euskerazaintza Santi... · 2016. 10. 13. · SARRERA Teresa bi, Avilakoa bata, 1516garrenean jaioa...

LISIEUX-KO TERESE

ARIMA BATENISTORIA

Itzultzaille: AITA ONAINDIA

Bear diran baimenakaz

© Aita Onaindia. Larrea 1991

Depósito Legal: BI - 1.499 - 91

Igarri, s. c. 1. Rafaela de Ibarra, 1, lonjaDeusto - Bilbao

SARRERA

Teresa bi, Avila'koa bata, 1516'garrenean jaioa ,eta Alenzon'en 1873'an jaioa bestea. Oni dagokio-na da urrengo istoria. Luis Martin eta Zelia Guerinonen gurasoak, zazpi alaba ta seme biren

aita-arna. Gaixo samarra zan ama eta iñude bat auke-ratzen dabe berau zaintzeko, Errose Taillé, etaonek daroa Teresatxo baso-zelai ederrez inguruta-ko baserri batera: Teresak bere bizitza guztiangogoratuko ditu ango lora, bedartza eta zelaiak.

Teresa lau urteko zala il jakon ama. Eta orduanfamilia Alenzon itxi ta Lisieux'era alda zan bizi-tzaz, Ementxe bizi da, gaiñera, ama zanaren nebabat, Isidoro Guerin; oneik alaba bi eukezan, Juanaeta Maria.

Lisieux'en Martin'ek erririk kanporantza, etxepolit bat erosi dau, etxe zabal oba eziña, naieranibilli ta jolasteko. Izen polita ipiñi dautsoe: "Buis-sonets", au da, "Sasitsa", sasi ta gaparraz beterikegoalako. Liburuan sarri aitatzen dau Teresatxok.

Mans'ko Visitasionean bizi zan amaren aiztabat lekaime eta, eta Maria eta Paulina aizta nagusibiak ementxe egin ebezan euren ikasketak lekai-me sartu aurretik. Leoniak eta Zelinak, barriz, Li-sieux'ko Beneditarren'etxean, emen bai daukieikastetxe bat neskatillentzat. Bere aizta biak be,Maria eta Paulina, azitzaille bikaiñak izan ebazanTeresak bere neskato urteetan.

Biotz-samur zan umetatik. Eta lenengotan bai,baiña gero, oraindik gaztetxo zala, sarri aurkituzan berak opa eban samurtasun gozo barik, bereaiztak batez be urrintzen asi ziranean. Beti izanzan gaixotia, baiña gaixoago biurtu zan oraindikbiotzez bakarrik aurkitzean. Ikastetxean ez egoanpozik; naiz-ta bere sasoiko asko euki inguruan, zeredo zer falta jakon.

Argia etorren, alan be, Jainko-zalea. Amalauurte eukazala, gorputzez mardul eta arimaz ezgitxiago, barruan sentitzen zituan gurari biziaijarraitzekotan, erabagi sendo bati eutsi nairikebillen. Bere aizten antzera karmeldar monja izannai eban.

Gazteegia zala-ta, ez eutsoen baimenik emonnai. Or bere Erroma'ra osterea, azkenez bear ebanbaimena lorturik. 1888'garreneko apirillaren 9'ansartzen da Lisieux'ko karmeldar komentuan, 15urteko zalarik: orixe bai zan bere gurari bizia.

Giro ederra aurkitu ebala esan daikegu, emenegozan aurretik bere aizta Maria ta Paulina, etaeuron eritxiz lekaime-bizitzarako oraindik gaztezan arren, samur eta maitati Jainkozko bidean azila ezteko. Ortarako, Ama on-arduratsua eukanAma Gonzaga, sar-barrien edo nobizuen zaintzai-lle bizkorra; onek azi ta ezi eban batez be Teresatxosantutasunezko bidean.

Gaztetan eskuratzen dauskuezanliburmak guribai sarri on ikaragarria; Eleizan beti izan jatzuzeder, Dabiden Salmuak eta Juan Gurutzekoarenidatziak, eta liburu biak izan ziran monja sartuaurretik be. Orrein bitartez ikasi eban, bere ida-tzie tan agertzen danez, edozein gauzari beti alder-di eder-apaiñetik begiratzen. Naiz prosaz naiz

bertsoz, aren lumari beti dario ederra. Ez idazke-ran bakarrik, santutasunean be, kidetasun aundiadabe karmeldar santu biok.

Teresa monja sartu eta iru illabetera il jakenaita. Zelinak, ostera, oso-osorik aske, illa bi geroa-go Lisieux'ko karmeldar komentuan sartu zan.Eta azkenez Leoni beste alkarte baten.

Iru esku-idatzi1894'rantza, Maria, TeresaLxoren aizta nagu-

siak, orduan komentuko buru zan Iñeseri eskatueutson, agindu eiola Teresari beronen gaztelakogomutakiak paperrean jarteko. Olan egin ebanIñese Amak, eta baiezkoa izan zan Teresalxorenerantzuna. Eta ortik sortu zan arek idatzitako"Histoire d'une Ame" — "Arima baten Kondaira".Egillea ilda gero, ainbat bidar eta izkuntzatanargitaratua.

"A" Esku-idatziaIñese bere aiztari eskiñi eutson. 1895'an zear

idatzirik urrengo urteko urtarrillaren 20'an, I ñeseAMARI koruko jarlekuan itxi eutson, beronensantuegunez, emoitz aintzatsu bezela.

Teresak bere umezaroan eta geroago Jainkoa-ren doaiz josia izan da, eta bere lenengo esku-idazlan mesede oneik dakaz gogora. Karmerensartu aurreko urteak iru zatitan bereizten ditu,ondo mugatuta; lenengoa, errazoi argira zanetikamaren eriotzararte; lau urte ta erdi eukazanTeresak. Bigarrena, lau urte ta erditik amalaurar-te, eta irugarrena, bere bi-urtzetik komentuan sartuzan arte.

Auxe izan zan Teresak erabilli eban egin-asmoaeskatu eutsoena idazterakoan. Onetxek ziran bereumeteko oroitzapenak. Zerbait luzatu eban, bearbada, Zelina karmeldar egin zan arterakoa beberton sarturik.

Garrantzitsua nunbait esku-idatzi au. Zortzi le-nengo kapituluok izan ziran leenengo argitalpe-netan ainbat urtetan erabilli ziranak.

"B" Esku-idatzia

1896'neko udazkenean, gogo-iñarkunak eginzituan Teresatxok, goiargi ta mesede askoren itu-rri. Oneik zirala-ta, bere aizta Maria'gaz euki eba-zan antza alkar-izketa gozo batzuk ela onek eskatueutson beretzat be idazteko gogoeta batzuk... Ortiksortua da "B" esku-idatzia, iraillaren 13'lik 16'raosotua. Karta bi dira: bata bere aizta Mariari zuzen-dua ta bestea Jesusi berari zuzendutakoa. Zelakogoi-geiak sentitzen dabezan diñotso: "Eleiz Ama-ren biotzean, ni maitasuna izango naz".

"C" Esku-idatziaEgiaz gaixotu da Teresa. 1896'ko Eguen eta

Bariku Santuz gorakoak euki ditu, odola bota dau.Izuak jota geratu da garai atan nagusi dan IñeseAma; Teresak oindiño amaitu barik dauka berekondaira. Amaitzeko eskatzen dautso, idatzi taazaltzeko bere lekaime bizitza. Emendik sortua da"C" esku-idatzia.

Fedearen kontrako tentaldi etenbakoak adiraz-ten dauskuz; eriotzaraño ziztatu eben izugarriro.Alkar maitasunaz diardu luze ta sakon; arimak

zeruratu nai ditu berak, lurrean lez zeruan onei-kailik Jainkoari eskatuz.

Aulduta aurkitzen zan Teresa garagarrillaren11'rantza idatzi au amaitu ebanean; azkena lapi-tzez amaitu bear izan eban.

Liburu eder onen itzulpena egiteko, 1957'anLisieux'en argitaraturiko "Manuserits Autobiograp-hiques" eta Madrid'en "Espiritualidad" Argitale-txeak egindako "Historia de un Alma" erabillidoguz.

Larrea, 1991 - 3 - 24

AITA ONAINDIA

"A" ESKU-IDATZIA

J. M. J. T.

Jesus 1895 Urtarrilla

LORATXO ZURI BATEN UDABARRIKOKONDAIRA. BERA-BERAK IDATZIA ETA

JESUSEN IÑESE AGURGARRIARIESKIÑITAKOA.

I ATALA

LENENGO GOMUTAPENEK

Zeuri, neure Ama laztari,birritan ama zaitudanorri, eskiñi nai dautzut neure arimearen kondai-ra, istoria... Berau egiteko zuk agindu zeunstanegunean, biotza onek urduri ipiñiko eustala usteizan neban, neure buruaz jardunik; baiña Jesusekgero senti-erazo eustan zirItzo-zintzo esana egi ñazatsegin izango nintzakola; beste aldetik, nik ez dotegin nai gauza bakar au kantatzen asi be tie-re guztian egingo dodan bera: "Jaunaren erru-kiak!!! (Sal. 88, 1).

Lumea artu aurretik, 13elauniko jarri nintzanAndra Mariaren irudi aurrean (gure familiari ainbat

ama-ta maite erakutsi emon dautson Zeruko Erre-giñaren aurrean), nire eskuak bere gogoko ez danlerro be idatzi ez daian berak zuzendu daialaeskaturik. Ebanjelio santua edegi dot jarraian etanire begiak itz oneikaz aurkitu dira: "Jesusek,mendi batera igonik, Berak nai ebenai dei egineutsen" (Mark. 3, 13). Ona emen nire goi-deiarenmisterioa, nire bizitz osoarena, eta batez be Jesu-sen nire arimeagazko preferentziena... Arek ezdautse duin diranai dei egiten, Berak opa dabenaibaiño, edo Paul deunak diñoanez: "Jainkoak be-rak nai dauana dau eri-uki eta Berak nai dagionaridagio erruld; beraz, ez da nai dauanarena eta arindagiana be, erruki dan Jainkoarena baiño" (Errom.9, 15-16).

Arimen diferentzia

Neure buruari itaunka egon naz luzaro zergai-tik ete eukazan Jainkoak bere preferentzik, zergai-tik ez ebezan arimak artzen neurri bardiñeaneuren graziak; arriturik nengoan, egon be, Berairaindu eben santuai, San Pablo ta San Agustinlakoai , bere grazi aundiak emoten ikusirik, Berak,olan esateko, artu eraginda lez; edo baita, santuanbizitzak erakunita, Gure Jaunak berak, arima batzukkumatikillobira losingatzea ederjakola erakutsiz,Beragana igon al izateko bidean zoztorrik itxi bageeta arima onei fabore aundiakaz aurrea arturik,bateo-jantziaren zmitasun aratza loitu ez egien.Neure kautan itanduten neban, basati gaixoak,adibidez,zergaitiklIten ziran asko ta asko Jainkoa-ren izena entzun barik... Jesusek iragarri daustmaitekiro mistei-io au. Izadiko liburua ipiñi daustbegien aurrean eta argi ulertu dat Berak sortudabezan lora guztiak dirala ederrak, larrosearen

lillurak eta lirioaren zuntasunak ez dautsela eu-ren usain gozoa kentzen bioleta txikiari edo tamargaritaren apaltasun anigarriari... Ulertu dot,loratxo guztiak larrosa izan nai ba'lebe, izadiakbere udabani apaindurak galduko leukez, zelaiakez litzakez orain lora pitiñez eder jantzita...

Bardin jasoten da anmen munduan be, au da,Jesusen baratzean be. Berak sortu nai izan ebazansantu aundiak, lirio ta larrosen antzekoak; baiñabaita sortu nai izan ebazan txikiagoakbe, eta oneikpozik egon bear dabe margaritak edo bioletakArek bere jainkozko begiak bere oiñetaraiño jas-ten dabezanean poza emoteko. Osotasuna da Arennaia egitea, izan gaitezala arek gu izatea gura naidauana...

Konturatu nintzan baita Gure jaunaren maita-suna bardin agertzen zala ezelan be gogor egitenez dautson arimarik apalenean lez, gurenean be;izan be, maitasunari be egotea dagokion ezkero,arimak guztiak irakasle santuenak ba'litzaz, Elei-zea euren irakatsiz argitu dabenean antzekoak,Jainkoak ez leuke ainbeste jatxi bear izango eurenbiotzetaraiño eltzeko; bere tzat sortu dau umetxoa,ezer ez dakiana eta aul-aul garrasi besterik egitenez dauana; berak sortu dau basati gaixoa bizitzanzuzentzeko berezko legea besterik ez daukana etaBera jasten da maitero onein biotzetaraiño; onet-xek dira lilluraturik izten daben zelaietako lorak,eder zoragarriak... Eta jaste augaitik, Jainkoakbereaunditasun azken-bakoa erakusten dau. Eguzkiakbatera izaiak (zedroak) eta loratxo bakotxa, batbakarra ba'litz lur gaiñean argitzen dabezan lez.Gure Jauna be olantxe ari ma bakotxez arduratzenda maitasun bereziaz, bes te antzekorik ezpalegolez; eta izadian urte-aro guiztiak bakotxari dagion

eran antolaturik dago ta bere egunean, margaritaapalenaren mote-buruak ler dagi; era berean, gUztiaeraturik dago arima bakotxaren onerako.

