Euskadik 2018an izandako alokairu- politikaren ebaluazio ... · 3 5. Helburu kuantitatiboen betetze...

1

Euskadik 2018an izandako alokairu-

politikaren ebaluazio-txostena

2019ko urria

2

Aurkibidea

1. Sarrera ______________________________________________________ 8

2. EAEn alokairu-politika sustatzeko funtsezko araudia _____________________ 11

3. Testuinguruaren adierazleak ______________________________________ 18

3.1.1. Euskadiko alokairu-parkearen bilakaera _______________________ 18

3.1.2. Fidantza gordailututa duten alokairu libreko kontratuen bilakaera ________________________________________________ 20

3.1.3. Euskadiko alokairu-parke babestuaren bilakaera ________________ 22

3.1.4. Alokairu-errenten bilakaera _________________________________ 25

3.2.1. Alokairu-eskariaren kuantifikazioa ____________________________ 29

3.2.2. Alokairu-eskariaren ezaugarriak _____________________________ 31

4. Alokairuari lotuta eginiko jardueren eta emandako laguntzen adierazleak ______ 35

4.1.1. Abiarazitako eta amaitutako alokairu-etxebizitzen bilakaera ________ 35

4.1.2. Zuzkidura-bizitokien sustapena ______________________________ 37

4.1.3. Alokairua sustatzeko diru-laguntzetan oinarritutako politika ________ 38

4.2.1. Etxebizitza hutsak eskuratzea: Bizigune programa _______________ 43

4.2.2. Etxebizitza libreen alokairuko merkatuan bitartekaritza egiteko programa: ASAP (Alokairu Segurua, Arrazoizko Prezioa) __________ 47

4.3.1. Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria _________________ 49

4.3.2. Gizarte Larrialdiko Laguntzak (GLL) __________________________ 51

4.3.3. Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa ___________________ 53

4.3.4. Diruz lagundutako alokairu-parkearen estimazioa ________________ 54

4.4.1. Alokabideren alokairu-parkea _______________________________ 55

4.4.2. Alokabidek kudeatutako parkea ______________________________ 58

4.4.3. Kudeaketari dagozkion jardueren datuak ______________________ 59

4.4.4. Alokabidek kudeaketarako jasotako laguntzak __________________ 61

3

5. Helburu kuantitatiboen betetze maila ________________________________ 63 6. Sailaren alokairu-politiken ebaluazioa _______________________________ 70

7. Gomendioak ________________________________________________ 77 8. Laburpen exekutiboa ________________________________________ 78

4

TAULEN AURKIBIDEA

Orrialdea

2 taula.1: 7/2019 Errege lege-dekretua, martxoaren 1ekoa, etxebizitza- eta alokairu-gaietan premiazko neurriak hartzeari buruzkoa: berrikuntza nagusiak ____________ 12

2 taula.2: 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planaren helburu kuantitatibo globalak ____ 16 2 taula.3: 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planaren kontrolerako helburu

osagarriak __________________________________________________________ 17 3 taula.1: Etxebizitza nagusietan alokairuaren pisu erlatiboak izan duen bilakaera

autonomia-erkidegoka. 2013 - 2018 ______________________________________ 19 3 taula.2: Ohiko etxebizitza kolektibo librearen alokairu-kontratuei (1 urtetik gorako

kontratuak) lotuta gordailututako fidantza kopuruaren bilakaera lurralde historikoaren arabera eta udalerrien neurrien arabera, 2016-2018 aldian. _________ 21

3 taula.3: EAEko alokairu-parke babestuaren dimentsionamendua 2001-2018 _____________ 22 3 taula.4: Alokairuko etxebizitza babestuen behin-behineko kalifikazio kopurua (erosteko

aukerarik gabe), autonomia-erkidegoka. 2018 ______________________________ 24 3 taula.5: Ohiko etxebizitza kolektibo librearen alokairu-kontratuei (1 urtetik gorako

kontratuak) dagokien errenta batez beste lurralde historikoka eta udalerrien neurrika kontratuaren hasiera-urtearen arabera, 2016-2018 aldian. ______________ 27

3 taula.6: Batez besteko errenta eta errenta-zenbatekoa autonomia-erkidegoka 2018 _______ 28 3 taula.7: Etxebizitza babestuaren eskaintzari dagozkion batez besteko diru-sarrera

haztatuen maila, etxebizitza eskuratzeko araubidearen arabera. 2013-2018. ______ 33 3. taula.8: Alokairu babestuaren eskatzaileen batez besteko diru-sarreren eta merkatu

libreko alokairuen arteko harremana, lurralde historikoka, 2018 _________________ 33 3. taula.9: Etxebizitza babestuaren eskariko eskaeren banaketa bizikidetza unitateko kide

kopuruaren eta lurralde historikoaren arabera. 2018 __________________________ 34 3. taula.10: Alokairuko etxebizitza babestuaren eskaeretako titularren ezaugarriak 2018 ______ 34 4. taula.1: Onartutako diru-laguntzen eta subsidioen bilakaera. 2010-2018 ________________ 41 4. taula.2: Alokairua sustatzeko formalizatutako maileguen bilakaera. 2010-2018 (milioi

euro) _______________________________________________________________ 42 4. taula.3: Bizigune programaren adierazle nagusiak lurralde historikoka. 2018 _____________ 45 4. taula.4: Sailak, 2002-2018a aldian Bizigune programako etxebizitza bakoitzeko

emandako batez besteko diru-laguntzaren kalkulua __________________________ 46 4. taula.5: ASAP programako gehieneko errentak ____________________________________ 48 4. taula.6: ASAP programaren adierazle nagusiak lurralde historikoka. 2018 _______________ 48 4. taula.7: Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria jasotzen duten pertsonen batez

bestekoaren hileko bilakaera eta prestazioaren zenbateko osoaren bilakaera (mila euro). 2013-2018 _________________________________________________ 50

4. taula.8: Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren titularren hileko bilakaera, 2018 _______________________________________________________________ 50

4. taula.9: Guraso bakartasunari lotutako diru-laguntzaren hartzaile titularrak, 2018 _________ 51 4. taula.10: Alokairurako GLLen bilakaera. 2011-2018 _________________________________ 52 4. taula.11: Alokairura bideratutako Gizarte Larrialdiko Laguntzei buruzko adierazle

nagusiak. 2013-2018 __________________________________________________ 52 4. taula.12: Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa (EEES) (hasieratik metatutako

datuak). 2018 ________________________________________________________ 53 4. taula.13: Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa, lurralde historikoka. 2018. ______________ 54

5

4. taula.14: EAEko diruz lagundutako alokairu-parkearen ehunekoaren kalkulua, laguntza moten eta gastua guztiaren arabera. 2018 _________________________________ 54

4. taula.15: Alokabidek kudeatzen duen etxebizitza-parkea, lurralde historikoka. 2008 ________ 58 4. taula.16: Alokabidek kudeatutako etxebizitza-parkearen bilakaera. 2009-2018 ____________ 59 4. taula.17: Alokabideren beste kudeaketa-datu batzuen bilakaera. 2013-2018 ______________ 60 4. taula.18: Sailak Alokabideri Eusko Jaurlaritzaren etxebizitzak kudeatzeagatik ematen dion

diru-laguntzaren bilakaera. 2006-2018 ____________________________________ 61 4. taula.19: 2018an esleitutako etxebizitza babestuak __________________________________ 62 5. taula.1: Etxebizitzaren Gida Planean alokairuari lotuta ezarritako helburu kuantitatiboen

betetze maila, 2018 ___________________________________________________ 67 5. taula.2: Etxebizitzaren Gida Planean alokairuari lotuta ezarritako kontrol-helburu

gehigarrien betetze maila, 2018 __________________________________________ 69 6. taula.1: 2018an eginiko alokairu-jardueren kostua __________________________________ 72 6. taula.2: Etxebizitza babestuen esleipendunen gogobetetzearen adierazleak, 2017 ________ 73 6. taula.3: Alokairu-etxebizitzari lotutako politikaren ebaluazioko adierazleen laburpen-taula

2013-2018 __________________________________________________________ 76

6

GRAFIKOEN AURKIBIDEA

Orrialdea

3 grafikoa.1: Etxebizitza nagusien banaketa etxebizitzaren edukitze-araubidearen arabera,

autonomia-erkidegoka. 2018 ____________________________________________ 19 3 grafikoa.2: 2018ko abenduaren 31n fidantza gordailututa duten alokairu-kontratuak, eremu

geografikoka _________________________________________________________ 20 3 grafikoa.3: Ohiko etxebizitza kolektiboetan alokairu libreko kontratuei (1 urtetik gorako

kontratuak) lotuta gordailututako fidantzak dituzten udalerri nagusiak (2018ko abenduaren 31ko datua) _______________________________________________ 22

3 grafikoa.4: EAEko alokairu-parke babestuaren bilakaera. 2010-2018 _____________________ 23 3 grafikoa.5: Alokairuko etxebizitza babestuen behin-behineko kalifikazio kopurua (erosteko

aukerarik gabe), autonomia-erkidegoka. 2018 ______________________________ 24 3 grafikoa.6: Alokatzeko eskainitako etxebizitzen hileko errenten bilakaera. 2002-2018 ________ 25 3 grafikoa.7: Merkatu libreko eta babestuko errentak lurralde historikoaren arabera. 2018 ______ 26 3 grafikoa.8: Fidantzen erregistroko alokairu-errentak lurralde historikoaren arabera ___________ 26 3 grafikoa.9: Udalerrien sailkapena, ohiko etxebizitza kolektiboaren alokairu libreko

kontratuen (1 urtetik gorako kontratuak) hileko batez besteko errentaren arabera (2018ko abenduaren 31ko datua) ________________________________________ 27

3 grafikoa.10: Alokairurako etxebizitza babestuen eskaria lurralde historikoka. 2018 ____________ 29 3 grafikoa.11: Alokairu-eskariaren pisu erlatiboak izandako bilakaera. 2016-2018 ______________ 30 3 grafikoa.12: Alokairuko etxebizitza babestuen eskariak eta etxebizitza babestuen eskari

totalaren bilakaera, Etxebideko erregistroaren arabera 2005-2018 ______________ 30 3 grafikoa.13: Eskaeren banaketa etxebizitza eskuratzeko araubidearen eta lurralde

historikoaren arabera (EAEko eskari osoarekiko % araubide bakoitzean) 2018 _____ 31 3 grafikoa.14: Alokairuko etxebizitza babestuaren eskatzaile direnen batez besteko diru-sarrera

haztatuen maila, lurralde historikoa 2016-2017-2018 _________________________ 32 3 grafikoa.15: Etxebizitza babestuaren eskaintzari dagozkion batez besteko diru-sarrera

haztatuen maila, etxebizitza eskuratzeko araubidearen eta lurralde historikoen arabera. 2018 ________________________________________________________ 32

4. grafikoa.1: Alokairuko etxebizitza babestuen eraikuntzak izandako bilakaera. Abiarazitako eta amaitutako alokairu-etxebizitzen bilakaera. 2000-2018 _____________________ 35

4. grafikoa.2: Abiarazitako etxebizitzak, erostekoak eta alokairukoak. 2000-2018 ______________ 36 4. grafikoa.3: Abiarazita dauden alokairuko babes publikoko etxebizitzen banaketa, lurralde

historikoaren arabera 2013-2018 _________________________________________ 36 4. grafikoa.4: Abiarazita dauden alokairuko babes publikoko etxebizitzen bilakaera, lurralde

historikoaren arabera 2010-2018 _________________________________________ 37 4. grafikoa.5: Zuzkidura-bizitokien bilakaera, lurralde historikoaren arabera 2000-2018 _________ 38 4. grafikoa.6: Biziguneren etxebizitza-parkearen bilakaera. 2003-2018 ______________________ 44 4. grafikoa.7: Biziguneko etxebizitza-parke handiena duten udalerriak 2018 __________________ 44 4. grafikoa.8: Bizigune programaren bidez alokatutako etxebizitzen batez besteko errentaren

bilakaera. 2003-2018 __________________________________________________ 46 4. grafikoa.9: ASAP programaren adierazle nagusien bilakaera. 2013-2018 _________________ 49 4. grafikoa.10: EGPOren hartzaile titular diren populazioaren bilakaera (hileko batezbestekoa),

lurralde historikoka. 2013-2018 __________________________________________ 50 4. grafikoa.11: EGPOren hartzaile titularren banaketa, lurralde historikoka. 2018 _______________ 51 4. grafikoa.12: Alokabideren etxebizitza-parkearen garapena. 2003-2018 _____________________ 55 4. grafikoa.13: Alokabideren etxebizitzak dituzten udalerri nagusiak. 2018 ____________________ 56

7

4. grafikoa.14: Alokabideren etxebizitzen ezaugarriak 2018 ________________________________ 57 4. grafikoa.15: Alokabideren etxebizitzen batez besteko alokairu-errentak ____________________ 57 4. grafikoa.16: Alokabidek kudeatutako etxebizitza-parkearen bilakaera. 2003-2018 ____________ 58 9. grafikoa.17: Huts egindako esleipen mailaren bilakaera kudeatutako etxebizitza propioei

begiratuta. 2003-2018 _________________________________________________ 59 4. grafikoa.18: Alokabideren etxebizitzetan kudeatutako konponketen bilakaera. 2013-2018 ______ 60 6. grafikoa.1: Abiarazitako babes publikoko alokairu-etxebizitzen banaketa eta alokairu-

eskariaren banaketa, 2018 _____________________________________________ 74 6. grafikoa.2: Eskaeraren banaketa eta babestutako etxebizitzen esleipena sexuaren arabera ___ 75

8

1. Sarrera

1.1. Txostenaren aurkezpena Etxebizitza-politiken plangintzak badu ebaluaziorako eredu orokor bat eta hor sartzen dira, batetik, ebaluazio espezifikoak, etxebizitza-politika jakinak ebaluatzeko, eta bestetik, ebaluazio osoak, etxebizitzaren arloan egiten diren esku-hartze publikoen multzoa aztertu eta baloratzeko. 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Plana da aldi horretako etxebizitza-politikarako erreferentziazko programa-dokumentua. Etxebizitzaren Gida Planak helburu gisa ezarria du EAEko alokairu-parkearen presentzia handitzea, etxebizitza eskuratzeko zailtasun handienak dituzten kolektiboen etxebizitza-beharrak asetzeko formula egokiena hori delakoan. Ikuspegi hori bat dator eskarian ikusten diren joerekin; izan ere, eskarian gero eta presentzia handiagoa du alokairuak lehen etxebizitza eskuratu nahi duten gazteen kolektiboetan. Txosten honek Eusko Jaurlaritzako Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailak 2018an eginiko alokairu-politikaren ebaluazioa jasotzen du. Alokairu-politikak 2018-2020 aldirako Gida Planaren muina dira, 3/2015 Etxebizitza Legearen ildoak jarraituz; lege horrek ezartzen du erabilgarri dauden baliabideak erabiltzean, lehentasuna eman behar zaiola alokairuari. 9 kapitulu ditu txostenak. Lehen kapituluan ebaluazioaren ikuspegi metodologikoa dago azalduta; bigarrenean, labur daude aurkeztuta alokairu-politiken araudi-esparrua eta 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planean ezarritako ekintzak, alokairu-etxebizitza sustatzera bideratutakoak. Hirugarren kapituluan alokairu-politikaren testuingurua dago aztertuta. Alokairu-etxebizitzen merkatuari eta babestutako alokairu-etxebizitzen eskariari buruzko datu nagusiak ematen ditu. Laugarren kapituluak aurkezten ditu alokairuari lotuta egindako jardueren eta emandako laguntzen adierazleak eta 5. kapituluak 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planean ezarritako helburu kuantitatiboak zenbateraino betetzen diren planteatzen du. Ondoren, 6. kapituluan Sailaren alokairu-politikak ebaluatu dira eraginkortasunari, efizientziari, gogobetetzeari eta aukera-berdintasunari lotutako irizpideekin.

9

1.2. Alokairu-politiken jarraipenaren eta ebaluazioaren ikuspegia

Dokumentu honek 2018an eginiko alokairu-politikako jardueren ebaluazioa eta Etxebizitzaren Gida Planean ezarritako neurrien eta helburuen betetze mailaren analisia dakartza, eraginkortasun (aurrez ikusitako helburuen lorpen maila), efizientzia (lorpenen eta horien kostuaren arteko harremana) eta berdintasun-irizpideak aintzat hartuta. Etxebizitzaren Gida Planari jarraipena egiteko sistema hartu dugu erreferentzia gisa, hor baitago jasota, alokairua sustatzeko politikei lotutako oinarrizko bi esku-hartze ildoei begiratuta, Gida Plana zenbateraino gauzatu den jakiteko funtsezko informazioa: babes ofizialeko etxebizitzen sustapena (alokairurako etxebizitza berri babestuen eta zuzkidura-bizitokien –ADA– eraikuntza) eta babestutako parkearen kudeaketa eraginkorra; hau da, alokairua ordaintzeko laguntza ekonomikoak eta parke pribatuko etxebizitza hutsen mobilizazioa (Bizigune eta ASAP programa erreferentzia direla). Alokairu-politiken ebaluazioa osatzeko, alokairua ordaintzeko laguntzen modalitateak aztertu ditugu eta alor honetan egiten diren kudeaketako eta beste arlo batzuetako jarduera osagarriei buruzko informazioa ere jaso dugu.

Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saileko etxebizitzaren arloak eginiko alokairu-politiken eskema

ETXEBIZITZA BERRIEN SUSTAPENA

- Saila Zuzeneko sustatzaile

- Beste sustatzaile publiko eta pribatu

batzuentzako diru‐laguntzen programak

HUTSIK DAUDEN ETXEBIZITZEN MOBILIZAZIOA

Etxebizitza berriak eraikitzea

ADAen eraikuntza

BIZIGUNE programa

ASAP programa

ALOKAIRUA ORDAINTZEKO LAGUNTZAK ETA ETXEBIZITZA ESKURATZEKO ESKUBIDE SUBJEKTIBOA

EPO/EPE

EES

10

2018ko Etxebizitza Programan finkatutako helburu kuantitatiboek, bai inpaktuari, bai gauzatzeari lotutakoek, garapen maila neurtzeko oinarri zehatzak ezartzen dituzte. Gainera, ebaluazioan txertatuta daude esparru sozioekonomikoan eta araudi-esparruan izan diren aldaketetatik programaren kongruentziari eta programa ezartzeari eragiten diotenak. Ebaluazioak ikerketa espezifikoak dira, ebaluazioaren xedeari lotutako galderei erantzuteko diseinatuak. Euskadiko alokairu-politiken ebaluazioan, honako galdera hauek erantzun nahi izan ditugu:

Lortu al dira 2018rako ezarritako helburu orokorrak?

Lortu al dira 2018rako ezarritako helburu espezifikoak?

Helburuak lortzeko eginiko jardueretan, eraginkortasunez erabili al dira baliabideak?

Laguntzak banatzean eta jarduerak egitean hartu al dira aintzat aukera-berdintasunari eta ekitateari lotutako irizpideak?

Izan al da testuinguruan aurreikusitako esku-hartzeen egokitasuna eta/edo bideragarritasuna aldatu duen aldaketarik?

11

2. EAEn alokairu-politika sustatzeko funtsezko araudia Hemen azalduko dugu EAEko etxebizitza-politikari dagokion araudi-esparrua. Lehenik, EAEko alokairua arautzen duen oinarrizko araudia deskribatuko dugu eta ondoren, Euskadin alokairua sustatzeko etxebizitza-politika zehaztuko dugu.

2.1. Alokairu-gaiei dagokien araudi-esparrua Etxebizitza nagusiaren alokairua 1994ko azaroaren 24ko 29/1994 Hiri Errentamenduen Legeak arautzen du eta lege horrek ezartzen ditu alokairu-kontratuetako pertsona errentatzaileek eta errentariek dituzten legezko betebeharrak eta eskubideak. 2019ko martxoan onartu zen etxebizitza- eta alokairu-gaietarako premiazko neurrien Errege Dekretua eta aldaketak ekarri ditu Hiri Errentamenduen Legera. Aurreraxeago emango ditugu horri buruzko azalpenak.

