Irakaslearen gidaliburua...Indarrean dagoen curriculumaren araberako planteamendua 2015eko...

Kepa LLAARRRREEAA

Itxaropena ZZAABBAALLLLAA

Hiart LLEEGGAARRRRAA

Miren IIBBAARRLLUUZZEEAA

Nora AARRAANNBBEERRRRII

Mari Mar BBOOIILLLLOOSS

Eneko ZZUULLOOAAGGAA

IIrraakkaasslleeaarreenn ggiiddaalliibbuurruuaa

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak onetsia (2020-VI-24)

Maketazioa:EreinAzaleko irudia eta ilustrazioak:Iván Landa© Kepa Larrea, Itxaropena Zaballa, Hiart Legarra, Miren Ibarluzea, Nora Aranberri,

Mari Mar Boillos, Eneko Zuloaga© EREIN. Donostia 2020ISBN: 978-84-9109-624-5L.G.: D 680-2020EREIN Argitaletxea. Tolosa Etorbidea 10720018 DonostiaT 943 218 300e-mail: [email protected]: GertuZubillaga industrialdea 920560 OñatiT 943 78 33 09e-mail: [email protected]

Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikaziopubliko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, le-geak aurrez ikusitako salbuespenezko kasuetan salbu. Obra honenzatiren bat fotokopiatu edo eskaneatu nahi baduzu, jo Cedrora (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.cedro.org91 702 19 70 / 93 272 04 47).

AURKIBIDEA

1. Ikasmaterialaren ezaugarri nagusiak. . . . . . . . . . 72. Indarrean dagoen curriculumaren araberako

planteamendua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83. Oinarrizko konpetentziak garatzeko

planteamendua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84. Ikasmaterialaren helburuak. . . . . . . . . . . . . . . . . 95. Euskal dimentsioa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106. Lantzen diren edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107. Ebaluazio-irizpideak eta ebaluazio-estrategiak . 118. Estrategia metodologikoak . . . . . . . . . . . . . . . . 139. Jarduera-ereduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

10. Aniztasunari erantzuteko proposamenak. . . . . 1511. Unitate didaktikoen egitura. . . . . . . . . . . . . . . . 16

1. UNITATEA Kalean gora, kalean behera!

Hara! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Erronka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Ikasi eta jakin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Arian-arian! BAT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Arian-arian! BAT, BI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Arian-arian! BAT, BI eta HIRU . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

GOGORA EKARRIZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Baietz egin!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Eta orain zer dakigu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Eta amaitzeko…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

2. UNITATEA Zer gertatu da?





Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

3. UNITATEA Jolas-solas


Arian-arian! BAT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Arian-arian! BAT, BI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Arian-arian! BAT, BI eta HIRU . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65



Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

4. UNITATEA Etxeko animaliak



GOGORA EKARRIZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Baietz egin!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Eta orain zer dakigu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Eta amaitzeko…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

5. UNITATEA Nor ote zen?

Hara! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Erronka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Ikasi eta jakin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Arian-arian! BAT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Arian-arian! BAT, BI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Arian-arian! BAT, BI eta HIRU . . . . . . . . . . . . . . . . . 121



Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

6. UNITATEA Hamaika ikusteko jaio ginen





Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

7. UNITATEA Jolasen altxorra





Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

8. UNITATEA Behin batean…





Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

9. UNITATEA Izan osasuntsu uda honetan!





Programazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

1. Ikasmaterialaren ezaugarri nagusiak

Hezkuntza Sailak, hezkuntza-sistema hobetzeko xedearekin, Heziberri 2020 egitasmoaren bidez argi-taratu dituen dekretu eta argibideei heldu diegu, eta geure egin ditugu horretan zehazten diren orien-tabide eta oinarri metodologikoak. Ildo horretatik, bada, hizkuntza denez ahozko nahiz idatzizkokomunikaziorako tresnarik garrantzitsuena, aurkezten dugun material honen xedea da LHko 3. ikas-turteko ikasleek euskaraz izan beharreko komunikazio-gaitasunaren garapenean laguntzea.

Haurrek, hizkuntza-edukiez gain, norekin edota norentzat hitz egiten ari diren eta zer helbururekin aridiren izan behar dute kontuan; izan ere, hizkuntza-erregistroari dagokionez, bereizten jakin behardute ezin dietela modu berean hitz egin irakasleari edota lagunei. Komunikazioa askotariko egoere-tan agertzen da: eskolan, zineman, parkean, lagunen etxean, baserrian, zooan, azokan edo mendian,besteak beste. Eremu horietan ikasleak beharrezkoak dituen komunikazio-gaitasunak modurik zaba-lenean lantzen ahalegindu gara.

Generoetan oinarritutako metodologiarekin bat egiten du aurkezten dugun ikasmaterial honek, eta,horren bidez, ohiko hizkuntza-ikuspegiaren eta -metodologiaren aldaketa proposatzen dugu.

Ildo horretatik, hauexek dira ikasmaterial honen alderdi eta ekarpen aipagarrienak, labur-labur:

a) Hezkuntza curriculuma abiapuntu. Aurkezten ditugun gaiak ez dira aldaezinak. Aitzitik, zenbateta partaidetza handiagoa izan ikasleek gaia aukeratzeko zereginean, hainbat eta interes etamotibazio handiagoz egingo dituzte irakasleak proposatutako jarduerak. Ikaslea bere ikaskun-tzaren protagonista sentitzea lortu nahi dugu.

b) Hizkuntza-ikuspegi diskurtsiboa. Ikuspegi horren bitartez azaldu liteke hizkuntza bateko hiztu-nek (bai jatorrizkoek, bai jatorrizkoak ez direnek) nola ulertu eta erabili behar duten hizkuntzahori testuinguru jakinetan eta ekintza linguistiko zehatz eta sozialetan.

c) Proiektuen bidezko metodologia. Horren bidez, ikasleek, testuinguru jakinetan, egiazko espe-rientzia bat izatea lortu nahi dugu. Ikaskuntza-/irakaskuntza-prozesua arazo edo egoera batidentifikatzetik eta formulatzetik abiatzen da, eta horren gainean hainbat jarduera, ataza etahausnarketa planteatu ditugu: erabat loturik daude unitatean proposatzen den azken ekoizpe-narekin.

d) Aniztasunaren printzipioa. Zenbait ikaslek hezkuntza-premia bereziak izan ohi ditu, eta, horrezgainera, jatorri eta maila askotako ikasleak izaten dira gaurko gizarte globalizatuan. Hortaz, jar-duera eta ataza labur ugari aukeratu ditugu ikasleek prozesu osoa kontrola dezaten, ikasleenezaugarri anitzetara ahalik eta ondoen egokitzeko.

7

e) Ikaslea protagonista. Edozein formazio-jardueratan ikaslea da protagonista: hark, beretik jartzenbadu, ikasiko du, ez bestela.

f) Euskal Herriko eta nazioarteko kulturan uztartua. Euskal Herriko kulturatik abiatuta beste ba-tzuetara hedatzen da. Sekuentzia guztietan lantzen dira gure kulturari dagozkion ezaugarriak(bertsolaritza, sukaldaritza, literatura, askotariko ekitaldiak…). Baina horrek ez du esan nahieuskal kultura kanpoko eraginetatik kanpo gordetzen saiatu behar dugunik, edota berezkoa etagurea ez dena bereizten saiatu behar dugunik.

g) Edukien progresioa. Testu bat produzitu aurretik, ikasleak hainbat eduki ditu barneratuta (badakizerbait xede den gaiari buruz), eta diskurtsoa eta diskurtsoaren sortzailea testuinguru bateandaude (norbaiti zuzentzen zaio, asmo jakin batekin). Ikasleen aurrezagutza horiek kontuan hartuditugu ikasleekin landu beharreko testuak aukeratzeko irizpideak zehaztean.

2. Indarrean dagoen curriculumaren araberako planteamendua

2015eko abenduaren 22an argitaratu zuen Hezkuntza Sailak 236/2015 Dekretua, Oinarrizko Hez-kuntzaren curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzen zuena, eta dekretu horrenirizpideei jarraituta sortu da material hau.

