hik hasi · 2017. 6. 23. · ko bat eskola itun berria egitearena da. Talde parlamentarioei...

hik hasihh

G A I A : H E R I O T Z A H E Z K U N T Z A N• E S P E R I E N T Z I A : E U S K A R A ZM I N T Z A • I N F O R M A T I K A • T H EB E A T L E S • M I K E L E T E P O S T U E T A -K O E S K O L A K

62500 pezeta / 20 libera • 2001eko AZAROA euskal heziketarako aldizkaria

EELLKKAARRRRIIZZKKEETTAA

Marta MataHaurren hezkuntza eskubidea

62. zenbakia. 2001eko azaroa ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala

6 kronika

8 gaia

HERIOTZA HEZIKETANHilarriak biribilketan San Telmo museoa, Aitziber Aiesta eta Maria AntoniaPlaxats

16 elkarrizketaMARTA MATA

22 esperientziaHaurrak eta euskarazko jolasakSortzen-Ikasbatuazen “Euskaraz Mintza” proiektua

26 informatikaIrakatsi aurretik, ikasi egin behar daEdurne Larraza

30 ekarpenaThe BeatlesRcok & Orff-en CD-ROM berria

33 berriak

36 argitalpenak

40 eskolako zertzeladak historianMikelete postuetako eskolakJoxe Fernando Garmendia

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 37.14.08

Fax: 943/ 37.21.54. Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Koordinatzailea:Joxe Mari Auzmendi Erredakzioburua:Ainhoa Azpiroz Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, MaiteSaenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Imanol Agirre, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix Basurko, Xabier Isasi, IreneLopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Ota o eta Pruden Sudupe.

Diseinua:TRAM¥Graf!kMaketazio, aurreinpresioa:Xangorin.Inprimategia:ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Marta Mata (Ikor Kotx) . Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia 2001 /X/26 . Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaMARIA ANTONIA PLAXATS

Hilarriak biribilketan proiektuaa, horri lotutakoSanto Tomas lizeoko esperientzia pilotua etaMaria Antonia Plaxats-ek heriotza, galera etadoluaren inguruan dioena bildu ditugu gaian.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

MARTA MATAHaurraren Hezkuntzarako Eskubidea du ardatz

elkarriketa honek.

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ ...........................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

30 euroHego Euskal Herria

5.000 pezetaIpar Euskal Herria

200 libera

hik hasiEuskal

heziketarakoaldizkaria

Errekalde hiribidea, 59Aguila eraikina 1. solairua

20.018 DONOSTIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 14 08Faxa: 943/ 37 21 54

hik hasikeuskal hezitzaileen

harpidetza behar du

30 eur30 euro uro urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan etaargitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

Zure parte-hartzea ezinbestekoa zaigu

harpide zaitez!


editoriala

0-3 urte bitarteko Haurraren Hez-kuntza Eskubidearen Aldeko Mahaiaosatu da.

Haur Hezkuntzak garapen azkarraizan du Euskal Herrian. 60ko hamarka-dan, sei urterekin eskolatzen bazen,ikastolen sorrerarekin batera 3 urtere-kin eskolatzen hasi zen. Ideia hau70eko hamarkadan hedatuz joan zeneta 80koan orokortu.

Aldi berean, 0 eta 3 urte bitartekohaurrek zuten hezkuntza hutsuneahainbat ekimenen bidez betetzenjoan zen.

Adituek diotenez, adin tarte horre-tan hasten da gizakiaren oinarrizko ga-rapena finkatzen. Horregatik, ereduegokiak eta langile prestatuak behardira lan hori betetzeko.

1990eko LOGSE Legearekin HegoEuskal Herriko hezkuntza egoera juri-dikoa aldatu egin zen. Euskal Herrirako

egokitutako legea ez bazen ere, orduraarte egiten ari ziren hainbat heziketaahaleginei babesa eskaini zien, haurrekjaiotzetik duten heziketa eskubideariHezkuntza Sisteman leku eginez. Eta ba-dirudi, orain, babes hori zalantzan jarrinahi dela EAEn. Ez dugu LOGSE Legeakematen duen babes horretan gelditunahi, euskal hezkuntzak bere lege pro-pioa eduki behar baitu. Eta lege horrek,dudarik gabe, haur horien hezkuntzaeskubidea bermatu beharko du.

hik hasik bere sorreran finkatuzuen oinarri programatikoan, iadanikduela zazpi ikasturte, proiektuarenildoak zehaztu zituen eta adin honeta-ko haurren hezkuntza ere hor kokatzendugu. Ildo horien artean “Euskal He-rriaren izaera, nortasuna eta kulturberezitasunak garatzea azpimarratzenzuen. Hau da, euskal kulturan oina-rritutako curriculum propioa, irakasle-

Haurrek hezkuntzarako duten esku-bidea bermatu egin behar da

Haur Hezkuntzak

garapen azkarra izan

du Euskal Herrian.

Gerora ere, bidea

jorratu egin behar da

garapen horrek

aurrera egin dezan.

ria iraunkor eta euskalduna, Euskal He-rritik kanpo hartutako erabakien men-pe ez dagoen eredu dezentralizatua,zentroen autonomia eta eraikitzen ariden herri bati irakaskuntzarako zorzaion finantzazio publikoaren igoeranabarmena. Hau guztia bideratzeakberma lezake kalitatezko euskal ira-kaskuntzarako herritarrok dugun es-kubidea.”

Betiere, planteamendu honetanhezkuntza ez unibertsitarioa hartzenzen kontuan, hau da, 0-18 urte bitarte-ko hezkuntza.

Eremu horretan finkaturik, beraz,hik hasik bat egiten du Mahaitik plaza-ratzen ari den aldarrikapen nagusiare-kin: Haur Hezkuntzak izan dezaladagokion hezkuntza tratamendua,haurrak hezkuntzarako duen eskubi-dea egon daitezkeen beste interesenaurretik jarriz.

azaroa

6 ❘ hik hasi ❘62. zenbakia. 2001eko azaroa

kronikaEusko Jaurlaritzako

Hezkuntza Sailaren zere-ginak hemen eta Europan

Hilaren hasieran Angeles IztuetaHezkuntza sailburuak egindako age-rraldi parlamentarioan legealdi honeta-ko jomugak zein ziren ezagutzera emanzuen.

Horietako bat Lan Eskaintza Publi-koa egitea izango da. Administrazio etaZerbitzuetako sailburuorde KoldoArrese arduratuko da prozesu horretaz.Horrela, sindikatuekin bilerak egin os-tean, azaroan Alorreko Mahaia egiteaespero du Hezkuntza Sailak. Dena dela,nahiko arazo izango dira Lan Eskaintzaurte honetan egiteko. Izan ere, proze-suak dituen epe administratiboak osoluzeak dira.

Iztuetak aipatutako beste jomugeta-ko bat eskola itun berria egitearena da.Talde parlamentarioei elkarlana eskatudie Eskola Itun berria egiteko garaian.

0-3 urteko haurren hezkuntza ziklo-ari dagokionez, “ikuspegi zabalez” joka-tuko duela aditzera eman du, “hezkun-

tza eta zaintza arloak biak hartuta”.Lanbide Heziketari garrantzi handia

ematen dio, eta horren isla da sortu du-ten Lanbide Heziketa bultzatzeko sail-buruordetza. Lanbide Heziketa nahizEtengabeko Ikasketari buruzko LiburuZuria taxutzeko asmoa agertu du.

Beka politika ere aldatu egingo da.Horrela, sistema berria progresiboa izan-go da eta aintzat hartuko du familia tipoa.

Unibertsitate Legeari dagokionez,-adostasunean oinarritutako legedi pro-pioa egin behar dela aipatu du.

Jomuga horiek betetzeaz gain, Ange-les Iztuetak beste zeregin batzuk izangoditu Hezkuntza Iraunkorreko EuropakoUdal eta Eskualde Agintarien Elkartean(EARLALL). Elkarte hau EAEk, BalearUharteek, Danimarkak, Letoniak, Sue-diak, Norvegiak eta Italiako eskualdeekosatzen dute. Angeles Iztueta elkartekolehendakariorde izendatu dute.

Elkartearen helburu estrategikoaEuropako biztanleriaren zahartzea etalan merkatuaren etengabeko aldaketeninguruan, hezkuntza eta prestaketairaunkorra jorratzea da. Xede horri begi-ra, elkarteak elkarlan ekimen bateratuaketa proiektu komunitarioak garatu nahiditu hezkuntza iraunkorraren alorrean.

Horretarako, Europako instituzioe-kin eta nazioarteko erakundeekin egin-go du lan. “Instituzio mailen artekoelkarlana ezinbestekoa da alor honetanarrakasta izateko” Iztuetaren hitzetan.“Izan ere, hezkuntza oinarritik landubehar da, udalerri, eskualde, probintziaeta udal mailetatik”.

U n i b e r t s i t a t e k o a f e r e k e m a n d u t e z e r e s a n

Madrilen Unibertsitate Legeberria onartu den bitartean,

Nafarroan unibertsitatearieragiten dion beste ekimen bat

atzera bota da. PSNkunibertsitate ikasketak Tuteran

ezartzeko egindako proposamenaez du ondo ikusi ez UPNk etaezta Nafarroako Unibertsitate

Publikoak ere.PSNk legea aldatzeko

Parlamentuan sartu zuenproposamenak Tuteran hiru

unibertsitate eskola sortzeaproposatzen zuen: Eskola

Politeknikoa, Osasun Eskola etaIkus-entzunezkoen Eskola.

Halaber, hiru urte baino lehenagocampusera zortzi ikasketa

eramatea planteatzen du.Nafarroako Unibertsitate

Publikoan ez da ondo ikustenproposamen hori, ez baitira

ikasketak barreiatzearenaldekoak. Gobernua, bestalde,

trasladoak ekarriko lituzkeengastuen beldur da. Miguel Sanz

Nafarroako Gobernukolehendakariak sozialistek

eramandako prozedura kritikatudu. Izan ere, Unibertsitate

Erreformarako legeak dioenezekimena Gizarte Kontseiluakabiatu behar du. Honek iazko

udaberrian ekin zion Erriberaraikasketak eramateko asmoa

aztertzeari, baina oraindik ez dutxostenik ezagutarazi..


g e h i e n a u r r e k o h i l a b e t e k o e g u n e t a n z e h a r

Ikasle ezinduei lagun-tzeko plana EHUn

Euskal Herriko UnibertsitateakUnibertsitari ezinduak EHUn integra-tzeko plana onartu du. Datorren bi i-kasturteetan garatuko den plan ho-nek hamar neurri proposatzen ditu,guztiak ere hiru helburu lortzera bi-dean: aukera berdintasuna berma-tzea, guztiontzako unibertsitateaeraikitzea eta ezinduen integrazioariburuzko gizarte eztabaida sustatzea.

Aipatu hamar neurri horietako ba-tzuk honakoak dira: curriculumaikasle ezinduen ezaugarrietara egoki-tzea, oztopo arkitektonikoen ezaba-tzea; ikasle ezinduen enplegatzeabultzatzea eta unibertsitateko komu-nitatea gai honetaz sentsibilizatzea.

Horrez gain, ezinduei laguntzendieten boluntarioei aukera librekokredituak emango dizkiete.

Jauzi bat euskararen alde kanpainaabiatu du Baionako Bernat Etxeparelizeoak pairatzen dituzten gabezieiaurre egiteko. Lizeoak hiru sailnagusitan ditu arazoak: liburutegian,fisika-kimikako laborategian etainformatika sarearen osaketan.Egindako kalkuluen arabera,liburutegia hornitzeko 120.000 libera(3 milioi pezeta) beharko dituzte,280.000 libera (7 milioi pezeta) fisikaeta kimikako laborategia hornitzeko,eta 100.000 libera (2,5 milioi pezeta)informatika sarea osatzeko.Hezkuntza Ministerioak esaten duBaxoa gainditzeko zein eduki irakatsibehar diren eta zein praktika burutubehar diren. Horrela, gazte bakoitzakmikroskopio bat behar duela esatendu, eta lizeoan bost dituzte 11ikaslerentzat. Gainera, ez dira egokiak,polarizatuak behar baitira, eta haienakez baitira horrelakoak. Ondorioz,ikasleek ezin dute esperimentaziorikegin eta Baxoko alde praktikoa beteezinik gelditzen dira.Egoerari aurre egiteko, Jauzi bateuskararen alde kanpaina jarri duteabian. Jauzi edo bono bakoitza 10eurotan salduko da. Horrekin bateraurtarrila bitartean hainbat ekitaldiantolatu dira.Hazparneko ikastolak ere hainbatekitaldi antolatu ditu bere 30.urteurrena ospatzeko. Ikastola 1972anireki zen 13 haurrekin, eta gaur egun107 ikasle ditu, eta beste 51 haur amaeskolan. Langileak, berriz, 11 diraguztira. Haurren erdia baino gehiagoHazparnekoa da, eta gainontzekoakinguruko herrietakoak.Ikasle kopurua urte hauetan guztietanigoz joan bada ere, beste zenbait arazooraindik konpontzeke daude.Eraikuntzarena da arazorik nagusiena.Txikienentzako eraikuntza sendoadaukate, kantina gisa ere erabiltzendena. Baina gainerako ikasleakprefabrikatuetan daude. Herrielkargoak lur eremu bat erosi duikastolaren atzean, eta orain hainbatagintarirekin negoziatzen ari diraeraikuntzaren arazoari irtenbide batemateko.

Profesionalizazioa denok nahi genuen eta iritsigara, baina horrek ez du esan nahi militanteizateari utzi behar diogunikRamon Saizarbitoria

Beste zentro batzuetan horrelakoekimenak aurrera eraman izan dira,baina ez dute arrakasta handirik izan.Hala ere, EHUko ordezkariak baikorageri dira plan honekin.

Halaber, unibertsitateko ikasleezinduen kopuruak gora egin duelaaipatu dute. Iaz 54 ikasle ezinduk ika-si zuten EHUn: horietatik 34k mugi-tzeko ezintasunen bat edo beste zu-ten, 12k ikusteko arazoak, bostek en-tzutekoak, eta beste hiruk bestelakoezintasunak.

Hurrengo urteetan kopuru horiekigo egingo direla aditzera eman dute.Arrazoia ikasle ezinduak eskolatzekoEusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak80ko hamarkadan indarrean jarritakointegrazio politika da. Egitasmo harenondorioz, hogei urtean derrigorrezkohezkuntzan hezi diren ikasle ezin-duak unibertsitatean matrikulatzenhasi baitira.

Bestalde, beste zenbait ekimen ezdaude hain ongi eta “koordinatuta”EHUn. Arkitekturako ikasleak protes-taldiak egin dituzte 3. mailatik aurreraeuskarazko irakasleak falta zaizkiela-eta. Gipuzkoako errektoreordeak etaEuskara errektoreordeak arazoa des-kooordinazio baten ondorioa izan de-la adierazi dute, irakasleak kontratatugabe egin dutelako euskarazko ikas-gaien eskaintza.


GAIAHeriotza heziketanHilarriak biribilketan


Donostiako San Telmo mu-seoan Hilarriak biribilketanproiektua burutzen ari dira.Euskal Herriko eta europaratlantiarreko aberastasunhistoriko eta kulturalaren be-rri ematea du xede, museoe-tan eta herrietan zehar dau-den hilerriak oinarritzat har-turik. Hilarriak, heriotza, ohi-turak eta beste hainbat ele-mentu ukitzen ditu. ProiektuaEuropar Batzordeko Kultura2000 programaren barruanaukeratutako bat da.

Hilarriak eta horren ingu-ruko alderdiak ezagutzeak he-riotzaren gaian sartzeko au-kera ematen du. Bide horretanabiatzeko lagungarri da osoSan Telmo museoak prestatuduen maleta didaktikoa. Do-nostiako Santo Tomas lizeoandagoeneko erabili dute.

G

“Hilarriak biribilketan”Europako Kul-tura 2000 programaren barruan aukeratu-tako proiektuetako bat da. Kultura 2000 Eu-ropako Komunitatearen programa bat daeta kultur lankidetza sustatzen dutenproiektuei diru laguntzak ematera bidera-tua dago. Programaren helburua Europakoherrialdeen kultura eta historia ezagutaraz-tea da, eta horretarako, jendeari bitarteko-ak eskaintzea. Ildo horretan, 1.023 proiektuaurkeztu ziren 2000. urteko deialdian. Ho-rietatik 219 aukeratu zituen aditu taldeak, biEuskal Herrikoak izanik: Bilboko Guggen-heim museokoa bata eta Donostiako SanTelmo museokoa bestea.

Bigarren horrek aurkeztutako proiek-tua da “Hilarriak biribilketan”. Dena dela,gidaritza San Telmok daraman arren, bestebi museorekin batera ari dira burutzen:Baionako Euskal museoa eta Lamegokomuseoa (Portugal). Horiez gain, Euskal He-rriko, Frantziako eta Portugaleko beste 12museok ere parte hartzen dute eta bestehainbat laguntzaile ere badituzte.

Museoko teknikari Miren Akordagoi-tiak adierazi digunez “jende asko ari da par-te hartzen eta proiektua zabalkunde handiaizaten ari da. Azken finean, hori da helbu-rua: hilarrien gaiaren inguruko ezagutzaeta ondarearen berri ahalik eta gehien za-baltzea”.

Europar Komunitateko proiektu bateanparte-hartzeak garrantzi handia duela dioAkordagoitiak. “Europako onarpena iza-teak erakusten du Europako kulturgintzanborondatezko lankide garela eta berritzai-leak garela. Berritzaileak bi zentzutan: bate-tik, Batzordeak etorkizunean baliagarriaketa beste lekuetarako balio duten proiek-tuak baino ez dituelako hautatzen; eta beste-tik, kudeaketa abangoardista duelako”.

“Hilarriak biribilketan” proiektuakhiru helburu edo lehentasun nagusi ditu.Lehenik eta behin, gizartea, gazteak etaikasleak europar ondasun historiko eta kul-turalaz jabearaztea. Bigarrenik, orain artegutxi baloratu eta ezagutarazi den ondarenberri ematea modu didaktiko eta interakti-boan. Eta hirugarrenik, museoen eta ikaste-txeen arteko elkarlana bultzatzea.

Proiektua aurten maiatzean jarri zen

martxan eta azaroaren bukaeran amaitukoda. Bitarte horretan hainbat ekintza etaaktibitate eraman dira aurrera, bai museoe-tan eta bai eskoletan.

