sur les invertébrés aquatiques ou sur les poissons migrateurs, et de même à la recherche appliquée, visant surtout le suivi et l’évaluation de la pollution dans les milieux aquatiques continentaux.La recherche fondamentale: Les études de l’hydrobiologie descriptive et fonctionnelle, à partir du développement de divers projets de recherche en écologie des eaux douces des milieux lentiques et lotiques (production primaire et secondaire, la dynamique des populations, l’étude des cycles de vie, l’écologie trophique, etc.), constituent le corps principal de ce bloc et le cadre théorique sur lequel reposent les programmes de gestion, la conservation et la récupération des écosystèmes aquatiques.L’analyse de la biodiversité des eaux continentales est l’une des principales lignes de recherche. En effet, l’EHEC a comme principal objectif la promotion de la recherche concernant la faune des eaux douces, en s´occupant des aspects aussi divers tels que l’inventaire et la cartographie, les études faunistiques et d´autoécologie des espèces de nombreux groupes d´invertébrés aquatiques, l´étude de la structure et de l’évolution temporelle des populations de poissons, de la qualité biologique de l’eau, du progrès dans le rétablissement de l’habitat et des impacts des invasions biologiques.La recherche appliquée: Le perfectionnement de la méthodologie de caractérisation de la qualité biologique des eaux épicontinentales (indices biotiques, analyse de la tératologie, les tests de toxicité, évaluation de l’impact, etc.), permet une meilleure gestion des ressources, en combinant la demande sociale de l’eau et la conservation des écosystèmes.La station d’hydrobiologie vise à être un pont de coopération entre les organismes de gestion et les organismes de recherche, où des opinions basées sur une connaissance adéquate des écosystèmes aquatiques naturels peuvent êtres versées.

Station d’Hydrobiologie “Encoro do Con”Universidade de Santiago de Compostela10e anniversaire. Rapport d’activité 2005-2015

Page 74: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

74

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

EnseignementEn ce qui concerne le développement de l´enseignement, le potentiel de l´EHEC est presque illimité, en incluant la formation des étudiants universitaires, le développement des cours et des masters en contact direct avec le milieu aquatique; de l´enseignement environnementale dans niveaux non-universitaires (enseignement secondaire, formation professionnelle, etc.) et des cours de capacitation pour les professionnels reliés à l’eau douce (titulaires d’un diplôme, des gardes forestiers, des agents de sécurité, etc.).

Divulgation Le rôle de la divulgation et d´extension universitaire envisage de projeter vers la société le progrès scientifique comme un moyen d´obtenir la coopération des citoyens dans le domaine de la conservation de l’environnement aquatique à partir de diverses activités, telles que l´organisation de visites, d´expositions thématiques, de conférences de divulgation, de cours et séminaires de formation de moniteurs environnementaux, l’organisation de cours d’été, ou la préparation de textes informatifs, de recommandations et de conseils pour les fédérations et pour les associations de pêche, etc.

structure et organisation

Le personnel permanent est composé du directeur et du directeur adjoint, le chef de la Station et le responsable du laboratoire, qualité et service aux chercheurs. On compte de même avec du personnel scientifique, des enseignants ou des chercheurs qui développent leur travail dans les installations de l´EHEC et avec un équipe de recherche embauché pour des projets concrets ou du personnel en période de formation en matière de recherche (p. 10).Depuis 2009, onze chercheurs qui ont eu un contrat de travail, onze autres ont eu une “Bourse de Coopération pour des Contrats et Accords (BC)”, sept “Boursiers Débutants en Recherche (BII)” et deux chercheurs ont été embauchés comme personnel de recherche en formation au sein de l´EHEC. En outre, entre 2012 et 2014, le responsable du laboratoire, qualité et service aux chercheurs a eu un contrat du programme espagnol ″Contratación de Técnicos de Apoio (modalidad infraestruturas del Ministerio de Ciencia e Innovación″, et en 2015 il y a eu deux boursiers du programme autonomique Bolsa do plan de prácticas laborais da Deputación de Pontevedra.Le contrôle de l’organisation et l’activité économique de l’EHEC est réalisé par le biais de bilans ou rapports financiers annuels et de la planification annuelle, qui sont présentés devant le Conseil de Gouvernement de la Station. Ce conseil est composé du recteur de l´USC, d´un représentant de la mairie de Villagarcía de Arousa et des représentants des domaines de la zoologie, de la botanique et de l´écologie appartenant à la l´USC. Tous eux doivent approuver et discuter les activités à faire et le bilan annuel.

caractéristiQues du personnel et des Fonctions principales

Le directeur de l’EHEC doit être un membre du corps enseignant et chercheur rattaché à l’USC, avec l´expertise et la formation nécessaires en matière d´hydrobiologie, qui soit en actif et avec engagement à temps plein. La nomination du directeur