Hizkuntzari dagokionez, curriculumaren helburua da gizarteko jardueretan beharrezkoak diren ha-rremanak hizkuntzaren bidez behar bezala gauzatzea, hots, gizarteratzeko ezinbesteko tresna izandadila hizkuntza. Izan ere, hizkuntzak ikasteko helburu nagusia hizkuntza-komunikaziorako gaitasunagaratzea da; hau da, denetariko testuak ulertzea eta sortzea, etapa bakoitzaren komunikazio-egoe-retara egokituta eta era koherentean, kohesionatuan eta zuzenean. Komunikatzeaz gain, hizkuntza-ren bidez mundua irudikatzen dugu, horretarako tresna ezin hobea baita. Pentsamendua etahizkuntza lotuta daude, ezin hautsi den lokarri batez, hizkuntza pentsamenduaren euskarria baita.Pentsamenduaren eta hizkuntzaren bidez ezagutza eraikitzeak lotura zuzena du ikasten ikasteko gai-tasunarekin. Hizkuntzaren bidez jakintza finkatzeaz eta iraunarazteaz gainera, era sistematiko etaerrepikatuan irits daiteke jakintzara, eta, gainera, bide ematen du bestelako munduak ezagutzeko, go-goeta egiteko eta nork bere kabuz ikasteko. Halaber, hizkuntzak aukera ematen dio gizabanakoari ja-kintza ordenatzeko eta jarduna planifikatzeko, norberaren eta inoren esperientziaz gogoeta egitekoeta arrazoibideak aztertzeko. Horiek guztiak dira baliagarriak beste arloetako gaitasunak garatzeko;izan ere, komunikazio-gaitasuna beharrezkoa da beste arloetako datuak eta argudioak argi interpre-tatzeko eta adierazteko.

Funtsean, 2015eko Curriculumaren orientabideei jarraitu diegu, hizkuntza-komunikaziorako gaita-suna garatzeko:

• Hainbat komunikazio-egoeratan eta -testuingurutan, ahozko eta idatzizko testuak ulertuedo ekoitzi.

• Hizkuntzari buruz eta haren erabilera-arauei buruz gogoeta egin.• Hizkuntza egoki erabiltzeko trebetasunak jaso eta ikasleek ezagutzen duten beste hiz-

kuntza batera transferitu (sarritan, beti ez esatearren, elebidunak baitira Euskal Herrikohaurrak).

8

3. Oinarrizko konpetentziak garatzeko planteamendua

236/2015 Dekretuak dakarrenez, Oinarrizko Hezkuntzak, Haur Hezkuntzatik hasita, osorik garatubehar ditu gizakien ahalmenak, eta bizitza osoan zehar behar diren oinarrizko konpetentziak emanbehar ditu, errealizazio eta garapen pertsonalerako, herritar aktiboak izateko, gizarteratzeko eta en-plegua lortzeko. Azken batean, eskolaren xede nagusia ez da informazioak eta ezagutzak transmiti-tzea, oinarrizko konpetentziak garatzea baizik.

236/2015 Dekretuak bi multzotan bereizten ditu oinarrizko konpetentziak: oinarrizko zehar-konpe-tentziak eta diziplina barruko konpetentziak, eta bi multzo horiek izan dira ardatza sekuentziak disei-natu direnean. Hala, material honen bidez, hizkuntza-komunikaziorako gaitasunez gain, oinarrizkobeste gaitasun batzuk landuko dira; besteak beste, ikasten ikasteko gaitasuna, informazioa tratatzekoeta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarte eta herritartasunerako gaitasuna, giza eta arte-kul-turarako gaitasuna, eta norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. Gaitasun horiek guz-tiak unitate didaktiko bakoitzean lantzen diren gaien eta ikaskuntza-estrategien bidez garatuko dira.

Hori dela eta, ikasleak oinarrizko konpetentzia horiez modu eraginkorrean jabetu daitezen, jardueraintegratuak diseinatu ditugu ikasmaterial honetan, ikasleek konpetentzia bat baino gehiago barneradezaten aldi berean.

4. Ikasmaterialaren helburuak

Hizkuntzaren komunikaziorako konpetentzia hauek landuko dira. 2015eko Dekretuan aipatzen dira:

a) Hainbat esparrutako hitzezko, idatzizko eta ikus-entzunezko testuak, analogikoak zein digita-lak, ulertzea eta jarrera kritikoz balioestea, xede pertsonalak, sozialak edo akademikoak er-diesteko. Azpimarratzekoa da hori horrela izanik, hiruhileko bakoitzean ekoitzi beharreko azkenhiru testuetan (eta, hortaz, hartara bideratuta egiten dira unitateko jarduera guztiak) bat ahoz-koa dela, beste bat idatzizkoa eta beste bat multimodala.

b) Esparru pertsonal, sozial edo akademikoen berezko hitzezko, idatzizko eta ikus-entzunezko tes-tuak sortzea, eraginkortasunez erantzuteko askotariko komunikazio-beharrizanei. Ikasmateria-laren programazioari begiratuta, argi ikusten da unitatez unitate lantzen diren ekoizpenakesparru askotakoak direla.

c) Hitzezko eta idatzizko testuak sortu eta ulertzen direnean, hizkuntzen erabilera-arauei eta hiz-kuntzen sistemari buruzko jakintza erabiltzea, komunikazio egoki eta eraginkorrak egiteko. Hiz-kuntzazko erabilera-arauei eta hizkuntzen sistemari buruzko ezagutzak azken ekoizpeneanaplikatzea da ikasmaterial honen xedea; hala, unitatean lantzen diren edukiak erabat loturikdaude unitatean proposatzen den azken ekoizpenarekin.

d) Literatura-testuak interpretatzea eta balioestea, testuen esanahia modu partekatuan eraikita;eta, horren bidez, mundua ulertzea, banakoaren eta taldearen esperientzia sinbolizatzeko mo-dutzat hartzea literatura-ondarea, norberaren kultura-nortasuna eraikitzea eta sentsibilitateestetikoa garatzea. Ildo horretatik, ikasliburu honetan ikasleek ekoitzi beharreko zenbait testu-genero literarioak dira; horrez gainera, unitate ia guztietan txertatu dira testu literarioak, zei-nak lotura baitute unitateari dagozkion eduki tematikoekin zein testu-egitura eta generoekin.Hala, testu horiei buruzko gogoeta unean-unean lantzen ari garen gai eta edukietatik eta ikas-leengan aktibatutako esperientziatik abiatuta egingo da.

9

Gure gizartearen hizkuntza- eta kultura-aniztasuna aitortzea eta balioestea, aniztasun horri buruz ja-rrera ona izateko. Berariaz hautatu dira hainbat gai helburu hori lortzeko. Halaber, irakaslearen gidanjarduerak eta zehaztapenak egiten dira, helburu hori erdiesteko zer unetan gogoeta egin daitekeennabarmentzeko.

Ondorioz, gure helburu didaktikoak, besteak beste, honako hauek dira: trebetasun guztietan, ahoznahiz idatziz, testu mota gehienak lantzea, ikasleen mailara egokituz betiere; azken batean, zuze-nean garatzea komunikazio-gaitasuna eta zeharka curriculumean datozen bestelako gaitasunak.Horretarako, ikasleak dira hizkuntza bidezko komunikazioaren prozesuko protagonista zuzenak ikas-gelan, bi ikuspegitatik begiratuta: hartzaile modura (irakurketa eta entzumena) eta sortzaile modura(idazketa, elkarrizketa eta hizketa). Ikasleari tarte ematea izan dugu helburu, hortaz, unitateak sor-tzean. Jakina, irakasleen zeregina erabakigarria izango da, eta ez dugu ahaztu zein garrantzizkoa denhizkuntzaren planteamendu integratzailea egitea. Hori lortzeko beharrezkoa izango da etapa hone-tako irakasleen arteko koordinazio estua, ahalik eta planteamendu bateratuena aplikatzeko.

5. Euskal dimentsioa

Aurrekoaz gain, ikasmaterial honen egileok arreta berezia eskaini diogu euskal dimentsioari. Ildo ho-rretatik, honako ildo hauek nabarmendu nahi ditugu, ardatz izan baititugu materiala sortzean:

a) Ikasle euskaldun eleaniztunak hezi. Gaur egungo gizarte modernoan ikasle euskaldunak mundumodernoko kultura eleaniztunean txertatuta bizi daitezen. Ikuspuntu horretatik, euskarak be-rebiziko garrantzia hartzen du, jakina, norberaren komunikazio-hizkuntza eta kultur hizkuntzaden aldetik. Eginkizun horretan ezinbesteko garrantzia du eskolak.

b) Euskararen normalizazioa. Prozesu honetan, ordezkaezina da eskolaren erantzukizuna, gaine-rako gizarte esparruena bezala. Eskola berez ez da nahikoa euskararen erabilera bermatzeko,baina eskolarik gabe nekez berma daiteke erabilera gaur egungo gizartean.

c) Aniztasuna. Euskara nahi dugu, munduaren aniztasunean eragin nahi dugulako. Ekologiarenkontzeptua hizkuntzen bizitzara ekarriz, aniztasunean ikusten dugu aberastasuna, eta ez uni-formetasunean, eta elkarrekiko errespetuan, oparotasuna.

d) Euskal kulturaren ikuspegi dinamikoa. Euskal Herrian izan ditugun eta gaur egun ditugun bizi-tzeko erak historikoak dira, eta, beraz, aldakorrak. Sortzen joan zaizkigun arazoei eta beharreieman genizkien eta ematen dizkiegun erantzun kulturalak ez dira nahitaezkoak; beste erantzunbatzuk ere izan zitezkeen. Horrela, bada, antzinako baserri- eta nekazari-giroaren ondoan,gaurko errealitate hiritarra, industriala eta mediatikoa dugu.

e) Euskal kultura askotarikoa da. Euskal kultura orokorraren eta euskal kultura “espezifikoaren”beste ezaugarri bat aniztasuna da. Adibidez, Zuberoan, Gipuzkoako Goierrin, Nafarroako Erri-beran, Arabako Errioxan eta Durangaldean oinarrizko beharrei eman zaizkien eta ematen zaiz-kien erantzun kulturalak ez dira berdinak. Lekuan lekuko euskal curriculumak aberastasun horijaso behar du.

f) Kanpoko ekarpenak. Euskal Herrian, globalizazioaren eta mundializazioaren ondorioz munduosoan gertatzen ari den eraginaz gainera, bada aniztasunaren beste iturburu berezi bat. In-dustrializazioak immigrazioa ekarri zuen, eta, horren ondorioz, azken 150 urteotan areagotuegin dira kultur aniztasuna eta eleaniztasuna.