Alde batetik, ikus-entzunezko hainbatmaterial sortu dira; eta bestetik, “Ateak za-balik” izeneko jardunaldiak burutzen aridira proiektuan partaide diren museo guz-tietan. Jardunaldi horietan tailerrak, era-kusketak, hitzaldiak, olerki emanaldiak,kantaldiak eta abar egiten ari dira.

Horrez gain, hilarriek duten balio kul-turala eta ondarea ezagutarazteko maletadidaktiko bat prestatu dute. Maleta horiikastetxeei eskainiko zaie aurrerantzean,gai hau landu nahi dutenek bitarteko batizan dezaten.

Akordagoitia San Telmoko teknikariaizan da maletaren egileetako bat. Berakazaldu digunez, “maleta hilarrien eta herio-tzaren gaia lantzeko prestatu dugu, batez e-re 10-12 urteko neska-mutilei zuzendua, e-ta bost modulu tematiko ditu”.

1. modulua: sarreraHasieran gaiaren sarrera egiten da eta

horretarako hainbat material daude:- 1. bideoa: honen bitartez gerturapen

espaziala egiten da, hots, hilerriak non dau-den, hilerria zer den, museoetako hilerriak,Iparraldeko hilerri-lorategiak eta abar es-plikatzen da.

- Esploraziorako kit-a: kanpoko beha-keta lana egiteko materiala biltzen da: erre-gela, iparrorratza…

- 2. bideoa: Manu Gomezen laburme-traia batek heriotzaren gaia era poetikoanlantzen du. Hemen gaia emozionalki lan-tzeko aprobetxatu nahi da, hausnarketa bi-deratzeko balio dezakeelarik.

Hilarriak biribilketan proiektua

“Ateak zabalik” jardunaldien aurkezpena San Telmo museoan.


San Telmo museoko arduradunakmaleta didaktikoaren eskaintza eginaurretik, esperientzia pilotu bat buru-tu nahi zuten. Akordagoitiak hala dio:maleta egiten jardun garen denboraberean Donostiako Santo Tomas li-zeoan landu dute. Horrek asko lagun-du digu maleta egoki prestatzen .

Akordagoitiak Santo Tomas lizeo-ko Aitziber Aiesta irakasleari luzatuzion proiektu pilotua aurrera emate-ko proposamena. Baiezkoaren ondo-ren, Aitziberrek 6. mailako lau gela-tan landu du, Ingurunea ikasgaian.

Zerk bultzata animatu zinenproiektu pilotu hau gidatzera?

Asko gustatzen zait horrelakoproiektuetan parte hartzea, ikasleen in-plikazioa askoz ere handiagoa izatendelako eta beste hainbat alderditatikbegiratuta ere egokiak direlako.

Gaia zertan zen ikusi nuenean inte-res handia sortu zitzaidan. Heriotza be-te-betean har zezakeela ikusi nuen. Gi-zarte honetan ez da batere hitz egitenheriotzaz, ez daukagu ohiturarik, etabakoitzak bere modura eramaten du.Ikasle askok horren inguruan hitz egi-teko gogoa eta beharra izaten dutelaikusi nuen, eta gogo handiz heldu niongaiari.

2. modulua: testuinguruaPlanoa eta CD-ROMa: proiektua Euro-

par Komunitateko diru laguntza batek fi-nantzatzen duenez, Europako ardatz atlan-tiarreko hilerriak ditu aztergai. Beraz, hilerrihorien kokapena biltzen da planoan etaCD-ROMean; alde batetik hilarriak dituz-ten museoak non dauden, eta bestetik mu-seotatik at dauden hilerriak.

3. modulua: materialaren azterketaHilarriak hainbat materialekin eginak

daude. Normalean, herrialde bakoitzekogeografia-orografia baldintzen arabera, batedo bestea erabiltzen da. Ohikoenak kare-harria, harea, granitoa, marmola eta gaur e-gungo hormigoia dira. Modulu honetan hi-larrien egitura, kolorea, lanketa… eta abaraztertzen dira, eta herrialdeen artean da-goen desberdintasuna ere bai.

4. modulua: hilarrien lanketaModulu honetan bideo bat dago eta hi-

larriak nola egiten ziren agertzen da artisaubatek jarraitzen duen prozesuaren bitartez.Lanketa bera ikusteaz gain, zein tresna era-biltzen diren ere erakusten da.

5. modulua: ikonografiaIkonografia aldetik izugarrizko anizta-

suna dago eta hori agerian jartzea du helbu-ru modulu honek: animalien irudiak, guru-tzeak, izar moduko irudiak, lanbideenerreferentziak…

Material horren osagarri modura oler-kiak eta ipuinak ere erabil daitezke. Herio-tzaren gaiarekin lotutako poemak eta ipui-nak hausnarketa egiteko egokiak izan dai-tezke.

Guztira 12 maleta egin dira. Horietatikhiru Portugaleko Lamegoko museoanegongo dira eta gainontzekoak Euskal He-rrikoetan. Baionako Euskal Museoan lauegonen dira eta gainontzekoetan bana: Do-nostiako San Telmo museoan, GernikakoEuskal Herria museoan, Eskoriatzako mu-seo eskolan, Bilboko Etnografia, Arkelogiaeta Kondaira museoan, Enkanterrietakomuseoan, Iruñeko Museo de Navarra etaJulio Caro Baroja museoetan, Arabako Eliz-barrutiko museoan eta Arabako Arkeolo-gia museoan. Horrenbestez, gai hau landunahi duen edonork museo hauetara jo de-zake eta maleta maileguan hartzeko aukeraizanen du.

Berez DBHko ikasleentzat presta-tuta zegoen, baina 6. mailako ikasleenirakaslea naizenez, maila horretaraegokitu dut. Horrela, 6. mailako lau ge-latan landu dugu.

Ingurunea da zuk irakasten du-zun ikasgaia. Nola uztartu dituzu In-gurunea eta heriotza eta hilarriak?

Heriotzaren gaia naturarekin osolotuta zegoela ikusi nuen. Hortaz, he-riotza bizitzaren jarraipen bezala lotudut eta horrela azaldu diet. Gorputza lu-rretik sortzen dela eta lurrera doalakontatzen diet, hau da, gure gorputzalurrera itzultzen dela eta eraldatu egitendela. Zientzialari guztiek dioten bezala,ezer ez da desagertzen edo hiltzen,eraldatu baizik. Triste ez gelditzeko,esaten diet gure gorputzaren gehienauretara doala, ur hori itsasora doala,han lurrundu egiten dela eta lainobihurtu, gero hoztu eta euri bilakatzendela, eta euria egiten duenean errekaraeta berriro itsasora joaten dela. Han be-rriz lurrundu egiten da. Beraz, amaiera-rik ez dagoela ikusarazten diet, dena ja-rraipen bat dela.

Proiektua zure ikasleen adineraegokitu zenuela aipatu duzu. Nolahasi zinen gaia lantzen?

Hasieran heriotzaren inguruan hitz

Aitziber Aiesta: Uste dutgehiengoari pentsakera alda-tu egingo zaiola

GAIA


GHeriotza heziketanHilarriak biribilketan

egin genuen: beraiek nola ikusten zu-ten heriotza, inguruan zer entzuten zu-ten edo nola kontatu zitzaien, heriotza-ren ondoren zer dagoen, bakoitzarensinesmak, zer pentsatzen duten, zersentitzen duten…

Interesgarria izan zen oso. Sentipe-nen inguruan asko hitz egin genuen.Nahiz eta oraindik oso helduak ez izaneta 11 urte baino ez eduki, puntu ba-tzuetan gauza interesgarriak lortu zi-ren. Adibidez, negargurea sentitzen zu-tela esaten zuten eta zergatik galdetzennien, ea hildakoagatik edo beraienga-tik sentitzen zuten negargurea. Hilda-koa faltan botatzen zutelako pena sen-titzen zutela konturatu ziren. Era bere-an, hildakoa beste bizitza batean egon-go zela esaten zuten, edo arima horegongo zela, eta zoriontsuagoa izangozela. Orduan, galdetzen nien, “zorion-tsuago dela uste baduzue, zergatik sen-titzen duzue pena? Maite baditugu be-raientzat hoberena nahi dugu, ezta?”Eta konturatu ziren beraiengatik senti-tzen zutela pena.

Gero, hitz egindako guztia idazlanedo poema modura transkribatu zuten.Bukaeran, lan guztia bukatu ondoren,berriz ere idazteko eskatuko diet, ez-berdintasuna ikusteko. Uste dutgehiengoari pentsakera aldatu egingozaiola.

Hori al da lortu nahi duzuna, hots,heriotzari buruzko pentsakera alda-tzea?

Bai, nire helburuetako bat heriotza-ren alderdi ezkor edo negatibo hori pix-kat kentzea da. Ez da erraza, gizartea etaohiturak hor daudelako. Baina bestezentzu bat ematen saiatzen ari gara.

Nola jarraitu zenuten ondoren?Irteera bat egin genuen Eskoriatza-

ko Apozaga auzoko hilerrira. 40 urtebesterik ez ditu, baina bertako apaizaklehengo hilerrien modura egin zuen. 20hilarri daude biribilean jarrita eta lorate-gi bat dirudi.

Irteeraren helburua informazioa ja-sotzea zen. Aldez aurretik nik ez nieninolako informaziorik eman. Bakoitzakhilarri bat hautatu eta hari buruzko infor-mazioa jaso zuen fitxa batean: neurriak,zer informazio zeukan, zer irudi eta abar.

Handik Eskoriatzako museora joanginen eta hango arduradunak prestatuzigun tailerrean heriotzaz eta EuskalHerrriko sinesmez mintzatu ginen.

Zer egin zenuten irteeraren on-doren?

Eskoriatzatik ekarri zuten informa-


zioa gehitzea zen nire asmoa, baina ezbetiko roiloa sartuz. Horregatik, kon-daira bat kontatuz hasi nintzen, eta ho-rren bitartez eman diet informazioa.Gehiago gustatzen zait gaia horrelaematea, badakidalako horrela ez zaielaahaztuko. Bestela, historia huts-hutse-tik kontatzen hastea oso zaila da adinhorretan.

Horrela bada, historiaurrean lurpe-ratzen zergatik hasi ziren azaltzeko,kondaira bat kontatu nien.

Horrekin batera, grafikoak erabiliditugu eboluzio osoa nola izan den gar-bi ikusteko: historiaurreko zutarriak,trikuharriak, harrespilak, historian ha-rrespilei hilarri forma ematen nola hasiziren, hilarri horiek zituzten lehengojainkoen irudiak, irudiez gain etxe edobaserriko izena eta lanbide tresna nolaagertzen ziren, kristautasuna iritsi ze-nean nola galdu ziren euskaldunen si-nesmen horiek, trantsizio garaian le-hengo sinesmei lotutako irudiak etakristautasunari lotutakoak nola ager-tzen ziren, eta bukaeran, gure hilerrimodernoetara iritsiz, gurutzeak etamarmolezkoa hilerriak.

Informazio hori guztia jaso ondo-ren, zein izan zen eman zenuten hu-rrengo urratsa?

Maleta didaktikoan agertzen zirenfitxak egiten hasi gara. Garaiko politi-ka, ekonomia, gizartea… lantzeko fi-txak dira. Nik informazio gehiago e-man ondoren, marrazkiak eginez lan-duko dituzte fitxak eta eduki horiek.Guztira hiruzpalau fitxa egingo dituzte.Bakoitzak hilarri bati buruzko informa-zioa jaso zuen Eskoriatzan eta hori az-tertuko dute. Hiztegitxo bat emangozaie hilarriko irudiek zer esanahi dutenjakin dezaten. Beraz, beraiek egingodute azterketa lan osoa eta sormen lana.

Bukatzeko, hasieran bezala, idaz-lan edo poema bat egingo dute. Eta az-kenik, egindako lan guztiarekin era-kusketa bat jarriko da ikusgai San Tel-mo museoan.

Ingurunea ikasgaian landu duzueeta lantzen ari zarete proiektua.

Beste ikasgaietan gaiari lotutakozerbait egin al da?

Plastikan bai, bakoitzak bere hila-rriaren maketa egin du, eta denon arte-an hilerri osoa osatu dugu. Baina besteikasgaietan ez. Politena ikasgai guztie-tara zabaltzea izango litzateke: euska-ra, plastika, musika… baina zaila da.Gaur egun irakasle guztiok lanez gai-nezka gaude eta horrelako proiektu ba-tek inplikazio handia eskatzen du. Ara-zoa denbora falta izaten da.

Dena dela, zuk ekin diozu, prestagertu zinen eta gustura aritu zara.Merezi al du ahaleginak?

Noski baietz. Nik ere asko ikasi dut.Irakaslearentzat ere motibagarria da ho-rrelako lan bat burutzea. Niri izugarrigustatzen zait. Informazioa biltzeko ga-raian, batzuetan ikasleei beraiei eska-tzen diet. Argazkiak eta gauza gehiagoekartzen dituzte eta horiek erabiltzenditugu. Nik ez dut dena egina eta prestizaten. Beraiei esaten diedan bezala,nik orientatu eta lagundu besterik ezdiet egiten, gaia denon artean eraiki-tzen dugu. Beraien esperientziatikabiatzen gara. Eta hortik aurrera beti ezdut metodologia bera erabiltzen: ba-tzuetan beraiek jartzen ditut irakaslebezala klasea ematen, bestetan kondai-rak erabiltzen ditut, bideoak tarteka,grafikoak, gardenkiak… eta sortzenzaizkidan gauza berriak.

Ikasleentzat zein onura ikustendizkiozu horrela lan egiteko moduari?

Horrela lan egiteak zentzua hartzendu, inplikazioa handiagoa da eta gehia-go ikasten dute. Beraien iniziatibei lekuegitea oso garrantzitsua da.

Lan honetan oso-oso gustura aritudira. Hasieran harrituta galdetzen zu-ten: heriotza? Hilerriak? Zer da hau? Irte-era egiteak asko lagundu zuen. Hilerriaasko gustatu zitzaien eta museoko kon-takizunak ere berehala lotu zituen. Ge-latik irten, biribilean jarri eta hitz egiteaere asko gustatu zaie. Etxetik ere infor-mazio asko ekarri dute. Izugarri inpli-katu dira.

Horrez gain, taldean lan egiteangauza asko ikasten dituzte: gizartearauak, beraien arteko arauak, erres-petua, sozializazioa, laguntasuna…11 urterekin askok ez dakite taldeanlan egiten eta hori ikastea oso garran-tzitsua da.

Horrelako proiektuak lantzeakmerezi du, orduan?

Bai, dudarik gabe. Baina proiek-tua bera baino garrantzitsuagoa dametodologia. Proiektua, edo kasu ho-netan maleta didaktikoa, mundukopolitena izan daiteke, baina irakasle-ak erabiliko duen metodologia da be-netan funtsezkoena. Lan egiteko mo-dua da azkenean balio duena.


Psikoterapeuta katalan ho-nek Hik Hasiren II. Topaketa Pe-dagogikoetan parte hartu zuen,Heriotza heziketan. Egungo ta-bua? izeneko ikastaroan, hainzuzen ere.

1988an galera garrantzi-tsuen aurreko doluaren gaia lan-tzen hasi zen eta geroztik espe-rientzia eta lan ugari burutu ditueskoletan, ikasleekin,irakasleekin, jardunaldietan1995ean bera bezala gai hau lan-tzen ari ziren Joan-Carles M -lich eta Concepci Poch-ekinestatu mailan lehenengoa izanzen ikastaroa diseinatu zuen:Bizitzarako hezi: heriotzarakohezi . Bartzelonako Rosa Sen-sat Udako Ikastaroetan aurkez-tu zuten eta geroztik udako,udazkeneko nahiz neguko ikas-taroetan aritu dira ikastaroaematen.

Ikastaroaren helburu oroko-rra gure gizartean, eta ondoriozgure ikastetxeetan, ukatzen dengai baten inguruan hausnartze-ra animatzea da, hots, galerareneta heriotzaren inguruan. Xedehorrekin ari dira aurrera erama-ten Katalunian Doluaren Peda-gogia.

Hik Hasiko Topaketetan emanzenuen ikastaroan zein mezu igorrizenuen?

Mezua honakoa izan zen: heriotza-ren, galeraren, sufrimenduaren eta do-luaren pedagogiaren beharra dagoela.Ikastaroaren intentzioa izan zen gai ho-rren inguruan sentsibilizatzea, helduokgai hori lantzeko dugun beharraz kon-turatzea, bideratzea, aurre egitea etatrebatzea, gero haurrei eta gazteeitransmitu ahal izateko. Azken batean,alboratu duguna errekuperatzea da.

Izan ere, gizarte modernoak etapostmodernoak gai horiek baztertuegin ditu pertsonen arteko harrema-netatik eta giza komunikaziotik. Bestearlo batzuetan, ordea, ez da baztertuheriotza, hor dago. Telebistako albiste-gietan egunero ikusten ditugu herio-tzak eta ezbeharrak. Ez da gauza beragertatzen harreman pertsonaletan;

errekurtsorik gabe gaude, ez dugu eza-gutzen. Horregatik, ikastaro hauetankomunikazio gaitasunak eta aurre egi-teko abileziak erakusten saiatzen garagaleraren aurreko minari aurre egitenikas dezagun. Teknikoki doluaren lan-keta deitzen zaio. Niri doluaren eralda-keta osasungarria deitzea gustatzenzait.

Beste modu batera esanda, norbaitkontziente denean zerbaiten edo nor-baiten galera izan duela, sentimendu-zauri bat duela esan nahi du. Horren au-rrean gure sistema naturalak zauri horikonpon dezan saiatzen gara. Hori moduosasungarrian gerta dadin kanpoko la-guntza eskatzen du batzuetan jendeak.

Gizarte moderno eta postmoder-noak gai hau baztertu egin duela esanduzu. Horrek zer esan nahi du, lehenpresent zegoela heriotza?

Maria Antonia Plaxats:Gizarte modernohonetan emozioetananalfabetoak gara


ren arabera hobeto edo okerrago arra-zoituko dugu, era batera edo bestera er-lazionatuko gara…

Hain garrantzitsua den alde emo-zional hori ezezaguna da, ez dago ondoikusia sentimenduak adieraztea eta ezdugu sentitzen duguna komunikatzen.

Heriotza oso lotuta dago alderdiemozional horrekin, eta gaur egunemozioak nola maneiatu jakin ezinikgabiltza.

Alde emozionala maneiatzenerakustea al da zure eginkizuna?

Bai, dimentsio hori bideratzen la-guntzea. Ikastaroetan azalpen teoriko-ak eman arren, alderdi praktikoa da be-netan garrantzitsua. Bizipenak lantze-ko ariketa eta proposamenak egiten di-tugu emozioak bideratzeko edo kanali-zatzeko, eta emozio handiko uneak bi-zitzen dira.