Jorriuga ta elbideak

Duda barik, Ama laztan, arriturik itanduko dau-tsozu zeure buruari. nora noian orrela, oraiñarteez bait dot idatzi ezertxo be neure istoriaz zerikusia daukanik, baiña zuk eskatu zeustazun bururaetorkidan lez, askatasun osoz idazteko; ezta, ainzuzen be, neure bizitzea nik idatzi nai dodana,Jainkoakemon daustazan grazi ta mesedeai buruznik uste dodana Igaroari begitu bat emonnengikeon aro ba ten aurkitzen naz; kanpoko tabarruko azter-aldietan umoturik dago nire ari-mea; arain, ekaitz artean sendotu dan lorearenantzera, burua jasoten dot eta neugan betetendirala ikusten dot XXII'garren salmoko itzak ("Jaunadot artzain, ez naz ezeren bearrez izango. Larregmietan etzun erazte nau; maiteldro naroa ur-ertzetan zear. Neke barik daroa nire arimea... Baiñaibar kerizpetsu ta eriotz sakoneraiñojatxi arren, niez naiteke gaitzaren bildur. Zu, Jauna, bai ziñakenigaz") (Sal. 22, 1-4). Jauna beti izan da nigazerrukior eta amultsu... Nagi zigortzeko ta errukizzabala!... (Sal. 102, 8). Orixegailik, ene Ama, egiaz-ko poztasuna sentitzen dot Jaunaren errukiakabesten zeure ondora etortean... Zeuretzat baka-rrik idatzi nai dot Jesusek aukeratutako loretxoa-ren kondaira. Beraz, askatasun osoaz idazten noa,ez idazkeraz ez egingo dodazen ara-orai jaramo-nik egin bage. Ama batek ulertu oi dau bere semea,onek berba-erdiak besterik esaten jakin eztabe;beraz ondo dakit zuk igarri ta ulertuko nozuna,nire biotza zeuk eratu ta Jesusi eskiñia dalako...

Loratxo batek, uste dot, itz egin al ba'leu, Jain-koak beragaz egin dauana esango leuke lau-lau;Agandik artu dauazan mesedeak gordeten ibillibarik. Eleuke esango, sasi-apaltasunez, doakabe tausain gozo bakoa danik; ezta eguzkiak ostu eutse-nik be eukan dizdiza; lastoa ekatxak apurtu eu-tsoenik; beregan bestela dala Bere istoriakontatzera doan lorea pozik dago, Jesusek aindubanik egin dautsozan biotz-samurtasunak ira-garterakoan; ba-daki ez egoala beregan ezertxo beAren begitua erakarri leikenik eta Aren errukiakbakar-bakarrik bete ebala ontasunez. Beraz jaio-azo eben lur santu ta birgift usain gozatsuan. Beraknai izan eban aurretik zortzi zitori zuri.zuri euki-tea. Beronek nai izan eban euron maitasun al-tzoan gorde nai izan eban munduko kirats bolada-tik bere loratxoa; eLa bere buru-kukutsa agertzenasi zanekoxe, Jainko Salbagilleak Karmel mendiraaldatu eban, orduko emen bere bizitzako udaba-rrian bigun eta samur inguratu ta seaskatu ebenzitoriak aurkitzen ziran lekura... Zazpi urte igarodira loretxoak bidiñen Senarraren baratzean sus-terrak bota ebazanetik, eta orain iru zitori diraaren ondoan euren buru usaintsuak kulunkatzendabezanak; urrun Lxoago, bes Le zitori bat zabalduzdoa Jesusen begipean, eta lora oneik ekarri dabe-zan kanil donetsi biok Zeruko Aberrian alkarturikdagoz orain betikotasunerako... Antxe aurkitu dabezlurrak zabaltzen ikusi ez ebazan lau zitoriak be...O!, Jesusek ez daizala beste ur ertzean luzaro itxierbestean oraindiño jarraitzen daben lorak; las terbego osoturik Zeruan zitorien arramue!

Berba gitxitan egiña dot, ene Ama, Jainkoaknigaz egin dauan guztiaren bilduma; neure ume-aroko zeaztasunetan sartuko naiatzu orain; ziurnago, beste edozeiñek kontaketa gogaikarria bai-

ño ikusiko ez leuken lekuan, zure ama biotzakbenetako zoramena aurkituko dauala...

Gaiñera aizatzera noan gomutakiakzeureak beba-dira, zeure ondoan joan zalako nire ume-aroa.eta guraso oba eziñak eukiteko zoriona izan ne-ban, ardura ta maite samurtasun bardiñakaz in-guratu ta losingatu ginduezanak. O! Bedeinkadaiela euren alabarik txikiena, Jainkoaren goral-penak abesten lagundurik!...

Sendia

Neure arirnearen kondairan, Karmel komen-tuan sartu nintzan arte, iru epe bereizten ditut osobereziak: lenengoa, aldi laburrekoa izanda be, ezda joriezena gornutapenetan; errazoia itxartu jate-netik gure ama maitea Zeru aberrira joan zanerai-ño luzatzen da.

Jainkoak emon eustan adimena oso goiz tagomutan oso josteko grazia, neure umetakogomutak ain zuzen; esatera noan gauzak atzojazotakoak dirala begitanduten jak. Jesusek naieban, bere maitasunean, antza danez, niri ezagun-azo zelakoa zan Berak emondako ama bardin-bagea, baiña bere jainkozko eskua artega egoalazeruan bera koroatu nairik...

Eder izan dau Jainkoak nire bizitza guztia mai-tasunez jostea: nire lenengo gomutak inibarre tatxera leunenakaz josita dagoz!... Eta Berak antola-tu baeban maitasun ugari nire inguruan, Berakantolatu eban nire biotz txikia be, maitagarri tasentikor egiñik; bizi-bizi maite nebazan, ba, neuregurasoak eta era askotan erakutsi oi neutsen neuresamurtasuna, alai-zabalo nintzan-eta. Ortarako

artzen nebazan bideak ziran, batzutan, arrigarrisamurrak, amaren idazki batetik agiri danez. —"Umea ireltsu bat da, beste bat ez lakoa, txerazdaukat eriotzea opa daustala—. O, zu iltea gura dot,amatxo!... ez esateko olakorik diñotsat, eta arek:—Zerura joan zaitezan diñot eta, ez diñozu baegin bear dala ara joateko?". Aitari be eriotzea opadautso onako maite aldietan" (1).

1874'ko bagillaren 25'an, nik ozt-oztan ama-zortzi illabete neukazanean, ikus amak zer esateneban nitaz:

"Zuen aitak ipiñi barri dau zibu bat. Zelina osopozik dago, baiña zoragarria txikia zibu-zibukaikustea; barregarria benetan, aunditxo bat lezdabilkigu, ez da arriskurik, ez jako askatuko korde-la, eta astiro doanean, oiu dagi. Aurretik lotu bearizaten dogu beste lokarri bategaz, eta alan be, ni eznago trankil an goian ikusten dodanean.

Azken egunotan gauza barregarria jazo jat txi-kiagaz. Bost'terdiko mezatara joan oi naz; berabakarrik izten ez nintzan lenengo egunetan au-sartzen, baiña egungo be etzala itxartzen ikusirik,bakarrik iztea erabagi neban. Neure oian entzun-azo eta kumea ondo-ondoan ipiñi neban bertatikezelan be ez jausteko moduan. Bein aztu eginjatan kumea ipintea. Ba-nator etxera ta txikia ezdago nire ogean; oiu bat dantzut une aretan, begi-tu ta neure oge-buruan egoan aulki baten jarririkikusten dot; makur eukan bere burutxoa burukoa-ren gaiñ, lo txarra eukirik antza, apal egoan eta.Jainkoa eskertu neban ezer jazo ez jakolako, jain-koagondikoa da-ta, egi-egiaz: beera jausi bear eban.

(1) Paulina'ri idazkia, 1875-12-5.

Aingeru jagoleak eta garbitokiko arimak, eguneroeskatzen bait dot eurokaitik, zaindu dabe; orrelaaitzen dot nik... ulertu zuok nai dozuen lez...".

Idazki azkenean, amak onela iñoan:

"Ona umetxoa nun datorkidan bere eskutxoaniri arpegi-gain jartera, eta besarkatzera. Ez nauitxi gura gaixoak, neugaz dago beti; atsegin jakobaratzera urtetea, baiña ni an ezpa-nago, berakez dau an geratu nai eta negar baten dago neuga-na etorri arte..." (2).

Ona beste idazki baten pasartea:

"Teresatxok lengoan zerura joango ete zanitanduten eustan. Nik erantzun neutson baietz,ona ba zan. Ak erantzun eustan: "Bai, baiña niona ezpanintz, inpernura joango nintzake..., nikalan be ba-dakit zer egin orduan, zu zeruanegongo zintzakez eta ni zugana biurtuko; zelanJainkoa konponduko ete litzeke ni arrapetako?...zuk euki ezkero ni ondo oratuta? Ak ondo ekialauste dot Jainkoak ezin eikeala ezer egin bereamaren besoetan ba egoan..." (3).

Mariak benetan maite dau bere aiztatxoa, osopolita aurkitzen dau, eta ulertzekoa da, txikia baari naigaberik txikiena emoteko be bildurrezdabil. Atzo larrosa bat emon nai izan eutson,onek zoriontsu egingo ebana ba ekialako, bainaez ebagiteko eskatu eustan. Mariak galazota eukan,gorri egoan zarratada biziz; alan be bi emonnautsozan, eta etzan azartu etxean agertzen.Larrosak neureak zirala nik esan eta esan... "Ez,

(2) Maria'ri eta Paultna'ri, Mans'eko Bizitagionean ikasleak,1874-5-25.(3) Paulina'ri idazkia, 1876-10-29.

iñoan arek, Mariarenak dira..." Errez erasotendan neskatilla da. Utsik txikerrena egin dauane-ko, mundu guztiak jakin bear dau bera. Atzo,konturatu barik, paperez apaindutako ertz baturratu ebalako, lastimagarri egiña geratu zan,bere aitari esan bear jakon albait ariñen, lauordu geroago eldu zan, iñor etzan ordurako are-gaz konturatzen bera baiña, bertatik urreratuzan Mariari esaten au esanaz: "Esaiozu aitaripapera urratu dodala". Zigorraren zain dagoangaizkille baten antzera geratzen da, baiña ustedau, bere burua salatu ezkero, errezago parkatu-ko dautsoela..." (4).

MariaEgiaz laztan neban nik neure amabitxi maitea

(5). Igerri barik, ardura aundia jarten neban neureinguruan egin eta esaten zan guztian; uste dotoraintxe lez epaitzen nebazala gauzak. Adi-adientzun oi neban Mariak Zelinari erakusten eutso-na, neuk be aren antzera gauzak egiteko; arekBisitazillotik urten ebanean, arek Zelinari emoteneutsozan ikas-orduetan aren gelan artzeko mese-dea egin egioen, oso zentzun aundiz egon oi nint-zan, zer guztietan esaneko. Berak, ostera, errega-luz beteten ninduen, balio aundikoak etziran arren,poztasunez josten ninduenak.

PaulinaEsan daikedanez, nire aizta nagusi biak arro-

bide jatazan; baiña Paulina zan nire umetako

(4) Paulina'ri idazkia, 1876-5-21.(5) Maria Teresabcu'ren amaibitxia izan zan.

eredu... Ni berba egiten asi ta amak itanduten eus-tanean "Noregan zagoz pentsetan?", betikoa zannire erantzuna: "Paulina-gan..." Beste baten, neu-re atzamartxoa kristal gairi esaten neban:"Nik Paulina idazten dot..." Sarri entzuten nebanesaten, Paulina lekaime izango zala; orduan, orizer zan enekiala, burura nenkarren au: "Neu lekai-me izango naz". Auxe da nire gomutetatik lenengo-ko bat, eta ordutik ez dot iñoiz be aldatu neureerabagia... Zeu izan ziñan, ene Ama maite, Jesusekaukeratu zinduzana ni Beragaz ezkontzeko. Zuorduan ez zengozan nigaz, baiña gu bion arteanorduko alkartasun lokarri bat egoan egiña... Zuziñan nire eredu, zure antzeko izan nai neban etazeure ikasbideak eroan nau ni urte bi ezkeroBirjiñen Senarrarengana... O!, zelako gomuta atse-gingarriak gogoratu nai neuskizuzan! Baiña lora-txoaren kondairan jarraitu bear dot, bere istoriosoa ta orokorra, Paulinari buruzko nire gomuta-kiak ba, zeatz-meatz esatera ezkero, beste danakalbora itxi bearko neukez...

Leonia

Leonia nire aizta txoak be toki on bat eukan nirebiotzean. Asko maite ninduan. Neugaz geratzenzan arratsaldetan, familiko guztiak kanpora urte-tean... Entzuten nagola iruditzen jat oindiño nirilo-eragiteko kantatzen eustazan eresi gozoak.. Andiketa emendik ni pozik eukiteko alegin guztiak eginoi ebazan, eta nik ez neutson ezetan ba naigaberikemon gura.

Ondo gogoan dot aren lenengo Jaunartzea,batez be beragaz batera sakristira eroateko besoe-

tan artu ninduan momentua; ederra zan niretzat,izan be, neu lez zuriz jantzita egoan aizta nagusibaten besoetan!... Gabaz, arin ogeratu ninduen ni,oraindik oso txikia nintzalako apari nagusian eskuartzeko; baiña ba-dakust oindiño aita, azkenetan,bere erregiñatxoari arrautz-opil zati bat ekarrieutsona...

Biaramonean edo egun batzuk geroago, ama-gaz joan gintzazan Leoniaren laguna ikustera;egun orretan izan zala, uste dot, amak orma batenostera eroan ginduzana (Dagorau andra gaxoakserbidu euskun) ardaotik pizkat bazkal-ondoanguri emoteko, andra gaixoari nekerik ez bait eu-tson emon nai izan, baiña ez eban gura gu ezerenfaltan egoterik be... O!, amaren biotza bai dalaeztia, zelan agertzen dauan bere samurtasunamilla arduratan, iñok pentsatuko eleukezan gau-zetan be ardura zolia jarririk!