10

11

6. Lantzen diren edukiak

Lehenago esan bezala, testu-generoetan oinarritutako irakaskuntza du ardatz material honek: ko-munikazio-egoera batetik abiatuta (dagokion gizartean eta interes eta beharrizanen arabera ko-katzen da beti testua), egoera jakin bati aurre egiteko ekoizpen bat eskatuko zaio ikasleari (egoerahori ikasleen behar komunikatiboei lotuta egongo da beti); eta ikaslea bera izango da protagonistaekoizpenera bidean egin beharreko urrats guztietan (bakarka, taldean eta irakasleak gidatuta); ikas-leak modu estrategikoan baliatu beharko ditu bere jakintzak, eta, azkenik, erabilera zehatz eta erre-ala izango du ekoizten duen testuak. Hortaz, unitate guztietan proposatzen dira bakarka, taldehandian eta talde txikitan egiteko jarduerak.

Unitatez unitate, ekoitzi beharreko testuak markatuko ditu landu beharreko edukiak, hots, egoerakomunikatiboari erantzuteko tresnak eskuratzeko hautatu eta planifikatu da unitate bakoitzeko edu-kien sekuentzia. Hala, unitate guztietan lantzen dira: egoera komunikatiboarekin lotutako edukiak,ekoitzi beharreko genero diskurtsiboarekin lotutako egituraren eta diskurtsoaren gaineko edukiak,ekoitzi beharreko testuan txertatzeko eduki tematikoarekin lotutako edukiak eta ekoizpenerako be-harrezko diren eduki linguistikoak. Halaber, garrantzia berezia eman zaie ikasle-irakurlearen pentsa-mendu estrategikoa garatzeko edukiei eta hausnarketa ozenari, bai irakaslearenari bai ikaslearenari,pentsamendu estrategikoa eta autoerregulazio-gaitasuna garatzeko tartea ziurtatu baitezake. Esangabe doa eduki horiek guztiak elkarren mendekoak direla, hots, batzuk behar ditugula besteak apli-katzeko.

7. Ebaluazio-irizpideak eta ebaluazio-estrategiak

Ebaluazioak ikaskuntzaren motorra izan behar du, eta ikasketa-irakaskuntza prozesuekin bat egin;izan ere, ikasteak berekin dakar arazoak hautematea, zailtasunak eta oztopoak gainditzea, akatsezeta hutsegiteez konturatzea eta zuzentzea. Ebaluazioak irakaskuntzaren/ikaskuntzaren prozesuari bu-ruzko unean uneko erabakiak errazten dituzten balorazioak egiteko behar den informazioa ematendu. Beraz, ebaluazioa ezin da alderdi edo une bakarrarekin lotu, hezkuntza-prozesu osora zabaldubehar baita, era global eta sistematikoan: alde batetik, lortu diren eta lortu ez diren helburuak adie-raziko dizkigu, eta, bestetik, arazoak edo akatsak non, nola, noiz eta zergatik sortu edo egin diren etanorainokoak diren zehaztuko digu.

a) Zertarako ebaluatu

Eskola integratzailearen, inklusiboaren, ikuspuntutik, hau da ikasleen ahalmenak eta oinarrizkogaitasunen garapena bultzatu nahi dituen eskolaren ikuspuntutik, ebaluazioaren jarduna osotueta bete egin behar da heziketa-prozesuan zehar, ikasleen beharrizanetara egokituz joango denprozesuaren ebaluazio hezitzaile eta globalaren bidez. Hona hemen, beraz, ebaluazioaren fun-tzioak:

• Diagnostikoa: curriculumaren garapenari, ikasleei eta irakasleei buruzko informazioa.

• Pronostikoa: gerta daitezkeen aukerei buruzko aurrerapena, arazoei aurrea hartzeko eta ir-tenbideak aurkitzeko.

• Egokitzapena: metodoak eta baliabideak ikasleen ikaskuntza-erritmoetara moldatzea, hez-kuntza-prozesua ahalik eta gehiena pertsonalizatzeko.

Hasierako ebaluazioa

Ikasleen hasierako egoerazehazten du, aurreikusitakoplanifikazioa egokitzeko.

Ebaluazio hezigarria da.

Prozesuaren ebaluazioa

Ikasleek prozesua egokitzekoizan dituzten zailtasunak etaegin duten aurrerapenaidentifikatzen ditu.

Hezitzailea eta erregulatzaileada.

Amaierako ebaluazioa

Ikasleek ikasitakoa egiaztatzendu, era objektiboan.

Kalifikazioa jartzeko etasailkatzeko erabiltzen da,estandarizatutako eta arauzezarritako eskalaren arabera.

Ebaluazio batutzailea da.

• Orientabidea: curriculumaren garapenaren une bakoitzean egin behar den bidea urratsezurrats azaltzen duen gida.

• Erregulazioa: curriculumaren eraginkortasuna bermatzeko elementu pertsonalak, materia-lak eta funtzionalak eskaintzea eta bateratzea.

• Kontrola: lortutako emaitzen kalitatea eta kantitatea ziurtatzea.

Esan bezala, ikasleak ebaluatzearen eginkizuna da haien ikaste-prozesuari eta prozesu horren emai-tzei buruzko informazio adierazgarria eskuratzea, zer baliabide eta konpetentzia lortu dituzten ja-kiteko.

b) Noiz ebaluatu?

c) Nork ebaluatu?

Oro har, irakaslearen esku dago ebaluazioa; hark ebaluazio batutzailea egingo du ikasketa-pro-zesuaren amaieran, ikasleek ikasitakoa egiaztatzen duen bakarra. Irakaslea da, halaber, hasie-rako eta prozesuaren ebaluaziorako jarduerak planteatzeko arduraduna. Beharrizan bereziakdituen ikasle bat ebaluatu behar bada, tutoreak orientazio-taldearen aholkuak eta irakasle tal-dearen laguntza izango ditu, integraziorako: curriculumaren egokitzapenetan ezarritako eba-luazio-irizpideak aplikatuko dituzte. Horiek izango dira oinarrizko erreferentea, oinarrizkogaitasunen jabekuntza-maila baloratzeko.

Baina, gaitasunak garatzeko, helburua izanik bizitza osoan zeharreko ikaskuntza, ebaluazioarenegile garrantzitsuak izango dira ikasleak. Horrenbestez, ikasleek autoerregulatzen ikasi behardute, hau da, honako hauek kontrolatzen: zer helburu lortzeko ari diren ikasten, zer egin beharduten ikasteko, eta zer irizpide erabili behar dituzten, modu eraginkorrean ikasten ari diren alaez jakiteko. Horrek guztiak esan nahi du ikasleek jakin behar dutela zein den ikaskuntzarenxedea, egingo duten lana planifikatu ahal izateko. Alde batetik, irakasleak azaldu, adostu eta ne-goziatu egin behar du ikasleekin zer-nolako atazak egingo dituzten sekuentzia didaktikoan, zer-tarako diren, nolako prozesua egingo duten eta zer hartuko den kontuan egindako lanaebaluatzeko. Beste alde batetik, ikasleek berek, autoebaluazio eta koebaluazio jardueren bidez,irakaste-prozesua nahiz beren eta ikaskideen ikaste-prozesuak ebaluatuko dituzte.

d) Zer ebaluatu?

Gaitasunak ebaluatzeak arazo-egoerak ebazteko prozesuak ebaluatzea dakar. Atazak dira eba-luazioaren abiapuntua, ataza gutxi-asko errealak, errealitatean gertatzen denaren berri ematendutenak. Beraz, atazak proposatu dira, eta horien bidez zehaztu dira oinarrizko gaitasunen

12

garapenari laguntzeko prozedurako, jarrerako eta kontzeptuko eduki egokienak eta lorpen-maila adierazten duten ebaluazio-adierazleak.

e) Nola ebaluatu?

