Izaki bizidunek hiru bizi funtzio egiten

dituzte:Nutrizioa,harremana eta ugalketa.Gai

honetan ugalketa ikusiko dugu.

Zer dira sexu-ezaugarriak?

Sexu-ezaugarriak emakumeen

eta gizonen arteko desberdin-

tasunak dira.

Lehen mailako ezaugarriak:

Ugaltze organoak dira.Bigarren mailako ezaugarriak:

Gizonek:ahots baxua,bizarra,

emakumeek baino gihar handi-

agoak eta ile asko gorputzean.

Emakumeek:titiak,ahots

altua,aldaka zabalagoak

eta gizonen baino ile gutxi

gorputzean.

Pubertaroa

Jaiotzean, pertsonek badituzte sexu-organoak baino garatu

gabea.Adin batetik aurrera hasten dira garatzen.

Pubertaroan,gizakion ugaltze-aparatua garatu egiten da.

Hipofisia sortutako hormonei esker.Hormona hoiek,sexu-organoetara

iristen direnean, organoak garatzen dituzte eta sexu-hormonak

sarrarasten dizkiete.Sexu-hormonek bigarren mailako sexu-

ezaugarriak garatzen dituzte.

Etapa horretan neskei eta mutilei hainbat gauza gertatzen

zaie:ilea ateratzen zaie pubisean eta galtzarbeetan.Sexu-

ezaugarriak garatzen hasten dira.

Neskak hamaika urtetik aurrera hasten dira garatzen.Mutilek

hamahiru urtetik aurrera baizik .Denak ez dira adin berean

hasten aldatzen.

Emakumeen ugaltze-aparatua hainbat organoz osatuta dago.

Obulategiak:Sexu hormonak sortzen dira.

Falopiaren tronpak:Obulategia eta umetokia lotzen dituzte.

Umetokia:Haurra bertan garatzen da haurdunaldian.

Bagina:Umetokia kanpoaldean lotzen dituen kanala da.

Alua:Ugaltze aparatuaren kanpoko zati bat da.Bi larruazal

tolesturaz osatuta dago,bagina zuloa babesten du gernubidearen

zuloa.

Emakumeen ugaltze aparatua

Gizonen ugaltze-aparatua sei sexu organoz osatzen dute:

Barrabilak: espermatozoideak eta sexu hormonak sortzen dituzte.Hodi-deferenteak:espermatozoideak gernubideraino eramaten dituzte.Gernubidea: Espermatozoideak kanpoaldera eramaten ditu.Guruinak: Semen besikulak eta prostatak dira.Eskrotoa: Barrabilak babesten dituen ehun poltsa da.Zakila: Gernubidea hor amaitzen da.Espermatozoideak kanporatzen dira.

Gizonen ugaltze aparatua

Sexu zelula emeak:

Emakumeen sexu zelulak

obuloak dira.Obulua

obulategitik atera eta

zeharkatu behar du

Falopiaren

tronpa,umetokira iritsi eta

kanpoaldera ateratzen

da.Odol jaio horrek hilekoa

du izena.

Sexu-zelulakSexu zelulak arrak:Gizonen se-

xu zelulak espermatozoideak

dira.Espermatozoideak

barrabi-letatik ateratzen

dira, hodi deferentetan eta

gernubidean zehar ibiltzen

dira.Hodi deferentetan

semen besikula

subtantziarekin nahasten

dira.

Ernalketa esaten zaio obulu bat eta espermatozoide bat elkartzen

direnean.

Obulu bat obulategitik Falopioren tronpara igarotzen da,tronpan

espermatozoide bat aurkitzen badu ernalketa gerta daiteke.

Ernalketa gertatzeko,gizonaren semenak emakumearen baginara

iritsi behar du.

Obulua eta espermatozoidea elkartzean zigotoa sortzen da, eta

egun batzuen barru handitu egiten da eta horri enbrioi deritze.

Enbrioiak Falopioren tronpa zeharkatu eta egun batzuetan

umetokira iristen da eta hango peretetan itsasten da.

Ernalketa

Enbrioia likido bateko poltsa batean egoten da.Likido horri

amniotikoa deritzo.Enbrioia babesten du.Enbrioia

plazentaren bidez jasotzen ditu oxigenoa eta

mantenugaiak.

Plazenta umetokian osatzen duen organoa da.Zilbor-

hestearen bidez lotuta dago.Zilbor-hestean hainbat odol

hodi daude,mantenugaiak eta oxigenoa eramateko.Enbrioia

hazi eta aldatu egiten da.

Enbrioiaren garapena

Fetuaren garapenaEnbrioia,hirugarren hilabetetik erditze eguneraino

fetu denominatzen da.Fetuaren organoak osatuta

daudenean prest dago jaiotzeko,eta bederatzigarren

hilabetean,azkenean jaiotzen da.Haurra,jaiotzean

50 zentimetro luze ditu eta 3,3kg pisatu eta neurtu

behar dute gutxi gorabehera.

Ernalketa gertatzen denetik haurtxoa jaio arteko tarteari

haurdunaldi esaten zaio;bederatzi hilabete irauten du.

Haurdunaldian amaren gorputzak aldaketak izaten ditu.Ez

du obulorik sortzen eta ez du hilekorik izaten,sabela

pixkanaka hazten zaio eta gizendu egiten da.Titiak ere

handitu egiten zaizkio haurdun dagoen emakumeari.

Haurdunaldian emakumeak zaindu behar du bere

burua,ezin du edozein gauza jan eta ezin du alkoholik eta

tabakoa kontsumitu behar,etapa gogorra baita.

Haurdunaldia

Haurtxoa amaren baginatik kanpora ateratzeari esaten zaio

erditzea.Erditu aurretik,

likido amniotikoa duen poltsa apurtu egiten da.Likido hori baginatik

ateratzen da.

Dilatazio fasea luzeena da.Fase horretan,umetokiaren irteera

pixkanaka-pixkanaka irekitzen da ama erditu ahal izateko.Ez-

borondateko giharrekin uzkurtu egiten dira aldian behin, haurtxoa

kanporatzeko.

Egozte-fasean,haurtxoa baginatik ateratzen da.Giharren bidez ama

bultzatzen du sabelaldera haurtxoari jaiotzen laguntzeko.

Jaio ondoren,zilbor-hestea mozten da.Haurtxoari orbain bat geratzen

zaio:zilborra.

Erditzearen amaieran,plazenta botatzen da.Fase horri plazenta

kanporatzea esaten zaio.

Erditzea

Haurrek lehenengo hilabetetan bakarrik esnea edaten

dute denbora horri edoskitzaroa deritzo.Edoskitzaroan

amaren bularretan sortzen den esnea edaten dute

haurrek.Amaren esnea ez badute hartzen, esne

artifiziala hartu dezakete.Ezin badute laktosa

duen esnea edan,laktosarik gabeko esnea edan

dezakete.

Edoskitzea

Mikel.R ESKERRIK ASKO ARRETA

Amaia JARTZEA GATIK

Beñat AGUR!!

Ane

Iker.A

Egileak