Zein dira proposamen edo ariketahoriek?

Bat baino gehiago daude, indibi-dualak eta taldekoak. Esate baterako,ariketa indibidual batean idatziz eran-tzuteko galdera batzuk planteatzendizkiet: heriotzaren aurrean zer senti-tzen, pentsatzen, esaten eta egiten dut?Zer sentitzen dugun galdetzean kome-ni da. Bereiztea zer sentitzen dugunemozionalki eta zer fisikoki. Baitaemozio jakin bat (tristura, amorrua…)non sentitzen dugun ere (eskumutu-rrak edo hortzak estututa, buruko mi-na, eztarriko korapiloa…).

Galdera horiek erantzuteak gaiarenaurrean jartzen gaitu, eta horrek guz-tiak emozioen hizkuntzarekin zeriku-sia du. Hobeto ezagutzen badugu, ho-beto bideratuko dugu, beti ere, osasu-nez, era osasungarrian.

Zer esan nahi du emozioak osa-suntsu bideratzeak?

Bi kontzeptu daude. Hasteko bide-ratu hitza erabiltzen dut, eta ez adiera-zi.Zergatik? Bideratzeko modu bat bai-no gehiago daudelako. Pertsona ba-tzuek isiltasunean, beren buruarekinkonektatuz bideratzen dituzte emozio-ak. Beste batzuek errezatuz, hausnar-

Lehen komunikazioa beste era ba-tekoa zen; ez zegoen hiri handirik etaelkarren arteko harremanak estuago-ak ziren. Askotan galdetzen zitzaionaldamenekoari zer moduz zegoen, zergertatzen zitzaion eta abar. Gaur egun,bizimodu indibidualagoa daramagueta galeren aurrean bakarrik gaude.Gure gizarte aurreratuak gero etagehiago modernizatu diren heinean,aseptikoagoak bihurtu gara. Emozio-naltasuna desprestigiatuz joan da etaarlo askotan emozioetan alfabetatze-ko beharra sortzen ari da.

Alderdi emozionalean analfaber-toak al gara, hortaz?

Baietz esango nuke. Hamarkadahauetan arrazoia-emozioa binomioa-ren arteko desoreka ikusi dut. Berezburmuineko hemisferio biak ahal diren

gehien garatu beharko genituzke, ez-kerrekoa zein eskuinekoa. Ezkerrekoaldean arrazoitzeko, ulertzeko eta ana-lizatzeko funtzioak daude, eta eskuine-koan intuizioari, emozioari eta afektibi-tateari lotutakoak. Egungo gizarteanezkerreko hemisferioa da nagusi, hots,arrazoia, analisia. Ondorioz herrengaude, urritasunekin. Ez gara eskuine-ko alderdi horren jakitun, eta ez dakigunola landu. Ni paradigma holistikoazbaliatzen naiz desoreka hori konpon-tzen saiatzeko.

Zer da paradigma holistikoa?Sistemen teoriaren ikuspegitik

munduaren perspektiba bat izatea da,interakzioan oinarritzen den perspekti-ba. Horren arabera gizakia bost dimen-tsioz osatuta dagoela esaten da eta be-raien artean interakzioan daude. Di-mentsioak hauek dira: mentala edoarrazionala, fisikoa (gorputz guztiarenigorle eta hartzaile dena), emozionala,gertuko nahiz gizarteko harremanak,eta espirituala (bakoitzarentzat esannahi duena esan nahi duelarik; ba-tzuentzat erlijioarekin oso lotuta dago,eta beste batzuentzat ez).

Gizakiaren baitan dauden bost di-mentsio horiek elkarren arteko interak-zioan daude: pentsatzen dugunak era-gina du sentitzen dugunean, emozio-nalki sentitzen dugunak eragina du di-mentsio fisikoan, egoera emozionala-

“Heriotza oso lotu-ta dago alderdi emo-zional horrekin, etagaur egun emozioaknola maneiatu jakinezinik gabiltza”

GAIA62. zenbakia. 2001eko azaroa ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚15

tuz,hitz egi-nez, saltatuz,dantzatuz, negar eginez, buila egi-nez… beti modu osasungarrian.

Hori da bigarren kontzeptua, moduosasuntsua. Adibidez, haserre edo tris-te egon eta alkohola edanez ahaztensaiatzea ez da osasungarria, nire ustez.Haserrealdia pasatzeko autoa hartu etaautopistan 100-200 km/h abiaduranibiltzea ere ez. Ezta aurrean daukagunlehenengoari (haurrari, senarrari,emazteari, lankideari…) garraisikaerantzutea ere, horrek harremana kon-plikatu baino ez baitu egiten.

Zein izango litzateke modu osa-sungarria?

Nik adibide bat jarri ohi dut beti: Ca-baret filmean badago jende askok go-goratzen duen eszena bat. Liza Minelliprotagonista oso haserre dagoenekoaeta tren zubi baten azpira joaten dene-koa. Trena tutua joz pasatzen deneanberak ere garraisi egiten du. Eta ondo-ren lasai-lasai itzultzen da. Niretzat osomodu osasuntsua da.

Zenbaitek, ordea, ezingo lukete ho-ri egin, emozionalki gainezka egingolukeelako. Horientzat beste modu ba-tzuk bilatu behar dira.

Haurrei emozioak bideratzen ira-kasteko lehenengo helduek ikasi be-har dutela uste al duzu?

Beno, aldi berean egin daiteke. Ezdugu helduok perfektuak izan arte itxa-ron behar, bestela ez baitugu ezeregingo.

Garrantzitsua da denok arlo haulantzeko intentzioa eta borondate onaedukitzea. Geure burua ezagutu behardugu, beharrezkoa da gure emozioak,

sentimenduak, pentsatzen duguna etasentitzen duguna ezagutzea. Helduen-tzat nahiz haurrentzat da garrantzitsua.

Gainera, haurren kasuan familia,eskola eta komunikabideak dira eragi-le nagusienak eta ez batean ez bestee-tan ez dira bideratzen emozioak. Ho-rretan laguntzea da gure eginkizuna.

Nola ikusi duzu ikastaroko tal-dea?

Ikastaro hauetan zerbaitegatikematen dute izena, eta horrekin soiliklehen urratsa emana dute. Ondoren,taldean konfiantza sortzen den hei-nean, ohikoa da norbere esperientziakkontatzen hastea: seme bat hil zaiola,fase terminalean dagoen ama duela,osasunez ondo dagoen 80 urteko aitaedo ama duela eta hil egingo dela pen-tsatzean oso triste jartzen dela… Egoe-ra hunkigarriak sortzen dira eta abera-tsa da oso. Hausnarketa teorikotik ha-ratago aplikazio praktikoetan murgil-tzen gara, hori baita bereziki interesga-rria. Ikastaroetik atera ondoren eureneguneroko bizitzarako bitarteko prak-tikoak eramango zituztela espero dut.

Dena dela, gaia delikatua delakontuan hartuta, ez al dago arriskurikagerian jartzen diren sentimendu ho-riek itxi gabe gelditzeko?

Bai, arrisku hori badago eta horre-gatik kontu handiz ibili behar dugu.Guk erantzukizun handia daukagu. As-kotan erraza da emozionalitatea ireki-tzea, gehiegi sakontzea eta zauria ireki-ta gelditzea. Dena dela, guk ezin duguden-dena kontrolatu, ezin dugu ziurta-tu pertsona guztiak zauriak itxita joan-go direnik. Gaiak emozionalki barruak

mugitzen ditu, hausnarketara bultza-tzen du, eta bi funtzio edo dimentsiohoriek ahal den ondoen integratzeazari gara. Horregatik, gu oso arduratsuakizaten saiatzen gara ikastaroak antola-tzean eta horrelako interbentzioak bul-tzatzean. Bai baitakigu oso-oso delika-tuak diren puntuak ukitzen ditugula.

GHeriotza heziketanHilarriak biribilketan

“Norbait kontzientedenean zerbaiten edonorbaiten galera izanduela, sentimendu-zauri bat duela esannahi du. Horren aurre-an gure sistema natu-ralak zauri hori konpondezan saiatzen gara”


marta mataPedagogo eta irakaslekatalana E

Oinarrian hezkuntzaz zerulertzen den dago, hau da, eskubidebezala edo merkatuko ondasunbezala ulertzen den


martamat a

E

EAEko Haur Hezkuntzaren egoeraezagutzen duzu eta badakizu EuskoJaurlaritzaren asmoa 0-3 etapa Hez-kuntza Sailetik Justizia eta Lan Saile-ra pasatzea dela. Zer iritzi duzu horrengainean?

Ez da hemen soilik duzuen arazoa,mundu osoak duen korapiloa baizik.Oinarrian hezkuntzaz zer ulertzen dendago, hau da, eskubide bezala edomerkatuko ondasun bezala ulertzenden. Hor dago korapiloa. Mundu mai-lan bi txosten oso interesgarri sorraraziditu korapilo horrek: Delors-en txoste-na eta Munduko Bankuaren txostena.

Munduko korapilo horretan gau-delarik, hemen konkretuki Eusko Jaur-laritzaren planaren hizkuntza edo hiz-tegia errepasatzea eskatuko nizueke.Besteak beste, honako puntu hauek ai-patzen ditu: ugalkortasun tasa, pre-miazko egoera, euskaldunek seme-alaba gehiago izan nahi dituztela, denaoso garesti dagoela eta haurrak hezteaasko kostatzen dela, lan egiten baduzuezin dituzula seme-alabak zaindu, urtebatzuk barru biztanleriaren %30ak 60urte baino gehiago izango dituela, pen-tsioen etorkizuna, gastuen gorakada,familia bizitza eta lana elkar aditzekoneurriak hartu behar direla, familiei la-guntzeko zerbitzuak jarri behar direla,laguntza ekonomikoak eta fiskalak e-man behar direla, sentsibilizazio neu-rriak ere bai… Hezkuntza hitza ez da ai-patu ere egiten. Haurra ez da ikusi ereegiten. Eta hori da larriena.

Horren aurrean, zer iruditzen zaiz-kizu Haurraren Hezkuntza Eskubidea-ren Aldeko Mahaiak egiten dituen es-kakizunak?

LOGSE legeari helduz bere puntupositiboak defendatzen ditu. Momentuhonetan LOGSEk dio 0-6 etapa hez-kuntza dela. Mahaiak hori garbi ikustenduela uste dut, eta legetik garrantzi-tsuena dena hartu duela; hots, neska-mutil guztiek jaiotzetik hezkuntzarakoduten eskubidea.

Hortaz, Hezkuntza Sailak HaurHezkuntzako lehen zikloa garatu be-har du etapa horren ezaugarrietara

Dialektikakhirukoitza izatera

iritsi behar du. Hauda, haurrekin lanegin, profesionalki

aurreratu etasozialki

konprometitu eginbehar dugu

haurraren hezkuntzaeskubidea edonon

defendatzeko.Hezitzaileak hiru

paper horiek jokatubehar ditu

Marta Mata pedagogoeta irakasle katalanarenbizitza osoa haurren hezi-ketarekin lotua egon da.1965ean Rosa Sensatensortzaileetako bat izanzen. Betidanik egon daHaur Hezkuntzari loturik,eta 0-6 urteko etapa hez-kuntza dela errebindikatudu egon den leku guztie-tan: Berrikuntza Pedago-gikoko Mungimendukopartaide eta bozeramailezenean, PSCko diputatuzelarik aurre-proiektu bategin zuenean eta Katalu-niako parlamentuko sena-tari zenean. LOGSE legea-ren bultzatzaile eta defen-datzaile ere izan zen Ma-drilen diputatu zelarik.1999ko maiatzaren 5eanBartzelonako Unibertsita-te Autonomoak doctor ho-noris causaizendatu zuen.Jubilatuta egon arren,

oraindik ere haurrarenhezkuntza eskubidearendefentsan jarraitzen du,eta badu zer erakutsia. Ho-rregatik gonbidatu zuensortu berri den 0-3 Haurra-ren Hezkuntza Eskubidea-ren Aldeko Mahaiak HaurHezkuntzako lehen zikloa-ren (0-3 urte) aldeko jardu-naldietara.


egokituz. Ezaugarri horiek haurrareneskubide pertsonal guztiak dira.

Bestalde, Mahaiak Haur Hezkun-tzako mapa egitea eskatzen du, haur es-kola publiko zein pribatuak barneanhartuz. Eta azkenik, LOGSE esatera au-sartu ez zen gauza bat ere eskatzen du,oso interesgarria iruditzen zaidana:Haur Hezkuntzako profil profesionaladiseinatzea Hezkuntza Saileko gainon-tzeko profesionalen lan baldintza ber-berekin. Hori oso garrantzitsua dela i-ruditzen zait.

Haurraren hezkuntza eskubidea-ren inguruan mundu mailan dauden bitxosten aipatu dituzu. Zein dira etazer diote?

Bata Munduko Bankuaren txoste-na da eta bestea Delors-ena. Biek hitzegiten dute haurraren hezkuntza esku-bideaz, eta hitzak leuntzen dituzte ho-rretaz ari direnean. Munduko Bankua-ren txostenak ere bai, baina hala ere,bere ideiak nabarmen gelditzen dira:irakaskuntzaren errentagarritasuna dakezka nagusietako bat, kantitatea etakalitatea kontrajartzen dira, irakaskun-tzako azken urteei ematen die lehenta-suna eta ez lehen urteei… praktikoki ezda Haur Hezkuntzaz hitz egiten. De-lors-en txostena, aldiz, guztiz kontra-koa da.

Haatik, korapilo honetan hezkun-tza haurraren eskubidea dela pentsa-tzen dugunok badakigu abagune ga-rrantzitsua daukagula: haurraren esku-bideen aitorpen internazionala edo hi-tzarmena.

Zer da haurraren eskubideenhitzarmena?

Haurraren eskubideen adierazpe-na 1959an egin zen lehen aldiz, gizon-emakumeen eskubideen adierazpenabaino 20 urte inguru geroago. 1989anhaurraren eskubideen hitzarmenaakordio internazional bezala onartuzen. Horretarako, gobernu eta estatue-tako goi karguen bilera egin zen, etazenbait adierazpen ere jaso ziren, be-roiek errespetatzeko hitza eman zute-larik. Adibidez, haur bati bere nortasu-naren elementuren bat debekatzen

baldin bazaio, estatu kideek beharduen asistentzia eta babes egokiaemango diotela bere nortasuna berre-raikitzeko. Badakigu zein gutxi bete-tzen den hori, baina esaldi hori defentsaarma bat da haurrak hezkuntzarakoduen eskubidea publikoki defendatubehar duenarentzat.

Zein da haurraren eskubideen hi-tzarmenaren mamia? Zein eskubidejasotzen ditu?

Nortasunaren garapenaren garran-tzia zehazten du, gurasoekikoerrespetua, kultur eta hizkuntza norta-suna, bere komunitatearen eta hainbatzibilizazioren balioak, gizarte libre ba-tean bizitza arduratsua eramateko pres-takuntza, ulermena, bakea, tolerantzia,sexu berdintasuna, herrien eta talde et-nikoen arteko laguntasuna (naziona-lak eta erlijiosoak) eta haurrari inguru-menarekiko errespetua erakustea.Beste zerbait ere gehitzen du: eskubidehoriez gain, haurrak eskubidea duelabere adimen propioa formatzeko, pen-tsamendu librea, kontzientzia, pribatu-tasuna eta bere iritzi propioa adierazte-ko, entzuna izateko eta bere intimitateaerrespetatua izateko. Hori ezin da legebatean jarri, baina hitzarmenean idatzi-ta dago eta geureganatu egin behar du-gu hezitzaileok eta gurasook.

Giza eskubideak eta haurren es-kubideak aipatzean sarritan ezauga-rri soziala dutenak eta giza nortasu-narekin lotuta daudenak bereizten di-ra. Zer ondorio du horrek?

Ezaugarri soziala duten eskubideakbotere publikoak bermatu behar dituegungo sistema sozialen bitartez; hau-rrak justiziarako eskubidea du, eta ho-rretarako sistema judiziala dago; hau-rrak osasunerako eskubidea du, eta ho-rretarako osasun sistema dago; haurrakhezkuntzarako eskubidea du, eta ho-rretarako hezkuntza sistema dago. De-nak ere eskubide sozialak dira.

Giza nortasunarekin lotuta daudeneskubideen erantzukizuna, aldiz, na-hastuago dago: ez da botere publikoenerantzukizuna soilik, baita familiena,profesionalena eta hiritarrena ere. Hiri-

tar orok kontziente izan behar du kale-an pasatzen den haurra babestu beharduela bere hezkuntza eskubideari da-gokionean.

Horrenbestez, oso argi gelditzen dahaurren eskubidea eskubide sozialaizateaz gain (botere publikoen esku-hartzea eskatzen baitu), haurren hez-kuntzan parte hartzen dugun guztion(guraso, hezitzaile, familia, bizilagun,hiritar…) estilo, teknika edo eredu bateskatzen duela adin, testuinguru etakasu bakoitzera egokitu ahal izateko.

Gaur egungo testuingurura egoki-tu beharrak eraman du Eusko Jaurlari-tza hasieran aipatu dugun aldaketa e-gitera. Hau da, gizartearen aldaketarieta eskaerari aurrera egiteko. Zer da-go gaizki, orduan?

Egin duen moldaketa, hori dagogaizki. Hor dago gakoa. Lehen aipatududan bezala, bere txostenean ez dirahaurra eta hezkuntza agertu ere egiten.

Dudarik gabe, hezkuntza ereduaaldatu egin behar da gizartea aldatzenden heinean. Gaur egun hiritar ororenerantzukizuna da haurren hezkuntza.Izan ere, haurrek ez dute familiaren era-gina soilik jasotzen, ingurune osoarenabaizik. Familiaren eragina kuantitati-boki gutxitu egin da, gizarteko besteedozein bitartekoren eragina gehituden bitartean. Ondorioz, haur bateketxean irratia gehiago entzuten du beregurasoei baino; etxe barruan telebista-ren bitartez gauza gehiago ikusten ditukanpoan baino; gurasoen bizitza osoakanpoan gertatzen denaren peskizandago; orain dela 150 urte gurasoen


%80ak etxean egiten zuen lana, eta e-gun etxean lan egiten duen aiten kopu-rua ez da %5era iristen. Horrek haurra-ren eredua aldatzen du, eta ondorioz,eskolak eta hezitzaileok haurraren ga-rapen beharraz konbentzitzeaz gain,gurasoak ere konbentzitu behar dituguberaiek ez direla horretarako formatu.

Nolako aldaketa edo egokitzape-na behar da?