Gaitasunen inguruko ebaluazioan, ikasleek egoera errealei erantzuteko duten gaitasuna eba-luatzen da. Horrek jarduera konplexu batean jartzen gaitu; ebaluazioa, horrenbestez, ikasketa-eta irakaskuntza-prozesuen hainbat unetan egingo da, eta ez ditu beti egile berak egingo. Ezau-garri horien ondorioz, beraz, ebaluazio-tresnak dibertsifikatu egin behar dira.

f) Ebaluazio-tresnak

Ebaluatzeko erabiliko diren tresnek askotarikoak izan beharko dute. Irakasleak zein ikasleekikaste-prozesuari buruzko datuak jasotzeko erabiliko dituzten baliabideak dira ebaluazio-tres-nak. Tresna bat edo bestea hautatzea helburuen araberakoa da.

Ikaskuntza ebaluatzeko:

• Ahozko eta idatzizko probak • Ikasgelakoen behaketa• Galdetegiak • Behaketa-txantiloiak• Ikasleen ekoizpenak: lanak, kontzeptu-mapak • Errubrika

Ikasketa- eta irakaskuntza-prozesuak ebaluatzeko: • Ebaluazio-galdetegiak • Koebaluazio-galdetegiak• Ikastaldearen behaketa-txantiloiak • Didaktika-kontratuak• Ikasleen galdetegiak • Portfolioa• Orientazio-oinarriak • Kontrol-zerrenda• Ikasleen lanen behaketa

g) Erregulazioa

• Sekuentzia guztien amaieran, ikasleek berek egindako jarduerei eta lanari buruz gogoetaegiteko ariketak txertatu dira.

h) Ebaluazio-irizpideak eta lorpen-adierazleak

Ikasleak zer ikasi duen balioesteko irizpideak edo erreferenteak dira ebaluazio-irizpideak. Lor-pen-adierazleek jokabide behagarri bihurtzen dituzte ebaluazio-irizpideak, eta, ondorioz, horiekdira ebaluazioaren erreferentzia nagusia. Bi eginkizun hauek betetzen dituzte ebaluazio-irizpi-deek eta lorpen-adierazleek:

• Edukiak ebaluatzeko eginkizuna: baliabideak zenbateraino barneratu diren ebaluatzekoerreferentzia dira ebaluazio-irizpideak eta lorpen-adierazleak; hau da, konpetentziaz jar-duteko behar diren adierazpen-, prozedura- eta jarrera-edukiak zenbateraino barneratudiren ebaluatzeko erreferentzia.

• Konpetentziak ebaluatzeko eginkizuna: ezinbestekoa da integrazio-egoera konplexuak ba-liatzea, eta, egoera horietan, ez dira ikasitako baliabide guztiak mobilizatu behar, soil-soi-lik, ebaluaziorako sortu den arazo-egoera ebazteko behar direnak.

Unitatez unitate zehaztu dira ebaluazio-irizpideak eta adierazleak.

13

8. Estrategia metodologikoak

Testuliburu honetako unitate bakoitzean (hiru atal hiruhileko bakoitzeko) erronka bat dago; hau da,bukaeran zer lortu nahi den egoera jakin batetik abiatuta. Baina, horra heltzeko, gaitasun eta azpi-gai-tasun batzuk landu behar dira, baita horiek betetzeko zenbait hizkuntza-jarduera egin ere.

Unitate didaktikoetan zehaztu ditugun jarduera horiek proposatzeko, oinarri hauek hartu ditugu kon-tuan:

a) Ikasleen maila ezagutu eta abiapuntutzat hartu. Ikasleen maila ezagutzeko hasierako testuakerabil daitezke, eta, hortik abiatuta, ikasleek egoera errealetan oinarritutako jarduerak egin,hausnartu eta konparatu.

b) Aniztasuna kontuan hartu. Ahalik eta hizkuntza-jarduera gehien lantzeko aukera ematen zaioikasleari sekuentzietan zehar. Aniztasuna hainbat alderditan islatzen da: ekoitzi beharreko ge-neroetan, genero horietan nagusi diren testu-tipologietan, lantzen diren gaietan eta testu-ge-neroen erabilera-esparruetan (harreman pertsonalak, komunikabideak, eskola, literatura…),jarduera motetan, haurraren askotariko beharrizanetan (beharrizan fisiologikoak, segurtasuna,atxikimendua, onespena, autorrealizazioa)... Kontuan hartu dira, halaber, haurraren ingurukohizkuntzak, hizkuntza-erregistroak eta hizkuntza-aldaerak; horrez gainera, horiekiko jarrera ego-kiak egiteko eta horiekiko transferentziak egiteko moduko gogoeta sustatzea ere helburu dutehainbat jarduerak.

c) Komunikazio-beharrizan errealak kontuan hartu. Hizkuntza-jardueraz hitz egiten dugunean,ikaslearen komunikazio-beharrizan errealak eduki behar ditugu kontuan: ikasleek zertarako etanola erabiltzen duten hizkuntza. Beharrizan hori identifikatuta hobetuko da produkzioa, bere-ziki ikasleek dituzten errakuntza eta hutsuneak landuko baitira.

Unitate horiek ikasleen garapen kognitiboa azaltzen duten teorietan eta konstruktibismoan oina-rrituta sortu dira. Besteak beste honako ideia hauek azpimarratu behar dira:

• LHko ikasleak hazkunde-garaian daude: itxurari, harremanei eta pentsamenduari dago-kionez.

• Oinarrizko gaitasun kognitiboen bilakaerak eta jasotako hezkuntzak lotura zuzena dute es-perientziekin.

• Ezagutza beti da eraikitze-prozesu baten emaitza: informazio berria jasotzean, garrantzihandia dute ikasleek aldez aurretik jaso, osatu eta eraiki dituzten ideiek.

• Eskolako ikaskuntzari dagokionez, ezagutza ez da pasiboki hartzen den zerbait: prozesu ak-tibo baten barruan kokatzen da.

• Irakaskuntza-/ikaskuntza-prozesuan gertatu ohi diren akatsak beharrezkoak dira ezagutzajasotzeko prozesuan.

• Ikasleak ikaskuntza-prozesuaren protagonista izan behar du, ikaskuntza hori bere baitan po-liki-poliki eraikitzen joan dadin.

• Arauak ikasteari eta kodeari baino garrantzi handiagoa eman diogu hizkuntzaren erabi-lerari.

14

• Komunikabideak eta teknologia berriak gaur egungo komunikazioaren ardatz nagusiak di-renez, horien erabilera lehenetsi dugu.

• Hizkuntzak gizartean duen dimentsioaz jabetzeko bideak eskaini ditugu.

• Euskal Herrian gizarteratzeko hizkuntza denez euskara, agerian utzi nahi izan dugu harengarrantzia, beharra eta eragina.

• Saiatu gara jarduera motibagarriak proposatzen. Horretarako, komunikazio-egoera errea-letan oinarritutako jarduerak proposatu ditugu.

• Literaturaren mundura hurbiltzeko aukerak eskaini ditugu.

• Materialetako jardueren bidez, komunikazioari dagozkion oinarrizko hizkuntza-trebetasu-nak garatzeko aukera dute ikasleek.

• Ikasleei, bakarkako jarduerez gain, binaka nahiz taldeka lan egiteko aukerak ere eskainizaizkie, ezinbestekoak baitira komunikazio-egoerak antolatzeko.

• Arreta berezia eskaini diegu taldeko lanei, besteak beste jarduera hauek lantzeko aukeraematen dutelako: gainerakoei entzun, txandak errespetatuz hitz egin, ozen irakurri, apun-teak hartu, entzundakoa labur adierazi…

9. Jarduera-ereduak

Unitateetako ikasketa-sekuentzietan proposatzen diren jarduerak askotarikoak dira, eta dagozkienfaseekin bat egiteko diseinatu dira.

Sekuentziaren hasierako fasean, motibazio- eta informazio-jarduerak egiten dira, hots, jakintzak ak-tibatzeko eta jakintza horiek zerbait berrirekin erkatzeko.

Garapen-fasean inputaren edo edukien jarduerak egiten dira, eta bi motatakoak dira: batetik, gaia-ren ulermenarekin lotuta daudenak eta ikasleek dakitenarekin loturak egitekoak; eta, bestetik, ikas-leentzat zailak izan daitezkeen alderdietan sakontzeko eta praktikatzeko jarduerak.

Azken ekoizpenaren fasean, hau da, aplikazioaren fasean, jakintza berriak eta gaitasun komunikati-boak era aktiboan erabiltzen dira.

Azkenik, orokortzea eta transferentzia egiteko ideiak ematen dira irakaslearen gidaliburuan.

10. Aniztasunari erantzuteko proposamenak

Ikasleen aniztasuna agerikoa da ikastetxeetan, eta irakaskuntzako eragile guztiek onartu beharko lu-kete, normalizazio-irizpideak eta erantzun pertsonalizatu eta inklusiboaren irizpideak baliatuz. Ho-rregatik, LHrako aurkezten dugun ikasmaterial honek inklusiozko jokabideak bultzatzen ditu, eta,egitasmo honetako beste ataletan aniztasunari buruz aipatu diren alderdiez gain, alderdi hauek erehartu ditugu kontuan:

• Ikasle guztiek ikasteko aukera dutela babesteko, aintzat hartu dugu ikasleen arteko aniz-tasuna, aberastasun modura ulertuta.