Koadroa 2.1 Euskal Autonomia Erkidegoan alokairu-gaietan indarrean den lege-esparrua

ETXEBIZITZA GAIETAKO ARAUDIA 29/1994 Legea, azaroaren 24koa, Hiri Errentamenduei buruzkoa 3/2015 Legea Euskal Autonomia Erkidegoko Etxebizitzari buruzkoa 42/2016 Dekretua, Depósito de las fianzas de alquiler (e)koa eta errentamendu-kontratuen erregistroa 7/2019 Lege Errege Dekretua, martxoaren 1ekoa, etxebizitza- eta alokairu-gaietan premiazko neurriak hartzeari buruzkoa

Euskadin, 2015eko ekainaren 18ko 3/2015 Euskadiko Etxebizitza Legeak ezartzen ditu etxebizitza-politikak eta ezartzen du alokairua dela etxebizitza-eskubideari erantzuteko modu egokiena. Lege horrek berariaz aitortzen du etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa eta apustu irmoa egiten du alokairuaren alde eta ezartzen du, etxebizitza-politiketarako bideratzen diren baliabideak (hiri-birgaitzeetarako bideratutakoak salbu) alokairu-politikak sustatzeko erabili beharko direla. Zehatz esanda, Legeak ezartzen du etxebizitza-gaietako baliabideen % 80 alokairu-politiketara bideratuko direla (Legearen 7.4 artikulua). Gainera, Legea argitaratu eta bost urteko epean, ehuneko hori % 100era igoko da; hau da, etxebizitza-politiketarako baliabide guztiak (hiri-birgaitzeetarako bideratutakoak salbu) alokairu-politiketara bideratu beharko dira.

12

Etxebizitza Legeak ezartzen du, halaber, pertsona errentatzaileak Eusko Jaurlaritzan etxebizitza-gaietan eskumendun Sailari dagokion lurralde-ordezkaritzan gordailutu behar duela errentariak ordaindutako fidantza. 2016ko martxoaren 15eko 42/2016 Dekretuak, Fidantzak jartzeari eta Euskal Autonomia Erkidegoko Hiri Finken Errentamendu Kontratuen Erregistroari buruzkoak, hiru hileko epea ezartzen du Bizilagun zerbitzuan 2015eko ekainaren 18ko 3/2015 Legea indarrean jarri zenetik 42/2016 Dekretua indarrean jarri zenera arteko aldian sinatutako kontratuei dagozkien fidantzak gordailutzeko, gordailututa ez badaude. Txostena 2018ko alokairuen ebaluazioari dagokion arren, egokia iruditu zaigu etxebizitza- eta alokairu-gaietan premiazko neurriak hartzeari buruzko 2019ko martxoaren 1eko 7/2019 Errege lege-dekretuak ekarritako berritasunak aipatzea.

7/2019 Errege lege-dekretua, martxoaren 1ekoa, etxebizitza- eta alokairu-gaietan premiazko neurriak hartzeari buruzkoa

2019ko martxoaren 1ean onartu zen 7/2019 Errege lege-dekretua, etxebizitza- eta alokairu-gaietan premiazko neurriak hartzeari buruzkoa. Alokairu merkatuaren erreforma egiteko dekretua martxoaren 6tik dago indarrean, eta zenbait aldaketa garrantzitsu ekarri ditu: aldatu egin ditu errentamendu-kontratuen iraupena eta fidantzaren berme gehigarriak, aldeak ezarri ditu alokairuaren baldintzetan jabetza pertsona fisiko bati edo pertsona juridiko bati dagokion kontuan hartuta, eta alokairu-prezioen erreferentzia-indize bat jasotzen du, higiezinaren kokapenaren arabera (eremua, hiria, probintzia, autonomia-erkidegoa) gehieneko prezio bat ezartzeko asmoarekin.

2 taula.1: 7/2019 Errege lege-dekretua, martxoaren 1ekoa, etxebizitza- eta alokairu-gaietan premiazko neurriak hartzeari buruzkoa: berrikuntza nagusiak

Berrikuntza nagusiak

Kontratuen iraupena luzatu egin da eta errenten igoera KPIaren igoeraren araberakoa izango da

Honako aldaketa hauek etorri dira alokairu-kontratuetara Hiri Errentamenduen Legean ezarritakoarekiko: • Alokairu-kontratuen nahitaezko luzapen-epea 3 urtetik 5era luzatu da eta

isilbidezko luzapena 1 urtetik 3 urtera luzatu da pertsona fisikoentzako, baldin eta pertsona errentatzaileak edo errentariak ez badu adierazten ez duela kontratua berritu nahi.

• Alderdi errentaria pertsona juridikoa denean, 7 urteko nahitaezko kontratua eta 3 urteko isilbidezko luzapena ezarri dira.

• Urteko errentaren igoera KPIaren araberakoa izango da kontratuak irauten duen denboran (5 edo 7 urte).

• Berme gehigarriak 2 hileko errentara mugatu dira eta fidantza 1 hilera, iraupen luzeko kontratuetan izan ezik.

• Kontratua suntsitu ahal izateko, mugaeguna eta ezarritako luzapenaren mugaeguna iristean, errentatzaileak maizterrari jakinarazi behar dio ez duela kontratua berritu nahi eta, gutxienez, kontratua amaitu baino 4 hilabete lehenago egin behar dio jakinarazpena. Joan nahi duena maizterra bada, kontratua amaitu baino 2 hilabete lehenago eman behar dio errentatzaileari horren berri.Bestela, kontratua nahitaez luzatuko da, urtebeteka, gehienez beste 3 urtez, ez badio, behintzat, maizterrak errentatzaileari urtebete horietako edozein amaitu baino gutxienez

13

1 hilabete lehenago jakinarazten ez duela kontratua luzatu nahi.

• Etxebizitzaren jabeak kontratua mugaeguna baino lehen suntsitu eta etxebizitza berreskuratzeko ahala berariaz adierazi behar da kontratuan (ohiko etxebizitza izateko behar duela, beretzat, seme-alabentzat edo ezkontidearentzat familiaren inguruabarrak aldatzen badira).

• Alokairuko etxebizitzen erosleek errespetatu egin behar dituzte indarrean diren alokairu-kontratuak, kontratu horiek Jabetza Erregistroan inskribatuta egon edo ez.

• Jabearen eta maizterraren artean ados jarriz gero, etxebizitza hobetzeko lanak egin ahal izango dira eta ez da, horretarako, beste kontraturik sinatu beharko.

• Higiezinen kudeaketako gastuak eta kontratua formalizatzeari lotutakoak errentatzaileak ordainduko ditu, betiere, pertsona juridikoa bada.

Erreferentziazko etxebizitzen prezioen indize bat sortu da

Dekretu berriak etxebizitzen alokairuari lotutako estatuko erreferentziazko indize bat zehaztu du. Indize hori Sustapen Ministerioak prestatzen du, urtebeteko iraupena du eta prezioak zehazten ditu, hirika, barrutika eta auzoka.

Alokairuari lotutako onura fiskalak ekarri ditu

Onura fiskalei dagokienez, Dekretuak gaitu egiten ditu udalak prezio mugatuko alokairuari dagozkion etxebizitzen OHZ kuotan gehienez % 95eko hobaria ezartzeko eta ezabatu egiten du etxebizitza erabilera egonkor eta iraunkorrerako alokatzeko kontratuetan, maizterrak Ondare Eskualdaketen gaineko zerga eta Ekintza Juridiko eta Dokumentatuen gaineko zerga ordaintzeko betebeharra.

Etxebizitza turistikoak Hiri Errentamenduen Legetik kanpo gelditu dira

Etxebizitza turistikoak Hiri Errentamenduen Legetik kanpo gelditu dira, jarduera ekonomikotzat hartu baitira, eta Jabetza Horizontalari buruzko Legea aldatu egin da, honetarako: “Jabeen hiru bostenek osatutako gehiengo kalifikatuaren bidez, bizilagunen komunitateek erabaki ahal izango dute etxebizitza baten alokairu turistikoari lotutako jarduerak mugatzea edo baldintzatzea, eta erabaki dezakete alokairu turistikorako erabiltzen diren etxebizitzek gastu orokorretan ekarpen handiagoa egin behar izatea (gehienez % 20 gehiago)”.

Aldatu egin da etxegabetzeen kasuetarako prozedura

Epaileak pertsona maizter bat etxegabetzea agintzen duenean, prozedura gisa ezarri da gizarte-zerbitzuei horren berri ematea, maizterra egoera zaurgarrian badago esku hartzeko aukera izan dezaten bizileku-aukera bat bilatzeko. Etxegabetzea hilabetez etengo da jabea partikularra bada eta 3 hilabetez geldiaraziko da pertsona juridikoa bada. Etxegabetze-demandaren ondoren, epaileak ofizioko gizarte-zerbitzuei horren berri eman behar die maizterra botatzeko data eta ordu berdinean.

Egoera zailean dauden etxeetan, alokairu-kontratuak indarrean jarraituko du titularra hiltzen bada

Egoera zailean dauden pertsonak, desgaitasunak dituztenak, adingabeak edo 65 urtetik gorakoak dauden etxeetako alokairuei dagokienez, kontratuaren titularra hiltzen bada, alokairua etxebizitzako gainerako maizterrei subrogatuko zaie.

14

2.2. Jarduera-esparrua Eusko Jaurlaritzak 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Plana du Euskadin etxebizitza-gaietan plangintza estrategikoa eta programazioa egiteko erreferentziazko tresna. 2015eko ekainaren 18ko 3/2015 Etxebizitza Legeak etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa eta etxebizitzaren funtzio soziala aitortzen ditu eta lege horren esparruan prestatutako lehen Gida Plana da aipatutako hori. 2018-2020 aldirako Gida Plana alokairu-etxebizitzaren aldeko apustu argia da. Argi adierazten du planaren misioak berak: “alokairu-etxebizitzen parke publikoa handitzea sustatu beharra dago, etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa bermatzeko eta zailtasun handienak dituzten kolektiboen beharrak asetzeko gai izan dadin.” Gida Planak 6 ardatz estrategiko ditu. 1. ardatz estrategikoa alokairu-etxebizitzen parkearen sustapena hobetzera dago bideratuta oso-osorik. Neurriak ezartzen ditu alokairurako etxebizitza berrien sustapenerako eta etxebizitza hutsak alokairu babestu bihurtzeko mobilizatzeko.

15

1. ARDATZA: ALOKAIRUKO ETXEBIZITZEN PARKEA SUSTATZEA

1.1. ILDOA ALOKAIRUKO ETXEBIZITZA BERRIEN SUSTAPENA BULTZATZEA

1.1.1 ekintza | Alokairurako bakarrik diren etxebizitzak sustatzea (Sailaren ekimena)

1.1.2 ekintza | VISESAren sustapen‐jarduerei norabidea aldatzea, alokairura bidera daitezen

1.1.3 ekintza | Saltzeko babes ofizialeko etxebizitzen produkzio lokalizatua eta subsidiarioa, betiere, aurrekontu‐baliabide publikoak burutzen ez badira

1.1.4 ekintza | Udalekin elkarlanean aritzea alokairua sustatzeko

1.1.5 ekintza | Ekimen pribatuak alokairua sustatzera erakartzea

1.1.6 ekintza | Erakunde sozialekin eta Hirugarren Sektoreko erakundeekin elkarlanean aritzea etxebizitzari lotutako programa sozialetan

1.1.7 ekintza | Lurzoruaren Sektorekako Lurralde Planak etxebizitzaren sustapen publikorako ematen dituen aukera aztertzea.

1.2. ILDOA ALOKAIRURAKO ZUZKIDURA‐BIZITOKIAK (ADA) ERAIKITZEKO SUSTAPEN LANA EGIETA

1.2.1 ekintza | ADA horien eskaintza zabaltzeko erakundeen arteko lankidetza

1.2.2 ekintza | ADA horiek bideratzean, lehentasuna gazteen eta adinekoen kolektiboei ematea

1.3. ILDOA ETXEBIZITZA PRIBATUAK BABESTUTAKO ALOKAIRURA BIDERATZEKO MOBILIZA DAITEZEN SUSTATZEA

1.3.1 ekintza | Bizigune programako etxebizitzen parkea handitzea

1.3.2 ekintza | ASAP programa aztertzea eta birmoldatzea (Biziguneren antzekoa da, baina diru‐sarrera altuagoko profilak dituztenei dago zuzenduta eta diru‐laguntzarik gabea da)

1.3.3 ekintza | Alokairuari dagokion fiskalitatea berraztertzeko proposamena egitea, Bizigune eta ASAP programetan parte hartzen duten etxebizitzen tratamendu fiskala hobetzeko

Hala ere, zeharkako lotura du alokairuarekin. Gida Planaren beste ardatz batzuetan jasotako neurriekin ere badu lotura; adibidez, 2. ardatzarekin. 2. ardatzaren helburua babestutako etxebizitzen parkearen kudeaketa efizientea hobetzea, kontuan izanda Saileko eta Alokabideko etxebizitzen bolumen handi bat alokairu babestuko etxebizitzak dira. 5. ardatzarekin ere badu lotura; izan ere, ardatz horrek etxebizitzen arloan berrikuntzetan aurrera egitea planteatzen du, eredu berriak bilatuz eta ezarriz, eta horien artean dago Gaztelagun programa, gazteei emantzipatzen laguntzeko sortua. Alokairuko etxebizitzaren aldeko apustua berresten dute helburu kuantitatiboak ezarri izanak eta alokairua sustatzera bideratutako baliabideek. Agiri honi atxikitako taulan daude zehaztuta 2018-2020 aldirako ezarritako helburuak. 2018rako ezarritako helburuak zenbateraino bete diren aztertuko dugu txosten honetan.

16

2 taula.2: 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planaren helburu kuantitatibo globalak

JARDUERAK

Etxebizitza kopurua

2018 2019 2020 Guztira

2018-2020

BABES OFIZIALEKO ETXEBIZITZEN SUSTAPENA

Sustapen berriko etxebizitzak (etxebizitza kopurua) 2.000 2.100 2.250 6.350

Etxebizitzak alokairuan 850 950 1.150 2.950

Zuzkidura-bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak, Sailarenak

275 250 250 775

Babes sozialeko etxebizitzak, VISESArenak 275 350 475 1.100

Zuzkidura-bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak tokiko erakundeen eskutik, alokairua sustatzeko programaren bidez diruz lagunduak

250 125 125 500

Ekimen pribatutik sustatutako etxebizitzak (sustatzaile pribatuak, erakundeetako inbertitzaileak eta abar). Bizigune 2-ren bidez Alokabidek eskuratutakoak.

-- 150 200 350

Babes publikoko etxebizitzak, kooperatibak, erabilera lagata edo cohousing motakoak

50 75 100 225

Erosteko etxebizitzak eta alokatzeko etxebizitzak (erosteko aukerarekin)

1.150 1.150 1.100 3.400

Babes publikoko etxebizitzak eta kontzertatuak, operadore pribatuenak eta kooperatibenak

950 1.025 1.100 3.075

Babes publikoko etxebizitzak eta kontzertatuak, VISESA 200 125 -- 325

Bizitegi-lurzoruak (operadoreek eskuratutako lurzoruetan eraiki daitekeen babes ofizialeko etxebizitza kopurua)

600 700 700 2.000

Sailak eskuratutako lurzorua 450 500 500 1.450

VISESAk eskuratutako lurzorua 150 200 200 550

BABESTUTAKO PARKEAREN KUDEAKETA EFIZIENTEA

Etxebizitza-eskubidea aitortua duten etxeak* 3.500 5.000 7.000 7.000

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria jasotzen duten etxeak (hileko batez bestekoa ekitaldi bakoitzean)

29.750 28.900 27.600 28.750

Merkatuan bitartekaritza bidez eskuratutako etxebizitzak, alokairu sozialean eskaintzeko*

5.800 6.400 7.200 7.200

Bizigune programa* 5.400 5.900 6.400 6.400

ASAP programa* 400 500 800 800

GAZTELAGUN programaren onuradun diren gazteak* 0 2.500 4.500 4.500

*Urteko datu metatua

17

2 taula.3: 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planaren kontrolerako helburu osagarriak

KONTROLERAKO HELBURU OSAGARRIAK 2018 2019 2020 Guztira

2018-2020

Babestutako alokairuaren parkea 19.675 20.675 22.000 22.000

Alokairurako parke publikoaren kuota babestutako parke osoarekiko

% 28 % 30 % 33 % 33

Erregistratutako alokairu-kontratuen kopurua* 35.000 42.500 50.000 50.000

Sailak/Alokabidek hirugarren sektoreko erakundeei gizarterako sarea sortzeko lagatako etxebizitzak

25 30 45 100

Sailak eta Visesak hirugarren sektoreko erakundeei lagatako lokal kopurua

25 50 75 150

Birgaitze eta alokairu programan sartutako etxebizitza kopurua

- 20 30 50

Partekatutako etxebizitzen programa: 35 urte baino gutxiagoko gazteei esleitutako etxebizitza partekatuen kopurua

15 30 55 100

Housing First programa 20 40 40 100

Maizter-botatzeen aurrean bizileku-aukera bilatzeko programa

20 20 20 60

Genero-indarkeriazko kasuetarako bizileku-aukera bilatzeko programa

20 20 20 60

Iturria: Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

18

3. Testuinguruaren adierazleak

3.1. Alokairu-etxebizitzen merkatua Eusko Jaurlaritzak alokairua sustatzeko egiten dituen politiken irismena ebaluatzen hasi aurretik, hemen aztertuko ditugu Euskadiko alokairu-parkearen testuinguruaren adierazle nagusiak. Hasteko, Euskadiko alokairu-parkearen eta babestutako alokairu-etxebizitzen kuantifikazioa eta bilakaera aurkeztuko ditugu. Ondoren, alokairu askeko eta babestuko errentak eta alokairuko etxebizitza babestuen eskaria aztertuko ditugu.

3.1.1. Euskadiko alokairu-parkearen bilakaera

115.000 euskal familia inguruk dute bizitoki alokairuko etxebizitza 2018an, alokairuko edukitze-araubidea duten etxebizitza nagusien zifra, Euskadin, 114.700 unitatekoa izan da; hau da, etxebizitza nagusien kopuru osoaren % 12,71, EINek argitaratzen duen Familien Inkesta Jarraituaren arabera. Bilakaerari begiratuta, Familien Inkesta Jarraituak Euskadirako, 2018rako, emandako zifra 2017koa (117.900 unitate) baino pixka bat apalagoa da, baina aurreko urteetakoa (2013-2016) baino altuagoa. Alokairu-etxebizitzak Estatuan eta gainerako autonomia-erkidegoetan duen pisuarekin alderatuta, Euskadi sailkapeneko beheko mailetan dago eta estatuaren batezbestekoaren azpitik ere bai (% 17,8 2018an). Alokairuak proportzio handiagoa du Balear Uharteetan, Katalunian, Melillan eta Madrilen.

1 {0><}0{>Etxebizitza beharrei eta eskariari buruzko inkestaren arabera (2017), 90.536 familia bizi dira alokairu-etxebizitza batean, % 10,2.<0}

19

3 taula.1: Etxebizitza nagusietan alokairuaren pisu erlatiboak izan duen bilakaera autonomia-erkidegoka. 2013 - 2018

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Guztira Estatuan % 16,1 % 16,6 % 17,5 % 17,3 % 18,0 % 17,8Andaluzia % 12,4 % 12,8 % 14,8 % 13,4 % 13,5 % 13,3Aragoi % 15,0 % 16,8 % 15,3 % 17,3 % 18,0 % 15,9Asturias % 12,6 % 13,8 % 14,9 % 12,3 % 15,0 % 16,3Balear Uharteak % 26,4 % 26,5 % 26,2 % 28,5 % 29,1 % 29,6Kanariak % 20,8 % 22,2 % 21,6 % 23,0 % 23,7 % 22,0Kantabria % 11,3 % 12,3 % 12,2 % 12,7 % 15,2 % 13,0Gaztela eta Leon % 10,5 % 12,1 % 13,6 % 13,4 % 12,9 % 12,2Gaztela-Mantxa % 11,7 % 11,9 % 14,0 % 13,5 % 12,4 % 13,1Katalunia % 22,9 % 23,1 % 23,3 % 24,1 % 25,5 % 26,5Valentziako Erkidegoa % 12,4 % 13,5 % 14,9 % 14,4 % 14,9 % 15,1Extremadura % 10,4 % 9,5 % 11,3 % 11,5 % 10,9 % 9,2Galizia % 13,2 % 11,1 % 11,2 % 11,9 % 12,8 % 12,7Madrilgo Erkidegoa % 22,8 % 23,2 % 23,4 % 23,1 % 24,2 % 22,5Murtziako Eskualdea % 13,0 % 14,8 % 15,4 % 16,1 % 16,3 % 15,6Nafarroako Foru Erkidegoa % 13,0 % 13,3 % 15,6 % 13,6 % 14,2 % 14,7Euskadi % 10,2 % 11,7 % 12,4 % 11,6 % 13,1 % 12,7Errioxa % 12,7 % 14,2 % 13,9 % 13,1 % 13,7 % 13,7Ceuta % 27,5 % 17,5 % 13,9 % 19,0 % 23,1 % 18,4Melilla % 30,7 % 21,0 % 25,2 % 28,0 % 33,5 % 24,4Iturria: Familien Inkesta Jarraitua. EIN

3 grafikoa.1: Etxebizitza nagusien banaketa etxebizitzaren edukitze-araubidearen arabera, autonomia-erkidegoka. 2018

Iturria: Familien Inkesta Jarraitua. EIN

77%

80%

78%

77%

64,3%

70,5%

82,8%

82,9%

81,1%

68,8%

79,0%

81,9%

80,6%

73,8%

79,4%

81,2%

82,4%

81,3%

71,0%

70,7%

17,8%

13,3%

15,9%

16,3%

29,6%

22,0%

13,0%

12,2%

13,1%

26,5%

15,1%

9,2%

12,7%

22,5%

15,6%

14,7%

12,7%

13,7%

18,4%

24,4%

5,5%

6,4%

6,3%

6,6%

6,1%

7,5%

4,3%

4,9%

5,8%

4,6%

5,9%

8,9%

6,7%

3,7%

5,0%

4,1%

4,9%

4,9%

11,0%

5,3%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Estatua guztiraAndaluzia

AragoiAsturias

Balear UharteakKanariak

KantabriaGaztela eta Leon

Gaztela-MantxaKatalunia

Valentziako ErkidegoaExtremadura

GaliziaMadrilgo Erkidegoa

Murtziako EskualdeaNafarroako Foru Erkidegoa

EuskadiErrioxaCeutaMelilla

Jabetza Alokairua Doan edo prezio baxuan utzita

20

3.1.2. Fidantza gordailututa duten alokairu libreko kontratuen bilakaera

2018ko amaieran, fidantza gordailututa zuten alokairu-kontratuei 47.000 etxebizitza libre kolektibo zegozkien 2015eko irailaren 26tik aurrera sinatutako alokairu-kontratuetan, nahitaezkoa da Hiri Errentamenduen 29/1994 Legearen 36.1 artikuluan ezarritako fidantza Etxebizitzaren 3/2015 Legearen 54.1 artikuluan ezarritako moduan gordailutzeko. Eusko Jaurlaritzaren lurralde-ordezkaritzetako erregistroetan 2018ko abenduaren 31ra arte gordailututako finantzetan oinarrituta dagoen Alokairu Merkatuaren Estatistika abiapuntu gisa hartuta, EAEn, 46.890 etxebizitza kolektibo librek gordailutu dute kontratuan ezarritako fidantza2. 2018ra arte gordailututako fidantza guztietatik, % 48 Bizkaikoak dira, % 39 Gipuzkoakoak eta gainerako % 14ak Arabakoak. Gordailututako fidantzen erdiak baino gehiago 100.000 biztanletik gorako udalerritan dauden etxebizitzei dagozkie.