Dialektikak hirukoitza izatera iritsibehar du. Hau da, haurrekin lan egin,profesionalki aurreratu eta sozialkikonprometitu egin behar dugu haurra-ren hezkuntza eskubidea edonon de-fendatzeko. Hezitzaileak hiru paperhoriek jokatu behar ditu. Eta horrekinbatera gurasoekin aurrez aurre mintza-tu behar dugu, instituzio guztiekin hitzegin eta eskubide horiek defendatzekogeure instituzioak sortu.

Gizarteko aldaketek haurraren be-harrizanak aldatzen dituztela ikustekosentsibilizatuta gaude hezitzaileok.Hori da gure berezitasuna.

Gizarte osoa sentsibilizatu behar-ko da, hortaz.

Bai, gizarteak askotan ez du hez-kuntza eskubidea ikusten, Eusko Jaur-laritzaren edota Munduko Bankuarendokumentuek esaten dutena baizik:zenbat kostatzen den, ordutegia…Merkatuaren gizarteko aitak haurra ja-betza pribatu bezala ikusten du. Badira,

ordea, beste guraso batzuk, munduandabiltzan haziek eraginda edo gure era-gina dela medio, aldatu egin direnak.Eskolaren funtzioa ondo ulertzeazgain, aita eta ama biak arduratzen dirahaurraren hezkuntzaz.

Jende askoren burmuinean aldake-ta eragin behar dugu, Haur Hezkuntza-ren lehen zikloaren kontzeptuaren al-daketa kulturala sortu behar dugu, es-kola tradizionalak jasan zuenaren ana-logoa. Elite batzuentzat zen eskola tra-dizionalak, denentzat izan behar zuelaaldarrikatu zen frantses iraultzan. On-dorioz, eskola guztiengana hedatu zen,baina inertziak eraginda, eredu tradi-zionala zabaldu zen, denei eredu be-reiztaile hura ezarri zitzaien.

Beranduago Berrikuntza Pedago-gikoko Mugimenduak eskola berria etaaktiboa aldarrikatu zuen, eta momen-tuoro horretan jarraitzen du. Eskolahaurraren aktibitatetik hasita egin nahizen, ordura arteko ideiak alde baterautzita. Eskolaren zentroa ez da irakas-ten den jakintza, bizitza eta konparti-tzen den haurraren hazkundea baizik.Eskolaren zentroa haurraren garapenada, eta bere adimen guztiak garatubehar dira.

Adimen horiek guztiak garatzekozein metodologia proposatzen duzu?

Jolasa eta entzutearen pedagogiafuntsezkotzat jotzen ditut, horiek diraerabili behar ditugun tresnak.

E

Guk hemenorain arte erabilidugun pedagogiaguztiak balio du,baina haurrari

entzuteko erabilibehar dugu. Gu

egiten saiatu garenguztiak haurrari

zertarako eta nolabalio izan dion

jakin behar dugueta horretarakohaurrari entzun

behar diogu

martamata


Zer dela-eta jolasa?Haurrak betidanik jolastu izan du;

aldiz, iritzi publikoak deskantsatzekomodu bezala ikusi izan du. Haurrak ge-latik jolastokira basatien modura irte-ten direnean horrela ateratzeko ba-rruan zer gertatu ote den pentsatzendut. Bestalde, gelan gozatu duten hau-rrak lasai ateratzen dira jolastokira, gelabarruan jolasten duten bezala jolastera.

Aditu eta jakitunen artean adostasu-na egon izan da jolasen heziketa poten-tzial izugarria baloratzeko garaian. Jo-lasa haurren berezko ekintza da, jolasa-ren bidez deskubritzen dute mundua e-ta lan egiten ikasi ere bai. Jolasak hau-rrari beste baten lekuan jartzeko aukeraematen dio, esperimentatzeko, errealaeta irrealaren arteko muga hausteko,eta dena lagunen konplizitatearekin.Jolasak segurtasuna hartzen laguntzendio. Sormena lantzeko aukera ematendu. Beraz, utz diezaiegun jolasten! Utzdiezaiegun hezitzaileei ere haurrekinjolasten! Jolasean hainbeste eta hainonak diren ezaugarri hezitzaile positi-boak ikusteko gai bagara, nolatan lanegiten dute Haur Hezkuntzako hezi-tzaileek fitxekin? Nolatan daukate hain-besteko ardura curriculumarekin? No-latan onartzen dugu telebistak eta hiri-gintzak ia haur jolasak debekatzea hi-rugarren pedagogia bati bidea ireki-tzen badiote?

Zein da hirugarren pedagogia bidehori?

Entzuketa pedagogia, hots, haurra-ri entzutea. Hori funtsezkoa da. Haurra-ren portaera eta jolasa behatzen baditu-gu haurrek nolako kuriositatea duten

ikusiko dugu, euren lan egiteko gaita-suna, probak egitekoa, aldatzekoa…Behaketa honetan entzuketaren peda-gogiaren oinarria dago. Horixe da oraindela urte batzutatik Reggio Emilian egi-ten ari direna, eta hori egiten hasi be-harko genuke.

Han eskolako aktibitatea ez da cu-rriculumetik abiatuta planteatzen, bai-zik eta haurraren behaketa dokumen-tuetatik. Gela bat haur talde handi batbezala hartzen da. 3 urteko gela batean26 haur izatera irits daitezke, baina bihezitzailerekin egoten dira, eta taldetxikitan lan eginez. Hezitzaile bat nora-ezean dauden haurrei laguntzen ego-ten da, besteak sistematikoki haurrekesaten dutena idazten du. 26ko edo15eko gela batean denak hezitzailea-ren inguruan jartzen badira, ez dute hitzegiten. Talde txikitan jarrita, ordea, bai.Ondoren, haurrek esandakoa jaso, az-tertu, eztabaidatu eta horren araberaerabakitzen dute zein aktibitate motaegin.

Guk hemen orain arte erabili dugunpedagogia guztiak balio du, baina hau-rrari entzuteko erabili behar dugu. Guegiten saiatu garen guztiak haurrari zer-tarako eta nola balio izan dion jakin be-har dugu eta horretarako haurrari en-tzun behar diogu. Ez da orain arte beza-la guk galderak egin eta haurrek eran-tzutea, alderantziz baizik. Gogoratu Lo-ris Malaguzzik zioena: haurrak 100 hiz-kuntza dituela eta 99 lapurtu egiten diz-kiogula. Askotan, gainera, hizkuntzahorien edukiak kezkatzen nau ni.

Hezitzaileoi ere hizkuntza askodebekatu izan zaizkigu, eta edukiakere bai. Horiek aldarrikatu behar ditu-gu. Aditzera eman behar dugu hezi-tzaileak garela gustatu egiten zaigula-ko, haurrak haztea gustatzen zaigula-ko, haurrak maite ditugulako, elkarmaite dugulako eta gure herria maitedugulako.

Azkenik, bukatu baino lehen, balo-razio bat eskatu nahi dizugu. LOGSELegearen Haur Hezkuntzako zatia di-seinatzen ibili zinen. Orduko asmoakbete al dira?

Egia esan, ez. Ikastetxeei ez zaieeman aurreikusten zen autonomiarik.Katalunian horren adibide garbia dau-kagu. Hezkuntzaren ardura Generali-taten esku gelditu zen, baina Madrilekzeukan zentralizazio berarekin jarraitudu. Haren eredu berberarekin segitudu eta hezkuntzako partaideei ez dieaukerarik eman euren esku-hartzea ga-ratzeko eta zabaltzeko. Eta horrek izu-garri mugatzen du ikastetxeen dinami-ka eta potentzialitatea.

Batzuk diote LOGSEren porrota-ren arrazoia sostengu ekonomikonahikorik eman ez izana dela. Iritzi ho-rretakoa al zara?

Neurri batean horregatik izan daite-ke, baina lehen aipatu dudanak garran-tzi eta pisu handiagoa duela iruditzenzait. Ikusi besterik ez dago Euskal He-rrian gertatzen dena. Haur Hezkuntzagaratzen lehenengoetarikoa izan zen,maila oso garatua du, esperientzia guz-tiz aberatsak eraman dira aurrera eta tal-de lana egiteko ohitura handia dago.Herri bezala dituen posibilitateak izu-garriak dira. Baina ez zaio uzten.Ikastetxe bakoitzari bere HezkuntzaProiektua garatzeko jartzen zaizkionmugak ezin dira ahaztu LOGSEren po-rrota aipatzen dugunean.


Bitarteko bezala jolasak aukeratze-ko, arrazoi bat baino gehiago egon zi-ren. Alde batetik, jolasen balio pedago-gikoa; bestetik, jolasen egokitasunalehiakortasunik sortzen ez dutelako;hirugarrenik, jolasak errekuperatzeakduen garrantzia, gaur egun kirola lekuakentzen ari baitzaie; eta azkenik, tele-bistak eta beste medioek eskaintzen ezdituzten hizkuntza ohiturak jasotzendituzte.

Kaleko hizkeraren erabilera area-gotzeko ardura zuzenean eskolari ezbadagokio ere, badu bere erantzukizu-na, eta hori bere gain hartu zuten aipatuikastetxeek. Urtxintxa Aisialdi Eskola-

ko begiraleen eskutik ikastaroak jasozituzten irakasleek, eta horren ondotikikasleekin landu dituzte jolasak. Hain-bat eskolatan jolasorduetan aritu dira,beste zenbaitetan jangelan eta badiraEuskarako klaseetan landu dutenakere; bakoitzak bere egoerara egokitudu proiektua. Horietako hiruk berenesperientziaren berri eman digute: Ba-sauriko Arizko ikastolak, Iruñeko Axu-lar udal ikastolak eta Kanboko eskolapublikoak.

Esperientzia eta garatu duten bideaezberdina den heinean, emaitzak erehala izanen dira. Baina, orokorrean,arrakasta izaten ari den programa da etaSortzen-Ikasbatuazeko arduradunakgustura daude. Aurtengo abenduraarteko finantzazioa dauka EuskarazMintzaproiektuak, baina Sortzen-Ikas-batuaz datorren urterako jarraipena lor-tzen saiatuko da. Izan ere, gero etaikastetxe gehiago dira Euskaraz Min-tzan parte hartu nahi dutenak. Nafarroaeta EAEn sei ikastetxete hasi ziren, etaorain beste bederatzik egin dute eskaera.Iparraldean 20 ikastetxetako irakasleekorain arteko lanarekin jarraituko dute.

Zenbait kasutan gurasoei ere emanzaie jolasen ikastaroa, eta arrakasta-tsuak izan dira. Guztira zazpi ikastaroeskaini dira, eta abendura bitarteanbeste lau egingo dira.

Abenduan ebaluaketa egingo daeta benetan euskararen erabilerak au-rrera egin duen ala ez ikusiko da. Orainarteko emaitzei begiratuz gero, baiez-

koa esan daiteke, erabilerak gora eginduela eta proiektua arrakastatsua suer-tatzen ari dela.

Bide horretan ikastetxe bakoitzakbere erritmoan jarraitu arren, proiek-tuaren fase berri bat etorriko da ikastur-te honetan, 4. fasea izango dena. Eus-karaz Mintzan parte hartzen dutenikastetxe guztien artean lan komunakegitean oinarrituko da fase hori. Proiek-tua Euskal Herri mailakoa izanik osota-suna eman nahi zaio, eta oraindik nolazehaztu gabe dagoen arren, hainbatekintzaren bidez gauzatuko da: jolaseneguna, elkar trukeak… Ikastetxeetakohaurrak helburu jakin batekin elkartu-ko dira: jolastea, euskaraz jolastea, etahorrela euskararen erabilera gehitzea.

Orain dela bi ikasturte jarrizuen abian Sortzen-Ikasbatuaz-ekEuskaraz mintza proiektua, etaaurten ere jarraipena emangozaio. Euskal Herri osoko hainbatikastetxe publikotan garatzen ariden proiektu honen helburu nagu-sia haurrek kaleko euskararenerregistro hurbilak ezagutzea zen.Horretarako, jolasetan oinarritzendira, hau da, jolasen bitartez bul-tzatzen dute haurren artean hizke-ra arrunta. Izan ere, funtsezkotzatjotzen dute kaleko hizkera menpe-ratzea euskararen erabilera heda-tu eta areagotu ahal izateko.

Haurrak eta euskarazko jolasakJolasek kaleko euskara bultzatzeko balio dute

Esperientzia


Proiektuaren behar formalak ze-haztu genituen, eta horrela jolasaldie-tan eramango genuela aurrera erabakigenuen. Honetarako, jolasaldiarenfuntzioa, tokia, saioak eta taldeakproiektuaren arabera antolatzen hasiginen. Horrela, egunero “jolasen saioa”tokatzen zaion taldea 10 minutu lehe-nago ateratzen da aterpera, hamaiketa-koa hartu ahal izateko. Ondorengo 30minutuetan jolasetan aritzen da.

Behar formalak antolatu ondoren,begiralea gure ikastetxeko errealitateansartzeko eta bertakoa sentitu ahal izate-ko aurkezpena egin genion, bai irakas-leok eta bai ikasleek. Lehenengo ka-suan gure Ikastetxeko HezkuntzaProiektua zertan zetzan, ahal ziren neu-rrian gure ezaugarriak, arauak, ohitu-rak, eta abar aipatu genizkion. Ondo-ren, ziklo bakoitzeko koordinatzailea-rekin ordu erdiko saioa paratu genuen.Bilera horietan idatzita eman genizkionzikloko irakasleen izenak, ziklokoezaugarri nagusiak, zer espero zutenproiektu honetatik eta ikastalde bakoi-tzaren ezaugarri nagusiak. Gehienetan,koordinatzailearekin ez ezik, irakasleguztiekin egoteko aukera izan zuen.Ikasleen aurkezpena eskola orduetanlandu genuen: ordu erdiz gure begira-lea den Edurne eta tutorea haurrekinaterpera igotzen ziren, eta aldez aurretikparatutako jolas batekin hasten ziren.Jolas horiek aukeratzerakoan kontuanhartu genuen biziak, erakargarriak, eze-zagunak eta ahal ziren neurrian beraieninteresetan oinarritutakoak izatea.

Hasiera honen ebaluazioa oso posi-tiboa izan zen, haur guztiek poz-pozikharrera egokia egin zietelako bai begi-raleari eta baita proiektuari ere.

Proiektuaren berri eman zitzaionhasieran Guraso Elkarteari eta EskolaBatzordeari ondoren, eta beren ones-pena jaso zuen. Horrez gain, mailetakoguraso bileretan guraso guztiei infor-mazio zabala eta zehatza eman zi-tzaien. Oso harrera ona izan zuen.

1999/2000 ikasturtean haurrekinaritzeko jolasak zikloko bileretan auke-ratzen ziren, hots, tutoreek. Izan ere,beraiek ezagutzen zituzten ondoen

haurrak. Ondoren, begiraleak jolas ho-riek prestatzen zituen. 2000/2001 ikas-turtean, ordea, astean behin begiraleaeta zentroko proiektuaren koordina-tzailea elkartzen ziren saioak prestatze-ko. Bilera horietan jolasak aukeratzeazgain, behar den materiala, abestiak edo-ta, behar izanez gero, arauak ere para-tzen ziren irakasleek aldez aurretik ge-lan bertan landu ahal izateko. Noizeanbehin, saioen ebaluazioa ere egiten du-te. Horretarako, bai monitoreak bere al-detik, bai irakasleek berenetik, saioenebaluazio fitxa txiki bat betetzen dute.

Proiektuaren garapenari begira,euskararen erabilpenaren neurketa ba-tzuk egin dira: lehenengoa proiektua e-zarri baino lehen, hots, aurkezpenaegin aurretik, begiraleak berak egin bai-tzuen; bigarrena 1999/2000 ikasturtea-ren amaieran hiruzpalau hilabete horie-tan gertatukoaz jabetzeko; eta hiruga-rrena 2000/2001 ikasturtearen hasieran,udako etenaldiaren ostean nondik hasibehar genuen jakin ahal izateko.

Prozesu osoan tutoreen parte-har-tzea eta inplikazioa bikaina izan da,haurrengan interesa sortuz eta begira-lea ikastetxeko partaide sentiarazten.Egiten ari garen elkarlana oso baikorikusten dugu eta denok bide beretikgoazela nabaritzen ari gara. Euskararenerabilpena ere areagotzen ari dela na-barmentzen da, eta iazko ikasturteamaieran eginen zen neurketan emai-tza baikorrak lortu dira.

Iruñeko Axular udal ikas-tolako esperientzia

Iruñeko Udal Ikastolen sorreratikbertatik hezkuntzako sektore guztienarteko elkarlana nagusitu da geureikastetxeetan. Duela 17 urtetik hiruikastetxe gara, eta horietako bat gureeskola da. Axular Iruñeko Txantrea au-zoandago kokatuta. Auzo honen barneezaugarriak kontuan izanik (langile au-zoa da, gerla osteko migrazioak zirela-eta etorkinekin sortu zena, batez erenafarrak izanik, eta auzolanean eraiki-ta), hezkuntza mailan eta euskal kultu-ra alorrean gure eskola aitzindarietakobat bezala hartzea ez da harritzekoa.

Garai gogorrak igaro ditugu, baina“espiritu sortzaile, berritzaile eta iraul-tzaile”ez hornitu gaituzte.

Aspaldian hizkuntza plangintza ba-ten beharra ikusten genuenez, espe-rientzia ugari eraman ditugu aurrera.Duela bost urte Euskal Autonomia Erki-degoaren babes ofizialpean sortu zentaldeen berri izan genuen, eta bereha-laxe Sortzenen bitartez harremanetanjarri ginen haiekin. Ondorengo ikastur-teetan lan honetan jardun gara, ia-ia be-ti Nafar Gobernuko Hezkuntza Depar-tamentuaren eta gure titularra den uda-laren laguntzarik gabe, irakasleon etagurasoen borondatean eta ahalegine-tan oinarrituz.

Euskaraz Mintza proiektua beresorreratik ezagutu dugu. Euskara for-malaren garapena gure curriculumeannahiko bermatuta zegoela ikusita etaerabilpenaren diagnosiaren emaitzakjakinda, haurrek kaleko euskararenerregistro hurbilak lantzea derrigorrez-koa ikusten genuen. Gure ingurua era-bat erdalduna izanik ez dugu lan erraza,baina proiektu honek bidea erraztukodigula iruditzen zaigu.

Lehendabizi, irakasleria osoareniritzia kontuan izanik, gure arteko bile-retan proiektu honen uztarpena nolaegin erabaki genuen. Gure IkastetxekoHezkuntza Proiektuaren oinarria Hiz-kuntza Plangintza izanik, bertan berehastapena lantzen hasi ginen. Hastape-nari garrantzi handia eman genionproiektuaren garapena bermatzeko.