• Ikasleen arteko elkarlana eta ikasle bakoitzaren autonomia errazteko moduan antolatudira jarduerak eta proposamenak.

15

• Ikasgelarako proposamenak ere egin ditugu, curriculuma eta konpetentzien ikaskuntza-taldeko ikasle guztien premia-aukeretara egokitzeko.

• Kontuan hartu dugu ikasleen aniztasuna, haien ikaskuntza eta parte-hartzea sustatzeko,ikasle zaurgarrienek baitute baztertuak izateko arrisku handiena, dela desgaitasunen batdutelako, dela beste edozein arrazoirengatik (sexua, erlijio, kultura, etnia...).

• Ibilbide eta curriculum pertsonalak malgutu egin behar dira, ikasle guztiak jabetu daitezenoinarrizko konpetentziez eta akreditazioez.

• Babesak denen gune eta txokoetan antolatu behar dira ikasgela barruan, norberaren etatalde osoaren premiei erantzuteko.

• Proposatu ditugun ikastaldeko kideen eta irakasleen arteko elkarlana ardatz duten proiek-tuak landu behar dira modu zabal eta malguan.

11. Unitateen egitura

Ikasmaterial hau Lehen Hezkuntzako 3. mailako D ereduko ikasleentzat da, eta unitate guztiek jarrai-tzen diote eskema berari:

a) IZENBURUA. Lehenbizi unitatearen izenburua topatuko dute ikasleek, unitatean landuko dengaiarekin zerikusia duena. Hortik abia daiteke irakaslea testuingurua ezagutarazi eta unitatekogaia aurkezteko.

b) HARA! Aurrezagutzak aktibatzeko eta hasierako ebaluazioa egiteko atala da. Halaber, erronka-ren aurkezpena eta ikasi beharreko edukiei buruzko gogoeta proposatzen zaie ikasleei. TES-TUINGURUA azaltzen da, ERRONKA proposatzen da, eta, IKASI ETA JAKIN izenburupean, hirupoltsiko datoz, autoerregulatzeko. Edukiak poltsikotik poltsikora (“Zer dakit”, “Zer jakin nahidut”, “Zer ikasi dut”) aldatuko dituzte ikasleek, jakintzak eskuratu ahala.

c) ARIAN-ARIAN. Sekuentzia didaktikoaren garapen-faseari dagokio. Hiru azpi-ataletan (BAT…; BAT,BI… eta BAT BI ETA HIRU! izenekoak) azken ekoizpenari begirako jarduera gidatuak egingo dira.Bukaeran GOGORA EKARRI jardueraren bidez egingo dute garapenaren azpi-atal bakoitzeanikasitakoaren erregulazioa.

d) BAIETZ EGIN! Proposatutako erronkarako egin beharreko azken ekoizpenaren planifikazioarieta gauzatzeari dagokio. Halaber, unitatean egindako lorpenen inguruko erregulazioa egitekounea izango da.

e) ETA ORAIN ZER DAKIGU? atalean hasierako erregulazio-egoeraren eta unitate-bukaerakoarenarteko gogoeta sustatuko da.

16

11.. UUNNIITTAATTEEAA KKaalleeaann ggoorraa,, kkaalleeaann bbeehheerraa!!

HHaarraa!!

•Orain, ikus dezagun bideo hau, “Barrio Sesamo, zebra-bidea”, eta konpara dezagun aurreko irudiarekin.� Berdin jokatu al dute oinezko biek?

• Ikus dezagun irudi hau.� Zer gertatzen ari da?� Zer gertatuko da? Zergatik?

1. Zebra-bidean

Zer iruditzen zaizue kalean arretaz ibiltzeko oinezko arduratsuaren txartelaprestatzen badugu? Horretarako, autoen gidabaimena lortzeko egiten denbezala, erantzun egokiak topatu beharko dizkiogu galdera-sorta bati. Azter-keta denon artean prestatzen badugu, baietz lortu!

https://www.youtube.com/watch?v=7FNr24ikudE

2. Ikasi eta jakinOinezko batek hainbat arau eta aholku jakin behar ditu, arduraz jokatzeko. Unitate honetanhainbat gauza ikasiko ditugu oinezko arduratsuaren txartela lortzeko. Hona hemen gure pro-posamena.

Gelan, komentatu zein poltsikotan kokatu behar duzuen jarraian aipatzen den ezagutza ba-koitza. Eta unitate hau amaitutakoan, itzuli eta pentsatu jakintza bakoitza poltsiko batetikbestera aldatu behar duzuen ala ez.

Badakit…

– Kalean seguru eta arrisku gabe ibiltzeko aholku eta arau batzuk erabiltzea, inork gu ezkaltetzeko eta guk inor ez kaltetzeko.

– Gidabaimenaren ezaugarriak bereizten.– Galdera bakoitzari erantzun egokia ematen.– Irakurtzen denean ulermena ziurtatzen.– Galderak egiten.

17

IRAK. OHARRA: jarduera hau talde handian, ikasle guztiekin batera, egingo dugu.

Ia denok batera heltzen gara eskolara, eta gutako asko, gainera, presaka eta korrika. Ba-tzuk oinez, beste batzuk autobusez edo autoz. Hura iskanbila, hura, goizeko orduetan! Ko-rrika ibiltzeagatik edo errepidea begiratu gabe gurutzatzeagatik, inoiz gertatu da istripurenbat edo beste.

•Liburuan dauden galderak dira gidariek autoen gidabaimena eskuratzeko gainditubehar dituzten galderetako batzuk. Arretaz irakurri behar dira, ondoren erantzun egokibakarra aukeratu behar da eta!

•Kontuz! Batzuetan, erantzun egokia zein den jakinda ere, gaizki ulertzen bada, gaizkierantzun daiteke. Horregatik, irakurtzen ari garela, STOP deituriko estrategia erabilikodugu, ondo ulertu dugula ziurtatzeko.Honela egiten da:� Irakurri.� Puntuaren amaieran, etena egin.� Pentsatu: esanahia ulertu dut?� Esaldia ulertu ez badut, honelako zerbait egin dezaket:

Zer gertatu da?

• Hitzen bat ez dut ondoirakurri?

• Arinegi irakurri dut?

• Hitzen bat ez dut ulertu?

Zer egin?

• Berriro irakurri.

• Aurreko zatia edo atzekoaberriro irakurri, ea horrekarrastorik ematen didan.

• Lagunen artean hitzarenesanahia argitu.

• Hiztegian begiratu.

GIDABAIMENA ESKURATZEKO GALDERA-SORTA

IRAK. OHARRA: irakasleak ozen esango du pausoak nola ematen dituen (lehenengo galde-rarekin).

Gero, binaka, antzera jokatuko dute beste galdera batekin. Amaitzeko, bakarka egiaztatuko dutenola egiten duzuen STOP, ulermena ziurtatzeko. Denok amaitutakoan, elkarren arteko gogoetaegiteko unea izango da.

Bide batez, ikasleekin batera begiratuko dugu galderei zuzen erantzun dieten ala ez.

Zer dakit (orain) Zer ikasi nahi dut Zer ikasi dut (amaieran)

18

– Erantzun egokiak asmatzen.– Galdera motak bereizten.– Gero eta hobeto idazteko, ortografia-arauak erabiltzen.

AArriiaann--aarriiaann!! BBAATT

3. Gidabaimena

1. Auto-istripuetan, egunez ere gertatzen dira logurari lotutako ezbeharrak?

a) Bai.

2. Garraiolariek gida dezake gerrikorik gabe?

b) Ez, ezin du inoiz gidatu gerrikorik gabe.

3. Nekeari aurre egiteko, zein da erremediorik egokiena?

c) Gidatzeari uztea, atseden hartzea eta, beharrezkoa bada, tarte batean lo egitea.

4. Zer egin behar du logura den gidari batek?

b) Lehenbailehen gidatzeari utzi eta leku egoki batean atseden hartu.

5. Udaltzain batek besoa gorantz altxatzen badu, zertara behartzen ditu ibilgailuak?

a) Gelditzera.

6. Oinezkoek nondik gurutzatu behar dituzte plazak eta glorietak?

a) Bereziki gurutzatzeko ezarritako bideetatik.

7. Non ezin dira ibili oinezkoak?

c) Autopistetan eta autobietan.

8. Autoa gidatzen ari naizela pilota bat ikusten badut errepidean, abiadura moteldubehar dut?

c) Bai, umeren bat irten ahal delako pilotaren atzetik korrika.

9. Semaforoa berde dagoela, argia keinuka hasten bada, errepidea gurutzatzen hasikonaiz?

b) Ez, espaloian geldituko naiz.