doit être réalisée par le recteur, après consultation au Conseil d’Administration. L´exercice de ses fonctions comprend un mandat de quatre ans, parmi ses compétences le directeur représente la Station d´Hydrobiologie «Encoro do Con» dans le cadre de ses compétences; il dirige la station en termes scientifiques, techniques et administratifs; il développe et prévoit le programme annuel d’activités, conformément aux lignes directrices approuvées par le Conseil d’Administration; il coordonne, gère et contrôle les activités de la station; il fait des rapports sur les besoins de personnel, des installations et des équipements; il prépare les bilans annuels d’Activités et de Budget Économique de la Station. En plus il doit également élaborer le Règlement d´usage de la Station et assurer son accomplissement. Pendant son absence, le directeur délègue ses fonctions et sa représentation à son adjoint ou au chef de la Station. Le directeur adjoint, nommé par le recteur, sur la proposition du directeur, doit répondre aux mêmes exigences que le directeur; assister au directeur dans ses fonctions et de le remplacer en son absence. Le chef de la Station doit avoir le Maîtrise en Biologie et il doit également avoir des connaissances et la formation nécessaire en hydrobiologie. Le chef de la Station assiste le directeur et le directeur adjoint dans leurs fonctions et les remplace pendant leur absence. Il assume les fonctions de gestion, de coordination et organise les activités d’enseignement et de recherche de l´EHEC, par délégation directe du directeur. Par ailleurs le chef de la Station garde l’équipement scientifique, le matériel divers et ainsi que le fond bibliographique, les différentes documentations et collections d´étude et de référence déposées dans l’EHEC. Il doit superviser le travail du personnel d´administration et des services. Finalement le chef de la Station doit rédiger les rapports des réunions du Conseil d’Administration.Le responsable du laboratoire, qualité et service aux chercheurs, doit posséder le Maîtrise en Biologie et il doit également avoir la capacité technique et organisationnelle de l’activité scientifique. Parmi ses obligations le chargé du laboratoire, qualité et service aux chercheurs doit faire un inventaire du matériel du laboratoire et de le demander s´il y a en besoin. En plus c´est la personne chargée de faire un correct stockage des échantillons fixes en les étiquetant de manière opportune, ainsi que le responsable de gérer et de contrôler les échantillons et les tests de laboratoire. Le responsable du laboratoire, qualité et service aux chercheurs c´est la personne chargée de faire les analyses routinières telles que l´analyse microbiologique des échantillons d´eau, l´analyse granulométrique et de la matière organique des sédiments. Dans ce but il doit créer et développer de nouveaux tests pour l’analyse des échantillons d’eau. Afin de réaliser ce travail là il doit effectuer l´entretien et l´étalonnage des appareils de mesure, en particulier, et du laboratoire humide en général. Il est le responsable d´informer à propos des besoins des installations et des équipements. Finalement il est capable de renseigner ou d´assister les chercheurs. Le personnel de recherche se compose d’étudiants de troisième cycle avec une expérience de recherche. Ce personnel peut avoir soit une bourse, soit un contrat spécifique pour les activités de recherche ou d´enseignement menés à terme par l´EHEC, dans le cadre de projets, accords ou contrats de recherche.On sélectionne un responsable des rapports avec les clients et les différents groupes d´intérêt. Il doit posséder une Maîtrise en

Page 75: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

75

rApport d’ActIvIté 2005-2015

Biologie. Il est chargé de coordonner des visites et des activités de sensibilisation, de gérer la communication externe à partir de liens avec d´autres institutions, et de promouvoir la Station et de mener des enquêtes auprès des clients et des parties prenantes.Le responsable des activités sur le terrain doit posséder le Maîtrise en Biologie et il doit avoir également des compétences et de l´expérience en matière de l’échantillonnage et l’identification de la faune et de la flore aquatiques. Il a l´obligation de surveiller le correct déroulement des échantillonnages, en vérifiant la bonne application des protocoles établis. Cette personne doit, donc, surveiller l´entretien de tous les dispositifs d´échantillonnage et leur stockage approprié, il a la responsabilité de superviser le travail de séparation des échantillons dans le laboratoire. Finalement il doit conseiller aussi et surveiller les étudiants qui font un stage d´entreprise chez l´EHEC.Le coordonnateur du groupe de soutien possède une Maîtrise en Biologie avec des compétences à propos de l’échantillonnage sur terrain. Il doit coordonner les activités avec le responsable des activités sur terrain. Il surveille et conseille le groupe de soutien et il rédige des rapports techniques. Les membres du groupe de soutien peuvent avoir les suivantes Maîtrises: Biologie, Sciences de l’Environnement, Vétérinaire, Pharmacie, Chimie, etc. ou ils sont même des ingénieurs forestiers, de l´environnement ou chimies. Les étudiants du 1er e 2ème cycle, ainsi que les étudiants qui font des stages d´entreprise, peuvent faire partie de ce groupe s’ils ont la capacité de faire travail en équipe. Ils apportent leur soutien pour faire les l’échantillonnage sur le terrain et l´entretien et conditionnement des matériaux d´échantillonnage. Ils font le triage des échantillons recueillis pendant les campagnes sur terrain dans le laboratoire et ils transposent les données sur les ordinateurs.

les inFrastructures de recherche

Le bâtiment a été doué au fil du temps avec le matériel nécessaire pour développer des projets dans le domaine public (appels concurrentiels de l’administration autant à échelle européenne, régionale comme locale) et privé.Le bâtiment a deux étages et une sous-couverture. Le rez-de-chaussée abrite deux laboratoires: le laboratoire d’analyse appelé «sec» et le laboratoire appelé «humide» car il est équipé de plusieurs aquariums et de deux rivières artificielles. Au rez-de-chaussée il y a aussi des systèmes de pompage, de filtration et de contrôle de la température des aquariums et des réfrigérateurs et congélateurs pour le stockage du matériel biologique de divers type. On y stocke tout le matériel d’échantillonnage (des filets, des vêtements, des instruments, etc.). Il y a également un atelier pour l´élaboration du matériel de recherche. Le premier étage compte avec le laboratoire de microscopie et avec la partie administrative du bâtiment: les bureaux, la salle de séminaires et la salle d´informatique. Au deuxième étage est située la résidence avec des chambres, des salles de bain et une grande salle de séjour disposant d´une salle à manger, d´une cuisine; elle est susceptible d´accueillir les chercheurs ou les étudiants. À l´étage situé sous-couverture il y a une bibliothèque et une salle de réunion.