Basauriko Arizko ikasto-lako esperientzia

Sortzen eta Ikasbatuaz elkarteen ar-teko lankidetzaren emaitza izan zenEuskaraz Mintza proiektua 1999koekainetik aurrera bilakatu zen solasgaiArizko ikastolan. Hasierako bilerak etahaietatik sorturiko zirriborroak1998/99 ikasturtearen amaieran ezagu-tu zuen argia.

Proiektuaren esparrua jolasordueibegirakoa bazen ere, gurean bestelakoerabakia hartu zen. Arrazoirik ez zitzai-gun falta. Euskaraz Bizi proiektua aurre-ra eramateko konpromiso sendoaadostu genuenetik, jolasorduak ere bar-nean hartu izan ditugu, plangintza oso-aren beste atal bat legez. Beste aldetik,ikastola handia izatean, jolas garaiareniraupena laburregitzat jotzen genuen,patxadaz eta ganoraz programazioaarrakastaz burutzeko. Eta gainera, era-bateko adostasuna lortu zuen beste ba-lorazio hau ere mahairatu zen: euskarajatorraren erabilpena sustatzeko berez-ko premia zuena bazkalorduaren ingu-ruko tartea zela. Gogoan hartu behar du-gu Arizko ikastolako ikasle erdiak bainogehiago direla zerbitzu horren erabil-tzaileak, eta protagonismoa emanez, tal-de eraginkor bilaka dezakeguna.

Arrazoi horiek nagusi, irakasleen etaproiektuaren ardura hartuko zuen begi-raleaz gain, jantokiko begiraleei ere lu-zatu genien Donostian egin zen forma-kuntza ikastarora joateko gonbidapena.1999ko azaroan, beraz, Arizko ikastola-ko lau lagunek hartu zuten parte Urtxin-txak eskainitako saioetan. Asmo, ideiaeta ilusioz beteriko bidaiak izan zirenDonostiarako joan-etorriak. Baina hu-rrengo urteko martxora arte ezin izan ge-nuen praktikan ipintzen hasi, diru la-guntzak ez baitira beti garaiz iristen.

Azkenik, esan bezala, martxoanekin genion proiektuaren alderdi prak-tikoari. Euskaraz Mintzaren begiralea12:30etik 14:30era bitartean hasi zen la-nean, eta lehen bi asteak antolaketa ar-loa ondo zehazten pasa genituen: ko-ordinazioa nola bideratu, jantokikogainerako langileak nola inplikatu,egutegia nola zehaztu, baliabideak no-

la egituratu, material beharrak nola fi-nantzatu, ikasleen aurrean nola aur-keztu, ebaluazioa nola planteatu...

Koordinazioari dagokionez, argigenuen Euskaraz Mintza proiektua,Euskaraz Bizi proiektua bezala, ezin zi-tekeela jantoki garaira soilik mugatu,esparru hezitzaile horrek lotura zuzenabehar baitu gainerako ikastorduekin.Hori errealitate bilakatzeko, proiektua-ren begiraleak eskola komunitateaosatzen duten guztiekin izan beharzuen komunikazio-hari egituratua:

- Irakasleari hileko plangintzarenberri emateko eta balizko jarduera ko-munak proposatzeko gunerik egokie-na, urtetako esperientzia zuen Euska-raz Bizi Batzordea zela ondorioztatugenuen. Berau da proiektuaren lehenerreferentzia, eta bigarrena euskararennormalkuntzarako teknikaria. Hama-bostean behin biltzen den batzorde ho-ri zikloetako irakasle banak, teknika-riak eta ikasburuak osatzen zuten unehartara arte; Euskaraz Mintza proiektuabarneratzean, begirale eta guzti, lan es-parrua zabaldu egiten zitzaion, eran-tzukizun berria bere gain hartuz.

- Jantoki Batzordea eta langileak ereezin genitzakeen albo batera utzi. Izanere, langile horiek elementu eraginko-rra izan behar zuten proiektuan. Hauda, ardura zuzena zuen begiralearen gi-daritzapean bazen ere, harekin bateraaritu behar zuten jolasak irakasten etabideratzen, materiala atontzen eta kon-

trolatzen, programazioan laguntzen...Beraz, Jantoki Batzordeak zenbait be-har ekonomikoren aurrean erabakiakhartzeaz gain, ondo argi azaldu beharzien langile guztiei zein ziren beren be-tebeharrak, bai jatorduari zegozkio-nak, bai aisialdia edukiz bete eta eus-kalduntzeari zegozkionak ere.

- Familiengana heltzea neketsuagosuertatu ohi zaigu sarritan. Izan ere, le-hen ikasturtean Batzorde Iraunkorrekokideek, Eskola Kontseilukideek etaJantoki Batzordekideek bakarrik jasozuten proiektuari buruzko informaziozuzena. Jantokiko erabiltzaileak zirenfamiliek, berriz, beren seme-alabek be-girale "berezi" batekin (Argitxuren la-gun-mina txikienentzat) izandako bizi-penen berri bazuten, baina zeharka-koa: haurren komentarioak, jolastoki-ko solasaldiak...

Emaitzen aurrebalorazioa ekaineanegin genuen. Goizegi zen, ezbairik ga-be: proiektuak hiru hilabete besterik ezzituen. Hala ere, bikain etorri zitzaigunhutsuneak detektatzeko eta, batez ere,ikasleen artean Nora, "ondo pasatzekobegiralea", funtsezkoa zela frogatzeko.

Pasa den ikasturtean ildo beretik jodugu proiektuaren antolaketa eta ze-haztapenari dagokionez. Baina berri-kuntzak ere egin ditugu:

- Udalaren lankidetzari esker, jolas-tokian hainbat eta hainbat irudi margo-tu genituen: lokotxetan aritzeko mar-


kak, lau bazterrak, iturriekin korri egi-teko bidexkak... Aukera dibertigarriakeskura jarri besterik ez dugu egin, etaharrera oso ona izan dute.

- "Gurasoak euskaraz jolasten" ikas-taroa antolatu genuen urtarrilean haste-ko, proiektuak aurreikusten zuen espa-rru hori garatzen lehenak izan ginelarik.Bi talde osatu genituen: goizeko lehenorduan bata, eta arratsaldean, eskolakamaitu eta gero, bestea. Jolas eta kantabildumatxoa ere prestatu genuen, eus-kaldunak edo erdaldunak izan, Euska-raz Mintzaren begiralearekin berarekineuskaraz jolasean ikas zezaten.

Ideia eta istorio gehiago dugunarren, utzi egin behar zaituztegu hu-rrengo batera arte, bestela gu gabe hasi-ko baitira soka saltoan, iturrietan, go-man, txaloka, kaniketan, harrapake-tan, zelai errean, lokotxetan, kromo-tan, botean, ezkutaketan... eta ez dugugaldu nahi!!!!!

Kanboko eskola publikoelebiduneko esperientzia

Pantxoa MitxelenaKanboko eskola publikoko irakas-

lea

Gure eskola publikoetan euskarairakasteko bideak nolakoak diren ana-lizatu ondoren, ohartu ginen ezin ge-nuela Hegoaldeko moduan jokatu Eus-karaz Mintza egitasmoa gauzatzeko ga-raian. Iparraldeko ikastetxe publikoe-tan ikasleen kopuru batek baizik ez dueuskara ikasten (elebidun sistemandaudenek) eta kasik ikasgelan soilikerabiltzen da euskara. Horregatik, era-baki genuen proiektua irakasleek zute-la obratuko klase denboran, eta ez be-giraleek klasetik kanpo.

Horretarako, irakasleen formakun-tzarekin hasi ginen. 15 ikastetxeetako19 irakaslek Urtxintxa Elkarteakanimatutako formakuntzan hartu zu-ten parte hiru asteazken goizetan. Eus-kal joko zahar andana baten aurkitzekoparada ukan zuten, eta hizkuntzarengarrantzia azpimarratu zitzaien.

Geroztik, gure ikastetxean, Kan-bon, ostiral goiz osoan hiru oren laur-denez 32 haur jolasten dira Maritxu etaPantxo irakasleekin. Astero jolas berribat aurkezten zaie, eta horrela, gauregun, dantza eta abesti multzo batgogoan dauzkate.

Ostiral arratsaldeetan, aro txarra de-nean kirola kanpoan egiteko, beste 22ikasle handienekin gauza bera egitenda. Hizkuntzaren ikasteari lehentasuna

emaiten zaio eta joko batzuetan arauakaldatzen dira euskararen egitura ba-tzuk erabilarazteko. Adibidez:

“Maite zaitut…. ordularia duzula-ko/baituzu”.

“Ez zaitut maite…. ez baizira han-dia/ ez zirelako handia”.

Ororen buru, haurrak gogotik sartudira proiektuan dinamikoa eta alaia de-lako, eta batzuetan ikusten ditugu hau-rrak jolas horietan lanarte denboran.


Informatikaren presentzia abia-dura handiz nabarmentzen joan dagizartearen arlo guztietan. Gauregun ia lan eremu guztietan azal-tzen da; geroz eta jende gehiagokerabiltzen du ordenagailua bere la-nean. Momentu batean etxeetan te-lebista ezinbesteko tresna bihurtubazen, badirudi gauza bera gerta-tzen ari dela ordenagailuarekin. La-naren esparruaz aparte, aisialdirakoere gero eta erabilpen handiagoa du.Beraz, biztanleriaren ehuneko handibatek jarri behar izan du bere buruanoizbait ordenagailu edo ordenagai-ludun makina baten aurrean. Per-tsona horiek informatikarekin inon-go kontakturik izan ez badute, gogo-rra izan daiteke edo traba asko sorditzake.

Hezkuntza eta informa-tika

Oraintxe arte behe mailako eta mai-la ertainetako hezkuntzan informatikazeharo baztertua egon da. Jende gutxizegoen horrelako gaiak irakasteko tre-batuta, eta trebatuta zeudenen artean,oso gutxi irakaskuntzan interesaturik.

Ildo honetatik, badirudi oso garran-tzitsua dela informatika irakastea beheeta erdiko mailako hezkuntzan. Baina,nire ustez, adin gazte horietan, progra-matzen edo konputagailuaren barne e-gituraz edota sistema eragileei buruz ja-kitea baino garrantzitsuagoa, konputa-gailua lan tresna ahaltsua izan daiteke-ela ulertzea da. Eta haurrak horretaz ja-be daitezen, behar-beharrezkoa da eu-ren irakasle, hezitzaile eta, kasu asko-tan, eredu diren maisu-maistrak hala e-rabiltzen dutela ikustea.

Horren inguruan, Alfonso Gutiérre-zek honako hau dio:

"Irakasleok, Teknologia Berriez arigarela, irakas-baliabideetara mugatzeada interpretazio sinpleena, eta beharba-da gehien erabiltzen dena. Konputagai-luak, proiektagailuak, bideo elkarreragi-leak, irakurle digitalak, multimedia...,sofistikatuak-edo diren baliabide horieiburuz zerbait irakurria dugu, eta, diote-nez, hezkuntzan erabilgarriak dira. Be-r r iadjektiboak, kasu askotan, baliabidehoriek oraindik ez erabiltzearen zerga-tia justifikatzeko balio izaten du, eta neu-rri batean, geure kontzientzia berritzai-lea lasaitzeko" (Gutiérrez A.).

Beraz, jauzi nabarmena egin duguhaur eta gaztetxoek jakin behar dute-netik beren maisuek, ez informatikakomaisuek, baizik eta denek, jakin behardutenera.

Pina eta Sánchez-ekartikulu bate-an, informatika arloan espezializatuakez diren ikasketetan informatika irakas-teko hainbat curriculum joerei buruzhitz egiten digute. Joera hauen artean,batetik, informatikaren oinarriak, alda-tuko ez diren arloak erakustearen alde-koak daude; eta bestetik, informatika-ren arlo praktikoa jorratzea nahiago

Irakatsi aurretik, ikasi egin behar da

Informatika

Edurne LarrazaNUPeko irakaslea

Irakasle Eskolabaten esperien-tzia


har, ikasle espainolek unibertsitaterairistean informatikarekin garrantzizkokontakturik ez dutela izan diote. Askokkonputagailu bat piztu ere ez dute inoizegin. Honek oinarrizko kontzeptuensarrera bat egin beharra dakar. Baina,hor egiten dena alde batera utziz, osogarrantzitsua iruditzen zaigu etorkizu-neko irakasle hauek beren eskoletarairisten diren egunean, proposatzenzaien softwarea edo beraiek aurki de-zaketena ebaluatzen jakitea. Horrega-tik, merkatuan dagoen produktu batenazterketa egitea eskatzen zaie,erabilgarritasuna, atsegina izatea etahorrelakoak aztertuz. Horretarako osolagungarria izan daitekeen materialasko lor daiteke sarean bertan (Caberoeta Duarte) eta (Marquès).

Hurrengo urratsa Interneten dago-enari aplikazio hezgarria ematea da. In-ternetetik lortzen den materiala batzu-etan zuzenean erabiltzeko modukoada, beste batzuetan, berriz, norberarenprestakuntza behar du, eta beste ba-tzuetan informazio gisa besterik ez diobalioko irakasle bati. Baina atal hone-tan argi geratu behar dena da Internete-tik laguntza handia jasotzeko aukeradagoela. Jarraian adibide batzuk ikusditzakegu.

- Ibazar web orrian (www.-

ibazar.es) produktu batzuk ageri diraenkantean. Etxetik, sarearen bidez, en-kantean dauden produktuak erostekoedo saldu nahi dugun zerbait enkante-an jartzeko aukera daukagu. Horrek,Historia irakasgaiko Ekonomiaren Oi-narriak gaiaren barruan, egunerokoaez den salerosketa modu bat praktikokiikusteko balio dezake.

- Egunkariako Hemeroteka(www.egunkaria.com/egun1999/sa-rrera.html), adibidez, bai irakasleek etabai ikasleek apunteak osatzeko eta la-nak egiteko erabil dezaketen webgu-nea da.

Bi urrats horiek landu ondoren, Ira-kasle Eskolako ikasleek badakite lor-tzen duten material informatikoarenebaluaketa egiten eta Interneti erabil-garritasuna aurkitzen. Beraz, beren kla-seetarako egokia zer izan daitekeenetazer ez bereizteko gai dira. Halaber,oraindik hutsune bat geratzen da: mer-katuan edo Interneten behar dutenaaurkitzen ez dutenean eman beharre-ko pausoa.

Kasu horretan eurek sortu beharkodute behar duten materiala. Multime-dia materialaz ari gara, soinu, irudi, mu-gimendu eta bestelakoak dituztenak.Horien artean elkarreragileak eta elka-rreragile ez direnak bereiziko ditugu.

dutenak. Lehenengoaren alde daude-nak, aplikaziotik urrutiago eta kon-tzeptutik gertuago ibiliz, informatika-ren oinarri horiek argi dituen pertsonabatek edozein pakete instalatzen etaerabiltzen erraz ikasiko duela diote(Kelemen eta Patt). Bigarrenaren alde-koek, ordea, aplikazio zehatzak era-kustearen alde jotzen dute, informati-karen alorrean espezializatu nahi ezduen jendea lehen aipatutako oina-rriak jasota gustura geratzen ez delako(Sellars).

Horri guztiari jarraituz, NafarroakoUnibertsitate Publikoan (NUP) Tekno-logia Berrien alorrean lan egiten dugunirakasleok bigarren adarretik jo dugu,ikasleentzat interesgarriak diren pro-gramak landuz konputagailuarekin ha-rremanetan jartzen direla pentsatuz etapixkanaka oinarri horiek ere beren ka-buz ikasiko dituztela ulertuz.

Gure aukeraHemendik aurrerakoa NUPeko Ira-

kasle Eskolan informatika irakastekodauden bi irakasgaien azalpena izangoda, kontuan izanik egungo ikasleaketorkizuneko irakasleak izango direla,irakasgai hauek daukaten garrantziaeta balioa adieraziz.

Pina eta Sánchez-en artikuluan, oro

1. irudia: a eta e bokalak irakasteko irudiak. Programan hitzak ahoskatzen dituen soinuarekin batera datoz.


Lehenengoan haurrak ez du parte-hartze aktiborik, ordenagailuarekinbehintzat. Normalean aurkezpenakedota azalpenak egiteko erabiltzen da.Horrelakoak sortzeko "Kid Pix Studio"delakoa erabiltzen dugu. Programa ho-

izan dezakeena.Bigarrenean, elkarreragile ez dene-

an, programaren aurrean dagoenak par-te-hartze aktiboa izan behar du. Berakegindako aukeren arabera programakerakutsiko duena desberdina izango da.

nek marrazkiak egiteko hainbat aukeraeskaintzen ditu, marrazki eta animazioikusgarriekin eta soinuarekin. Hone-kin sor daitekeenaren adibide bat 1. iru-dian ikus dezakegun programa da, ani-malien bidez bokalak irakasteko balio

2. irudia: programaren pantaila desberdinak eta bere azalpena.

1- Bokalak botoia sakatuta, programa hasten da.

2- Erdian hainbat animaliarenizenak agertzen joango dira etapantailan nonbait animaliarenirudia..

3- Hitza pantailan zehar mugidaiteke eta hitzaren lehenengobokalari dagokion biribilera eraman behar da.

4- Aurreko kasuan bezala hitzabokal okerrera eramaten bada,pantaila hau agertzen da negarrezdagoen haurrarekin eta musikadramatiko batekin.

5- Kasu honetan, ordea, ongiegin da; beraz, ondorengo pantailara pasako da.

6- Egin beharrekoa ongi egindenez, eskuak agertzen diratxalo egiten eta txalo hotsak ereentzuten dira.


sun handiagoa izango dutela beste soft-warearekin kontaktuan jartzeko ere.Gainera, irakasgaiaren edukien ba-rruan, “Word”, posta elektronikoa eta a-bar inplizituki agertu ez arren, horiekere ikasten dituzte lan idatziak aurkeztubehar dituztelako, irakaslearekin kon-taktuan jarri behar dutelako eta abar.Alderdi teorikotik jotzen denean,ordea, zer erabili eta nola aplikatu be-harko litzatekeen oso ongi jakingo du-te, baina ordenagailua behar adina era-bili gabeak izango dira eta erabili nahiezik jarraituko dute.

