HARTZ ZURIA

AINTZANE HUARTEUNAI SEVINEIBAI BAZTAN

Aurkibidea:

Sarrera..................... 2

Ezaugarriak.......... ….. 3

Elikadura.................. 4

Ugalketa.................. 5

Bizitokia/Bizimodua..... 7

Bitxikeriak................. 8

SARRERA

Hartz polar edo zuria (Ursus maritimus edo Thalarctos maritimus) ugaztuna da, hartz familiakoa eta bizilekua Ozeano

Artikoa du.Munduko harraparirik handiena da, arrak 300-600 kilogramoko pisua edukiz.

EZAUGARRIAK

Lehorreko ugaztunetan, haragijale handiena hartz polarra da, eta nekez agertuko da handiagorik. Biologoen kalkuluen arabera, 1.100 kilotik gorako harrapari batek arazo metaboliko handiegiak izango lituzke bizi ahal izateko. Antza, orain arteko datuek baieztatu egiten dute kalkulu hori; inoiz neurtu den hartzik handiena 1.002 kilokoa zen.

• Hartz mota guztietako handia da. • Ibilaldi luzeak eta igeri egiteko, hanka sendoak ditu.• Belarri eta buztan motzak ditu gorputzeko beroa hobeki

matentzeko.• Oso iletsua da eta larruazalaren azpian gantza geruza

sendoa dauka.• Hotzetik babesteko ilea airez beteta dago. Gainera ez da

zuria baizik eta kolore gabea.• Larrua beltz kolorekoa da eguzkitiko izpiak hobeki hartzeko• Harrak 400 eta 500 kilokoa artekoak izaten dira. Hala eta

guztiz ere, 1 000 kilo ingurukoak noiz edo noiz agertu dira.• Emeak 200 eta 300 kilo ingurukoak izaten dira.• Harrak 2´5 metro luzera dauka eta emeak 2 metro.

ELIKADURA

• Hartz mota guztietako haragijalerik handiena da. Ez du ia barazkarik jaten.

• Igerilari trebeak dira, baina bere harrapakinak lehorrean egin ohi ditu.

• Beluga motako balea eta fokak harrapatu egiten ditu arnasteko izotzean zuloak egiten diituenean. Ere bai, morsa gazteak harrapatzen ditu.

• Ez dira neguan lotan geratzen eta sarri, Artiko azeriak beraien atzetik ibiltzen dira jaten ez dutenaren bila. Hala ere, azeriek ez dute sekula erasotzen.

• Oso bakartiak dira eta haien arteko burrukak ugaltzeko edo jateko maiz gertatzen dira.

• Otsoarekin ez dute arazorik izaten eta bere etsai bakarra gizakia da.

• Hartzek ez dute urik edaten ingurukoa gezia baita. Harrapatzen dituzten odola edaten dute urak dituen bitaminak eta gatz mineralak ordezkatzeko.

• Gose direnean kanibalak bihurtzen ahal dira.

UGALKETA

• Apirila eta maiatzean ugalketa harremanetarako garaia da. Epe honetan haien arteko erlazioa lagunartekotasunekoa izaten da eta ez dute burrukarik egiten.

• Emeek neguan izotz artean zuloak egiten ditu kumeak izateko eta zaintzeko.

• Garai honetan emeak ez du ezer jaten; larruazalaren azpian metatutako gantzaz elikatzen dira.

• Kumeak urrian jaiotzen dira eta hogeita hamar zentimetro inguru neurtzen dute eta zazpiehun gramo inguru pisatzen dute. Itsu jaiotzen dira eta ez dute hortzik. Beraz, amaren esneaz elikatzen dira.

• Azkar hazten dira eta bost hilabete igaro ondoren, amaren atzetik ibiltzeko gai izaten dira.

• Ondorengo bost hilabeteetan amarengandik janaria lortzen eta hartz harrengatik babesten ikasiko dute.

• Horietako zenbait, amarekin geratzen dira bi urte edo bi

urte eta erdi izan arte.• Hiru eta lau urte artean ugaltzeko gai izaten dira.• Gehienez, hogeita hamar urte bizi daitezke.

BIZITOKIA/BIZIMODUA

• Ipar poloan eta Ipar Hemisferioko alde izoztuan bizi da; Ipar Amerika, Artikoa eta Ipar Asia.

BITXIKERIAK

• Eskimalek eta Artikoko beste zenbait herrik ehizatu ohi dute bere gibelaren bitaminengatik batez ere.

• Europear kolonoak beren bizitokietan lapurketak sahieteagatik, eta kirolagatik hasi ziren ehiztatzen neurririk gabe. Hale ere, hartzak ez du gizakia erasotzen aldez aurretik zauritua izan ez bada ere.

• Orain dela gutxi, helikopteroak erabili zituzten airetik ehizatzeko eta haragi pozoitsua. Honek, hartza desagertzeko zoriak erakarri zuen.

• Animalen artean ez du hiltzen duen etsairik. Bakarrik, morsarengana gehigi hurbiltzen bada, arriskuan izaten ahal da.

• Gaur egun, kutsadura eta klima aldaketa badira etsairik handienak.