HébergementLe centre dispose de tout ce qui est nécessaire pour permettre les chercheurs visiteurs de s´y loger pendant leur stage de recherche (plus ou moins long), en éliminant ainsi tous les dérangements causés par la recherche active d´un logement. La zone d’hébergement dispose de grandes chambres pour 14 chercheurs et une grande salle commune de séjour avec salle à manger-cuisine avec TV, lecteur vidéo, cellier et divers électroménagers. Il y a aussi une salle de lavage avec une laveuse et une sécheuse.

Voyages et transportsL´EHEC a un pick-up 4x4 décapotable avec une remorque fermée et une autre pour transporter des bateaux. L´EHEC dispose aussi de quatre kayaks et de trois bateaux: deux d´entre eux sont gonflables et un autre est en fibre de verre. Trois moteurs sont disponibles pour les bateaux: deux moteurs à essence et un moteur électrique. En plus, il y a tout l’équipement de sécurité pour réaliser les opérations relatives aux bateaux ou aux kayaks tels que des gilets de sauvetage, des casques, etc.

Matériel d´échantillonnageOn dispose de waders et de bottes hautes de tailles diverses pour le développement de tous les échantillonnages sur terrain. Il y a aussi des matériels et des outils pour l´échantillonnage spécifique de poissons: deux dispositifs d´électro pêche à sac à dos et un appareil d´électro pêche à berge avec capacité d´utilisation simultanée de trois perches. En plus, il y a des filets de différents types et dimensions (des filets maillants, des filets tramails, des nases appelés «butróns», des seines, etc.). Tout cela est complété par un équipement d´autro-protection, des épuisettes, des caisses et des équipements d´aération pour maintenir vivants les poissons pêchés, des balances de précision et des icthyometres.Pour réaliser l´échantillonnage de macroinvertébrés, il y a des filets de benthos type Surber (de diverses dimensions), un cylindre de Neil, des kicknets, des filets à papillon, un corer et des pièges lumineux avec des lampes à ultraviolets. Pour le prélèvement de plancton deux bouteilles Van Dorn et aussi deux filets à plancton sont disponibles.On dispose également de matériel pour la caractérisation de l´habitat fluvial comme un écho sondeur pour la mesure de la profondeur, un télémètre, des mesures de bande, des courantomètres, des viseurs sous-aquatiques, un cadre grillagé, un gravelometer, dragueurs de différents types, densimètre à miroir, etc. Il y a aussi des sondes multiparamétriques (pH, Tª, conductivité, TDS, oxygène dissous) et un GPS Trimble.L´EHEC a une tente de travail gonflable, deux groupes électrogènes portables et des réfrigérateurs isothermes et électriques, en qualité d´équipement d´appui. Il a également des caméras photographiques sous-aquatiques et numériques et des caméras de vidéo.

Matériel de marquageL´EHEC a tout le matériel nécessaire pour le marquage et le traçage des poissons. À ce propos-ci il y a des marques Pit tag, des marques type floy et élastomère fluorescent, autant que des transmetteurs (internes et externes), des récepteurs et des antennes nécessaires pour le suivi par radio-télémétrie.

Page 76: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

76

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Matériel de laboratoire et analyseL´EHEC a de nombreux matériels optiques et l’équipement complet pour l’analyse bactériologique et physico-chimique.Le laboratoire de microscopie est équipé avec trois modèles différents de stéréomicroscope et deux microscopes, l’un d´entre eux investi. Tout ce matériel est de la marque Nikon, il est complété par un appareil d´analyse d´image avec une résolution de 12 mégapixels. Tout ce système-ci est relié à un ordinateur équipé avec un logiciel de mesure biométrique. En outre, il dispose d’un système d´inclusion en paraffine et d´un microtome rotatif Leica pour l’analyse histologique.L’équipement pour l’analyse physique, chimique et bactériologique comprend des balances de précision, une colonne de tamis en humide, un four moufle, des hottes à flux laminaire, des termo agitateurs et des agitateurs mécaniques, deux centrifugeuses, un système d’eau ultrapure, des spectrophotomètres (de cuvettes et de microplaques), un micro spectrophotomètre Nano-Drop; un fluoromètre qubit 2.0; pipettes Eppendorf, un turbidimètre, un pH-mètre et un conductivimètre de table, des fours de séchage et de culture bactériologique, une rampe de filtration de l’eau, un termo reacteur, un autoclave, etc.L´EHEC a tout l´équipement nécessaire pour la conservation des échantillons tel que des réfrigérateurs, des congélateurs de grande capacité, des cryoprotecteurs d´azote liquide et un ultra congélateur New Brunswick -85ºC.Le laboratoire humide est équipé avec 21 aquariums indépendants et deux rivières artificielles qui peuvent être alimentés par un circuit fermé réfrigéré ou par un système de circulation en circuit ouvert. En outre, il dispose d’un refroidisseur d’eau industrielle et quatre glacières portatives pour aquariums.