3 grafikoa.2: 2018ko abenduaren 31n fidantza gordailututa duten alokairu-kontratuak, eremu geografikoka

Iturria: Alokairu Merkatuaren Estatistika. Eusko Jaurlaritza

Bilakaerari erreparatuta, 2018an EAEn erregistratutako alokairuko kontratuen kopuruan euspena ikusten da. Eremu geografikoaren arabera begiratuta, aldiz, 2018an ugaritu egin dira Gipuzkoan gordailututako fidantzak eta Bizkaian eta Araban beherakada izan dute.

2 Familia bakarreko 1.238 etxebizitzaren fidantzak gordailutu direla ere erregistratu da. Familia horiek ez daude azterketan sartuta.

6.512

22.297 18.081

46.890

010.00020.00030.00040.00050.000

Araba Bizkaia Gipuzkoa EAEAraba% 14

Bizkaia% 48

Gipuzkoa% 39

21

3 taula.2: Ohiko etxebizitza kolektibo librearen alokairu-kontratuei (1 urtetik gorako kontratuak) lotuta gordailututako fidantza kopuruaren bilakaera lurralde historikoaren arabera eta udalerrien neurrien arabera, 2016-2018 aldian.

2016 2017 2018

2018/12/31n indarrean ziren

alokairuak

Lurralde historikoa

Araba 2.666 3.216 3.140 6.512

Bizkaia 8.991 11.171 10.109 22.297

Gipuzkoa 6.860 8.257 8.843 18.081

Guztira 18.517 22.644 22.092 46.890

Udalerriaren neurria

2.500 bizt. baino gutxiago 552 783 723 1.464

2.500-5.000 bizt. 659 883 842 1.721

5.001-10.000 bizt. 1.531 1.883 1.855 3.864

10.001-20.000 bizt. 2.816 3.547 3.381 7.174

20.001-40.000 bizt. 1.680 2.062 2.042 4.283

40.001-100.000 bizt. 3.290 4.067 3.811 8.327

100.000 bizt. baino gehiago 7.989 9.419 9.438 20.057

Guztira 18.517 22.644 22.092 46.890


Hiru euskal hiriburuak daude fidantzen sailkapenaren buruan eta fidantza gordailututa duten alokairu-kontratu guztien erdia inguru dagozkie (20.057 fidantza, guztien % 43). Beste udalerri batzuek ere fidantza-kopuru handia dute; adibidez, Barakaldok (1.986 fidantza), Irunek (1.764 fidantza) eta Getxok (1.566 fidantza).

22

3 grafikoa.3: Ohiko etxebizitza kolektiboetan alokairu libreko kontratuei (1 urtetik gorako kontratuak) lotuta gordailututako fidantzak dituzten udalerri nagusiak (2018ko abenduaren 31ko datua)


3.1.3. Euskadiko alokairu-parke babestuaren bilakaera

Euskadik alokairurako 22.700 etxebizitza babestu ditu; babestutako parkean % 29,5ekoa da alokairu-kuota. 2018an, babestutako alokairuaren parkea 22.704 etxebizitza izatera iritsi zen; hau da, babestutako parke osoaren % 29,5era. Babestutako alokairu-etxebizitzen 2018ko zifrak 2016an eta 2017an erregistratutako goranzko joera berresten du.

3 taula.3: EAEko alokairu-parke babestuaren dimentsionamendua 2001-2018

Babestutako etxebizitzen parkea

Babestutako alokairuaren parkea

Alokairuko parkearen kuota (%)

2010 65.784 19.595 % 29,79

2011 72.738 20.513 % 28,20

2012 76.723 21.149 % 27,57

2013 77.186 20.835 % 26,99

2014 80.305 20.465 % 25,48

2015 80.110 20.215 % 25,23

2016 79.039 20.510 % 25,95

2017 77.242 20.993 % 27,18

2018 76.903 22.704 % 29,52


8.7915.888

5.3781.986

1.7641.566

949808776

693638593589564540518488481475466

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000

BilbaoDonostia / San Sebastian

Vitoria-GasteizBarakaldo

IrunGetxo

ErrenteriaEibar

SanturtziBasauri

DurangoPortugalete

LeioaZarautzHernaniTolosa

HondarribiaPasaia

GaldakaoLasarte-Oria

Fianzas

23

3 grafikoa.4: EAEko alokairu-parke babestuaren bilakaera. 2010-2018


Estatuko alokairuko etxebizitza babestuen behin-behineko kalifikazioen % 29 EAEkoak dira Sustapen Ministerioak etxebizitza babestuari buruz eginiko estatistikan dago sartuta etxebizitza sozialen eta gainerako babes ofizialeko etxebizitzen arteko batura, eta estatistika horren arabera, autonomia-erkidegoen arteko alderaketa azalduko dugu hemen alokairuko etxebizitza babestuaren (erosteko aukerarik gabe) behin-behineko kalifikazioen kopuruari begiratuta Estatuko eta autonomia erkidegoetako planak aintzat hartuta. 2018an alokairuko etxebizitza babestuen 2.254 behin-behineko kalifikazio zenbatu dira Estatu osoan. Horietatik 652 Euskal Autonomia Erkidegoari dagozkio, kalifikazio guztien % 29, alegia (Euskadiko populazioaren pisua % 4,7koa da Espainian).

19.59520.513 21.149 20.835 20.465 20.215 20.510 20.99322.704

30%28%

28% 27%25% 25% 26%

27%30%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

0

10.000

20.000

30.000

40.000

2010 2011 2012* 2013* 2014* 2015 2016 2017 2018

gu

ztia

ren

gai

enak

o %

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

Etxebizitza zenbatekoaAlokairuko parkearen % babestutako etxebizitza guztizkoaren gainean

24

3 taula.4: Alokairuko etxebizitza babestuen behin-behineko kalifikazio kopurua (erosteko aukerarik gabe), autonomia-erkidegoka. 2018

Erosteko aukerarik gabe

2018

Kopurua %

Guztira Estatuan 2.254 % 100,0

Andaluzia 28 % 1,2

Aragoi 0 % 0,0

Asturias 0 % 0,0

Balear Uharteak 2 % 0,1

Kanariak 0 % 0,0

Kantabria 0 % 0,0

Gaztela eta Leon 275 % 12,2

Gaztela-Mantxa 0 % 0,0

Katalunia 195 % 8,7

Valentziako Erkidegoa 0 % 0,0

Extremadura 0 % 0,0

Galizia 1 % 0,0

Madrilgo Erkidegoa 1.046 % 46,4

Murtziako Eskualdea 0 % 0,0

Nafarroako Foru Erkidegoa 55 % 2,4

Euskadi 652 % 28,9

Errioxa 0 % 0,0

Ceuta 0 % 0,0

Melilla 0 % 0,0

Iturria: Sustapen Ministerioaren estatistika.

3 grafikoa.5: Alokairuko etxebizitza babestuen behin-behineko kalifikazio kopurua (erosteko aukerarik gabe), autonomia-erkidegoka. 2018

Iturria: Sustapen Ministerioaren estatistika.

1

2

28

55

195

275

652

1.046

0 200 400 600 800 1.000 1.200

Galizia

Balear Uharteak

Andaluzia

Nafarroa

Katalunia

Gaztela eta Leon

Euskadi

Madril

25

3.1.4. Alokairu-errenten bilakaera

2018ko batezbesteko alokairu-errenta 1.028 euroan dago erabilitako etxebizitza libreetan eta 319 euroan alokairuko etxebizitza babestuetan, Higiezinen Eskaintzari buruzko Estatistikaren (OFIN) arabera Higiezinen Eskaintzari buruzko Estatistikan argitaratutako alokairu-etxebizitzen eskaintzaren prezioak (Higiezinen Jabetza Eragileek eta higiezinen sustatzaileek emandakoak) erreferentzia gisa hartuta, 2018an, alokairu librea, hileko 1.028,4 euroan egon da batez beste. Alokairu libreko errentak goranzko joerari eusten dio. 2018an % 9 igo da 2017ko batez besteko errentarekiko. Bere horretan jarraitzen du, gainera, alokairu libreko prezioaren eta alokairu babestuko prezioaren arteko distantzia handiak. Babestutako alokairuaren prezioa hileko 319 euroan egon da 2018an3. Hala, esan daiteke alokairu librea babestua baino 3 aldiz handiagoa dela. Bilakaerari dagokionez, alokairu babestuaren errenta nahiko egonkor dago.

3 grafikoa.6: Alokatzeko eskainitako etxebizitzen hileko errenten bilakaera. 2002-2018

Iturria: Higiezinen Eskaintzari buruzko inkesta. Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

Eremu geografikoen arabera, Gipuzkoan merkatu librean eskaintzen den alokairua (1.230 € hilean) Bizkaiko (962 € hilean) eta Arabako (861,5 € hilean) alokairuaren batez besteko zenbatekoen oso gainetik dago. Babestutako merkatuari dagokionez, batez besteko alokairu-errenta 262,5 €-koa da hilean Araban, 248 €-koa Bizkaian eta 467 €-koa Gipuzkoan.

3 Etxebizitza babestuei dagokienez, alokairuaren prezioa etxebizitza motaren (soziala edo babestua) eta errentarien diru-sarrera mailaren araberakoa da, eta Eusko Jaurlaritzaren jabetzakoak direnetan edo Jaurlaritzaren bitartekaritza-programetakoak direnetan, gehieneko muga bat dago ezarrita eta hileko errentak ezin du errentari diren familia-unitateen diru-sarreren % 30 gainditu.

690 693 724807 820

890969

909 904 896856 825 845 872 880 944

1.028

203277 257 278 263

194 205 227 205279

345321 326 345

268329 319

0

200

400

600

800

1.000

1.200

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Eu

ro /

hila

bet

eko

Alokairu librea Babestutako alokairua

26

3 grafikoa.7: Merkatu libreko eta babestuko errentak lurralde historikoaren arabera. 2018

Iturria: Higiezinen Eskaintzari buruzko inkesta. Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko

Jaurlaritza

Alokairu Merkatuaren Estatistikaren (AME) arabera, alokairu libreko etxebizitza kolektiboek, batez beste, 651 euroko errenta dute Alokairu Merkatuaren Estatistikak Eusko Jaurlaritzako fidantzen gordailuari lotutako alokairu-errentak ere argitaratzen ditu. Informazio-iturri horren arabera, 2018ko abenduaren amaieran fidantza gordailututa zuten indarreko kontratuen alokairu-errenta, etxebizitza kolektiboetan, 651 eurokoa da Euskadin. Eremu geografikoaren arabera, Arabako fidantzek, hilean, batez beste, 569 euroko errenta dute, Bizkaikoek 659 eurokoa eta Gipuzkoakoek 673 eurokoa.

3 grafikoa.8: Fidantzen erregistroko alokairu-errentak lurralde historikoaren arabera


862 9621.230

1.028

262,5 247,7466,8 318,9

0

500

1.000

1.500

Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE

Etxebizitza librea Babestutako etxebizitza

861,5 962,21229,6

1028,4

569,2 658,6 672,9 651,3

0

500

1.000

1.500


OFIN EMA

27

3 taula.5: Ohiko etxebizitza kolektibo librearen alokairu-kontratuei (1 urtetik gorako kontratuak) dagokien errenta batez beste lurralde historikoka eta udalerrien neurrika kontratuaren hasiera-urtearen arabera, 2016-2018 aldian.

2016 2017 2018

2018/12/31n indarrean ziren

alokairuak

Lurralde historikoa

Araba 545,7 562,3 591,4 569,2

Bizkaia 641,8 649,9 671,9 658,6

Gipuzkoa 648,3 660,3 688,4 672,9

Guztira 629,9 641,0 666,9 651,3

Udalerriaren neurria

2.500 bizt. baino gutxiago 465,6 485,1 494,3 485,3

2.500-5.000 bizt. 516,9 511,8 522,0 517,3

5.001-10.000 bizt. 540,0 548,2 566,6 553,4

10.001-20.000 bizt. 564,6 575,5 588,4 579,7

20.001-40.000 bizt. 607,9 609,9 619,1 616,2

40.001-100.000 bizt. 639,9 650,3 669,6 655,5

100.000 bizt. baino gehiago 693,4 712,7 751,3 726,7

Guztira 629,9 641,0 666,9 651,3


Donostia dago sailkapen-buruan, hileko, batez beste, 859,5 euroko alokairu-errentarekin. Atzetik ditu Getxoko (838,5 euro), Zarauzko (751 euro), Leioako (739,3 euro), Bilboko (725 euro) eta Astigarragako (724 euro) errentak.

3 grafikoa.9: Udalerrien sailkapena, ohiko etxebizitza kolektiboaren alokairu libreko kontratuen (1 urtetik gorako kontratuak) hileko batez besteko errentaren arabera (2018ko abenduaren 31ko datua)


859828

751739

725724724723

704694

683665

644644638633630629627627

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000

Donostia / San SebastianGetxo

ZarautzLeioa

BilbaoAstigarraga

SopelaBerango

HondarribiaEtxebarri

GorlizLasarte-Oria

ErandioPasaiaUsurbil

IrunMungia

OrioZumaiaUrnieta

Batazbestekoerrenta

28

2019an estatuan argitaratutako Bizitegi Alokairuen Buletin Bereziak batez besteko errenta-prezioa 674 eurotan kalkulatu du Sustapen Ministerioaren Etxebizitzaren eta Lurzoruaren Behatokiak irailean argitaratu du Buletin Berezia etxebizitzen alokairu-merkatuari erreparatuta. Txostenean jasota daude alokairu-prezioei buruzko datuak eta horretarako aintzat hartu dira eskaintzaren datuak eta errentamendu-kontratuen fidantza-gordailuen administrazio-erregistroetatik eskuratutako datuak. Eskaintzaren batez besteko prezioari dagokionez, Madrilgoak, Kataluniakoak, Balear Uharteetakoa, Euskal Autonomia Erkidegokoak eta Kataluniakoak dira baliorik altuenak. Fotocasa eta Idealista atarietako datuetan oinarritutako eskaintzaren batez besteko prezioa 8-10 eurokoa da m2-ko eta hilabeteko Estatuan, eta batez besteko hori Euskadin erregistratutakoa (10,2 euro/m2 fotocasan eta 11,3 euro/m2 idealistan) baino pixka bat apalagoa da. 2018an fidantzak gordailutzeari lotutako datuei dagokienez, Estatuko batezbestekoa 674 eurokoa da eta batezbestekoa altuxeagoa da Madrilen, Katalunian eta Balear Uharteetan.

3 taula.6: Batez besteko errenta eta errenta-zenbatekoa autonomia-erkidegoka 2018

Fidantza-gordailuei (etxebizitza) buruzko informazioa, 2018

Alokairu-eskaintzaren batez besteko prezioa, 2018

Batez besteko errenta

(€/m2 hilean)

Batez bestek

o azalera

(m2)

Errentarenbatez

besteko zenbatekoa (€/hilean)

FOTOCASA IDEALISTA

(€/m2 hilean)

Urteko bariazioa

(%) (€/m2 hilean)

Urteko bariazioa

(%) Guztira Estatuan 8,1 95,8 674 8,3 1,8 10,4 9,1

Andaluzia 5,7 97,7 503 6,7 2,5 8,0 9,1

Aragoi 5,8 83,5 453 6,3 -4,7 7,2 6,6

Asturias e.e. e.e. e.e. 6,5 1,3 6,9 3,9

Balear Uharteak 7,9 100,4 687 9,8 1,3 12,4 4,2

Kanariak e.e. e.e. e.e. 7,3 2,2 9,7 10,8

Kantabria e.e. e.e. e.e. 7,4 5,6 7,3 7,7

Gaztela eta Leon 4,7 99,2 429 5,5 -7,1 6,1 6,1

Gaztela-Mantxa e.e. e.e. e.e. 4,9 -2,9 5,1 6,6

Katalunia 8,7 98,1 693 12,2 -1,9 13,6 -0,5

Valentziako Erkidegoa 5,4 105,7 535 6,6 5,2 7,0 7,2

Extremadura e.e. e.e. e.e. 4,3 -8,6 4,8 0,4

Galizia 4,7 99,2 418 5,6 0,8 6,1 5,5

Madrilgo Erkidegoa 10,7 86,5 819 13,2 14,9 14,2 9,6

Murtziako Eskualdea e.e. e.e. e.e. 5,4 -1,7 5,7 7,1

Nafarroako Foru Erkidegoa

e.e. e.e. e.e. 5,9 -16,0 7,7 10,9

Euskadi e.e. e.e. e.e. 10,2 -4,5 11,3 3,5

Errioxa e.e. e.e. e.e. 4,9 -9,4 6,0 9,0

Ceuta 8,0 93,2 629 e.e. e.e. e.e. e.e.

Melilla 7,0 89,9 550 e.e. e.e. 8,5 -2,0

Iturria: Etxebizitzaren eta Lurzoruaren Behatokia. Bizitegi Alokairuen Buletin Berezia, 2019

29

3.2. Alokairuko etxebizitza babestuen eskaria

3.2.1. Alokairu-eskariaren kuantifikazioa

Etxebidek babestutako alokairu-etxebizitzari lotutako 52.000 eskaera baino gehiago ditu Euskadiko etxebizitza babestuaren eskatzaileen erregistroan, Etxebiden, jasotako eskaria, 2018ko amaieran, alokairuko 52.257 etxebizitza-eskaerek osatzen zuten eta babestutako etxebizitzen eskaera guztien % 80,4 osatzen dute. Alokairurako etxebizitza babestuen eskaria askoz handiagoa da erosteko etxebizitza babestuen eskaria baino (12.750 eskaera 2018ko amaieran) eta alokairuarena da administrazio publikoari egiten zaizkion eskaeretan nagusitzen den edukitze-araubidea. 2018an alokairuko etxebizitza babesturako 8.018 eskaera izan dira Araban, 28.501 Bizkaian eta 15.738 Gipuzkoan. Alokairu-eskaera erosteko eskaera baino handiagoa da hiru lurralde historikoetan, baina Araban nagusitasun handiagoa du (% 93) Bizkaian (% 82) eta Gipuzkoan (% 73) baino.