Amaitzeko, esan beharra dago, ira-kasle euskaldunek behintzat, sortze lanhandia egin beharko dutela. Beste hiz-kuntzetan, jar dezagun adibide gisa ka-talana, jadanik nahiko garatua dago lanhori, baina euskaraz egiteko asko dagooraindik. Adibidez, haurrentzat Inter-neteko helbide asko dago, bai gaztela-niaz eta bai erdal hizkuntzetan. Aisial-dirako helbideak eta helbide didakti-koak ere bai, baina euskaraz, nik behin-tzat, ez dut gauza askorik aurkitu. Adi-bidez, Xingolan,(www.egunkaria.com/xingola), hau-rren aisialdirako jolas sinpleak eskain-tzen dituzte. Puzzleak, erantzuteko gal-derak, erreportaje txikiak eta ipuintxo-ak eskaintzen dituen web orria da. Bes-talde, hortxe daukagu, euskaraz dago-en banaketa libreko softwarearen ze-rrenda egiten saiatzen den www.arra-kis.es/~sortzen/freeware.htm Interne-teko helbidea. Baina oraingoz, "ZureDiabetea Kontrolpean" programa eta"Klik" aplikaziorako (berez katalana

Horrelakoak egiteko "MacromediaDirector" tresna erakusten zaie. Tresnahorrekin elkarreragile ez diren aurkez-penak ere gara ditzakete, eta gainera,animazioak eurek sortu eta "Lingo" len-goaia erabiliz osagaiek elkarrekintzaonar dezaten programatu. Azken hitzhonek, gehienetan, informatikarenerabiltzaile soila den jendeari beldurhandia ematen dio. Baina lengoaia ho-riek, autore lengoaiak deritzenak, hainzuzen ere jende horrentzat diseinaturikdaude. Gauza politak sor daitezke pro-gramazioaz ezer gutxi jakin arren. Adi-bide gisa, 2.a eta 2.b irudietan azaltzenden programa ikus daiteke.

Sarean ageri diren Irakasle Eskole-tako informazioa aztertuz gero, argiikusten da informatikari oso denboragutxi eskaintzen zaiola. Gehienek ira-kasgai bakarra daukate eta horren ataltxiki bat besterik ez zaio ematen infor-matikari, beste guztia proiektagailu,diapositiba, bideo, zine eta bestelakoikus-entzunezko gailuek hartzen dute-larik. Ez dut esango nik horiei denboragutxiago eskaini behar zaienik, bainabai informatikari, eta are gehiago,haien alderdi praktikoari, denboragehiago eskaini beharko litzaiokeela.Gehienetan, irakaskuntza eskaintze-tan, edukia oso teorikoa da; hezkun-tzan informatika nola erabili beharko li-tzatekeen, softwarea eta hardwarea zerden, multimedia sistemak nola erabildaitezkeen… irakasten dute, eta prakti-koenek, Word eta PowerPointen erabi-lera.

OndorioakIkusirik nolako abiadan aldatzen

den informatika , oso posible da orainIrakasle Eskolan dauden ikasleak esko-la batean lanean hasten direnerakogaur egungo Teknologia Berri guztiakzaharkituta gelditzea. Oso urrutira joangabe, eskoletan "Director 6" bertsioaerabiltzen ari gara eta dagoeneko mer-katuan "Director 8" bertsioa dago sal-gai. Dena den, ni metodologia honenaldekoa naiz, pentsatzen dudalakoorain hori ikasteko gai izan badira, ho-rren berrikuntzak beren kabuz beren-ganatzeko gai izango direla, eta errazta-

Bibliografia- CABERO eta DUARTE: Evalua-

ción de medios y materiales de ense-ñanza en soporte multimedia. Pixel-Bit. Revista de Medios y Educación,13, 23-45.

- GUTIERREZ, A.: http://www.-uned.es/ntedu/espanol/master/pri-mero/modulos/multimedia/magis-te.htm

- KELEMEN: Public Understan-ding of CS and First Courses for Non-majors. 1997.

- MARQUÉS: http://www.xtec.-es/~pmarques/edusoft.htm

- PATT: First Courses and Funda-mentals. Michigango Unibertsitatea.IEEE computacional science and en-gineering, 1996ko uda, 46-65 eta96ko udazkena 54-62.

- PINA eta SANCHEZ: "Conside-raciones en la enseñanza de la Infor-mática para estudios universitariosde Ciencias Sociales: propuestas decurriculum y metodología". XIV Con-greso de Estudios Vascos: Informa-zioaren Gizartea. 299-305 or. 1998.

- SELLARS: Why a college courseis computer literacy. Sigcse Bulletin,20. alea, 2 zkia, 1988ko ekaina, 58-64.

da) lotura (www.xtec.es/recursos/clic)besterik ez du eskaintzen. Programakomertzialetan badago eskaintzagehiago; EIMA katalogoan [EIMA] etaEuskarazko Software katalogoan(194.30.78.149/softkat/sarkat.htm)software horri buruzko informazioa lor

2.b irudia: negar eta txaloen pantailan bi irudi hauek agertzen dira. Atea sakatuta programabukatzen da. Bost bokalen koadroa sakatuta, txaloen pantailatik beste animalia batekinjolastera pasatzen gara, eta negarren pantailatik lehenengo animaliarekin jarraitzen dugu.


The Beatles CD-ROMak bi aurpegidituela esan daiteke: musika konpak-tua eta CD-ROMa. Lehenengoak talde-aren lau kantu biltzen ditu: Day Tripper,The Long and Winding Road, Twist &Shout eta When I´m Sixty Four. Kantuhoriek playback moduan erabiltzekoaukera dago, hau da, ikasleek hainbatbertsioren azpiko musika jo dezaketeabiadura aldatuz, melodiarekin edo ga-be… Bigarren aurpegiak, CD-ROMak,irakaslearentzat baliagarri diren hain-bat eduki biltzen ditu:

- Abestien analisia: interpretatzaile-ari edo egileari buruzko informazioa e-ta analisi fitxa ditu, eta baitairakaslearentzako zein ikasleentzakomusikogramak ere.

- Laguntza pedagogikoa: helbu-ruei, edukiei, ekintzei, sekuentziazioei,denboralizazioari, prestaketarako ari-ketei eta inprobisatzeko aholkuei bu-ruzko proposamen irekiak egiten dira.Hori guztia Lehen eta Bigarren Hez-kuntzarako, Batxilergorako eta MusikaEskoletarako bereziki landurik aurkez-ten da.

- Entzuketak: abestia entzutearekinbatera partitura osoak, murriztuak, par-titxelak… ikusteko aukera ematen du,orri guztiak inprima daitezkeelarik.

- Midi sekuentziak: Midi sekuen-tziarekin lan egiteko aukera ematenduen programa baten proba biltzen da.Horrek nahi diren moldaketak egitekoaukera ematen du. Programa ezagu-

tzen ez dutenentzat erabilera argibide-ak jarrita daude.

- Glosarioa: instrumentuen alderditeknikoari buruzko zenbait atal gehi-tzen dira (gitarrako akordeen jarrera,perkusioa eta bateria nola idatzi…). Al-derdi orokorrari ere egiten zaio errefe-rentzia: musika moderno zifratua, ter-minologia espezifikoa…

Informazio hori guztia inprimatze-ko moduan dago, guztia 467 orrialdee-tan biltzen delarik.

Materiala osatzeko hain-bat arrazoi

Musika irakasle talde bat izan da lanhonen egilea. Musika arloan eta gazteeibegira sumatzen zuten hutsuneari e-rantzuteko asmoz sortu dute materialmotibagarri hau.

Celia Egea musika irakasle eta egile-etako batek dioskunez, “LOGSErenezarpenaren ondoren Bigarren Hez-kuntzako irakasleok zailtasun ugarire-kin egiten genuen topo Musika klaseakemateko garaian. Horregatik, zailtasunhoriek gainditzeko, maila honetarakomusika curriculuma garatzeko eta Biga-rren Hezkuntzako irakasleok prestakun-tza aldetik geneuzkan gabeziei aurre e-giteko sortu dugu materiala”.

Irakasle hauen esperientzia eta tal-de lana izan dira proiektuaren oinarri,eta emaitza Musikako irakasleentzakomaterial pedagogiko berritzailea eta

Ekarpena

The Beatles euskarazRock & Orff taldeak DBHn musika lantzeko materialberria aurkeztu du euskaraz: The Beatles CD-ROMa

erabilgarria izan da, bai institutuko ira-kasleentzat bai musika eskoletako etaLehen eta Bigarren Hezkuntzako ira-kasleentzat.

Egeak azaltzen digunaren arabera i-rakasle egileak, BBBn eta Bigarren Hez-kuntzan izan duten esperientziarekin,nerabeen klaseetan instrumentuenadierazpenak duen garrantziaz jabetudira. “Gure ustez, erraztasun, arrakastaeta motibazio handienarekin lantzenden eduki multzoa da. Alabaina, nera-beei kosta egin zaie abestea ahotsa alda-tu egiten zaielako, lotsatu egiten direlako,aurretik prestakuntzarik ez dutela… Etadantzatzerakoan ere lotsa sentitzen du-te, ikastetxeetan ez dago leku egokirik…Zuzenean lantzeko eduki zailak dira,baina garatzea interesatzen zaigu.Hainbestean, interpretazio instrumen-tala lantzeak ekintza horiek guztiak aldiberean eta ia konturatu ere egin gabelantzeko aukera ematen digu”.

Hori guztia aurrera eramateko etaposible egiteko musika errepertoriomotibagarria eta egokia edukitzea ga-rrantzitsutzat jotzen dute egileek.“Adin horretan gehienek musika “mo-dernoa” edo kontsumoko musika soilikentzuten dute. Horrekiko duten intere-sa beste musika motak ezagutzekoaprobetxatu behar dela uste dugu. Bai-na ez, orain arte bezala, haurrentzakoabestien moldaketak erabiliz” iriztendio Egeak. “Horrez gain, ikasle haueknormalean musika-hizkuntza mailahandirik ez daukate, eta horrek erekezkatzen gintuen”.

Kezka eta hutsune horiek guztiekbultzatu zuten irakasle talde hau erraza,erakargarria eta malgua izango zen ma-teriala sortzera. Era berean, kontzienteziren irakasleen prestakuntza arazoazere. “Musika irakasle guztiok ez gatozarlo beretik. Denok menperatzen ez di-tugun instrumentuak daude, etaikasleek jotzen dituztenak edo jo nahidituztenak: bateria, gitarra elektrikoa,teklatua… Gainera, formazio klasi-koa dugunok, normalean, ez daukaguezagutza nahikorik abestiei ukitu mo-dernoko moldaketak egiteko: reggaeestiloa, saltsa, rock eta abar”.

Esperientzian oinarrituta-ko talde lana da

Burlatako Musika Sortzailea Esko-lako zuzendari Celia Egea eta IruñekoBigarren Hezkuntzako institutu batekoMusika irakasle Inma Martinez izan zi-ren proiektuarekin hasi zirenak. Hasie-rako urratsak beraien ikasleekin burutuzituzten. Aurretik aipatu ditugun krite-rioak betetzen zituzten hainbat abestiaukeratu, musika sekuentziak eta parti-turak egin eta zenbait ikasturtetan mai-la eta egoera ezberdinetako ikasleekinesperimentatu zuten. “Eskolan orkes-tra bat sortu genuen eta hainbat musi-ka jaialdi antolatu genituen. Bainagarrantzitsuena zera izan zen: ikasle-en artean motibazio berezia sortu zela,eta irakasleek, gurasoek eta hezkuntzaerakundeek gehiago estimatu zutela”.

Ondoren, Lehen Hezkuntzan etaMusika Eskoletan ere lan egiten hasi zi-ren, eta beste bi irakaslerekin elkarleanabiatu ziren. Bata Lehen Hezkuntzakoikastetxe publiko batean Musika klase-ak ematen dituen Pola Lazkoz zen, etabestea Lekunberriko Musika Eskolakopedagogo eta irakasle Elena Aguilera.Bi irakasle hauen esku-hartzeak lana

osatu eta aberastu zuen, hainbatikuspegitatik egindako proposamenosagarriak gehituz.

Besteak beste, materiala kaleratuaurretik maila ezberdinetako irakasle-entzako lagin edo eredu bat prestatuzuten. “Helburua zen hainbat musikamaila, formazio eta arlotako irakasleek


Lehen etaBigarren

Hezkuntzaneta MusikaEskoletan

erabiltzekomoduko ma-

teriala da


klasean eredu hori erabiltzea eta berenesperientziari buruzko iritzia ematea.Eredu hori CD-ROM formatuan banatugenue;, ez ziren partitura batzuk soilik,horrez gain hainbat atal gehitu geni-tuen: abestiak, gelan lantzeko play-back-ak, musikogramak, irakasleen-tzako eranskinak, ikasleen prestakun-tzarako ariketak, laguntza pedagogi-koak eta Midiko sekuentzia moldake-tak egin ahal izateko (ezagutzen ez zu-ten irakasleentzat argibideak jarririk).Egeak dioenez, ondoren hainbat inkes-ta eta elkarrizketa pertsonal egin zituz-ten irakasleen ekarpenak biltzeko.

Klaseko esperientziarenondorioak

Klasean egindako esperientzietatikbi ondorio nagusi atera dituzte:

1- Ikasleengan sortutako heziketamotibazioa eta aberastasuna: playback-a erabiltzeak izugarri errazten die ikas-leei interpretatzen, ez die ezagutza mai-la handirik eskatzen eta horrek interpre-tatzeko orduan autonomia hartzen la-guntzen die. Horrela, playback-aren la-guntzarik gabe jotzen dute azkenerako.Musika aldetik aberastu egiten dira, ka-litatezko musika entzuten ari diren hei-nean, konturatu gabe entzumena lan-tzen dutelako harmonikoki, erritmiko-ki, melodikoki eta beste hainbat alder-ditatik. Taldean jotzeko, beste gelakide-ei entzuteko, eta bere interpretazioa en-tzuten duenaren arabera modulatzekogaitasuna garatzen dituzte. Segurtasungehiago hartzen dute.

Beren ingurune musikaletik hurbildauden moldaketak direnez, eroso etajotzeko gogoz sentitzen dira.

Denentzako moduko zatiak daude,inor ez da bazterturik gelditzen askodakielako edo gutxi dakielako.

Gelan denek ia zati guztiak lantzendituztenez, ez dira aspertzen.

Beste gelakideen aurrean taldeanjotzeak gustura sentiarazten ditu, etabehin jo ondoren, beti errepikatzekoprest egoten dira.

Horrek beste hainbat ekintza buru-tzeko motibazioa pizten du. Beste ego-era batean ez lukete egingo, baina ho-

rrelako prestakuntzaren ondoren jaial-di batean kantatzen, dantzatzen, aur-kezten, antolatzen eta abar amaitzendute.

Ikasleen artean gauzak ondo egite-ko interesa sortzen da, gainditzekonahia, autoebaluatzeko gaitasun han-diagoa, taldean gehiago kolaboratzenda, autoestimua garatzen da eta norbe-raren eta besteen gaitasun musikalakonartzen dira.

Azken finean, Musika ikasgaiarekinmaila pedagogiko-musikal ezberdine-tan iritsi nahi diren helburuak lortzendira, hots, kontzeptuzkoak, prozesuz-koak eta jarrerazkoak.

2- Irakasleen heziketa lanerakoerraztasuna ekarri zuen: irakasleek ma-terial benetan osatua zela adierazi dute.Normalean irakasleek bildu, sailkatueta egin behar izaten duten material u-gari biltzen du. Esaterako, analisiarakofitxak, musikogramak eta ikasleentza-ko fitxa-musikogramak.

Erdi mailako irakasleentzako mo-duko alderdiak ere biltzen ditu: hainbatinstrumenturekin jotzeko glosario tek-nikoa, harmonia modernoa, inprobisa-tzeko orientabide pedagogikoak…

Klaseak prestatzeko garaian den-bora aurrezten laguntzen du.

Playback-ak, esaterako, haur ba-koitzari indibidualki erantzuteko auke-ra ematen die. Klase gutxitan emaitzaduinak lortzen dira eta denbora gehia-go eskaini nahi bada, horretarako ma-teriala eta aukerak ematen ditu: anali-siak, musikogramak, partiturak…

Talde bakoitzari moldatutako se-kuentziak sortzeko aukera ematen duMidik, eta baita beste hainbat alderdilantzeko ere: dantza, musika hizkun-tza, aho adierazpena, denbora musi-kan, heziketa erritmikoa, harmonikoaeta melodikoa… Oso erabilgarria daikasleak motibatzeko.

Merkatuan antzeko materialik ezdagoenez, irakasleek berritzailea delairitzi dute.

Azken finean, egileen ustea egiaz-tatua gelditu da: irakasleentzako mate-rial erabilgarria dela. Lehen eta Biga-rren Hezkuntzan eta Musika Eskoletanerabiltzeko moduko materiala osatudute.

Euskarazko bertsioa orain kaleratuda, baina gaztelaniazkoa martxoaz ge-roztik merkatuan zen. Dena den, Rock &Orff-en lehen bilduma orain bi urte argi-taratu zen, eta hark ere gelan lantzekolau abesti biltzen zituen. Dena den, bil-duma hori ez dute euskaratu oraindik.

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakazaroa


Berriak

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Saileko Euskara Zerbitzuko NOLEGA atalak bideratutako hiru argitalpen berri kalean di-ra jada. Bata Sagastiberri 2001 da. Argitalpen honetan 2000-2001 ikasturteko Urruzuno Literatur Lehiaketan saritutako lanakbiltzen dira. Bigarrena Barriola 2001 da, Barriola Deklamazio lehiaketako sarituen ahotsak biltzen dituen kasetea. Eta hiru-garrena NOLEGAren aurkezpen txostena da. Bertan NOLEGAk ikastetxeei egiten dizkien eskaintzak jasotzen dira. Argital-pen guztiek euskararen erabilera edota kalitatea areagotzea dute helburu.

Musika irakasle euskaldunen artekokomunikazioa erraztu du topaketak

“Musika Irakasle Euskaldu-non II. Topaketak” aukera pa-regabea eskaini du oraingoanere musikaren irakaskuntzanmurgilduta dabiltzan irakasle-ak biltzeko. Urriaren 26an el-kartu ziren Donostiako Herri A-metsa ikastolan. Euskal Kantu-zaleen Elkarteak bigarren aldizantolatu du topaketa eta balo-razio positiboa egin du.

Aurtengo topaketaren izen-burua “Baliabide didaktikoeninguruan” izan da. Gai hori ar-datz harturik Antton Jauregi, A-na Etxeberria, Itziar Zamora etaMixel Etxekopar musika ira-kasleek euren esperientzia etalanak aurkeztu zizkieten partehartu zuten beste irakasleei.Lauak ere eskarmentu handikoirakasleak dira eta haien espe-rientzia pedagogikoa era asko-takoa da: alde batetik, norabi-de pertsonal ezberdinekoakdira; bestetik, Euskal Herriko

herrialde ezberdinetakoak di-ra; eta irakaskuntza mailari da-gokionez, Haur, Lehen eta Bi-garren Hezkuntzan aritzen di-ra.