Information et traitement des donnéesLe centre dispose d’une salle informatique entièrement équipée avec des imprimantes, des scanners, des ordinateurs avec des logiciels mis à jour pour l’édition de texte et d’images, traitement statistique, l’information géographique, etc. et il est doué d´une connexion internet.Outre, l’EHEC a une grande bibliothèque scientifique sur les différents aspects de la biologie et de l’écologie des milieux aquatiques continentaux.

gestion de la Qualité

En 2009, la Station d’Hydrobiologie «Encoro do Con» (EHEC) rattachée à l´USC a obtenu le «Sceau d’engagement à l’excellence européenne 200+» par son système de gestion, a partir d´un processus de certification externe par l’EFQM (European Foundation fuere Quality Management).Le sceau d’excellence EFQM est un label européen reconnu internationalement qui certifie la qualité du travail réalisé par les entités (soit publiques, soit privées), dans l´intention d’améliorer, de manière continuelle, leur gestion. A l´époque, la «Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación (ANECA)» et le «Club Excelencia en Gestión (CEG)» ont signé un accord de collaboration dont le modèle EFQM a été adopté en Espagne afin que la gestion publique soit évaluée par l´administration générale de l´État et par plusieurs administrations des régions.

La qualification, donnée en points EFQM, doit être revue tous les deux ans et permet de comparer le niveau d’excellence d’une entité avec celui de ses principaux concurrents. Dans le cas de l´EHEC, il a été rénové en 2011, en 2013 et enfin en 2015. La correcte mise en œuvre des plans d’action a été validée par Lloyds Register Quality Assurance (LRQA). L´’EHEC donc a dépassé toutes les phases de certification et a renouvelé le sceau d’engagement à l’excellence européenne 200+, qui est décerné par le représentant CEG en Espagne de «Committed to Excellence».Il s´agit d’une claire reconnaissance des efforts et le professionnalisme de l’EHEC, qui combine une vaste expérience et formation en matière d´hydrobiologie avec les pratiques de gestion excellentes, axées sur l’amélioration continue de l’organisation, de ses ressources et de la satisfaction permanente de ses groupes d’intérêt.

1.- ACTIVITÉ DE RECHERCHE

réunions scientiFiQues

L´EHEC a organisé vingt réunions scientifiques au cours de sa vie; la thématique de celles-ci comprend:

• Séminaires de spécialisation, comme le “Séminaire de Spécialisation Scientifique dans le domaine de Récupération des Ecosystèmes Aquatiques” (2006).

• Séminaires de consultation avec les participants au congrès international “Managed forest in future landscapes. Implications for water and carbon cycles” (2011) et dans le project TWINNING TR 09 IB EN 03 “Capacity building on water quality monitoring” (2012).

• Rencontres avec des chercheurs français, portugais et anglais, pour discuter des aspects de la biologie et de l’écologie des poissons migrateurs en voie de disparition, comme par exemple les aloses (Alosa alosa et A. fallax) ou la lamproie marine (Petromyzon marinus). Comme résultat de ces réunions on a établi un réseau de surveillance et de l´observation des populations de ces poissons migrateurs (projet GALICTIA). En plus, on a coordonné des projets d´études communs, tel que le projet Migranet - SOE2 / P2 / E288 (Interreg IV B), où l’EHEC était le chef.

• Assemblée de fondation de AGAIA - Asociación Galega de Investigadores da Auga (2009).

• Réunions pour l´organisation de congrès tels que le XIV Congreso Ibérico de Entomología (2010) et les XXXII Jornadas de la Asociación española de Entomología (2015).

• Des rencontres avec les chercheurs européens du Groupe de travail “Working Group on Data Poor Diadromous Fish (WGDAM)” du ICES (International Council for the Exploration of the Sea) (2015).

utilisation des installations pour les projets de recherche

Les laboratoires ainsi que les autres installations et moyens techniques de l’EHEC sont à la disposition des chercheurs de l’USC et d’autres universités et centres de recherche. Au cours de ces années, 24 projets de recherche on été développés au sein de

Page 77: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

77

rApport d’ActIvIté 2005-2015

l´EHEC, la plupart de ceux-ci ont été mis en marche par la USC, mais il y en a d´autres qui ont été initiés par les Universités de Vigo et de La Coruña. Le graphique montre le nombre de projets réalisés chaque année au sein de l´ EHEC. Plusieurs d´entre ces projets ont une durée de deux ou plus ans.

séjours de chercheurs

Un chapitre important parmi les activités développées à l´EHEC est constitué par la réalisation de séjours de recherche. Ces séjours ont été réalisés soit par des professeurs d´université, soit par des étudiants qui ont développé une partie de leur thèse de doctorat dans l´EHEC. Ainsi, quatorze chercheurs ont utilisé les installations à ces fins, en effectuant finalement 32 séjours de recherche. Ce fait a été possible étant donné que certains chercheurs ont répété leur stage tout au long de différentes années et plusieurs chercheurs du même centre ont réalisé leur stage simultanément (p. 18).

visites de chercheurs

Un total de 29 chercheurs en total ont visité les installations au fil des ans à des fins scientifiques. Le graphique montre les séjours et les visites de chercheurs en conjoint (p. 19).

accords avec d’autres institutions

Les activités menées par l´EHEC ont entraîné l´établissement d´accords de collaboration avec d’autres universités et institutions, y compris les musées scientifiques Musées Scientifiques de A Coruña (MC2) de la Mairie de A Coruña (2013, 2014), l’Université de Pau et des Pays de l’Adour, France (2013), l’INRA (Institut National de la Recherche Agronomique, France), la ″Consellería de Medio Ambiente de la Xunta de Galicia″ et la ″Diputación de Pontevedra″.

participation aux coMités d’experts

Le personnel de l´EHEC a représenté le centre en 21 comités d’experts et scientifiques sur les questions liées à la biodiversité et à la conservation de l’environnement des eaux continentales (p. 20).