3 grafikoa.10: Alokairurako etxebizitza babestuen eskaria lurralde historikoka. 2018

Iturria: Etxebide. Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

EAE – 52.257 alokairu-eskaerak

% 80,4 eskari osoarekiko

Araba 8.018 Alokairu-eskariaren pisua % 92,8

Bizkaia 28.501 Alokairu-eskariaren pisua % 81,8

Gipuzkoa 15.738 Alokairu-eskariaren pisua % 73,2

30

3 grafikoa.11: Alokairu-eskariaren pisu erlatiboak izandako bilakaera. 2016-2018

Iturria: Etxebide. Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

Alokairu-etxebizitza babestuen eskariak goranzko joerari eutsi dio Ondorengo grafikoan ikus daitekeen moduan, alokairu-etxebizitza babestuen eskariak igotzen jarraitzen du eta aztertutako garaiko zifra altuenera iritsi da (2005-2018)4. Hala ere, azken urtean, 2017 eta 2018 artean, alokairu-eskaria % 2,1 (+ 1.086 eskaera) igo da, etxebizitza babestuen eskari globalaren igoeraren azpitik (% 4,0).

3 grafikoa.12: Alokairuko etxebizitza babestuen eskariak eta etxebizitza babestuen eskari totalaren bilakaera, Etxebideko erregistroaren arabera 2005-2018

2012ra arte, bi edukiera-araubideak aukera zitezkeen.

Iturria: Etxebide. Etxebizitza Sailburuordetza. Eusko Jaurlaritza

4 Bilakaeraren analisiari tentuz begiratu behar zaio; izan ere, araudiaren aldaketak behartu egiten du, 2013tik aurrera, Etxebideko eskatzaileen inskripzioa bi urtean behin berritzera eta hori dago 2013tik 2014ra inskribatutako eskatzaileetan izandako beherakada nabarmenaren jatorrian. Bestalde, 2012ra arte, etxebizitza alokatzeko eta erosteko eskaera konbinatua egin zitekeen eta beraz, bi adierazleen bilakaeraren balorazio eraginkorra egiteko, alde batetik 2013ra arteko datuak aztertu behar dira eta 2014tik aurrerakoak, bestetik.

96,582,6 75,1

95,082,7 75,1

92,8 81,8 73,2

0

50

100

150

Araba Bizkaia Gipuzkoa

2016 2017 2018

16.9

17

20.1

14

20.1

46

20.8

75

23.5

03

26.6

95

32.2

61

36.9

47

50.3

59

39.6

23

42.1

93

43.7

33

51.1

71

52.2

57

80.0

10

84.6

95

87.2

43

89.1

76

92.0

84

86.8

96

84.3

76

84.7

80

86.6

16

54.0

42

53.6

20

53.3

29

62.5

15

65.0

07

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Esk

aera

zen

bat

eko

a

Alokairua soilik Eskaera guztira

31

3.2.2. Alokairu-eskariaren ezaugarriak

Alokairuko etxebizitza babestuen eskaria egonkor dago Bizkaian eta handitu egin da Arabako eta Gipuzkoako eskaria Lurraldeka begiratuta, alokairuko etxebizitza babestuen eskariaren % 55 Bizkaian dago (28.501 eskaera), % 30 Gipuzkoan (15.738 eskaera) eta % 15 Araban (8.018 eskaera). Azken urtean, alokairu-eskaria hazi egin da Araban (+ % 5) eta Gipuzkoan (+ % 4,5) eta, aldiz, Bizkaian, bere horretan jarraitu dute eskaerek (+ % 0,1). Erosteko etxebizitza babestuen eskariarekin alderatuta, ikusi dugu Bizkaiak erosteko eta alokatzeko eskarietan antzeko pisu erlatiboari eutsi diola eta, aldiz, Araban, alokairu etxebizitzen pisu erlatiboa handitu egin da eta Gipuzkoan erosteko etxebizitzarena.

3 grafikoa.13: Eskaeren banaketa etxebizitza eskuratzeko araubidearen eta lurralde historikoaren arabera (EAEko eskari osoarekiko % araubide bakoitzean) 2018


4,9%

15,3%

49,9%

54,5%

45,2%

30,1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Erosketa

Alokairua


32

Alokairuko etxebizitza babestua eskatzen dutenen batez besteko diru-sarrerak 12.426 eurokoak dira, erosteko etxebizitza babestua eskatzen dutenenak baino % 46 txikiagoak Diru-sarreren mailari dagokionez, adierazi behar da araudiak gutxieneko eta gehieneko diru-sarrera haztatuen mugak ezartzen dituela babestutako etxebizitza bat eskuratzeko. Alokairuko etxebizitza babestuen eskaera bakoitzeko batez besteko diru-sarrera haztatuak 12.426 eurokoak dira Euskadin eta batezbesteko hori aurreko urteetakoa baino pixka bat altuagoa da. Gipuzkoako eskariari dagozkion diru-sarreren maila (13.704 euro haztatu urtean, eskaerako) Arabakoa (12.332 euro) eta Bizkaikoa (11.761 euro) baino pixka bat altuagoa da.

3 grafikoa.14: Alokairuko etxebizitza babestuaren eskatzaile direnen batez besteko diru-sarrera haztatuen maila, lurralde historikoa 2016-2017-2018


Alokairu-eskaerari dagozkion diru-sarrera haztatuen maila askoz baxuagoa da erosketa-eskaerari dagokiona baino. Zehazki, alokairu-eskaerari dagozkion diru-sarrerak erosketa-eskaerari dagozkionak baino % 46,5 apalagoak dira eta hiru lurralde historikoetan erregistratu da alde hori.

3 grafikoa.15: Etxebizitza babestuaren eskaintzari dagozkion batez besteko diru-sarrera haztatuen maila, etxebizitza eskuratzeko araubidearen eta lurralde historikoen arabera. 2018


11.360 11.50013.494 11.91712.332 11.761

13.704 12.436

0

5.000

10.000

15.000

20.000


2016 2017 2018

23.493 22.349 24.181 23.234

12.332 11.761 13.704 12.436

0

10.000

20.000

30.000


Erosketa Alokairua

Aldea -47,5%

Aldea -47,4%

Aldea -43,3%

Aldea -46,5%

33

3 taula.7: Etxebizitza babestuaren eskaintzari dagozkion batez besteko diru-sarrera haztatuen maila, etxebizitza eskuratzeko araubidearen arabera. 2013-2018.

Alokairu-eskaria Erosketa-eskaria

2013 21.733 27.634

2014 12.376 20.960

2015 12.272 21.752

2016 12.051 22.385

2017 12.065 22.635

2018 12.436 23.234


Alokairuko etxebizitza babestuaren eskatzaile diren herritarren diru-sarrera maila oso baxua da eta horrek zaildu egiten die merkatu libreko alokairu-etxebizitza bat eskuratzea. Hori horrela, kalkulatu egin dugu alokairuko etxebizitza babestuaren eskatzaileen batez besteko diru-sarreren eta merkatu libreko batez besteko alokairu-prezioen arteko aldea, Alokairu Merkatuaren Estatistika erreferentzia gisa hartuta. 2018ko ekitaldiaren emaitzak agerian uzten du herritarren segmentu horrek zer nolako zailtasuna duen merkatu librean batez besteko etxebizitza bat eskuratzeko. Euskadiko alokairu-etxebizitza babestuen eskariak diru-sarreren % 63 erabili beharko luke merkatu libreko batez besteko alokairu bat ordaintzeko. Beraz, kalkulatutako finantza-ahalegina familia batek etxebizitza-gasturako erabili behar lukeen % 30etik oso gora legoke.

3. taula.8: Alokairu babestuaren eskatzaileen batez besteko diru-sarreren eta merkatu libreko alokairuen arteko harremana, lurralde historikoka, 2018


Batez besteko urteko errenta librearen kalkulua (AME) 6.831 7.904 8.074 7.816

Etxebizitza babestuen eskatzaileen batez besteko diru-sarrerak

12.332 11.761 13.704 12.436

Eskatzaileek alokairu librerako erabili beharko luketen diru-sarreren %

55,39% 67,21% 58,92% 62,85%

Iturria: Etxebide eta OFIN. Etxebizitza Sailburuordetza. Eusko Jaurlaritza Bertan egina.

Babestutako etxebizitzaren eskaerari dagokion bizikidetza-unitateetako kide kopuruari begiratuta, aipagarria da alokairu babesturako bi eskaeretatik bat (% 57) pertsona bakarreko eskaerek osatzen dutela eta proportzio hori are handiagoa da erosteko etxebizitza babestuen eskaerari begiratuta (% 73,5).

34

3. taula.9: Etxebizitza babestuaren eskariko eskaeren banaketa bizikidetza unitateko kide kopuruaren eta lurralde historikoaren arabera. 2018

Bizikidetza-unitatea

Araba Bizkaia Gipuzkoa GUZTIRA

Erosketa Alokairua Erosketa Alokairua Erosketa Alokairua Erosketa Alokairua

Bat % 73,5 % 54,4 % 74,7 % 58,1 % 72,2 % 55,3 % 73,5 % 56,7

Bi % 14,2 % 16,6 % 12,6 % 18,9 % 13,0% % 19,7 % 12,9 % 18,8

Hiru edo lau % 11,0 % 20,6 % 11,0 % 18,8 % 12,7 % 19,3 % 11,8 % 19,2

Bost edo gehiago

% 1,3 % 8,4 % 1,7 % 4,1 % 2,0 % 5,7 % 1,8 % 5,2

GUZTIRA % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0


Honi atxikitako taulan daude xehe azalduta alokairuko etxebizitza babesturako eskeren titularren beste ezaugarri batzuk; hala nola titularraren sexua eta eskariaren kolektibo mota.

3. taula.10: Alokairuko etxebizitza babestuaren eskaeretako titularren ezaugarriak 2018

Kopurua %

Sexua

Gizonezkoa 18.119 % 34,7Emakumezkoa 22.092 % 42,3Biak 12.046 % 23,1Guztira 52.257 % 100,0Kolektiboa

30 urte baino gutxiagokoak 10.239 % 19,6Gainerakoak 40.763 % 78,0Guraso bakarreko familia 9.120 % 17,5Mugikortasun murriztuari lotutako

desgaitasuna dutenak 825 % 1,6

Etxebizitza-jabetza galdutakoak 209 % 0,4Bananduak eta dibortziatuak 12.259 % 23,570 urte baino gehiagokoak 1.740 % 3,3Desgaitasun psikikoak dituztenak 2.852 % 5,5Genero-indarkeriaren biktimak 864 % 1,7


35

4. Alokairuari lotuta eginiko jardueren eta emandako laguntzen adierazleak

Atal honetan jaso dugu Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailak, 2018an, alokairu-gaietan egindako lanari buruzko informazioa. Alokairua sustatzera bideratutako jarduerak 3 ardatzei lotutakoak dira. Batetik, etxebizitza berriak alokairurako sustatzea, bestetik, etxebizitza hutsak mobilizatzea prezio mugatuan errentan jartzeko eta azkenik, prestazio ekonomikoen sistema bat, zenbait erakundek kudeatua, etxebizitzari lotutako ordainketak egiteko behar adina baliabide ez duten pertsonen oinarrizko beharrak asetzeko. Aurkeztutako datuek honako hauei egiten die erreferentzia: alokairurako etxebizitza berrien sustapena, alokairua sustatzeko diru-laguntzen politika; Alokabidek kudeatutako alokairu-parke babestua eta haren ezaugarriak; eta Bizigune eta ASAP programak; baita alokairua ordaintzen laguntzeko erabilgarri dauden zenbait laguntza ere.

4.1. Alokairuko etxebizitza berrien sustapena

4.1.1. Abiarazitako eta amaitutako alokairu-etxebizitzen bilakaera

Alokairuko etxebizitza babestu berrien sustapenaren (hasi eta amaitutako alokairuko etxebizitzak) bilakaerari buruzko datuek erakusten dute eraikuntzako jarduera berraktibatu egin dela. Zehatzago esanda, 2018an, alokairuko 632 etxebizitza babestu abiarazi dira eta horrek % 28ko igoera ekarri du 2017tik. Gainera, alokairuko 229 etxebizitza babestu ere amaitu dira.

4. grafikoa.1: Alokairuko etxebizitza babestuen eraikuntzak izandako bilakaera. Abiarazitako eta amaitutako alokairu-etxebizitzen bilakaera. 2000-2018


24 109

456

179358

837

980

807 810

5888…

1.117

502 401

834

124346 102

229

538 578

8661.003

489

1.409

516

1.842

1.125

109460

437

25079

217 185364

493632

0

500

1.000

1.500

2.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

Bukatutakoak Hasitakoak

36

Bilakaerari buruzko datuek alokairuaren aldeko apustu irmoa egin dela erakusten dute. Hala, 2018an abiarazitako alokairu-etxebizitzek, babestutako etxebizitza guztiei begiratuta, % 35 osatzen dute.

4. grafikoa.2: Abiarazitako etxebizitzak, erostekoak eta alokairukoak. 2000-2018


Eremu geografikoaren arabera, aipagarria da 2018an 155 eraikitzen hasi zirela Araban, 380 Bizkaian eta 97 Gipuzkoan. Bizkaian daude, hasitako alokairu-etxebizitza babestuei dagokienez, bitik etxebizitza bat (% 55 2013-2018 aldiko azken urteetan) eta Gipuzkoan berriz, % 30,5 eta Araban % 14.

4. grafikoa.3: Abiarazita dauden alokairuko babes publikoko etxebizitzen banaketa, lurralde historikoaren arabera 2013-2018

2018 Metatua, 2013-2018


1.93

4

3.72

4

3.83

5

5.47

7

3.59

5

3.15

3

4.49

7

5.46

8

4.11

8

2.72

7

2.97

3

2.70

2

1.74

9

1.53

1

1.16

2

889

967

955 1.19

0

538

578

866

1.00

3

489

1.40

9

516

1.84

2

1.12

5

109

460

437

250

79 217

185

364

493

632

21,8

13,4

18,4

15,512,0

30,9

10,3

25,221,5

3,813,413,9

12,54,9

15,717,2

27,3

34,0 34,7

0

5

10

15

20

25

30

35

40

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Alo

kair

uar

en %

gu

ztiz

koar

en g

ain

ean

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

Erosketa Alokairua

Araba% 25

Bizkaia% 60

Gipuzkoa% 15

Araba% 14

Bizkaia% 55

Gipuzkoa% 31

37

4. grafikoa.4: Abiarazita dauden alokairuko babes publikoko etxebizitzen bilakaera, lurralde historikoaren arabera 2010-2018


4.1.2. Zuzkidura-bizitokien sustapena

Babestutako etxebizitza motei begiratuta, arreta berezia eskaini behar zaio zuzkidura-bizitokien sustapenari, Etxebizitzaren Gida Planak adinekoen eta gazteen etxebizitza-beharrak asetzeko neurri egokitzat baititu. 2018an, 305 zuzkidura-bizitoki eraikitzeko lanak abiarazi dira Euskadin: 92 Araban, 179 Bizkaian eta 34 Gipuzkoan. Bilakaeraren ikuspegitik, ikusten da, azken urteetan aktibatu egin dela zuzkidura-etxebizitzen sustapena.

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Araba 90 336 598 649 42 1098 0 591 532 0 262 189 91 0 0 0 0 126 155

Bizkaia 237 143 393 235 127 145 438 225 821 0 330 405 0 32 11 185 207 273 380

Gipuzkoa 311 125 106 297 285 188 249 996 923 176 360 186 20 47 206 0 157 94 97

EAE 638 604 1097 1181 454 1431 687 1812 2276 176 952 780 111 79 217 185 364 493 632

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

ETXEBIZITZAREN GIDA PLANAK 2018RAKO EZARRIA DU 850 ALOKAIRU ETXEBIZITZA BABESTU ERAIKITZEN HASTEKO HELBURUA

632 ABIARAZI DIRA ETA HALA, HELBURUAREN % 74,4 BETETA DAGO.

38

4. grafikoa.5: Zuzkidura-bizitokien bilakaera, lurralde historikoaren arabera 2000-2018


4.1.3. Alokairua sustatzeko diru-laguntzetan oinarritutako politika

Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza programak alokairu babesturako erabiliko diren etxebizitzen sustapena bultzatzen du. Hala, alokairuko etxebizitza babestuak eraikitzea zuzenean sustatzeaz gain, diru-laguntzen politika bat ere badu, beste eragile publiko eta pribatu batzuei laguntzak ematekoa, alokairuko etxebizitzak sustatu ahal izateko.

4. koadroa.1 Alokairu babestuko etxebizitzak sustatzeko laguntzen eskema

Alokairu babestuko etxebizitzak sustatzeko laguntzak

Helburua Etxebizitzen sustapena, alokairu babesturako erabil daitezen, edo etxebizitzen

sustapena, etxebizitza horiek alokairu babesturako erabiliko dituen hirugarren bati saltzeko

Gutxieneko epea 15 edo 50 urte. Epe horretan ezingo da etxebizitzaren erabilera aldatu.

Mailegu kualifikatua

Gehieneko zenbatekoa: gehieneko prezioaren % 100 etxebizitzen eta eranskinen salmentan diru-laguntzak kenduta (etxebizitza sozialetan diru-laguntzak kendu gabe).

Amortizatzeko epea: 20 urte eta beste lau urteko gabealdia aukeran, babestutako alokairua, gutxienez, 15 urtekoa denean; 30 urte eta beste 4 urteko gabealdia aukeran, babestutako alokairua, gutxienez, 50 urtekoa denean.

Interes-tasa: gutxienekoa (E + % 2,25); gehienekoa (E + % 4,00). Obra-ziurtagirien banku-beherapena

Maileguaren gehieneko zenbateko berdina eta gehienez 4 urteko iraupena. Hipoteka-maileguaren formalizazioa eraikuntza-lanen amaieran.

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Araba 0 0 91 0 0 0 0 0 92

Bizkaia 0 57 86 0 0 0 154 66 179

Gipuzkoa 0 53 0 47 55 0 0 94 34

CAV 0 110 177 47 55 0 154 160 305

0

50

100

150

200

250

300

350

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

305 ZUZKIDURA BIZITOKI ABIARAZI DIRA ETA HALA, GAINDITU EGIN DIRA ETXEBIZITZAREN GIDA PLANAK 2018RAKO EZARRITAKO HELBURUAK (275)

39

Interes-tasen subsidiazioa

Etxebizitza sozialen sustapena, etxebizitza horiek araubide bereziko errentarekin alokairu babestura bideratuko dituzten hirugarrenei besterentzeko: interes-tasa subsidiatua % 0, gehienez 20 urtean.

Alokairurako etxebizitzen sustapena, gutxienez 15 urterako, etxebizitza sozialen errentekin edo araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitzen errenten % 75 gainditzen ez dituzten errentekin: interes-tasa subsidiatua, % 1, gehienez, 20 urtez.

Diru-laguntzak

Urbanizazio-kostuak: gehienez kostuen % 100.

Asistentzia teknikoaren kostuak: Gehienez, kostu osoaren % 100 (eraikuntzako, urbanizazioko proiektua idaztea eta lanen zuzendaritza eta ikuskapena).

Bi kontzeptuek, gehienez, 3.000 euroko muga dute etxebizitza bakoitzeko (5.500 euro etxebizitzako Birgaitze Integratuko Areetan).

Errentamendurako pizgarriak

Alokairu babesturako etxebizitzen sustapena. Araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitzen errentak. Gutxienez 15 urte, 10.000 euroko laguntza etxebizitzako. Gutxienez 50 urte, 20.000 euroko laguntza etxebizitzako.

Alokairu babesturako etxebizitzen sustapena. Araubide bereziko babes ofizialeko etxebizitzen errentak edo araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitzen % 75 baino handiagoak ez direnak. Gutxienez 15 urte, 18.000 euroko laguntza etxebizitzako. Gutxienez 50 urte, 40.000 euroko laguntza etxebizitzako.

Etxebizitza sozialen sustapena, ondoren, etxebizitza horiek hirugarreni besterentzeko, haiek araubide bereziko babes ofizialeko etxebizitzen errentadun alokairu babesturako erabil ditzan, gutxienez 15 urtez: 24.000 euroko laguntza etxebizitzako.


4. koadroa.2 Etxebizitza errentamendu babestuan jartzeko helburuarekin eskuratzeko dauden laguntzen eskema

Etxebizitza eskuratzea errentamendu babestuan jartzeko helburuarekin

Helburua Etxebizitza eskuratzea errentamendu babestuan jartzeko helburuarekin

Gutxieneko epea Alokairuaren gutxieneko epea: 15 edo 50 urte. Epe horretan ezingo da etxebizitzaren erabilera aldatu.


Gehieneko zenbatekoa: gehieneko prezioaren % 100 etxebizitzen eta eranskinen salmentan diru-laguntzak kenduta.

Amortizatzeko epea: 15 urte eta beste 8 urteko gabealdia aukeran, babestutako alokairua, gutxienez, 15 urtekoa denean; 25 urte eta beste 8 urteko gabealdia aukeran, babestutako alokairua, gutxienez, 50 urtekoa denean.