4. Hausnarketarako galderak

Irakurri ondoren, mintza gaitezen aurreko galdetegiaz:

•Irakurri duzuen testua, zer testu mota da? Deskribapena, narrazioa, galdetegia, elka-rrizketa…

•Zuen ustez, zergatik daude esaldi batzuk letra lodiz idatzita eta besteak ez?•Galdera bakoitzean zenbat erantzun zuzen daude?•Zergatik daude hiru erantzun posible?•Norentzat dira galderak?

• Irakurri dugun testua galdetegi bat da.

• Galderak beltzez eta galdera ikurrez idazten dira.

• Hiru erantzun posible daude, baina bat bakarra dazuzena.

19

5. Egia ala gezurra

•Oinezkoek zaindu behar dituzten arauei erreparatuko diegu orain.Esaldi hauekin multzo bi egingo ditugu: batean egiazkoak jarriko ditugu; besteetan,berriz, gezurrezkoak. Irakurri arretaz, eta, erantzun baino lehen, erabili STOP estrategiaesaldi guztietan.

1. Semaforoei autoek baino ez diete kasu egin behar. (G).

2. Semaforoa gorri dagoenean, gelditu egiten naiz (E).

3. Kalea gurutzatu ondoren, alde bietara begiratzen dut (G).

4. Bizikletan noanean, kaskoa janzten dut beti (E).

5. Segurtasun-uhala gidariak bakarrik lotzen du (G).

6. Errepidearen aldetik (eta ez espaloiaren aldetik) jaisten naiz autotik (G).

7. Gurutzatu baino lehen, espaloian itxaroten dut (E).

8. Ez naiz joaten pilotaren atzetik korrika errepidera (E).

9. Autoan eramaten nautenean, txintxo portatzen naiz, gurasoek atzera begiratu ezdezaten (E).

10. Bizikletan errepide erditik joaten naiz (G).

•Orain, gezurrezko esaldiak hartuko ditugu, eta, launaka bildurik, eztabaidatuko duguzergatik erakusten duten jokabide okerra.

AArriiaann--aarriiaann!! BBAATT,, BBII

Aurreko puntuan, galdetegi bat zer den eta zer atal dituen ikasi dugu. Baina badakigu nolaibili behar dugun kalean? Arretaz begiratzen badugu, ikusiko dugu guri laguntzeko seina-leak, semaforoak eta hainbat ikur daudela. Ezagutzen al ditugu? Zer gertatzen da, adibidez,semaforoetan?

20

ENTZUMENA6. Semaforoko ipuina

IRAK. OHARRA: entzun aurretik

“Arratsaldeko bostak dira. Berandu egin da, eta maistrak ezin izan digu arratsalderoko ipuina

kontatu. Ni amorratzen jarri naiz, ipuin horren zain egoten bainaiz arratsaldero. Eta gaur ipui-

nik gabe geratu naiz…” (Iturria: Manu López Gaseni: Semarofoko ipuina. Aizkorri argt.)

•Zer ipuin ote da semaforokoa?•Erreparatu irudiari:

� Zer ikusten duzu?

� Nor daude?

� Zertan ari dira?

� Zer gertatuko da gero?

•Entzungo dugu Manu López Gasenik idatzitako ipuin hau? Bi zatitan entzungo dugu.Adi!

IPUINA. 1. zatia.

“Une horretan txirrina entzun da, eta korridorea oihu alaiez bete da.

Eskolatik irtenda, hanka-baso handi bat zeharkatu behar izan dut. Orduan ikusi dut zerua: hodeigrisez beteta dago, beroa are beroago eginez.

Ohi bezala, doblefilan zain dauden auto ugarien artean amarena bilatu dut. Baita berehala ikusiere, eta harengana joan naiz.

–Kaixo, maitea, zer moduz joan zaizu eguna?

–Oso ondo, ama.

Atzeko eserlekuan jarri naiz, eta autoa abiarazi du amak.

Hirian trafiko handia egoten da beti ordu hauetan: auto ilara luzeak oso poliki mugitzen dira.Beroa egiten du eta amak erdi zabalik darama leihatila. Erregai eta ke usaina dago.

Zazpigarren aldiz semaforo batean geratu garenean, azal iluneko gizon bat hurbildu zaigu. Amabaino gazteagoa da, eta egunkariak eta paperezko musuzapiak saltzen ditu semaforoetan gera-turik dauden gidarien artean.

Amak alde batetik bestera mugitu du burua: ez du egunkaria erosi nahi, eta ez du musuzapirikbehar.

Ni atzean nagoela ikusirik, zerbait esan du irribarrez. Ez dut ulertu. Orduan ea ipuin bat nahidudan galdetu dit euskaraz.

Ozenki baina eztiki mintzatzen da. Amak ezetz esan dio ahoz, nik baietz buruaz.

Poltsa batetik paperezko musuzapi pakete bat atera du, saltzeko dituen horietakoa. Zapi bat atera,eta auto gainean idazten hasi da.

Semaforoa berde jarri denerako amaitua dauka, eta ni nagoen kristalera hurbildu du, patxadaz.

Nik neure leihatila jaitsi dut, eta amak berea: nik papera jaso dut; amak txanpon bat eman dio.

Atzean autoak bozina joka ari dira eta berehala abiatu gara. Dena oso azkar gertatu da.

Ama errietan hasi zait, leihatila ez jaisteko esanez, baina laster trafikoan jarri du arreta.

Eskuartean dudan papera begiratu, eta tolestura zabaldu dut. Ipuina oso laburra da. Honela dio:…”

IRAK. OHARRA: ipuinaren zati hori entzunda, galdetu ikasleei:

•Zer zioen paperean idatzitako ipuinak? Zer idatzi ahal izan zion paperean mukizapiensaltzaileak? Ipuinaren amaiera asmatuko dugu? Zer gertatuko da? Baietz asmatu!

IPUINA. 2. zatia.

“Esku artean dudan papera begiratu, eta tolestura zabaldu dut. Ipuina oso laburra da. Honela dio:‘Hegoaldekoa naiz: marrubiak, olibak eta laranjak hazten diren lurraldekoa. Horregatik bizi naizsemaforoz semaforo, hiru kolore horien atzetik, hiru zapore horien minez’.Eserlekuan belauniko jarri naiz, eta begiradarekin bilatu dut. Gizona jada ez dago han.

21

IRAK. OHARRA: entzun ondoren

a) Ipuinaren zentzuaz edo zentzugabekeriaz hitz egin genezake. Ikasleei interesatzen zaien xe-hetasunetan jarriko dugu arreta, iritzien gainean arrazoitzea eskatuz, eta denek hitz egin de-zaten erraztuz.

– Etxetik hona etortzeko, ikusten duzue edo gurutzatzen al duzue semafororik?

– Zein da semaforoen funtzioa?

b) Kolore biziko gauzei buruz hitz egin daiteke, gauza horiek konparatuz. Adibidez: semaforoaeta ortzadarra.

– Zer egiten dugu semaforoa edo ostadarra ikustean?

– Zer dela-eta agertzen da ostadarra?

Hainbat ideia:

• Ostadarra ikusten badut, gelditu eta begira geratzen naiz.

• Semaforoa eta ostadarra bi gauza desberdin dira. Bat naturak sortzen du, eta bestea, berriz,pertsonak.

• Zorte ona dudala pentsatzen dut eta aurrera jarraitzen dut kantari.

• Egun horretan zerbait polita gertatuko zaidala sentitzen dut.

• Ostadarraren edo Erromako zubiaren gainetik ibiltzeko gogoa izaten dut.

• Semaforoa keinuka hitz egiten digun begia dela iruditzen zait.

7. Nola ibiltzen gara kalean?Irudietan, jendearen hainbat jokabide ikusten dira. Batzuk jokabide egokiak dira, baina bestebatzuk ez.

•Erreparatu irudiei, eta, launaka, esan lauki bakoitzean zer gertatzen ari den. Arrazoitujokabide hori egokia den ala ez.

•Irudietako egoerak kontuan harturik, idatz ditzagun hainbat aholku, kalean kontuz etaarretaz ibiltzeko (kontuan izan idazten duguna unitatearen amaieran erabiliko dugula).

8. Txistuka (Txarteltxoen jokoa)

•Udaltzainak hainbat jokabide desegoki ikusi ditu kalean, eta oso haserre ari da txilibi-tua joka errieta egiteko. Lagunduko diogu lanean?

•Hona hemen jokabide oker horietako batzuk: batzuek korrika zeharkatu dute errepi-dea; beste batzuek arretarik gabe gurutzatu dute; auto batzuk ez dira gelditu zebra-bidean, eta zenbaitek aurreratze arriskutsuak egin dituzte. Hori bai nahastea!

•Honelaxe egingo dugu JOKOA:1. Hirunaka jarrita, irakasleak fitxa batzuk emango dizkizue. Zuetako bakoitzak zeregin

bat izango du.