conFérences et congrès

Depuis 2004, l’EHEC a participé à 41 congrès, présentant un total de 128 communications. Selon leur domaine, 20 étaient domestiques et 21 internationales. Dans le premier cas, 65 communications ont été présentées tandis que dans le deuxième cas 63 communications ont été présentées.Les sujets des communications ont été variées: les espèces exotiques envahissantes, les espèces en voie de disparition, les techniques d´hydrobiologie, le contrôle des blooms des cyanobactéries, les marqueurs métaboliques chez les poissons, les crustacés et les macroinvertébrés, les effets des polluants sur les espèces, la biologie et l’écologie des poissons et des macroinvertébrés, les parasites des poissons, les études sur dynamique populationnelle, sur l´asymétrie fluctuante, des études isotopiques, de la régénération appendiculaire et des descriptions taxonomiques de macroinvertébrés, des études hydromorphologiques et physico-chimiques, l’état écologique de tronçons des rivières, etc.

publications scientiFiQues

Comme résultat de son activité de recherche, l´EHEC a publié 69 d’articles scientifiques, 82% d’entre eux publiés dans les revues scientifiques indexées dans le JCR.

Également, 15 livres, 30 chapitres de livres ont été publiés et 17 publications en plus publiés dans des actes de conférences. En 2013 un procédé de bioremédiation des blooms de Cyanobactéries a été breveté comme résultat de la recherche sur l’effet inhibiteur de l’écorce et de la puce de l´eucalyptus sur les proliférations Cyanobactéries.Il est offert une relation de ces publications en ordre chronologique dans les pages 22-35:

2. enseigneMent

pratiQues pour étudiants universitaires de preMier et deuxièMe cycle.L´infrastructure de l´EHEC est également utilisée pour fournir un enseignement pratique à propos de différents sujets de premier et deuxième cycles des universités galiciennes. Selon l’université d´origine on a développé les pratiques suivantes à l´EHEC:

enseigneMent en cours de doctorat et Masters diplôMés

Ce type de cours est enseigné à l´EHEC depuis son ouverture en 2004. Des cours de doctorat ont été fournis jusqu´en 2009, date dans laquelle ils ont été remplacés par des cours de troisième cycle et de maîtrise. Bien que la majorité des cours se rapportent principalement à l´USC, l’Université de La Coruña a aussi utilisé nos installations à ces fins dés l´année 2009.Le Master en «Ingénierie Environnementalel» de l´École Supérieure d´Ingénierie de l´USC a été le premier enseignement pratique au sein de l´EHEC. À partir de 2005 et jusqu’au présent, on a enseigné plusieurs sujets des maîtrises “Biodiversité et Conservation du Milieu Naturel” et “Environnement et Ressources Naturelles”, tous les deux appartenant à la Faculté de Biologie de l´USC. Entre 2009 et 2011 il a été enseigné le Master de “Ingénierie de l´Eau et de l´Environnement de l´École Technique Supérieure de Canaux, Ports et Routes de l’Universidad de A Coruña. Comme on peut constater dans la graphique, plus de six cours on été enseignés en moyenne entre 2006 et 2014.

d´autres cours d’enseigneMent universitaire

Ces cours de formation se focalisent sur des sujets spécifiques, parfois pour la formation d’une tâche spécifique d’un projet. Les chercheurs de l´EHEC sont les chargés de les organiser et de les enseigner, avec la participation des enseignants universitaires et des techniciens de diverses disciplines. Dès 2004, 15 cours ont été enseignés, divisés en sessions scientifiques (11), des cours de gestion du projet Migranet (2) et des cours techniques d’utilisation d´équipement (2).

soutenance de travaux acadeMiQues

Une autre activité éducative réalisée par l´EHEC est l’élaboration et soutenance de Travaux Dirigés Académiquement (TAD) et de Travaux de Fin d´Études (TFG) en rapport avec les eaux douces.

pratiQues d´entreprise des étudiants universitaires

L´EHEC est un centre reconnu par l´USC pour mener à bien une expérience de travail en conformité avec les règles existantes sur les pratiques externes dans les entreprises et institutions, approuvé par le Conseil d’administration de l’USC, le 30 mai 2008. En plus des étudiants de l´USC, des étudiants d’autres universités peuvent

Page 78: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

78

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

faire leur séjour dans notre centre en signant auparavant un accord avec l’USC.Les pratiques d’entreprise consistent principalement à l’apprentissage des techniques d’échantillonnage sur terrain (échantillonnage de populations de poissons et macroinvertebrés) a partir de la collaboration avec le staff de l´EHEC. Au laboratoire les étudiants s´initient au triage et à l’identification des macroinvertébrés et diatomées benthiques. En plus ils doivent collaborer à la réalisation des analyses typiques dans le domaine de l´analyse hydrobiologique comme par exemple les analyses physico-chimique des échantillons de l´eau et des sédiments.

pratiQues d’entreprise d’etudiants non universitaires (Fp2)En plus des pratiques d´entreprise des étudiants universitaires, il y a des accords signés avec d´autres centres d´enseignement, comme el “IES A Basella (Ciclo Superior de Formación Profesional) deVilanova de Arousa”, qui ont permis l´engagement de trois étudiants pendant la période 2007-2012 pour la réalisation de pratiques d´entreprise.