Interes-tasa: gutxienekoa (E + % 2,25); gehienekoa (E + % 4,00).

Interes-tasen subsidiazioa

Araubide bereziko babes ofizialeko etxebizitzen errentak edo araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitzen % 75 baino handiagoak ez direnak. Gutxieneko epea 15 urtekoa, interes-tasa subsidiatua % 1, gehienez 20 urtez.

Diru-laguntzak

Etxebizitza soziala eskuratzea, alokairu babesturako. Araubide bereziko babes ofizialeko etxebizitzen errenta. Gutxienez 15 urte, 18.000 euroko laguntza etxebizitzako. Gutxienez 50 urte, 20.000 euroko laguntza etxebizitzako.

Etxebizitza eskuratzea alokairu babesturako (ez soziala): o Araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitzen errentak.

Gutxienez 15 urte, 10.000 euroko laguntza etxebizitzako. Gutxienez 50 urte, 20.000 euroko laguntza etxebizitzako.

o Araubide bereziko babes ofizialeko etxebizitzen errentak edo araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitzen % 75 baino handiagoak ez direnak: Gutxienez 15 urte, 18.000 euroko laguntza etxebizitzako. Gutxienez 50 urte, 40.000 euroko laguntza etxebizitzako.


40

4. koadroa.3 Zuzkidura-bizitokiak sustatzeko laguntzen eskema (ADA direlakoak)

Zuzkidura-bizitokiak sustatzeko laguntzak (ADA direlakoak)

Helburua

Zuzkidura-bizitokiak sustatzeko laguntzak (ADA direlakoak)

Finantza-neurrien ondorioetarako, bi jarduera mota bereizten dira: A motako bizitokiak:

Bizitoki hauetan, aurretiazko ekarpen ekonomikoa eskatzen da, erabilera lagatzean bueltan jasotzeko eskubidearekin

B motako bizitokiak: Bizitoki hauetan ez da eskatzen ekarpen ekonomiko hori.

Ez dira aurretiazko ekarpen ekonomikotzat hartzen errenta-ordainketa ziurtatzeari lotutako hileko kuoten ordainketa aurreratuak.


Gehieneko zenbatekoa: Bizitokiak eraikitzearen kostuaren eta ordainsari teknikoko gastuen % 100 (gehienez 75.000 euro bizitoki bakoitzeko). Eranskinen kosturik ez.

Amortizatzeko epea: 30 urte eta beste 3 urteko gabealdia, aukeran.

Interes-tasa: gutxienekoa (E + % 2,25); gehienekoa (E + % 4,00). Interes-tasen subsidiazioa

B motako bizitokiak: % 0ko interesa urtean lehen hamar urteetan eta % 1ekoa 11. urtetik 20.era.

Diru-laguntzak

A motako bizitokiak: 3.000 euro bizitoki bakoitzeko.

B motako bizitokiak: 40.000 euro bizitoki bakoitzeko.


Etxebizitzak alokairurako sustatzeko laguntzen programak honako hauek eskaintzen ditu: mailegu kualifikatuak, obra-ziurtagirien bankuko beherapenak, interes-tasaren subsidiazioa eta diru-laguntzak. Errentamendurako pizgarriak alokairu-epearen eta babestutako etxebizitzaren modalitatearen araberakoak dira. Alokairurako gutxieneko epea 15 edo 50 urtekoa da eta epe horretan ezingo da etxebizitzaren erabilera aldatu.

4. koadroa.4 Errentamendu babesturako pizgarriak

Euro etxebizitzako

Etxebizitza mota 15 urte 50 urte

Araubide orokorreko babes ofizialeko etxebizitza

10.000 20.000

Araubide bereziko babes ofizialeko etxebizitza

18.000 40.000

A mota B mota

Zuzkidura-bizitokiak 3.000 40.000

Iturria: 2008ko azaroaren 7ko Agindua.

Badira landa-inguruneetako titulartasun publikoko etxebizitzak birgaitu eta alokairuan jartzeko laguntzak ere. Etxebizitzaren Gida Planak helburu gisa ezarria du 2020an, horrela, 50 etxebizitza lortzea. Ez dago 2018rako helbururik ezarrita.

41

4. koadroa.5 Landa-inguruneetako titulartasun publikoko etxebizitzak birgaitu eta alokairuan jartzeko laguntzen eskema

Landa-inguruneetako titulartasun publikoko etxebizitzak birgaitu eta alokairuan jartzea

Helburua Sustapena, landa-inguruneetan (3.000 biztanle baino gutxiago dituztenak) dauden titulartasun

publikoko lurretan titulartasun publikoko etxebizitzak birgaitzeko, ondoren, alokairu babesturako erabili ahal izateko.

Errentamendu-epea Gutxienez 15 urte. Epe horretan ezingo da etxebizitzaren erabilera aldatu.

Diru-laguntzak Higiezina birgaitzeko lanak egitea: gehienez 600 euro eraikitako m2 bakoitzeko. Asistentzia teknikoei eta ordainsariei lotutako gastuak:

3.000 euro etxebizitzako.


Diru-laguntzen politikak mugimendu txikia izan du aztergai izan dugun urtean. 2018an diru-laguntza bakarra eman da, Mutiloako Udalari hain zuzen, landa-inguruneetan titulartasun publikoko etxebizitza bat birgaitu eta alokagai jartzeko laguntza gisa, 49.692 euroko laguntza, eta ez da alokairua sustatzeko mailegurik formalizatu.

4. taula.1: Onartutako diru-laguntzen eta subsidioen bilakaera. 2010-2018

Etxebizitza

kopurua

ALOKAIRURAKO LAGUNTZAK (eurotan)

Diru-laguntzak Subsidioak LAGUNTZAK

GUZTIRA

2010 701 17.489.000 11.872.821 29.361.821

2011 117 3.177.000 942.117 4.119.117

2012 638 19.014.000 14.101.675 33.115.675

2013 22 880.000 916.957 1.796.957

2014 229 5.159.000 3.361.788 8.520.788

2015 0 0 0 0

2016 184 8.019.600 7.679.699 15.699.299

2017 104 3.936.200 106.515 4.042.715

2018 1 49.692 0 49.692


42

4. taula.2: Alokairua sustatzeko formalizatutako maileguen bilakaera. 2010-2018 (milioi euro)

Alokairuko

sustapen berriak Zuzkidura-bizitokiak

Alokairu babestuan jartzeko

eskuratzeak Guztira

2010 21.588 6.057 34.858 62.503

2011 10.589 0 2.353 12.942

2012 0 0 19.184 19.184

2013 7.700 5.125 0 12.825

2014 0 0 0 0

2015 0 0 3.740 3.740

2016 8.300 0 0 8.300

2017 6.430 0 542 6.972

2018 0 0 0 0


43

4.2. Etxebizitza pribatu hutsak babestutako alokairura bideratzeko mobilizatzea

4.2.1. Etxebizitza hutsak eskuratzea: Bizigune programa

Etxebizitza hutsen Bizigune programa 2013ko abenduaren 23ko Decreto 466/2013 delakoak arautzen du. 2018ko abenduaren 30ean argitaratu zen EHAAn. Bizigune programaren helburua merkatu libreko etxebizitza hutsak mobilizatzea da, alokairu babesturako erabil daitezen. Biziguneren helburua hutsik dauden etxebizitzei erabilera soziala ematea da, hala, etxebizitza duin bat arrazoizko prezioan eskuratzen laguntzeko. Eta Bizigune programa Alokabide sozietate publikoak kudeatzen du.

Bizigune merkatu librera jotzeko adinako baliabide ekonomikorik ez duten pertsonei dago zuzenduta. Hala, alokairu-etxebizitzak eskuratzen dituzten esleipendunen urteko diru-sarrera haztatuek ezin dute 21.000 euro baino altuagoak izan eta etxebizitzen urteko hasierako errenta diru-sarrera horien % 30ekoa izaten da. Etxebizitza hutsen jabeek Alokabideren esku jartzen dute etxebizitza eta Alokabidek 6 urteko iraupeneko usufruktu-kontratu bat sinatzen du eta jabeari, hilean, gehienez 600 € ordaintzen zaizkio errenta gisa. 2018an eguneratu da zenbatekoa. Era berean, Alokabidek, ETXEBIDE Etxebizitzaren Euskal Zerbitzuan izena emanda dagoen eskatzaile bati esleitzen dio etxebizitza eta eskatzaile horrek bere diru-sarreren araberakoa den errenta Alokabideri ordaintzen dio. 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planaren helburua etxebizitza librearen parkea handitzea da, horretarako, orain dagoen higiezinen parkea hobeto aprobetxatzeko ahalegin handiagoa eginda. Bide horretan, hutsik dauden etxebizitzak, Bizigune programaren bidez, alokairu babestuaren merkatuan jartzen dira. 2018ko amaieran, Bizigune programak 5.325 etxebizitza huts eskuratu ditu, partikularren jabetzakoak, eta alokairu-merkatura bideratu ditu. Eusko Jaurlaritzak kudeatzen duen Biziguneren alokairu-etxebizitzen zifra handitu egin da berriz 2018an eta programa sortu zenetik izandako etxebizitza kopuru handiena lortu du. 2018an, 686 etxebizitza eskuratu ditu programak, % 14,8ko igoera izan du urte horretan.

Bizigune programaren helburua hutsik dauden etxebizitzak eskuratzea da, hala, etxebizitza horiek merkatuan alokairu babestuaren bidez jartzeko.

44

4. grafikoa.6: Biziguneren etxebizitza-parkearen bilakaera. 2003-2018


Bizigune programaren hiru etxebizitzetatik bi Bizkaian daude, 3.333 etxebizitza, parke osoaren % 63. Aipagarria da, Bizkaian, Bilbon, Barakaldon, Basaurin, Sestaon, Durangon eta Santurtzin mobilizatutako etxebizitza kopurua. Gipuzkoan, alokairurako 1.337 etxebizitza daude Bizigunen; gehienak Eibarren, Arrasaten, Donostian, Errenterian eta Elgoibarren. Araban, berriz, 655 etxebizitza mobilizatu dira Bizigune programaren bidez; gehienak hiriburuan.

4. grafikoa.7: Biziguneko etxebizitza-parke handiena duten udalerriak 2018


5311.132

1.400

2.431

3.219

4.0534.557 4.741 4.802

5.102 5.1744.590 4.5894.499 4.639

5.325

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

Bizkaia 3.333 % 62,6

Gipuzkoa 1.337 % 25,1

Araba 655 % 12,3

Eibar: 133

Arrasate: 91

Donostia: 83

Errenteria: 76

Elgoibar: 72

Gasteiz: 455

Bilbo: 883

Barakaldo: 418

Basauri: 152

Sestao: 135

Durango: 133

Santurtzi: 131

ETXEBIZITZAREN GIDA PLANAK 2018KO HELBURU GISA EZARRIA ZUEN 5.400 ETXEBIZITZA ESKURATUTA IZATEA.

5.325 ETXEBIZITZA ESKURATUTA, HELBURUAREN % 98,6 BETE DA.

45

2018an, etxebizitzen jabe izan eta Bizigune programako partaide diren jabeek, batez beste, 488,38 € jaso dituzte hilean, eta oso gertu dago zenbateko hori 2017ko batez bestekotik (480 euro). Eremu geografikoka, jabeek jasotako errenta, batez beste, 468 eurokoa da Gipuzkoan eta 497 eurokoa Bizkaian. Araban, jabeei eskaintzen zaien batez besteko errenta 468 eurokoa da. Batez besteko errentak Gipuzkoan bakarrik egin du behera. Bizigune programako errentariek hilean ordaintzen duten errenta, 2018an, 243 eurokoa izan da batez beste; 238 eurokoa Araban eta Bizkaian eta 257 eurokoa Gipuzkoan. Maizterrek ordaindutako errenta % 9 igo da 2017tik 2018ra eta igoera hori pixka bat handiagoa izan da Araban. Bizigune programaren onuradun diren errentariek jabeek jasotzen duten zenbatekoaren % 50 ordaintzen dute (% 49,7) eta proportzio hori % 55ekoa da Gipuzkoan. Horren ondorioz, 2018an, Eusko Jaurlaritzak, hileko 246 euro ordaindu zituen batez beste, maizterrek ordaindutako errentaren eta jabeek jasotakoaren arteko aldeari aurre egiteko. Eusko Jaurlaritzak bere gain hartutako kostua % 4,5 igo da azken urtean.

4. taula.3: Bizigune programaren adierazle nagusiak lurralde historikoka. 2018

Alokairu-errenta Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE

Jabeen alokairu-errenta 484,9 497,2 468,0 488,4Maizterren alokairu-errenta 237,3 238,0 257,3 242,9maizterren errentaren % jabeen errentarekiko % 49,0 % 47,9 % 55,0 % 49,7Iturria: Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

46

4. grafikoa.8: Bizigune programaren bidez alokatutako etxebizitzen batez besteko errentaren5 bilakaera. 2003-2018


Sailak 2018an Bizigune programara bideratutako diru-laguntza, guztira, 23,5 milioi eurokoa izan da; hau da, 4.413,2 euro etxebizitzako. Etxebizitza bakoitzaren batez besteko kostua jaitsi egin da mobilizatutako etxebizitzen kopurua nabarmen igo delako.

4. taula.4: Sailak, 2002-2018a aldian Bizigune programako etxebizitza bakoitzeko emandako batez besteko diru-laguntzaren kalkulua

Urtea Eskuratutkao etxebizitzak

Sailaren diru-laguntza (milioi

euro)

Sailak, batez beste, etxebizitza bakoitzerako emandako diru-laguntza

(euro)

2003 531 2,0 3.766,5 2004 1.132 4,5 3.975,3 2005 1.908 8,0 4.192,9 2006 2.605 10,0 3.838,8 2007 3.446 14,38 4.173,0 2008 4.215 21,59 5.122,2 2009 4.557 21,19 4.650,0 2010 4.741 22,29 4.701,5 2011 4.802 23,15 4.820,9 2012 5.102 23,02 4.511,7 2013 5.174 20,49 3.959,6 2014 4.590 19,27 4.199,0 2015 4.589 19,27 4.199,9 2016 4.499 19,50 4.334,3 2017 4.639 24,00 5.173,5 2018 5.325 23,50 4.413,2 Iturria: Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

5 Kontuan izan behar dira mugen aldaketak 750 eta 600 euro aurreko aldietan, 450 euro 2013an eta 525 2017tik aurrera.

246 25

4

253

266

274

289

293

305

303

297

257

271

261

255

223

243

555 558 578 548 561 579 580 580 598 570 601 558 527 500 480 488

0

100

200

300

400

500

600

700

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Eu

ro/h

ilab

etek

o

Maizterren errenta Jabeen errenta

47

4.2.2. Etxebizitza libreen alokairuko merkatuan bitartekaritza egiteko programa: ASAP (Alokairu Segurua, Arrazoizko Prezioa)

144/2019 Dekretuak, irailaren 17koak, arautzen du etxebizitza libreen alokairu-merkatuan bitartekari aritzeko ASAP programa (Alokairu Segurua, Arrazoizko Prezioa). Programa horren helburua zera da, titulartasun pribatuko etxebizitzak alokairu-merkatuan sartzea, errentarientzako arrazoizko prezioan.

Etxebizitza libreen alokairuko merkatuan bitartekaritza egiteko ASAP programak honako ezaugarri hauek ditu:

Etxebizitzen errentatzaileei bermatu egiten zaie errentak kobratuko dituztela, defentsa juridikoa izango dutela eta erabilera eta denborari lotutako arrazoiekin loturarik ez duten kalteak gertatzen badira, horiek konponduko zaizkiela, gorabehera horiek estaltzeko beharrezkoak diren aseguru-polizak kontratatuta.

Etxebiden kontratatutako pertsonei bermatzen zaie etxebizitzen hasierako errentek ez dituztela ezarritako mugak gaindituko.

Bitartekari homologatuen sare baten bidez garatzen da programa eta Eusko Jaurlaritzaren eragile kolaboratzaile dira bitartekari horiek. Webgunea ere badu eta hor argitaratzen dira etxebizitzak eta bertan jasotzen dira etxebizitza horiek eskuratu nahi dituzten pertsonen eskaerak ere.

Dekretu berriaren arabera, esleipendunen urteko diru-sarrera haztatuek 21.000 eta 39.000 euro artekoak izan behar dute (2018an indarrean zen gutxienekoa 12.000 eurokoa zen) eta etxebizitzen errentak ezingo du haztatu gabeko urteko diru-sarreren % 30 gainditu. Horiez gain, ezartzen du errentek Alokairu Merkatuaren Inkesta estatistika berrian erreferentzia izango dutela.

ASAP programaren helburua titulartasun pribatuko etxebizitzak alokairu-merkatuan errentarientzat arrazoizko prezioan sartzen laguntzea da.

48

Honako hauek izango dira ASAP programan onartuko diren gehieneko errentak:

4. taula.5: ASAP programako gehieneko errentak

180/2014 Dekretua 144/2019 Dekretua

Etxebizitza babestuen eremuak, gehieneko

prezioak

Gehieneko hileko errentak

Etxebizitza babestuen eremuak, gehieneko prezioak

Gehieneko hileko errentak

Donostia 650 euro I. TALDEA (hiru euskal hiriburuak) 750 euro

Bilbo eta Gasteiz 600 euro II. TALDEA (metropoli-eremuak, udalerri ertainak eta 10.000 biztanletik gorako udalerriak)

650 euro

A taldea (hiriburuak izan ezik)

550 euro III. TALDEA (gainerako udalerriak) 600 euro

B taldea 475 euro Gainerako udalerriak 400 euro


2018an, artean aurreko arautze-dekretua indarrean zela, alokairu libreko merkatuan bitartekari aritzeko ASAP programak etxebizitza kopuru mugatua mobilizatu du. Zehatzago esanda, 263 etxebizitza zituen atxikita eta 212 alokairu-kontratu zituen indarrean urtearen amaieran. Programako maizterren batez besteko errenta 495 eurokoa da. Eusko Jaurlaritzak programa honi egiten dion ekarpena errentak ez ordaintzeari eta kalteak sorrarazteari lotutako gastuak estaltzeko aseguru-polizak ordaintzeko erabiltzen da eta 2018an 27.235,70 eurokoa izan da ekarpena; hau da, alokatutako etxebizitza bakoitzeko 128,5 euro, 2017ko koste estimatua (101,9 euro) baino zertxobait gehiago.

4. taula.6: ASAP programaren adierazle nagusiak lurralde historikoka. 2018


Programaren parkea, guztira 18 167 78 263

Indarrean diren alokairu-kontratuak 11 145 56 212

Eskuratutako etxebizitzetatik okupatuta daudenen % % 61,11 % 86,83 % 71,79 % 80,61

Batez besteko alokairu-errenta (euroak) 527,0 492,3 500,0 495,3


49

4. grafikoa.9: ASAP programaren adierazle nagusien bilakaera. 2013-2018


4.3. Alokairua ordaintzeko laguntzak Hemen aurkeztuko ditugu 2018ko zifrak, EAEn alokairua ordaintzen laguntzeko indarrean diren prestazio eta laguntzei buruzkoak.

4.3.1. Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria (EGPO) Diru-sarrerak bermatzeko errentari (DSBE) zuzenean dago lotuta eta Lanbidek kudeatzen du. Etxebizitza eskuratzeko zailtasun handiena dutenek etxebizitza eskuratzeko oinarrizko euskarrietako bat da. Nolanahi ere, eskaera hori, pixkanaka, Etxebizitza Sailak bere gain hartzea dago aurrez ikusita eta etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboaren bidez bideratuko du eta hala, DGBEtik ere askatu egingo da. 2018an, EGPO jaso dutenen hileko batez besteko pertsona kopurua 26.561 izan da eta hala, % 7 jaitsi da 2017ko hileko batez bestekoa. Prestazioaren zifra ekonomikoei erreparatuta, 2018an EGPOra bideratutako zenbatekoa 80,7 milioi eurokoa izan da eta zifra horrek beheranzko joera izan du 2016an erregistratutako gehieneko zenbatekotik (91 milioi euro) hona. Eremu geografikoaren arabera aztertuta, hartzaileen kopurua hiru lurralde historikoetan igo da eta prestazioaren gastu osoak euspena izan du.

5423

11068

233

145

254221

260

209

263

212

0

50

100

150

200

250

300

Izen emandako etxebizitzak Sinatutako alokairu kontartuak

2013 2014 2015 2016 2017 2018

ETXEBIZITZAREN GIDA PLANAK 2018RAKO EZARRITAKO HELBURUA ASAP PROGRAMAKO ALOKAIRU PARKERAKO 400 ETXEBIZITZA ESKURATZEA DA ETA

EKITALDI HONETAN, LORTZE MAILA BAXUA IZAN DA, % 66KOA.