Zelina

Zelinaren txanda datorkit orain, neure umeta-ko laguntxoa; ainbat gomutaki daukat euki be, ezdakit zeintzuk aukeratu. Amak Bisitazion ikaste-Ixera idazten eutsozan eskutitzetatik zati batzukaukeratuko ditut, baiña ez noa dana aldatzenluzeegia litzakelako... 1873 " ko garaganillawn 10 "an(neure jaiotz urtean), ona berak zer iñotson:

"Iñudeak Teresatxo ekarri dau eguenean; irri-barre besterik ez egian, Zelina batez be atseginjakon, barre-zantzoka ekion beragaz, onezkerojolas-gose dala esan leiteke; laster asiko da olgetan;bere ointxo gaiñean tente egoten ikasi dau onezke-ro, taket bat legez edo. Nik uste dot laster asiko dala

ibilten, eta ari onekoa izango dala; buru onekoadirudi eta autua" (6).

Baiña neure iñudea itxi ondoren izan zan batezbe neure Zelina txikiari maitasuna erakutsi neu-tsona. Guztiz ondo alkar artzen genduan, bakar-bakarrik neu nintzala a baiño biziagoa ta zintzo-ezagoa; arek baiño iru urte ta erdi nekukazanarren, adin bardiñekoak giñala emoten neban.Ona amaren kartako pasarte bat Zelina leuna zalata ni txibi ta zan-bizi nintzala erakusten dauana:

"Nire Zelina birtuteari oso emona jatzu, bereizatearen sentimen barrukoia da, gatxa gorrotodauan arima garbia. Untxarta, ez dakigu zer izan-go dan, ain txikia da, ain urduria! Zelina baiño beargiagoa da, baiña, ez da ain gozoa, eta mukerraoso, ezi-eziña; ezetz diñoanean, ez dago andikzirkiñik eragiterik; egun osoan be-barru sartutabe, antxe lo egingo leuke baietz esan baiño leen...

Baiña urrezko biotza dauka, guztiz txeratsua data egitia, Polita da nigana etorten ikustea, autortzaau niri egiten: "Ama, bein kaka egin dautsat Zeli-nari, jo egin dot beste bein, baiña ez dot geiagoegingo". (Orrela dozu egiten dabezan zer guztie-tan). Eguen arratsaldean ibiltaldi bat egiten joangintzazan geltokirantza; berak naitanaiez egon-gelan sartu nai izan eban Paulinaren billa joateko,gure aurretik joian bene-benetan pozik; baiñaPaulinaren billa joateko trenean igon barik biurtubear zala ikusi ebanean, negarrez etorri zan bideguztian" (7).

Eskutitzaren azken zati onek gogora dakarstBisitaziñotik zu itzultzean nik artzen neban pozta-

(6) Paulina'ri Idazkia, 1873-6-1. Teresatxo oker dabil egunez.(7) Paulina'ri idazkia, 1876-5-14.

suna; zuk, Ama, ni artzen ninduzun besoetan etaMariak artzen eban Zelina; nik orduan milla pala-gu egin oi neitsozan eta atzerantza makurtzennindun, bere kopeta luze-ederra miretsi nengian...;gero, zuk txokolate opil bat, iru illabetean gordetaeukana. Erliki bat zan au niretzat, konturatukozareanez!

Manns-era joan-etorriaGogoratzen dot baita Mans-era egin neban joan-

etorria. Trenean lenengoz ibilli nintzana zan. Pozaundia benetan amagaz bakarrik ostera egitea!...Bat-batean, ez dakit zergaitik, negarrari emonneutsan, eta nire amatxo gaixoak ezin izan eutsonaurkeztu Mans-ko nire izekoari, joan-etorri bitar-tean negar eta negar gorri aurki tzen zan neskatileragin dotore bat baiño... Ez dot gordetan izketa-ren gomutakirik, gogoratzen dot bakar-bakarrikizekoak emon eustazan arratoi zuria eta kartoizkootzaratxo bat gozokiz betea; onein gaiñean agiriziran azukrezko erestun polit bi, neure atzamarneurrikoak ain zuzen be; bat-batean nik garrasi:"Au poza!, erestun bat egongo da Zelinarentzat".Baiña, au samiña!, kirten batetik oratu nebanotzaratxoa, bestea amari emon, eta urten gen-duan; oindaka batzuk emon ondoren, neure otza-ratxoa begitu, eta nire gozokiak ia danak zelaianjausirik egozan Oskolotxoaren arri-koskorrak lez.Astiroago begitu ta erestun areitatik eder bat beregozokiak lez lurrean egoan... Onezkero ez neukanezer be Zelinari eroateko!... Nire miñak eztandaorduan. Atzera biurtu nai dot, baiña amak ez daustantza jaramonik egin gura. Geiegi zan, ene malko-negarren ondoren, or etozan nire geiagotu egiteneban orrek nire naigabea...

Teresatxoren akatsak

Barriro nator amak Zelina'z eta nitaz berbaegiten dautzun kartetara, auxe da izan be nikerabilli neiken modmik onena zuri neure izaeraerakutsi azteko; ona emen pasarte bat nire akatsakargi be argi dizdiz dagielarik:

"Txikiagaz alaitzen da Zelina kuboakazjolaska,eztabaidak sortzen dira noizik beinka; Zelinakizten dautso bere koroiari txirlani bat geitzeko.Txikitxoari asarre egin bear izaten dautsot, sumiéñaldi ikaragarriak artzen ditulako; gauzak berenaira ez doazanean, zoro baten antzera lurreanetzuten da, dana galduta dagoala uste izanik. Berabaiño gogorrago da au batzutan, eta larri jartenjatzu. Ume urdmia da, Baiña begikoa ta argia oso;danok gaukaz gogoan" (8).

Ikusten dozu, ene Ama, akats bako ume izate-tik! Nitaz ezin leiteken esan "lo nengoala be onanintzanik", gabaz egunez baiño be iperlokagogenduan; pikutara bialtzen ebazan maindira guztiaketa gero (lotan egoala) neure oe-oletan golpeakemoten eustazan; miñak itxartzen nindun, or-duan iñoan: "Ama txo, trimindu naz!..." Ama txogaixoak jagi-azten nindun, eta baita ikusi be, egi-egiaz txori-buruak neukazala bekokian, trimindunintzala; ondo estaldu ta baniro ni ogera; baiñaandik laster golpeka asten nintzan ostera be, etaaskotxo zalako neure oiari lotu bear izan ninduen.Zelina etorkidan gauero untxarta pitiñak amagolpeka itxartu ez egien lokarriak jartera; neurriori etzan txarra izan eta aurrerantzean ona izannintzan lo nengoan bitartean... Ba-neban besteakats bat be (itxarrik) amak bere kartetan aitatzen


ez dauana, neure buruaganako maitasun geiegia.Ona emen adibide bi beintzat, kondaira au luzeegiez egiteko. Amak bein esan eustan: "Teresatxo,lurra munkatzen ba dozu, ogei zentimu emongodautzudaz". Ogei zentimu diru mordoa zan nire-tzat. Berau irabazteko ez neukan txikitu bear aun-dirik; txikia nintzan ezkero, ez bai egoan nigandiklurrera olako bide-arlo aundirik. Arrotu zan, alanbe, nire barrua, "lurrari mun egin bear" neutsola-ko, eta, benetan zutik, esan neutson amari: "O!, ez,amatxo, naiago dot ogei zentimu barik geratzea!..."

Beste bein Grog'ny ra joan bear izan genduan,Monnier andrearen etxera. Marian esan eutsonamak niri neure soiñeko urdiña, apainduraz orni-dutakoa, jazteko, baiña besoak ez eistazala agirianitxi, eguzkiak txigortu ez eistazan. Itxi neutsonjazten neure adiñeko umetxoen ardura ezez, bai-ña barruz niñoan nik politago nengokela beso-txoak agirian izanik.

Zelina ta Teresa, ezin aldenduakNik lango izakera izanik, on-eziketa bako gura-

soak edo-ta, Zelina lez, Luisak maifiatua izan banitz,oso okerra izango nintzan eta bear bada galduegingo nintzan... Baiña bere ernaztegei txikiarenardurea eukan Jesusek. Aren akats guztietatikprobetxu ateraten jakin eban, denporaz neurrira-turik, osotasunean aurrera egiteko baliogarri izanbaijakoz... Neure burua maiteegi nebalako eta onabe oso maite, benetan pentsatzen asi nintzaneko(oraindik txiki nintzala izan zan berau), gauza batez egoala ondo esatea naiko jatan, birritan esanbearrik ez izateko... Pozarren dakust, amareneskutitzetan, nik asi-ala, pozaldi biziagioak emo-

ten neutsazala. Ikusi be, ikasbide onak baiño eznebazan ikusten neure inguruan, eta bene-bene-tan nai neban ejenplu areik neure egin. Ona zeridazten eban arek 1876-an:

"TeresaIxok be buru-ukapenak egin nai ditu...Pospolintxu bat dogu, itzal bat aiña leuna, bizi-bizia, baiña biotz sentikorrekoa. Zelinak eta berakbenetan maite dabe alkar, naikoa dira biak olgeta-ko; bazkal ostean egunero Zelina bere oillarrelandoa, kolpez arrapatzen dau oilloa Teresarentzat;ni ezin naz aren jaube egin, baiña a guztiz trebe da-ta, lenengo zartadan eskuratzen dau. Gero sutan-dora doaz euren egaztiakaz luzaro jolastuz. (Erro-sek emon eustazan oilloa eta oillarra, eta NikZelinari oillarra). Lengoan Zelina neugaz ogeratuzan, eta Teresa goian Zelinaren oian; Luisari eska-tu eutson beera eroan egiala jazteko. Luisa ba-doaaren billa ta utsik aurkitzen dau oia. Teresak Zeli-nari esana entzun eban eta beera jatxi zan bera-gaz. Luisak diñotsa: "Ez ete dozu jatxi nai jantzizaitezan?". "0, ez, Luisa, oillotxo biak lez gara,banandu ezin diranak". Eta au esanik biak alkarbesarkatu ta estutzen... Ondoren, arraslian, Luisa,Zelina ta Leonia Batzartegi Katolikura joan ziraneta laga eben etxean ara joateko nimifioegia zalaba ekian Teresa gaixoa. Berak iñoan: "Zelinarenogean beiñik-bein etzun-azoko ba ninduen!... "Baiñaezta, ez eben nai izan... Ak ez eban ezer esan, etabere kruseluaz geratu zan. Ordu lauren geroago,lo egoan parrastaka" (9).

Beste egun baten amak idazten eban baita:"Zelina ta Teresa banandu-eziñak dira, ezta

errez alkar geiago maite daben neskato bi; Maria


Zelinari klasea emoten datorrenean, Teresa gai-xoak negarrari emoten dautso. Zer izango ete,bere agiskidetxoa ba doa!... Mariak, errukiz, bera-gaz daroa eta txikia aulki baten jarrita dago ordu biedo iruan; perla ta txirlarriak emoten dautsoezjosteko zapi baten kordatzeko; zirkiñik egin bagedago eta noizik bein intzill sakonak botaten. Josto-rratzatik aria ateraten danean, berak saioak egitenditu barriro sartzeko, anigarriro saiatzen da, ezdau lortzen eta ezta azartzen Mariari gaitz egiten.Bertatik ikusten dira malko aundi bi matrailleta-tik bcirrist dagienak.. Beingoan poztu oi dau Mariak,jostorratza arian ipiñi eta aingerutxo gaixoak irri-barre dagi bere negar-malko artetik..." (10).

Gogoratzen naz, ain zuzen be, ezin nintzalaegon Zelina barik, naiago neban azkeneko zizki-mizkiak jan barik maia itxi, bera barik joan baiñoamaitu ondoren Bira-biraka nenbillen neure jar-leku garaian, andik jasteko niñotsen eta olgetangiñoiazan alkarregaz; batzutan Jaurlariaren ala-beagaz joan oi giñan; atsegin jatan au, parkeanzear eta erakusten euskuzan toki ederretan zear;baiña ara niñoian ni batez be Zelinari poza emo-tearren, baiña nik naiago neban geure baratz txi-kian geratzea onnak gorrashatzen, emendik atera-ten genduzan zotz dirdaitsuak, an egozanak, etagero aitari saltzen geuntzazan; onek oso serio eros-ten euskuzan.

Domeketan, ni eleizkizunetara joateko oso txi-kia nintzalako, neugaz geratzen zan ama; garaiontan txit ona nintzan meza bitartean beatz-pun-tetan ibilli oi nintzan; baiña atea edegiten ikusizbatera bardiñik bako pozezko eztanda etorren;


neure aiztatxoari bidera urteten neutson astrapa-da ikaragarrian, egon be orduan zoragarriroapainduta egoan... eta esaten neutson: "0, Zelina-txu, emoidazu bizkor ogi bedeinkatua!" Batzutanez ekarren, beranduegi eldu zalako... Zer egin?Ezin nintzan ori barik gelditu, axe zan "niremezea"... Laster erabagi neban zer egin. "Ez dau-kazu ogi bedeinkaturrik, zeuk bedeinkatu egizu",Esan eta egin. Jarleku bat artzen dau Zelinak, alazabat zabaldu, ogia artu, zerrenda bat ebagi ta ososerio, Agur Mari bat esan bere gaiñ, ondoren neuri

eta nik, gurutz-ezugarria jan dagiteraspen aundiz, ogi bedeinkatua baizen ona... Sarrigogozko itzaldiak egin oi genduzan alkarregaz; onaeredu bat amaren idazkietatik artuta:

"Gure txiki biak, Zelina ta Teresa, aingeru be-deinkatuak dira, aingeru-izatezkoak, poza bera daTeresa, Mariaren poza ta aintza. Siñistu eziña dazein arro sentitzen dan beragaz. Egia da, zelakoburutaldiak daukazan, daukazan urteetarako;Zelina baiño geiago da, au urtez birritan geiagodan arren. Zelinak iñoan lengo egunean: "zelanegon daiteke Jainkoa osti ain txikian?" Txikiakerantzun eutson: "Ezta arrigarri, Jainkoa guzti-alduna da-ta". Zer esan gura dau guzti-aldunak?"."Nai dauana egiten dauala"... (11).