3.-ACTIVITÉ D’EXTENSION UNIVERSITAIRELa divulgation est l’une des principales fonctions de l’EHEC qui a organisé plusieurs cours d’été et d´autres cours de formation ouverts au grand public, ainsi que des journées de portes ouverts, des expositions, etc. Par ailleurs, la divulgation scientifique est recherchée à partir de la publication d´articles dans les divers médias, de la publication de matériel éducatif, de l´élaboration et prêt des panneaux informatifs, de la participation à la radio et à la télévision, de l’organisation de colloques d’information et de la mise en œuvre d’activités de bénévolat social.

organisation de cours et d´activites d´education et de sensibilisation

Jusqu´en 2015 l’EHEC a organisé huit cours à “l´Universidade de Verán da USC” relatifs à divers aspects des eaux continentales tel que ceux concernant le patrimoine, l´écologie, la biologie, la bio-santé, la normative, etc. On a compté avec la collaboration ou coopération d´enseignants de l´USC, de professeurs d´autres universités espagnoles et avec le soutien de professionnels de la santé, de la culture, des administrations hydrauliques, etc. La bonne relation avec le gouvernement municipal a permis l´utilisation des installations municipales de la ville de Vilagarcía de Arousa, comme l’Auditorium municipal, pour la célébration de ces activités (p. 41).En outre, les chercheurs de l´EHEC ont participé à titre de conférenciers à de nombreux cours d’été organisés par d’autres départements de l’USC, par l´Universidad de A Coruña et par lUniversidad Internacional Menéndez Pelayo.Les cours de formation sont un autre type d´activités de nature éducative et informative. Ils sont toujours organisés par l´EHEC avec la fréquente collaboration de la Xunta de Galicia, ou même avec la collaboration de groupes comme ADEGA, Colectivo Ecologista do Salnés, ou la “Asociación Española para la Enseñanza de las Ciencias de la Tierra (AEPECT)”. On peut citer des cours remarquables: “Cours de formation pour coordinateurs du groupe de Proxecto Ríos”, organisé par ADEGA et l´EHEC et célébré

deux fois par an depuis 2004, de sorte qu’en 2015 la XXII édition a eu lieu, le “Curso de formación para Servizos de Vixilancia Ambiental en materia de pesca fluvial”, a eu lieu chaque année dans la période 2006-2011. “Achegamento ao control biolóxico da contaminación en ecosistemas fluviais” en 2005, le “Curso de formación para profesores de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente” en 2006 et le cours sur la “Caracterización de la calidad biológica del agua mediante el uso de diatomeas bentónicas” en 2009.En plus de ces activités, l’EHEC a été impliqué dans deux éditions Semaine de la Science en Galice en participant avec des journées de portes ouvertes et deux expositions: “O río animado”, et “A ciencia a remollo. Quincena da Hidrobioloxía”. L´EHEC a aussi organisé quelques cours comme les suivants: “Moniteur Environnemental” destinée aux Formation Occupationnelle du Plan AFD et le cours de “Formación e Probas de Selección de Novos Artesáns da Pesca”. L´EHEC a aussi promouvait l´organisation de journées de divulgation: la “Journée sur les nouveaux modèles de gestion de la pêche sportive en France”, deux journées de bénévolat concernant las rivières Ulla et Umia, dans le cadre du projet européenne MIGRANET et la “ Journée de débat pour l´élaboration d´un Document Cadre de Gestion des poissons migrateurs de Galice”. L´ÉHEC a aussi participé au «World Fish Migration Day» en organisant une exposition et des activités ludiques pour les enfants. En plus, on a organisé une conférence sur la biologie des espèces de poissons migrateurs destinée au grand public.

edition des Matériels et Media

Nous soulignons ici la publication d´onze articles dans des magazines tels que “Cuadernos de biodiversidad”, le magazine “Revista de la Asociación para el estudio y mejora de los Salmónidos (AEMS-ríos con vida)”, le magazine galicien de l’écologie et de l’environnement “Cerna”, les “Cuadernos” de la “Asociación para a defensa ecolóxica de Galicia – ADEGA”, le “Boletín del Colectivo ecoloxista do Salnés” o le magazine spécialisé en pêche “Ninfa”.L´EHEC a aussi élaboré du matériel éducatif. Il est relié à la publication de livres axés sur le domaine de la pêche, la protection de l’environnement et de la communication et l’éducation environnementale (p. 44).Le staff de l´EHEC a également conçu des affiches sur les espèces de poissons migrateurs en Galice, un guide environnemental sur le Parc de la Granxa do Xesto (Santiago de Compostela), et il collabore à la révision du matériel éducatif “Proxecto Ríos (ADEGA)”. En plus, plusieurs panneaux sur l’écologie fluviale ont été élaborés et ils ont été demandés et transférés à huit reprises aux écoles et aux municipalités de Galice.Dans cette ligne de diffusion des connaissances sur l´hydrologie, il faut tenir compte des discours sur la qualité de l’eau, qui ont eu lieu dans plus de vingt municipalités de Galice. L´EHEC a aussi fait des présentations de livres dans de divers forums. Notre centre organise aussi des concours, comme par exemple la première compétition de la photographie “Agua y Vida” et du Deuxième Concours de nouvelles“Agua y Vida” (avec la collaboration de El Corte Inglés, AGAIA et Augas de Galicia). Finalement, les chercheurs de l´EHEC ont préparé des pratiques sur terrain tout au long de trois cours organisés par Confederación Hidrográfica

Page 79: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

79

rApport d’ActIvIté 2005-2015

del Miño-Sil.En ce qui concerne la liaison de l´EHEC avec les médias, l’opinion de ce centre a été demandée par des programmes de télévision et de radio dans de nombreuses occasions. Les membres de la station ont aussi participé en tant que conseillers scientifiques des programmes de radio “Ríos e Montes” et “Salimos de Pesca”.En plus, l´EHEC fait partie du Conseil Consultatif de la publication périodique «Trueiro»; il s´agit d´un journal spécifique sur la pêche sportive qui compte avec trente éditions à l´heure actuelle et dans lesquelles l’EHEC a participé avec 36 articles. Le journal Trueiro a reçu le Prix de Journalisme Sportif de Galice 2009au meilleur média de presse écrite et qui est accordé par la Federación Galega de Prensa Deportiva, ainsi que le Prix de Gestion Soutenable du Sport lors des VIème Prix de Gestion Sportive de Galice développés par l´Asociación Galega de Xestores Deportivos (AGAXEDE).