50

4. taula.7: Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria jasotzen duten pertsonen batez bestekoaren hileko bilakaera eta prestazioaren zenbateko osoaren bilakaera (mila euro). 2013-2018


Hartzaileen kopurua

Zenbatekoa guztira

Hartzaileen kopurua

Zenbatekoa guztira

Hartzaileen kopurua

Zenbatekoa guztira

Hartzaileen kopurua

Zenbatekoa guztira

2013 4.110 13.332,1 14.385 45.703,3 5.490 16.991,9 23.985 76.027,22014 4.703 14.593,0 16.475 50.087,4 6.475 19.596,9 27.653 84.277,32015 4.811 14.878,8 17.183 52.812,0 6.941 20.837,1 28.935 88.527,82016 4.841 15.170,0 17.632 53.641,6 7.246 22.159,7 29.719 90.971,32017 4.463 13.789,6 17.106 51.808,6 7.031 21.118,2 28.600 86.716,32018 4.193 12.841,6 15.923 48.367,1 6.465 19.459,6 26.581 80.668,3Iturria: Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

4. grafikoa.10: EGPOren hartzaile titular diren populazioaren bilakaera (hileko batezbestekoa), lurralde historikoka. 2013-2018


4. taula.8: Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren titularren hileko bilakaera, 2018


Urtarrila 4.320 16.542 6.805 27.667Otsaila 4.280 16.239 6.661 27.180Martxoa 4.232 16.109 6.594 26.935Apirila 4.191 16.048 6.570 26.809Maiatza 4.228 16.016 6.543 26.787Ekaina 4.280 16.004 6.544 26.828Uztaila 4.214 15.885 6.433 26.532Abuztua 4.160 15.789 6.346 26.295Iraila 4.147 15.726 6.302 26.175Urria 4.098 15.683 6.292 26.073Azaroa 4.092 15.525 6.234 25.851Abendua 4.070 15.514 6.254 25.838Batez bestekoa

4.193 15.923 6.465 26.581


23.985,027.653,0 28.935,0 29.719,0 28.600,0

26.581

0,0

5.000,0

10.000,0

15.000,0

20.000,0

25.000,0

30.000,0

35.000,0

2013 2014 2015 2016 2017 2018


51

2018an, 35.569 pertsonari eman zaie Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria, lurralde historikoka honela banatuta.

4. grafikoa.11: EGPOren hartzaile titularren banaketa, lurralde historikoka. 2018


Horrez gain, aipagarria da, 2018an, 12.051 pertsonak jaso zutela guraso bakartasunari dagokion diru-laguntza bat; Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren hartzaile izan ez zirenek.

4. taula.9: Guraso bakartasunari lotutako diru-laguntzaren hartzaile titularrak, 2018


EGPOren hartzaile desberdinak 2018an 1.750 7.268 3.033 12.051

EGPOren zenbatekoa guztira, 2018an, €-tan 805.052 3.290.410 1.305.680 5.401.142Iturria: Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Saila. Eusko Jaurlaritza

4.3.2. Gizarte Larrialdiko Laguntzak (GLL)

Udal gizarte-zerbitzuek ematen dituzten Gizarte Larrialdiko Laguntzen helburua ohiko eta ezohiko gastuei aurre egitea da eta bateraezinak dira Etxebizitzaren gastuetarako prestazio osagarria jasotzearekin. GLLek eskaintzen dituzten zifra absolutuek mota horretako laguntzek zer tamaina duten jakiteko ideia bat ematen dute. 2017an gisa honetako 7.589 laguntza eman ziren alokairua ordaintzeko; guztira, 9,2 milioi euro. Zifra horiek erakusten dute hartzaile guztien % 13 eta Gizarte Larrialdiko Laguntzen gastu osoaren % 27 alokairu-gastuak ordaintzeko erabiltzen direla. Bilakaerari dagokionez, jaitsi egin da 2018an emandako laguntza kopurua 2017ko kopuruarekin alderatuta, baina gastuaren zenbatekoak bere horretan eutsi dio eta horren emaitza gisa, laguntza bakoitzari dagokion batez besteko zenbatekoa 1.217 euro handiagoa izan da.

5.565

20.900

9.104

35.569

05.000

10.00015.00020.00025.00030.00035.00040.000


52

4. taula.10: Alokairurako GLLen bilakaera. 2011-2018

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Laguntza kopurua 3.543 4.819 6.058 6.738 7.245 8.469 8.397 7.589Zenbatekoa, eurotan 3,69 4,78 6,58 7,03 7,93 11,67 9,2 9,2Batez besteko zenbatekoa

1.041 991 1.085 1.044 1.095 1.378 1.100 1.217


Lurraldekako analisiak aukera ematen du ikusteko 2018an 1.394 GLL eman direla Araban eta 1.809,26 mila euroko bideratu direla horretarako. Bizkaian 3.583 laguntza eman dira (4.302,81 mila euro) eta Gipuzkoan, berriz, 2.612 laguntza (3.124,58 mila euro). Laguntzen batezbestekoa Arabako 1.298ren eta Gipuzkoako 1.196ren artean dago.

4. taula.11: Alokairura bideratutako Gizarte Larrialdiko Laguntzei buruzko adierazle nagusiak. 2013-2018


2013

Laguntza kopurua 1.057 2.641 2.360 6.058

Zenbatekoa (mila €) 1.127,70 2.839,50 2.608,80 6.576,10

Laguntzaren batez besteko zenbatekoa (€)

1.067 1.075 1.105 1.085

2014


Zenbatekoa (mila €) 1.295,00 2.571,10 3.165,50 7.031,50


1.106 976 1.079 1.044

2015


Zenbatekoa (mila €) 1.561,30 2.734,2 3.637,80 7.933,30


1.140 1.040 1.120 1.095

2016


Zenbatekoa (mila €) 1.728,90 3.159,00 6.777,80 11.665,70


1.127 965 1.852 1.378

2017


Zenbatekoa (mila €) 1.689,20 3.921,60 3.625,20 9.236,00


1.207 1.019 1.152 1.100

2018


Zenbatekoa (mila €) 1.809,26 4.302,81 3.124,58 9.236,65


1.298 1.201 1.196 1.217


53

4.3.3. Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa

2016an hasi zen gauzatzen 3/2015 Legean jasotako etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboaren aitorpena. Lege hori indarrean hiru urtetan (2016-2018), pixkanaka, sartzea zegoen planteatuta, ezarritakoa lehentasunetan oinarrituta, kide kopuruaren arabera eta bizikidetza-unitateen diru-sarreren arabera, lege horren laugarren xedapen iragankorrean. 2018an, hasieratik, etxebizitzarako eskubide subjektiboa onartzea eskatzeko 5.604 eskaera zenbatu ziren, eta 4.051 pertsonari aitortu zaie eskubidea: 3.016 aitorpen Bizkaian (% 54), 395 Gipuzkoan (% 7) eta 640 Araban (% 11). Eskubidearen zati handi bat orain edo etorkizunean etxebizitza bat esleitzeko lehentasunak ezarrita gauzatu da (kasuen % 70ean, pertsona horiek Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriaren jasotzaile dira une honetan). Zehazki, 2.760 eskaera ebatzi dira bide horretatik. Bestalde, 2018aren amaieran, 739 etxebizitza zuzenean esleitu dira eta ordura arte, 434 kasu Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa ordaintzearen bidez ebatzi dira.

4. taula.12: Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa (EEES) (hasieratik metatutako datuak). 2018


EEESren eskaera kopurua 1.056 3.865 683 5.604

Ebazteke dauden eskaeren kopurua 244 13 19 276

Atzera egindako eskaeren kopurua 2 2 28 32

Ezetsitako eskaeren kopurua 169 620 225 1.014

EEES aitortu zaien eskaeren kopurua 640 3.016 395 4.051

Esleitzeko lehentasuna 286 2.271 203 2.760

Etxebizitzaren esleipena 352 272 115 739

EPE 2 362 70 434

EPE iraungita 0 111 7 118

EEES iraungita duten eskaeren kopurua

1 214 17 232


ETXEBIZITZA ESKURATZEKO ESKUBIDEA 4.061 ETXERI AITORTU ZAIE ETA HORRELA, ETXEBIZITZARAKO GIDA PLANAK 2018RAKO EZARRITAKO HELBURUA

BETE DUGU.

54

Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoari dagokion ordainketa gehienak Bizkaian egin dira, emandako laguntzen % 83,4 han eman dira eta horretarako bideratutako gastu-zenbatekoaren % 86 osatu dute.

4. taula.13: Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa, lurralde historikoka. 2018.

ARABA Bizkaia Gipuzkoa GUZTIRA Laguntza kopurua 2 362 70 434

EPEren zenbatekoa guztira, 2018an, €-tan

3.750,00 940.705,00 144.158,27 1.088.613,27


4.3.4. Diruz lagundutako alokairu-parkearen estimazioa

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriak, alokairua ordaintzera bideratutako Gizarte Larrialdiko Laguntzek eta Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoak eginiko gastua kontuan hartuta, 2018an, alokairua ordaintzera zuzendutako laguntzen zenbateko osoa 91 milioi eurokoa izan dela kalkulatu da. EINek argitaratzen duen Familien Inkesta Jarraitua erreferentzia gisa hartuta, 2018an 114.700 familia inguru bizi izan dira alokairuan, eta kalkulatu da laguntza horiek EAEko 43.592 pertsonari lagundu diela alokairu-etxebizitza bat eskuratzen edo ordaintzen. Gainera, gogora ekarri behar da Euskadik 22.704 alokairu-etxebizitza babestu dituela. Alokairua ordaintzeko laguntzak eskuratu dituzten pertsonen eta alokairu-parke osoaren arteko harremanak erakusten du Euskadiko alokairu-parkearen % 58k nolabaiteko laguntza publikoa izan duela 2018an etxebizitza-beharra asetzeko.

4. taula.14: EAEko diruz lagundutako alokairu-parkearen ehunekoaren kalkulua, laguntza moten eta gastua guztiaren arabera. 2018

Laguntzen hartzaileak

Alokairu-parke osoarekiko %

Gastua guztira (euro)

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria 35.569 % 31,0 80.668.336

Alokairurako gizarte-larrialdiko laguntzak 7.589 % 6,6 9.236.649

Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa 434 % 0,4 1.088.613

Alokairu-parke babestua (etxebizitzak) 22.704 % 19,8 --

Guztira 66.296 % 57,8 90.993.598


55

4.4. Etxebizitza babestuen parkearen kudeaketa 4.4.1. Alokabideren alokairu-parkea

Eusko Jaurlaritzak etxebizitzaren funtzio soziala alokairu-politikaren bidez garatzeko duen sozietate publikoa da Alokabide eta bere alokairu-etxebizitzen parke propioa du, 2018ko amaieran, 4.275 etxebizitza zituena. Alokabideren parke horrek goranzko joera du; hala 2017an baino 106 etxebizitza gehiago zituen 2018 amaieran (% +4,9).

4. grafikoa.12: Alokabideren etxebizitza-parkearen garapena. 2003-2018


230482 643 703

1.3641.665

1.9792.452

2.6773.070

3.2803.540 3.720 3.805

4.169 4.275

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

56

Lurraldeka begiratuta, Araban dago Alokabideren etxebizitza-parkearen zati handi bat; 2.856 etxebizitza 2018an; parke osoaren % 67. Alokabidek 888 etxebizitza ditu Gipuzkoan, bere dituen etxebizitzen % 21. Bizkaian Alokabidek duen parkea txikiagoa da, 531 etxebizitza 2018an, baina bertan eskuratu dira etxebizitzak azken urtean; 105 etxebizitza, hain zuzen. Udalerrika erreparatuta, Gasteizek Alokabideren 2.772 etxebizitza ditu eta atzetik aipagarriak dira Arrasate (235 etxebizitza) eta Donostia (190 etxebizitza). Bilbon 190 etxebizitza ditu Alokabidek, Hernanin 106 eta Leioan 101.

4. grafikoa.13: Alokabideren etxebizitzak dituzten udalerri nagusiak. 2018


Bizkaia 531 % 12,4

Gipuzkoa 888 % 20,8

Araba 2.856 % 66,8

Arrasate: 235

Donostia: 190

Hernani: 106

Gasteiz: 2.772

Bilbo: 160

Basauri: 92

Muskiz: 80

57

Alokabideren bi etxebizitzetatik batek hiru logela edo gehiago ditu (% 48k) eta besteak pixka bat txikiagoak dira (gehienak 2 logelakoak). Neurriari dagokionez, batez besteko azalera 72 m2-koa da. Neurri ertaineko etxebizitzen (60-70 m2) eskurapena handitu egin da. Alokairu-errentari dagokionez, 2018ko batez besteko hileko zenbatekoa 217 eurokoa da eta batezbesteko hori 236 eurokoa da Gipuzkoan.

4. grafikoa.14: Alokabideren etxebizitzen ezaugarriak 2018


4. grafikoa.15: Alokabideren etxebizitzen batez besteko alokairu-errentak


Gela bat8%

Bi gela44%

Tres o más48%

Gela kopurua

,608%5,287%

12,842%

29,006%

17,474%

28,304%

6,480%

30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 >90

Azalera erabilgarria (m2)

Bataz besteko azalera: 71,99 m2

221 215 225239 241 251 244 244 241 236 234

224 221 216 217

0

50

100

150

200

250

300

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Bat

az b

este

ko

erre

nta

(eu

ro/h

ileko

)

212 207

235

217

180

200

220

240



58

4.4.2. Alokabidek kudeatutako parkea

Alokabide da Euskadin alokairuko etxebizitza babestuen kudeaketan erreferentziazko erakundea eta bere parke propioa kudeatzeaz gain, parte hartzen du Eusko Jaurlaritzaren, udal batzuen eta Harri 1, SL sozietatearen6 alokairuko etxebizitza sozialen parkeen kudeaketan ere; baita Bizigune programako etxebizitzen kudeaketan (programaren garapenaren esparruan eskuratzen dituen etxebizitzen eragile kolaboratzaile gisa) ere. 2018an Alokabidek kudeatutako parkea, guztira, 13.077 etxebizitzak osatu dute eta bolumen horrek hazten jarraitzen du. Azken urtean, Alokabidek 605 etxebizitza sartu ditu bere kudeaketapean eta hala, % 5eko igoera ekarri dio horrek.

4. grafikoa.16: Alokabidek kudeatutako etxebizitza-parkearen bilakaera. 2003-2018


4. taula.15: Alokabidek kudeatzen duen etxebizitza-parkea, lurralde historikoka. 2008

Etxebizitza kopurua

Alokabideren etxebizitzak

Eusko Jaurlaritzaren etxebizitzak

Biziguneren etxebizitzak

Hirugarrenen etxebizitzak

Etxebizitzak guztira

Araba 2.856 557 655 4.068

Bizkaia 531 1.733 3.333 90 5.687

Gipuzkoa 888 1.036 1.337 61 3.322

EAE 4.275 3.326 5.325 151 13.077


6 Kutxabank partaide duen sozietate pribatua.

230 4822.043

4.663

6.5928.013

8.858 9.33910.172

11.07311.442

11.28111.767

11.94912.47213.077

02.0004.0006.0008.000

10.00012.00014.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Etx

ebiz

itza

ko

pu

rua

Alokabide4.27533%

Eusko Jaurlaritza

3.32625%

Bizigune5.32541%

Beste batzuk151…

Parkearen banaketa 2018

59

4. taula.16: Alokabidek kudeatutako etxebizitza-parkearen bilakaera. 2009-2018

Etxebizitza kopurua

Alokabideren etxebizitzak

Eusko Jaurlaritzaren etxebizitzak

Biziguneren etxebizitzak

Hirugarrenen etxebizitzak

Etxebizitzak guztira

2009 1.984 2.231 4.510 133 8.858

2010 2.452 2.257 4.573 57 9.339

2011 2.677 2.577 4.840 78 10.172

2012 3.070 2.697 5.150 156 11.073

2013 3.280 2.817 5.174 148 11.442

2014 3.540 2.935 4.590 148 11.281

2015 3.720 3.170 4.589 143 11.767

2016 3.805 3.276 4.499 148 11.949

2017 4.169 3.306 4.639 149 12.472

2018 4.275 3.326 5.325 151 13.077


4.4.3. Kudeaketari dagozkion jardueren datuak

Etxebizitzen parkearen kudeaketari dagokionez, Alokabidek etxebizitzen esleipena gauzatzeko zailtasunei erreparatzen die. Huts egindako esleipenak nabarmen gutxitu dira azken urte hauetan. 2018an 49 esleipenek bakarrik egin zuten huts; hau da, arrazoi bat edo bestea medio (esleipendunek beste etxebizitza bat izatea, esleipendunak aurkitzeko moduan ez egotea edo esleipendunek etxebizitzari berariaz uko egitea), etxebizitza horietan ezin izan zen esleipena gauzatu. Huts egindako esleipendunen ratioa, Alokabidek kudeatzen duen bere parke propioarekiko, 2018an, oso baxua izan da, % 1,1ekoa.

9. grafikoa.17: Huts egindako esleipen mailaren bilakaera kudeatutako etxebizitza propioei begiratuta. 2003-2018


2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Nº renuncias 18 217 158 410 563 327 526 825 623 521 632 455 173 82 95 49

% sobre viviendasgestionadas 7,826 45,22 24,72 58,32 41,27 19,58 26,51 33,64 23,27 16,97 19,26 12,85 4,651 2,155 2,3 1,146

0

10

20

30

40

50

60

70

0100200300400500600700800900

% s

ob

re t

ota

l g

esti

on

ado

HU

ts e

git

e ko

pu

rua

60

Alokabideren zerbitzua eskaintzak lan-zama handia sortu du. 2018an, zehazki, 78.000 dei baino gehiago jaso ditu erakundeak eta bolumen hori, altua izan arren, jaitsi egin da aurreko urtetik. Kexei erantzuteko, Alokabideren prozedurari esker, modu zentralizatuan kudeatzen dira erreklamazio guztiak. Hau da, Alokabideren bidez zuzenean sartzen diren gorabeherak erregistratzeaz gain, beste erakunde batzuen bidez (Ararteakoa, Zuzenean...) iritsitakoak ere erregistratzen dira eta horri esker, informazioaren eta zerbitzuaren kalitatea hobetu egiten da. 2018an jaitsi egin da artatutako kexen bolumena ere; 112 kexa artatu dira eta aztertutako aldiko datu baxuena izan da 2018koa. Azkenik, aipagarria da kudeatutako konponketa kopuruak izandako igoera nabarmena. Zehatz esateko, 2018an, 10.938 konponketa kudeatu dira Alokabideren etxebizitzetan; hau da, aurreko urtean baino % 28 gehiago.

4. taula.17: Alokabideren beste kudeaketa-datu batzuen bilakaera. 2013-2018

2013 2014 2015 2016 2017 2018

Jasotako dei kopurua* 90.954 83.198 75.765 73.024 87.493 78.055

Jasotako kexa kopurua 296 596 120 245 187 112

Kudeatutako konponketa kopurua 4.585 6.133 6.457 6.841 8.535 10.938

* *Hor sartzen dira Gaztelagun programari buruz jasotakoak (367 dei 2018ko abenduaren 18tik 31ra).


4. grafikoa.18: Alokabideren etxebizitzetan kudeatutako konponketen bilakaera. 2013-2018


2013 2014 2015 2016 2017 2018

Número de reparacionesgestionadas 4.585 6.133 6.457 6.841 8.535 10.938

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

Hu

tz e

git

eko

ko

pru

ua

61

4.4.4. Alokabidek kudeaketarako jasotako laguntzak

Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailak diru-laguntza bat ematen dio Alokabideri urtero Eusko Jaurlaritzaren etxebizitzen kudeaketagatik. 2018an, 2,4 milioi euroko diru-laguntza izan da hori. Alokabidek kudeatzen dituen Sailaren etxebizitzak aintzat hartuta (3.326 izan dira 2018an), etxebizitza bakoitzeko batez besteko diru-laguntza 747 eurokoa da eta zenbateko hori ez da asko aldatu.