Topaketaren helburuetakobat musika irakasle euskaldu-non etengabeko prestakuntzabultzatzea izan da, eta ildo ho-rretan lanean jarraituko du Eus-kal Kantuzaleen Elkarteak. Eraberean, euskaraz egindakomaterial didaktikoa sustatzea,zabaltzea eta bideragarri egiteada beste xedeetako bat. Euskalkantu eta musika sustatze alde-ra honen erabilera normalizat-zea bilatzen du, eta bide batez,euskal kulturaren aberastasu-naren inguruko hausnarketabultzatzen du.

Topaketaren bitartez musi-ka irakasle euskaldunentzatkomunikazio espazio bat sortuda eta euren arteko komunika-zio bideak indartu ere bai.


Joandako 30 urteren buruan haurtxikien heziketan mugitu diren taldeasko izan dira haurren heziketarakoeskubidea aldarrikatuz, beraientzakoegitura egokiak landu eta administra-zioari konpromiso zehatzak exigitzenaritu direnak.

Inongo zalantzarik gabe, ibilibidehonen helmuga LOGSE Legea izan damaila handi batean. Alde batetik, hau-rra jaiotzen den une berberetik heztendela onartzen duelako eta bestetik,haurtzaroari buruzko ikusmolde pe-dagogiko berriei jarraikiz, haur txi-kiak jasotzen dituzten zentroak arau-tzen dituelako kalitatezko eskaintzakziurtatzeko helburuarekin.

Gaur egun hezkuntza erreforma-ren azken unera iritsi garen honetan,administrazioak familiei laguntzakeskaintzeko aitzakian, filosofia etaibilibide honekin guztiarekin puskatunahi duela salatu behar da, heziketa-rako eskubidea unibertsala bazter-tzen baitu. Berriro ere LOGSE Legea-ren aurrean kokatzen gara 70. hamar-kadako egoerara itzuliz; haurtzainde-giak, emakume haur zaintzaileak etagisako formula baztertuak berresku-ratzera Lan Sailaren eskutik.

Mundu honetan dabiltzanek, he-zitzaile, pedagogia mugimendu, pe-dagogia berrikuntzako talde, uniber-tsitateko irakasle eta abar luze batek,aspaldidanik baztertu zituzten zain-tzako formulak, eta bere ordez, azken

urteetako ikerketa lan, moldaketa cu-rricular eta esperientzia zabalaren on-dorioz, eredu pedagogiko egokiakeskaintzen zituzten eskola motak egi-turatu dituzte. Familia eta lan munduaezkontzeko plagintzek ez dituzte be-gien bistatik galdu behar haurren be-har eta eskubideak. Haurra jaiotzetikhezten da. Haurren heziketarako e-rantzukizuna ez da Lan Sailekoa, Hez-kuntza Sailekoa baizik, gizartean sor-tzen diren premiei erantzutea, orohar, Administrazioarena den bezala.

Manifestu honen sinatzaileak ho-nako hauek aldarrikatzen ditugu:

1.- Haur guztiak jaiotzetik dute he-ziketaren eskubidea.

2.- LOGSE Legeak agintzen due-naren arabera, Hezkuntza Sailak heldiezaiola Haur Hezkuntzako 0-3 eta3-6 zikloetan duen erantzukizunari,hezkuntza etapa honek dituen ezau-garrietarako egokituz.

3.- EAEko Haur Hezkuntza mapaburutzea, egun dauden haur eskolaketa esperientziak, eta sortutako kalita-tezko diseinu curricularrak integratuzeta eskaera guztia asetuz.

4.- Eredu profesional bakar bat o-satzea Hezkuntza Saileko profesiona-len lan baldintza berberekin, haurra-ren dignitate, eskubide eta behar guz-tiak babesten dituena, haurra izanikheziketa lanaren ardatz eta helburu.

0-3 Haurraren Hezkuntza Eskubidearen AldekoMahaia eratu da

0-3 urteko haurren hezkuntza al-darrikatzeko eta defendatzeko xedezeratu berri da 0-3 Haurraren Hezkun-tza Eskubidearen Aldeko Mahaia. Eta-pa horren ardura Hezkuntza SailetikLan eta Justizia Sailera pasatzeko as-

motan dabil Eusko Jaurlaritza, etaMahaieko kideek ez dute ongi ikustenhainbat arrazoi tarteko. Hori dela eta,beheko manifestua sinatu dute era-kunde hauek: Gipuzkoako Haur Esko-len koordinakundea, EHUko Irakasle

Eskola, EILAS, ELA, LAB, CCOO etaUGT sindikatuak, Adarra koordinakun-de pedagogikoa, Hik Hasi, Infancia etaAula aldizkariak eta Gipuzkoako etaBizkaiko Eskola Publikoetako GurasoElkarteak.

0-3 Hezkuntzarako Defentsa Mahaiaren manifestua

Jeremiah, fusila urpeanHerman

Jean François SauréArgitaletxe berri honek gazteen-

tzako euskarazko komikiak argita-ratzen ditu. Liburu hau egile alema-niar ospetsu baten itzulpena da.Gaiaren aldetik gazteei zuzenduta-koa da, eta ilustrazioak ere ondozainduta daude. Gure artean arra-kasta gehiegirik ez duen generoaribultzada berri bat emango dion kali-tateko lana da•

Argitalpenak

Grafomotrizitatea, margotu eta idatzi

Irune IbarraIbaizabal

Ikasmaterial hau 4 urteko haurreizuzendua dago. Idazten ikasten la-guntzeko materiala da. Letrak ma-rrazki bidez irakasten dira, marrazkibakoitzean hiru edo lau jarduera pro-posatzen direlarik. Lehen biak es-kuaren norabide lantzeko, hirugarre-na sormena lantzeko eta azkenekoamozketa proposamenak•

AnimaliakGazteentzako Entziklopedia Ilustratua

Ttarttalo995 pezeta

Gazteentzako Entziklopediahainbat gai jasotzen duten libu-ruk osattzen dute. Hau animalieiburuz ari da: intsektu, arrain,anfibio, narrasti eta ugaztun uga-riri buruzko datuak eta informa-zioa jasotzen ditu. Hori dena 200irudi bikain baino gehiagorekinhornitzen du.

Euskal Autonomia Erkidego-ko biztanle-entitateakEuskaltzaindia, EUDEL eta

Eusko JaurlaritzaLan honen abiapuntua 1986an ar-

gitaratutako Euskal Herriko Autono-mi Elkarteko Herrien Izenak izende-gia izan da. Oraingoan, izendegi har-tan jasotzen ziren zenbait datu berri-kusi eta eguneratu egin dira. Horre-zaz gainera, herri/auzo bakoitzekoherritarren erreferentzia egiteko Eus-kaltzaindiak proposatzen dituen ize-nak ere jasotzen dira•

Bermeo basatiaPaul Henri Capdevielle

TxalapartaAutore frantsesak 1922an idatzi

zuen liburuaren itzulpena dugu hau.1912an ekaitz izugarri batek honda-men ikaragarria ekarri zuen euskalkostaldeko herri batzuetara, berezikiOndarroara. Ekaitz haren tragedia, sa-soi hartako giroa eta euskal kostaldekoherri bateko eguneroko bizimoduaagertzen zaizkigu. Amodioa, klaseenarteko diferentzia, hildako biziak eta ,oro har, itsasoa dira ardatz.•

Kofi itsasora bideanJavier Cillero

AizkorriMendi sorgindua saileko liburu

hau 8 urtetik aurrerako haurrei zu-zendua dago. Afrikako herri bateanbizi den Kofi mutikoaren istorioakditu ardatz. Europako lehengusubatzuk bisitan joan zitzaizkionetikEuropa ezagutzeko amorratzen da-go. Egun batean, sardinak ekarri di-tuen kamioi batean sartzen da Eu-ropara joateko asmoz eta orduanhastendira bere abenturak•


Hik Hasiren Zatoz jolastera! bideoak MigelAltzo ikasmaterialen kalitate saria jaso du

terialak jaso du. Euskara irakastekotestu libururik hoberena Ibaizabal-Edelvives argitaletxearen “Euskaraeta literatura A erdua, DBH 2. Ikaslea-ren liburua”k jaso du. Hirugarren sariairakaslearen gidalibururik hoberenarieman diote, eta hori Anaya argitale-txearen “Matematika gizarte zientziei

Euskarazko ikasmaterialen kalita-tea saritzeko Isaac Lopez-Mendizabaleta Migel Altzo lehiaketen sari bana-keta egin zen urriaren 17an Tolosan.Migel Altzo sari-lehiaketako bideo a-lorrean aipamen berezia jaso du hikhasiren “Zatoz jolastera!” bideoak.Sari honek bideoari profesionaltasunonaren maila-aitorpena ematen dio.

“Zatoz jolastera!”k jasotako MigelAltzo sari-lehiaketan aurtengo ikus-entzunezko ikasmaterial eta hezkun-tza software hoberenak saritu dira.Izan ere, sari-lehiaketa honetan uni-bertsitatez kanpoko ikasmaterialeta-rako euskarazko ikus-entzunezkoikasmaterial eta hezkuntza softwarehoberenak saritzen dira.

2001eko deialdian bideoaren alo-rrean bideorik hoberenaren sariaIhardun Multimedia Koop. E.ren“Ariete hidraulikoa” izeneko bideoakjaso du. Audio alorrean audiorik ho-berenaren saria Ibaizabal argitaletxe-aren “Euskara eta literatura DBH 2. Aeredua. Entzungaiak” kaseteak era-man du. Hezkuntza softwarearen alo-rrean software arruntik hoberenarensaria hutsik gelditu da eta epaima-haiak aipamen berezia egitea erabakidu; Gipuzkoako Ikastolen Elkartea-ren “TTantto” multimedia softwarea-rik egin diote aipamen berezi hori.Bestalde, multimedia softwareri ho-berenaren saria Elhuyar Kultur Elkar-tearen “Piratekin matematikarenmunduan” materialak eraman du.

Migel Altzo sari-lehiaketaz gain,Isaac Lopez-Mendizabal lehiaketakosariak ere banatu dira. Kasu honetan,irakasmaila ez-unibertsitarioko eus-karazko ikasliburu hoberenak sari-tzen dira. Aurten euskaraz irakastekotestu libururik hoberenaren saria Zu-bia argitaletxearen Inguruaren eza-guera, LMH 1. Ikaslearen liburua” ma-

aplikatua I, Batxilergoa 1. Proposa-men didaktikoa” izan da. Oinarrizkoirakurgaietan Elkarlanean argitaletxe-aren “Axa mixa zilarra” liburuak jasodu. Eta azkenik, kontsulta liburuen e-ta material osagarrien artean hobere-na Erein argitaletxearen “Literaturaunibertsala, Batxilergoa 1.” izan da.

Goian Migel Altzo eta Isaac Lopez-Mendizabal lehiaketetako sarituak. Behean hik hasikokideak bideoa egiten partaide nagusiak izan ziren “Takolo, Pirritx eta Porrotx” taldeko kideekin.


Euskadiko Elizaren Gizarte Ekime-neko Ikastetxeen IV. Kongresua aza-roaren 16 eta 17an burutuko da Gas-teizko Europa Jauregian. “Heziketa e-ta etika aniztasunezko gizartean” izen-burupean baliabide berriak egoera be-rrietarako nola egoki daitezkeen azter-tuko da.

EgitarauaAzaroaren 16an, arratsaldean:“Etika ikuspuntutik gizartearen i-

kuspegi orokor bat”16:00-16:30 Ekitaldiaren hasiera16:30-17:1 “Baliabide berriak egoe-

ra berrietarako”. Xabier Etxeberria Mau-león, Filosofian Doktorea eta DeustukoUnibertsitateko Etika Gelaren Zuzen-daria.

17:15–18:00 “Errealitatearen begi-rada laikoa”.Javier Sádaba, Etikako etaErlijioaren Filosofiako KatedradunaMadrileko Unibertsitate Autonomoan.

18:00-18:30 Atsedena

18:30-19:15 “Errealitatearen begi-rada fededuna”. Carlos Díaz,Filosofoa,humanista eta pedagogoa.

19:30-20:30 HIZLARIEKIN MAHAIINGURUA

Azaroaren 17an, goizean:“Pertsona, etikaren subjektu”10:00-11:00 “Hiritarraren etika”. E-

milio Martinez Navarro, Etika eta Filoso-fia Politikoko Irakasle Titularra Mur-tziako Unibertsitatean

11:00-11:30 Atsedena11:30-12:30 “Hiritar kristauaren

etika”. José María Setién Alberro, Go-tzaina.

12:45-13:45 HIZLARIEKIN MAHAIINGURUA

Azaroaren 17an, arratsaldean:“Errealitatearen argitasuna kris-

tau-ikuspegitik”16:00-17:00 “Sexu–antropologiak

aniztasunezko gizartean: kristau pro-

posamena”. Eduardo López Azpitarte,Granadako Teologia Fakultateko Ira-kaslea

17:10-18:15 “Boterea-politika-biolentzia”. Imanol Zubero, Soziolo-giako Irakaslea Euskal Herriko Uni-bertsitatean

18:15-18:45 Atsedena18:45-19:45 HIZLARIEKIN MAHAI

INGURUA19:45-20:15 AMAIERA

Izena emateko eta informaziogehiagorako:

Kongresuko Idazkaritza TeknikoaEIEF – FERE EuskadiSantesteban Musikaria, 3 – 2ª A20.011 – DONOSTIATf. 943 445 688 Fax: 943 445 234E-mail: [email protected]

Matrikula: 6.000 pezeta

Berriak

ikastaroak

Bergarako UNEDeko Psikomotrizi-tate Eskolak antolatuta “Psikomo-trizitate praktikako V. jardunaldiak” os-patuko dira azaroaren 9, 10 eta 11an.Gasteizko Europa Jauregian hiru egunhorietan bi hizlari arituko dira. BataMyrtha Hebe Buenos Aireseko (Argen-tina) Psikomotrizitate Eskola zuzenda-ria, AsEEFoPko hezitzailea eta “Funda-ri”ko zuzendaria. Eta bestea BernadAcouturier Psikomotrizitate Praktika-ren sortzailea eta AsEEFoPko lehenda-kari-fundatzailea.

Besteak beste gai hauek jorratukodituzte: “Autonomiaren kontzeptua

Haur Garapenaren Arreta Goiztia-rrean. Teoriaren eta praktikaren arte-ko koherentzia”, “Zailtasunak dituenharrarentzako laguntza berezia.Laguntza Psikomotorea”, “Arretamailen garapen haurtxoetan”, “Jarrai-bideak. Markoa. Estrategiak eta Meto-dologia Laguntza Psikomotorean”.

Informazio gehiagorako:UNED Psikomotrizitate EskolaS. Martin de Aguirre plaza z/g20570 BERGARATel.: 943 76 90 33Faxa: 943 76 27 21

Psikomotrizitate praktikakoV. jardunaldiak Gasteizen

FERE-EIFEren jardunaldiak Gasteizenospatuko dira hilaren 16 eta 17an

GARATU ikastaroak:www1.hezkuntza.ej-gv.net


HHezkuntza eta boronda-tezko langintzako jardunal-diak

Donostiako Udaleko Heziketa,Gazteria, Lankidetza eta TolerantziaSailak heziketaren inguruan eztabaida-rako eta gogoetarako sortu duen jardu-naldia dugu hau. Jardunaldiaren ba-rruan bi ikastaro antolatu ditu, eta lehe-nengoa azaroaren 16 eta 17an egingoda. Izenburua “Heziketa, pantailak etaindarkeria” izango da, eta egitaraua ho-nako hau:

Azaroak 1617:15 – 17:30 Inaugurazioa Arritxu

Marañon zinegotziaren eta Filosofia etaHezkuntza Zientzien Fakultateko de-kanoaren eskutik.

17:30 – 17:45 Komunikazioa17:45 – 19:00 Hasierako hitzaldia Ig-

nacio Ramonet-ek: “Hezkuntzaren de-safioak globalizazio garaian”.

19:00 – 19:30 Atsedenaldia19:30 – 20:30 Lehenengo hitzaldia:

Telebista, indarkeriazko munduarenpantaila”. Joaquim Carbonell, Cometaelkarteko kidea.

Azaroak 1710:00 – 11:00 Bigarren hitzaldia:

“Pantailak: lehiatila handia”. Jose Anto-nio Gabelas, Cometako kidea.

11:00 – 12:00 Hirugarren hitzaldia:“Zinea: hiltzeko lizentzia”. Carlos Gur-

Hiri hezitzaileapegi, Cometako kidea.

12:00 – 12:30 Atsedenaldia12:30 – 13:30 Taldekako tailerrak:

galdera klabeak.13:30 – 14:30 Asanblada: balorazio

orokorrak eta iniziatibak14:30 – 15:00 Ziurtagirien banaketa

eta amaiera.Lekua: azaroaren 16an Donostiako

Udaleko Pleno aretoan, eta azaroaren17an Filosofia eta Hezkuntza ZientzienFakultateko areto nagusian.

Informazio gehiagorako:Donostiako Udala (Palazio Goikoa)Mari kalea, 120003 DonostiaTel.: 943 48 11 22 / 619 31 22 08Faxa: 943 45 75 05E-posta: [email protected]

UEUko Sexologia sailak antolatuduen ikastaroa da “Sexologia euskal es-kola”. Ikastaroaren asmoa, gai honeninguruan dagoen formazio hutsuneabetetzeaz gain, sexualitatea hobeto e-zagutzen hastea da, betiere ikuspegiprofesional eta zientifiko batetik abia-tuta. Era berean, gaur egun sexologia-ren ekarpenak euskaraz osatu, sistema-tizatu eta plazaratu nahi ditu.

Ikastaroa jendakiaren sexualitateaeta bereziki sexologiaren inguruan sa-kontzeko interesa adierazten dutenprofesional eta ikasle orori zuzenduadago.