activités de bénévolat social

L´EHEC est impliqué, dans la mesure du possible, dans des activités de volontariat social, en mettant au service de la société des connaissances scientifiques sur l’environnement. Ainsi, en 2010 l´EHEC a collaboré avec L´École de Temps Libre de Cáritas Diocesanas (Santiago) en réalisant des pratiques d´écologie fluvial. Plus tard, entre 2010 et 2012, l´EHEC a fourni des conseils scientifiques et techniques à la ville de Valga (Pontevedra) pour la création d’un coin de pêche au Lac de Campaña (un lac crée par l’extraction d’argiles), destiné à des personnes handicapées.En autre, l´une des activités dont l´EHEC est particulièrement fier de sa collaboration, depuis 2010, dans le programme de bénévolat “Conseil à la communauté thérapeutiqu du Proxecto Home pour l´élevage de Salmonidés en capture”. Pour cela l´EHEC effectue des analyses de l´eau des ruisseaux et des analyses de potabilité des fontaines communautaires de Cernadas. L´EHEC a aussi offert des conseils pour la mise en œuvre et l´exploitation d´une pisciculture de truite. Finalement, le staff de l´EHEC donne des conférences sur la qualité de l’eau et la biologie de la truite commune et d’autres organismes aquatiques.

4. services À des tiers

services et rédaction de rapports

L’une des principales sources de revenus du centre provient des services prêtés aux entreprises et aux administrations. Ces types de contrats-là impliquent généralement la collecte d’échantillons sur le terrain, l´étude de ces échantillons au laboratoire et finalement l’élaboration d´un rapport. Comme on peut voir à la figure, L´EHEC à déjà réalisé plus de 100 services qui sont variés mais qui peuvent être regroupés dans les catégories suivantes:

-Analyse de potabilité de fontaines et des puits artésien.-Des inventaires de l’habitat fluvial et les pressions anthropiques

sur les rivières.-Caractérisation de la qualité de l’eau des rivières.-Caractérisation des déchets.-Calcul des impacts biologiques provoqués et le contrôle de la

qualité biologique des cours d´eau touchés par les travaux

civils.-Évaluation de la biodiversité et cartographie de la répartition

des espèces.-Détermination de l’état des populations de poissons.-Préparation des plans de gestion de la pêche sportive (études

de faisabilité et de création de nouveaux coins de pêche).-Détermination des indices de qualité de l’eau basée sur les

communautés de macroinvertébrés, les poissons, les diatomées et d’autres.

-Détermination et conditions de référence proposées autant que les seuils de changement des masses d’eau en fonction de la DMA.

-Analyse des traitements d’atténuation des blooms de Cyanobactéries.

-Analyse de l’impact des minis centrales électriques et d´autres sortes d´obstacles sur le fonctionnement de l’écosystème fluvial.

-Analyse du potentiel invasif des espèces exotiques envahissantes d’eau douce.

rapports d’experts

Le centre a collaboré avec l´Administration de Justice, à la demande de plusieurs tribunaux de première instance, en réalisant cinq rapports d’experts à propos de procédures de la criminalité environnementale.

conseils pour l’adMinistration et assotiations

L´EHEC a prêté conseil quatorze fois à l’Administration et aussi à d´autres associations, soit pour l’élaboration de projets environnementaux (municipalités de Vilagarcía de Arousa, Valga, Santiago de Compostela et Ribeira), soit pour le développement des protocoles de nettoyage et d´amélioration de milieu fluvial, ou bien pour la rédaction de matériel imprimé sur éducation environnementale (Asociación Ecologista ADEGA, Asociación Vaipolorío) ou même sur l’élevage de Salmonidés en captivité (Communauté Thérapeutique As Cernadas du Proxecto Home).

5.- TRAVAIL SUR TERRAIN ET DE LABORATOIRE

échantillonage sur terrain

Bien que les campagnes d’échantillonnage réalisées pour couvrir les besoins d´enseignement autant que de recherche n´aient pas été comptabilisées qu´avant l´année 2009, à partir de cette année le staff de la station a effectué plus de 650 sorties d´échantillonnage avec des fins différents.

travail au laboratoire

L´EHEC a effectué de nombreuses analyses de potabilité de l’eau pour des particuliers, des municipalités, des clubs de pêche, des piscicultures, d’autres départements de l’USC, etc. Au fil du temps de nouveaux protocoles ont été mis au jour, de sorte qu’à l’heure actuelle, en fonction des caractéristiques de l’étude, jusqu’à 25 protocoles d´analyses physico-chimiques et de marqueurs biologiques sont susceptibles d´être appliqués.On a fait également des analyses de l’histopathologie des poissons pour les clubs de pêche autant que pour des exploitations