4. taula.18: Sailak Alokabideri Eusko Jaurlaritzaren etxebizitzak kudeatzeagatik ematen dion diru-laguntzaren bilakaera. 2006-2018

Sailaren diru-laguntza (euro) Sailaren etxebizitzak Batez besteko diru-laguntza kudeaketako

2006 487.140,33 1.435 339,5

2007 935.747,13 1.973 474,3

2008 1.318.740,57 2.179 605,2

2009 1.756.871,87 2.231 787,5

2010 1.701.962,47 2.257 754,1

2011 1.900.000,00 2.577 737,3

2012 1.989.336,57 2.697 737,6

2013 2.049.506,66 2.817 727,5

2014 2.186.437,02 2.935 744,9

2015 2.251.908,94 3.170 710,4

2016 2.325.936,00 3.276 710,0

2017 2.326.574,92 3.306 703,7

2018 2.485.114,00 3.326 747,2


62

4.5. Alokairu-etxebizitzak esleitzea Etxebidek argitaratutako informazioaren arabera, 2018an 370 etxebizitza babestu berri esleitu dira Etxebizitzaren Euskal Zerbitzuaren bidez; 204 etxebizitza Bizkaian eta 166 Gipuzkoan. 2018an esleitutako etxebizitza guztietatik 17 mugikortasun murriztuari lotutako desgaitasuna duten pertsonen kuporako gorde ziren eta beste 17 etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiborako. Gainerako esleipenak kupo orokorrekoak dira.

4. taula.19: 2018an esleitutako etxebizitza babestuak


Etxebizitza sozialak 0 0 101 101

Babes ofizialeko etxebizitzak

0 96 65 161

Tasatutako etxebizitzak

0 48 0 48

Zuzkidura-bizitokiak 0 60 0 60

Guztira 0 204 166 370


2008-2017 aldian etxebizitza babestua esleitu zaienei eginiko inkestak erakusten du esleipendunen % 85 gustura edo oso gustura dagoela jasotako etxebizitzarekin. Etxebizitza alokairuan eskuratzeari dagokionez, iturri horrek berak erakusten du alokairu-etxebizitza bat esleitu zaien pertsonen % 83,1 gustura dagoela eskuratze-araubidearekin.

63

5. Helburu kuantitatiboen betetze maila Hemen aztertuko dugu zenbateraino bete dira 2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planeko helburu kuantitatiboak. Honako irizpide hauen arabera kalifikatu da betetze maila:

BETETZE MAILA

Altua 85% baino handiagoa Ertaina % 70 eta % 85 artekoa

Baxua 70% baino txikiagoa

Gida Planean alokairuko etxebizitza publiko babestuen sustapenerako ezarritako helburuetatik ekingo diogu azterketari eta aipagarria da asko egin dela aurrera Eusko Jaurlaritzako Sailak zuzkidura-bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak sustatzeko eta VISESAk babes sozialeko etxebizitzak sustatzeko planteatutako helburuetan. Hala ere, alokairurako etxebizitza babestuak sustatzeko ezarritako helburu orokorrei lotuta lortutakoa, espero baino gutxiago izan da. Bestalde, ez ditugu lortu tokiko erakundeek zuzkidura-bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak sustatzeko helburuak, udalerrien ekimen-faltagatik. Hemen deskribatuko dugu babes publikoko alokairu-etxebizitzak sustatzeko ezarritako 4 adierazle kuantitatiboen betetze maila:

2. adierazlea: Babestutako alokairu‐etxebizitzak sustatzea

Etxebizitza publikoen sustapenetik hasita, Planak, 1.1 ildoan planteatzen du alokatzeko etxebizitza berrien sustapena bultzatzea eta 2018rako helburu gisa ezartzen du alokairurako 850 etxebizitza babestu eraikitzen hastea. 2018an alokairurako 632 etxebizitza babestu eraikitzeko lanak abiarazi dira eta horrek esan nahi du ezarritako helburuaren betetze maila ertaina izan dela, % 74koa.

64

3. adierazlea: Sailak zuzkidura‐bizitokien eta babes sozialeko etxebizitzak sustatzea

Planaren 1.2. lerroa alokairurako zuzkidura-bizitokien (ADA) eraikuntza sustatzeari buruzkoa da eta horretarako erakundeen arteko elkarlanaren beharra aipatzen du. Planaren aurreikuspenen arabera, tokiko erakundeek (alokairua sustatzeko programak diruz lagunduta) eta Etxebizitza Sailak berak 500 (275 2018an) zuzkidura-bizitoki eta babes sozialeko etxebizitza eraikitzea sustatu nahi da eta 2018an hasi dira Etxebizitza Sailak bakarrik sustatutako 305 zuzkidura-bizitoki eraikitzen. Hala, betetze maila altua izan da (% 110,9). Bizitoki horiek eskuratzeko lehentasuna gazteek eta adinekoek izango dute.

4. adierazlea: VISESAk babes sozialeko etxebizitzak sustatzea

Alokairu sozialeko parke publikoa handitzeko ahaleginaren bidean, Gida Planak 1.1.2 ekintza du ezarrita; hau da VISESAren lanaren zati bat, pixkanaka, alokairurako babes sozialeko etxebizitzak sustatzera bideratzea. 2018an, VISESAk babes sozialeko 347 etxebizitzaren sustapenari ekin dio eta beraz, helburuaren betetze maila altua izan da (% 126,2).

5. adierazlea: Zuzkidura‐bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak sustatzea tokiko erakundeek, alokairua sustatzeko programaren bidez diruz lagunduta

Etxebizitzaren Gida Planak, 1.1.4 ekintza planteatzen du, alokairu-araubideko sustapena bultzatzeko Udalekin elkarlanean aritzera bideratua. Hori horrela, Eusko Jaurlaritza udalekin elkarlanean aritzen da zuzkidura-bizitokiak eta alokairuko etxebizitza sozialen sustapena bultzatzeko; baita bigarren eskuko etxebizitzak eskuratzeko ere, ondoren, horiek, alokairu-merkatuan arrazoizko prezioan jartzeko. Planaren aurreikuspenen arabera, 2018an, gisa horretako 250 etxebizitza eraikitzen hastea zen asmoa, baina tokiko erakundeek ez dute zuzkidura-bizitokiak edo babes sozialeko etxebizitzak eraikitzeko bat ere prozesurik abiarazi eta beraz, betetze maila % 0koa izan da.

65

Babestutako parkearen kudeaketa efizienteari begiratuta, 2018an ondo bete dira ezarritako helburuak, etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa aitortuta, alokairurako laguntza ekonomikoak emanda eta etxebizitza hutsak eskuratu eta Bizigune programaren bidez errentan jarrita. ASAP programarako ezarritako helburuak ez dira bete. Hemen deskribatuko dugu zenbateraino bete diren alokairuko parke babestuaren kudeaketa efizientea lortzeko ezarritako 5 adierazle kuantitatiboak:

14. adierazlea: Etxebizitza eskuratzeko eskubidea aitortu zaien familiak (urteko metatua)

2015eko ekainaren 18ko Etxebizitzaren 3/2015 Legearen alderdi nabarmenetako bat etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboaren aitortza da; etxebizitza bat legez eta modu egonkorrean okupatzeko eskubide gisa, etxebizitza duin eta egoki bat izan ez eta etxebizitza bat eskuratzeko beharrezkoak diren baliabide ekonomikorik ez dutenentzat. Hori horrela, Etxebizitzaren Gida Planak 2018rako helburu gisa ezarria du 3.500 familiak etxebizitza-eskubidea aitortuta izatea. 2018 amaieran, 4.051 familiak dute aitortuta etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa. Bete maila altua da (% 115,7).

15. adierazlea: EGPO/EPE jasotzen duten familiak (hileko batez bestekoa ekitaldi bakoitzean)

Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa Sailak gauzatzen du, etxebizitza baten legezko okupazioaren bidez edo laguntza ekonomikoak emanda. Etxebizitzaren Gida Planak 2018rako ezarritako helburuetako bat zen 29.750 euskal herritarrek Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarri bat edo Etxebizitzarako Prestazio Ekonomiko bat izatea. 2018an, 26.905 etxek jaso dituzte prestazio horiek eta, beraz, betetze maila altua izan da (% 90,4).

16. adierazlea: Merkatuan bitartekaritza bidez eskuratutako etxebizitzak, alokairu sozialean eskaintzeko

Etxebizitzaren Gida Planak berariaz du jasota 1.3 ildo estrategikoan etxebizitza pribatuak alokairu babestura bideratzea sustatzearen helburua eta helburu gisa ezarria du, bitartekaritza bidez, merkatuan 5.800 etxebizitza eskuratzea alokairu sozial gisa eskaintzeko (2018). Une honetan 5.588 etxebizitza ditu Bizigune eta ASAP programen artean eta beraz, helburuaren betetze maila, 2018an, altua da.

17. adierazlea: Bizigune programako etxebizitzak

Gida Planak 1.3.1 ekintzak ezarria du Bizigune programako etxebizitzen parkea handitzen saiatuko dela. 2018ko amaieran, Bizigune programak 5.325 etxebizitza huts eskuratu ditu, partikularren jabetzakoak, alokairu-merkatura bideratzeko. 2018an kalkulatutako betetze maila, beraz, altua da (% 98,6).

66

18. adierazlea: ASAP programako etxebizitzak

2018an, ASAP programak ez du Gida Planak esperotako emaitza izan. Planak helburu gisa ezarria zuen ASAP programak, 2018ko ekitaldian, 400 etxebizitza huts eskuratzea, baina 263 eskuratu dira eta beraz, helburuaren betetze maila baxua izan da, % 65,8koa. Planaren 1.3.2 ekintzan aurreikusita zegoen moduan, berrikusi eta birformulatu egin behar da ASAP programa. Egin da berrikuspen hori eta horren harira, 2019an dekretu berria egin da.

67

5. taula.1: Etxebizitzaren Gida Planean alokairuari lotuta ezarritako helburu kuantitatiboen betetze maila, 2018

JARDUERAK 2018KO

HELBURUA 2018AN

EGINDAKOAK BETETZE MAILA

HELBURUA: BABES OFIZIALEKO ETXEBIZITZEN SUSTAPENA

2. Etxebizitzak alokairuan 850 632 % 74,4 Ertaina

3. Zuzkidura‐bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak, Saila

275 305 % 110,9 Altua

4. Babes sozialeko etxebizitzak, VISESA

275 347 % 126,2 Altua

5. Zuzkidura‐bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak tokiko erakundeen eskutik, alokairua sustatzeko programaren bidez diruz lagunduak

250 0 % 0,0 Baxua

6. Ekimen pribatutik sustatutako etxebizitzak (sustatzaile pribatuak, erakundeetako inbertitzaileak eta abar). Biziguneren bidez Alokabidek eskuratutakoak.

-- -- -- --

HELBURUA: BABESTUTAKO PARKEAREN KUDEAKETA EFIZIENTEA

14. Etxebizitza eskuratzeko eskubidea aitortu zaien familiak (urteko metatua)*

3.500 4.051 % 115,7 Altua

15. EGPO/EPE jasotzen duten familiak (hileko batez bestekoa ekitaldi bakoitzean)

29.750 26.905 % 90,4 Altua

16. Merkatuan bitartekaritza bidez eskuratutako etxebizitzak, alokairu sozialean eskaintzeko (urteko metatua)

5.800 5.588 % 96,3 Altua

17. Bizigune programa 5.400 5.325 % 98,6 Altua

18. ASAP programa 400 263 % 65,8 Baxua

68

Etxebizitzaren Gida Planak alokairuarekin lotutako kontrolerako beste helburu batzuk ere ezarri zituen. Alokairu babestuaren parkeko kuotari eta alokairu-kontratuen erregistroari lotutako kontrol-helburu osagarriak ondo bete dira. Etxebizitzak hirugarren sektoreko erakundeei lagatzeko helburuak ere betetze maila altua izan du. Eta amaitzeko, aipagarria da gazteei esleitutako etxebizitza partekatuen programaren helburuak Gaztelagun programara bideratu direla. 2019an jarri da Gaztelagun programa indarrean eta 3 laguntzetatik bat errentakidetzakoa izan da (etxebizitza partekatuak).

1. adierazle gehigarria: Alokairu babestuaren parkea

Eusko Jaurlaritzak gainditu egin ditu alokairu babestuaren parkerako 2018rako ezarritako helburuak. 2018ko amaieran, Euskadik 22.704 alokairu-etxebizitza babestu ditu eta beraz, helburuaren betetze maila altua da (% 115,4). Zifra hori, gainera, 2020rako ezarritako helburua (22.000 etxebizitza) baino handiagoa da.

2. adierazle gehigarria: Alokairuko parke publikoaren kuota babestutako parke osoarekiko

Eusko Jaurlaritzak areagotu egin nahi du alokairu-etxebizitza babestuen eraikuntza. 2018an, alokairuko parke publikoaren kuota babestutako parke osoaren % 29,5ekoa izatea lortu da. Hala, betetze maila oso altua izan da (% 105,4) eta gainditu egin da 2018rako aurrez ikusitakoa (% 28).

3. adierazle gehigarria: Erregistratutako alokairu‐kontratuen kopurua

Etxebizitza Legearen 54. artikuluak ezartzen du Hiri Errentamenduen Legean ezarritako fidantzak gordailutzeko betebeharra eta alokairu-kontratu guztiak Administrazioaren Erregistro batean inskribatu beharra (55. artikulua). Alokairu Merkatuaren Estatistikak argitaratu du, 2018an, ohiko etxebizitzen alokairu kolektibo libreko 46.890 kontratu gordailutu dira eta beraz, helburuaren betetze maila altua izan da (% 134).

4. adierazle gehigarria: Sailak/Alokabidek hirugarren sektoreko erakundeei gizarterako sarea sortzeko lagatako etxebizitzak

Etxebizitzaren Gida Planaren 1.1.6 ekintzak Erakunde sozialekin eta Hirugarren Sektoreko erakundeekin etxebizitzari lotutako programa sozialetan elkarlanean aritzea aipatzen du. Hori horrela, Planak aurreikusten du etxebizitzak hirugarren sektoreko erakundeei lagatzea gizarteratzeko sarea sortze aldera, hala, egoera zailenean dauden kolektiboen etxebizitza-beharrei erantzuteko. 2018rako, 25 etxebizitza lagatzea zegoen aurrez ikusia eta, guztira, 22 laga dira. Beraz, betetze maila altua izan da (% 88).

6. adierazle gehigarria: Partekatutako etxebizitzen programa: 35 urte baino gutxiagoko gazteei esleitutako etxebizitza partekatuen kopurua

Planeko 5. ardatz estrategikoaren helburua etxebizitza-gaietan berrikuntzan aurrera egitea da eta ildo horretan, 5.1.2 ekintzak etxebizitza partekatuen programa bat sustatzea proposatzen du. Jarduera-ildo hori Gaztelagun programaren bidez bideratu da. 2019an jarri da programa indarrean eta 3 laguntzetatik bat errentakidetzakoak izan dira (etxebizitza partekatuak).

69

5. taula.2: Etxebizitzaren Gida Planean alokairuari lotuta ezarritako kontrol-helburu gehigarrien betetze maila, 2018

JARDUERAK 2018KO

HELBURUA

2018AN EGINDAKOAK

BETETZE MAILA

1. Babestutako alokairuaren parkea

19.675 22.704 % 115,4 Altua 2. Alokairurako parke publikoaren kuota babestutako parke osoarekiko

28% 29,52% % 105,4 Altua

3. Erregistratutako alokairu‐kontratuen kopurua

35.000 46.890 % 134 Altua 4. Sailak/Alokabidek hirugarren sektoreko erakundeei gizarterako sarea sortzeko lagatako etxebizitzak

25 22 % 88,0 Altua

5. Birgaitze eta alokairu programan sartutako etxebizitza kopurua

‐ ‐‐ ‐‐ ‐‐ ‐‐

6. Partekatutako etxebizitzen programa: 35 urte baino gutxiagoko gazteei esleitutako etxebizitza partekatuen kopurua

15 0 % 0,0 Baxua


70

6. Sailaren alokairu-politiken ebaluazioa

Hemen aurkeztuko ditugu Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailaren alokairu-politiken ebaluazioaren emaitzak. Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza Sailaren alokairu-politikaren ebaluazio honetan, erantzun egin nahi ditugu ebaluazioak planteatutako zenbait galdera, ebaluaziorako funtsezko irizpideekin bat datozenak: efizientzia, jarduerak kostu egokiekin egin ote diren aztertzeko (lortutako emaitzen eta erabilitako baliabideen arteko lotura); edo aukera-berdintasuna edo ekitatea, baliabideak lurraldeen eta herritarren artean zenbateraino banatu diren orekatuta; baita onuradunen gogobetetzea ere, etxebizitza-gaietan egindako esku-hartzeen kalitatearen gutxi gorabeherako adierazle gisa.

6.1. Alokairu-politiken efikaziaren ebaluazioa Alokairu-politiken efikazia aztertzen hasita, egindako ekintzek helburuak lortu ote dituzten aztertzea da egin beharrekoa. Aurreko atalean deskribatu dugun moduan, oro har, lortu dira Etxebizitzaren Gida Planean alokairu-etxebizitza babestua sustatzeari lotuta ezarritako helburu kuantitatibo gehienak. Sailak, 2018an, 305 zuzkidura-bizitoki eta babes sozialeko etxebizitza abiaraztea eta Visesak babes sozialeko 347 etxebizitza abiaraztea lortu da. 2018an, alokairuko parke babestua 22.704 etxebizitza izatera iritsi da; hau da, parke babestu osoaren % 29,51. Bi zifrek gainditu egin dituzte Gida Planak ekitaldi horretarako ezarritako helburuak. Hala ere, 2018rako alokairu-etxebizitza babestua sustatzeko ezarritako helburu orokorra (850 etxebizitza), aurrez ikusitakoaren azpitik gelditu da. 2018an 652 etxebizitza abiarazi dira. Aipatu beharrekoa da, halaber, helburu hori ez betetzearen arrazoia zera dela, ez dela lortu tokiko erakundeek, 2018an, zuzkidura-bizitokiak eta babes sozialeko etxebizitzak eraikitzeko lanik abian jartzerik. Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboari lotutako helburuei dagokienez, 2018an eginiko ekintzek aukera eman dute etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboaren aitorpena garatzeko bidean aurrera egiteko. 2018an, 4.051 eskaerari aitortu zaie etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa eta hala, gainditu egin da 2018rako ezarritako helburua.

71

Alokairurako laguntza ekonomikoei dagokienez, 2018an, Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarriari eta Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoari lotuta eman diren laguntzak ere asko izan dira (26.905 familiak jasotzen dute EGPO/EPE). Hala ere, prestazio horien onuradun diren familien kopurua 2018rako ezarritako helburuen azpitik dago (29.750). Etxebizitza hutsak eskuratzearen bideak bilakaera ona izan du Bizigune programari dagokionez, 5.325 etxebizitza baitzeuden eskuratuta 2018 amaieran. Betetze maila oso altua izan da (% 98,6). Aldiz, ASAP programan gutxi egin da aurrera (263) eta helburuaren betetze maila baxua izan da (263 etxebizitza). 2018an kontrolerako helburu gehigarriak ere planteatu ziren; adibidez erregistratutako kontratuen bolumenari lotutakoak. 2018ko amaieran, fidantzen erregistroan etxebizitza libreen 46.890 alokairu-kontratu zeuden erregistratuta. Bestalde, adierazgarria da 2018an 22 etxebizitza laga zaizkiela hirugarren sektoreko erakundeei, gizarteratzeko sare bat sor dezaten. Lorpena handia izan da, 2018an 25 etxebizitza lagatzea baitzegoen aurreikusita. Azkenik, aipatu nahi dugu 35 urtetik beherako gazteen artean etxebizitza partekatuen programa bultzatzea ere helburu gisa finkatuta zegoela, baina ez da lortu, oraingoz, bat ere esleipenik. Hala ere, aipatzekoa da helburu hori 2019an abiarazi den Gaztelagun programara bideratu dela. Oro har, aipagarria da 2018an handitu egin direla bai alokairu-etxebizitzen parke babestua, baita merkatu babestuarekiko alokairu-kuota ere. Hala ere, ez da lortu 2018rako alokairu-etxebizitza babestuen sustapen orokorra egiteko ezarritako helburua, udalek gai honetan izan duten ekimen-faltagatik. Merkatu librean, Bizigune programa betetzen ari da etxebizitza libreak eskuratzeko ezarritako helburuak eta ez da ari betetzen, aldiz, ASAP programarako ezarritakoak. Etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboari lotuta 2018rako ezarritako helburua gainditu egin da eta laguntza ekonomikoak jasotzen dituzten familien helburuak betetze maila altua izan du, aurrez ikusitakoa baino pixka bat baxuagoa izan arren.

ORO HAR, ONDO EGIN DA AURRERA BABESTUTAKO PARKEKO ALOKAIRU KUOTAN.