2. Lehenengoak buruz behera jarritako fitxa bat hartuko du, eta, besteei erakutsi gabe,zer ikusten duen azalduko die.

3. Bigarrenak azalduko du zein izan den fitxa horretako jokabide desegokia.

22

4. Azkenak epaia emango du, eta adieraziko du zer egin behar den era horretakoegoeretan jokabide zuzen jokatzeko.

5. Hori egindakoan, taldeko beste partaide batek beste fitxa bat hartuko du, eta ze-reginak aldatuko dira, txandaka.

Amaieran, aipatutako jokabide zuzen eta egokien zerrenda bat egin, eta horma-irudi ba-tean idatziko dugu.

IRAK. OHARRA: zortzi fitxa hauek fotokopiatu eta puntuetatik moztuko dira, multzoka, ikas-leei banatzeko. Ikaslearen liburuan azalduta dago jokoa nola egin.

(Ikus, online, Ereinen hezkuntza-plataforman, material osagarrietan, 1 unitateko 1. fitxa).

23

NOIZ? ZEIN? ZER? ZERTARA? NONDIK? NON?

24

9. Helduko ote da?

•Zuen ustez, helduko ote da gidaria etxera? •Eta oinezkoak helduko ote dira?•Zergatik?

AArriiaann--aarriiaann!! BBAATT,, BBII eettaa HHIIRRUUArauak eta aholkuak betetzen ikasi behar dute oinezko arduratsuek, baita galderak egiteneta erantzunak asmatzen ere. Galdera eta erantzunen artean nolako erlazioa dagoen iku-siko dugu.

10. Galderak eta erantzunakInformazioa eskatzen dugunean, horrelako gako-hitzak agertzen dira galderetan (galde-izenordainak).

•Ezagutzen duzu beste gako-hitzik galderak egiteko? Zein?•Galderetan gako-hitz horietako bat dagoenean, nola formulatzen da erantzuna?

Laguntza: Begiratu gidabaimena ateratzeko galde-sortari, eta azpimarratu zein dengaldera bakoitzari zuzenean erantzuten dion hitza.

•Hauetako galdera bakoitzari zein erantzun dagokio?� Zer? Semaforoak

� Norentzat? Oinezkoentzat. Txirrindularientzat

� Nondik? Garajetik. Espaloietatik

� Nork? Gidariak. Garraiolariek

� Zertarako? Gurutzatzeko. Kontuz ibiltzeko

� Norekin? Lagunekin. Lagunarekin

� Nora? Kaleetara

� Nori? Udaltzainari

� Norena? Adiskideena

� Nongoa? Hirikoa

� Non? Zebra-bidean. Ibilgailuetan

11. GaldezkaLaunaka, galdera hauei erantzungo diezue. Baina KONTUZ! Erreparatu galderetako gako-hi-tzari erantzun zuzena emateko.

•Zein da kalea zeharkatzeko lekurik egokiena?•Zer egingo dut kalea zeharkatu nahi badut eta, oinezkoentzako igarobidea egonik ere

ez badago semafororik?

Atzo Lehen Oraintxe bertan Normalean Bihar

Geratu ziren Geratu dira Geratzen ari dira Geratzen dira Geratuko dira

Behartu zituen Behartu ditu Behartzen ari dira Behartzen ditu Behartuko ditu

Hurbildu ziren Hurbildu dira Hurbiltzen ari dira Hurbiltzen dira Hurbilduko dira

Normalean egiten diren ekintzak adierazteko,aditzek -tzen edo -ten dute amaiera.

•Hona hemen bide-hezkuntzarekin zerikusia duten hainbat ekintza. Baina “lehen” ger-tatu beharrean “normalean” gertatuko balira, nola esango genituzke?

Lehen Normalean

Bidea amaitu da Bidea amaitzen da

Autoa hurbildu da Autoa hurbiltzen da

Kamioia urrundu da Kamioia urruntzen da

Oinezkoa igo da Oinezkoa igotzen da

Gidaria jaitsi da Gidaria jaisten da

Gerrikoa lotu du Gerrikoa lotzen du

Zebra-bidea gurutzatu du Zebra-bidea gurutzatzen du

Galtzada zeharkatu du Galtzada zeharkatzen du

25

•Zer egingo dut semaforoa berde dagoela argia keinuka hasten bada?•Autoaren zein aldetatik jaitsi behar dut?•Nola zeharkatuko dut trenbide-pasagunea?

12. Ekintzak adierazten dituzten hitzakAditzak dira ekintzak adierazten dituzten hitzak. Gertatzen dena era askotara adieraztenda, noiz gertatu den kontuan harturik: atzo, lehen, orain, normalean eta gero.

Normalean gertatzen diren ekintzak nola adierazten diren aztertuko dugu. Adibidez:

� geratzen dira

� behartzen ditu

� hurbiltzen dira

•Nola esango genituzke adibide horiek, hurrengo egoeretan gertatuz gero?

GGOOGGOORRAA EEKKAARRRRIIZZ

26

13. Kontrol-zerrenda

Kontuan izan orain arte ikasitakoa: galdetegi bat nolakoa den, nola hartu kontuan aholkueta arauak, nola erabili irakurtzeko estrategia eta zein diren galdera eta erantzunen ezau-garriak.

•Denon artean, ikasitako jarraibideak gogora ekarri, eta kontuan hartuko ditugu, gal-detegia betetzeko. Atzera itzuliko gara (3. jarduera), eta, “Gidabaimena eskuratzekogaldera-sorta”ri erreparatuta, esaldi hauek osatuko ditugu:

1. Galderen amaieran galde-ikurra dago.

2. Erantzunen amaieran puntua dago.

3. Aditzek ohikotasuna adierazten dute.

4. Galderak nabarmenduta daude.

5. Galdera bakoitzari hiru erantzun posible dagozkio.

6. Hiru erantzunetatik bat bakarra izan ohi de zuzena.

7. Galdera batzuk baietz edo ezetz erantzun behar dira.

8. Beste galdera batzuek informazioa eskatzen dute, gako-hitzen bitartez (non?,nora?, zer?...).

9. Erantzunak lotura zuzena du galderarekin.

BBaaiieettzz eeggiinn!!

14. Prestatu oinezko arduratsuaren txartela eskuratzeko galdetegia

Ordua da orain arte ikasitako guztia praktikan jartzeko eta zuen oinezko arduratsuaren txar-tela ateratzeko; horretarako, galde-sorta bati erantzun behar diozue.

•Nola egin? Lauko taldetan antolatuko zarete, eta galderen ustezko erantzunak as-matuko dituzue.

•Gogoratu ikasitakoa: � Galdera bakoitzari hiru erantzun posible dagozkio.

� Hiru erantzunetatik bat bakarra izan ohi da zuzena eta beste biak okerrak.

� Galderen amaieran galdera-ikurra dago.

� Erantzunen amaieran puntua dago.

� Galderak nabarmenduta daude.

� Ohikotasuna adierazteko aditzak “gurutzatzen, hurbiltzen” eta era horretako formakerabiliz idazten dira.

� Galderek eta erantzunek lotura zuzena dute.

Eta orain zer dakigu?

27

•Hemen dituzue galdera-sortarako galderak. 1. Zein kolorek egon behar du piztuta semaforoan aurrera joateko?

2. Nondik gurutzatu behar da kalea?

3. Kalea gurutzatu baino lehen, nora begiratu behar da?

4. Autoan zoazenean, zer lotzen duzu jesarri bezain pronto?

5. Parkean pilotarekin jolasten ari zarete. Pilota itzuri bazaizu, zer egin behar duzu?

6. Amak autoz eraman zaitu ikastetxera. Autoaren zein aldetatik jaitsi behar duzu?

7. Zer adierazten du semaforoaren argi gorriak?

8. Autoan atzean zoazenean, nola portatu behar duzu?

9. Autoan, aitak telefonoa har dezake?

10. Espaloitik zoazenean, nondik joan behar duzu?

Erantzunak osatu eta gero, taldeen erantzun guztiak bildu, eta osatuta edukiko duzue “Oinezkoarduratsuaren galdetegia”. Gero, galdera eta erantzun guztiak ondo irakurri, eta egin STOPesaldi eta galdera guztietan, ulertu duzuela ziurtatzeko. Animo: eskura duzue oinezko ardura-tsuaren txartela!

15. Badakigu kalean ibiltzen

Gauza asko ikasi ditugu kaleei buruz, eta ikasi dugu, halaber, nola jokatu behar dugun ber-tan gabiltzanean. Gogoratuko ditugu?