Page 80: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

80

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

piscicoles. Par ailleurs, l´EHEC a réalisé des analyses des microcystines à la demande de différents districts hydrographiques et les municipalités. On réalise aussi des analyses granulométrique des sédiments.Une autre partie importante du travail de laboratoire consiste à la séparation, le triage et l’identification de macroinvertébrés, dont on a identifié des milliers d´individus. Même si l´objectif fondamental de ce travail-ci est la détermination des indices de qualité biologique associés à la Directive Cadre sur l´Eau, l´identification de macroinvertébrés est aussi employé pour les études de régime alimentaire de diverses espèces, l´asymétrie fluctuante et les études taxonomiques.Dans le but de rendre une idée de l´intense activité et du travail développé dans notre laboratoire, nous pouvons citer que depuis 2009 près d´un demi-million de macroinvertébrés ont été identifiés; 1083 échantillons d’eau ont été analysés en déterminant un total de 9914 paramètres, 2920 analyses de marqueurs biologiques (ADN, ARN, protéines et glycogène) ont été réalises avec des échantillons de macroinvertébrés on avec des poissons; 381 analyses granulométriques du sédiment, 1392 spécimens de poissons ont été étudiés pour déterminer leur âge moyennant scalimétrie et leur alimentation au moyen de l´analyse des contenus stomacaux, on a calculé les indices de condition, les rapports hépatosomatique et gonadosomatique; 705 échantillons de phytoplancton ont été analysés en identifiant à de différents niveaux taxonomiques les taxons les plus représentatifs des eaux continentales (cyanobactéries, diatomées, dinoflagellés et chlorophytes); etc.

6.- activité de proMotion de l´ehec

visites d´écoles et d´associations Des centaines d´étudiants de différentes écoles primaires et secondaires galiciennes ont visité l´EHEC, soit lors des visites adaptées spécifiquement pour chaque groupe, soit à l´occasion de journées des portes ouvertes organisées par le centre au cours des semaines scientifiques. Bien que le nombre de visites ait été dominé par des centres éducatifs à proximité de l´EHEC (zone du Salnés), l´EHEC a aussi accueilli des visites de centres d´autres zones de Galice telles que Santiago, Ribeira, Ordes, etc. En outre, des associations d’étudiants, des centres d’éducation spéciale, les étudiants de l’Escola de Capataces Forestais de Lourizán, des membres de cours de formation des mairies locales, des sociétés de chasse et pêche, etc. ont également visité l´EHEC.

répresentation de l´ehec en conFerences et tables rondes

La visibilité de l’EHEC en tant que centre de référence pour l’étude des eaux continentales est mise en évidence quand on considère le grand nombre de conférences auxquelles les membres de l´ÉHEC ont été invités, par des centres éducatifs, par des différentes associations relatives au développement rural, culturel, par des clubs de pêche, des associations d´écologie, des groupes de recherche et de l’administration de tout le territoire national. Le directeur de l´EHEC ainsi que les autres chercheurs du staff ont participé, dans la mesure du possible, dans ces conférences, de sorte qu’ils peuvent être comptabilisés, au moins, 128 participations repartis parmi conférences, tables rondes et groupes de discussion.

7.- prix et distintionsLe 6 mai 2009, l´EHEC a reçu le prix Premier prix d´Action Soutenable des Entrepreneurs Sociaux (ASES) décerné par ″Cátedra Jaime Vera de Emprendemento Social″ de l‘Universidade de Santiago de Compostela pour les activités développées avec Proxecto Home. L´action développée a été intitulée: “A piscicultura como terapia ocupacional e medio de fornecemento da responsabilidade medioambiental individual na comunidade terapéutica do Proxecto Home de Cernadas-Portomouro (Val do Dubra)”.Le 16 Mars 2013 l´EHEC a recueilli le prix Arousán do Ano 2013, dans la section Environnement, accordé par le journal «Diario de Arousa». Il s´agit d´un prix décerné par les lecteurs du journal «Diario de Arousa» justifié par le triple objectif qui a suivi l´EHEC: la recherche dans le domaine de l’hydrobiologie, la formation avancée scientifique et technique et la diffusion du progrès scientifique visant à obtenir la coopération des citoyens en ce qui concerne la conservation de l’environnement naturel. Ce fait a mis en valeur le suivi continu et exhaustif des rivières les plus proches à la commune de Villagarcía de Arousa et en particulier le suivi de la rivière Umia, où l´EHEC a participé activement lors des crises occasionnées par les cyanobactéries. Finalement, les lecteurs ont reconnu la contribution de l´EHEC à l´étude des populations de ces rivières, comme c´est le cas des travaux effectués avec la lamproie marine et la promotion, et organisation des cours, célébrés chaque été, consacrés précisément à analyser les problèmes les plus importants concernant l´eau, sujet important dans le pays connu comme celui «les mille rivières».En Novembre 2014, L´Association Professionnelle d´Entrepris Environnementales de Galice (APROEMA) distingue l´EHEC avec le «Prix Medio Ambiente APROEMA 2014» dans la catégorie “ Centres Académiques - Universités” par son projet “Fomento de actividades científicas e de divulgación para a conservación de especies de peixes migradores do sudoeste europeo” (MIGRANET).

8.- institutions, entreprises, etc. iMpliQués dans les activités de l´ehecTout au long de ces années, l’EHEC a collaboré à maintes reprises avec des institutions, des entreprises et des groupes de représentation espagnols ou étrangers (p. 53).

Page 81: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

81

rApport d’ActIvIté 2005-2015

Page 82: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

82

Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”10º AniversArio 2005-2015

Page 83: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados
Page 84: Estación de Hidrobioloxía Encoro do Con - usc.es · os programas de xestión, ... elaboración de textos informativos, asesoramento a ... (BII), e dous investigadores contratados

ContactoWeb: www.usc.es/ehecFacebook: https://es-la.facebook.com/ehecusc/Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCy-vxIxGFcySHuoyJYI57vATel. +34 986 565640Fax. +34 986 503543Correo electrónico: [email protected]

Dirección postal:Estación de Hidrobioloxía “Encoro do Con”Castroagudín - Cea36617 Vilagarcía de Arousa (Pontevedra)