72

6.2. Alokairu-politiken eraginkortasunaren ebaluazioa Alokairu-politiken eraginkortasuna aztertuta, eginiko jardueren eta lortutako helburuen kostua aztertu nahi da. Alokairuko etxebizitza babestuak eraikitzea garestiagoa da epe laburrean merkatu librean esku hartzeko programak baino, nahiz eta lehenengoak zerbitzua eta diru-sarrerak denbora luzean emango dituen (75 urte kalkulatzen dira). Bigarren horiek, urtean, etxebizitzako kostua askoz txikiagoa dute, baina denboran asko irauten dute. Zehatzago esanda, eta alokairuko etxebizitza babestuen sustapenaren kostutik hasita, 2018ko datuei erreparatuta, kalkulatu dugu alokairu-etxebizitzak eraikitzeko batez besteko kostua, 124.869 eurokoa dela etxebizitzako. Bestalde, 2018an, Sailak 294 etxebizitza eskuratu ditu alokairu sozialerako erabiltzeko eta 30 milioi euro inguru erabili ditu horretarako. Jarduera horrek, etxebizitza bakoitzaren batez besteko kostua 101.478,69 euroan jartzen du. Gainera, Alokabidek, xede horretarakoxe, 51 etxebizitza eskuratu ditu Alokabidek 8 milioi euro erabilita (etxebizitza bakoitzeko batez besteko kostua 155.762,39 euro).

6. taula.1: 2018an eginiko alokairu-jardueren kostua

Etxebizitza

kopurua

Eginiko inbertsioa

(euroa)

Eginiko inbertsioa/eginiko

etxebizitza (euro/etxebizitza)

Alokairu-etxebizitza eraikitzeko kalkulatutako batez besteko kostua

124.868,48

Sailak eskuratutako etxebizitzak 294 29.834.733,51 101.478,69

Alokabidek eskuratutako etxebizitzak 51 7.943.881,69 155.762,39

Alokairura bideratutako etxebizitza babestuen sustapena

0 0 0

Bizigune programa 5.325 23.500.000 4.413,2

ASAP programa 263 27.235,7 128,5

Alokabidek Sailaren etxebizitzak kudeatzea 3.326 2.485.114 747,2


Merkatu librean bitartekaritzan aritzera zuzendutako programetan, 23,5 milioi euroko inbertsioa egin da 2018an etxebizitza libre hutsak, Bizigune programaren bidez, alokatzeko jartzeko eskuratzeko. Unitateka erreparatuta, etxebizitza bakoitzeko 4.413,2 euroko kostua izan da eta gastu horrek bere horretan jarraitu du kontratuaren indarraldiko urte bakoitzean. 2018an, Eusko Jaurlaritzak, hileko 246 euro ordaindu zituen Biziguneko etxebizitza bakoitzeko batez beste, maizterrek ordaindutako errentaren eta jabeek jasotakoaren arteko aldeari aurre egiteko. Eusko Jaurlaritzak bere gain hartutako kostu hori % 4,5 jaitsi da azken urtean.

73

ASAP programari dagokionez, aurrekontu-zuzkidura txikiagoa da. 2018an 27.235,7 euroko inbertsioa egin da errentatzaileei eskaintzen zaien asegurua ordaintzeko. Urte horretan, etxebizitza bakoitzeko kostua 128,5 eurokoa izan da, aurreko urtekoa baino pixka bat altuagoa (101,9 euro etxebizitzako). Hala ere, programa horrek lortutako helburuak mugatuak izan dira. Bestalde, Eusko Jaurlaritzak etxebizitzen parkearen kudeaketa Alokabideri emateak 2,5 milioi euroko kostua izan du; hau da, 747 euro etxebizitzako; 2017an baino pixka bat gehixeago (703,7 euro etxebizitzako).

6.3. Jarduerekiko gogobetetzea 2018an ez da neurtu etxebizitza babestuen esleipendunen gogobetetzea. Eskuragarri dauden daturik berrienak 2008-2017 tartean etxebizitza babestu bat esleitu zitzaienei 2017an eginiko inkestarenak dira. Orduko balorazio haiek oso onak izan ziren.

6. taula.2: Etxebizitza babestuen esleipendunen gogobetetzearen adierazleak, 2017

baiezkoa

emandakoen %

Etxebideren sistemaren balorazio orokorra (erregistroa, zozketak...) (ona edo oso ona, %)

% 60,5

Oro har, gustura, alokairuko esleipenarekin (gogobetetze positiboaren %) % 83,1

Ados eraikitzen diren etxebizitza babestu gehienak alokairurako izatearekin % 85,9

Ados alokairu-baldintzak, diru-sarrerei begiratuta, aldizka berraztertzearekin % 88,8

Ados diru-sarrera handiagoak dituzten eskatzaileentzako prezio altuagoa jartzearekin

% 84,1

Ados irregulartasunak hautemateko ikuskapen-jarduerak egitearekin % 93,9

Iturria: Etxebizitza babestuen esleipendunei 2017an eginiko inkesta. Etxebizitza Sailburuordetza. Eusko Jaurlaritza

74

6.4. Aukera-berdintasuna Hemen ebaluatuko dugu alokairu-politikei lotuta egindako jardueretan aukera-berdintasunaren printzipioa nola aplikatu den. Lurraldekako estaldurari edo ekitateari dagokionez, aipagarria da 2018an 380 etxebizitza eraikitzeko lanak abiarazi direla Bizkaian, 155 etxebizitzarenak Araban eta 97 etxebizitzarenak Gipuzkoan. 2018ko eraikitze-jarduerak erakusten du lurralde-desorekak daudela; izan ere, Gipuzkoako jarduera mailak erregistratutakoa baino handiagoa izan behar zuen, kontuan hartzen badugu, Etxebiden inskribatutako alokairu-etxebizitza babestuen eskariaren banaketa. Eraikuntzari lotutako lurralde-oreka handiagoa da 2013-2018 aldian abiarazitako etxebizitzen bolumena aintzat hartzen badugu.

6. grafikoa.1: Abiarazitako babes publikoko alokairu-etxebizitzen banaketa eta alokairu-eskariaren banaketa, 2018


Diru-sarreren mailari lotutako ekitateari dagokionez, 2018an, etxebizitza babestuen eskatzaileen batez besteko diru-sarreren maila 12.436 eurokoa izan da, aurreko urteetakoa baino pixka bat altuagoa. Ez dugu 2018an babestutako etxebizitzen esleipendun izan diren herritarren batez besteko diru-sarrerei buruzko informazio eguneraturik eta beraz, ezin da ekitatea diru-sarreren mailaren arabera neurtu. Genero-ekitateari begiratuta, berriz, Etxebideko eskariari buruzko datuek erakusten dute 22.092 emakumek eta 18.119 gizonek eskatu dutela alokairuko etxebizitza babestua eta 12.046 espedientetan biak azaltzen direla. Hala, 2018an, etxebizitza babestuen eskaeren titular guztietatik % 55 emakumeak dira eta % 45 gizonak. 2008ko eta 2017ko esleipenekin egindako azterlanean aztertutako esleipendunen banaketaren oso antzekoa da proportzio hori.

15,3

14,3

24,5

54,5

55,2

60,1

30,1

30,5

15,3

Alokairu eskaera

Abiazitako babes publikoko alokairu-etxebizitzak2013-2019

Abiazitako alokairu-etxebizitzak 2019

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%


75

6. grafikoa.2: Eskaeraren banaketa eta babestutako etxebizitzen esleipena sexuaren arabera


Azkenik, aipagarria da, mugikortasun murriztuari lotutako desgaitasuna duten 616 pertsonak egin dutela alokairuko etxebizitza babestu bat eskuratzeko eskaera eta 2018an, 17 etxebizitza esleitu direla desgaitasunak dituzten pertsonen kuporako.

60,2

54,9%

39,8

45,1%

Esleipenak 2008-2017

Alokairu eskaera

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Emakumea Gizona

76

6. taula.3: Alokairu-etxebizitzari lotutako politikaren ebaluazioko adierazleen laburpen-taula 2013-2018

Jarduerak 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Alokairuko etxebizitza babestuak eraikitzea (etxebizitza kopurua)

79 217 185 364 493 632

Zuzkidura-bizitokiak 47 55 0 154 160 305

Etxebizitza sozialak 32 0 185 17 284 180

Babes ofizialeko etxebizitzak 0 258 0 193 49 135

Udal-etxebizitza tasatuak 0 0 0 0 0 12

Bigarren eskuko etxebizitzen programak (etxebizitza kopurua)

Bizigune programa (eskuratutako etxebizitzak)

5.174 4.590 4.589 4.499 4.639 5.325

Bizigune programa (alokairu-kontratuak) 4.561 4.279 4.092 3.956 3.929 4.044

ASAP programa (eskuratutako etxebizitzak) 54 110 233 254 260 263

ASAP programa (alokairu-kontratuak) 23 68 145 221 209 212

Alokairua ordaintzen laguntzeko programak (hartzaile kopurua abenduan)

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria7

25.897 28.683 29.154 29.447 27.917 25.838

Gizarte Larrialdiko Laguntzak 6.058 6.738 7.245 8.469 8.397 7.589

Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa 22 152 434

Alokairua ordaintzen laguntzeko programak (milioi euro)

91,4 98,0 102,4 103,0 96,5 91,0

Etxebizitzako gastuetarako prestazio osagarria

76,0 84,3 88,5 91,0 86,7 80,7

Gizarte Larrialdiko Laguntzak 6,6 7,0 7,9 11,7 9,2 9,2

Etxebizitzarako Prestazio Ekonomikoa -- 0,2 1,1

Alokairua sustatzeko laguntzak (milioi euro)

Onartutako diru-laguntzak 0,9 5,2 0,0 8,0 3,9 0,05

Onartutako subsidioak 0,9 3,4 0,0 7,7 0,1 0,0

Onartutako maileguak 12,8 0,0 3,7 8,3 7,0 0,0

Sailak alokairurako emandako diru-laguntzak (milioi euro)

Bizigune programa 20,5 19,3 19,3 19,5 24,0 23,5

Alokabide, Jaurlaritzaren etxebizitzak kudeatzeko

2,1 2,2 2,3 2,3 2,3 2,4

Alokairuko parkea

Alokairu babestuko parkea (etxebizitza kopurua)

20.835 20.465 20.215 20.510 20.993 22.704

Alokairurako parke publikoaren kuota babestutako parke osoarekiko (%)

% 26,99 % 25,48 % 25,23 % 25,95 % 27,18 % 29,52

Alokabidek kudeatutako parkea (etxebizitza kopurua)

11.442 11.281 11.767 11.949 12.472 13.077

Merkatu libreko alokairuko batez besteko errenta, OFIN

825,4 844,7 872,0 879,9 944,3 1.028,4

Merkatu babestuko alokairuko batez besteko errenta (euro)

321,3 326,3 345,2 268,0 329,4 318,9

Etxebiden inskribatutako etxebizitzen eskaria

Etxebiden inskribatutako alokairu-etxebizitzen eskaria

50.359 39.623 42.193 43.733 51.171 52.257

Alokairu-eskatzaileen ehunekoa (%) % 58,0 % 73,0 % 78,7 % 82,0 % 81,9 % 80,3


7 {0><}0{>Hartzaile kopurua abenduaren 31n.<0} {0><}0{>2018an 35.569 pertsonak baino gehiagok jaso dute prestazioa.<0}

77

7. Gomendioak Euskadiko 2018ko ekitaldiko alokairu-politikari buruz eginiko analisiak, etorkizunerako gomendio hauek emateko aukera eman digu:

GAZTELAGUN PROGRAMA BERRIAREN HARIRA, GAZTEEN ARTEAN PARTEKATZEKO ETXEBIZITZEN PROGRAMA ABIAN JARTZEKO, KONTROLERAKO ETA JARRAIPENERAKO MEKANISMOAK EZARRTZEKO BEHARRA PLANTEATZEN DUGU.

ASAP PROGRAMARAKO, PARTIKULARREN ETXEBIZITZA HUTSAK ESKURATZEKO LANA AREAGOTZEA GOMENDATZEN DUGU.

ALOKAIRUKO ETXEBIZITZA BABESTUA SUSTATZEKO EGINDAKO AHALEGINEI EUSTEA GOMENDATZEN DA.

GIDA PLANEAN EZARRITAKO HELBURUAK LORTZE ALDERA, TOKIKO ERAKUNDEEK ETXEBIZITZA SOZIALAK EDO ZUZKIDURA BIZITOKIAK SUSTATZEKO DAGOEN AURREIKUSPENA ZALANTZAN JARRI BEHARRA PLANTEATZEN DUGU.

78

8. Laburpen exekutiboa Alokairu-politiken helburua Euskadiko alokairu-etxebizitzen merkatua handitzea da. Gaur egun 115.000 etxebizitza ditu merkatu horrek, horietatik 22.700 alokairu babestuko etxebizitzak.

ETXEBIZITZA LEGEAK DIO ALOKAIRUA DELA ETXEBIZITZA ESKURATZEKO ESKUBIDE SUBJEKTIBOARI ERANTZUTEKO MODU ONENA ETA EZARTZEN DU ETXEBIZITZA GAIETAKO BALIABIDEAK ALOKAIRU POLITIKETARA BIDERATU BEHAR DIRELA.

ALOKAIRU MERKATUAK ARAUDI ALDAKETAK BEHAR DITU. HALA, 2019AN, 7/2019 ERREGE LEGE DEKRETUA ONARTU DA, ETXEBIZITZA ETA ALOKAIRU GAIETAN PREMIAZKO NEURRIAK HARTZEARI BURUZKOA.

115.000 EUSKAL FAMILIA INGURUK DUTE BIZITOKI ALOKAIRUKO ETXEBIZITZA

ETXEBIZITZA NAGUSI GUZTIEN % 13 ALOKAIRUKOAK DIRA, ESTATUAN BAINO GUTXIAGO (% 18).

2018KO AMAIERAN, EAE-N FIDANTZA GORDAILUTUTA ZUTEN ALOKAIRU-KONTRATUEI 47.000 ETXEBIZITZA LIBRE KOLEKTIBO ZEGOZKIEN.

EUSKADIK ALOKAIRUKO 22.700 ETXEBIZITZA BABESTU DITU.

ALOKAIRUKO ETXEBIZITZA BABESTUEK PARKE BABESTU OSOAREN % 29 OSATZEN DUTE.

ESTATUTAKO ALOKAIRUKO ETXEBIZITZA BABESTUEN BEHIN-BEHINEKO KALIFIKAZIOEN % 29 EAE-KOAK DIRA.

ALOKAIRU MERKATUAREN ESTATISTIKAREN (AME) ARABERA, ALOKAIRU LIBREKO ETXEBIZITZA KOLEKTIBOEK, EAE-N, BATEZ BESTE, 651 EUROKO ERRENTA IZAN DUTE 2018AN.

2018AN, BABESTUTAKO ALOKAIRUAREN ERRENTA 319 EUROKOA IZAN DA HILEAN BATEZ BESTE.

ETXEBIDEK BABESTUTAKO ALOKAIRU-ETXEBIZITZARI LOTUTAKO 52.000 ESKAERA BAINO GEHIAGO DITU ETA ESKAERAK HAZTEN JARRAITZEN DU.

79

2018-2020 aldirako Etxebizitzaren Gida Planak ekintza sorta zabala du alokairuko etxebizitzen parkea sustatzeko. Hemen aipatuko ditugu 2018an aurrera eginiko urrats nagusiak.

HANDITU EGIN DIRA ETXEBIZITZA BABESTUA ERAIKITZEKO AHALEGINAK; ALOKAIRUKO 632 ETXEBIZITZA ERAIKITZEKO LANAK ABIARAZI DIRA; HALA, URTEKO IGOERA % 28KOA DA.

AZKEN URTEETAN, AKTIBATU EGIN DA ZUZKIDURA-ETXEBIZITZEN SUSTAPENA.

2018AN, 305 ZUZKIDURA-BIZITOKI ERAIKITZEKO LANAK ABIARAZI DIRA EUSKADIN.

ALOKAIRUKO ETXEBIZITZA BABESTUAK SUSTATZEKO DIRU-LAGUNTZEN POLITIKAK JARDUERA BAXUA IZAN DU 2018AN. DIRU-LAGUNTZA BAKARRA EMAN DA, UDAL ERAKUNDE BAKARRARI EMAN ZAIO, ETXEBIZITZA BAT BIRGAITZEN ETA ONDOREN ALOKAIRU BABESTUAN JARTZEN LAGUNTZEKO.

UGARITU EGIN DIRA BIZIGUNE PROGRAMARAKO ESKURATUTAKO PARTIKULARREN JABETZAKO ETXEBIZITZA HUTSAK.

BIZIGUNE PROGRAMAK 5.325 ETXEBIZITZA DITU ALOKATUTA PREZIO BABESTUAN.

ASAP PROGRAMARAKO ESKURATUTAKO ETXEBIZITZA KOPURUA MUGATUA DA; ALOKATUTAKO 263 ETXEBIZITZA LIBRE DAUDE ASAP PROGRAMARI ATXIKITA, PREZIO BABESTUAN, ETA KOPURU TXIKIA DA HORI. 2019AN HORI ARAUTZEKO DEKRETU BERRIA ONARTUTA HOBEKUNTZAK EGITEN SAIATUKO GARA.

JAITSI EGIN DIRA ALOKAIRUA ORDAINTZEN LAGUNTZEKO ZUZENEKO LAGUNTZAK (EGPO, GLL ETA EPE), BAINA EGINIKO KALKULUEN ARABERA, ALOKAIRUAN BIZI DIREN BI FAMILIETATIK BATEK DIRUZ LAGUNDUTAKO ALOKAIRUA DU (PREZIO BABESTUKO ETXEBIZITZA BATEAN BIZI DIRA EDO ALOKAIRUA ORDAINTZEKO LAGUNTZA JASOTZEN DUTE).

NABARMEN HANDITU DA ETXEBIZITZA ESKURATZEKO ESKUBIDE SUBJEKTIBOAREN AITORPENA.

4.051 PERTSONARI AITORTU ZAIE ETXEBIZITZA ESKURATZEKO ESKUBIDE SUBJEKTIBOA.

HANDITU EGIN DA ALOKABIDEK KUDEAZEN DUEN ALOKAIRU PARKEA; GAUR EGUN, 13.077 ETXEBIZITZA KUDEATZEN DITU; 4.275 BERE ETXEBIZITZA PROPIOAK.

80

Azkenik, ebaluazio-analisiaren arabera ondoriozta daiteke, oro har, ondo ari garela aurre egiten Gida Planean, alokairua sustatzeko politiketako esku-hartzeetarako bi oinarrizko ildo nagusiei lotutako neurriak eta helburu kuantitatiboak betetzeko bidean: babes publikoko etxebizitzak sustatzea da lehenengoa (alokairurako etxebizitza babestu berriak eta zuzkidura-bizitoki berriak eraikitzea); eta bigarrena, berriz, babestutako parkea efizientziaz kudeatzea (alokairua ordaintzeko laguntza ekonomikoak, etxebizitza eskuratzeko eskubide subjektiboa eta parke pribatuko etxebizitza hutsak mobilizatzea). Etxebizitzaren Gida Planean alokairuari lotuta ezarritako helburu kuantitatibo ia guztien betetze maila altua izan da.

ALOKAIRURAKO BABESTUTAKO ETXEBIZITZA BERRIEN SUSTAPENAK GORANTZKO JOERARI EUTSI DIO, BAINA GUTXIGATIK, 2018RAKO EZARRITAKO HELBURUAREN AZPITIK GELDITU DA.

SAILAK ZUZKIDURA-BIZITOKIAK SUSTATZEARI ETA VISESAK BABES SOZIALEKO ETXEBIZITZAK SUSTATZEARI LOTUTAKO LANAK 2018RAKO EZARRITAKO HELBURUAK GAINDITU DITU.

2018AN, UDAL ERAKUNDEEK EZ DUTE ABIARAZI ZUZKIDURA-BIZITOKIEN EDO BABES SOZIALEKO ETXEBIZITZEN SUSTAPENIK ETA HALA, EZ DIRA GIDA PLANAK GAI HONETAN EZARRITAKO HELBURUAK BETE.

ONDO BETE DIRA BABESTUTAKO PARKEA EFIZIENTZIAZ KUDEATZEKO EZARRITAKO HELBURU KUANTITATIBOAK (ESKUBIDE SUBJEKTIBOA AITORTZEA, ORDAINTZEKO LAGUNTZAK EDO BIZIGUNE PROGRAMA), BAINA ASAP PROGRAMAK ETXEBIZITZAK ESKURATZEKO HELBURUA EZ DA BETE.

BILAKAERA ONA IZAN DU BABESTUTAKO PARKEKO ALOKAIRU KUOTAK (BABESTUTAKO ETXEBIZITZA GUZTIEN % 29,5).

ONDO BETE DA MERKATU LIBREKO ALOKAIRU KONTRATUEN ERREGISTROARI LOTUTAKO HELBURUA.

Euskadik 2018an izandako alokairu- politikaren ebaluazio ... · 3 5. Helburu kuantitatiboen betetze...

Documents

Transcript of Euskadik 2018an izandako alokairu- politikaren ebaluazio ... · 3 5. Helburu kuantitatiboen betetze...