Nik dana aukeratzen dotBein, Leoniak, andrakilletara jolasteko aundie-

gia zala uste izanik, gugana etorri zan jantzi tazapi-zatiz beteriko zimera txo bategaz, beste ba-tzuk osotu gengizan; danen gaiñean bere andraki-


llea egoan etzunik. "Artu, aiztatxoak, esan euskun;aukeratu, dana emoten dautzuet". Zelinak eskuabotaz atsegin jakon kordoi-mataza bat artu eban.Nik, apur baten pentsatzen egon ondoren, luzatuneban neure eskua, esanaz: "nik dana artzen dot"ela beste zeremoni barik zimera osoa artu neban;ango testiguak bidezkolzat ikusi eben gauzea.Zelinak berak be ez eban eraku tsi naigaberik (arekba eukan-eta naiko joztaillu, bere aitabilxik ainzuzen be erregaluz bere oi eban eta Luisak naieban guztia eskuratzen alegintzen zan).

Neure umetako jazokun au neure bizitza osoabaten batzen dauana dozu. Geroago, osotasuneanbegi aurrean egokitujatanean, ulertu neban santuizatera eltzeko asko sufridu bear zala, betiosoena eta nobereburuaz aztu; ulertu neban millaasko egozala osotasunean eta arima bakolxa askezala Gure Jaunaren dciai erantzu leko, Beraugaitikgi lxi edo asko egiteko; berba baten, Berak eska tzendauskuzan buru-ukapenen artean attkeratzeko.Orduan, neure umezaroko egunetan lez, nik neurekolkorako: "Ene Jainko, nik dana aukeratzen". Ezdot izan nai erdizkako santua, ez nau ikaratzenZugailik sufritzeak, gauza batek ezik ez nau ika rat-zen, neure naian eusteak. Ar eizu. Zeuk nai dozunguztia aukeratzen dot...!"

Baina naikoa onezkero, ez dautzut oindiñoneure gaztaroz itz-egin bear, lau urteko pututxezbaiño.

Deabrukumeen amesa

Gogoan dot sasoi onetan euki neban ames bat,gomulamenean sakon be sakon josi jatana. Gau

baten, ames egin neban baratzera urien nebalabakarrik, ibiltaldi bat egiten. Ara eltzeko igon bearnebazan mailla-orpora urreratu nintzanean, izu-turik gelditu nintzan. Neure aurre-aurrean, pa rra-pean, kare-barrika bat egoan eta barrika onengaiñean deabrutxo bildurgarri bik dantzan egientxairo be txairo, kate sendoak oiñetan euki arren.Ikusiz bakarrik suzko begitua bota eusten, etabeingoan, ni baiño izutuago egozala emonik,barrikalikjatxi ta aurrez aurre egoan jantzilegiangorde ziran. Orren koldar aurkitu nitun ezkero,zer egiten jaiazan jakin nai izan neban eta leioraurreratu nintzan. An egozan deabrutxo gizajuakmai-gaiñez saltoka eta nire begi aurretik zelan igesegin ez ekiela; noizik beinka leiora urreratzenziran, artega begira luz oindiño an ete nengoan etanik an jarraitzen nebala ikusirik, etsi-elsita ariñariemoten eutsoen.

onek, bear bada, ez dau ezer arrigarririk.Jainkoak nai izan dau nik gogora ekartea, graziandagoan arima batek ez daukala zegaitik deabruenbildur izan adierazteko; bildurtiak bai dira, ume-txo baten begi aurrean be igeska doazanak...

"Ekin" pitiñak

Ona emen amaren kartetatik beste zatilxo bat.Ama gaixo onek aurkezten dau onezkero bereerbestearen amaia:

"Txiki biak ez nabe arduratzen, ain onak dirabiak, izaera aukerakor bi, onak izango dira dudabagarik. Mariak ela zuk guztiz ondo azi ta ezizeinkiez. Zelinak ez dau iñoiz, naita, faltarik txi-kiena be egiten. Txikia be ona izango da, ez eluke

munduko urre guztiagaitik be guzurrik esango;zuen arteko bategan be ikusi ez dodan lakoxeespiritua dau.

Lengoan dendariaren etxean nengoan Zelinata Luisagaz; ak bere pratikak (ekiñak) azaltzen etaZelinagaz bizi-bizi estabaidaten ekion; emakumeakLuisari esan eutson: "Zer esan nai dau?, baratzeanjolaska diordunean, pratikak baiño ez ditu aita-tzen. Gaucherin andrea leiora urrera tzen da prati-kai buruzko eztabaida au ulertu gurarik... Gurepoztasuna da umetxo au, ona izango da, agiri jakoonezkero bere erroa; Jainkoa da bakarrik bereautugai, eleukez egiteko itxiko bere otoitzak. Ederlitzakit entzungo ba zeuntso ipuiñak esaten; ez dotiñoiz ain gauza xarmantik. Berak bakarrik asma-tzen ditu bear diran doiñu ta kiñuak, baiña batezbe au oguzten dauanean: "Buru gorrizko aurtxoorrek, Jainkoa nun uste dozu dagoala?"... Onaeltzen danean: "An goian dago, zeru urdiñean",gora begiratzen dau aingeru-mosu gozoz. Esan etaesan eragiten dautsogu; ain jaku zoragarria! ainge-ruan zerbait dago aren begiradan, lilluratzen gai-tuna!... (12).

Izadia eta txiroak

O, ene Ama, ni bai nintzala zoriontsu adin orre-tan! Biziaz gozatzen asia nin tzan orduko, ederjatan birtutea eta, uste dot, gaur lakoxe gogaldiannengoala, neure egiñen jaun ela jaube nintzala-rik. A!, zein arin txirristatu ziran nire ume-arokourte eguzkitsu areik, nire ariman gomuta gozoaitxirik alan be! Gomulapen zoriontsuak izan be


aitak Txabolara eroaten ginduzenekoak; gauzatxikienak be josirik geratu jatazan biotzean... Igan-detako ibiltaldiak datorkidaz batez be gogora,amatxo beti bai etorren geugaz... Sentitzen ditutoraindik gari-soloetan zear ibilliaz artu arimanernetan zartada sakon olertitsuak, pitxoletaz, lo-bedarrez eta baso loraz jantzitako bazterretan zearibilliz. Maite nitun nik orduko urriñeko osertzah...Usgunea ta izai jagiak, adar luzeak be-be zituela,nire biotzean gaur be izadia ikusiz sentitzen do-dan biotz zauskada itxi eben...

Askotan, ibiltadi luze oneitan, eskekoakaz topoegiten gendun bidean, eta Teresatxo zan betilimosnea eroaten eutsena, eta onek zoriontsu bezoriontsu egin oi eban; baita sarritan, aitak, bereerregintxoarentzat bidea luzeegi eritxiz, (naiztapena aundiz) besteak baiño lenago etxera ekarteneban. Poztuteko, Zelinak margaritaz beteten ebanbere saskitxoa eta etxera eltzean emoten eutsozan;baiña, ai!, amarrak uste eban geiegi eukazala lo-beak eta zati bat Andra Mariarentzat artu oi eu-tson... Au ez jakon gogoko Teresatxori, baiña ezeban ezer esaten, ezegaitik ez naigabetzen oitzeazalako, ezta bere zerbait artzen eutsoenean be, edoerru barik salatua zanean; gorago eban ixillikegon ezer esateke; au etzan beretzat on-egiña,berezko birtuteko baiño... Penagarri benetan esku-antze ain ona urtutea!

O!, danak egistan irri-barre lurrean; lorak aur-kitzen nitun neure oinpean, eta neure izaera alaiakbe lagungarii jatan neure bizia atsegintsu egiten;baiña aro barri bat asiko zan nire arimearentzat.Proga-arragotik igaro bear neban eta eme-arotiksufridu ariñago Jesusi eskiñia izan nedin. Udaba-rriko lorak be erneten asten dira edurpean eta

eguzkiaren lenengo izpiakaz zabal lzen dira, orre-laxe nik idazten dodazan gomulakien loratxoakbe, proba edo azterketen negua igaro bear izaneban...

II ATALA

AMAREN ERIOTZ OSTEANLISIEUX-ERA ALDATZEN

Geure amaren gaixotasunari buruzko zeazta-sun guztiok bizi-bizi dagoz oindiño nire biotzean;gogoratzen ditut batez be lur gaiñean igaro zitunazken asteak. Zelina ta ni erbesteratutako gaixo bilegez gintzazan. Goizero Leriche andrea billa etor-ten jakun eta bere etxean emoten gendun eguna.Egun batean, ez gendun euki astirik urten aurre-tik geure otoitzak egiteko eta, bidean ibilliz, Zeli-nak ixil-ixil esan eustan: "Esango ete dautsagu ezdoguzala egin geure otoitzak?"... "0, bai!", eran-tzun neutson; orduan berak adeitsu Leriche an-dreari esan eutson, eta onek: "Ederto, alabatxoak,oraintxe egin zeinkiez" ela gu gela aundi bateraeroanik, joan zan... Zelinak begitu eustan, eta gukgeure artean: "0, ezta ama langoa..., arek beti la-guntzen ginduzan otoitzak egiten!..."

Neskaloakaz olgetan genbillzala be, geureamatxo maitearen pentsamentua lagun genduanbeti. Zelinak bein muxika eder bat artu eban,urreratu ta esan eustan: "Ez dogu jango, amatxoriemongo dautsat". Baiña, ai!, amatxo gaixoa gaixoe-gi egoan lurreko frutak jateko, etzan asetulw ze-ruan ezik Jainkoaren aintzaz eta Jesusegaz edanArek bere azkenengo aparian aitatu eban ardaoezitututik, eta bere Aitaren erreiñuan gugaz banan-duko ebala agindu euskuna (Mt. 26, 29).

Azken Igurtziko zeremoni erdiragarria be josi-ta geratu da nire ariman; ikusten dot oindiño Ze-linaren ondoan artzen neban lekua; bostok erres-tadan gengozan adinka, eta aitatxo be antxe nega-rrez...

Egun aretan edo amaren eriotz biaramonean,besoetan artu nindun berak, esanaz: "Zatoz zeureamatxo gaixoari azken-mosua emoten". Eta nik,ezer be esan barik, neure ezpanak urreratu neba-zan neure ama laztanaren bekokira...

Ez dot uste negar asko egin nebanik. Ez neutso-zan iñori neukazan sentimentu biziak adieraz-ten... Begitu ta entzun, ixillik... Iñok ez eukanastirik nitaz arduratzeko, orbcegaitik gorde naineukazan gauzak ikusi nebazan; une betean, 11-kutxaren atean aurrez-aurre aurkitu nintzan...,begira geratu nintzakion luzaro, iñoiz ez nebanantzekorik ikusi; alan be, ulertzen neban... Ni osotxikia bai nintzan, eta ama be txikia, goi-bez, buruajaso bear neban guztia ikusteko eta aundia etatristea iruditu jatan...

Amabost urte geroago, beste ateute baten au-rrean aurkitu nintzan, Jenobeba Amarenarenaurrean; nire ama zanaren neurrik bardiñekoazan eta oindiño neure ume egunetan nengoalauste izan neban... Neure gomutaki guztiak mol tzo-tu ziran, egi-egiaz Teresatxo berbera zan begiraegoana, baiña azita egoan, eta ilkutxa txikia irudi-tzen jakon, ela orain ez eukan, ikusteko, buruajaso bearrik; ez eban jasoten oso alaia begitandu-ten jakon zerua ikuskatzeko baiño, proba guztiakamaituak bai ziran eta bere arimearen negua iga-roa zan betiko.

Gure amatxo maitearen gorpuzkin ilkorrak Elei-zeak bedeinkatu ebazan egunean, beste ama bat

emon nai izan eustan Jainkoak lurrean, eta beraneuk aukeratzea nai izan eban askatasun osoz.Alkarturik gengozan bostak, naigabe aundiz batakbesteari begira; Luisa be antxe aurkitzen zan eta,Zelina ta niri begira, esan eban: "Gaixoak, orain ezdaukazue amartk!" Orduan Zelina Mariaren besoartean jausi zan, esanik: "Zu izango zara nireamabco". Nik aren antzera jokatu oi neban, baiñazugana,Ama, itzuli nintza n, eta geroak oraindixekbere miesa urratu ba leu lez, zeure besoetan etzunnintzan, negar-zotinka: "Paulina izango da nireama!"

Lisieux-enLeen esan dodanez, neure bizitzako epe ontatik

asten da neure bizi-aroko bigarren za tia, irureta tiksamintsuena, batez be nik bigarren "amatzat"aukeratu neban Karmel komentuan sartu zintza-netik. Aldikada au neure lau urte ta erditik neureamalaureiño luzatzen da; orduantxe artu nebanbarriro be neure ume izaera, naizta biziaren serio-tasuna ulertzera eldu.

Esan bear dautzut, ene Ama, amatxo il zanetik,guztiz aldatu zala nire izate alaia; ni leen bizi tazabala izanik, bildurti ta baretsu egin nintzan, larsentikor. Begitu bat naikoa zan, niri begiak mal-koz asetzeko; ni pozik eukiteko iñok ez eban ardu-ratu bear; pertsona ez-ezagunik ez neban alboaneroan al izaten, eta familikoen artean bakarriketorten jatan galdutako poztasuna... Alan be,samurtasunik samurrenaz inguraturik bizi nin-tzan. Ain txeratsu zan aitaren maitasunari geituznik leendik neukan ama-txerari... Zu, Ama, taMaria, ez zintzazen niretzak amarik txeratsu eta

berekoi-ezenak?... A!, Jainkoak erein ez ba ' litu iz-pi ongille oneik bere loratxuaren gaiñean, beraetzan egundo be lurrean ezarriko, makalegia zanoraindik euriak eta ekatxak eroan al iza teko; beroabear eban, iruntz biguna ta udabarriko aize meiak;ez jakozan on oneik iñoiz falla izan, Jesus ek aur-kilueragin eutsozan, bai La proben adurpcan be!