Egitarauari dagokionez 10 gai lan-duko dira:

1. Zientzia sexologikoa. Giza IzateSexuala

2. Sexologiaren historia3. Sexologiatik azterketa soziologi-

koa4. Sexologiatik azterketa antropolo-

gikoa5. GIS-aren aurrean irudikatzen di-

ren jarrerak6. Gizakiaren sexu erantzuna7. Aberastasun pertsonala8. Pertsonaren sexu garapena bizi-

tzan zehar. Ezaugarriak9. Sexu hazkuntza10. Practicum-aIkastaroa datorren urtarriletik a-

bendura bitartean egingo da UEUrenEibarko Ikastetxe Nagusian (Markes-koa). Egutegi zehatza honakoa da: ur-tarrilak 12-26; otsailak 23; martxoak 9-

“Sexologia euskal eskola”ikastaroa eskaintzen du UEUk

23; apirilak 20; maiatzak 11-25; ekainak15; irailak 14-28; urriak 5-19; azaroak 16eta abenduak 14. Ordutegia 9:30etatik14:00etara eta 15:30etatik 19:00etara i-zango da, 7 ordu egun bakoitzean.Guztira 105 ordu teoriko-praktiko izan-go dira, gehi practicuma gauzatzennorberak eskainiko dizkionak. Prezioa100.000 pezeta (600 euro) izango da etaUEUkideentzat 85.000 pezeta (510 eu-ro). Izena emateko epea azaroaren 23anamaitzen da.

Informazio gehiagorako:UEUko Ikastetxe NagusiaOtaola hiribidea 1.20600 EibarTel.: 943 82 14 26Faxa: 943 82 06 16E-posta: [email protected]


Mikeleteen eskolez mintzatzen hasi baino lehen, geure burua ko-katzea komeni zaigu. Eskola hauek 1924-36 urte bitartean egon zirenmartxan Gipuzkoako mikeleteen ardurapean.

Mikelete postuetakoeskolak

Joxe Fernando GarmendiaIkasberri ikastolako irakaslea

Mikeleteak Lehen Karlistadaren on-doren Gipuzkoako Diputazioak eta Ba-tzar Nagusiek sortu zuten arma erakun-deko kideak ziren. Foru polizien an-tzekoak ziren. Bizkaiko foru poliziei ere -izen bera jarri zitzaien hasieran, baina1877tik aurrera miñoi izena hartu zuten.II. Gerra Karlistadaren garaian, 1872an,liberalen aldeko mikeleteen armada tal-dea sortu zen. 1937ko ekainean desage-rrarazi zituzten agintari frankistek Gipuz-koako mikeleteak eta Bizkaiko miñoiak,Errepublikaren alde borrokatu zirelako.

Mikeleteen eskolak martxan egon zi-ren garaian (1924-36) aldaketa politikougari bizi izan ziren. 1923-30 urteak Pri-mo de Riveraren diktadura erregimena-ren urteak izan ziren. 1930ean udal hau-teskundeak egin ziren eta errepublika-rrek gehiengo handiz irabazi zuten. On-dorioz, 1931n II. Errepublika aldarrikatuzen eta konstituzio progresista ezarri zen.1932an Kataluniak autnomia estatutualortu zuen. 1933an eskuineko alderdiekirabazi zituzten hauteskundeak. Hurren-go urteetan tirabira eta altxamendu ugariizan ziren, hala nola Asturiaseko meatza-rien matxinada eta Kataluniako Gober-nuak egindako Kataluniako Errepubli-karen aldarrikapena. Gobernuak, arma-

ez zen izan haien eginkizun bakarra.1796an osatu zen mikelete-taldea, pro-bintziak ordainduta, gaizkileei aurre egi-teko. Probintziako ordenu publikoa zain-tzeko sortua izan arren, XIX. mendean al-daketa anitz izan zituen talde honek.Mende honen bukaeratik 1936ra bitarte-an, ordenu publikoaren zaintza eta jagolelanak ez ezik, aldundiak ezarritako egin-kizun administratibo ugari bete zituen:zerga-biltzaile, aldundiari zegozkion ze-harkako zergak bilduz; postari, korres-pondentzia ofiziala banatuz; eta AurrezkiKutxa Probintzialaren kutxa-laguntzailegisa, 1924an 37 bulego mikeleteen ardu-rapean egon ziren.

Hezkuntza arloan ere aritu ziren, be-ren postuetan eskolak antolatuz eta oina-rrizko heziketa emanez. Kontuan hartze-koa da mikeleteek kuartel nagusian ad-ministrazio lanetarako prestatzeko esko-la berezia zutela, eta bertan jasotzen zute-la heziketa eta formazioa.

Ez dugu ahaztu behar XX. mende ha-sieran hiri eta herri guneetan eskolen es-kaintza zabala izan arren (eskola publi-ko-nazionalak, udal eskolak, eskola par-tikularrak, pribatu eta erlijiosoak…), he-rrietatik urrun zeuden auzoetan ez zela

daren laguntzaz, bi altxamenduak zapal-du zituen. 1936ko hauteskundeak ezke-rreko alderdiek irabazi zituzten Herri-Frontea izeneko koalizioan bildurik. Ha-atik, armadako kontserbadore eta mo-narkikoek altxamendu militarra bultzatuzuten Franco jenerala buru zutela. Ondo-ren, mikeleteak desagerraztearekin bate-ra, mikeleteen eskolen ibilbidea ere ber-tan behera gelditu zen.

Mikeleteen eginkizunakMikeleteak beti lotu izan ditugu zain-

tza eta ordenu publikoarekin, baina hori

h i s t o r i a k oz e r t z e l a d a k


horrelakorik gertatzen. Horietan eskain-tza urria zen eta horri aurre egiteko auzo-etako biztanleek, gehienetan auzokohaurren gurasoek, beren eskuetan zituz-ten irtenbideak proposatu eta bideratzenzituzten. Aukera horietako bat mikelete-ek zuzenduriko eskolak izan ziren.

Mikeleteen eskolen sorreraeta garapena

1924an Gipuzkoako mikeleteen kar-gu gorenak, Felix Churruca teniente ko-ronelak, adierazi zuen hainbat herritakogurasoek mikeleteen postuetara hurbil-du eta zera eskatu zutela: mikeleteek zu-ten denbora librean auzoan heziketarikgabe gelditzen ziren haurrei oinarrizkoirakaskuntza irakastea mikeleteen etxee-tan. Eskakizuna arrazoitzen zen esanez,baserriak herritik eta eskoletatik urrunegonik, mikeleteen postua zela lekurikhurbilena eta aukera bakarra haur horiekalfabetatu eta eskolatzeko.

Mikelete eskolak martxan jartzen ai-tzindari izan ziren Kanpazarreko postua(Arrasaten, Gipuzkoa eta Arabako mu-gan) eta Urkarregikoa (Elgoibarren, Gi-puzkoa eta Bizkaiko mugan).

Aurrekari horiek kontuan izanik, Gi-puzkoako mikeleteek Aldundiari zeraproposatu zioten: mikeleteek zuzendu-riko 14 eskolen proiektua bultzatzea. Es-kola horiek, noski, mikeleteen postuetankokatuta egotea proposatzen zuten.Proiektu horretan adierazten zen haurreiemaniko eskolaz aparte, gau eskolak etaigandetako eskolak ere emango zirela,eta batez beste 448 haur eta heldu hezte-ko modua egingo zela. Alabaina, asmohoriek aurrera eramateko beharrezkoazen eskola doan izatea, garai hartan po-brezia handia baitzen eta dirua urri. Mike-leteen lana ere ordaindu beharra zegoe-nez, komenigarria ikusten zen hauek al-dundiaren diru laguntza izatea. Era ho-rretan, mikeleteek beste diru iturri batziurtatzen zuten. Ordainketa horrez gain,eskolarako materiala eta gelaren mante-nua ere aldundiaren ardurapean egoteaeskatzen zen.

Eskola martxan jartzeko beharrezkoazen Aldundiko arkitektuaren onespenajasotzea, eraikuntzaren eta lekuaren bal-dintzak aztertu ondoren hark ematenbaitzuen baimena.

1924ko irailaren 18an Aldundiko or-dezkariek proiektuak goraipatu eta mi-keleteen arduraduna zen Churruca jaunazoriondu zuten, baina proposamenak ezzuen aurreikusitako hedapenik izan.

1927an mikeleteek zuzenduriko bostlanda eskola zeuden martxan: Kanpaza-rrekoa, 26 haurrekin (14 mutil eta 12 nes-ka); Urkarregikoa, 26 haurrekin (12 mutileta 14 neska); Endarlatzakoa, Irunen, 25haurrekin (17 mutil eta 8 neska); Otzaur-tekoa, Zegaman, 32 haurrekin (24 mutileta 8 neska) eta Saturrarangoa, Deban, 36haurrekin (28 mutil eta 8 neska). Guztira145 ikasle joan ziren urte hartan eskolahorietara. Ikasleen adina 5 eta 13 urte bi-tartekoa izaten zen. Aldundiak mikeletearduradunari, hots, bertako kabo ko-mandanteari, urteko 500 pezetako ordai-na ematen zion.

1928an aipaturiko bost eskola horiezaparte beste eskola bat ere ireki zen Ur-ton, Berastegi herrian, Nafarroako mu-gan. Eskola honen sorrerari buruz daki-guna Tolosako komandanteak adierazizuena da: Urto inguruko baserritarrekUrtoko mikelete postuan eskola emateaeskatzen zutela eta mikeleteek zuzendu-riko eskola hau martxan jarri ondoren, in-guruko 20-25 haurren heziketaz postukokabo komandantea arduratuko zela, be-re emaztearen laguntzaz.

Lehen esan bezala, hasierako plangin-tzak handiagoak izan arren, 14 eskola mar-txan jartzea lortu zen. Guztira 6 landa eskola i-zan ziren miketeleen ardurapean egon zire-

nak.Eskola hauetan honako testu

liburu eta materiala izan zen era-biliena:

- Koadernoak: ingeles hizkikoak (Va-lliciergo) eta marradunak.

- Gaztelania ikasteko liburuak: Deli-cias infantiles, Guia del Artesano, Gra-mática castellana, Silabarios Fernan-dez eta Silabarios Aroca, Caton de Seijaseta Catecismo Astete.

- Aritmetika lantzeko Villar liburua e-rabiltzen zen.

- Gela guztietan zeuden Espainiakomapa -Colin- eta Gipuzkoako mapa.

Euskaraz, dotrina irakasten zen.Gela apaintzeko gurutze santua,

Erregearen koadroa, munduko esfe-rak… jartzen zituzten.

Material hau aldundiak oparitzenzuen, eta baita ikasle bakoitzak erabitzenzituen arbela, klariona, koadernoa etaabar ere. Liburuak eskolan egoten zireneta ikasle guztiek erabiltzen zituzten. Joa-quin Munoz Baroja, Donostian 1812ansorturiko liburu-denda, zen materialhauek eskoletara banatzen zituena.

Gehienetan eskola emateko lekuakegokitua beharra zegoen eta horretarakoezinbestekoa izaten zen aldaketak egi-tea: aireztapen eta argitasun baldintzakhobetu, berogailu sistema jarri eta beha-rrezko materialez hornitu: mahai biper-tsonalak (garai hartan mahai bakoitzak40-45 pezeta balio izaten zuen), arbela…Lehen esan bezala, hau dena aldundia-


ren ardurapean zegoen. Mikeleteen eskoletako hezi-

ketaEskola hauetako heziketaren infor-

mazioa jasotzeko bi bide urratu ditugu;bertan ikasle izandakoek emandako da-tuak eta Aldundiko ikuskaritzak jasotakotxostenetan dagoena. Eskola hauen ha-sierako urteei buruzko datu gutxi dugu.Ez dugu ahaztu behar aipatzen ari garenproiektua eta garaia Liga Monarquica etaPrimo de Riveraren garaian kokatzen di-rela, eta horiek euskararen aldeko jarre-rak geldiarazi egin zituztela, euskararenerabilera espreski debekatuz.

II. Errepublika garaian diru laguntzakugaritu egin ziren eta horrekin batera ja-rraipen zuzena egin zitzaien. Horrela,Hezkuntza Komisioaren izenean, Corta-zar jaunak eskola hauek bisitatu zituen,eta hauei buruz dauden datuak bildu zi-tuen. Ez dugu ahaztu behar eskola hauekAldundiaren diru laguntzari esker man-tentzen zirela (materialetarako diru la-guntza, eraikuntzaren mantenua eta ur-tero maisu mikeleteari diru ordaina).

Personalki bisitatu ondoren, honeladeskribatu zituen Cortazar jaunak eskolabakoitza eta bertako heziketa:

- Kanpazar: 1932an 12 ikasle zituenetaasistentzia ona zela esaten zuen. Ikasleekoinarrizko heziketa jasotzen zuten.1934an eraikuntza berritu egin zuten etaeskola ere bai. 1935ean eskolako hezike-ta hobetu nahirik, gurasoek tituludunmaistra bat ezartzea proposatuzuten. Al-daketa arrazoitzen zuten esanez hez-kuntzaren ardura zuten kabo mikelete-ak aldatu egiten zirela, eta batzuetan ezzeudela behar bezala prestatuak.

- Endarlatza: 1932an 36 ikasle zituenmatrikulatuta eta heziketa ona zen. Erai-kuntza baldintza onetan zegoen.

- Otzaurte: 1932an 12 ikasle zituenmatrikulatuta eta gehienak joaten zireneskolara. Gela zabala eta ondo aireztatuazuen. Heziketa ona zen eta eskolako or-dutegia 9:00etatik 11:00etara eta 14:00e-tatik 16:00etara zen.

- Saturraran: 1932an bisitatu zuenean3 edo 4 ikasle zituen. Mikelete kaboa etaharen emaztea arduratzen ziren hezike-taz, eta hori ez zela oso egokia zioen ikus-kariak. 1932an izandako elgorri etakukutxeztul izurriteen eraginez, eskola i-

txita egon zen.- Urkarregi: 1932an 12 ikasle zituen

matrikulatuta, baina 10 bat joaten ziren.Irakaskuntza euskaraz eta gaztelaniazematen zen. Neguan gau eskola egotenzen mutil nagusientzat. Heziketa ona ze-la zioen ikuskariak.

- Urto: 1931. urtean jaso zuen bertakomaisuak aurreneko aldiz Aldundiaren500 pezetako diru ordaina. 1932an 26ikasle zituen matrikulatuta. Bertan ema-ten zen oinarrizko heziketa ona zela zio-en ikuskariak.

Urtoko mikelete eskolako ikasleizandako Berastegiko Joxe AntonioAranburuk, egun desagertuta dagoen es-kolaz eta bertako heziketaz honela dio:

“Urtoko mikeleteen postua Nafarro-ako mugan bertan zegoen eta mikeleteakbertan bizi ziren bere familiarekin. Esko-la mikelete etxearen ganbaran zegoenkokatua, eta eskola mistoa izanik, neskakeskolaren alde batean eta mutilak beste-an kokatzen giren. Sarrera goizeko 9:00e-tan izaten zen eta 11:00ean irteera. Arra-tsaldeko saioa 14:00etatik 16:00etara iza-ten zen.

Eskola ematen zuen mikeleteak, mai-suak, kabo kargua zuen eta Lezon jaioazen. Bere arduragatik ezin zuenean esko-larik eman, bere emaztea edo alaba iza-ten ziren maistra lana betetzen zutenak.Hirurak eskola handikoak omen ziren”.

Egunero, eskolan sartu ondoren,maisuak adierazten omen zion bakoitza-ri zer ikasi behar zuen, eta esandakoaikasten ez bazuten, etxerako orduanikasten gelditu behar izaten zuten, ikasiarte.

“Egunero euskarazko dotrina etagaztelaniazko Urbanidad, Caton eta Or-tografia liburuak errepasatzen ziren. Ho-riek ikasi ondoren problemak eta aritme-tika egiten ziren (batuketak, kenketak etabiderketak, eta zekizkienak zatiketak erebai). Etxerako ordua iristen zenean erre-zoak egiten ziren kantari, bai goizean etabaita arratsaldean ere”. Ez dugu ahaztubehar erlijioak indar handia zuela eta do-trina buruz ikasi beharra izaten zela. “Do-trina zaharra” zen garai hartan erabiltzenzutena (96 orriko liburuxka txikia) eta iadenek euskaraz ikasten zuten.

Euskara-gaztelania hiztegia ere era-biltzen zuten, gaztelaniazko hitzen esa-

BBiibblliiooggrraaffiiaa

- EZCURDIA, Luis: Los cuerposarmados forales. Los miqueletes.Zarautz. Icharopena. 1968.

- “El cuerpo de miqueletes”. Re-alidad 4, 1927ko apirilak 30, 15-18.

nahia ikasteko. Dena dela, azpimarratubehar da eskolako gaiak, oro har, gazte-laniaz ematen zirela, eta azalpenak eus-karaz. Ikasgaiak gaztelaniaz eman arren,maisua eta ikasleak euskaraz mintzatzenziren eta ez zuten debekatzen eskolaneuskaraz aritzea.

Egindako lanaren jarraipena eta kon-trola ikuskariak egiten zuen, baina osoazaletik, “koadernoak ikusi eta ospa egi-ten omen zuen”.

Ikasleen asistentzia ona izaten omenzen. Etxean haur gutxi gelditzen omenzen eta eskola etortzen ez zenak bere fal-ta arrazoitu egin beharra izaten zuen.Bestela, gurasoei adierazten zitzaien.Normalean etxe bakoitzetik bi edo hiruanai-arreba joaten zirenez, kontrolaematea errazagoa izaten zen.

Ikasleen baserriak urruti egon arren,beren etxeetara joaten ziren bazkaltzera.Oraindik ez ziren kantinak martxan jarrilanda eskoletan, auzo eskoletan jarrikoziren eran.

12-13 urterekin gehienak eskola utzieta lanean hasten ziren. Kasu berezi ba-tzuetan helduak ere joaten omen zireneskola hauetara oinarrizko ikasketakikastera (oinarrizko lau arauak eta idaz-ten eta irakurtzen ikastea beharrezkoabaitzen zenbait lanbidetan, adibidez, mi-kelete sartu nahi izanez gero).

Mikelete eskoletako heziketak an-tzekotasun handia zuen landa eskoleta-ko heziketarekin. Programa maisuak be-rak eta eskuartean zituen liburuek muga-tzen zuten. Oinarrizko heziketa eta dotri-na ziren eguneroko lanaren zutabe. De-na dela, eskola hauek bere funtzioa betezuten, eskolarik ez zegoen bailaretara iri-tsi baitziren.

1936an gerra hasi zenean bertan be-hera gelditu ziren. 1937ko ekaineanKontzertu Ekonomikoen deusestape-nak mikeleteen desargerpena ekarri

hik hasi · 2017. 6. 23. · ko bat eskola itun berria egitearena da. Talde parlamentarioei...

Documents

Transcript of hik hasi · 2017. 6. 23. · ko bat eskola itun berria egitearena da. Talde parlamentarioei...