•Aukera ezazu erantzun egokia, eta, horrela, nola jokatu behar dugun gogoratukodugu:

1. Jakin badakigu…

a) arriskutsua dela autoetako leihatiletatik burua ateratzea. (+)

b) komeni dela autoetako leihatiletatik burua ateratzea haizea hartzeko eta jen-dea agurtzeko. (-)

2. Autotik edo autobusetik jaitsiko gara…

a) errepidearen aldetik. (-)

b) espaloiaren aldetik. (+)

3. Andere haurdun bat edo agure bat autobusera igotzen denean…

a) gure eserlekua utziko diogu. (+)

b) ez ikusiarena egingo dugu, eserlekurik ez uzteko. (-)

4. Jolasten ari garela pilota errepidera badoa,…

a) korrika irtengo gara pilotaren atzetik, inork har ez dezan. (-)

b) laguntza eskatuko dugu, baten batek har dezan. (+)

28

5. Garaje baten ondotik igarotzean,…

a) arretaz begiratuko dugu autorik ateratzen den. (+)

b) axolagabe jarraituko dugu, autoek itxaron behar dute-eta. (-)

6. Agure edo itsu batek errepidea gurutzatu nahi duenean,…

a) adi-adi geratuko gara begira, ea zer gertatzen den. (-)

b) gurutzatzen lagunduko diogu. (+)

7. Bide-seinaleak…

a) bakarrik autoetako gidarientzat dira. (-)

b) gidarientzat eta oinezkoentzat dira. (+)

8. Autoan goazenean…

a) beti jantziko dugu segurtasun-uhala. (+)

b) batzuetan baino ez dugu segurtasun-uhala jantziko. (-)

9. Nola gurutzatuko dugu errepidea?

a) Korrika, ahalik eta arinen beste aldera heltzeko.

b) Lasai eta arreta handiz.

10. Nondik gurutzatuko dugu errepidea? (Aukera bat baino gehiago izan daiteke zu-zena).

a) Edozein tokitatik. (-)

b) Aparkatuta dauden auto biren artetik. (-)

c) Zebra-bidetik. (+)

d) Bidegurutzetik. (-)

e) Semaforoaren ondotik, berde dagoenean. (+)

IRAK. OHARRA: gogoratu unitatearen amaieran hasierara itzuli behar dela, proposatutakogalderari erantzuteko (2. jarduera: Ikasi eta jakin).

16. Eta amaitzeko…

“Kalean gora, kalean behera!” unitatea amaitu dugu. Lan handia egin dugu, eta gogoetaegiteko unea heldu da, orain. Galdera hauei erantzungo diegu, bakarka:

•Gustura egin duzu lana?•Nola sentitu zara?•Nola moldatu zara taldeko lanean?•Baduzu zalantzarik? Zein?•Zer aldatuko zenuke hobeto lan egiteko?

B. AholkuakIragarkietan esloganak erabiltzen dituzte, hau da, jendearen arreta pizteko produktu edo ideia bati bu-ruzko esaldi laburrak. Esloganen bidez jendearen jarrera aldatu edo finkatu nahi da. Horregatik era-biltzen dira esloganak publizitatean eta propagandan.

• Ezagutzen duzue baten bat? Binaka jarrita, idatz itzazue ezagutzen dituzuenak? Zer lortu nahidute eslogan hori erabiliz?

• Orain, asma ezazue eslogan bat jendeari ohartarazteko gehiegizko abiadura arriskutsua dela etaerrepideetan eta espaloietan kontuz ibili behar dela.

• Oharra: eslogana gehiago nabarmentzeko, kolore biziko letra handiak erabiltzen dira.

IRAK. OHARRA: eslogan eta kartel guztiak egin ondoren, ikastegiko korridoreetan eskegikodira, ikasle guztientzako erakusgai.

29

JARDUERA OSAGARRIAK

(Ikus, online, Ereinen hezkuntza-plataforman, material osagarrietan, 1. untitateko 2. fitxa, 3. fitxa eta 4. fitxa ).

A. Zer gertatu da?Binaka jarrita, asma ezazue istorio bat irudi honetan oina-rrituta. Hona hemen zuen istorioa osatzeko hainbat galdera:

• Nor dira?

• Zertan ari dira?

• Zergatik darama makila neskak?

• Zer egingo dute?

• Zergatik daude elkarrekin?

• Nolakoak dira?

• Zuek zer egingo zenukete horrelako egoera batean egonez gero?

C. Ba ote da alderik?

• Irudi hauek antzeko egoera bat irudikatzen dute. Baina berdinak ote dira?

• Launaka jarrita, irudiok aztertuko ditugu, eta, gero, beste ikaskideei azalduko dizkiegu geure on-dorioak. Hona hemen irudiak aztertzeko hainbat galdera:

– Zer gertatzen da zebra-bidean?

– Zein dira irudien arteko aldeak?

– Zuen ustez, zer adierazten dute irudietako jokabideek?

Laguntza: Erreparatu seinaleei eta pertsonaien jokabideei: non dauden, zer egiten ari diren…

30

PROGRAMAZIOA

Gaia:

1. BIDE-SEGURTASUNA

Erlazionatutako ikasgaiak:

Gizarte Zientziak, Hizkuntza

Saio kopurua:

4 ordu astean / 15 ordu hilean / hilabete

Arazoa-egoera:

Kalean gora, kalean behera!

A. Testuingurua:

Ia denok batera heltzen gara eskolara, eta gutako asko, gainera, presaka eta korrika. Batzuk oinez,beste batzuk autobusez edo autoz. Hura iskanbila, hura, goizeko orduetan! Korrika ibiltzeagatik edoerrepidea begiratu gabe gurutzatzeagatik, inoiz gertatu da istripuren bat edo beste.

B. Arazoa:

Nola jokatu behar dugu kaleetan seguru ibiltzeko eta istripuak saihesteko? Badakigu kaleetan ardurazjokatzen?

C. Helburua:

Hainbat ohitura egoki hartzea, oinezko bezala zuhur jokatzeko herriko kaleetan.

Ataza / Azken ekoizpena:

Oinezko arduratsuaren txartela lortzeko azterketa prestatu.

Oinarrizko konpetentziak:

A. Zeharkakoak edo orokorrak:

1. HITZEZKO ETA HITZIK GABEKO KOMUNIKAZIORAKO ETA KOMUNIKAZIO DIGITALERAKOKONPETENTZIA: 6, 19, 13, 10, 12, 5

2. IKASTEN ETA PENTSATZEN IKASTEKO KONPETENTZIA: 9, 4

3. ELKARBIZITZARAKO KONPETENTZIA: 6, 7, 8

4. EKIMENERAKO ETA ESPIRITU EKINTZAILERAKO KONPETENTZIA: 18, 14

5. NORBERA IZATEN IKASTEKO KONPETENTZIA: 1, 2, 13, 15

B. Espezifikoak:

HIZKUNTZA ETA LITERATURA: Jarduera eta ataza guztiak.

GIZARTE-ZIENTZIAK: 9, 7, 17, 18, 9, 8, 19, 13, 5, 14

Helburu didaktikoak:

• Irakurketa-estrategiak aplikatzea: berrirakurtzea, irakurketa etetea (STOP).

• Galdegaia identifikatzea.

• Galde-izenordainak eta deklinabidea erlazionatzea eta era egokian erabiltzea.

• Aditzaren aspektua: presente-ohikoa egoki erabiltzea.

• Galdetegiaren egitura ezagutzea.

• Testu-generoa: narrazioa ulertzea.

• Istorio txikiak sortzea.

31

32

Edukiak:

• Irakurketa estrategiak: berrirakurri, irakurketa eten.

• Deklinabidea.

• Aditzaren aspektua: presente-ohikoa.

• Galde-izenordainak.

• Galdetegiaren egitura.

• Lexiko espezifikoa: bide-seinaleak, bide-segurtasuneko hezkuntza.

Jardueren sekuentzia

A. Hasierako fasea / Planifikatzea: Hara!

B. Garapen-fasea / Egitea: Arian-arian!

C. Aplikazio-fasea / Gauzatzea: Baietz egin!

D. Orokortzea eta transferentzia: Eta orain zer dakigu?

Ebaluazioa

A. Adierazleak:

• Irakurketa-estrategiak erabiltzen ditu.

• Irakurketa eteten du (STOP).

• Ulertu ezean, berriro irakurtzen du testua.

• Galdera batean galdegaia identifikatzen du.

• Galde-izenordainak eta deklinabidea era egokian erabiltzen ditu.

• Aditzaren aspektua: presente-ohikoa egoki erabiltzen du.

• Galdetegiaren egitura ezagutzen du.

• Testu-generoa: ipuin itxurako narrazioa ulertzen du.

• Istorio txikiak sortzen ditu.

B. Tresnak:

– Hasierako ebaluazioa:

Ahozko ekoizpena: 1. Zebra-bidean

Hausnarketa: 2. Ikasi eta jakin

– Prozesuaren ebaluazioa:

13. Kontrol-zerrenda

Egindako lana: 14. Prestatu oinezko arduratsuaren txartela.

Galdetegiak

Jasotako informazioaren erregistroa

– Bukaerako ebaluazioa:

Egindako lana: 15. Badakigu kalean ibiltzen

Galdetegia: 16. Eta amaitzeko...

Irakaslearen gidaliburua...Indarrean dagoen curriculumaren araberako planteamendua 2015eko...

Documents

Transcript of Irakaslearen gidaliburua...Indarrean dagoen curriculumaren araberako planteamendua 2015eko...