Buissonets-etan

Ez nintzan naigabetu Alenzon izlearren, umeakmaite dabez aldakuntzak ela alsegin izan jatanLisieux'era etorten. Gogoratzen egin genduanostereaz; gabaz eldu gintzazan neure izekoarenetxera; aurrean daukadaz oindiño Juana la Mariagure zain atean... Zoriontsu nintzan ain maitaga-rri ziran lengusiña biakaz; laztan nebazan, neureizekoa lez, eta, batez be, neure osabea; onek lotseasartzen eustan ez nintzan bertan aurkitzen Buis-sonets-etan baizen pozik. Emen nintzan bene-benetan zoriontsu... Goizean zeu etorten ziñannire ondora eta itanduten zeuslan ia Jainkoarieskiñi neutson neure biotza; gero jazten nindu-zun eta Aretaz berba egiten zeustan eta ondorenzeure ondoan egiten nebazan neure otoitzak.

Bereala irakurlea osotzen gendun; neuk baka-rrik irakurri neban lenengo itza au izan zan: "Zerua".Neure arnabitxi laztanak irakasten eustan idazteneta zuk, Ama, beste gauza guztiak. Ez neukanerreztasun aundirik ikasteko bainta gogamen onaneban. Dotriñea eta batez be edesti deuna ziranniretzat gogokoenak; pozarren ikasi oi nebazan;gramatikeak, ostera, malkoak ixuri eragin daustazsarri... Gogotan dot gizonarena ta emakumeare-na!

Klasea amaitzen nebanean, ikustokira igotenneban ela ailari eroaten neulsozan neure izki-mizkiak eta notak. Ni bai zoriontsu au entzunik: "5bat dauka alzats barik, Paulina izan da lenengoesan dauana... " Nik, ba, esaten neutzunenean 5bat neukan akats barik eta zuk baietz esan, usteneban puntu bat gilxiago neukala. Baita puntuonak emoten zeustazan puntu kopuru bat pillo-tzen nebanean, saria emon oi zeuslan orduan etaopor-egun bat. Gogoan dot egun orreik besteakbaiño luzeagoakjalazala, eta onek zu poztu egi lenzinduzan, au bai zan ezer egin barik egotea ezjatala gogokoa. AtTalsaldetan aitagaz joan oi nin-tzan ibillaldi egiten; alkarregaz egiten geuntsonikustaldi bat Gure Jaunari, egun bakotxean eleizabatera joanik; orrela sartu nintzan lenengoz Kar-mel kapillatxoan; aitak erakutsi eustan korakoburdin-sarea, mojak an atzean egozala esanik. Ezneban uste, ezta urrik be, bederatzi urte geroagoni be arein artean egongo nintzala!...

Aitaren maitasunaIbillaldiaren ostean (aitak orrelan beti erosi oi

eustan ogei edo berrogei zentimoko gauzaLxorenbat), etxera biurtzen Nik orduan egitennebazan neure "deberiak" ela ondoren ikutikaegin oi neban aitaren inguruan, ez nekian baandrakilletara jokatzen. Atsegin jatan aziakaz ur-egosia egitea, eta bardin bidean aurkitzen neba-zan zugatz-azalakaz; aitari eroaten neutsozan gerooporño polit baten; aitak, bere lana edangoba ' leu lez egiten eban irribarreka. Gopor edolazatxoa biurtu aurretik ixilka itandu oi eustan iaixurki a beera bota bear eban; baietz niñotsanbatzuetan, baiña geienetan eskuratu oi neban

barriro be edaria, askotan eskintzea eder jatala-ko... Eder zan niretzat loratxoak landatzea aitakemonda neukan baratzean. Jolas berezia zan ni-retzat orma erdian egoan zulo baten altaratxoakantolatzea; amaitzen nebanean, arin-arin niñoianeta berari eroanik begiak ondo zarratzeko eska-tzen neutson eta ez edegiteko neuk eskatu arte;eskatzen neutson legez egiten eban eta olantxeneure baratz aurrera eroan oi neban; orduan nikoiu: "Aitatxo, edegi begiak". Ak zabaldu egiten, etalilluraturik geratzen niri poza emotearren; miret-sirik,jakiña, nik arte-lan bat zala uste nebana!... Ezneuke iñoiz amaituko olako milla kondairatxoedestu nai ba neukez, asko bai dira gogoan dauka-dazanak... O!, zelan azalduko neukez nik, aitakbere erregiñatxoaz eukazan txera ta samurtasunguztiak? Ba-dira gauza batzuk, biotzak sentiduarren, ez itzak, ez pentsamentuak adierazo ezindabezanak...

Landa ta zelaietan zearko ibillaldiakBai eder-atsegiñak jatazala "nire errege lazta-

nak" beragaz eguraslen eroaten ninduan egunak;atsegin jatan, izan be, alorra, lorak eta txoriak!Neure kañabera txikiaz noizik bein saiatzen nin-tzan arrantzuan, baiña ederrago jatan bakarrik,bedar loratzuan jartea. Nire pentsamentuak or-duan sakonak ziran eta gogarketa zer zan jakinbarik, egiazko otoitzean murgintzen jatan arimea...Urriñeko zurrumurruak entzuten nebazan... Ai-zean murmurio ta bakartadeen musika, eurensoiñua eltzen jatan goibeltasun samurrez biotzabeterik... Erbeste-toki iruditzen jatan lurra eta zeruanik ames... Arin joian arratsaldea, laster etorrenBuissonets'etara biurtzeko ordua, baiña biurtu

aurretik arrastikoa artzen neban, zimeratxoan eroannebana; zuk gertatu zeustan gozolci-zerrenda; itxu-raz aldatua bera, bere margo biziaren ordez larro-sa kolorezko itxura ariña eukan, zaartua ta illuna-duan goibelago iruditzen jatan lurra, eta kontura-tzen nintzan zeruan bakar-bakarrik eukiko nebalaodeirik bako poztasuna...

Odeiak dirala-ta, ain zuzen be, gogoratzen naz,kanpoko zeru eder urdiña illundu zan bein. Eka-txa bertatik asi zan zaratoska, bizi-bizi asi be; txi-mistak odei goibelak zearkatzen eta oñaztarri batikusi neban ez urrin be jausten; ez nintzan bildur-tu; lilluraturik nengoan; Jainkoa neugandik ur-uregoala uste bai neban!... Aitatxo ez egoan bereerregiñatxoa baizen pozik; ez gero ekatxak izutzenebalako; bedarrak eta margaritak (ni baiño aun-diago ziranak) arri pitxiz dizdiz egielako baiño.Landa bi zearkatu bear genduzan bide batera elduorduko eta nire aitatxok ez eban nai diamanteakbere alabatxoa bustilerik; lepoan artu eban, arrant-zurako zakutoa eroian arren.

Ailagaz egin oi genduzan ibillaldietan, arek naiizaten eban bidean aurkitzen genduzan ez-eu-kientzako limosnaren bat eroatea; bein, ikusigendun bat bere makulu gaiñean arrastaka ebille-na, baiña nire limosnea artzeko lain txiro bereburua ikusten ez ebala-edo, irribarre tristez begi-ratu nindun eta ez eban onartu nai izan eskintzenneutsona. Ezin dot adierazo nire biotzak somatuebana; poztu-azo la nekean arindu nai neukean a,eta uste izan nebanez, apal-azo egin neban. Gaixoarek, antza igarri eban nire sentipena; itzuli zanbeintzat, irribarreka. Aitak erosi-barri eukan pas-tel bat; nik ari emon nai izan nautsan; baiña eznin-tzan azarluten; beste zerbait eskiñi nai neu-

tsan, ukatuko ez eustan zerbait, aregazko txerabizia sortu bai zan nire kautan. Gogora jatan or-duan, iñoiz entzuna nebala, lenengo Jaunartzeegunean eska tzen dan guztia lortzen dala. Pen tsa-mentu onek poztu ninduan eta, sei urte baiño ezneukazan arren, neure barrurako esan neban:"Otoitz egingo dol, neure bdroaren alde, neurelenengo Jaunartze egunean". Bost urte geroagobete neban neure guraria ela uste dot Jainkoakentzun ebala bere soin atal minduetariko bat-gai-tik egiteko buruan jarri eustan

BiktoriaMaite-maite neban Jainkoa eta sarri eskiñi oi

neutsan neure otoitza arnatxok erakutsi eustanera erabilliz. Bein, alan be, au da, maialzeko arra-tsalde baten, uts bat egin neban emen esatea egokidana; ereti ona ekarriko daust neure burua apalas-teko, ela uste dot beragaz ondo damuturik negoa-la.

Maria 'en illera joateko oso txikia nintzan ezke-ro, Biktori"gaz gera tzen nintzan eta onegaz egitennebazan neure deboziñoak Maria 'ren neureallaratxoaren aurrean, neuk neure erara apaindu-ten nebanaren aurrean. Dana zan txikia, argitoki,lorontzt, misto bik argitzen eben ederto be ederto;Biktoti'k noizik bein argizai puska bigaz elorri oijatan, baiña noizelik nolzera bakarrik. Arrasli baten,gerturik geunkan dana geure errezuak asteko etaesan neutson: "Biktori, asi nai dozu gomutau zai-tez, nik ixetuten dodan bitartean?" Asiko ebalakoaegin eban, baifia ez eban ezer esan eta barrekabegiratu nindun; nik, neure ?histo bikaiñak lasteramailzen zirala oartuz, barriro esan neutson aste-ko otoitza; bera ixillik, eta orduan jagirik, ao be-

tean esan neutson gaizto-gaiztoa zala bota neu-tson, eta, neure betiko biguntasuna aiztuz, beia joneban oiñez neure indar guztiakaz... Biktori gai-xoari ez jakon orduan geratu barre geiago egitekogogorik, sor ta lor egiñik begiratu ninduan etaerakutsi eustazan ekarritako kandela pusketak...,nik ostera, sumin-malkoak ixuri ondoren, damubene-benetako negarra egin neban, egundo geia-go olakorik ez egiteko asmo biziaz!

Beste egun batean jazokun bat izan nebanBiktori gaz, eta ez naz bat bere bera eukiaz dainu-tzen, neure sena guztiz zaindula izan zalako. Su-kaldcko tximiñi gaiñean egoan tintontzi bat naineban; ni oso txikia bait nintzan bera artzeko, artuegidala eskatu neutson lnattekor baiñaarek ez eban nai izan, jarleku batera igon eta neukartzeko esanaz. Artu neban aulki bat ezer esanbagarik, baiña ez nintzala beragaz maitekor izanari aitzen emon nai izan neutson. Billa nebanneure burutxoan zek naigabetuko ete eban geien.Bera nigaz asarre zanean "txiki ori" esaten eustan,ni bene-benetan apalazten ninduana. Orduan,neure aullatik jatxi baiño leen, adei aundiz biurtuta bota neutson: "Biktori, lxikikor bat zara zu".Ariñari emon neutsan, esan neutson berba sakonaausnartzen a itxirik... Laster etorren ondorioa;beingoan entzun neban aren garrasia; "Mariaandereño...Teresak oraintxe deitu dausl "txikior".Etorri zan Maria eta parkamena eskatu eragineustan, baiña dainu barik egin neban, pentsatuz,Biktori luzatu nai izan ez ba eban luzatu berebeso luzea, zerbitzu pilin bat niri egi I eko, mereziiikeukala txikiar titulua...

Alan ela guzti be maite ninduan eta neuk bemaite neban, bein arrisku aundi batetik atera

nindun neure erruz jausi nintzanetik. Plantxetanebillen Biktori, bere alboan urez beteriko tangarbat eukala; ni ari begira nengoan (oi nebanez)jarleku baten gaiñean balantzaka alako batenaulkiak uts egin eta ni beera, baiña ez lurrera,tangar barrura baiño... Neure oifiakazjoten nebanburua tangarra beteten neban txitatxoak arrau-tzea lez... Arriturik begiratzen nindun Biktori gai-xoak, iñoiz ez bai eban ikusi olako gauzarik. Nikalbait ariñen urten nai neban neure tangarretik,baiña ezin, nire itxitua neurri-neurrikoa zan etanik ezin zirkiñik be egin. Naigabetan salbau nin-dun neure arrisku aunditik, baiña ez alan be niresoiñekoa eta abar, aldatu bear izan eban busti-busti eginda egoan-eta.

Beste bein suetean jausi nintzan, baiña zorio-nez amalauta egoan. Biktori "k ez eban zereginaundirik izan, andik atera ta jantzian neukanautsa astindu. Gauzok eguastenetan jazo oi jata-zan beti, zu eta Maria entsaietan Baitabeste eguasten baten Ducellierjauna bisitaz etorrijakunean, Biktori"k esan eutson Teresatxo baka-rrik egoala etxean; sartu zan sukaldean ni ikustekoeta nire lanak begiratu zituan; arrosko nengoanneure autorlea arturik, egun batzuk lenago autor-tu nintzan, ba, leenengo aldiz. Gomuta gozoa batniretzat!

Lenengo autortzaZelako arduraz zeuk, Ama laztan, gertatu nin-

duzun ortarako! Etzala gizon bat, Jainkoa berabaiño, esaten zeustan, neure pekatuak esan bearneutsazana. Nik ba-nekian ondo zer egin bearneban eta fede osotan egin neban neure autor-

kuntza; zeuri itandu neutzun baita ia Ducellierjaunari esan bear neutsan biotz-biotzez nebana-ren pertsonan Jainkoari itz egiten neutson-eta.

Egin eta esan bear nebanagaz ondo jabelmik,sartu nintzan autortegian, belauniko jarririk;

saretxoa edegitean, Ducellier jaunak ez ebaniñor ikusi. Ni oso txikia nintzalako burua ez jataneltzen eskuak jarten diran oltxoraiño zutik gera-tzeko eskatu eustan. Beingoan egin neban ak esa-na; zutundu ta berari bekoz beko jarri nintzanbera obeto ikusteko. Neure autortza egin nebanneskato aundi batek lez eta aren onespena debozbioaundiz artu neban, zuk esan zeustan ba momentuorretan Ume Jesusen malkoak garbitu egiten ebelanire arimea. Gogoan dot egin eustan len-itzaldo-txoan indartu nindula, batez be, Andra Mariaga-nako eraspenera eta nik erabagi sendoa artu ne-ban leen baiño be geiago orretan jarduteko eraba-gia. Autortegitik urtetean, ordura rte iñoiz somatuez neban lakoxe poz-alaitasunez beterik nengoan.Ordutik aurrera jai aundi guztietan autortzennintzan, eta egiazko jai bat izaten zan niretzategiten neban guztietan.

Jaiak

Jaiak! Zelako gomutakiak dakarstazan berbaonek!... ain eder jatazan!... Zuk, ene Amamaite orrek, ain ondo azalduten zeustazun eureta-riko bakotxak eukazan misterioak!; niretzat, be-raz, egi-egiaz zeruko egunak. Atsegin jatazan, batezbe, Kristo agirian zala egiten ziran prozesiñoak.Bai pozgarria Jainkoaren ibilpidean lorak erei-tea!... Baiña jausten itxi aurretik, gora be gorajaurtzen nebazan eta atsegin aundi aundia jatan

nire larrosa orrikatuak eguzki sagaratua ikutzenebela ikustea...

jaiaki Urri ziran aundiak, baiña astero neukannire biotzak maite-maite ebana: "Igandea!". Igan-dekoa bai jai bikaifiat... Jainkoaren jaia zan,atsedenaren jaia. Azteko oian geratzen nintzanbesteetan baiño geiago; gero etozan Paulinakberealabatxoari egiñiko loxingak, txokolatea eroateneutson ogera, eta gero jantzi erregiriatxo bat le-gez... Nire amabitxi etorren bere besoetakoa orraz-tuten, au barriz etzan beti ondo portetan , uleetatiktiratzen eutsonean; baiña gero poz-pozik joan oizan beste egunetan baiño samur-eztiago besarka-tzen eban egun onetan bere erregearen eskuaartzera. Ondoren, mezatara joiazan etxeko guz-tiak. Bide guztian eta Eleizan, aitatxoari emoteneutson eskua, bere lekua be aren ondoan arturik.Itzaldirako jarri bear gendunean be, jarleku biaurkitu bear, alkarren ondoan. Etzan gauza gatxa,jente guztiari oso beg-tko bai jakon a agurgarri batneskato ain txikiaz ikustea, eta ango danak saia-tzen ziran eurai leku bat eskintzen. Leenengobankuetan jarten zan nire osabea benetan poztenzan gu biok eltzen ikusiaz; bere eguzki-izpitxoaesaten eustan... Ez eustan ardura begiratzen baeusten be. Adi-adi entzun oi nebazan itzaldiak,naizta asko ez ulertu. Lenengo ulertu nebana etabene-benetan eragin eustana, Nekaldiari buruzkoitzaldi bat izan zan, Ducellier jaunak egindakoa.Gerora itzaldi danak ulertu nebazan nik.

Izlariak Santa Teresa 'z berba egiten ebanean,aitak makurtuta belarrira iñostan: "Entzun ondo,erregiriatxo,zure Zaindari Santuaz diardu". Ondoentzun neroan, ain zuzen be, aita begiratzen nebangeiago izlaria baiño. Ainbat gauza iñostazan aren

betarte ederrak!... Aren begiak balzuetan negar-anpuluz beteten ziran, berak alperrik est aldu naiebazanak. Egi betikorretan amildurik bizi nai eban,onezkero ez zirudian lurrean bizi zanik!... Arenibillia, alan be, urrin egoan oindiño azkenelik;urte luzeak igaro bear eben oraindik zeru anaiaaren begi lilluratuetara edegi ta Jaunak bere zerbitzari zintzoaren malkoak legortu orduko...

Barriro nator igandeari buruzkora. Bizkor bebizkor joaten zan egun atsegingarri orrek ba-eu-kan bere melankoli ñitsa be. Konpletak deritxonerrezuetara arte osoa zan nire zoriona; errezu auegiterakoan, burura etorkidan eguna azkenetanegoala..., urrengo egunean barriro asi bearko zalabetiko bizi-moldea, lana, ikasgaiak; eta lurtar er-besteak samintzen eustan biotza... zeruko atsedenbetikoa opa neban, azkenik ez eukan Aberrikoatsedena... Naigabezko sentipenak artzen eustanarimea Buissonets-etara biurtu aurretik egin oigenduzan ibillaldietan.

Familia orduko ez egoan osorik, aitak ba, neureosabeari eder izatearren, beragaz izten ebazandomeka arratsalde bakoetxean Maria edo Paulina;pozik nengoan bakar-bakarrik neu be geratzennintzanean, au bakarrik gomindatua izan baiñoatsegingarriago jatan, olan gitxiago begiratu taederresten ninduelako. Nire atsegiñik aundienazan nire osabeak esaten ebana enlzutea, baiña ezjatan atsegin niri ezer itandutea, eta bildurraemostan berak, bere belaunen baten gaiñeankokaturik, abots ederrez, "Bizar Urdin" abesteneustanean. Urduritsu itxaroten aita nire billa eto-rri eiten.

Biurtzen giñanean, sarnurkiro ñirñir egien iza-rretan jarten nebazan neure begiak eta ikuskari

onek birloraturik izten ninduan... An nekusan,batez be, urrezko gitxi andana bat, ni ameskorjarten ninduna, atsegin eztitan,T antzeko aurki tu-rik (era onetan gitxi gorabera), aitari adierazoaz,nire izena zeruan idatzirik egoala esaten neutson.Gero ez neban ikusi gura izaten lur zirtzil ontakoezer eta eroan nengiala eskatzen neutson. Or-duan, oiñak nun ipinten nebazan begiratu barik,neure burutxoa jaso oi neban urdin izartua ikus-katzea itxi bagarik...

Sukalde ta eskola

Neguko gau-aldielaz, zer esango?, domeketa-koetaz batez be? A! Nik bai poztasuna Zelina 'gazbatera aitaren belaunetan jartean, domino jokaldibaten ostean!... Berak bere abots ederrez abestenebazan arimea pentsamentu sakonez betetanebenak... edo-ta samurkiro gu itxirik, olerkiakoiukatzen ebazan betiereko ebenak... Azkenez goraigoten genduan danon artean otoitza egitera.Erregifiatxoa bere erregearen ondoan egokitzenzan, eta naikoa eban ari begiratzea santuak zelanerresetan daben jakiteko. Guenean, danok gento-zan, zaarrenetatik asita, aitari gau onak eta mosubat emotera; erregiña etorren, jakiña, azkenengo;erregeak mosu emoteko besoctan jaso oi eban etaberak abots zoliz oiu: "Gabon, aitatxo, gabon, ondolo egin; gau-ero egiten eban bardin. Ondoren nireamatxok artzen nindun besoetan eta Zelina 'renogera eroaten nindun; nik orduan itandutenneuntsan: "Paulina, ona izan naz gaur?... Aingerutxoak egaz egingo ete dabe aire inguruan?"Erantzu-na beti zan baiezkoa, bestelan gau osoa emongoneban negarrez... Gero neure amabitxi be mosu-katu ostean, Paulina beera jasíett zan eta Teresatxo

gaixoa bakarrik geratu oi zan illuntasunean; poz-garri jakon aingerutxoak bere inguruan egazkairuditzea; izuak artzen eban laster, illunpeak bil-durgarri-akozan, bere ogetik ez bai ebazan iza rrakikusten dizdiz maitekor.

Esker berezitzat dot zuk, Ama maite, lagunduzeustalako bildurra gainditzen. Noizik bein zeukgabaz bakarrik eroan oi ninduzun urriñeko gelabaten gauza bat billatzen. Ain ondo azi ta ezia izanez ba nintz, bildurtia izango nintzan. Orain, oste-ra, nekez ikaratuko nau ezek... Neure buruariitanduten dautsot batzutan zelan azi al izan nin-duzun ain maitatsu ta samur erregutu ta mizkeegin bagarik, ain zuzen be ez eustazun ba iztenuts-egite txiki bat be; ez eustazun egundo be erra-zoi barik asarrerik egiten, baiña ezta atzera egin bearturiko erabagi baten aurrean. Ondo nekian nikez nebala al izango, ezta nik gura be, oinkada batemon be, zuk galazo izan ba zeust. Aitak bera bezure naiaren mende egoan; Pcnnina-ren baimenbarik ez neban etxetik urteten ela aitak eskatzeneustanean, nik erantzuten neutson: "Paulinak ezdaunai"... Bera etorren orduan baimena eskatzera.Batzutan, ari atsegin egiLealTen, baietz esaten eutsonPaulinak, baiña Teresatxok arpegian igarten eu-tson ez eutsala biotzez esaten. Negarrari emoteneutsan poztu-eziña, Paulinak baietz esan arte etagogo onez besarkatzen eban.

Teresatxo gaixorik egoanean, negu guztietanjazoten zana, adierazo eziña da zelako ama sa-murLasunez zaintzen eben. Paulinak ogeralzeneban bere oian (mesede esan-eziña), eLa gero naieban guztia emoten eutson. Bein Paulinak aiztotxobat atera eban limardiaren azpitik eta bere alaba-txoari emonik idatzi ezin dan lakoxe zorabioan

murgil itxi eban: "O, Paulina!, arek oiu, biotz-biotzez maite bait nozu, neugaitik zeure aiztotxoeder barik, nakarrezko izardun barik gelditzenzara?... Baina ainbeste nozun ezketiño, opetsikozeunke zeure orduria ni il ez nadin?..." "Ez baka-rrik zu il ez zaitezan, emongo neuke neure ordua-ria, zu osaturik ikustearren be emongo neuke, etabereala egin be oparo ori". Pauitaa-ren itzok en-tzunaz, arrituta geratu nintzan eta nire esker onaaundia bait zan, adierazo eziriekaa... Udan noizikbein zorabioak izaten nebazan eta Paulinak zaint-zen nindun beti samurkiro; ni poztu ta jost-erazte-ko, auxe bait zan niretzat osabiderik onena,burditxoan erabilten nindun baratzen zear etagero, andi jatsi-azirik, margarita-txortak ipintenzituan bertan, ardura aundiz neure baratzeraiñoeroanik, eta antxe jarten ebazan zeremoni ezgi-txiz...

Paulinak artu oi ebazan nire barruko ixil-gauzaguztiak, neukazan duda guztiak argitzen eusta-zan... Bein ikusi-eragin neutson neure arrimenaJainkoak ez eutsela zeruan aukeran guztiai aintzabardiña emoten, danak beraz etzirala zoriontsuizango-ta. Paulinak aitatxoaren edontzi aundi bi-lla bialdu nindun, eta ipinteko berau itandu eus-tan. Biak egozala bardin erantzun neutsan etaezin leikioela ur geiago bota, ezin bait eben artuareago. Nire Ama laztanak orduan ulertu eragineustan Jainkoak zeruan aukeratu bakotxari artuleikean beste aintza emoten eutsola eta beraz ezebala azkenengoak lenengoaren bekalxik izango.Eta olantxe, neuk ulertzeko moduan goi-ezkutu-rik bikaiñenak be ipiñirik, zuk, Ama. ba zenkiannire arimeari bear eban janaria emoten.

Bene-benetako poztasunez ikusi oi neban •rte-

ro sarien banaketa etorten!... Onetan, beste guz-tian lez, zuzen jokatzen zan eta ez jatazan emotenmerezi izan nebazanak baiño. Bakarrik eta zutikbatzar nabariaren aurrean, "Prantzt'ko taNaparroa "ko erregeak" irakurritako epaia enizu-ten neban. Nire biotzak indartsuago taupa egiansariak eta koroia artzerakoan... Epai-irudi bat lezzan niretzat!... Bertatik, sariak banandu ondoren,erregiñatxoak bere soiñeko zuria izten eban eiaantzez-jolas aundian parte artu egian zornorro-tzen alegindu oi ziran!...

Etxeko jai oneik bai zirala alaiak!... Urrin nen-goan ni orduan, neure errege maitagarria aindoatsu ikusiaz, laster gaiñ etorkozan proba aun-diak aurrez susmatzeko!...

Ikuskari berezia

Egun batez, alan be, Jainkoak erakutsi eustan,ikuskari bene-benetan oiezlako baten, aurretiazgertatu gura euskun probaren irudi bizia.

Kanpotik zan aita egun batzuk zirala joanda;oindiño beste egun bi igaroko ziran elxera biurtuaurretik. Arra tsaldeko ordu biak edo irurak izangoziran. Dirdaitsu dizdiz egian eguzkiak eta izadiajai-itxuraz oso-osorik. Bakarrik nengoan baratzaundira emoten eban ganbarako leiotik begira.Aurrera begiratzen neban, espiritua gogarketa alaiznebala, eta orretan ikusi neban, bekoz beko neu-kan ikuztoki aurrean gizon bat ikusi neban aitalegez jantzita, goibe bardifiekoa estalita eukanburua kolore dudazko alzokanda antzeko bategaz,olan ez neutson arpegia ikusten. Aitarenarenantzeko kapela bat eroian. Neure baratz pitiñaren

inguruan ibilli zan neke aundiz... Izatez-goitikoizu-ikarakjo eban nire arima, baiña beingoan usteizan neban aita bear bada itzuli zala eta niri itsu-mustu bat emoteko an gordeko zala; nik orduandei egin neutson abots zoli, ta biotz-dardar; "Aita-txo!, aitatxo!". Gizaseme ezkutsuak antza ez eus-tan entzuten; aurrera jarraitu eban, ezer ezpalitzlez, bere ibillian, burua biurtu be egin barik. Ni arijarraika begiakaz, eta ibilpide aundia zatitzen ebanbasartetxora zuzentzen ikusi neban; uste nebanzugatz aundien bestekaldean ostenduten ikusikonebala, baiña urtua zan orduko goi-atsezko ikus-karia... Guzti au unetxo batekoa izan zan, baiñanire biotzean barru be barru josirik geratu zanezkero, gaur be, 15 urte geroago... aurre-aurreandot ikuskari ori oraindik begi aurrean ba'neukalez...

Maria zeugaz egoan, ene Ama, ni nengoanagazerdikide egiten zan batean. Niri aitari deika entzu-nik, bildurtu egin zan, uste izanaz, gero berakadierazo deustanez, gauza arrigarriren bat jazo-ten zala. Bere biotz-zauskada gorde-azorik, neuga-na urreratu zan, zer zan jazotan jatana aitari deikaibilteko, au Alenzon-en egoala-ta; adierazo neu-tsan orduan ikusi-barri nebana; ni otzandu nairik,Mariak esan eustan Biktori izango zala bear badani ikara tzeko, burua bere amantalaz estalduta;baiña oni itandurik, Biktorik baieztu eban berakez ebala urten eskaratzetik. Beste aldetik, ni zigurnengoan gizon bat ikusi nebalata, aitaren itxurabardin-bardiñekoa. Gero irurok joan gintzazanzugatz-sail ostera, gizonik andik ibilli zanarenazternarik aurkitu ez genduan ezkero, zuk esanzeustan orretan ez pentsatzeko geiago...

Ezin neban a aztu; irudimenak sarri ekarstanaurrera nik ikusi neban irudia... Sarri baita jaso-azo nai izan neban esan-naia gordeten eustanzapia, biotz-ondoan neukan ba ikaskari au egunenbaten iragarria izango jatalako susmo oso-osoa...Luzaro itxaroa izan zan egun au, baiña 14 urterenondoren, Jainkoak berak urratu eban mistmiozbeteriko itzalkia.

Jesusen Biotzaren Maria Aizteaz nengoala, betilez, beste bizitzako gauzak eta geure umetakogomutak ziran gure autagai; 6 edo 7 urteko nintza-la izan neban ikuskaria gogora ekarri neutsanean,bat-batean, jazokun arrigarri aren zeaztasunakbiribildurik aldi berean ulertu genduan zer adie-razo nai eban... Aitatxo zan, izan be, nik ibiltenikusi nebana urteakaz makur... Bera zan, berebetarte agurgarri gaiñean, bere buru zmizka gai-ñean, bere proba aintzatsuaren iker-ezaugarriaeroialarik... Jesusen Arpegi agurgarria lez, berenekaldian estaldua, orrelaxe bere zerbitzari leiala-ren arpegia be estalduta nai eban bere atsakabez-ko egunetan; dirdir egin egian zeru-aberrian bereJaunaren ondoan, Ilz Betikorragaz... Esan-eziñadan aintza onen altzotik, bera errege zan lekutik,gure aita maileakjadetsi dausku, gure proba baiño10 urte aurretik, ulertarazteko grazia; Jainkoakaurretiaz erakutsi euskun aitak zelan bere seme-alabai begiz jo eragiten dautsen eurentzat gerta-tzen dabillen etorkizun bikaiña, aurretiaz poz-at-segindurik euren erentzi izango diran azkenikbako ondasunak...

Zergaitik Jainkoak emon eustan niri argi au?Zergaitik erakutsi eutsan neskato ain txikiari uler-tu ezin leikean gauza bat; gauza bat, ulertu ba'leu,naigabez ilgo zanekoa? Zergaitik, baiña? Ona ola-

ko misterioetatik bat zeruan bakarrik bear badaulertu ta betiraun osoan rniretsiko doguna...

jainkoa bai dala ona!... Emoten dauskuzanindarren neurrian bialdu oi dauskuz probak be.Iñoiz be ez nebazan eroan al izango, esan dodanlez, ezta pentsamentuz be, geroak ostenduteneustazan atsekabe mergatzak... Ezin neinkeangogora ekarri be, ikaraz dardaratu barik, aitatxoleitekenik... Bein eskillara baten gaiñera igondaegoan, eta ni bean doi-doi nengoalarik, oiu egineustan: "Urrindu zaitez, txiki, jausten ba nazzapalduko zaitut". Barruz nastau nintzan au ent-zunaz eta, urrindu bearrean, mailladiari loturikgeratu nintzan, au pentsatuz: "Aitatxo jausten bada,ez dot izango bera ilten ikusteko penarik, beragazilgo nintzake-ta". Ezin dot adierazo zenbat maiteneban aitatxo, arrirnen jatan aren edozer gauza.Bere gogai ta pentsamentuak azaltzen eustaza-nean (ni adi ilez alaba aundiago banitz lez) nikesan oi neutson, gauza orreik gobernuko gizonaundiai esanik, bear bada errege izateko dei egin-go leuskioela eta orduan Frantzia iñoiz baizenzoriontsu izango litzakela... Baiña pozik nengoanbarruz (eta pentsamentu burukoi lez bota oi ne-ban) aitatxo nik baizen ondo iñok be ezagutzen ezebalako, bera elduko ba litz ba Frantziko etaNaparroako errege izatera, ba-ekian zoritxarrekoizango zala, errege guztien zoria orixe dalako eta,batez be, orrela niretzat bakarrik ez litzaken erre-ge izango...

TrouvilleNik 6 edo 7 urte neukazan aitak Trouville' ra

eroan genduzenean. Ez dot aztuko itxasoak

itxi eustan dartada, eta atertu barik so nengion;bere gurentasuna, bere olatuen orroa, dana egoannire arimean berbetan Jainkoaren aunditasun etaal-izateaz. Gogotan dot ondartzan zear genbillzan-la gizon eta emakume batek zelan begiratzeneusten pozarren ikusirik aitaren ondoan ni jauzi-ka, eta gugana urreratuz itandu eutsoen bere ala-ba ete nintzan, eta esan eutsoen ni neskato guztiztxarma nta nintzala, eta eder izan jatan, siñisten ezneban arren. Zuk ardura aundia ipinten zenduan,ene Ama maite orrek, ene errubagetasuna orban-du leiken edozer gauza nigandik urrintzen, etabatez be nire biotza uskerira itxartu leiken ezerentzun ez nengian. Nik bere itzai eta Man'renaibakarTi egin oi neutsen kasu (eta zuek ez zeusteniñoz be kunpildunk egin), ez neutsen jaramonikemon andren berba ta mirespenezkoaldiñot.

Arrats-beran, eguzkia olalmetan murgillzen daladirudianean, erreten diarlsua itxirik, aitz batengaiñean jarten joaten nintzan, Paulina 'gaz baka-rrik. Gogora nenkarren orduan urrezko ildoarenhistoria erdiragarria... Luzaro begiztatzen nebanerre ten argitsu au, ontzitxoak bere bere zapi politzuriak egin bear eban bidea argituzko graziarenirudia... Paulina 'ren alboan, jesusen begitutik neurearimea iñoiz be unintzeko erabagia artu neban,baketan abantegin dagidan zeruko abernrantza...

Nare ta zoriontsu joian bizitzea. DlliSS07111C1S-eta.n biran neukan biots-sarnurtasuna azi-azotennindun, baiña naiko adiñeko nintzan onezkerogainpeka asteko, mundua ta beronen mixeriakezagutzen asteko ain zuzen be.

III ATALA

ABAT-IKASTETKEAN IKASTENANDRA MARIAREN IRRIBARREA

Zortzi urte neukazan nik Leoniak ikastetxeaitxi ebanean, eta neuk artu neban Abat-etxe esko-lan aren lekua. Sarri entzun dot esaten ikastetxeanemondako aldia izan oi dala bizitzako onena tazoriontsuena. Nirentzat etzan orrela izan. An iga-ro nebazan bostak izan ziran niretzat neure bizi-tzako tristeenak. Neugaz euki izan ez ba neu neureZelina laztana, ez neban iraungo illa bete be gaixo-tu barik... Loratxoa oitu egingo zan bere sustraimakalak lur aukeratuan, ain zuzen be beretzategiñean. Orixegaitik gauza latza iruditzen jakonmota askotako lora artean egotea, suster samurta-sun gitxikoen artean batzutan, bizi izateko beareban janaria guztizko lur batean aurkilzera beartu-rik...

Ikastetxeako bizitza

Zuk ain ondo gertatu ninduzun, ene Ama maite,ikastetxera eldu nintzanean neure adiñeko neska-toen artean aurreratuena nintzan ni. Adiñez guz-tiak ni baiño zarrago ziran ikasleen klasean jarrininduen. Euretatik bat, 13 edo 14 urtekoa, etzanburutsua; baiña besteen gaiñetik jarten ekian,baita irakasleen artean be. Ain gazte nintzalaikusirik, ia beti neure klaseko aurrenengoa ta

monja guztiak maite ninduela, bekolxak artu ebanantza, ulertzekoa ikasle barruko bategan,millaeratara ordaindu eragin eustazan neure arrakestatxikiak...

Bildurti ta aul izatez nintzalako, ez nekian nikneure buruaren alde egiten, eta ix-illean negarrariemon, orixe zan egiten nebana. Ez nintzan kejat-zen, ezta zeuri esan be, neure sufrimentu oneik;baiña ez neukan birtute naiko bizitzeak dakarsku-zan mixeriok, eta nire bioztxoak asko sufriduteneban,.. Zorionez, arratsalde bakoboean barriroaurkitzen neban aitaren sukaldea, orduan asazka-tu oi zan nire biotza. Neure erregearen belaune ta-ra zapart nengian, emon eustezan notak esatenneutsozan eta aren mosuak aztu eragiten eusta-zan pena guztiak... Nik bai iragarri neutsola pozezgaiñezka neure lenengo idatzélanaren ondorioa(Edesti Deunari buruzkoa), puntu bat falta jatangorenengoa eukitea, Moises'en aitaren izena ezbait neban jakin. Lenengoa izan zan eta zidarrez-ko irudi polit bat irabazi izan neban. Sari lez, aitakogei zentiinoko dirutxo eder bat emon eustanerregalotzat kutxatxo baten gorde nebana, eta gerobe, ia eguen guztietan, ortxe gorde daroat dirubarri bat, beti neurri bardifiekoa... (kutxa ontatikateraten neban diruajai aundietan, neure ziskutiklimosna bat egin nai nebanean, Fede-Zabalkunde-rako eta beste egintza antzekoetarako). Paulina,bere ikaslearen aurrerakuntzakaz zorerazorik, arobat emon eutsan ikasle ona izanik jarraitu egianpoztu nairik. Txiki gaixoakba eukan familiko poz-iturri onein premiñarik; olako barik, ikastetxekobizia gogorregi izango jakon.

Eguen arrastian oporrak eukazan, baiña etziranPaulina 'ren oporrak lakoak; oneik ez ebazan

emoten ikus-lekuan aitagaz... Neure lengosiñatxikiagaz jolastu bear neban eta Maudelon-de'koakaz, ez Zelina'gaz; onegaz nai izaten ne-ban nik jolastea, etxean beragaz bakarrik nengoa-nean. Beste neskatoen antzera jolasten ez nekiala-ko, neketsua jatan, ni ez nintzan lagun atsegiña. Alnebana egiten neban besteen antzekoa izaten,baiña ez neban lortzen eta gogait egin oi neban,eta benetan egin be, bereziki arratsalde guztiataldeka dantzari igaro bear izaten genduan. Izarra-ren baratzerajoatea jatan bakarrik atsegin; orduanni nintzan danean lenengo, eurez batzen nebazanlorak, politenak aukeratuaz, bekatxa ta garra sor-turik neure laguntxoen artean.

Baita eder jatan Maria (Guerin)-egaz bakarrikgeratzea, gitxitan jazoten zana. Zelina falta zalako,Maudelonde jolas arruntetara eroan oi ebanak,edozein aukeratzen izten eustan askatasun osoz,eta nikjolas barri bat aukeratu oi neban. Maria etaTeresa bakar-zale bi egiten ziran, eta eurok ezeuken txabola zirtzil bat, gari-solo pitin bat etaortuari batzuk zaintzeko. Begitu ta ikusi orrelaxeemoten eban bere denpora, au da, bakarti batbeste otoitzekoari ordezkako egiña; bear zaneanbizitz eragillean be jarduna. Dana egiten zan al-kar-aiturik, ixillik eta lekaimen bizitzan be oso-osoa zan moduan Nire izeko billa etorkida-nean geure ibilladia egiteko, kalean be geure jola-sean ekiten geuntson.

Bakarti biak errosarioa be alkarregaz esateneben atzamarrakaz kontua eroanik, euren eraspe-na jente sen-gitxikotik estaltzearren; baiña egunbaten bakarti gazteenari aztu jakon ori: arratsal-dean artzeko pastel bat ernon eutsoen, jaten asiorduko Aitaren aundi bat egin eban eta onek

munduko bada-ezpadako guztien irribarrea ler-azo eban...

Maria ta biok beti gentozan bat, gustu bardiñakgeunkazan, baiña bein gure naimen-batasunakmugak igaro zituan. Arratsalde baten, Abat-etxetikitzuliz gentozala, Mariari esan neutson: "Zuzendunagizu, begiak iztera noa". "Neuk be itxi nai do-daz" esan eban ak. Esan eta egin. Bakotzak berenaia egin eban, eztabaida barik... Espaloitik

ez geunkan beraz kotxeen bildurrik; minutugitxiko ibilte gozatsu ondoren, itsu antzera ibil-teak dakazan gozotasunak iruntsi ondoren, txikibiak, balditurik, batera jausi ziran denda batenatean egozan kaja batzuen gañera, edo obeto,eurak jausi-eragin eutsen. Suminduta urten ebandendariak bere salgei ta merkantziak batzeko.Naiezko itsu biak bakarrik jagi ziran ela urratsonean joiazan, ondo zabalik begiak, Jaunaren esa-nak, dendaria baizen asarre zanarenak entzunaz...Zigor antzera, alkarregandik bereiztea erabagi ebaneta egun aretatik Maria ta Zelina alkarregaz joia-zan, ni Juanagaz Onek amaira ebangu bion nai-batasun geiegia ela etzan erabagi txa-rra izan nagusiagoentzat be, oneik ba gutaz beste-ra, ez bait e gozan bat sekula be eta bide arlo guz-tian eztabaidaka ebiltzan. Onela bake osoa eginzan.

Teresa eta Zelina

Oindiño ez dot ezer esan Zelina'gaz neukazanneure barru-artu-emonai buruz. Guzia esan bearba neuke, ez neuke iñoiz amaituko!...

Lisieux ' en paperak alda tu ziran. Zelina ira txotxiki bat egin zan, maltzurkeriz betea, eta Teresa

neskato on, naiz-ta larregi leegarti... Au etzan era-gozpen Zelina ta Teresa alkar gero ta maiteagoizateko; batzutan ba ebezan euren eztabaidak,baiña gora aundi bakoak eta mamiñez beti etozanbat. Bai, egiaz diñot nire aiztatxo maiteak iñoiz beez eustan sufridu eragin; bestera, bera izan daniretzat eguzki-izpi lez, beti alaitu ta poztu oininduana... Zelan adierazo ete neike onek Abati-kasgoan salatzen ninduenean ni babestean nin-dun bizitasuna!... Nire osasunaren ardura geiegiaeukan, batzutan niri gogait eragiteraiño. Laketjatan bere jolasean ikustea; gure txikitxoen taldeguztia alkartu oi eban eta irakasle trebe batek lezklasea emoten eutsen, bere alabak beti onak izaneitezan ardura aundia izanik, nireak ostera sarriklaserik egotziak izaten ziran okerrak ziralako...Klasean ikasitako gauza barri guztiak iñostazan,onek poz aundia emostan eta zientzi oxin lezbegiratzen neutson. "Zelinaren alabatxo" tituluaemon eustan; onela nigaz muzintzen zanean, bereasarre nagusia adierazten eustan, au esanaz: "Orainetzara nire alabatxo, amaitu da ori, beti gogoratukonaz ...". Orduan ez neukan beste biderikMadalena' ren antzera negar egitea ni berealabatxo lez aurrerantzean be eukiteko eskatuaz.Gero besarkatzen nindun etzala ezertaz begogoratuko esanik!... Ni poztu nairik, beronenandrakilletatik bat arturik, esan oi eutson: "Laz-tantxu, besarka eizu zeure izeko". Bein andraki-llea ariñegi ebillelako ni besarkatu nairik, a tza-martxoak sartu eustazan surretik... Zelinak, ez baiteban naita egin, arriturik begiratzen eban, surre-tik dindil egoan andrakille; izekoa etzan nagiegiibilli bere lobaren besarkada lar samurrak leku-tzen eta jazoera berezi a zala-ta, barreari emoneutsan gogotsu.

Politena izan zan gu, batera, clendan geuregabon-sariak erosten ikustea. Arduratsu bata bes-teagandik gordeten giñan. Bost edo sei gauza dire-renteak erosi bear genduzan, eralgiteko geunka-zan 50 zentimogaz. Eztabaidaka genbiltzan nokgauza politagoak erosi. Erosita gauzakaz lillutatu-rik, urteko lenengo egunaren zain gengozan ur-duri, alkarri eskintzeko geure erregali baliotsu-ederrak. Lenengo itxartzen zana alegintzen zanbesteari urte asikeran zorionak emoten; ondorenemoten geuntsozan alkarri eta bakotxa 50 zenti-mogaz erositako altxorra miresten geratzen zan...

Erregalu pitin oneik guretzat geure osabeakegiten euskuzan gabon-sari ederrak baizen atse-gingarri ziran; au gaiñera gure poz-atsegiñen asie-ra besterik etzan. Egun orretan bertatik jantzi oigintzazan eta bakotxa gertu egoan aitaren samarazapart egiteko. Bere gelatik urtenaz ba poz-oivakentzuten ziran etxe guztian eta aitak pozago ziru-dian gu orrela ikusita... Mariak eta Paulinakeuronaiztatxoal egiten eutsezan erregaliak ez eukenainbeste balio, baiña poz aundia laindu oi eus-kuen... A!, sasoi orretan ez gengozan zarpilduakgure arimea, bere guritasun osoan, edegiz joiangoiz-iruniza artzean lora zoriontsu baten antze-ra... Aizeño bardiñak zabunka ebiltzan gure lili-kukutsak eta batari poza naiz atsekabea emoteneutsonak, besteari be emoten eulson. Dai, gurepozak bionak ziran, au ondo ulertu neban nereZelina maitearen lenen jaunartze egunean. Ni ezniñoian oindiño Abat-elxera, ez neukazan zazpiurte baiño, baiña biotzean gorderikdaukat gomu-ta gozo bat, zuk, ene Ama, Zelina'ri egin zeuntsongertakuntza. Arratsalde guztietan, zeure belaungain jarririk, egitera joian egintza aundiz berbaegiten zeuntsan. Nik adi-adi entzuten neban, neu

be gertatu nairik; baiña zuk sarri txikitxo ninl zala-ta andikjoateko esaten zeustan. Minganijatan au,eta uste neban lau urte etzirala larregi Jainkoaartzeko gertakuntza egiteko...

Arratsalde baten esaten entzun neutson, lenen-go Jaunartzetik, bizitza barria asi bear zala. Berta-tik erabagi neban ez nebala itxaron bear, Zelina'gazbatera asi baiño...

Iñoiz ez nintzan konturatu zenbat mai te nebaniru eguneko bakartade orrelan beste. Lenengoneure bizitzan banan tzen nintzan beragandik, eznintzan ogeratzen aren oian... Lenengo egunean,bera etzala etorriko azturik, geriza mordo batgorde neban, aitak erosi eustana, beragaz baterajateko; etzala etorten ikusirik, oso triste geratunintzan. Aitatxok poztu nindun, urrengo eguneanberak Abat-etxera eroango nindula esanik, Zelinaikustera eta orduan emon al izango neutsola bestegeriza txorta bat...

Zelina ' ren lenengo Jaunartze egun neureaklakoxe poz-atsegiña itxi eustan. Goizez itxartunintzanean, bakarrik neure oge aundian, pozezgablezka nabari nintzan. "Gaur da!... Eldu da egunaundia..." Itzok esan eta esan nenbillen. Neu nin-tzala esan eikean lenengo Jaunartzea egin bearebana. Uste dot, egun orretan, grazi aundiak artunebazala, eta neure bizilzako ederrenetako bal lezdaukat.

Paulina karmeldar

Apur bat atzera itzuli naz gomutaki gozo atse-gintsu au gogorazteko. Orain Teresatxoren biotza

apurtu eban proba mingotsaz itz egin bear dUt, nikain samurkiro maite neban amaIxo, Paulina, Jesu-sen kendu eustanean...

Paulina ' ri esan neutson bein bakartia izan naineukala, urriñeko eremu batera joan beragaz;nire guraria berea be ba-zala jakitean, arriturikgelditu nintzan, eta itxaron egiala ni aundia izanarte biok batera joateko. Benetan ez esan eustan,dudarik bage, baiña Teresatxok benetan artu eban.Zelakoa etzan izango, ba, bere naigabea, egunbaten bere aizta Paulina, laster Karmel komen-tuan sartuko zala Mariagaz berbetan entzutean?...Nik ez nekian Karmel zer zan, baiña ulertu nebanarek ez eustala itxarongo eta laster galduko nebalaneure bigarren Ama. A!, zelan adierazo nire biotz-rniña?... Beingoan ulertu neban bizitzea zer dan,ordurarte ez neban orren goibela aurkitzen, baiñaoraingoan zan legez bere garraziasun osoan jarrijatan aurrean; ulertu neban bai sufripena baiñaetzala, etenik bako banaketa, Malkogarratzakbotanebazan, ez bait neban oraindik ulertzen buru-ukapenaren poza; aala nintzan, oso aala eta graziaunditzat daukat neure indarren gaiñetik egoalazirudian proba ikaragarria eroan al izan nebala-ko... Apurka apurka jakin izan ba 'neu neure Paulinamaitea ba-joiala, ez neban bear bada ainbestesufriduko, baiña ez ustean jakin izanik, sastakaibat biotzean sartu ba leuste lez izan zan...

Beti gogoratuko dot, ene Ama maite, zein sa-murki poztu ninduzun... Gero azaldu zeustanKarmel komentuko bizi-modua, oso ederra irudi-tu jatana! Zuk aurretiaz esana barruz ausnarturik,Karmelo zala ulertu neban ni be gordetan joanneiten erentua orixe zala... Bene-benetan ulertuneban, duda-izpirik ez gelditzeraifio ulertu be.

Etzan errez eroateko neskal o baten amesa, jainko-dei baten ziurtasuna baiño. Karmelora joan naineban, ez Paldina-gaitik, Jesus-egaitik bakar baka-rrik Sarri pentsatu neban itzak ezin dabelaadierazo, baiña poztasun aundi bat izten ebelanire ariman.

Biaramonean Paulinari iragarri neutson neureixil-gordea, eta onek, nire gurarietan Jainkoarennaia ikusirik, esan eustan beragaz joango nintzalalaster Karmeloko Ama nagusia ikusten eta ariadierazo bear neutsola Jainkoak biotzean jarteneustana... Igande bat aukeratu zan ikertaldi ga-rrantzitsu au egiteko, Asko naigabetu ninduanMaria Guerin neugaz geratuko zala jakitean, txi-kia zalako karmeldarrak ikusteko; bakarrik gera-tzeko bide bat aurkitu bear neban; ona buruak zeremon eustan; Manari esan eutson, Ama Nagusiaikusi bear genduan ezkero, onak eta eziketa aun-dikoak izan bear genduala; orretarako geure seltre-tualt esan bear geuntzazala; bakotxa une batenurtengo zan eta bestea bakarrik itxi. Mariak siñistueustan eta ez eultazan ixillalt esatea, iguingarrijatan arren, bakarrik geratu giñan, bata bestearenostean, geure Amaren ondoan. Neure ixilpekogarrantzitsualt entzun ondoren, Gontzaga'tar MariaAmak onlzat artu eban nire goi-deia eta esaneustan ez ebela 9 urteko moja-geirik artzen eta 16bete arte itxaron bearko nebala... Etsi ta bat-etorrinintzan, nik bene-benetan nai izanda be ainbatariñen sartzea, neure lenengo jaunartzea egiñikPaulinak. San Agustiñen Teresa Aizta, ikustenetorri jatana, etzan asetzen ni polila nintzala esaneta esan... Ez nintzan Karmelo'ra urreralzen gora-penak artzeko; olan, iztokilik urtenik, Jainkoarieten barik esaten neutsan Beragaitilt bakarrik izangura nebala karmeldar.

Paulinai oraindik munduan geratzen jakozanegunai guna ateraten alegindu nintzan; egunguztietan, Zelina ta biok pastelak eta gozokoakeroaten geuntsozan, laster ez ebala geroago jangoeta. Bere alboan gengozan beti, unetxo baten bebaketan izten ez geuntsola. Azkenez, eldu zanurrillaren 2, malko eta bedeinkapenen eguna;orduantxe jesusek aukeratu eban bere loraetatiklenengoa eta urte batzuk geroago beragaz alkart-zera etorriko jakozanen ama Izango zana.

Begi aurrean dotoindifio Paulina'ren azkenen-go mosua artu neban lakua. Izekoak gero danokeroan ginduzan mezatara, aitak Karmel mendiaigoten eban bitartean bere lenengo oparia eskin-tzen... Negarrez egoan famili osoa, eta jenteak,eleizan sartzen gu ikusiz, arriturik begiratzeneuskun; baiña berdin eustan au ta ez eustan nega-rra galazoten. Dana amildu ba litz be, uste dot, nireinguruan, ez nintzala konturatuko. Gora begira-tzen neban zeruurdin ederra eta gelduta nengoaneguzkiak ain dizditsu argi egin leikela ikusirik,nire arimea goibel be goibel aurkitzen zalarik...Zuk, ene Ama maite. uste izango dozu geitu egi lendodala sentitzen neban atsekabea?... Ba-dakit ezebala izan bear ain aundia, barriz Karmelon idoro-ko nebanaren itxaropena neban-eta; baina nirearimea urrin egoan oindiño 117710 tze t ik, Proba asko-tatik igaro bear oraindik opa neban elburua joorduko...

Urrillaren 2 zan ni Abat-ikastetxera biurtzekoeguna; ara biurtu bear neban, ba, naiz-ta atsekabe-tan aurkitu... Arratsaldean izekoa etorri ja tanKarmelo'ra joateko eta ikusi neban neure Paulinamaitea, burdiñezko sare ostean... O!, zenbat sufri-du dodan Karmelo'ko iztokian! Neure arimearen

kondaira idazten dodan ezkero, dana konlatu beardautsat neure Ama maileari eta autortu bear dautzutzure moja-sartze aurretik izandako neke-iniñakondoren etorri ziranen aldean etzirala ezer izan...Eguen guztietan sendi osoa joan oi gintzazanKarmelo'ra. Nik, Paulinaz luzaro itz-egitera oitu

euskerazaintza Santi... · 2016. 10. 13. · SARRERA Teresa bi, Avilakoa bata, 1516garrenean jaioa...

Documents

Transcript of euskerazaintza Santi... · 2016. 10. 13. · SARRERA Teresa bi, Avilakoa bata, 1516garrenean jaioa...